Farmakognozi I Uygulama
Transkript
Farmakognozi I Uygulama
24.09.2012 Arş. Ar . Gör. Dr. Nilüfer ORHAN Farmakognozi I Uygulama Arş. Ar . Gör. Uzm. Sezer ŞENOL ENOL Arş. Ar . Gör. Dr. Nilüfer Orhan E-Posta: nsendogdu@gazi.edu.tr Arş. Ar . Gör. Uzm. Oda no: 316 Tuğba Tu ba GÜNBATAN Arş. Ar . Gör. Fatma AYAZ Farmakognozi Laboratuvarı Laboratuvar Kuralları • Dersler sabah 9.00, öğleden sonra 14.00’da • Öğrenci renci yemekhanesinin bir üst katı • Grup değişikliği yapılmayacak • Öğrenci renci panoları (mavi ve kırmızı) • Önlüksüz girilmez – Ders programı – Malzeme listesi – Sınav sonuçları • Teorik bilgi ve deneyin esası gelmeden önce çalışılmalı • Laboratuvarda küçük sınavlar • Çalışmalar bittikten sonra laboratuvar temiz – Tüm duyurular Laboratuvar Kuralları bırakılmalı Geçme Notunun Hesaplanması • Az miktarda reaktif …… Pipet • Çok miktarda reaktif …. Mezür • Çöktürme .……………… Tüp • Her hafta aldığınız notları toplayın • Ortalamanın %’sini bulun = Lab. notu • Renk reaksiyonları …… Kapsül • Süzme işleminde çözelti gerekiyorsa pilili süzgeç kağıdı • Lab. notunun %60’ı + Arasınavın %40’ı • Toplamın %60’ı • Organik solvanlar su banyosunda uçurulmalı • Mikroskobik çalışma yapıldıysa defter kurşun kalemle, kimyasal çalışma yapıldıysa tükenmez kalemle yazılmalı • Buna finalinizin %40’ını ekleyin • Tüm uygulamalarda devamsızlık <%20!!! 1 24.09.2012 PROGRAM • Demo (25.09.2011) • Hücre tipleri-parenkima, mantar, sklerenkima, iletim demetleri, taş hücresi • Gruplar: C (Pazartesi sabah): 38 46 A (Pazartesi öğleden ö leden sonra): 47 B (Salı sabah): 27 • Billur tipleri, nişasta incelenmesi 47 46 • Örtü ve salgı tüylerinin incelenmesi • Stomalar ve stoma indisi, yaprak ve çiçek elementi incelenmesi • Föy • Kabuk, kök, meyve ve tohum incelemeleri • Malzeme Listesi • Bazı drogların mikroskobik ve morfolojik analizi • Sirkülasyon Düzeni PROGRAM Farmakognozide Genel Analiz Yöntemleri • Oz ve holozitlerle ilgili tanıma reaksiyonları • Antrasenozit, flavonozit, antosiyan tanıma reaks. • Organoleptik yöntemler • Kardiyoaktif, kumarin, siyanogenetik heterozit, glukosinolat ve tanıma reaksiyonları • Saponozit ve tanenlerin tanıma reaksiyonları • Mikroskobik yöntemler • Fiziksel ve kimyasal yöntemler • Biyolojik yöntemler Organoleptik Analiz Mikroskobik Analiz • Renk • Mikroskop • Koku • Preparat Hazırlama • Tat • Preparatın incelenmesi • Görünüş 2 24.09.2012 Mikroskop Mekanik kısımlar; 1. Mikroskop Ayağı 2. Mikroskop Gövdesi 3. Binoküler Mikr.Tüpü 4. Revolver 5. Makrometrik Vida 6. Mikrometrik Vida 7. Mikroskop Tablası 8. Şaryo 9. Şaryo Kontrol Vidaları 10.Lamba 11.Potansiyometre 12.Kondansatör 13.Objektif 14.Okuler 15.Diyafram Optik Kısımlar Lamba Potansiyometre Kondansatör Diyafram Objektif Oküler Mikroskop kullanırken dikkat edilecek hususlar • • • • • • • • Mikroskop ayağı aya ı Mikroskop gövdesi Binoküler mikroskop tüpü Revolver Makrometrik vida Mikrometrik vida Mikroskop tablası Şaryo aryo ve kontrol vidaları Mikrokobun büyütme gücü (M.B.) Oküler X Objektif büyütmesi büyütmesi Belirteçler • Distile su ………… Nişasta Ni asta • Temizleme • Çini mürekkebi … Müsilaj • Belirteçler • Kloralhidrat ..…… Flos, Flores • Işık ık ayarları • Sartur ……………. Radix, Cortex, • Görüntüyü bulmak Rhizom, Semen • Cismin derinliği derinli i 3 24.09.2012 Sartur reaktifinin bileşimi bile imi • • • • • • • Preparat hazırlama • Lam • Reaktif Laktik asit Anilin Sudan III İyot yot Potasyum iyodür Etanol Su Kesi • Materyal • Lamel Toz drog • Isıtma (gerekliyse) • Reaktifin tamamlanması • Fazla reaktifin temizlenmesi • Soğutma So utma HÜCRE Kesi çeşitleri o Hücre çeperi o Lümen o Protoplazma • Sitoplazma • Çekirdek • Plastidler • Kloroplast Enine kesi Boyuna radyal Boyuna teğetsel te etsel kesi kesi Yüzeysel kesi o Organeller • Kromoplast • Lökoplast o Ergastik maddeler Nişasta Ni asta (Amylum) Nişasta Ni asta (Amylum) Önemli bir yedek besin maddesi • Hilum • Asimileme nişastası ni astası • Hilum şekillerine ekillerine göre • Yedek nişasta ni asta • Nişasta Ni asta tipleri: Basit Nişasta Ni asta (nokta, çizgi, at nalı, çatlak) • Hücredeki yerine göre (santrik, eksantrik) Bileşik Bile ik Nişasta Ni asta 4 24.09.2012 İnceleme nceleme ortamı: Distile su Proteinler • Hücre özsuyunda çözünmüş çözünmü halde • Tohumda katı halde ….. Alöron Tritici amylum •Kristaloit Kristaloit Solani amylum •Globoit Globoit Sarsaparillae radix’te nişasta ni asta taneleri Maydis amylum Oryzae amylum Yağlar Mikroskobik • Sabit yağlar ya lar Tohumlar, Parenkimatik dokular • Uçucu yağlar ya lar Salgı hücreleri: Cinnamomi cortex incelemede bir droğun dro un bileşimindeki bile imindeki yağın ya ın sabit mi Salgı cebi: Eucalypti folium yoksa uçucu mu olduğu oldu u Salgı kanalı: Foeniculi fructus nasıl anlaşılır anla ılır ? Salgı tüyü: Menthae folium Billur Billur Billur kumu • Kalsiyum okzalat kristalleri • Basit: Basit billur, billur kumu, rafit • Bileşik: kiz billur, druz, basit Bile ik: İkiz billur dizisi Rafit Druz Basit billur dizisi Basit ve ikiz billurlar 5 24.09.2012 Hücre Çeperi Odunlaşma Odunla ma Kütinleşme Kütinle me Mantarlaşma Mantarla ma Silisleşme Silisle me Doku 1. MERİSTEM MER STEM Primer Sekonder Kireçleşme Kireçle me Tanenleşme Tanenle me 2. SÜREKLİ SÜREKL Temel Koruyucu İletim letim Destek Salgı Mumlaşma Mumla ma Müsilajlaşma Müsilajla ma ve zamklaşma zamkla ma Temel Doku Üç temel bitki hücresi tipi • İnce, nce, selülozik cidarlı hücreler • Ksilem – Floem • Bir yönden uzamış uzamı (palizat) • Dallanmış Dallanmı (sünger) • Gövde, Kök, Kabuk, Yaprak, Tohum, Meyve Koruyucu Doku Epiderma 1. Epiderma Hücreler arası boşluk bo luk yok 2. Stoma Eni boyuna eşit e it 3. Tüyler 4. Mantar doku Canlı hücreler Kütikula Papil 6 24.09.2012 Stoma Stoma ANOMOSİT K: Stoma komşu ANOMOS TİK: kom u hücreleri diğer di er epiderma hücrelerinden farksız (a) • Gaz alışalı -verişi veri i • Böbrek şeklinde eklinde karşılıklı kar ılıklı 2 hücre • Stoma komşu kom u hücrelerinin; şekli ekli stoma eksenine göre konumu sayısı Stoma tipleri ANİZOS K: Biri diğerlerinden AN ZOSİT ZOS TİK: di erlerinden küçük 33-4 komşu kom u hücre bulunur (b) PARASİT K: Stoma eksenine paralel 2 komşu PARAS TİK: kom u hücre bulunur (c) DiASİT K: Stoma eksenine dik açı yapan 2 komşu DiAS TİK: kom u hücre var (d) Stoma İndisi ndisi (Ph. Eur) S.i. = S/ (E + S) x 100 Melissae folium Digitalis folium Belladonnae folium S:Yaprağın belli alanındaki stoma sayısı E:Yaprağın aynı alandaki (tüyleri de taşıyan) epiderma hücreleri sayısı Thea folium Sennae folium Menthae folium Tüyler Örtü Tüyleri • Örtü tüyleri – Tek Hücreli: Diş Di tüy – Çok Hücreli: T, şamdan, amdan, yıldız, dirsek… • Salgı tüyleri Kamçı tüy Yıldız tüy 7 24.09.2012 Örtü Tüyleri Mantar Doku Kutikulası noktacıklı örtü tüyü Diş Di tüy Şamdan amdan tüy T tüy Kutikulası noktacıklı Boğumlu Bo umlu örtü tüyü Tek hücreli örtü tüyleri İletim Doku Kökten su ve suda erimiş erimi maddeleri, Yapraktan asimilasyon sonucu sentez edilmiş edilmi bileşikleri bile ikleri diğer di er organlara ileten sistem Destek Doku • Ksilem: trake, trakeit, parankima, sklerenkima • Floem: kalburlu borular, arkadaş hücreleri, parankima, sklerenkima Üç temel bitki hücresi tipi • Sert doku – Sklerenkima lifleri – Taş Ta hücreleri, idioblast • Pek doku – Köşe Kö e kollenkiması – Levha kollenkiması 8 24.09.2012 Sklerenkima lifleri ve taş hücreleri Salgı Doku • İntraselüler ntraselüler salgı doku – Salgı hücreleri – Süt boruları • Ekstraselüler salgı doku – – – – – • Salgı cepleri Şizogen, izogen, lizigen, şizolizigen izolizigen Salgı cepleri Salgı kanalları Salgı tüyleri İç ç salgı tüyleri Nektaryumlar Salgı kanalları • Salgı tüyleri Labiatae, Solanaceae, Compositae… Yaprak (Folia) Bifasyal yaprak Epiderma Mezofil Palizat P. Sünger P. İletim letim Doku Belladonnae folium 9 24.09.2012 Çiçek (Flores) Monofasyal yaprak polen tanesi stigma anter flament korolla stilus polen tüpü ovaryum ovül kaliks reseptakulum pedisel Çiçek elementleri Meyvanın Kısımları Tohum (semen) Salgı tüyleri endokarp mezokarp perikarp ekzokarp Parankimatik hücreler Polen Korolla, ovaryum Stigma Endotesyum Meyve elementleri Ekzokarp Endokarp Stoma Tohum (Semen) Mezokarp Endosperma, yağ ya damlaları Örtü ve salgı tüyleri • Testa • Embriyo – Radikula – Plumula – Hipokotil • Endosperma 10 24.09.2012 Tohum elementleri Kök (Radix) Testada pigment tabakası Endosperma, yağ damlası, alöron Nişasta taneleri Kesitte; epiderma, testa, endosperma Kök Elementleri Kabuk (Cortex) Ksilem, kambiyum, Sklerenkima, Sekonder korteks, billurlar, sekonder radyal öz kolları korteks Liquiritiae radix Ksilem, sklerenkima, Ksilem parankiması • Kabuk (Cortex) Epiderma, kabuk parenkiması, endoderma • Kambiyum Ksilem, Floem (Dikotillerde) • Merkezi silindir Trake, trakeit, öz parenkiması, parenkimatik öz kolu hücreleri Ksilem ve parankima • Periderma Mantar Fellogen Felloderma • Primer cortex • Sekonder cortex Slerenkima demetleri, basit billur dizisi Öz parankiması, ksilem parçaları Periderma, mantar Ksilem, kambiyum, Sekonder korteks, radyal özkolları Cortex elementleri Cortex örneklerinde, radix elementlerinin hepsi görülür, sadece odun boruları bulunmaz !!! Mantar, taş hücreleri, sklerenkima lifleri, 11 24.09.2012 Narkotik Droglar Fiziksel ve Kimyasal Yöntemler Cocae folium (Erythroxlum coca) Droglardan etken madde izolasyonu Papilli epiderma, parasitik stoma, sklerenkimada Etken madde teşhis/yapı tayini basit billur dizisi Opium (Papaver somniferum) İTK,UV, IR, MASS,LC-MS, NMR Etken madde miktar tayini Reçine ve yağ damlaları, ekzokarp, epiderma Gravimetrik Cannabis herba (Cannabis sativa var. indica) Volumetrik Sistolit taşıyan ötü tüyleri, papil Kolorimetrik Kromatografik (İTK, HPLC, GC …) Fiziksel ve Kimyasal Yöntemler Farmakope analizleri Etkin madde teşhis te his ve miktar tayini (drog,ekstre) Erime noktası Kaynama noktası Çeşitli Çe itli indeksler Kül miktar tayini Su miktar tayini Çözünürlük özellikleri Bu teknikler esnasında; Ekstraksiyon Maserasyon İnfüzyon nfüzyon Dekoksiyon Perkolasyon Devamlı esktraksiyon (Soxhlet) Kromatografi Distilasyon vb. gibi işlemler i lemler kullanılır Sorular? Fikirler? 12