FTR 231 Fonksiyonel Nöroanatomi Reseptörler ve Efektör
Transkript
FTR 231 Fonksiyonel Nöroanatomi Reseptörler ve Efektör
FTR 231 Fonksiyonel Nöroanatomi Reseptörler ve Efektör Sonlanmaları yrd.doç.dr. emin ulaş erdem GİRİŞ • Birey özel bir takım duyusal sinir sonlanmaları veya reseptörler aracılığı ile dış dünyadan veya vücuttan gelen duyuları algılar DUYUSAL RESEPTÖRLER • Duyusal reseptörler fonksiyonel olarak 5 grupta incelenir – Mekanoreseptörler: Mekanik uyarıları algılar – Termoreseptörler: Isı değişikliklerini algılar, bazıları sıcak, bazıları soğuğu algılar – Nosiseptörler: Ağrıyı algılar – Elektromagnetik reseptörler: Işığın şiddetini ve dalga boyunu algılar – Kemoreseptörler: Tat, koku, kandaki oksijen ve karbondioksit konsantrasyonunu algılar RESEPTÖRLERİN ANATOMİK TİPLERİ • Noncapsulated: Kapsül ile sarılı olmayan • Encapsulated: Kapsül ile sarılı olan SERBEST SİNİR SONLANMALARI • Serbest sinir sonlanmaları vücutta yaygın olarak bulunur. • Deri, kornea, sindirim sisteminin epitelyal hücrelerinde, fasia, ligamentler, eklem kapsülü, tendonlar, periost, perikondrium, Havers kanalları, timpanik membran, diş eti, kaslar… • Terminal uçlarında myelin kılıfı bulunmaz. • Büyük bir kısmı ağrı duyusu algılar • Hafif dokunma, basınç, gıdıklanma SERBEST SİNİR SONLANMALARI SEMMES WEINSTEIN MONOFLAMENTLERİ MERKEL DİSKLERİ • Parmak uçları gibi kılsız deride ve kıl folikülünde bulunur. • Merkel diskleri taktil kubbeler olarak bilinir • Yavaş adaptasyon gösteren dokunma reseptörleri olup deri üzerine uygulanan basıncın derecesi ile ilgili olan bilgileri algılar • Kalem tutmayı örnek verebiliriz KIL FOLİKÜLÜ RESEPTÖRÜ • Sinir lifleri yağ bezinin altında, folikülünün dışta yer alan bağ dokusu tabakasında seyreder. • Hızlı adapte olan reseptördür. • Tüylerin eğilmesi hareketi folikül reseptörünü uyarır. • Tüyler serbest kaldığında bir grup sinir impulsu patlama tarzında cevap oluşturur. MEISSNER KORPÜSKÜLLERİ • Özellikle avuç içinde ve ayak tabanında olmak üzere derinin dermal papillasında lokalize olur • Meme başı derisinde, dış genital organlarda yerleşiktir. • Ovoid şekilli olup, korpüskülün uzun ekseni boyunca transvers yönde yerleşmiş bulunan modifiye olmuş,yassılaşmış schwann hücrelerini içerir. • Dokunma duyusuna karşı çok hassastır ve bunlar hızlı adapte olabilen liflerdir. • İki nokta diskriminasyonu!! Georg Meissner (1829–1905) İKİ NOKTA DİSKRİMİNASYONU • İki noktaya diskriminasyonunun ayrı ayrı hissedilmesi için noktalar arasında olması gereken minimum mesafenin saptanması • Reseptif alanlar arası mesafe • Dokunma duyarlılığının saptanması. • Mesafe minimum aralıktan daha azsa 2 nokta 1 nokta gibi algılanır PACINIAN (LAMELLAR) CİSİMCİĞİ • Tüm vücutta dağılmış olup dermis, subkuten doku, ligamentler, eklem kapsülü, plevra, periton, meme başı, dış genital oraganlarda yaygın olarak bulunur. • Her bir cisim ovoid şekilli olup, uzunluğu yaklaşık 2mm, genişliği ise 100-500 µm’dir. • Bir kapsülü ve sinir sonlanmalarını içeren bir santral kısım mevcuttur. • Pacinian cisimciği hızlı adapte olabilen bir mekanoreseptördür. • Vibrasyon duyusuna hassastır. Filippo Pacini (25 May 1812 – 9 July 1883) RUFFINI SONLANMALARI • Ruffini korküskülleri kıllı derinin dermisinde lokalizedir. • Her bir kopüskülde çok sayıda büyük myelinsiz sinir lifi sonlanması vardır. • Bu sinir lifi sonlanmaları bir kollajen lif demetinin içerisinde olup, selüler bir kapsül ile sarılıdır. • Yavaş adapte olan mekanoreseptördür. • Gerilme reseptörleri olup deri gerildiği zaman yanıt oluştururlar. Angelo Ruffini (1864 – 1929) KRAUSE (BULBOİD) KORPÜSKÜLLERİ • Silindirik ya da oval gövdesi vardır. • Bağ dokusunun genişlemesiyle oluşan bir kapsülü vardır. • Gözün konjuktiva’sında, dudak ve dilin mukoz membranında ve sinir gövdesinin epinörium’unda bulunur. • Ayrıca penis ve klitoris’te de bulunurlar (genital koürpsküller olarak da adlandırılır) • Belirli eklemlerin sinovyal membranında bulunurlar. • Termoreseptörlerdir, soğuğu algılarlar. Johann Friedrich Wilhelm Krause (July 12, 1833 – February 4, 1910) Ödev…