2009 Yıllık Faaliyet Raporu
Transkript
2009 Yıllık Faaliyet Raporu
…etkin yönetim, güçlü strateji, sürdürülebilir büyüme ve beklentiler 2009 Yıllık Rapor Kısaca Topluluk Şişecam Topluluğu ana faaliyet alanları cam ve kimyasal üretimi olan bir sanayi topluluğudur. Topluluk düzcam, cam ev eşyası, cam ambalaj ve cam elyafı gibi camın tüm temel alanları ile soda ve krom bileşiklerini kapsayan iş kollarında lider konumdadır. Atatürk’ün direktifleriyle 1935 yılında Türkiye İş Bankası tarafından kurulan Şişecam, 2009 yılında 74. yaşını geride bırakmıştır. Kuruluşunun ardından geçen ilk dönemde önceliği ülkenin temel cam ürünleri gereksinimini karşılamaya veren Şişecam, 1960’lardan itibaren ‘pazarımız dünyadır’ ilkesi doğrultusunda dünya pazarlarına güçlü ve iddialı bir şekilde giriş yapmış, 1970’den sonra faaliyetlerini çeşitlendirerek hızlı büyüme sürecine girmiştir. Farklı sıralama kriterlerine göre dünyadaki yeri üçüncülük ile sekizincilik arasında değişen Şişecam, ulaştığı ölçek, ihtisaslaşma derecesi ve rekabet gücü yüksek faaliyetleriyle iş kolunda dünyanın en seçkin üreticileri arasında değerlendirilmektedir. Şişecam’ı bugünlere taşıyan çağdaş yönetim ve sanayicilik ilkeleri, yüksek kurumsallaşma düzeyi, pazara ve Ar-Ge’ye odaklılık gibi hususlardır ve geleceğin daha da güçlü Şişecam’ının temellerini oluşturmaktadır. Topluluğun vizyonu faaliyet alanlarında çevre ülkeleri kapsayan yaşamsal coğrafyasının lider üreticisi olmaktır. Son yıllarda yurtdışında gerçekleştirdiği büyük ölçekli yatırımların yanı sıra diğer bazı ülkelerde planladığı ve uygulama aşamasında bulunduğu girişimleri, Şişecam’ın vizyonuna doğru yolculuğunda en önemli adımları oluşturmaktadır. Küreselleşen günümüz dünyasında, faaliyet alanındaki diğer şirketlerle gerçekleştirilecek olan ortak girişim ve stratejik işbirlikleri de Şişecam’ın parlak geleceğinde kilit rol oynayacaktır. Faaliyetlerini sekiz ülkede kurulu tesisler ve 16.837 çalışanı ile sürdürmekte olan Topluluğun ana şirketi Şişecam’ın yanı sıra, Trakya Cam, Anadolu Cam, Denizli Cam ve Soda Sanayii şirketlerinin hisse senetleri İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’nda işlem görmektedir. Topluluk, zaman içinde tüm ana işkollarını halka açmayı ve sermaye tabanını genişletmeyi hedeflemektedir. İçindekiler Özetle Faaliyetler 02 Finansal Göstergeler 04 Ortaklarımıza 06 Yönetim Kurulu 08 Üst Yönetim 10 Düzcam Grubu 12 Cam Ev Eşyası Grubu 18 Cam Ambalaj Grubu 24 Kimyasallar Grubu 30 Araştırma -Teknoloji 36 İnsan Kaynakları 38 İş Sağlığı ve Güvenliği 40 Çevre 41 Bilgisayar ve iletişim 42 Konsolide Finansal Tablolar 43 2009 Yılı Kârının Dağıtımı 103 2009 Yılı Denetleme Kurulu Raporu 104 Kurumsal Yönetim Uyum Raporu 105 Olağan Genel Kurul Gündemi 112 Esas Mukavele Tadil Tasarısı Metni 113 İletişim Bilgileri 114 …etkin yönetim, güçlü strateji, sürdürülebilir büyüme ve beklentiler Şişecam Topluluğu 2009 yılı faaliyet dönemini, benzeri çok ender yaşanmış derin bir küresel resesyon ortamında tamamlamıştır. Yılın bütününe egemen olan koşullar ciddi ekonomik daralmaya yol açmış, faaliyette bulunduğumuz tüm alanlardaki talep düşüşü ve sertleşen rekabet koşulları faaliyet sonuçlarımızı olumsuz etkilemiş, hedeflenen üretim, satış ve kâr rakamları yakalanamamıştır. Bu görünüm, faaliyetlerini her yıl sürekli yeni zirvelere taşıma yeteneğine sahip şirketimiz için geçici ve istisnai bir dönem oluşturmuştur. Sonuçta ortaya konan etkin yönetimle koşullara en iyi uyum gösterilmesi ve şirketimizin zor bir dönemden çok daha güçlü çıkması sağlanmış, bu koşullarda bile büyüme sürecimizin sürdürülebilir özelliği korunmuştur. Şişecam Topluluğu bugün, gerçekleştirdiği kapsamlı maliyet düşürme programları, katma değerli yeni ürün arayışları, rasyonelleşme ve etkin işletme sermayesi ile dengeli finansal yönetimi sayesinde tarihinin en sağlam mali yapısına ulaşmıştır. Bu da her türlü potansiyeli değerlendirme ve yeni atılımlar gerçekleştirme imkanlarını fazlasıyla önüne sermekte ve bu imkanlar geleceği kavrayan stratejimiz kapsamında değerlendirilmektedir. Şişecam Topluluğu faaliyetlerini öteden beri ihtisaslaşma ve küreselleşme koşullarına tam uyum ile ‘bölgesel liderlik vizyonu’ çerçevesinde yürütmektedir. Geleceği kavrayan bu yürüyüşümüz, katma değeri yüksek ürünler üreterek, mali ve idari yapımızı güçlendirerek, yeni girişimlerle desteklenerek ve kârlılığımızı artırarak, güven ve kararlılıkla önümüzdeki dönemde de sürdürülecektir. 2 2009 YILLIK RAPOR Özetle Faaliyetler Bölgesel Üretim, Küresel Etkinlik Şişecam faaliyetlerini ‘bölgesel liderlik vizyonu’ çerçevesinde daha geniş coğrafyalara yayarak geliştirme çabasını özenle devam ettirmektedir. Bu sayede, sürdürülebilir büyüme, ölçek ekonomileri ve pazar esneklikleri bakımından büyük avantajlar elde edilmektedir. Halen ana faaliyet sahalarının tümünü kapsayan birçok tesis 8 bölge ülkesinde üretim yapmakta olup, sadece cam üretiminin %34’ü yurtdışında gerçekleştirilmektedir. Uluslararası satışların (ihracat ve yurtdışı üretimden satış toplamı) toplamdaki payı, küresel resesyonun etkisiyle bir miktar gerilemekle birlikte, 2009 yılında %47 gibi gene yüksek bir düzeyde gerçekleşmiştir. Bu oranın önümüzdeki dönemde daha da yükselmesi öngörülmektedir. Şişecam ürünleri 2009 yılında 140 ülkeye ihraç edilmiş, uluslararası satışlarda ise Avrupa pazarı geleneksel ağırlığını korumuştur. Satışların Yurtiçi-Uluslararası Dağılımı Uluslararası Satışların Bölgesel Dağılımı %53 %71 %47 %17 %8 %4 Yurtiçi Satışlar Uluslararası Satışlar Avrupa Ortadoğu+Afrika Asya+Okyanusya Amerika 2009 YILLIK RAPOR 3 Düzcam Grubu Trakya Cam, yurtiçi ve yurtdışı hedef pazarlarındaki daralma ve ağır koşullar nedeniyle olumsuz etkilenmiş, bunu yoğun tasarruf ve verimlilik artırma önlemleriyle telafi etme çabası göstermiştir. Düzcam işleme ve otomotiv camlarındaki yeni yapılanma olumlu sonuçlar vermeye başlamıştır. Özellikle, güneş enerjisine yönelik yüksek performanslı camlar ve otomotivde yeni girilen projeler faaliyete yeni ufuklar kazandırmaya adaydır. Mersin Enerji Camları fabrikası yatırımları 2010 yılında tamamlanarak işletmeye alınacaktır. Bölgesel strateji çerçevesinde Mısır’da bir düzcam üretim şirketine ortaklık gerçekleştirmiş olup, Rusya’da düzcam ve otomotiv camları alanında üretim ortak girişimi bazında yeni yatırımlarla büyümek üzere proje çalışmalarını sürdürmektedir. Cam Ev Eşyası Grubu Paşabahçe Cam, konjonktürel tüm olumsuzluklara ve özellikle de sektördeki küresel daralmaya karşın, zor koşullarda dünya çapındaki konumunu daha da geliştirebilme başarısını göstermiştir. Gerek yurtiçinde, gerekse küresel planda pazar payını artırmış ve dünyanın önde gelen cam ev eşyası üreticileri arasındaki güçlü pozisyonunu bir kez daha kanıtlamıştır. Başta Rusya olmak üzere bölgede kurulan veya genişletilen üretim tesislerinin yeni pazar kazanımlarına ve alınan sonuçlara önemli katkıları olmuştur. Gerçekleştirilen yeni proses yatırımları ile ek değer yaratılması sağlanmıştır. Cam ev eşyası üretiminin kısılması zorunda kalındığı bir ortamda; etkin işletme sermayesi yönetimi, maliyet düşürme ve genel operasyonel verimliliğin artırılmasına yönelik olarak alınan önlemler, Grubun elde ettiği olumlu sonuçlara önemli bir katkı sağlamıştır. Cam Ambalaj Grubu Anadolu Cam faaliyetlerini, dolumcuların stok azaltma yönündeki hızlı hareketleri sonucu, yurtiçinde ve Rusya’da hızla daralan, olumsuz etkileri kaçınılmaz olarak sonuçlarına da yansıyan güç pazar koşulları altında sürdürmüştür. Şirket bölgenin en büyük, dünyanın ise en büyük cam ambalaj üreticilerinden biri olma konumunu korumuş ve iddiasını sürdürmüştür. Son yılların hızlı büyüme sürecinin son halkaları olarak, Ruscam Kuban fabrikası yıl içinde işletmeye alınmış, başlanan Ruscam Kirishi II. fırını yatırımının ise 2011 yılında tamamlanarak işletmeye alınması öngörülmüştür. Bu yatırımlarla Rusya’daki pazar payı ve hakimiyeti daha da artacaktır. Ekonomik iyileşmenin başlamasıyla, talebin aynı hızla geri dönüşünü yaşamaya başlayan şirketin, verimlilik, maliyet düşürme, hafifleştirme, ürün geliştirme ve promosyonu konularındaki kapsamlı geliştirme çabaları sürmektedir. Kimyasallar Grubu Soda Sanayii, ana faaliyetini oluşturan soda ve krom kimyasallarında, resesyon koşullarına rağmen oldukça dengeli ve olumlu sonuçlar elde etmiş, sektördeki bölgesel ve küresel gücünü kanıtlamıştır. Soda Lukavac’ın performansını yükseltme amaçlı yatırımlarını tamamlanma aşamasına getirmiş, Mersin kapasite genişletme yatırımını 2010’da devreye almak üzere sürdürmüştür. Kromsan ise Ar-Ge odaklı başarıları, yeni ürün sunumları ve geniş pazar penetrasyonu ile dünyanın önde gelen deri kimyasalları üreticileri arasındaki yerini daha da pekiştirmiştir. Camiş Elektrik, 2009 sonunda II. Kojenerasyon hattı yatırımını işletmeye almış ve 284 MW kurulu güce ulaşmıştır. Böylece, Mersin kimyasallar üretiminin tüm buhar ihtiyacı bu tesisten karşılanmaya başlanarak önümüzdeki dönemde tesisin rekabet gücüne önemli katkı sağlayacak büyük bir sinerji ve maliyet avantajı elde edilmiştir. Gruplar Bazında Sonuçlar Satış Gelirleri 3,6 milyar TL Uluslararası Satışlar* 1,7 milyar TL Yatırımlar 428 milyon TL %23 %26 %15 %36 %16 %28 %23 %26 %23 %43 Düzcam Cam Ev Eşyası Cam Ambalaj Kimyasallar FAVÖK** 689 milyon TL %20 %21 %28 %23 %22 %27 * İhracat ve yurtdışı üretimden satışları kapsar. **Faiz, Amortisman ve Vergi Öncesi Kâr. 4 2009 YILLIK RAPOR FAVÖK** (m TL) 585 06 05 08 07 06 05 08 07 1.068 1.303 Kimyasal Üretimi (000 Ton) 2.200 06 09 1.150 07 2.518 07 14.957 16.922 16.837 08 Cam Üretimi (000 Ton) 2.805 3.091 Çalışan Sayısı 09 1.347 05 1.395 06 3.018 07 3.483 08 2.693 09 17.028 738 06 05 361 777 1.319 913 07 08 Özkaynaklar (m TL) 3.711 Net Finansal Borç (m TL) 09 17.983 05 3.343 06 3.571 07 363 112 151 159 731 862 689 199 570 719 655 06 428 1.403 07 997 1.409 741 Ana Ortaklık Kârı/ (Zararı)** (m TL) 278 Yatırımlar (m TL) 1.862 1.717 2.221 08 Uluslararası Satışlar (m TL) 2.761 3.743 09 3.228 3.644 Satış Gelirleri (m TL) 09 08 05 09 08 07 06 05 09 08 05 09 08 07 06 05 09 06 05 Finansal Oranlar 07 06 05 08 07 1,0 16,3 21,2 07 18,9 08 22,6 08 24,2 1,3 1,1 1,3 09 FAVÖK**/ Satış Gelirleri (%) 23,0 05 31,5 06 31,3 07 33,5 1,5 Brüt Kâr/Satış Gelirleri (%) 29,7 05 37,4 08 35,7 09 2,0 1,8 06 Net Finansal Borçlar/ FAVÖK** 29,4 07 43,6 08 1,9 2,0 09 44,5 Toplam Yükümlülükler/ Toplam Varlıklar (%) 2,5 Dönen Varlıklar/Kısa Vadeli Yükümlülükler 06 05 09 09 06 05 ** 2005 yılı kâr/(zarar) ve FAVÖK değerleri 157 milyon TL, 117 milyon USD tutarındaki faaliyet konusuyla ilgili olmayan ve nakit çıkışı gerektirmeyen değer düşüş karşılığı öncesidir. 2009 YILLIK RAPOR 5 Finansal Göstergeler Özet Bilanço Dönen Varlıklar Duran Varlıklar Toplam Varlıklar Kısa Vadeli Yükümlülükler Uzun Vadeli Yükümlülükler Özkaynaklar Ana Ortaklığa Ait Özkaynaklar Azınlık Payları Toplam Kaynaklar Özet Gelir Tablosu Satış Gelirleri Satışların Maliyeti Brüt Kâr/(Zarar) Faaliyet Giderleri Faaliyet Kâr/(Zararı) Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen Yatırımların Kâr/(Zararlarındaki) Paylar Finansal Gelirler/(Giderler)(Net) Vergi Öncesi Kâr/(Zararı) Vergi Gelir/(Gideri) Dönem Vergi Gelir/(Gideri) Ertelenmiş Vergi Gelir/(Gideri) Dönem Kârı/(Zararı) Dönem Kârı/(Zararı) Dağılımı Azınlık Payları Ana Ortaklık Payları Faiz, Vergi Öncesi Kâr (FVÖK)* Amortismanlar Faiz, Amortisman ve Vergi Öncesi Kâr (FAVÖK)* İşletme Faaliyetlerinden Elde Edilen Nakit Net Finansal Borçlar 2009 m TL m USD 2.914 1.935 3.774 2.507 6.688 4.442 1.174 780 1.803 1.197 3.711 2.465 2.858 1.898 853 567 6.688 4.442 2008 m TL m USD 2.526 1.670 3.809 2.519 6.335 4.189 1.254 829 1.510 999 3.571 2.361 2.740 1.812 831 549 6.335 4.189 2007 m TL m USD 1.775 1.524 3.422 2.938 5.197 4.462 941 808 913 784 3.343 2.870 2.540 2.181 803 689 5.197 4.462 2009 m TL m USD 3.644 2.357 (2.763) (1.787) 881 570 (635) (411) 246 159 2008 m TL m USD 3.743 2.885 (2.642) (2.037) 1.101 848 (649) (500) 452 348 2007 m TL m USD 3.228 2.482 (2.268) (1.744) 960 738 (575) (442) 385 296 1 (92) 155 (36) (67) 31 119 1 (60) 100 (23) (43) 20 77 4 (199) 257 (68) (83) 15 189 3 (153) 198 (52) (64) 12 146 13 56 454 (85) (79) (6) 369 10 43 349 (65) (61) (4) 284 7 112 5 72 30 159 23 123 91 278 70 214 246 443 689 773 913 159 287 446 500 606 452 410 862 248 1.319 348 316 664 191 872 385 346 731 386 777 296 266 562 297 667 Finansal Oranlar (%) 2009 2008 2007 Dönen Varlıklar/Kısa Vadeli Yükümlülükler Toplam Yükümlülükler/Toplam Varlıklar Toplam Yükümlülükler/Özkaynaklar Net Finansal Borç/Özkaynaklar Brüt Kâr/Satış Gelirleri FAVÖK*/Satış Gelirleri FVÖK*/Satış Gelirleri Net Finansal Borçlar/FAVÖK* 2,5 44,5 80,2 24,6 24,2 18,9 6,8 1,3 2,0 43,6 77,4 36,9 29,4 23,0 12,1 1,5 1,9 35,7 55,5 23,2 29,7 22,6 11,9 1,1 *FVÖK ve FAVÖK hesaplanmasında faaliyet kârı dikkate alınmıştır. 6 2009 YILLIK RAPOR Ortaklarımıza Topluluğumuz, faaliyet alanları ile ilgili her türlü potansiyeli değerlendirme ve yeni atılımlar gerçekleştirme anlayışını yoğunlukla sürdürmektedir. Değerli Ortaklarımız, Şirketimizin 74. Olağan Genel Kurulu vesilesi ile bir araya gelmiş olmaktan duyduğumuz büyük memnuniyeti ifade ederken, hepinizi en içten duygularla, sevgi ve saygıyla selamlıyoruz. Topluluğumuz 2009 yılı faaliyet dönemini, benzeri çok ender yaşanmış derin bir küresel durgunluk ortamında tamamlamıştır. Yılın bütününe egemen olan koşullar ciddi ekonomik daralmaya yol açmış, faaliyette bulunduğumuz tüm alanlardaki talep düşüşü ve sertleşen rekabet koşulları hedeflenen üretim, satış ve kâr rakamlarına ulaşılmasına imkân vermemiştir. Bu görünüm, faaliyetlerini her yıl yeni zirvelere taşıma yeteneğine sahip şirketimiz için geçici ve istisnai bir dönem oluşturmuştur. Küresel ekonomik sorunların boyutu, uzun süredir gözlemlenen küresel ekonomik dengesizliklerin yarattığı bozulmaların, bir aşamada düzeltmelere yol açması beklentisine karşın yeterince tahmin edilememiş, özellikle gelişmiş ülke ekonomilerinde ortaya çıkan sorunlar, dünya ekonomisinde büyük ölçekli üretim, ticaret ve istihdam daralmalarına yol açmasının ötesinde gelişen ekonomileri yakından etkilemiştir. Alınan önlemler de yılı kurtarmaya yetmemiştir. Çok geniş bir coğrafyaya yayılmış pazarlarda faaliyet göstermekte olmamızın yarattığı dengeleme imkânlarına karşın, üretim ve satış faaliyetlerimizin yoğunlaştığı coğrafyanın ekonomik konjonktürden en yoğun etkilenen bölge olması, beklentilerimizin karşılanamaması sonucunu ortaya çıkarmıştır. Türkiye ekonomisi de küresel konjonktüre paralel bir gelişme göstermiştir. Zaten yüksek cari açık sorunu nedeniyle büyüme oranı düşmekte olan ekonomimiz, hızlı bir düzeltme sürecine girerek küçülmüştür. Yıl içinde devreye sokulan teşvik paketleri, tek haneye inen faizler bile, genel bir iyileşme sağlama bakımından talebin gerçekleşmemesi nedeniyle beklentiyi karşılayamamıştır. Kamu maliyesinin gereklilikleri nedeniyle dengeli olarak sürdürülmek zorunda kalınan mali disiplinin, tüketici güven noksanının ve dış talep düşüklüğünün katlanılan olumsuzluğa katkıda bulunduğu gözlenmiştir. Zorluklarla dolu bir yılın sonlarına doğru başlayan hareketliliğin, dünya ve ülkemiz ekonomileri açısından dip noktasının aşıldığı, ara sapmalara karşın süreklilik gösteren bir yükselişi beraberinde getireceği beklentisi ağırlıklı olarak benimsenmektedir. Halen yaşamakta olduğumuz bu günlerdeki göstergeler de bu belirlemeyi doğrulamaktadır. Hiç şüphesiz, iyiye gidişin süreklilik göstermesi küresel ekonomik dengelerin yerine oturmasının yanı sıra özellikle ülkemiz bakımından mali disiplinin korunması ile yapısal reformların ısrarla sürdürülmesini gerekli kılmaktadır. Bunlarla, hem büyümenin sürdürülebilirliği, hem de ülkemizin örselenmiş sanayi kesimine yeniden ivme ve rekabet gücü kazandırmak suretiyle beklentilerin ötesinde bir aşama kaydedileceğinden şüphemiz yoktur. Değerli Ortaklarımız, Sizlerin de yakından bildiği ekonomik koşullar nedeniyle Topluluğumuz 2009 yılında alışılan ve bir anlamda gelenekselleşen büyümesini hedeflenen seviyelerde hayata geçirememiştir. Önceki dönemlerde ülke ekonomisinden kaynaklanan sorunlara yönelik yurtdışı pazarlardaki etkinliğin artırılması yönündeki uygulamaların, sorunların küreselleştiği hallerde aynı sonuçları vermemesi dikkate alınarak tüm pazarlarda yeni müşteri yaratmak, yeni ürün oluşturmak başta olmak üzere etkinlik muhafaza edilmeye çalışılmış ve kriz etkilerinin en alt düzeye indirilebilmesi için faaliyetlerin temkinle, ilkesel tutarlılık ve istikrar içinde yürütülmesi esası amaçlanmıştır. Etkileri giderek azalmakla birlikte yaşanmakta olan ekonomik sorunların aşılmasında, Topluluğumuz gerçekleştirdiği kapsamlı maliyet düşürme programları, katma değerli yeni ürün arayışları, rasyonelleşme ve etkin işletme sermayesi ile dengeli finansal yönetimi sonucu tarihinin en sağlam mali yapısına ulaşmıştır. Varılan noktada Topluluğumuz, faaliyet alanları ile ilgili her türlü potansiyeli değerlendirme ve yeni atılımlar gerçekleştirme anlayışını siz Değerli Hissedarlarımız ve Çalışanlarımızın katkılarıyla sürdürecektir. Bu çerçeve içinde ulaştığımız 2009 yılı konsolide sonuçlarını ana hatları itibarıyla siz Değerli Hissedarlarımızla paylaşmak istiyoruz. Satış gelirlerimiz toplamda, 3,6 milyar TL düzeyinde gerçekleşmiş, uluslararası satışlarımızın payı ise bir miktar düşmeye karşın %47 gibi yüksek bir oran ile geçen yılki düzeyini korumuştur. 2009 YILLIK RAPOR 7 Geleceğe yürüyüşümüzü güven ve kararlılıkla sürdürüyor, istikrarlı ve temkinli büyüme anlayışı ile faaliyetlerimizi gerçekleştiriyoruz. Cam üretimimiz, yaklaşık 2,7 milyon ton olurken, üretimimizin %34’ü yurtdışı faaliyetlerimizce gerçekleştirilmiş, soda üretimimiz 1,1 milyon ton, kum, kalker, feldspat gibi maden üretimimiz ise 2,2 milyon ton seviyesinde gerçekleşmiştir. Topluluğumuzun geleceğe yapmakta olduğu yolculuğun yakıtının, insan kaynağının duygusal ve zihinsel enerjisinden oluştuğu bilinci ile tüm koşullarda birlikte üretme isteğinde olduğumuz çalışanlarımızın sayısı, Türkiye’de aynı seviyelerde muhafaza edilmiş, yurtdışında ise bir miktar gerileme göstermiştir. Nitekim Topluluğumuz zaman içinde küreselleşme koşullarına ihtisaslaşma ile tam uyum sağlamış, büyük ölçek ekonomilerine ulaşmış, teknoloji ve Ar-Ge dahil tüm faaliyetlerini en yüksek standartlara çıkarma çabasını sürekli geliştirerek sürdürmüştür. Faaliyetlerini genişleyen ‘bölgesel liderlik vizyonu’ çerçevesinde, ulusallıktan, uluslararası boyuta taşıyarak performansını ve iddiasını değişimi izleyen bir anlayışla bugünlere getirmiştir. Uluslararası arenada ulaşmış olduğumuz seçkin düzey ve saygınlık, geleceği kavrayan yürüyüşümüzün doğal bir sonucudur. Yatırım harcamalarımız, süren ekonomik krizin etkilerinin hafife indirilmesi bağlamında hedeflenenin altında hayata geçirilmiş ve 8 ülkeyi kapsayan geniş bir coğrafyada 428 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Yatırımların yapılmasında stratejik hiçbir girişimden vazgeçilmemiş, yatırımların zamanlamasının yeni ekonomik koşullara uyumlandırılması suretiyle kriz sonrası dönemin alt yapısının oluşturulmasına özen gösterilmiştir. Burada özellikle belirtmek isteriz ki, sektörümüzdeki ortaya çıkan küresel görünüm ve yeniden yapılanma süreci, bizim açımızdan önümüzdeki dönemde organik büyümenin yanı sıra, şirket satın alma veya işbirliği fırsatlarının artacağı bir ortamı da beraberinde getirecektir. Topluluğumuzun gelecekteki pozisyonunu tüm değişimleri gören ve kavrayan bir noktaya getirmek adına, tüm Şişecam’lılar çalışma ve arayışlarını sürdüreceklerdir. Kriz etkilerinin azaltılması ve muhtemel kur hareketlerinden korunmak amacıyla sürdürülen politikalar sonucunda net finansal borcumuz, %31 düzeyinde gerileyerek 913 milyon TL’na inmiş, kriz ortamının beklenmeyen sapmalara ve yeni fırsatların değerlendirilmesi ihtimaline bağlı olarak sürdürülen yaklaşımımız sonucu yıl sonu itibarıyla likiditemiz 1.406 milyon TL boyutlarına ulaşmıştır. Geleceğe yürüyüşümüzü güven ve kararlılıkla sürdürürken, 2010 yılı itibarıyla küresel ekonominin yeniden büyüme sürecine girmiş olmasının, beklenti ve umutlarımızı artırmış olduğunu özellikle ifade etmek isteriz. Bu gelişimi her zaman olduğu gibi fırsata çevireceğimiz, istikrarlı ve temkinli büyüme anlayışı ile gereğini hayata geçireceğimiz konusunda Sayın Hissedarlarımızın yanımızda olacağına olan inancımız tamdır. Öz varlığımız %4 artışla 3.711 milyon TL, net kârımız, ana ortaklık itibarıyla 112 milyon TL olarak gerçekleşirken, işletme faaliyetlerinden elde edilen nakit akımımız %212 artışla 773 milyon TL’na ulaşmış, faiz amortisman ve vergi öncesi kârımız ise 689 milyon TL ile yüksek düzeyde oluşmuştur. Bu duygu ve düşüncelerle, başta Topluluğumuza olan desteklerini sürdüren, cesaret vererek teşvik eden Değerli Ortaklarımıza; gayret ve fedakâr çalışmalarıyla Topluluğumuzun bir dünya şirketi haline gelmesini sağlayan ve geleceğimizin güvencesini oluşturan çalışanlarımıza; birlikte çalıştığımız tüm iş ortaklarımıza sonsuz teşekkürlerimizi sunuyor, sevgi ve saygıyla selamlıyoruz. Değerli Ortaklarımız, Takdir edileceği gibi Topluluğumuz, zor ekonomik koşullara rağmen rakiplere kıyasla tatminkâr bir performans düzeyini yakalamış ve geleceğe olan güveni sürdürmüştür. Bu sonuçlar, Topluluğun uzun yılların birikimi sonucunda yarattığı kurum kültürü ve tecrübesi ile çok sağlam temeller üzerinde faaliyet göstermesi ile hayata geçmiştir. Prof. Dr. Ahmet Kırman Yönetim Kurulu Başkanı ve Murahhas Üye 8 2009 YILLIK RAPOR Yönetim Kurulu 1 6 2 3 4 5 7 2009 YILLIK RAPOR 9 1- Prof. Dr. Ahmet Kırman* Başkan ve Murahhas Üye 4- Özgün Çınar* Üye (51) Ankara’da doğan Prof. Dr. Ahmet Kırman, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun olmuş, Türkiye İş Bankası bünyesinde 1982 yılında başlayan çalışmaları ile bankacılık, sigortacılık ve sınai faaliyet alanlarında uzun süre görev yapmış, Türkiye İş Bankası A.Ş., Milli Reasürans T.A.Ş., Petrol Ofisi A.Ş. başta olmak üzere çok sayıdaki kuruluşta Yönetim Kurulu Başkanı ve üyeliği görevlerinde bulunmuştur. Nisan 2006 tarihinden bu yana Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı ve Mart 2008 tarihinden itibaren ise Murahhas Üye olarak da görev yapmaktadır. Prof. Dr. Ahmet Kırman, AB Rekabet Hukuku alanında yüksek lisans, Ticaret Hukuku dalında doktora yapmış, Mali Hukuk alanında doçent ve profesör unvanlarını kazanmıştır. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde öğretim üyeliği, Ana Bilim Dalı Başkanlığı, Bölüm Başkanlığı, Enstitü Müdürlüğü, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Bilkent Üniversitesi İİBF öğretim üyeliği yapmış, TCMB, TBB, TSRŞB, Vergi Konseyi, Avcılık ve Atıcılık Federasyonu gibi kuruluşlarda görevlerde bulunmuştur. TEPAV Mütevelli Heyeti, BTHE, İAV Yönetim Kurulu Başkan ve üyeliği yapan Prof. Dr. Ahmet Kırman’ın çok sayıda yayınlanmış eseri bulunmaktadır. (40) Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İşletme Bölümü’nden mezun olan Çınar, University of Southampton’dan Uluslararası Bankacılık ve Finansman alanında lisans üstü derecesi almıştır. 1990 yılında Türkiye İş Bankası A.Ş. İştirakler Müdürlüğü’nde Yatırım Uzman Yardımcısı olarak iş hayatına başlayan Çınar, aynı müdürlükte yönetim kademelerinde çalıştıktan sonra Türkiye İş Bankası Grubu şirketlerinde görev almıştır. Çınar, Türkiye İş Bankası A.Ş. İştirakler Bölümü Birim Müdürlüğü görevini sürdürmektedir. 2- Alev Yaraman Başkan Vekili (62) ODTÜ Kimya Bölümü, İngiltere Sheffield Üniversitesi Cam Teknolojisi Bölümü yüksek lisans eğitimini tamamlayan Yaraman,1970 yılında Şişecam Topluluğu’nda iş hayatına başlamış, çeşitli yönetim kademelerinde görev almıştır. 19982007 yılları arasında Düzcam Grup Başkanlığı görevinde bulunmuş, 25 Nisan 2008 tarihinde Yönetim Kurulu Başkan Vekilliği’ne seçilmiştir. 3- Yusuf Ziya Toprak* Üye (66) İ.İ.T.İ.A. Maliye Bölümü’nden mezun olan Toprak, 1967 yılında Türkiye İş Bankası A.Ş. Teftiş Kurulu Başkanlığı’nda iş hayatına başlamıştır. Çeşitli birim ve yönetim kademelerinde çalıştıktan sonra, 1997-1999 yılları arasında Yatırım Finansman Menkul Değerler A.Ş.’de Genel Müdür, 20002003 yılları arasında da Türkiye İş Bankası A.Ş. Genel Müdür Yardımcılığı görevlerinde bulunmuştur. 5- Köksal Burkan Üye (59) Erzurum Eğitim Enstitüsü’nden mezun olan Burkan, 1973-1980 yılları arasında öğretmenlik yapmış, 1980 yılında Türkiye İş Bankası A.Ş.’de memur olarak göreve başlamış, çeşitli birim ve yönetim kademelerinde bulunmuştur. 20052008 arasında Türkiye İş Bankası A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeliği yapmıştır. 6- Yılmaz Ertürk Üye (45) İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi İktisat Bölümü’nden mezun olan Ertürk, 1987 yılında Türkiye İş Bankası A.Ş. İktisadi Araştırmalar ve Planlama Müdürlüğü’nde Stajyer İktisat Uzman Yardımcısı olarak göreve başlamıştır. 1988 yılında İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Ana Bilim Dalında yüksek lisans öğrenimini tamamlamıştır. 1990’da Fon Yönetimi Müdürlüğü’ne Fon Yönetimi Uzman Yardımcısı olarak atanmış, aynı müdürlükte yönetim kademelerinde çalışmış, 2003’te İktisadi Araştırmalar ve Planlama Müdürü, 2006’da Dış İşler Müdürü olmuştur. 2008’den bu yana Uluslararası Bankacılık Bölüm Müdürlüğü görevini sürdürmektedir. 7- Murat Bilgiç Üye (41) 1990 yılında ODTÜ Uluslararası İlişkiler Bölümü’nden mezun olan Murat Bilgiç, aynı yıl Türkiye İş Bankası A.Ş. Teftiş Kurulu Başkanlığı’nda Stajyer Müfettiş Yardımcısı olarak işe başlamıştır. 2006-2007 yılları arasında Birmingham Üniversitesi/İngiltere’de ‘Para, Bankacılık, Finans’ konusunda yüksek lisans yapmış, 1999 yılında Kurumsal Krediler Tahsis Bölümü’ne Müdür Yardımcısı olarak atanmıştır. 2002-2008 yılları arasında Kurumsal Krediler Müdürlüğü’nde Bölge Müdürü olarak görev yapan Murat Bilgiç, 30 Nisan 2008 tarihinden bu yana Kurumsal Krediler Tahsis Bölümü Müdürü olarak görevine devam etmektedir. * Denetimden Sorumlu Komite Üyesi. Yönetim Kurulu Üyeleri 28.04.2009-28.04.2012 dönemi için görevlendirilmiş olup yetkileri Türk Ticaret Kanunu hükümleri ve Şirket Ana Sözleşmesi ile belirlenmiştir. 10 2009 YILLIK RAPOR Üst Yönetim 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Genel Müdür A. Doğan Arıkan 16.09.2009 tarihi itibarıyla emekliliğe ayrılmıştır. 2009 YILLIK RAPOR 11 1- Prof. Dr. Ahmet Kırman Yönetim Kurulu Başkanı ve Murahhas Üye 5- Dr. Ateş Kut Kimyasallar Grup Başkanı (51) Ankara’da doğan Prof. Dr. Ahmet Kırman, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun olmuş, Türkiye İş Bankası bünyesinde 1982 yılında başlayan çalışmaları ile bankacılık, sigortacılık ve sınai faaliyet alanlarında uzun süre görev yapmış, Türkiye İş Bankası A.Ş., Milli Reasürans T.A.Ş., Petrol Ofisi A.Ş. başta olmak üzere çok sayıdaki kuruluşta Yönetim Kurulu Başkanı ve üyeliği görevlerinde bulunmuştur. Nisan 2006 tarihinden bu yana Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı ve Mart 2008 tarihinden itibaren ise Murahhas Üye olarak da görev yapmaktadır. Prof. Dr. Ahmet Kırman, AB Rekabet Hukuku alanında yüksek lisans, Ticaret Hukuku dalında doktora yapmış, Mali Hukuk alanında doçent ve profesör unvanlarını kazanmıştır. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde öğretim üyeliği, Ana Bilim Dalı Başkanlığı, Bölüm Başkanlığı, Enstitü Müdürlüğü, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Bilkent Üniversitesi İİBF öğretim üyeliği yapmış, TCMB, TBB, TSRŞB, Vergi Konseyi, Avcılık ve Atıcılık Federasyonu gibi kuruluşlarda görevlerde bulunmuştur. TEPAV Mütevelli Heyeti, BTHE, İAV Yönetim Kurulu Başkan ve üyeliği yapan Prof. Dr. Ahmet Kırman’ın çok sayıda yayınlanmış eseri bulunmaktadır. (60) Ankara Üniversitesi Kimya Yüksek Mühendisliği Bölümü’nden mezun olan Kut, aynı üniversitede doktora eğitimini tamamlamış, iş hayatına Atom Enerji Komisyonu’nda başlamıştır. 1980 yılında Şişecam Topluluğu’na katılan Kut, çeşitli yönetim kademelerinde görev almıştır. 1998 yılından bu yana Kimyasallar Grup Başkanlığı görevini sürdürmektedir. 2- Gülsüm Azeri Düzcam Grup Başkanı (58) Boğaziçi Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümü’nü tamamlayan Azeri, aynı üniversitede Endüstri Mühendisliği yüksek lisans eğitimini tamamlamıştır. 1978 yılında Çukurova Holding’de iş hayatına başlayan Azeri, 1981 yılında Şişecam Topluluğu’na katılmış, çeşitli yönetim kademelerinde görev almıştır. 1998-2007 yılları arasında Cam Ev Eşyası Grup Başkanlığı görevinde bulunmuştur. 2007 Eylül ayından bu yana Düzcam Grup Başkanlığı görevini sürdürmektedir. 3- A. Taner Uz Cam Ev Eşyası Grup Başkanı (56) ODTÜ Makine Mühendisliği Bölümü’nde lisans ve Mühendislik Bilimleri Bölümü’nde yüksek lisans eğitimini tamamlayan Uz, 1976 yılında Ankara Erg İnş. Tic. ve San. A.Ş.’de iş hayatına başlamıştır. 1980 yılında Şişecam Topluluğu’na katılan Uz, çeşitli yönetim kademelerinde görev almıştır. 2007 Eylül ayından bu yana Cam Ev Eşyası Grup Başkanlığı görevini sürdürmektedir. 4- Teoman Yenigün Cam Ambalaj Grup Başkanı (57) Boğaziçi Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü’nde eğitimini tamamlayan Yenigün, 1975 yılında Şişecam Topluluğu’nda göreve başlamıştır. Çeşitli yönetim kademelerinde görev alan Yenigün, 1998 yılından bu yana Cam Ambalaj Grup Başkanlığı görevini sürdürmektedir. 6- İbrahim Babayiğit Finansal İşlemler Grup Başkanı (CFO) (50) ODTÜ İşletme Bölümü’nde eğitimini tamamlayan Babayiğit, Türkiye İş Bankası A.Ş.’de 1984-1991 yılları arasında Müfettiş olarak görev yapmış, 1992-2000 yılları arasında bankanın Genel Müdürlük birimlerinde Müdür Yardımcısı ve Grup Müdürlüğü görevlerinde bulunmuştur. 2001-2005 yılları arasında Türkiye İş Bankası A.Ş. Muhasebe Müdürlüğü görevini yürüten Babayiğit, 2005-2007 yılları arasında Sultanhamam Şubesi Müdürü olarak görev yapmıştır. 2007 Temmuz ayında Şişecam Topluluğu’na katılan Babayiğit Finansal İşlemler Grup Başkanlığı görevini sürdürmektedir. 7- Mehmet Kara Planlama Genel Müdür Yardımcısı (59) Boğaziçi Üniversitesi Ekonomi Bölümü’nde lisans, ABD Cleveland State Üniversitesi’nde yüksek lisans eğitimini tamamlamıştır. 1976 yılında Şişecam Topluluğu’nda planlamacı olarak iş hayatına başlayan Kara, çeşitli yönetim kademelerinde görev almıştır. 1994 yılından bu yana Planlama Genel Müdür Yardımcılığı görevini sürdürmektedir. 8- Dr. Yıldırım Teoman Araştırma ve Teknoloji Genel Müdür Yardımcısı (55) İTÜ Kimya Mühendisliği Bölümü’nde lisans, Birmingham Üniversitesi’nde doktora eğitimini tamamlayan Teoman, 1979 yılında Birmingham Üniversitesi’nde öğretim görevlisi olarak çalışmaya başlamıştır. İTÜ Temel İşlemler ve Termodinamik Ana Bilim dalında doçent unvanını alan Teoman, 1983 yılında Şişecam Topluluğu’na katılmış, çeşitli yönetim kademelerinde görev almıştır. 1999 yılından bu yana Araştırma ve Teknoloji Genel Müdür Yardımcılığı görevini sürdürmektedir. 9- Ali Nafiz Konuk İnsan Kaynakları Genel Müdür Yardımcısı (62) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun olan Konuk, 1973-1976 yılları arasında serbest Avukatlık, 1976-1991 yılları arasında Türkiye Tekstil Sanayi İşverenleri Sendikası’nda Hukuk Müşaviri olarak görev yapmıştır. 1991 yılında Şişecam Topluluğu’na Endüstri İlişkileri Müdürü olarak katılan Konuk, Temmuz 2007’de Şişecam Genel Sekreterliği’ne atanmıştır. Aralık 2007’den bu yana İnsan Kaynakları Genel Müdür Yardımcılığı görevini sürdürmektedir. 12 2009 YILLIK RAPOR Düzcam Grubu Trakya Cam Trakya Cam, 2008 yılı son çeyreğinden itibaren derinleşerek etkisini artıran krize rağmen iddialı yatırım planından vazgeçmemiş ve önemli yatırımlarına devam etmiştir. 2009 YILLIK RAPOR 13 14 2009 YILLIK RAPOR Düzcam Grubu Gelişen mimari trendler paralelinde yeni ürün geliştirme ve mevcut ürünlerin çeşitlendirilmesine yönelik çalışmalar devam ederken, pazarların talep ettiği özel ürünlerde uzmanlaşma çalışmaları da yoğunluk kazanmıştır. Küresel ekonomik kriz, Türkiye’de ve Trakya Cam’ın faaliyet gösterdiği pek çok ülkede düzcamın girdi olduğu inşaat, otomotiv, enerji ve beyaz eşya sektörlerini olumsuz yönde etkilemiştir. Trakya Cam Konsolide Göstergeleri* m TL 2009 2008 2007 Satış Gelirleri Uluslararası Satışlar Brüt Kâr Faaliyet Kârı Ana Ortaklık Kârı/(Zararı) FAVÖK Net Finansal Borçlar Özkaynaklar Varlıklar Toplamı Yatırımlar Çalışan Sayısı 886 272 188 74 62 191 86 1.367 1.942 66 2.688 968 301 316 185 121 304 235 1.279 1.799 133 2.886 872 228 307 212 174 302 257 1.138 1.656 174 2.961 * Trakya Cam, Trakya Cam Investment, Trakya Glass Bulgaria, Trakya Yenişehir, Trakya Polatlı Cam, Trakya Glass Kuban, Trakya Glass Logistics ve Trakya Investment B.V.’yi kapsamaktadır. Trakya Cam, Türkiye düzcam pazarının lideri ve bölgemiz düzcam pazarının öncü kuruluşudur. Şirket’in, Türkiye’de 6, Bulgaristan’da 1 olmak üzere toplam 7 adet düzcam hattı ve Türkiye’de bir adet buzlu cam hattı bulunmaktadır. Trakya Cam, inşaat, otomotiv, enerji, beyaz eşya ve mobilya sektörlerine yönelik nitelikli cam ürünlerinin üretimini de Türkiye ve Bulgaristan’daki fabrikalarında gerçekleştirmektedir. Pazarlardaki görünüm 2008 yılı son çeyreğinden itibaren derinleşerek etkisini artıran küresel ekonomik kriz, Türkiye’de ve Trakya Cam’ın faaliyet gösterdiği pek çok ülkede düzcamın girdi olduğu sektörleri olumsuz yönde etkilemiştir. • İnşaat sektörü Türkiye’de 2007 yılından itibaren talep daralmasıyla birlikte durgunluğa giren inşaat sektörü, 2008 ve 2009 yıllarında sırasıyla %8,1 ve %16,3 olmak üzere iki yılda birikimli olarak %23,1 küçülmüştür. Yeni bina inşaatlarına ilişkin önemli bir gösterge olan yapı ruhsatları sayısı ise 2008 yılında %10,8, 2009 yılında %4,7 oranında gerilemiştir. Diğer taraftan, yenileme pazarı da ekonomik küçülme ve özel tüketim harcamalarındaki yavaşlama paralelinde ciddi oranda küçülme göstermiştir. İnşaat sektörü, Trakya Cam’ın faaliyet gösterdiği Ortadoğu, Balkanlar, Avrupa, Rusya – Ukrayna ve Kuzey Afrika pazarlarının tümünde 2009 yılında küçülmüştür. Şirket’in ana pazarı olan bazı Balkan ülkelerinde, konut inşaatlarında %30 ile %45’e varan daralmalar yaşanmıştır. Aynı kapsamda, finans sıkıntısı nedeniyle kamu ve özel sektör ticari bina inşaatlarının çoğunlukla durdurulduğu veya projelerin iptal edildiği görülmektedir. • Otomotiv sektörü Otomotiv sektörü tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de krizden en hızlı etkilenen sektörlerin başında yer almıştır. Otomotiv ürünlerine olan talebin belirgin şekilde düşmesi nedeniyle 2009 yılında Türkiye araç üretimi %24 oranında daralmıştır. Trakya Cam’ın uluslararası otomotiv camı satışlarını gerçekleştirdiği Avrupa pazarında ise araç üretimi %21 küçülmüştür. Hükümetler tarafından uygulanan teşvik tedbirleri doğrultusunda yılın ikinci yarısından itibaren olumlu sonuçlar alınmaya başlamıştır. • Enerji ve beyaz eşya sektörleri Cam, enerji alanında güneş enerjisinden yararlanarak sıcak su üreten güneş kolektörleri ile, elektrik üreten güneş pillerinde (fotovoltaik-PV) kullanılmaktadır. 2009 YILLIK RAPOR 15 Trakya Otocam, mevcut müşterilerinin taleplerini karşılamanın yanı sıra krizde fırsatları değerlendirmiş, büyük otomotiv üreticileriyle iletişimini sürdürerek yeni projelere de başlamıştır. 2009 yılında yaşanan ekonomik krizin etkisiyle, geçmiş yıllarda çok hızlı büyüme kaydeden Avrupa PV pazarının %24, Avrupa kolektör pazarının ise %10 daralması beklenmektedir. Pazardaki küçülmenin yanı sıra modül stoklarının da yüksek olması nedeniyle Avrupa’da yatırım yapan bazı PV üreticileri üretime geçememiş; faaliyette olan bazı üreticiler ise üretimlerini durdurmuşlardır. Avrupa piyasasının aksine, Türkiye’de kolektör pazarı %6 düzeyinde büyümüş ve PV alanında ülkemizdeki ilk yatırımlar devreye alınmıştır. 2009 yılında Türkiye ve Avrupa’da konut talebinin azalması, beyaz eşya talebini olumsuz yönde etkilemiştir. Trakya Cam’ın satışlarını gerçekleştirdiği Avrupa beyaz eşya pazarı buzdolabı ve fırın segmentlerinde 2008 yılına göre %10 daralma yaşanmıştır. Ülkemizde ise Trakya Cam’ın girdi verdiği ana pazar segmenti olan fırında, üretim %13 düşmüştür. Dünya düzcam sektörü ve Trakya Cam’ın faaliyetlerindeki gelişmeler Girdi verilen tüm sektörlerdeki daralmalar sonucunda 2009 yılında Türkiye’de düzcam tüketimi %7 küçülmüştür. Avrupa inşaat sektöründeki ciddi gerilemeye paralel olarak dünya düzcam talebinin de küçülmesiyle, büyük düzcam üreticilerinin stokları hızla artmış; çekiş düşürerek de olsa devam eden üretimler arz fazlasına çözüm getirememiş ve tüm düzcam üreticilerini etkileyen hızlı ve keskin fiyat düşüşleri yaşanmıştır. segmentlerine yoğun olarak girmiştir. İzlenen bu politikaların sonucunda, Trakya Cam’ın yurtiçi düzcam satışları, daralan pazar ile azalmakla beraber ayna, lamine cam ve buzlu cam yurtiçi satışlarında artışlar kaydedilmiştir. Trakya Cam, özellikle Avrupa ve Rusya düzcam pazarlarında yaşanan büyük türbülansa rağmen, ülke bazında pazar penetrasyonu stratejisi kapsamında müşteri sayısını artırmış ve kriz koşullarına en iyi şekilde uyum sağlayabilmiştir. Avrupa ve Rusya düzcam pazarlarındaki büyük türbülans, pazar geliştirme faaliyetleri doğrultusunda Ortadoğu, Orta Avrupa, Balkan ve Kuzey Afrika pazarlarında gerçekleştirilen pazar payı ve satış artışları ile büyük ölçüde telafi edilmiştir. Bulgaristan’dan sonra Yunanistan ve Romanya’da da hayata geçirilen yerel satış teşkilatı uygulaması olumlu sonuçlar vermiştir. Trakya Cam’ın ana pazarını oluşturan bu bölgede, ülke bazında odaklanma sağlanarak müşteri sayısı artırılmış ve sürekli değişen bir ortamda esnek bir yönetimle kriz koşullarına hızla cevap verilmiştir. Diğer yandan Trakya Cam, Ortadoğu Bölgesi’nde kısa zamanda ve hızlı bir şekilde sağladığı ülke ve müşteri yaygınlaşması ile satışlarını bir önceki yıla göre iki katın üzerine çıkarmış, böylece düzcam pazarının ciddi boyutta daraldığı bölgelerdeki satış kayıplarını telafi etmiştir. 2009 yılının son çeyreğinden itibaren ise, arz ve talebin dengelenmesi sonucunda fiyatlar yeniden düzelmeye başlamıştır. Otomotiv sektöründe yurtiçi ve yurtdışı pazarlarda yaşanan keskin düşüşler, Trakya Cam’ın otomotiv camı satışlarının 2008 yılına göre gerilemesine neden olmuştur. Bununla birlikte Şirket, Türkiye’de 2009 yılı içinde 7 yeni projeye başlamış, ayrıca Hyundai, Renault, Toyota, MAN ve Daimler firmalarının yeni projelerinde yer almak üzere anlaşmalar yapmıştır. Avrupa’da ise, büyük ana sanayi kuruluşları ile çok başarılı iletişim sağlayan Trakya Cam, önümüzdeki dönemde BMW, Volkswagen, Audi, Mercedes, Toyota ve Skoda firmalarının yeni projelerinde yer alacaktır. Trakya Cam, kriz koşullarına hızla cevap verebilmek için proaktif bir politika izlemiştir. Şirket bu kapsamda, geniş bir coğrafyası olan Türkiye pazarına yaygın penetrasyon sağlamak ve müşteri adedini artırmak için bölgesel faaliyetlerini yoğunlaştırmış; ürün çeşitlendirmesi ile tüm pazar Trakya Cam’ın beyaz eşya camı satışları, pazardaki daralmaya rağmen yurtiçinde sabit kalmıştır. Yurtdışında ise buzdolabı camı satışları, gerçekleştirilen pazar payı artışları doğrultusunda artmış, fırın camı satışları ise pazarlardaki gelişmeler doğrultusunda daralmıştır. Bu durum karşısında büyük düzcam firmaları, bazı düzcam fırınlarının durdurulmasını, otomotiv ve cam işleme fabrikalarının kapatılmasını ve ciddi işgücü tasarruflarını içeren önlemler almak zorunda kalmıştır. 16 2009 YILLIK RAPOR Düzcam Grubu Ürünlerin mevcut ve yeni pazarlarda tanıtımı ve tutundurulması amacıyla; sektörlerin profesyonellerine, dağıtım kanallarına ve nihai tüketiciye yönelik faaliyetlere devam edilmiştir. Trakya Cam, kriz ortamında maliyet düşürme projelerine odaklanmış, etkinlikle uyguladığı politikalar sonucunda, malzeme, enerji, personel ve işçilik giderlerini kontrol altında tutmuş; verimlilik artışı ile birlikte toplam 10 milyon USD’ı aşan tasarruf sağlamıştır. Enerji camları alanında, yurtiçi satışlarda büyüme, yurtdışı satışlarda küçülme gerçekleşmiştir. Araştırma geliştirme çalışmaları Trakya Cam, yeni ürünlerin geliştirilmesi, mevcut ürünlerin çeşitlendirilmesi ve inovasyona yönelik çalışmalarına 2009 yılında da devam etmiş, yenilenebilir enerji alanına yönelik ürünler ve daha az enerji tüketen, çok fonksiyonlu, çevreye duyarlı cam sistemleri konularındaki araştırma çalışmalarına hız vermiştir. Bu kapsamda bir araştırma projesi yurtdışı araştırma kurumuyla ortak çalışma halinde sürdürülmüş, iki proje için yurtiçi üniversitelerden Ar-Ge hizmeti alınmış ve bu iki projenin de dahil olduğu toplam beş adet proje TÜBİTAK – TEYDEB bünyesindeki ‘Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı’ kapsamında Ar-Ge destek ve teşviklerinden faydalanmıştır. Otomotiv sektöründe Avrupa’da verilen teşviklerin çevreci teknolojilere yönelmesi nedeniyle CO2 emisyonlarının düşürülmesi, bu amaçla araçların hafifletilmesi, soğutma yükünün azaltılması, yakıt tasarrufu ve kurşunsuz malzemeler kullanılması hızla önem kazanmaktadır. Trakya Cam bu doğrultuda, otomotiv camları alanında da çeşitli araştırma geliştirme projelerini yürütmektedir. Yatırım faaliyetleri Trakya Cam, yaşanan krize rağmen iddialı yatırım planından vazgeçmemiş ve önemli yatırımlarına devam etmiştir. • Mersin TR 3 float hattı soğuk onarım yatırımı tamamlanarak 1 Ekim 2009’da üretim başlamıştır. • Projeli camlar üretimi ve beyaz eşya camları üretimi, Yenişehir’de kurulan yeni üretim tesislerine taşınmıştır. • Otomotiv camları alanında faaliyet gösterecek olan Bulgaristan Otocam fabrikasının montajı tamamlanmış olup, fabrikanın 2010 yılı Temmuz ayında faaliyete başlaması planlanmaktadır. • Mersin’de gerçekleştirilmekte olan yeni enerji buzlu camı ve enerji camı işleme yatırımları aşamalı olarak devreye alınmaktadır. Mart 2009 itibarıyla enerji camları üretimine başlanmış olup yatırımın Haziran 2010 itibarıyla tamamlanması öngörülmektedir. Yeni buzlu cam fırını ise 2011 yılı ilk çeyreğinde faaliyete girecektir. Stratejik bir adım: Mısır ve Rusya’da Saint-Gobain ile ortaklık Trakya Cam, 2009 yılında stratejik bir adım atarak, Mısır ve Rusya’daki düzcam faaliyetlerini, sektörün dünyadaki en büyük oyuncularından biri olan Saint-Gobain ile ortaklaşa geliştirme kararı almıştır. Bu ortak girişim kapsamında, Trakya Cam, iştiraki Trakya Investment B.V. vasıtasıyla, Saint-Gobain ile yerel yatırımcı Mansour Maghraby Investment & Development ortaklığında kurulu olan Saint-Gobain Glass Egypt S.A.E.’a %14,87 oranında iştirak etmiştir. Mısır’daki düzcam fabrikasının 2010 yılının 2. çeyreğinde devreye alınması planlanmaktadır. Diğer taraftan düzcam sektörünün bu iki güçlü firması, Rusya’da Tataristan Cumhuriyeti’nde düzcam ve otomotiv camları alanlarında büyük ölçekli yatırımlar yapmak için çalışmalara devam etmektedir. Daha etkin bir yönetim için Çok uluslu üretim odakları ve stratejik işbirlikleri ile büyümesini sürdüren Trakya Cam’ın, faaliyetlerini kâr odaklı bir anlayış çerçevesinde daha etkin bir yönetim ile gerçekleştirmesi amacıyla 2009 yılında bir yeniden yapılanma çalışması yapılmış ve uygulamaya alınmıştır. Bu doğrultuda Şirket’in örgütlenmesi, faaliyet alanlarına göre düzenlenmiştir. 2009 YILLIK RAPOR 17 Yurtiçi ve yurtdışı pazarlarda marka bütünlüğünü sağlamak amacıyla ürün logoları yenilenmiş, satış etkinliğini artırmaya yönelik çalışmalar sürdürülmüştür. Şirket’in ulaştığı büyüklüğe paralel olarak üretim odakları ile birlikte müşteri sayısı ve lokasyonları ile sunulan ürün çeşidi de artmaktadır. Önümüzdeki dönemde de devam etmesi öngörülen bu trend doğrultusunda, Trakya Cam, operasyonlarını ve sistemlerini daha müşteri odaklı kılmak, değişen piyasa koşullarına hızla uyum sağlamak ve maliyet optimizasyonu yoluyla rekabet gücünü artırmak amacıyla Kurumsal Kaynak Planlama (ERP) Projesi ve Tedarik Zinciri Yönetimi Projelerini başlatmıştır. Toyota Avrupa ise Şirket’i 2009 yılında Yeni Verso aracı projesindeki cam tasarım çalışmalarından dolayı ‘Değer Analizi’, proje yönetimindeki performansından dolayı da ‘Proje Yönetimi’ dallarında Mansiyon ile ödüllendirmiştir. Çevre koruma ve enerji tasarrufu Trakya Cam, çevre koruma ve enerji konusuna büyük önem vermekte, bu alanda çözüm sunan cam ürünlerini önümüzdeki yıllarda çeşitlendirmeyi hedeflemektedir. Trakya Cam’ın faaliyet alanları itibarıyla çevre dostu ürünleri; • Binalarda ısı yalıtımının sağlanmasına, dolayısıyla enerjinin verimli kullanılmasına katkı sağlayan Low-E kaplamalı camlar, • Yenilenebilir enerji üretimine yönelik olarak güneş enerjisi sistemlerinde kullanılan güneş kolektörü ve güneş pili camlarıdır. Güneş enerjisinden elektrik üretimi, yenilenebilir enerji içinde en fazla büyüme potansiyeli olan alanlardan biridir. Trakya Cam, güneş enerjisi sistemlerinin verimini artırmak için gereken yüksek performanslı camları üretmekte ve işlemekte olup, özellikle Avrupa güneş kolektörü pazarında önemli bir yere sahip olmuştur. Şirket, Mersin’de devam etmekte olan, yeni enerji buzlu camı ve enerji camı işleme yatırımlarıyla, bu alandaki üretim kapasitesini artıracaktır. Bu doğrultuda güneş pili ve kolektör üreticilerinin tüm cam ihtiyaçları karşılanarak Türkiye’de yenilenebilir enerji sektörünün gelişmesine de katkıda bulunulması hedeflenmektedir. Ödüller Otomotiv Sanayii Derneği, Trakya Cam’ı, ‘100 bin araç üzeri toplam kapasite’ ve ‘ticari araçlara tedarik’ kriterlerinin her ikisini de sağlayan firmalar kategorisinde kalite ve teslimat güvenirliği, teknoloji geliştirmedeki işbirliği ile uygun fiyat yönünden 2009 yılı OSD Yan Sanayi Başarı Ödülü ile ödüllendirmiştir. Beklentiler ve büyüme hedefleri Trakya Cam, 2009 yılında, sermaye ve risklerin akılcı paylaşımı anlayışından hareketle, Saint-Gobain ile iki farklı bölgede ortaklık kararı almış olup Rusya-Kazan’da kurulacak cam kompleksinden, gelişen bölgeye yerel üretim/satışlarla tam penetrasyon ve böylece büyüyen pazardan pay alma iddiası taşımaktadır. Trakya Cam; Türkiye, Balkanlar, D.Avrupa, Mısır ve çevresi ile Rusya’nın yanı sıra, önümüzdeki dönemde Ortadoğu’da da gerçekleştireceği yeni yatırımlarla bölgesinde büyümesini sürdürmeyi planlamakta, bu bağlamda özveriyle çalışan insan kaynağını, gelecek planlarının en önemli dayanağı olarak görmektedir. 18 2009 YILLIK RAPOR Cam Ev Eşyası Grubu Paşabahçe Cam 2009 yılında, Paşabahçe Cam’ın uluslararası pazarlara satış miktarı %3 oranında artmıştır. Rusya pazarına satışlar artarken, daralan Avrupa pazarına satış hacminde 2008 yılı düzeyi korunmuştur. 2009 YILLIK RAPOR 19 20 2009 YILLIK RAPOR Cam Ev Eşyası Grubu Tüketicinin ve pazarın değişiklik/yenilik talepleri özgün, yeni ürünler ve ürün çeşitlendirilmesi ile karşılanmıştır. Paşabahçe, baskılı ve renkli ürünleriyle her yaştaki tüketicisinin sadece sofralarına değil yaşam alanlarına da renk katmaya devam etmiştir. Cam Ev Eşyası Grubu Kombine Göstergeleri* Paşabahçe Cam Konsolide Göstergeleri* m TL 2009 2008 2007 m TL 2009 2008 2007 Satış Gelirleri Uluslararası Satışlar Brüt Kâr Faaliyet Kârı Dönem Kârı/(Zararı) FAVÖK Net Finansal Borçlar Özkaynaklar Varlıklar Toplamı Yatırımlar Çalışan Sayısı 1.029 621 300 54 24 154 278 1.022 1.806 87 5.744 920 568 312 60 (11) 141 317 988 1.949 172 5.874 826 441 264 24 19 104 147 916 1.381 112 5.752 Satış Gelirleri Uluslararası Satışlar Brüt Kâr Faaliyet Kârı Ana Ortaklık Kârı/(Zararı) FAVÖK Net Finansal Borçlar Özkaynaklar Varlıklar Toplamı Yatırımlar Çalışan Sayısı 884 595 243 61 27 149 297 600 1.294 79 4.176 784 534 239 58 (11) 128 361 571 1.436 155 4.386 676 412 200 20 18 89 226 570 971 91 4.162 * Paşabahçe Cam dışında Denizli Cam, Camiş Ambalaj ve Paşabahçe Mağazaları’nı kapsamaktadır. Dünya cam ev eşyası sektörünün üç büyük şirketi arasında yer alan Paşabahçe Cam, küresel krize rağmen 2009 yılında toplam satışlarını artırmayı başarmıştır. 2009 yılında dünya cam ev eşyası talebinin ve uluslararası ticaret hacminin %10-%15 dolaylarında daraldığı tahmin edilmektedir. Cam ev eşyası sektörü küresel krizden önemli oranda etkilenmiştir. Dünya cam ev eşyası sektörü, küresel krizin derinleşerek gelişmiş ekonomilerin 2008 Eylül ayından itibaren resesyona girmesiyle birlikte, hissedilir şekilde küçülme sürecine girmiştir. Bu süreç, 2009 yılında ve özellikle yılın ilk yarısında sektörü etkilemeye devam etmiştir. Üreticiden nihai kullanıcıya kadar uzanan dağıtım kanalında, stokları hızla azaltma ve faaliyetlerde rasyonalizasyona gitmeye yönelik önlemler nedeni ile sektör üretimindeki daralmanın daha da fazla olduğu sanılmaktadır. * Paşabahçe Cam, Paşabahçe Eskişehir, Paşabahçe Cam Investment, Posuda Limited, Trakya Glass Bulgaria, Trakya Glass Logistics ve Trakya Cam Investment’ı kapsamaktadır. Dünya cam ev eşyası talebindeki daralma; harcanabilir gelirlerin ve varlık değerlerinin azaldığı, işsizliğin ve geleceğe dair güvensizliğin arttığı ABD ve Avrupa ülkeleri gibi gelişmiş pazarlarda daha şiddetli hissedilmiştir. Gelişmekte olan pazarlar genelinde ise, krizin etkisi talep artış hızında yavaşlama ve durgunluk şeklinde ortaya çıkmıştır. Talep cephesinde yaşanan daralma, pazarın özellikle üst ve ikram kesimlerinde etkili olmuş, bu kesimlere hitap eden ürün talebinde dramatik düşüşler gözlenmiştir. Ev kesimi ve düşük fiyatlı fonksiyonel ürün talebi ise krizden göreceli olarak daha az etkilenmiştir. Talep odaklı kriz sektörde konsolidasyon, rasyonalizasyon sürecini hızlandırmıştır. Çoğu Avrupa’da olmak üzere pek çok küçük ve orta ölçekli işletme kapanmış, bir bölümü el değiştirmiş ve bir bölümü iflas etmiştir. Faaliyetlerini sürdürebilen üreticiler, üretimlerini kısarak stok azaltmaya ve rasyonalizasyona yönelirken istihdamı da azaltmışlardır. 2009 YILLIK RAPOR 21 Estetik ve işlevselliği birarada sunan f&d markalı ürünler tasarım çeşitliliği ile tüketiciyle buluşmaya devam etmiştir. Büyümeye yönelik yatırım planlarını erteleyerek nakit yönetimine ağırlık veren üreticiler, daralan talepten mümkün olan en fazla payı almak adına fiyat odaklı bir rekabete girmişlerdir. Tüm bu gelişmeler, sektör genelinde kâr marjlarının azalmasına neden olmuştur. Ekonomik durgunluğa paralel olarak, Türkiye cam ev eşyası pazarı da daralmıştır. Türkiye ekonomisinde gözlenen küçülmeye paralel olarak, cam ev eşyası pazarının 2009’da %4 civarında daraldığı tahmin edilmektedir. Ekonomideki belirsizliklerin ve kur riskinin arttığı bir ortamda iç pazar tüketimindeki daralma özellikle yılın ilk yarısında daha ziyade ithalat talebini etkilemiştir. 2008’in büyük bölümünde etkili olan aşırı değerli TL’nin etkisiyle Asya ve Uzakdoğu’dan hızla artmış olan düşük fiyatlı cam ev eşyası ithalatı, 2009 yılında 2007 seviyesine gerilemiştir. Ev kesimi talebi göreceli istikrarlı seyrederken, ikram ve promosyon kesimlerinin talebi krizden olumsuz etkilenmiştir. Yerel üreticiler iç pazarda satış seviyelerini koruma amacıyla aksiyon ve kampanya satışlarına ağırlık vermişler, zayıf global talep koşulları ve stok azaltmak amacıyla üretimlerini kısmışlardır. Paşabahçe Cam 2009 yılında satışlarını artırmıştır. Üretim faaliyetlerini Türkiye’de Kırklareli, Eskişehir ve Mersin’deki fabrikalarında; yurtdışında ise Bulgaristan ve Rusya Federasyonu’ndaki tesislerinde sürdüren Paşabahçe Cam’ın uluslararası pazarlara satış miktarı %3 oranında artış göstermiştir. Küresel pazarda talebin daraldığı bir ortamda kaydedilen bu performans, özellikle Rusya Posuda fabrikasında 2008 yılının ikinci yarısında işletmeye alınan yeni kapasite ve yeni proseslerin katkısı ile Rusya pazarında ve Ortadoğu, Amerika bölgelerinde kaydedilmiştir. Daralan Avrupa pazarına satışlarda ise, satış hacminde 2008 yılı düzeyi korunmuştur. Paşabahçe Cam, iç piyasa payını 2009 yılında güçlendirmiş ve satış miktarında %5 artış sağlamıştır. Paşabahçe Cam, iç piyasada pazar kesimlendirme, fiyatlandırma ve ürün stratejilerine ağırlık vermiş; ithalattaki gerilemenin oluşturduğu pazar fırsatı da değerlendirilerek iç pazara satışlarını miktarda %5 artırarak pazar payını büyütmüştür. Yurtiçi piyasada sağlanan büyümeye en büyük katkıyı • Borcam markalı ısıya dayanıklı cam ürünler, • Paşabahçe markalı tabak, vb. bardak dışı ürünler • ve pazarın üst kesimine yönelik f&d markalı ürün grubu sağlamıştır. 2009 yılında, kriz nedeniyle talep düşüşünün görüldüğü promosyon kesimi haricinde, tüm kanallara yapılan satışlarda artış elde edilmiştir. Tüketici talebini canlandırmak amacıyla... Pazarı geliştirmek ve tüketici talebini canlandırmak amacıyla, 2009 yılında Warner Bros’un Türkiye temsilcisi ile lisans anlaşması yapılmıştır. Anlaşma kapsamında, Warner Bros’un sevimli karakterleri cam ürünlere taşınmış, baskılı tabak takımı serileri oluşturulmuş, tüm markaların ambalaj tasarımları kesimler bazında değerlendirilerek gerekli görülen revizyonlar yapılmıştır. Yıl içinde • Paşabahçe markası için gerçekleştirilen ‘Çay’a Şeklini Biz Verdik’, • Borcam markası için çok fonksiyonluluğu vurgulayan ‘Dile Benden Ne Dilersen’ reklam kampanyaları ve dağıtım kanalına yönelik aksiyon uygulamalarından başarılı sonuçlar elde edilmiştir. Şirket, 2009 yılında, tanıtım ve pazarlama çalışmaları kapsamında, sektörün profesyonelleri ve son kullanıcılar ile buluşmak amacıyla Paşabahçe, f&d, Denizli ve Borcam markalı ürünlerle 14’ü yurtdışı, 4’ü yurtiçi olmak üzere 18 fuara katılmıştır. 22 2009 YILLIK RAPOR Cam Ev Eşyası Grubu 5000 yıllık camcılık geleneği yaşatan, Topluluğun el imalatı tarzında üretim yapan şirketi Denizli Cam, ‘sürekli, nitelikli ve özgün yeni ürün’ üretiminin yanı sıra geleneksel ürünleri de yaşatarak tarihi Türk Cam Sanatını 21. yüzyıla taşımaktadır. Üretimde planlı azalma 2008 sonlarında küresel krizin derinleşmeye başlamasıyla birlikte, Paşabahçe Cam, artan stoklarını hızla küçültmek ve daralan talep düzeyine uygun bir üretim seviyesinde denge bulmak amacıyla, 2009 yılında toplam üretimini 2008’e göre %14 oranında azaltmıştır. Türkiye’deki tesislerde, soğuk tamir zamanı gelmiş olan bir fırın 2008’in Aralık ayında durdurulmuş ve 2009’da devreye alınmamıştır. Üretimde kaydedilen planlı azalma ve toplam satışlardaki artışın sonucunda stoklarda büyük düşüş sağlanmış ve işletme sermayesi performansında önemli gelişme kaydedilmiştir. İstihdamda istikrar politikası Cam Ev Eşyası Grubu üretimdeki daralmaya rağmen, bağlı bulunduğu ana şirket Şişecam’ın endüstri ilişkileri politikaları çerçevesinde ve mevcut iş barışını korumak amacıyla emeklilikler dışında mevcut istihdam seviyesini korumuş; erken izin kullanımı, dışarı yaptırılan bazı ikincil işlemlerin içeride yapılması gibi önlemlerle, krizin olumsuz etkilerini en aza indirme politikasını tercih etmiştir. kullanım performansında artış hedeflemektedir. Şirket, aynı zaman zarfında etkin stok ve alacak yönetimine odaklanarak işletme sermayesi ihtiyacını azaltmayı da planlamaktadır. 2010 yılında lojistik giderlerini azaltmak ve müşteri hizmet kalitesini artırmak amacıyla Türkiye ve Rusya’da yeni ambar yatırımları, üretimde ve enerji kullanımında verimlilik artışına yönelik modernizasyon yatırımları, baskılı ürün pazarından daha fazla pay alma amacıyla baskı kapasitesini artırmaya yönelik yatırımlar gerçekleştirilecektir. Paşabahçe Cam ‘tüm birikimi ve becerisiyle cam işine odaklanan, dünyanın en güçlü cam ev eşyası şirketi olma’ vizyonu doğrultusunda rekabet gücünü geliştirmenin yanı sıra küresel pazar payını yükseltmek amacıyla, bölgesel tedarikle büyüme stratejisi çerçevesinde olası fırsatları değerlendirmeye devam edecektir. Yatırımlar 2009 yılında Türkiye’de Eskişehir fabrikasında ve Rusya Posuda fabrikasında dağıtım ambarı yatırımları gerçekleştirilmiştir. Denizli Cam Küresel talep daralmasının etkilediği uluslararası pazarlarda daralma görülürken... Cam ev eşyası pazarının küresel talep krizinden en fazla etkilenen üst kesimine el üretimi kristalin hediyelik ve dekoratif ürünler, masaüstü ürünlerle hitap eden Denizli Cam’ın 2009 yılında uluslararası satışları, başta Avrupa olmak üzere ihraç pazarlarındaki dramatik daralma ve olumsuz parite etkisiyle USD bazında %27 gerilemiştir. Diğer taraftan, Posuda fabrikasında yeni kapasitede tabak üretimine yönelik yeni proses (savurma) devreye alınmış, B&B pazarından pay alma amacıyla Türkiye operasyonlarında gıda kabı hatları kurulmuştur. Türkiye pazarına satışlarda TL bazında %12 gibi güçlü bir artış sağlanmıştır. Denizli Cam, 2009 Ocak ayında küresel talep yetersizliği nedeni ile mevcut fırınlardan birinde üretimi durdurmuştur. Tüm operasyonlarda maliyet düşürme projelerine (paketleme sistemleri, enerji tasarrufuna yönelik geliştirme ve modernizasyon yatırımları), süreç iyileştirmelerine (SAP-ERP) ve etkin stok yönetimine ağırlık verilmiştir. 2009’un son aylarında dış pazar taleplerinde toparlanma sinyallerinin güçlenmesinin yanı sıra, arz piyasasında konsolidasyonların yarattığı pazar fırsatlarını da değerlendirmek amacıyla Denizli Cam kapalı duran fırınını 2010 Ocak ayında yeniden devreye almıştır. 2010 yılında... 2010 yılında dünya cam ev eşyası talebinin, küresel krizin etkilerinin şiddetli bir şekilde yaşandığı 2009 yılı toplam talebinin üzerinde gerçekleşeceği öngörülmektedir. Paşabahçe Cam 2010 yılında, hem Türkiye pazarına hem de uluslararası pazarlara satışlarda, toplam üretimde ve kapasite Denizli Cam, 2010 yılında iç ve dış pazarlara satışlarında artış hedeflemektedir. Şirket, 2010 yılında perakende uçlara, Denizli markalı ürün satışlarına, üst kesim ikram ve promosyon pazarlarına, tasarımcı firmalarla proje bazlı çalışmalara ağırlık verecek ve mevcut pazarların yanı sıra gelişmekte olan ülke pazarlarına satış faaliyetlerini de yoğunlaştıracaktır. 2009 YILLIK RAPOR 23 Paşabahçe Mağazaları,2009 yılında da ihtisas mağazacılığında en iyi olmayı sürdürmüştür. İstanbul’un iki bin yıllık kültürel belleğini simgeleyen ‘İstanbul Koleksiyonu’ cam objelerde şekillenmiştir. Paşabahçe Mağazaları, kurumsal marka ve imaja destek verecek potansiyel noktalarda yeni mağazalarla büyümeyi ve lider konumunu sürdürmeyi hedeflemektedir. Camiş Ambalaj Camiş Ambalaj, Şişecam Topluluğu’nun kaliteli kâğıt-karton ambalaj ihtiyacını karşılamasının yanı sıra, Türkiye imalat sanayiinin başta gıda ve içecek sektörleri olmak üzere önde gelen firmalarına da hizmet sunmaktadır. Paşabahçe Mağazaları Paşabahçe Mağazaları, Grubun zincir ihtisas mağazacılığı iş alanını oluşturmaktadır ve konusunda Türkiye’nin lider perakendecisidir. 2009 yılında; • Ürün çeşitlendirme faaliyetleri kapsamında varak makinesi yatırımı başarıyla işletmeye alınmış ve katma değeri yüksek ürün pazarından pay almaya başlanmıştır. • Türkiye Yaş Sebze Meyve Sektörüne yönelik yüksek kalite flekso baskılı/laklı oluklu kasa üretimi gerçekleştirilmiştir. 2009 yılında 5 yeni noktada mağaza açan Paşabahçe Mağazaları, tüketim harcamalarının gerilediği, üst kesime yönelik tüketici markalarının talep daralmasından fazlaca etkilendiği bir dönemde, satışlarında %12 gibi güçlü bir artış kaydetmiştir. Camiş Ambalaj, ofset baskılı karton ve lamine tüketici ambalajları, yüksek kalite flekso baskılı oluklu tüketici ve taşıma ambalajları, otomatik dolum hatları için tava ve çoklu ambalajlar ile teşhir amaçlı displayler üretmektedir. Camiş Ambalaj, TSE’den aldığı Altın Ambalaj ödülüyle geliştirme ve yaratıcılıktaki başarısını 2009 yılında da sürdürmüştür. Paşabahçe Mağazaları, 2009 yılında, AVM Yatırımcıları Derneği tarafından yaptırılan ‘Alışveriş Merkezlerinde En Beğenilen ve Tercih Edilen Perakende Markaları’ araştırmasında dekorasyon kategorisinde kategori birincisi seçilmiştir. Camiş Ambalaj’ın satışları 2009 yılında %9 daralmıştır. Bu daralma ana müşterisi Paşabahçe’nin 2009 yılında Türkiye üretimini kısmasından kaynaklanmıştır. Topluluk dışı satışlarda ise, ambalaj pazarındaki durgunluğa rağmen %15’e yakın artış kaydedilmiştir. 2009 yılında İstanbul’da Addresistanbul, Astoria ve Teşvikiye’de, Bodrum ve Mersin’de olmak üzere 5 yeni mağaza açılmış, konumu uygun olmayan 4 mağaza kapatılmıştır. Camiş Ambalaj, Türkiye imalat sanayii ambalaj talebinde artış öngörmektedir. Bu doğrultuda Şirket, 2010 yılında toplam satışlarında %8 artış hedeflemektedir. Tüm zamanlarda kültür başkenti İstanbul Tarih-Kültür-Cam koleksiyonları kapsamında, İstanbul’u ‘tüm zamanlarda kültür başkenti’ olarak konumlandıran, ortak yaşama kültürünü hatırlamak amacıyla tasarlanan ve ‘iki bin yıllık ortak yaşam çağrısı’ sloganıyla sunulan ‘İstanbul Koleksiyonu’nun tanıtımı, 2009 yılı Kasım ayında Santral İstanbul Enerji Müzesi’nde yapılmıştır. Sınırlı sayıda üretilen ürün koleksiyonlarına eklenen bu yeni koleksiyon büyük ilgi toplamış ve kültür mağazacılığı, kültür ürünleri ile kurumsal imaj desteği geliştirilmiştir. 24 2009 YILLIK RAPOR Cam Ambalaj Grubu Anadolu Cam Anadolu Cam’ın büyüme stratejisi ‘geleceğini garanti altına almak üzere ölçeğini sürekli büyütmek ve bölgesinde lider konumuna gelmek’ ana hedefinin etrafında yapılandırılmıştır. 2009 YILLIK RAPOR 25 Cam Ambalaj Doğa ve Çevre Dostudur. 26 2009 YILLIK RAPOR Cam Ambalaj Grubu Ürüne değer katan doğal malzeme cam ambalajın, tüketici gözünde farklılığını ve çekiciliğini artırmak amacıyla hafifleştirme, tasarım ve süsleme faaliyetlerine yoğunlukla devam edilmiştir. 2009 yılında 80 milyon TL’sı Rusya’da olmak üzere toplam 88 milyon TL yatırım harcaması gerçekleştirilmiştir. Yurtiçi ve yurtdışındaki tesislerinde yaklaşık 5.000 kişiye doğrudan iş olanağı sağlayan Anadolu Cam, dünya cam ambalaj üretiminde dünyanın 5. Avrupa’nın ise 4. büyük şirketi konumundadır. Anadolu Cam Konsolide Göstergeleri* m TL 2009 2008 2007 Satış Gelirleri Uluslararası Satışlar Brüt Kâr Faaliyet Kârı Ana Ortaklık Kârı/(Zararı) FAVÖK Net Finansal Borçlar Özkaynaklar Varlıklar Toplamı Yatırımlar Çalışan Sayısı 907 405 183 36 16 186 505 737 1.585 88 4.815 1.054 563 281 130 11 263 671 693 1.633 293 5.365 894 429 245 124 71 236 374 735 1.295 229 4.701 * Anadolu Cam, Anadolu Cam Yenişehir, JSC Mina, Ruscam Gorokhovets, Ruscam Pokrovsky, Ruscam Ufa, Ruscam Kirishi, Ruscam Kuban, Ruscam Sibir, Anadolu Cam Investment, Balsand, Omco-İstanbul, Balkum, FormMat, AC Glass Investment ve Brewery Pivdenna’yı kapsamaktadır. Anadolu Cam, büyüme stratejisi yatırımlarının yanı sıra, ilk yurtdışı Gürcistan’da gerçekleştirdiği cam başlatmıştır. Şirket, yurtdışı büyüme itibaren Rusya Federasyonu’nda sürdürmüştür. doğrultusunda yurtiçi açılımını 1998 yılında ambalaj yatırımı ile atılımını 2002 yılından yaptığı yatırımlarla Anadolu Cam’ın üretim kapasitesi, • Türkiye’deki 3 tesiste 800 bin ton/yıl düzeyinde, • Rusya Federasyonu’ndaki 5 tesiste 1 milyon ton/yılın üzerinde, • Gürcistan’daki 1 tesiste 30 bin ton/yıl, olmak üzere toplam 2 milyon ton/yıla ulaşmış bulunmaktadır. Küresel kriz cam ambalaj sektörünü de etkilemiştir. 2008 yılı son çeyreğinde etkisini göstermeye başlayan ve 2009 yılında etkisi giderek artan küresel finans krizi, tüm dünya ülkelerini ve sektörleri etkilemiştir. Bu süreçte, cam ambalaj sektöründe küresel boyutta hem ticaret hacmi hem de üretim miktarında önemli düşüşler yaşanmıştır. Uluslararası cam ambalaj şirketleri düşen talep karşısında artan stok miktarlarını kontrol altında tutmak amacıyla tesis ve fırın kapatmış ve kapasite dengelemesine gitmişlerdir. Kapatılan tesis ve hatlarda çalışanların işlerine son verilirken, sektördeki istihdam dünya çapında azalma göstermiştir. Şirketler, kriz süresince rasyonalizasyon ve maliyet düşürme tedbirlerine ağırlık verirken, yatırım harcamalarında da tasarrufa yönelmişler ve büyüme projelerini ertelemişlerdir. Dünya genelinde yaşanmakta olan zorlu ekonomik koşullar, Anadolu Cam’ın faaliyet gösterdiği coğrafyayı da olumsuz etkilemiştir. Özellikle Rusya Federasyonu’nda bu etki çok daha güçlü hissedilmiş ve hizmet sunulan sektörlerde talep önemli oranda daralmıştır. Anadolu Cam, talepte görülen düşüş karşısında, yükselen stok seviyelerini ve artan nakit ihtiyacını dengelemek amacıyla; gerek Türkiye’deki gerekse Rusya Federasyonu’ndaki tesislerinde kapasite dengeleme ve maliyet düşürme tedbirleri almıştır. Satış gelirlerinin %40’ı yurtdışı faaliyetlerden Anadolu Cam’ın yıllık cirosu 2009 yılında 907 milyon TL’na ulaşmış, satış gelirlerinin yaklaşık %40’ı yurtdışı faaliyetlerden sağlanmıştır. 2009 YILLIK RAPOR 27 ‘Türk Zeytinyağı İçin Cam Şişe Tasarım Projesi’ dünya standartlarında kaliteye sahip zeytinyağımızın markalaşması için atılan en önemli ilk adım olmuştur. Anadolu Cam 2009’da maliyet düşürme, verimlilik, hafif şişe üretimi projelerine odaklanmıştır. Devam etmekte olan kapasite artırma yatırımlarının yanı sıra mevcut tesislerde fırın tamiri ve modernizasyon çalışmaları yapılmış; maliyet düşürme, üretim verimliliğinin yükseltilmesi, hafif şişe üretimi ve ürün kalitesinin iyileştirilmesine yönelik yatırımlarla kârlılığın yükseltilmesi hedeflenmiştir. Yurtiçi ve yurtdışı tesislerde gerçekleştirilen yatırımlar ve geliştirme çalışmaları sonucu 2009 yılında toplam 17 milyon USD düzeyinde maliyet tasarrufu sağlanmıştır. Yurtiçinde 3 yerleşkede 800 bin tona yaklaşan üretim kapasitesi Grup, yurtiçindeki faaliyetlerini Anadolu Cam adı altında İstanbul, Mersin ve Bursa-Yenişehir’de kurulu 3 tesisteki 9 fırınla yürütmektedir. Anadolu Cam, gelişen maden suyu sektörünün artan nitelikli cam ambalaj talebini karşılamak amacıyla 2006 yılında BursaYenişehir’de başlattığı yatırım hamlesini her yıl arka arkaya bir fırın devreye alarak sürdürmüştür. Yenişehir tesisinde her biri 120 bin ton/yıl kapasiteli 3 fırınla ulaşılan toplam 360 bin ton/ yıl üretim kapasitesi ile ağırlıklı olarak maden suyu ve bira sektörlerine hizmet sunulmaktadır. Şişecam’ın ilk cam ambalaj tesisi olan İstanbul’daki Topkapı fabrikası’nda penisilin şişesinden gıda kavanozlarına kadar geniş bir ürün gamıyla çok çeşitli sektörlere hizmet verilmektedir. Topkapı fabrikasında 2009 yılında uygulamaya alınan proje çalışmaları sonucunda daha beyaz cam üretimi için geliştirilen yeni kompozisyonun kullanımına geçilmiş; ilk denemesinde başarılı sonuçlar alınan ‘ultra hafif’ (NFS) şişe üretimi gerçekleştirilmiştir. Bu sistemle süt şişesinde %30, meyve suyu şişesinde ise %25 hafifletme sağlanmıştır. 2009 yılı içinde gıda sektörünün önemli projelerinden ‘bebek maması’ kavanozlarının üretimine başlanmış ve ilk teslimat gerçekleştirilmiştir. Mersin’deki tesiste ise pazar taleplerine yönelik olarak ilk defa koyu zeytin yeşili ve UV yeşil tonlarında üretim gerçekleştirilmiştir. Organik baskı konusunda yürütülen çalışmalar sonucunda, ilk kez iki renkli organik baskı uygulaması yapılmıştır. Yeni ürün çalışmaları hız kesmeden devam etmektedir. Cam Ambalaj Grubu’nda 2009 yılında Türkiye, Rusya ve Gürcistan için toplam 782 yeni ürün çalışması yapılmıştır. Bu kapsamda 234 ürün için kalıp tasarlanmış, 58’i Türkiye, 32’si Rusya ve Gürcistan’a yönelik olmak üzere toplam 90 adet kalıp fiilen üretilmiştir. Tanıtım-tutundurma çalışmaları kapsamında… Türk Zeytinyağı için Cam Şişe Tasarım Projesi Anadolu Cam, Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) ve Türkiye Zeytin ve Zeytinyağı Tanıtım Komitesi iş birliğiyle ‘Türk Zeytinyağı için Cam Şişe Tasarım Projesi’ni gerçekleştirmiştir. Türk zeytinyağının dünya pazarlarında markalaşarak hak ettiği yeri almasının amaçlandığı proje kapsamında dünyaca ünlü dört Türk tasarımcısı Alev Ebuzziya Siesbye, Aziz Sarıyer, Defne Koz ve Gamze Güven ile çalışılmıştır. Tasarımı yapılan 7 yeni zeytinyağı şişesi, Haziran 2009’da Rahmi M. Koç Müzesi’nde gerçekleştirilen bir sergiyle sektörün önde gelen temsilcilerine ve medyaya tanıtılmıştır. Maden suyu tüketim bilincinin artırılması Maden suyu tüketim bilincinin artırılması amacıyla Masuder (Maden Suyu Üreticileri Derneği) adına tüm mecralarda yer alan yaygın tanıtım etkinlikleri yürütülmüş ve kampanya halkla ilişkiler çalışmaları ile desteklenmiştir. Sanatçı Nil Karaibrahimgil’in yer aldığı kampanya olumlu ses getirmiş, sektörün gelişimine katkıda bulunmuştur. 28 2009 YILLIK RAPOR Cam Ambalaj Grubu Ruscam Rusya’daki tesisleri ile bölgede başta bira, olmak üzere, alkollü-alkolsüz içecekler ve gıda sektöründeki önde gelen tedarikçi konumunu güçlenerek sürdürmüştür. Gürcistan’ın tek cam ambalaj üreticisi olan Mina faaliyetlerine devam etmiştir. Ruscam 5 tesisiyle Rusya Federasyonu’nda bira pazarının bir numaralı tedarikçisi konumundadır. 22. Altın Ambalaj Yarışması Anadolu Cam, TSE İzmir Bölge Müdürlüğü tarafından bu yıl 22.si düzenlenen geleneksel Altın Ambalaj Yarışması’nda Topkapı İçecek için tasarlanan Topkapı rakı şişesi ile ödül almıştır. Şişe, Topkapı Sarayı’ndan esinlenerek tasarlanmıştır. Uluslararası Ambalaj Endüstrisi Fuarı 2009 yılında 15.si gerçekleşen Uluslararası Ambalaj Endüstrisi Fuarı’na farklı bir anlayışla tasarlanarak hazırlanmış yeni standı ile katılan Anadolu Cam, fuar boyunca yerli ve yabancı ziyaretçilerden yoğun ilgi görmüştür. Mina fabrikası, Gürcistan’ın tek modern cam ambalaj tesisidir. Anadolu Cam’ın özelleştirme kanalıyla satın aldığı ilk yurtdışı yatırımı Mina fabrikası 30 bin ton/yıl kapasiteli fırınıyla üretim faaliyetlerini sürdürmektedir. Ağırlıklı olarak Gürcistan piyasasının cam ambalaj talebini karşılayan tesis, 2009 yılında satışlarının %13’ünü çevre ülkelere gerçekleştirmiştir. Ruscam’ın Rusya cam ambalaj pazarındaki payı %15’e ulaşmıştır. Rusya Federasyonu’nda başlattığı büyüme hareketini 2002 yılından bugüne aralıksız sürdüren Anadolu Cam, Rusya’daki faaliyetlerini ‘Ruscam’ adı altında yürütmektedir. Grubun ilk yatırımı Vladimir bölgesindeki Ruscam Gorokhovets tesisidir. 2004 yılında, Vologda bölgesindeki Ruscam Pokrovsky tesisi satın alınmış, bunu Ural bölgesindeki büyüme yatırımı olan Ruscam Ufa tesisi takip etmiştir. Topkapı Rakı şişesi ile 22. Altın Ambalaj ödülünü kazanan Anadolu Cam tasarım yeteneğini bir kez daha kanıtlamıştır. 2008 yılı başında, Leningradskaya bölgesindeki Ruscam Kirishi tesisi satın alınarak bünyeye katılmıştır. Bölgenin artan cam ambalaj talebi dikkate alınarak, Ruscam Kirishi fabrikasında ikinci fırın yatırım çalışmaları başlatılmıştır. 100 bin ton/yıl kapasiteli ikinci fırının 2011 yılında devreye alınması öngörülmektedir. Son olarak, Krasnodar Bölgesi’nde bölgenin gelişen şarap ve şampanya pazarının yanı sıra çevredeki bira üreticilerinin de kaliteli cam ambalaj ihtiyacını karşılamak amacıyla yatırımına başlanan 120 bin ton/yıl kapasiteli Ruscam Kuban tesisi Mayıs 2009’da devreye alınmıştır. Rusya’da 5 tesiste toplam 1,1 milyon ton/yıl üretim kapasitesiyle ülkenin bir numaralı bira şişesi tedarikçisi olan Şirket, bira pazarının yeni şişe ihtiyacının %37’sini karşılamaktadır. Ulaştığı üretim kapasitesiyle Rusya cam ambalaj pazarında %15 paya sahip olan Ruscam, yeni devreye aldığı kapasitelerle birlikte ürün çeşitliliğini de artırarak votka, şarap, şampanya, meşrubat ve gıda sektörlerine de hizmet sunmaya başlamıştır. Yüksek alkollü içkiler başta olmak üzere yeni girdiği diğer sektörlerde de pazardaki konumunu güçlendirmeyi hedefleyen Ruscam, baskı ve dekorlama kabiliyetlerini geliştirme çalışmalarına ağırlık vermektedir. Ruscam, Rusya’nın pazar olanakları ve sanayi alt yapısı açısından gelişmiş stratejik bölgelerinde konumlanan tesislerinde günümüzün en güncel üretim teknolojileriyle donatılmış üretim alt yapısı ve uzun yıllara dayanan teknik bilgi birikimiyle müşterilerine nitelikli ürün ve hizmet sunmayı ilke edinmiştir. Anadolu Cam, Rusya Federasyonu’nda giderek artan cam ambalaj kapasitesi doğrultusunda istikrarlı, kaliteli ve ekonomik kum tedarik etmek amacıyla, 350 bin ton/yılı cam ambalaj kumu olmak üzere toplam 800 bin ton/yıl kapasiteye sahip kum tesisinin de ortağıdır. 2009 YILLIK RAPOR 29 Pazardaki krize rağmen madensuyu tüketim litresindeki artışta, Anadolu Cam’ın desteği ile sürdürülen etkili reklam kampanyalarının payı büyük olmuştur. Anadolu Cam OMCO güç birliği OMCO-İstanbul, Anadolu Cam ve OMCO International NV’nin (Belçika) %50’şer iştirakiyle kurulmuştur. Şirket, uluslararası pazarda yüksek kalitesi ve rekabetçi fiyatları ile talep gören cam ambalaj ve cam ev eşyası kalıbı üretmektedir. OMCO-İstanbul’un 2009 yılı satışları 20 milyon USD düzeyinde gerçekleşmiştir. Doğa dostu cam ambalaj Anadolu Cam, çevreci bir ambalaj malzemesi üreticisi olmanın bilinciyle mevzuat çerçevesinde atıkların çevreye zarar vermesini önleyici çevre yatırımlarını tüm tesislerinde gerçekleştirmektedir. Şirket, cam kalitesini iyileştirmenin yanı sıra daha az hammadde ve enerji kullanımıyla maliyetlere de önemli katkısı olan cam kırığı kullanım miktarının artırılmasına yönelik çalışmalarını sürdürmektedir. Bu kapsamda Anadolu Cam, piyasada faaliyet gösteren cam kırığı geri dönüşüm tesislerinin verimliliklerinin artırılması konusunda, ÇEVKO ile ortak çalışmalar gerçekleştirmektedir. Genç kuşağa cam ambalajı tanıtmak, camın ambalaj malzemeleri içinde en sağlıklı ve çevreci malzeme olduğu konusunda toplumu bilinçlendirmek için yürütülen eğitici çalışmaların önümüzdeki dönemde daha da yoğunlaştırılması hedeflenmektedir. Son yıllarda önemli aşama kaydedilen ürün hafifletme çalışmalarıyla sağlanan maliyet avantajlarının yanı sıra çevresel açıdan ambalaj atıklarında ve gaz salımında önemli tasarruflar sağlanmaktadır. Yurtiçi ve yurtdışında faaliyet gösteren tüm tesislerinde müşteri beklentilerinin uluslararası kalite standartları çerçevesinde karşılanmasını hedefleyen Anadolu Cam, Türkiye’deki tesislerinden sonra Ruscam tesislerinde de yürütülmekte Dice Kayek’in özgün tasarımı, Anadolu Cam tarafından üretilen cobalt blue (lacivert) Uludağ Premium şişesi ile camda hayat bulmuştur. olan ISO Kalite Yönetim Sistemi sertifika çalışmalarını tamamlayarak OHSAS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği, ISO 22000 Gıda Güvenliği sertifikalarının da sahibi olmuştur. Anadolu Cam geleceğe güvenle bakıyor. Gelişen ve değişen pazar koşullarına uyum sağlayabilmek amacıyla gelişmiş ürün ve hizmet kalitesini, faaliyet gösterdiği bölgede ulaştığı kapasite büyüklüğünü ve teknolojik gücünü tecrübeli insan kaynağıyla pekiştiren Cam Ambalaj Grubu, geleceğe güvenle bakmaktadır. Rusya pazarındaki büyüme stratejisini ‘Küresel ekonomik krizin yarattığı fırsatları değerlendirerek, satın alma faaliyetlerine ağırlık vermek, coğrafi dağılımı da gözeterek üretim ve satış ölçeğini artırmak’ şeklinde tanımlayan Anadolu Cam, müşterilerinin coğrafi büyümeleri paralelinde gelişen pazarlarda kapasite yaratmayı hedeflemekte ve bu doğrultuda çalışmalarını sürdürmektedir. Ukrayna’nın Odessa Bölgesi’nde şarap, şampanya ve bira şişesi talebinin karşılanması amacıyla bölgede başlatılan proje çalışmaları devam etmektedir. Yaşamsal coğrafyasında hızla büyüyen Anadolu Cam, gelişen iş ihtiyaçlarını daha hızlı karşılamak ve rekabet gücünü artırmak amacıyla 2008 yılında başlattığı ERP (Kurumsal Kaynak Yönetimi) projesinin Türkiye fazını başarıyla tamamlamış ve uygulamaya almıştır. 2010 yılında, Rusya faaliyetlerinin de proje uygulama kapsamına alınması hedeflenmektedir. 2010 yılında gerek yurtiçi ve gerek yurtdışı faaliyetlerinde nakit akımını güçlendirmek amacıyla, maliyet düşürücü önlemlere ağırlık verilmeye devam edilecektir. Tedarik çalışmalarında Grubun toplu pazarlık gücü kullanılarak azami tasarruf sağlanması, kâr marjını yükseltmek için müşteri beklentileri de gözetilerek ürün hafifletme uygulamalarına öncelik verilmesi 2010 yılında ağırlık kazanacak diğer konulardır. 30 2009 YILLIK RAPOR Kimyasallar Grubu Soda Sanayii Soda ürünlerinde 3 ayrı ülkede yer alan tesisler ile 1,5 milyon ton üretim kapasitesine ulaşılmıştır. 2009 YILLIK RAPOR 31 Soda Sanayii, Mersin 32 2009 YILLIK RAPOR Kimyasallar Grubu Soda Lukavac, Bosna-Hersek Bosna-Hersek’teki Soda Lukavac fabrikası performansını yükseltme amaçlı yatırımlarını sürdürmüştür. Modern bir tesis konumuna gelerek bölgesindeki en önemli tedarikçi olma yolunda hızla ilerlemektedir. Kimyasallar Grubu Kombine Göstergeleri* Soda Sanayii Konsolide Göstergeleri* m TL 2009 2008 2007 m TL 2009 2008 2007 Satış Gelirleri Uluslararası Satışlar Brüt Kâr Faaliyet Kârı Dönem Kârı/(Zararı) FAVÖK Net Finansal Borçlar Özkaynaklar Varlıklar Toplamı Yatırımlar Çalışan Sayısı 1.114 450 202 87 54 160 250 966 1.717 185 3.123 1.109 419 192 72 43 141 260 872 1.504 140 3.390 869 372 118 16 23 75 118 819 1.254 121 3.153 Satış Gelirleri Uluslararası Satışlar Brüt Kâr Faaliyet Kârı Ana Ortaklık Kârı/(Zararı) FAVÖK Net Finansal Borçlar Özkaynaklar Varlıklar Toplamı Yatırımlar Çalışan Sayısı 624 385 145 75 46 118 120 541 913 62 1.872 647 374 130 63 46 102 183 496 864 73 1.957 457 307 64 10 16 42 97 430 654 70 1.787 * Soda Sanayii dışında Cam Elyaf, Camiş Madencilik, Madencilik San., Camiş Egypt, Camiş Elektrik ve Cam-Ser’i kapsamaktadır. Kromsan, Bazik Krom Sülfat üretiminde kalitesi, teknolojisi ve çevre standartları ile dünya lideri konumuna gelmiştir. Kimyasallar Grubu, halen 5 ülkede ve 20’nin üzerinde tesiste yürüttüğü faaliyetlerini, mevcut tesislerdeki kapasite artışları ve yeni ürünler ile 2009 yılında da genişleterek sürdürmüştür. Grup, soda, krom kimyasalları, cam elyafı ve polyester, endüstriyel hammaddeler, elektrik, buhar, vitamin K3 ve türevleri, sodyum metabisülfit, sintan ürünleri ile 2008 yılında Gruba katılan ASMAŞ bünyesinde ağır sanayi makineleri üretimi ve satışı alanlarında faaliyet göstermektedir. Soda Sanayii, soda tüketen sektörlerde küresel krize paralel olarak yaşanan talep daralması karşısında pazarlarında satışlarını dengeleyebilmiştir. Ürün ve hizmet kalitesinin * Soda Sanayii, Şişecam Bulgaria, Oxyvit Kimya, Şişecam Soda Lukavac, Asmaş, Cromital ve Sintan’ı kapsamaktadır. avantajlarını da kullanan Şirket kriz ortamından en güçlü üreticilerden biri olarak çıkmayı başarmıştır. Mersin Soda fabrikası kapasite artış yatırımı plana uygun olarak sürmektedir ve 2010 yılında devreye girecektir. Bu yatırımda kullanılan ana üretim ekipmanlarının büyük çoğunluğu yine Grup şirketlerinden olan ASMAŞ’tan tamamen yerli üretim olarak sağlanmıştır. Yine Grup şirketlerinden Camiş Elektrik’in Mersin Kojenerasyon tesisindeki ikinci üretim hattının devreye girmesi ile bu tesisten sağlanan buhar imkânı artmış ve rekabetçi maliyet altyapısı geliştirilmiştir. Şişecam Soda Lukavac (SSL - Bosna Hersek) Soda iş kolunda büyüme stratejisinin mihenk taşlarından olan SSL fabrikası, 2006 yılında Grup bünyesine katılmış ve o tarihten bu yana gerçekleştirilen yatırımlar ile üretimi 3 kat artırılarak modern bir soda tesisi durumuna getirilmiştir. 2009 YILLIK RAPOR 33 Ana ürün gruplarından soda ve krom kimyasallarının pazarlardaki mevcut ürünlerinin yanı sıra, yeni kullanım alanları için katma değer yaratma, geliştirme ve tanıtım tutundurma çalışmalarına devam edilmiştir. Bosna fabrikası Gruba katıldığı günden bu yana kalite ve performans açısından büyük ilerleme kaydetmiştir. Konumu itibarıyla Doğu Avrupa’da kilit soda tüketim pazarlarına yakın olan SSL 2010’da modernizasyon yatırımlarını tamamlayarak kendi hinterlandındaki en önemli tedarikçi konumunu güçlendirecektir. Soda Sanayii’nin kapasitesi mevcut tesislerinde devam eden marjinal kapasite artışları ile 2 milyon ton düzeyine yaklaşacaktır. Ayrıca, yeni tesislerle konumunun geliştirilmesi planlanmaktadır. Bu hususta en somut örnek, Mısır Devleti ile bu ülkede yeni bir soda tesisi yapılması yolunda imzalanmış niyet mektubu çerçevesinde süren proje çalışmalarıdır. Krom Bileşikleri Üretime başlamasının 25. yılını kutlayan Kromsan Krom Bileşikleri fabrikası, bu süre içinde sektöründe dünyanın başlıca firmalarından biri haline gelmiştir. Bazik Krom Sülfat’ta dünya lideri olan Şirket, ürün kalitesi, üretim teknolojisi ve çevre standartlarında rakiplerini geride bırakmıştır. Krom kimyasalları ve türevlerini girdi olarak kullanan sanayiler konumundaki deri ve metal kaplama sanayileri de küresel krizden en çok etkilenen reel sektörler içinde yer almıştır. Daralan talebe rağmen, Kromsan üstün kalitesi ve standartlarıyla satışlarını maksimize ederek yüksek bir kârlılık performansı sağlamıştır. Yıllar içerisinde kapasitesini, teknolojisini ve ürün portföyünü geliştiren Kromsan geçmiş faaliyet döneminde deneme üretimlerine başladığı yeni krom kimyasalları (Krom III ürünleri) konusunda pazardaki yerini geliştirmiştir. Bu kapsamda, 2008 yılında satışa sunulan ‘Trisurfin’ ürününe ilave olarak, Krom Nitrat ve Krom Klorür üretimine başlayan Kromsan gelecekte bu ürün portföyünü daha da genişletmeyi hedeflemektedir. Ana ürün grubu olan ve Tankrom markasıyla pazarlanan Bazik Krom Sülfatta da, rekabet avantajlarından faydalanarak pazarlardaki konumunun daha da geliştirilmesi planlanmaktadır. Kromsan yıl içinde tamamladığı Sodyum Bikromat tevsi yatırımı ile bu ürün grubunda da dünyada en büyük 3 üreticiden biri olma konumunu güçlendirmiştir. Geçmiş dönemde devreye alınan Sodyum Sülfat üretim tesisinde de yıl içerisinde tamamlanan yatırımlarla kapasite artışı sağlanmıştır. Grup, krom kimyasalları konusunda yurtiçinde ve yurtdışında All China Leather Fair / Shanghai – China, Shoes & Leather Exhibition / Guangzhou – China, Vietnam Shoe & Leather Exhibition / HCMC – Vietnam, SF China / Shanghai – China, FIMEC Leather Fair / Brezilya ve Istanbul Deri Fuarı gibi organizasyonlarda yer almıştır. Ar-Ge ile gücümüzü sürekli geliştiriyoruz. Soda ve krom ürün gruplarında Ar-Ge faaliyetleri rekabet gücünü devamlı olarak artırmak hedefiyle sürdürülmektedir. ArGe projeleri verimliliği artırarak maliyetleri düşürmek, teknoloji ve proses geliştirmek, ürün çeşitliliğini zenginleştirmek ve çevre dostu uygulamaları artırmak alanlarında yoğunlaşmaktadır. REACH kapsamında gereken başvurular yapıldı. Kimyasalların Avrupa Birliği ülkelerine satışı açısından büyük önem taşıyan yeni REACH kayıt ve izin sistemi kapsamında 2009 yılında Soda fabrikası ve Kromsan fabrikası ürünlerinin ön kayıt işlemleri yapılmıştır. Ayrıca, Oxyvit Kimya ve Sintan tesislerinin ürünleri için ön kayıt çalışmaları yürütülmektedir. Cam Elyaf Kimyasallar Grubu’nun bir diğer şirketi olan Cam Elyaf kompozit endüstrisinin temel girdileri olan cam elyafı ve polyester ürünlerinin üretim ve satışı alanlarında faaliyet göstermektedir. 34 2009 YILLIK RAPOR Kimyasallar Grubu Dünyanın birçok ülkesinde kullanılan cam elyafı takviye çeşitlerinin üreticisi Cam Elyaf, pazar talepleri doğrultusunda hem mevcut ürünlerinin kullanılması, hem de yeni ürünlerin geliştirilmesi konusunda çalışmalarına devam etmiştir. Cam Elyaf, önümüzdeki dönemde otomotiv, rüzgâr enerjisi ve altyapı uygulamaları gibi alanlardaki canlanmaya paralel daha yüksek preformans seviyelerini hedeflemektedir. Kompozit malzemeler geleneksel malzemelere kıyasla sundukları sayısız avantajla, başta altyapı, otomotiv, inşaat, denizcilik, endüstriyel ürünler ve şehir mobilyaları gibi sektörler olmak üzere çok sayıda alanda kullanılmaktadır. Bununla birlikte, küresel krizin en fazla etkilediği sektörlerden biri kompozit sektörü ve buna bağlı olarak cam elyafı ve polyester faaliyeti olmuştur. Ana pazar olan Avrupa’da talep önemli ölçüde daralmış ve rekabetin etkileri artmıştır. Türkiye pazarı CTP (cam takviyeli plastik) boru üretimi hariç bütün sektörlerde küçülmüştür. Cam Elyaf, bu gelişmelere bağlı olarak, ithalat rekabetinin iç pazarını artan oranda etkilmesinin de sonucunda faal durumdaki iki fırınından birini devre dışı bırakmak zorunda kalmıştır ve üretimine halen bir fırınla devam etmektedir. 2010 yılında sektörün, otomotiv, rüzgâr enerjisi ve altyapı uygulamaları gibi tüketim alanları başta olmak üzere yeniden ivme kazanması beklenmektedir. Buna bağlı olarak faaliyet düzeyinin ve performansın geliştirilmesi hedeflenmektedir. Endüstriyel hammaddelerde faaliyet alanı, yeni ürün ve müşterilerle giderek zenginleşmektedir. Bu grupta yer alan üç ayrı şirket Türkiye ve Mısır’da faaliyetlerini sürdürmektedir. Bu şirketler cam kuruluşlarının büyümesine paralel olarak artan endüstriyel hammadde gereksinimlerini karşılamakta, yeni ürün ve müşterilerle faaliyet alanlarını giderek zenginleştirmektedir. Topluluk cam kuruluşlarının hammaddelerini tedarik eden Camiş Madencilik, madenciliğin cam dışındaki sektörlere yönelik faaliyetlerinin artırılması çalışmalarına ağırlık vermiştir. Camiş Madencilik 2009 yılında endüstriyel hammadde talebinde yaşanan talep daralmasını maliyet düşürücü önlemler alarak telafi etmiştir. Alınan tedbirlerle ve uygulanan projelerle maliyetlerde düşüş sağlanmıştır. Cam Elyaf‘ın hammadde ihtiyacı yanında Şişecam Topluluğu dışında da seramik ve çimento sektörlerindeki müşterilerine başta feldspat olmak üzere endüstriyel hammadde satışı yapan Cam-Ser yurtiçi satışlarını planlanana yakın seviyelerde gerçekleştirmekle beraber, yurtdışı satışlarında küresel krizin etkilerini hissetmiştir. Bu kuruluş halen devam eden Yatağan Feldspat tesisi yatırımını 2010’da devreye alarak yüksek kaliteli ürünle satışlarını artırma olanağını sağlayacaktır. Mısır’daki hammadde üreticisi Camiş Egypt de ürün çeşitliliğini, üretim ve satış miktarlarını artırmak amacıyla projeler geliştirmektedir. Camiş Elektrik Mersin’de II. üretim hattını devreye aldı. 13 yıldır enerji sektöründe faaliyet göstermekte olan Camiş Elektrik 2009 yılı son çeyreğinde Mersin Kojenerasyon Santralı II. hattını tamamlayarak devreye almıştır. Şirketin Lüleburgaz ve Mersin’de bulunan tesislerinin kurulu elektrik gücü, devreye giren yeni kojenerasyon hattı ile birlikte 284 MW’a ulaşmış, elektrik üretim kapasitesi 2,25 milyar kWh/yıl ve buhar üretim kapasitesi de 3,75 milyon ton/yıl olmuştur. 2010 yılında ikiye katlanan elektrik kapasitesini, Türkiye Elektrik Piyasası’nda yenilenen Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği mevzuatı koşullarında en optimum şekilde satmayı hedeflemektedir. Oxyvit, Sodyum Metabisülfit’te gıda türü üretim sertifkası aldı. 2009 yılı Oxyvit’in Vitamin K3 satışları açısından oldukça zor bir yıl olmuştur. Küresel krizin sektör arz-talep dengesindeki baskısı hissedilmiş ve satışlara yansımıştır. Dünya pazarında yoğun rekabet koşullarına karşın %20’ye yakın pazar payını gerçekleştirebilmiştir. 2009 YILLIK RAPOR 35 Mersin Kojenerasyon Santralı Mersin’de devreye aldığı ikinci kojenerasyon hattıyla birlikte, özel sektörde enerji üreticisi şirketler arasında önemli bir yere sahip olan Camiş Elektrik, yeni kaynaklardan elektrik üretme projelerini de değerlendirmektedir. Kuruluşun diğer ürünü Sodyum Metabisülfit’te 2009 yılında toplam satışların %65’i ihraç pazarlarına gerçekleştirilmiştir. İhraç pazarlarının %90’a yakını Avrupa ülkelerinden oluşmuştur. Oxyvit gıda kalitesinde üretim sertifikasını alarak 2010 yılı satışlarının artması için önemli bir adım atmıştır. ASMAŞ Ağır sanayi makineleri ve ekipmanı alanında bölgenin önde gelen üreticilerinden olan ASMAŞ’ın 2009 yılında ürettiği makine ve ekipmanın %71’i ihraç pazarlarına satılmıştır. 1976 yılında İzmir’de kurulan ASMAŞ, 2008 Kimyasallar Grubu’na katılmıştır. Şirket uzman personeli ve sektördeki kalitesini belgeleyen sahip sertifikalar ile ağır makine sanayinde bölgemizdeki üreticilerden biridir. yılında teknik olduğu önemli ASMAŞ komple tesis kurarak, proje ve teknoloji üreterek, çok sayıda sınaî sektörünce kullanılan makine ve ekipmanların imalatını gerçekleştirerek iç ve dış pazarlara hizmet vermektedir. Demir-çelik, çimento, kimya, enerji, taşıma ekipmanları ve savunma sanayi ASMAŞ’ın hizmet verdiği önemli sektörleri oluşturmaktadır. Ağır sanayi makineleri ve ekipmanı üreten ASMAŞ’ın 2009 yılında ürettiği makine ve ekipmanın %71’i ihraç pazarlarına satılmıştır. Yurtiçinde, Soda Mersin fabrikası’nın daha önce yurtdışından temin ettiği ekipmanın imalatı tamamen yerli üretim olarak gerçekleştirilmiş ve yüksek performansla devreye alınmıştır. Yurtdışında ise Grup şirketlerinden SSL için üretilen makine ekipmanın yanı sıra, Aşkabat/Türkmenistan Demir & Çelik tesisleri anahtar teslim üretilerek teslim edilmiş ve devreye alınmıştır. ASMAŞ, tesisin verimliliğini artırarak daha rekabetçi bir yapıya ulaştıracak olan tezgah modernizasyon yatırımına 2009 yılında başlamıştır. Sintan ürün gamını genişletti. 2008 sonunda üretim tesisini devreye alan Sintan, 2009 yılının sonunda 5 olan ürün sayısını yıl içinde 41’e, deri işlentisi ürün yelpazesine entegre edilen ticari ürün sayısını ise 27’ye çıkararak toplam 68 ürünü müşterilerine sunar hale gelmiştir. 2009 yılında kuruluşun sektörde yeni olmasının yanı sıra, küresel krizin pazarlara olan olumsuz etkileri satışları etkilemiştir. Deri sanayiinde bu etkilenme sonucu alternatif pazarlara açılım başlatılmıştır. Uzakdoğu, Hindistan, Çin, İtalya ve Türkiye’ye komşu ülkeler 2010 için öncelikli hedef pazarlar olarak belirlenmiştir. 2010 yılı içinde pazarlardaki konumunun geliştirilmesi ve satışların artırılması hedeflenmektedir. 36 2009 YILLIK RAPOR Araştırma - Teknoloji Tüm dünyada etkisini yoğun olarak gösteren küresel ekonomik kriz, 2009 yılı Ar-Ge faaliyetlerinin bir bölümünü, tasarruf temasına yönlendirmiştir. Ar-Ge çalışmaları Bilginin somut, katma değeri yüksek ürünlere dönüştüğü, Şişecam’ın da önemli sermayelerinden olan Ar-Ge faaliyetleri 2009 yılında tüm dünyada etkisini yoğun olarak gösteren küresel kriz temalı faaliyetler olarak gerçekleşmiştir. Ekonomik kriz sebebiyle tasarruf konulu Ar-Ge çalışmaları, ergitme enerjisi başta olmak üzere üretimde enerji tasarrufu, binalarda ve otomotivde enerji tüketimlerini düşüren ürünler, kolay eriyen dolayısıyla fırınlarda daha az yakıt tüketilmesini sağlayan cam kompozisyonlarının geliştirilmesi, harman maliyetlerinin düşürülmesi, hataların düşürülerek üretim randımanlarının artırılması, camdan cama renk geçiş sürelerinin kısaltılması gibi cam üretim prosesinin olabilecek her aşamasında ön planda yer almıştır. Ayrıca ekonomik kriz ile daralan pazardan pay alabilmek için üründe mükemmellik en önemli hedef olmuş, pazarda tercih edilen ürünü yaratma hedefi üretim sürecinin her aşamasında geliştirme çalışmalarını mutlak kılmıştır. Ekonomik kriz ile pazarda rekabet Ekonomik kriz ile pazarda rekabet eden cam üreticileri temel araştırma konularında, ortak çalışmalara ve bilgi paylaşımına daha çok yönelmiştir. Bu bağlamda, uluslararası platformlarda çalışmalar sürdürülmüş, cam bilimi ve teknolojisine yön veren cam enstitülerinin önderliğinde yürütülen ve lider üreticilerin de katılımcı olarak yer aldığı 4 farklı başlıktaki projede yer alınmıştır. Cam ev eşyası pazarında cam kalitesinin üstünlüğünü ortaya koyabilmek için, yüksek kaliteli cam ev eşyası ürünlerini sınıflandırmakta yön gösterici olan ve 1969 yılından beri yürürlükte olan Avrupa Kristal yasası (ve TSE Kristal Cam Standardı) yetersiz kalmaktadır. Bu yasanın yanı sıra, camın içeriği yerine müşterinin daha rahat algılayabileceği optik özellikleri üzerinden bir sınıflandırma yapılması yönünde, Uluslararası Kristal Federasyonu (ICF) ve Avrupa Züccaciye Üreticileri Birliği (EDG) nezdinde yer alınan bir çalışma grubu oluşturulmuştur. Çalışmaların tamamlanmasını takiben standardizasyon aşamasına geçilmiş (International Workgroup Agreement) (Uluslararası Standardizasyon Örgütü) yapılmıştır. 2009 yılı başında ve yayınlanan IWA dokümanı ile ISO standart başvurusu Böylelikle nitelikli cam ev eşyası ürünler, Kristal Cam standardı yanı sıra, Ocak 2010 içinde ISO tarafından IWA numarası ile birlikte yayınlanacak olan bu dokümanda belirlenen kriterler dâhilinde ‘ultra clear’ ve ‘clear’ cam olarak da tarif edilebileceklerdir. Cam literatürüne fazla girmemiş konulardan yeni renklenme mekanizmaları, camın güneş ışığı ile etkileşimini inceleyen optik özellikler konularında deneysel araştırma çalışmaları yürütülmüş, yeni ürün olarak da piyasa talepleri doğrultusunda tüm sektörlerde farklı görsel ve fonsiyonel renkli cam geliştirme çalışmalarına devam edilmiştir. Küresel ısınma ve doğal enerji kaynaklarının hızla tüketilmesi gerçekleri ile son dönem Ar-Ge çalışma konularının merkezini oluşturan ‘yenilenebilir enerji’ Dünyamızda enerji ihtiyacı her yıl yaklaşık %5 oranında artmaktadır. Buna karşılık bu ihtiyacı karşılamakta kullanılan fosil yakıt rezervi ise çok daha hızlı bir şekilde tükenmektedir. 2009 YILLIK RAPOR 37 Fırın atmosferinde NOx oluşumunun modellenmesi. Diğer yandan fosil yakıtların kullanımı dünya ortalama sıcaklığını da son bin yılın en yüksek değerlerine ulaştırmış, yoğun hava kirliliğinin yanı sıra büyük zararlara yol açan sel, fırtına gibi doğal afetlerin gözle görülür biçimde artmasına sebep olmuştur. Tüm bu gerçeklerin iz düşümüyle, cam endüstrisinin en güncel teması yenilenebilir enerji olmuştur. Güneş enerjisi uygulamaları Bu başlıkta güneş enerjisinden faydalanarak dolaylı veya doğrudan elektrik elde edilebilen çeşitli yöntemlerin hemen hepsinde, çeşitli cam uygulamaları yer almaktadır. Ancak bu uygulamalarda yer alan camların temel görevi üzerine düşen güneş enerjisini minimum kayıpla sisteme iletmesi olduğundan, standart cam ürünlerin hem üretim sırasında, hem de ikincil kaplama işlemleri ile nitelik kazandırılması gerekmektedir. Bu doğrultuda, kullanılacak yöntemler ve son ürünün performansının artırılması cam üreticileri için temel araştırma konularını oluşturmaktadır. Bugün, güneş enerjisi ile ilgili uygulamalara yönelik ürünler, ‘solar’ başlığı ile ayrı bir kategori altında toplanmakta olup, bir yandan da daha yüksek performans ve daha düşük maliyet için araştırma çalışmaları sürdürülmektedir. Söz konusu çalışmalar kapsamında Ar-Ge yeteneklerimizin genişletilmesi amacı ile 2009 yılında Cam Araştırma Merkezi’nde ‘Yüzey Özellikleri İnceleme’ ve ‘Yansıtma Önleyici Kaplamalar’ laboratuvarları faaliyete alınmıştır. Ar-Ge Merkezi Ülkemizde kurumsal Ar-Ge’nin ilklerinden olan Şişecam Cam Araştırma Merkezi 1976 yılında başladığı Ar-Ge çalışmalarına 33 yıldır artan bir ivme ve kendi öz kaynakları ile destekleyerek devam etmektedir. Ülkemizin Ar-Ge alt yapısını destekleyerek bilimsel alanda gelişimi ve yenilikçi yaklaşımları ile rekabet gücünün artması için önemli bir fırsat ve destek olduğuna inandığımız 5746 sayılı ‘Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi’ hakkında kanunun kapsamında Cam Araştırma Merkezi ‘Ar-Ge Merkezi’ olarak tescil edilmiştir. Ar-Ge faaliyetleri; Cam Araştırma Merkezi ve merkezde 141, iş gruplarında 63 olmak üzere toplam 204 çalışanı ile yürütülmektedir. Bu bağlamda Şişecam’ın 2009 yılında Ar-Ge faaliyetlerine ayırdığı kaynak 31 milyon TL ile Topluluk konsolide satış gelirlerinin %0,9’una tekabül etmektedir. 38 2009 YILLIK RAPOR İnsan Kaynakları Şişecam vizyonu çerçevesinde, pazarda daha güçlü rekabet edebilmek amacıyla, eğitimi stratejik bir araç olarak tüm faaliyetlerinde kullanmaktadır. Şişecam’ın İK politikası • Yetkinliklerin geliştirilmesi, • Teknoloji desteğini alarak işlemlerin her geçen gün daha fazla intranet ortamından takip edilebilir hale getirilmesi, • Çağdaş ve sürdürülebilir yöntemlerle çalışılması, • Çalışanların etkinliğinin ve verimliliğinin korunması, • Şişecam’ın Türkiye ve dünya ekonomisindeki yerinin, küresel kültürünün, vizyonunun ve stratejik hedeflerinin personel tarafından bilinmesinin ve benimsenmesinin sağlanması, • Çalışan memnuniyetinin ve bağlılığının yükseltilmesi yönündedir. 2009 yılında kaydedilen gelişmeler • İK faaliyetlerini daha etkin ve verimli yürütmek için, çeşitli uygulama ve raporlamaların teknoloji destekli olarak yapılması ve geliştirilmesi çalışmaları kapsamında iş seyahatleri ile ilgili formlar intranet ortamında hazırlanmaya, takip edilmeye ve raporlanmaya başlanmıştır. • Cam Araştırma Merkezi faaliyetleri kapsamında, teşviklerden faydalanabilmek amacıyla ilgili raporlama sistemleri yeniden oluşturulmuştur. Şişecam’da eğitim çalışmaları Uygulanan eğitim faaliyetleri sonucunda, pazardaki değişimi algılayabilen, buna göre teknik becerilerini geliştiren ve uygun kalite kültürü oluşturabilen çalışanlarıyla, Topluluğun etkililiği ve sürdürülebilirliği sağlanmaktadır. Bu amaçla, her kademeden aylık ve saat ücretli çalışana; örgütsel gelişim, yönetim, mesleki ve bireysel gelişim konulu şirket içi ve şirket dışı eğitim olanakları sunulmaktadır. 2009 yılında planlı yıllık eğitim faaliyetlerinin yanı sıra; uzun süreli bir çalışma olarak e-MBA projesi ve çalışanların yabancı dil konusunda gelişmelerine katkı sağlamak amacıyla uygulanan şirket içi İngilizce kurs uygulamaları sürdürülmektedir. Eğitim faaliyetlerinin yoğun olarak sürdürüldüğü 2009 yılına ilişkin sonuçlar aşağıda sunulmuştur: • Şişecam Eğitim Müdürlüğü tarafından 3.131 çalışan için 247 adet eğitim düzenlenerek 27.823 adam.saat süreli eğitim uygulanmıştır. • Bilgisayar Destek Hizmetleri Müdürlüğü’nün düzenlediği bilgisayar eğitimlerine 96 kişi katılmış ve 402 adam.saat süreli eğitim gerçekleştirilmiştir. • Topluluk şirketleri de her yıl kendi bünyelerinde ağırlıklı olarak işbaşı eğitimleri olmak üzere şirket içi ve şirket dışı eğitimler düzenlemektedirler. Aynı kişinin birden fazla katıldığı eğitimlerle birlikte şirketlerde bu yıl 22.317 kişiye 86.123 adam.saat süreli eğitim verilmiştir. Sonuç olarak, Toplulukta 2009 yılında uygulanan tüm eğitim faaliyetleri toplamda 25.544 kişinin katılımı ile 114.348 adam. saat olarak gerçekleşmiştir. Kriz koşullarında endüstriyel ilişkiler 2009 yılında tüm dünyada yaşanan küresel ekonomik krizin olumsuz etkilerinin Topluluk şirketleri ve çalışanları açısından hafifletilmesi, istihdam güvencesinin sürdürülmesi için yoğun çaba sarf edilmiştir. Ülkemizi ve girdi verdiğimiz sektörleri olumsuz yönde etkileyen ekonomik kriz nedeniyle oluşan talep azalması sonucu bazı işyerlerinde fırın ve hatların faaliyetleri geçici süreyle durdurulmuş ve işgücü fazlası ortaya çıkmıştır. Söz konusu işgücü fazlası hususu işyerlerinde örgütlü işçi sendikaları ile birlikte değerlendirilmiş ve gerçekleştirilen müzakereler sonucunda, bu işyerlerinde öncelikle yıllık ücretli izinlerin öne çekilerek kullandırılması akabinde ise işyeri ihtiyaçları ve üretim programı çerçevesinde geçici surette ve dönüşümlü olarak ücretsiz izin kullandırılması konusunda mutabakat sağlanmıştır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile İŞKUR nezdinde sürdürülen temas ve girişimler sonucunda ücretsiz izinde geçen süreler için çalışanların kısa çalışma ödeneğinden yararlanmaları temin edilmiştir. İşyerleri için önemli miktarda tasarruf sağlayan bu uygulama ile krizin olumsuz etkilerinin bir kısmının paylaşılarak hafifletilmesi, işyerlerinin varlık ve rekabet güçlerinin sürdürülmesi yanında, istihdamın da korunmasına yardımcı olmuştur. 2009 YILLIK RAPOR 39 Özetlenen çalışmaların dışında, işyerinde örgütlü Kristal-İş Sendikasıyla yapılan görüşmeler sonucunda ekonomik ömür ve işlevlerini tamamlayan, teknolojik nedenlerle yenilenmesi mümkün olmayan Cam İşleme ve Kaplamalı Camlar fabrikası, Camiş Madencilik Kırklareli Züccaciye Kumu tesisi ile Mersin Kalker Dolomit Hazırlama tesisinin faaliyetlerine son verilmiş ve bu işletmelerde çalışan personelin durumu ve özlük haklarının ödenmesi ile ilgili konularda mutabakata varılmıştır. Toplu iş sözleşmelerindeki gelişmeler Toplu iş sözleşmelerinin, Topluluk politika ve stratejilerine uygun, şirketlerin mali yapılarını ve tüm paydaşların çıkarlarını göz önünde bulunduran bir yaklaşımla ele alınması anlayışı devam ettirilmiştir. Bu kapsamda 2009 yılında süreleri sona eren; • Camiş Ambalaj Sanayii’nin Tuzla ve Eskişehir’deki işyerleri için muhatap Selüloz-İş Sendikası, • Anadolu Cam Yenişehir Sanayi işyeri için de Kristal-İş Sendikası, ile karşılıklı anlayış ve mutabakat çerçevesinde sürdürülen müzakereler sonucunda toplu iş sözleşmeleri yasal süreleri içerisinde, genel ekonomik göstergelere ve şirketlerin mali yapılarına uygun şekilde imzalanarak yenilenmiştir. • Camiş Ambalaj Sanayii’nin sözleşmesi 01 Eylül 2008-31 Ağustos 2010 tarihleri arasında 2 yıl, Anadolu Cam Yenişehir Sanayi’nin sözleşmesi de 01 Ocak 2009-31 Aralık 2011 tarihleri arasında 3 yıl süreyle yürürlükte kalacaktır. Yurtdışında bulunan Topluluk şirketlerinde uygulanmakta olan toplu iş sözleşmeleri için de benzer yaklaşım sergilenmiş ve çalışanların mali haklarının tespitinde şirketlerin mali yapıları ile bölgesel koşullar dikkate alınmıştır. 2009 yılı içinde geçerlilik süresi sona ermiş olan; • Trakya Glass Bulgaria EAD (Bulgaristan)’ye ait 3 işyerini kapsayan toplu iş sözleşmesi konusunda Podkrepa Sendikası ile • Posuda Cam Ev Eşyası fabrikası (Rusya) için Proofkom Sendikası ile yürütülen görüşmeler de anlaşma ile sonuçlandırılmıştır. 2009 yılının önemli faaliyetlerinden bir diğeri süresi 31 Aralık 2009’da sona eren ve Trakya fabrikası,Trakya Mersin fabrikası, Cam Elyaf fabrikası,Trakya Otocam fabrikası, Paşabahçe Kırklareli fabrikası, Paşabahçe Mersin fabrikası, Anadolu Cam Topkapı fabrikası ile Anadolu Cam Mersin fabrikasını kapsayan Cam Grup Toplu İş Sözleşmesi’nin yeni dönem hazırlıklarına ilişkin çalışmalar olmuştur. Mevzuat ve koordinasyon çalışmaları 2009 yılı içerisinde yapılan İnsan Kaynakları Koordinasyon Toplantıları ile Topluluğun insan kaynakları yöneticilerine çalışma yaşamını ilgilendiren mevzuat değişiklikleri ve uygulamaları konusunda bilgiler aktarılmış ve işyerlerindeki insan kaynakları ve endüstriyel ilişkilerle ilgili son gelişmeler hakkında bilgi ve görüş alışverişinde bulunulmuştur. Öte yandan Endüstri İlişkileri Müdürlüğü’nün görev ve çalışma alanına giren konularda düzenlenen seminer ve toplantılara iştirak edilerek güncel gelişmeler yakından takip edilmiş ve bu konular hakkında Topluluk işyerleri bilgilendirilmiştir. Çalışma hayatını yakından ilgilendiren mevzuat değişiklikleri ile ilgili taslak çalışmalarına yönelik olarak oluşturulmuş komisyonlara dahil olunmuş, bu konularda işveren sendikalarıyla iş birliği ve koordinasyon çalışmaları yürütülmüş ve işyerleri ile iş hayatının ihtiyaçlarına yönelik görüş ve katkılarda bulunulmuştur. Yasa, yönetmelik ve toplu sözleşme hükümlerinin işyerlerinde uygulanmasına yönelik olarak açıklama yapma ve mütalaa verme 2009’da olduğu gibi 2010 yılında da başlıca faaliyet konularından biri olacaktır. 2010 yılında… Endüstri ilişkileri alanındaki çalışmalara devam edilerek, • süresi 31 Aralık 2009’da sona ermiş olan Denizli Cam fabrikası için Çimse-İş Sendikasıyla, • süresi 31 Aralık 2009’da sona ermiş olan Soda Sanayii Soda ve Kromsan fabrikaları için Petrol-İş Sendikasıyla, • süresi 31 Mart 2010’da sona ermiş olan Paşabahçe Eskişehir fabrikası için Çimse-İş Sendikasıyla, • süresi 30 Haziran 2010’da sona erecek olan Trakya Yenişehir fabrikası için Kristal-İş Sendikasıyla, • süresi 30 Haziran 2010’da sona erecek olan Trakya Glass Bulgaria EAD için Podkrepa Sendikasıyla, gerçekleştirilecek toplu iş sözleşmesi müzakerelerinin, ülke ve şirket koşullarına uygun olarak masa başında uzlaşma ile sonuçlandırılmasına çalışılacaktır. 40 2009 YILLIK RAPOR İş Sağlığı ve Güvenliği İş Sağlığı ve Güvenliği Politikası Şişecam, insanca çalışma ve yaşama hakkına verdiği önem ve duyduğu saygının bir sonucu olarak, tüm faaliyetlerini sağlıklı ve güvenli çalışma ortamlarında gerçekleştirmek suretiyle ruhen ve bedenen sağlam bir toplum ve işgücü oluşmasını öngörmekte, bunun geleceğinin güvencesi olduğuna inanmaktadır. Şişecam, yönetim anlayışının temel ve vazgeçilmez bir unsuru olan bu inançtan hareketle, sağlık ve güvenlik konusunda yasal mevzuatı, standartları ve çağdaş yönetim sistemlerini uygulayarak teknolojik değişim ve gelişmeler doğrultusunda çalışma ortam ve koşullarını sürekli iyileştirmeyi, çalışanlarını ve ilişkide bulunduğu tüm tarafları bilgilendirmeyi ve böylece toplumun her kesiminde gerçek bir ‘sağlık ve güvenlik kültürü’nün yerleşmesine katkıda bulunmayı hedeflemektedir. Topluluk’ta OHSAS belgesine sahip sınai işyeri sayısı 22’ye ulaşmıştır. Topluluk kapsamındaki sınaî işyerlerinin ‘OHSAS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi’ne geçmesi ile ilgili proje kapsamındaki yoğun çalışmalara 2009 yılında devam edilmiştir. Bu kapsamda; • Düzcam Grubu’na bağlı Trakya Yenişehir fabrikasında ve Trakya Glass Bulgaria EAD İşlenmiş Camlar fabrikasında belgelendirme süreci başarıyla tamamlanmış ve bu suretle Düzcam Grubu’na mensup tüm sınai işyerlerinde belgelendirme çalışması tamamlanmıştır. • Cam Ev Eşyası Grubu’na bağlı Posuda fabrikası, Paşabahçe Eskişehir fabrikası, Paşabahçe Mersin fabrikası ve Paşabahçe Kırklareli fabrikası OHSAS 18001 belgesini almaya hak kazanmışlardır. Denizli Cam fabrikasındaki çalışmalara 2010 yılında devam edilmesi kararlaştırılmıştır. • Cam Ambalaj Grubu’na bağlı Topkapı, Mersin ve Yenişehir fabrikalarında ise belgelendirme çalışmaları daha evvel tamamlanmış olup OHSAS 18001 sisteminin doğası gereği iyileştirme faaliyetlerine devam edilmiştir. • Kimyasallar Grubu’na bağlı Oxyvit fabrikasında belgelendirme süreci başarıyla tamamlanmış, Cam Elyaf fabrikasında ise tüm hazırlıklar yapılarak sürecin 2010 yılında tamamlanması planlanmıştır. 2009 yılı sonu itibarıyla Topluluk bünyesinde OHSAS belgesine sahip sınai işyeri sayısı 22’ye ulaşmıştır. 2010 yılında bu sayının 24’e ulaştırılması ve projenin birinci fazının tamamlanması hedeflenmektedir. Topluluk işyerlerinde yürütülen yıllık program çerçevesinde ve özellikle OHSAS, Kalite ve Çevre Yönetim Sistemleri ile ilgili belgelerini alacak veya mevcut belgelerini yenileyecek olan işyerlerindeki belgelendirme çalışmalarına yönelik olarak, resmi tetkik öncesi gelen talepler doğrultusunda iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili gözlem, ölçüm ve analiz faaliyetlerine yıl boyunca devam edilmiştir. Çalışmalardan elde edilen sonuçlar, işyerlerine bildirilerek işyerlerindeki çalışma ortamlarının sözü edilen sistemlerin gerektirdiği koşullara uyumlu hale getirilmesine ve geliştirilmesine önemli katkılar sağlanmıştır. İş sağlığı ve güvenliği uygulamaları kapsamında... Şişecam Topluluğu işyeri sağlık birimlerinde gerçekleştirilen periyodik sağlık kontrollerine ilişkin istatistikler değerlendirilerek koruyucu sağlık kapsamında yapılması gereken uygulamalarla ilgili işyerlerine yönelik tavsiyelerde bulunulmuştur. İşyerlerinde vuku bulan iş kazalarına ilişkin bilgiler de analiz edilerek kazaların tekrarını önleyecek önlemlerin alınmasına katkıda bulunulmuş, işyerlerinin kaza sıklık ve şiddet oranları takip edilerek bu konudaki hedeflerin gerçekleştirilmesine yönelik çalışmalara destek verilmiştir. 2010 yılında da Topluluk politikalarına uygun şekilde ‘iş sağlığı ve güvenliği’ en önemli gündem maddelerinden biri olacaktır. Kapasitesini artırarak büyümekte olan Topluluk işyerlerinde emniyetli bir çalışma ortamının ve ‘İSG Kültürünün’ oluşturulmasına ve oluşturulan bu güvenli ortamın korunmasına yönelik çalışmalara devam edilecek, iş kazaları ve periyodik tıbbi muayenelerle ilgili istatistik ve analizler sürdürülecektir. Acil Hal Organizasyonu… İşyerlerindeki Acil Hal Organizasyonu ile ilgili çalışmalara da iştirak edilerek bu konudaki yapılanmanın aktif tutulmasına, tatbikat ve eğitimlerle geliştirilmesine, Topluluk içi ve dışı kurum ve kuruluşlarla iş birliği ile eşgüdümün sağlanmasına destek verilmiştir. Eğitim çalışmaları Geçmiş yıllarda olduğu gibi 2009 yılında da işyerlerinden gelen talepler ve yıllık programa uygun olarak iş sağlığı ve güvenliği eğitim faaliyetlerine devam edilmiş, gerek beyaz, gerekse mavi yakalı personel ile alt işveren çalışanlarının sağlık ve güvenlik ile ilgili tutum, davranış ve bilinçlerinin geliştirilmesine, iş kazası ve meslek hastalıklarının azaltılmasına, yetki ve sorumluluklarının hatırlatılarak bu konuda işyerlerinde yapılan çalışmalara katılım ve desteklerinin sağlanmasına çalışılmıştır. 2009 YILLIK RAPOR 41 Çevre Çevre Politikası ‘Şişecam, çevresel değerlere karşı sorumluluğunun bilincinde bir kurum olarak, gelecek kuşaklara yaşanabilir bir dünya bırakmanın gereğine inanmaktadır. Stratejik yönetimin temel unsurlarından biri olarak algıladığı bu yaklaşımı, faaliyetlerinin her aşamasında dikkate almaktadır. Amacımız; Topluluğumuzda sürdürülen çevre koruma çalışmalarının Çevre Yönetim Sistemi anlayışıyla yürütülmesi ve tüm çalışanların desteği alınarak sürekli iyileşmenin sağlanmasıdır.’ 2009 yılında yürütülen faaliyetler ve çevre projelerine 14,5 milyon TL harcama yapılmıştır. Bunun dışında, çevre ölçüm analizleri, katı atık bertarafı, arıtma tesisi yatırım ve işletme giderleri ile ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi kapsamındaki çevre projelerinin giderleri kapsamında yaklaşık 14,5 milyon TL harcama yapılmıştır. Şişecam Çevre Politikası çerçevesinde Topluluk şirketlerinin çevre performanslarının artırılmasına yönelik olarak 2009 yılında sürdürülen çalışmalar, enerji tasarrufu, atık azaltma, emisyonların kaynağında önlenmesi ve enerji tasarrufu sağlayan ürünlerin geliştirilmesi konu başlıklarına odaklanmıştır. Sera gazları ile ilgili stratejilerin izlenmesi Ülkemizin sera gazları ile ilgili stratejisi yakından izlenmekte, sera gazlarının küresel ölçekte azaltılması yönündeki çalışmaları desteklemekle birlikte, bu gayretlerin ülkemizin ve sanayimizin koşullarına göre şekillendirilmesi gerektiğine inanılmaktadır. Bu çerçevede, emisyon azaltılmasına yönelik projelerimiz sürdürülmüş, Bakanlık tarafından yapılan hazırlıklara bilgi sağlamak amacıyla, cam sektörünün konuya ilişkin verileri ile görüş ve tavsiyelerini içeren bir rapor ilgili mercilere sunulmuştur. Çevre faaliyetleri Fabrikaların çevre faaliyetleri ve enerji/kaynak kullanımlarına ilişkin veriler geliştirilen bir yazılımla merkezi olarak değerlendirilmekte, aynı zamanda Topluluk çevre hedeflerinin belirlenmesinde kaynak veri tabanı oluşturmaktadır. Üretim ve iş birimlerinin çevre sorumlularının katılımıyla gerçekleştirilen periyodik toplantılar, bilgi, deneyim ve başarılı uygulamaların paylaşılmasına zemin oluşturmuş, üretim birimlerinde çevresel risklerin minimize edilmesi ve iyi yönetilebilmesi için ortak çözümlerin geliştirilmesini sağlamıştır. Yurtiçi ve yurtdışındaki Topluluk şirketlerinin bulundukları ülkenin çevre mevzuatı kapsamındaki yükümlülükler yerine getirilirken, ülkemizde hızla kapsamı genişleyen çevre mevzuatının şekillenmesi ve uygulanması aşamalarındaki olası sorunları çözmek üzere proaktif bir yol izlenmiş ve titizlikle oluşturulan görüş ve öneriler ilgili mercilerin dikkatine sunulmuştur. Ambalajların geri kazanımı 2009 yılında ürünlerle birlikte piyasaya sürülen ambalajların geri kazanımına yönelik olarak yaklaşık 6.300 ton kâğıt/ karton ambalaj, 905 ton plastik ambalaj ve 1,4 ton kompozit ambalajın geri kazanımı sağlanmıştır. Geri kazanım bedeli olarak ödenen yaklaşık 244.247,72 TL yetkilendirilmiş kuruluş tarafından öğrencilere yönelik eğitim, tanıtım ve bilinçlendirme etkinlikleri ile geri kazanım projelerine katkı olarak harcanmıştır. Enerji tasarrufuna yönelik tedbirler İklim değişikliği ile ilgili gelişmeler enerji türü ve tasarrufuna yönelik tedbirlerin de hızla alınmasını gerekli kılmaktadır. Enerjinin yoğun olarak kullanıldığı cam üretiminde, sera gazlarının azaltılmasına yönelik en önemli tedbir enerji tasarrufu olmaktadır. Enerji tasarrufuna yönelik alınan bütün önlemler direkt olarak sera gazları (CO2) salımının azalmasını sağlamaktadır. Bu kapsamdaki önemli parametrelerden bir tanesi de geri kazanılmış cam kırığının cam üretiminde yeniden kullanılmasıdır. Geri kazanılan cam kırığı miktarının artması enerji tasarrufu ve emisyon miktarında azalma anlamına geldiğinden, cam kırığı geri döngüsüyle ilgili toplama kanallarının iyileştirilmesine ilişkin birçok önemli projede Şişecam aktif olarak yer almaktadır. 2009 yılında, 545.750 ton cam kırığının cam ergitme işlemine geri döndürülmesi ile 130.000 ton CO2’in atmosfere salımı önlenmiştir. Öte yandan, Topluluk şirketleri yeni ürün geliştirme süreçlerinde öncelikleri çevrenin kirlenmesi ve iklim değişikliği ile mücadele, enerji tüketimlerinin azaltılması ve yenilenebilir enerji üretimine yönelik nitelikli, çevre dostu ürünlerin geliştirilmesine yönlendirmeye devam etmiştir. 42 2009 YILLIK RAPOR Bilgisayar ve İletişim Bilgisayar ve iletişim sistemleri; iş görme, iletişim ve yönetim ortamı altyapısını, bu ortamda bulunan ve iletilen bilgiler de kurumun entelektüel sermayesinin kritik bir unsurunu oluşturmaktadır. 2009 yılında dünyaki teknolojik gelişme ve eğilimler izlenerek Topluluk şirketlerinde vizyonu ile uyumlu proje ve çalışmalara devam edilmiştir. 2009 yılında Topluluk şirketlerinde bilgisayar ve iletişim alt yapısının geliştirilmesi ve konsolidasyonu çalışmalarına iş sürekliliği projesi kapsamında hız verilmiştir. Altyapının birleştirilmesi, kaynak paylaşımı, yük dengeleme, yüksek erişim seviyesi ve verilerin korunması hedeflenerek sunucu sistemlerin sanallaştırılması ve SAN ortak disk sistemleri kullanılmasına başlanmıştır. Yerden ve zamandan bağımsız çalışma hedefi ile akıllı cep telefonlarının kurumsal işbirliği sistemine entegrasyonu, sabit telefonların bilgisayardan yazılım ile kullanılması, şirket dışından kurumsal bilgi kaynaklarına güvenli erişim (VPN) uygulamaları yaygınlaştırılmış, ‘uç nokta güvenliği’ hayata geçirilmiştir. Düzcam Grubu Temel Camlar ürün grubunun Kurumsal Kaynak Planlama yazılımını SAP ortamında güncellemeye başlamıştır. Proje sonraki aşamalarda Otocam ve Beyaz Eşya ürünlerini de kapsayarak Topluluk ana iş gruplarının tümünün Kurumsal Kaynak Planlama ortamı SAP altında yürütülmesi tamamlanmış olacaktır. Cam Ev Eşyası Grubu Kurumsal Kaynak Planlama yazılım kapsamında tüm satış süreçlerinde ‘Müşteri Kredi Kontrolü’ uygulamasını hayata geçirerek tahsilat risklerinin en aza indirilmesini sağlamıştır. İş Zekası ve Entegre Planlama Projesi tamamlanmıştır. 2010 yılı bütçe ve planlama çalışmaları bu yazılım ortamında gerçekleştirilmiştir. Müşteri İlişkileri Yönetimi ve Yeni Ürün Süreci ile ilgili yazılım uygulama projeleri başlatılmıştır. Cam Ambalaj Grubu Gelişen iş ihtiyaçları düşünülerek, tüm iş süreçlerini kapsayan, tüm bileşenleri ile entegre çalışan uluslararası bir Kurumsal Kaynak Planlama Sisteminin uyarlaması yapılarak yurtiçi kuruluşlarda kullanımına başlanmıştır. Kurumsal Kaynak Planlama Sistemi yurtdışında faaliyet gösteren Cam Ambalaj Grubu şirketlerinde de uygulanacaktır. Kimyasallar Grubu Büyüyen iş ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik seçilen Kurumsal Kaynak Planlama uygulanması Soda Sanayii ve Soda Lukavac’ın ardından 2009 yılı başından itibaren maden, enerji ve diğer kimyasallar üreticisi olan 6 şirkette yeni sisteme geçiş tamamlanmıştır. Kurumsal Performans Yönetimi ve Bütçe ve Planlama ile ilgili yazılım uygulama projelerine başlanmıştır. Şişecam’ın kurumsal bilgi sistemleri portalı Camport’un hizmet sunduğu sistem sayısı artmıştır. Yeni yazılan programlarla e-posta temelli iş akışı desteği sağlanmıştır. 2009 YILLIK RAPOR 43 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihi İtibarıyla Konsolide Finansal Tablolar 2009 YILLIK RAPOR 45 DRT Ba¤ms›z Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müflavirlik A.fi. Sun Plaza No: 24 34398 Maslak ‹stanbul, Türkiye Bağımsız Denetim Raporu Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. Yönetim Kurulu’na Tel: (212) 366 60 00 Fax: (212) 366 60 10 www.deloitte.com.tr Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. (“Şirket”) bağlı ortaklık, müşterek yönetime tabi işletme ve iştiraklerinin (hep birlikte “Topluluk”) 31 Aralık 2009 tarihi itibarıyla hazırlanan ve ekte yer alan konsolide bilançosunu, aynı tarihte sona eren yıla ait konsolide gelir ve kapsamlı gelir tablosunu, konsolide özkaynak değişim tablosunu ve konsolide nakit akım tablosunu, önemli muhasebe politikalarının özetini ve dipnotları denetlemiş bulunuyoruz. Finansal Tablolarla İlgili Olarak Topluluk Yönetimi’nin Sorumluluğu Topluluk Yönetimi finansal tabloların Sermaye Piyasası Kurulu’nca yayımlanan finansal raporlama standartlarına göre hazırlanması ve dürüst bir şekilde sunumundan sorumludur. Bu sorumluluk, finansal tabloların hata ve/veya hile ve usulsüzlükten kaynaklanan önemli yanlışlıklar içermeyecek biçimde hazırlanarak, gerçeği dürüst bir şekilde yansıtmasını sağlamak amacıyla gerekli iç kontrol sisteminin tasarlanmasını, uygulanmasını ve devam ettirilmesini, koşulların gerektirdiği muhasebe tahminlerinin yapılmasını ve uygun muhasebe politikalarının seçilmesini içermektedir. Bağımsız Denetim Kuruluşu’nun Sorumluluğu Sorumluluğumuz, yaptığımız bağımsız denetime dayanarak bu finansal tablolar hakkında görüş bildirmektir. Bağımsız denetimimiz, Sermaye Piyasası Kurulu’nca yayımlanan bağımsız denetim standartlarına uygun olarak gerçekleştirilmiştir. Bu standartlar, etik ilkelere uyulmasını ve bağımsız denetimin, finansal tabloların gerçeği doğru ve dürüst bir biçimde yansıtıp yansıtmadığı konusunda makul bir güvenceyi sağlamak üzere planlanarak yürütülmesini gerektirmektedir. Bağımsız denetimimiz, finansal tablolardaki tutarlar ve dipnotlar ile ilgili bağımsız denetim kanıtı toplamak amacıyla, bağımsız denetim tekniklerinin kullanılmasını içermektedir. Bağımsız denetim tekniklerinin seçimi, finansal tabloların hata ve/veya hileden ve usulsüzlükten kaynaklanıp kaynaklanmadığı hususu da dahil olmak üzere önemli yanlışlık içerip içermediğine dair risk değerlendirmesini de kapsayacak şekilde, mesleki kanaatimize göre yapılmıştır. Bu risk değerlendirmesinde, Topluluk’un iç kontrol sistemi göz önünde bulundurulmuştur. Ancak, amacımız iç kontrol sisteminin etkinliği hakkında görüş vermek değil, bağımsız denetim tekniklerini koşullara uygun olarak tasarlamak amacıyla, Topluluk Yönetimi tarafından hazırlanan finansal tablolar ile iç kontrol sistemi arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktır. Bağımsız denetimimiz ayrıca Topluluk Yönetimi tarafından benimsenen muhasebe politikaları ile yapılan önemli muhasebe tahminlerinin ve finansal tabloların bir bütün olarak sunumunun uygunluğunun değerlendirilmesini içermektedir. Bağımsız denetim sırasında temin ettiğimiz bağımsız denetim kanıtlarının, görüşümüzün oluşturulmasına yeterli ve uygun bir dayanak oluşturduğuna inanıyoruz. Topluluk’un Türkiye dışında faaliyet gösteren bağlı ortaklık, müşterek yönetime tabi işletme ve iştiraklerinin finansal tabloları tarafımızdan denetlenmemiştir. Söz konusu işletmelerin finansal tabloları 31 Aralık 2009 tarihi itibarıyla konsolide aktif ve net satışların sırasıyla yaklaşık %14 ve %13’ünü oluşturmaktadır. Başka denetim kuruluşları tarafından denetlenmiş olan finansal tablolara ilişkin bağımsız denetim raporları tarafımıza sunulmuştur. Topluluk’un konsolide finansal tabloları bu işletmelerin tutarlarını da içerdiğinden bu işletmeler ile ilgili görüşümüz diğer denetim kuruluşlarının bağımsız denetim raporlarına dayanmaktadır. Görüş Görüşümüze ve diğer denetçilerin görüşlerine göre, ilişikteki konsolide finansal tablolar, Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş., bağlı ortaklık, müşterek yönetime tabi işletme ve iştiraklerinin 31 Aralık 2009 tarihi itibarıyla finansal durumunu, aynı tarihte sona eren yıla ait finansal performansını ve nakit akımlarını, Sermaye Piyasası Kurulu’nca yayımlanan finansal raporlama standartları çerçevesinde doğru ve dürüst bir biçimde yansıtmaktadır. İstanbul, 9 Nisan 2010 DRT BAĞIMSIZ DENETİM VE SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK A.Ş. Member of DELOITTE TOUCHE TOHMATSU Hüseyin Gürer Sorumlu Ortak Başdenetçi Member of Deloitte Touche Tohmatsu 46 2009 YILLIK RAPOR Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihi İtibarıyla Konsolide Bilanço (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) VARLIKLAR Dipnot referansları 31 Aralık 2009 31 Aralık 2008 Dönen Varlıklar 2.914.454.820 2.526.049.506 Nakit ve Nakit Benzerleri 1.333.387.047 652.423.039 6 Finansal Yatırımlar 7 72.915.249 18.053.608 10 644.137.862 656.577.898 Diğer Alacaklar 25.584.211 27.746.423 - İlişkili Taraflardan Diğer Alacaklar 37 16.763.459 18.892.392 - Diğer Alacaklar 11 8.820.752 8.854.031 Stoklar 13 708.139.096 944.145.806 15, 26 130.291.355 227.102.732 Ticari Alacaklar Diğer Dönen Varlıklar 3.774.003.278 Duran Varlıklar 3.809.081.576 Ticari Alacaklar 10 1.921.110 975.546 Diğer Alacaklar 11 1.150.256 1.239.282 7 109.082.268 92.113.707 Finansal Yatırımlar Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen Yatırımlar 16 133.756.050 135.764.743 Maddi Duran Varlıklar 18 3.409.133.152 3.498.077.749 Maddi Olmayan Duran Varlıklar 19 31.945.668 21.754.992 Şerefiye 20 19.366.878 19.447.575 Ertelenmiş Vergi Varlığı 35 35.917.739 18.399.729 Diğer Duran Varlıklar 26 31.730.157 21.308.253 6.688.458.098 6.335.131.082 TOPLAM VARLIKLAR Ekteki dipnotlar bu konsolide finansal tabloların tamamlayıcı bir parçasıdır. 2009 YILLIK RAPOR 47 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihi İtibarıyla Konsolide Bilanço (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) YÜKÜMLÜLÜKLER Dipnot referansları 31 Aralık 2009 31 Aralık 2008 1.174.216.187 1.253.934.482 8 768.228.834 743.556.385 Kısa Vadeli Yükümlülükler Finansal Borçlar 10 233.349.806 289.310.468 Diğer Borçlar Ticari Borçlar 61.880.894 105.922.489 - İlişkili Taraflardan Diğer Borçlar 37 31.888.008 65.541.401 - Diğer Borçlar 11 29.992.886 40.381.088 Dönem Kârı Vergi Yükümlülüğü 35 19.642.522 26.251.530 Borç Karşılıkları 22 9.157.675 9.031.360 Çalışanlara Sağlanan Faydalara İlişkin Karşılıklar 24 6.762.250 7.350.179 15, 26 75.194.206 72.512.071 Diğer Kısa Vadeli Yükümlülükler Uzun Vadeli Yükümlülükler 1.803.325.317 1.509.640.534 8 1.550.876.056 1.244.841.495 Ticari Borçlar 10 19.827 5.637.209 Diğer Borçlar 11 161.680 60.089 Çalışanlara Sağlanan Faydalara İlişkin Karşılıklar 24 148.595.290 144.294.534 Ertelenmiş Vergi Yükümlülüğü 35 101.438.813 114.085.163 Diğer Uzun Vadeli Yükümlülükler 26 2.233.651 722.044 Finansal Borçlar 27 3.710.916.594 3.571.556.066 Ana Ortaklığa Ait Özkaynaklar 2.858.373.588 2.740.407.207 Ödenmiş Sermaye 1.100.000.000 1.006.222.184 ÖZKAYNAKLAR Sermaye Düzeltmesi Farkları 241.425.784 241.425.784 Karşılıklı İştirak Sermaye Düzeltmesi (-) (44.480.006) (40.687.973) Hisse Senedi İhraç Primleri 527.051 527.051 Değer Artış Fonları (1.571.576) (324.068) 31.330.801 Yabancı Para Çevrim Farkları 25.450.556 Kârdan Ayrılan Kısıtlanmış Yedekler 36.910.148 73.826.407 Geçmiş Yıllar Kârları/(Zararları) 1.388.302.863 1.269.367.765 Net Dönem Kârı/(Zararı) 111.808.768 158.719.256 Azınlık Payları 852.543.006 831.148.859 6.688.458.098 6.335.131.082 TOPLAM KAYNAKLAR Ekteki dipnotlar bu konsolide finansal tabloların tamamlayıcı bir parçasıdır. 48 2009 YILLIK RAPOR Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Gelir Tablosu (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Dipnot referansları 1 Ocak -31 Aralık 2009 1 Ocak - 31 Aralık 2008 Satış Gelirleri 28 3.643.630.123 3.743.714.048 Satışların Maliyeti (-) 28 (2.762.966.981) (2.642.276.309) Brüt Kâr/(Zarar) 880.663.142 1.101.437.739 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri (-) 29, 30 (273.065.976) (248.531.010) Genel Yönetim Giderleri (-) 29, 30 (363.803.175) (349.323.227) Araştırma ve Geliştirme Giderleri (-) 29, 30 (30.934.846) (27.786.753) Diğer Faaliyet Gelirleri 31 59.357.506 8.090.868 Diğer Faaliyet Giderleri (-) 31 (26.568.958) (32.187.537) Faaliyet Kâr/(Zararı) 245.647.693 451.700.080 Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen Yatırımların Kâr/(Zararlarındaki) Paylar 16 744.738 4.035.776 Finansal Gelirler 32 438.077.958 443.593.162 Finansal Giderler (-) 33 (529.864.701) (642.450.457) Vergi Öncesi Kâr/(Zarar) 154.605.688 256.878.561 Vergi Gelir/(Gideri) - Dönem Vergi Gelir/(Gideri) 35 (66.542.026) (83.339.741) - Ertelenmiş Vergi Gelir/(Gideri) 35 30.993.558 15.269.888 Dönem Kârı/(Zararı) 119.057.220 188.808.708 Dönem Kârı/(Zararı) Dağılımı - Azınlık Payları 27 7.248.452 30.089.452 - Ana Ortaklık Payları 111.808.768 158.719.256 Hisse Başına Kazanç Ekteki dipnotlar bu konsolide finansal tabloların tamamlayıcı bir parçasıdır. 36 0,1016 0,1443 2009 YILLIK RAPOR 49 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Kapsamlı Gelir Tablosu (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Dipnot referansları 1 Ocak -31 Aralık 2009 1 Ocak - 31 Aralık 2008 Dönem Kârı/(Zararı) Kapsamlı Gelir Tablosu 119.057.220 188.808.708 Diğer Kapsamlı Gelir Yabancı Para Çevrim Farklarındaki Değişim Finansal Varlık Değer Artışı/(Azalışı) Diğer Kapsamlı Gelir Kalemlerine İlişkin Vergi Geliri/(Gideri) 7 (4.069.459) 73.774.479 4.146.004 (4.216.398) 35 (829.202) 843.280 Vergi Sonrası Diğer Kapsamlı Gelir/(Gider) (752.657) 70.401.361 Toplam Kapsamlı Gelir/(Gider) 118.304.563 259.210.069 Toplam Kapsamlı Gelirin Dağılımı: - Azınlık Payları 9.059.238 54.662.670 - Ana Ortaklık Payları 109.245.325 204.547.399 118.304.563 259.210.069 Hisse Başına Kazanç Ekteki dipnotlar bu konsolide finansal tabloların tamamlayıcı bir parçasıdır. 36 0,0993 0,1859 Farkları - - Dağıtılan temettü Dönem içerisindeki toplam kapsamlı gelir 241.425.784 - - - İhraç Senedi (40.687.973) - - - - - (40.687.973) 527.051 - - - - - 527.051 (324.068) (3.373.118) - - - - 3.049.050 Fonları Artış Değer Hisse Düzeltmesi (-) Primleri Sermaye İştirak Karşılıklı 31.330.801 49.201.261 - - - - (17.870.460) Farkları Çevrim Para Yabancı Kârları Yılar - - - - (4.033.141) 272.607.175 31.158.779 1.312.035.393 - - - 5.292.592 158.719.256 158.719.256 - - (277.899.767) - 277.899.767 Kârı Net Dönem Geçmiş 25.866.187 1.043.461.359 Yedekler Kısıtlanmış Ayrılan Kârdan 2.740.407.207 204.547.399 - (4.033.141) - - 2.539.892.949 Toplamı Özkaynaklar Ortaklığa Ait Ana - - - Etkin sahiplik oranındaki değişimin etkisi (Not 1) Dağıtılan temettü Dönem içerisindeki toplam kapsamlı gelir 241.425.784 - - - - - - 241.425.784 (44.480.006) - - - - - (3.792.033) (40.687.973) Ekteki dipnotlar bu konsolide finansal tabloların tamamlayıcı bir parçasıdır. 1.100.000.000 - Azınlık hisseleri satış opsiyonu değerlemesi (Not 26, 27) 31 Aralık 2009 itibarıyla bakiye - 93.777.816 1.006.222.184 Yedeklere transferler Sermaye artırımı 1 Ocak 2009 itibarıyla bakiye 527.051 - - - - - - 527.051 (1.571.576) 3.316.802 - - (4.564.310) - - (324.068) 25.450.556 (5.880.245) - - - - - 31.330.801 152.967.887 (47.318.155) 13.285.366 - 36.910.148 1.388.302.863 - - - - 5.751.369 (42.667.628) 73.826.407 1.269.367.765 111.808.768 111.808.768 - - - (158.719.256) - 158.719.256 2.858.373.588 109.245.325 - 13.285.366 (4.564.310) - - 2.740.407.207 Toplam 259.210.069 (48.078.960) (18.528.994) - 35.862.268 831.148.859 3.571.556.066 54.662.670 (48.078.960) (14.495.853) - 35.862.268 803.198.734 3.343.091.683 Payları Azınlık 118.304.563 (890.787) (8.696.858) (7.913.524) - 38.557.134 852.543.006 3.710.916.594 9.059.238 (890.787) (21.982.224) (3.349.214) - 38.557.134 831.148.859 3.571.556.066 1.006.222.184 - Ortak kontrol altındaki işletme birleşmelerinin etkisi - - - - Sermaye artırımı 31 Aralık 2008 itibarıyla bakiye Sermaye Düzeltmesi 241.425.784 Sermaye 1.006.222.184 Yedeklere transferler 1 Ocak 2008 itibarıyla bakiye (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Özkaynak Değişim Tablosu 50 2009 YILLIK RAPOR 2009 YILLIK RAPOR 51 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Nakit Akım Tablosu (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Dipnot Referansları 1 Ocak -31 Aralık 2009 1 Ocak -31 Aralık 2008 İŞLETME FAALİYETLERİNDEN KAYNAKLANAN NAKİT AKIMLARI Net dönem kârı/(zararı) 27 119.057.220 188.808.708 Net dönem kârı/(zararını) işletme faaliyetlerinden elde edilen nakit akımına getirmek için yapılan düzeltmeler - Maddi duran varlıkların amortismanı 18 438.617.705 406.861.396 - Maddi olmayan duran varlıkların itfa payları 19 4.475.140 3.473.399 - Maddi duran varlık değer düşüş karşılığı 18 - 4.334.847 - Maddi duran varlık satış kâr zararları 31 (26.800.665) (3.656.232) 8 88.494.268 15.215.500 - Kıdem tazminatı karşılık gideri 24 35.314.222 23.862.677 - Şüpheli alacaklar karşılığındaki değişim 10 776.099 1.767.917 8.962.217 - Finansal borçlara ilişkin kur farkı - Stok değer düşüş karşılığındaki değişim 13 2.671.761 22 - 24 (461.614) 8.037.068 26 (10.002.152) (7.457.689) 7 16.971 (346.150) - Faiz gelirleri 32 (52.166.459) (30.378.313) - Faiz giderleri 33 126.270.102 119.968.395 - Şerefiye değer düşüklüğü 20 - 2.545.875 7 4.667.242 - 32 (775.114) (973.484) 16 (744.738) (4.035.776) 35 35.548.468 68.069.853 faaliyetlerden elde edilen nakit akım 764.958.456 805.060.208 - Diğer çeşitli karşılıklardaki değişim - Diğer çeşitli gelir tahakkuklarındaki değişim - Vadeye kadar elde tutulacak finansal varlık değerlemesi - Finansal yatırımlar değer düşüş karşılığı - Temettü gelirleri - Özkaynak yöntemiyle değerlenen yatırımlardan elde edilen gelirler/(giderler) - Vergi tahakkuku İşletme sermayesindeki değişim öncesi - Ticari alacaklar 10 14.373.720 (89.165.348) - Stoklar 13 233.334.949 (326.298.446) - İlişkili şirketlerden alacaklar 37 2.128.933 (4.381.152) 11 - 26 73.565.409 (57.073.420) - Ticari borçlar 10 (61.578.044) 67.584.640 - İlişkili şirketlere borçlar 37 (33.653.393) 41.372.703 - Diğer alacaklar ve dönen varlıklar - Diğer borçlar ve gider tahakkukları 11 - 22 - 26 - 35 (1.960.121) 6.656.117 Faaliyetlerden elde edilen nakit 991.169.909 443.755.302 - Ödenen faizler - Ödenen vergi 33 (104.333.468) (88.073.333) 26 - 35 (82.778.646) (86.504.047) - Ödenen kıdem tazminatı 24 (30.970.033) (20.990.053) İşletme faaliyetlerinden elde edilen nakit 773.087.762 248.187.869 Ekteki dipnotlar bu konsolide finansal tabloların tamamlayıcı bir parçasıdır. 52 2009 YILLIK RAPOR Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Nakit Akım Tablosu (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Dipnot referansları 1 Ocak -31 Aralık 2009 1 Ocak -31 Aralık 2008 YATIRIM FAALİYETLERİNDEN KAYNAKLANAN NAKİT AKIMLARI - Alım satım amaçlı finansal yatırımlardaki değişim (net) 7 (53.343.061) (11.835.403) - Finansal yatırım alımları için ödenen nakit 7 (17.927.202) (2.751.921) - Özkaynak yöntemiyle değerlenen yatırımlardan alınan temettüler 16 3.637.365 9.543.781 - Bağlı ortaklık alımı 18 - (19.521.168) - Ortak kontrol altındaki işletmelerin alım etkisi 27 (8.696.858) (13.405.760) - Maddi duran varlık alımları 18 (412.829.746) (737.738.326) - Maddi olmayan duran varlık alımları 19 (15.291.807) (2.816.759) - Satılan maddi duran varlıkların net defter değeri 18 74.109.742 99.794.463 - Satılan maddi olmayan duran varlıkların net defter değeri 19 616.067 107.456 - Temettü gelirleri 32 1.171.626 772.919 - Alınan faizler 32 51.615.122 29.041.108 - Azınlık hisseleri satış opsiyonu ödemeleri 26 (3.956.762) - - Diğer yatırım faaliyetlerinde gerçekleşen değişimler 26 (10.421.904) 5.770.466 17 - 18 - 19 10.984.795 (86.233.303) Yatırım faaliyetlerinde kullanılan nakit (380.332.623) (729.272.447) - Yabancı para çevrim farkı değişimi FİNANSMAN FAALİYETLERİNDEN KAYNAKLANAN NAKİT AKIMLARI - Alınan krediler 8 1.914.837.747 1.248.925.294 - Kredilerin geri ödemesi 8 (1.694.561.640) (562.876.322) 27 37.666.347 12.477.036 Finansal faaliyetlerden elde edilen nakit - Ana ortaklık dışı paylardaki değişim (net) 257.942.454 698.526.008 Nakit ve nakit benzeri kalemlerdeki net değişim 650.697.593 217.441.430 Dönem başı nakit ve nakit benzeri kalemler 6 647.582.881 430.141.451 Dönem sonu nakit ve nakit benzeri kalemler Ekteki dipnotlar bu konsolide finansal tabloların tamamlayıcı bir parçasıdır. 6 1.298.280.474 647.582.881 2009 YILLIK RAPOR 53 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) 1. Topluluk’un Organizasyonu ve Faaliyet Konusu ürkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. Topluluğu (“Topluluk”), holding şirketi Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. (“Şirket”) ile 42 bağlı ortaklık, T 3 müşterek yönetime tabi işletme ve 2 iştirakten oluşmaktadır. opluluk, yönetim muhasebesi açısından düzcam, cam ev eşyası, cam ambalaj, kimyasallar ve ithalat, ihracat ve sigorta aracılık hizmetleri T yapan şirketleri kapsayan diğer grubu olmak üzere beş faaliyet grubuna ayrılmış olup, fiili faaliyet konusu cam ve buna yardımcı, tamamlayıcı sınaî ve ticari faaliyette bulunmak, her türlü sınaî ve ticari kuruluşun sermaye ve yönetimine iştirak etmektir. Türkiye’nin en büyük özel ticari bankalarından biri olan Türkiye İş Bankası A.Ş. (“İş Bankası”) tarafından 74 yıl önce Türkiye’de kurulmuştur. Şirket’in hisseleri İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’nda (“İMKB”) 1986 yılından beri işlem görmektedir. İş Bankası bilanço tarihi itibarıyla Şirket’te %64,1’lik paya sahiptir ve yönetimde kontrolü elinde tutmaktadır. Şirket’in Merkez Adresi ve Ortaklık Yapısı Şirket’in ortaklık yapısı Not 27’de sunulmuştur. Şirket Türkiye’de kayıtlıdır ve haberleşme bilgileri aşağıda sunulmuştur: İş Kuleleri Kule 3, 4. Levent 34330, Beşiktaş/İstanbul/Türkiye Telefon: + 90 (212) 350 50 50 Faks: + 90 (212) 350 57 87 http://www.sisecam.com Topluluk’un Personel Yapısı Aylık ücretli Saat ücretli Toplam 31 Aralık 2009 5.727 11.110 16.837 31 Aralık 2008 5.823 12.160 17.983 54 2009 YILLIK RAPOR Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Konsolidasyona Dahil Edilen Şirketler Konsolidasyona dahil edilen şirketlerin faaliyet konuları, faaliyet grupları ve Topluluk’un sermayeleri içindeki doğrudan ve etkin sahiplik pay oranları aşağıda verilmiştir: Bağlı Ortaklıklar Şirket unvanı T. Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. (*) Trakya Cam Sanayii A.Ş. (*) Trakya Yenişehir Cam San. A.Ş. Çayırova Cam Sanayii A.Ş. Trakya Polatlı Cam Sanayii A.Ş. Trakya Glass Bulgaria EAD Trakya Cam Investment B.V. Trakya Investment B.V.I.O Trakya Glass Logistics EAD Trakya Glass Kuban OOO Paşabahçe Cam Sanayii ve Tic. A.Ş. Paşabahçe Eskişehir Cam San. ve Tic. A.Ş. Paşabahçe Mağazaları A.Ş. Camiş Ambalaj Sanayii A.Ş. Denizli Cam San. ve Tic. A.Ş. (*) Paşabahçe Investment B.V. OOO Posuda Anadolu Cam Sanayii A.Ş. (*) Anadolu Cam Yenişehir San. A.Ş. Anadolu Cam Investment B.V. AC Glass Invest B.V. Balsand B.V. JSC Mina OOO Ruscam Gorokhovets OOO Ruscam Kuban OJSC Ruscam Pokrovsky OAO Ruscam Kirishi OOO Ruscam Sibir OOO Ruscam Ufa CJSC Brewery Pivdenna Soda Sanayii A.Ş. (*) Cam Elyaf Sanayii A.Ş. Camiş Elektrik Üretim A.Ş. Camiş Madencilik A.Ş. Madencilik San. ve Tic. A.Ş. Camser Madencilik A.Ş. Asmaş Ağır Sanayi Makineleri A.Ş. Şişecam Bulgaria Ltd. Camiş Egypt Mining Ltd. Co. Şişecam Soda Lukavac DOO Camiş Limited Şişecam Sigorta Aracılık Hizmetleri A.Ş. Şişecam Dış Ticaret A.Ş. Faaliyet konusu Kayıtlı olduğu ülke Holding şirketi Türkiye Düzcam, oto camı ve işlenmiş cam üretimi ve satışı Türkiye Düzcam üretimi ve satışı Türkiye Ticari faaliyet Türkiye Düzcam üretimi ve satışı Türkiye Düzcam, cam ev eşyası otomatik üretimi ve satışı Bulgaristan Finansman ve yatırım şirketi Hollanda Finansman ve yatırım şirketi Hollanda Lojistik hizmetleri Bulgaristan Düzcam üretimi ve satışı Rusya Cam ev eşyası otomatik üretimi ve satışı Türkiye Cam ev eşyası otomatik üretimi ve satışı Türkiye Cam ev eşyası perakende satışı Türkiye Kağıt-karton ambalaj üretimi ve satışı Türkiye Soda ve kristal cam ev eşyası el üretimi ve satışı Türkiye Finansman ve yatırım şirketi Hollanda Cam ev eşyası otomatik üretimi ve satışı Rusya Cam ambalaj üretimi ve satışı Türkiye Cam ambalaj üretimi ve satışı Türkiye Finansman ve yatırım şirketi Hollanda Finansman ve yatırım şirketi Hollanda Finansman ve yatırım şirketi Hollanda Cam ambalaj üretimi ve satışı Gürcistan Cam ambalaj üretimi ve satışı Rusya Cam ambalaj üretimi ve satışı Rusya Cam ambalaj üretimi ve satışı Rusya Cam ambalaj üretimi ve satışı Rusya Cam ambalaj üretimi ve satışı Rusya Cam ambalaj üretimi ve satışı Rusya Cam ambalaj üretimi ve satışı Ukrayna Soda ve krom kimyasalları üretimi ve satışı Türkiye Cam elyafı ve polyester üretimi ve satışı Türkiye Elektrik üretimi ve satışı Türkiye Cam hammaddeleri üretimi ve satışı Türkiye Cam hammaddeleri üretimi ve satışı Türkiye Cam hammaddeleri üretimi ve satışı Türkiye Ağır sanayi makine imalatı Türkiye Soda satışı Bulgaristan Kum tedarikçisi Mısır Ağır soda üretimi Bosna Hersek Yurtdışı alım hizmetleri İngiltere Sigorta acenteliği Türkiye Topluluk ürünlerinin ihracatı Türkiye (*)Bu bağlı ortaklıklara ait hisse senetleri İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’nda (“İMKB”) işlem görmektedir. Faaliyet grubu Holding Düzcam Düzcam Düzcam Düzcam Düzcam Düzcam Düzcam Düzcam Düzcam Cam ev eşyası Cam ev eşyası Cam ev eşyası Cam ev eşyası Cam ev eşyası Cam ev eşyası Cam ev eşyası Cam ambalaj Cam ambalaj Cam ambalaj Cam ambalaj Cam ambalaj Cam ambalaj Cam ambalaj Cam ambalaj Cam ambalaj Cam ambalaj Cam ambalaj Cam ambalaj Cam ambalaj Kimyasal Kimyasal Kimyasal Kimyasal Kimyasal Kimyasal Kimyasal Kimyasal Kimyasal Kimyasal Diğer Diğer Diğer 2009 YILLIK RAPOR 55 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Şirket Unvanı Trakya Cam Sanayii A.Ş. Trakya Yenişehir Cam San. A.Ş. Çayırova Cam Sanayii A.Ş. Trakya Polatlı Cam Sanayii A.Ş. Trakya Glass Bulgaria EAD Trakya Cam Investment B.V. Trakya Investment B.V.I.O Trakya Glass Logistics EAD Trakya Glass Kuban OOO Paşabahçe Cam Sanayii ve Tic. A.Ş. Paşabahçe Eskişehir Cam San. ve Tic. A.Ş. Paşabahçe Mağazaları A.Ş. Camiş Ambalaj Sanayii A.Ş. Denizli Cam San. ve Tic. A.Ş. Paşabahçe Investment B.V. OOO Posuda Anadolu Cam Sanayii A.Ş. Anadolu Cam Yenişehir San. A.Ş. Anadolu Cam Investment B.V. AC Glass Invest B.V. Balsand B.V. JSC Mina OOO Ruscam Gorokhovets OOO Ruscam Kuban OJSC Ruscam Pokrovsky OAO Ruscam Kirishi OOO Ruscam Sibir OOO Ruscam Ufa CJSC Brewery Pivdenna Soda Sanayii A.Ş. Şişecam Bulgaria Ltd. Cam Elyaf Sanayii A.Ş. Camiş Madencilik A.Ş. (**) Camiş Egypt Mining Ltd. Co. Camiş Elektrik Üretimi A.Ş. Madencilik San. ve Tic. A.Ş. Şişecam Soda Lukavac DOO Asmaş Ağır Sanayi Makineleri A.Ş. Camser Madencilik A.Ş. Şişecam Dış Ticaret A.Ş. Camiş Limited Şişecam Sigorta Aracılık Hizmetleri A.Ş. 31 Aralık 2009 Doğrudan ve dolaylı (*)Etkin sahiplik sahiplik oranı (%) oranı (%) 70,12 69,56 100,00 74,13 68,40 59,84 100,00 74,14 100,00 77,30 100,00 77,30 100,00 69,56 100,00 77,30 100,00 69.56 99,36 95,36 100,00 96,78 100,00 88,45 100,00 100,00 51,00 44,60 100,00 95,36 100,00 95,36 79,91 79,26 100,00 82,36 51,85 41,10 100,00 40,42 51,00 40,42 80,64 63,92 99,72 40,98 100,00 40,42 100,00 40,42 100,00 40,42 100,00 40,42 100,00 40,42 100,00 40,42 85,05 82,06 100,00 82,06 98,35 90,68 21,54 18,81 99,70 18,76 100,00 83,22 100,00 98,87 85,91 70,50 99,02 83,95 100,00 19,11 100,00 99,95 100,00 98,61 100,00 99,86 31 Aralık 2008 Doğrudan ve dolaylı Etkin sahiplik sahiplik oranı (%) oranı (%) 68,20 67,64 100,00 72,50 68,40 59,30 100,00 72,51 100,00 75,92 100,00 75,92 100,00 67,64 100,00 75,92 100,00 75.92 99,36 95,22 100,00 96,69 100,00 88,43 100,00 100,00 51,00 44,55 100,00 95,22 100,00 95,22 79,91 79,26 100,00 82,36 51,85 41,10 100,00 40,42 51,00 40,42 80,64 63,92 99,72 40,98 100,00 40,42 100,00 40,42 100,00 40,42 100,00 40,42 100,00 40,42 100,00 40,42 85,05 82,06 100,00 82,06 98,35 90,24 21,54 18,66 99,70 18,60 100,00 82,52 100,00 98,82 78,34 64,29 98,77 83,75 100,00 18,95 100,00 99,95 100,00 98,57 100,00 99,86 (*)Dönem içinde hisse alımları sonucu ortaya çıkan oran değişikliklerini etkisi özkaynaklar altında “Etkin sahiplik oranındaki değişimin etkisi” olarak muhasebeleştirilmiştir. (**)Ana ortaklığın işletmenin faaliyetlerinden fayda sağlamak amacıyla söz konusu işletmenin finansal ve faaliyet politikaları ile ilgili kararlarında tek başına etkin rol oynama gücü olan “Kontrol Gücü”’nün bulunması sebebiyle tam konsolidasyon yöntemi ile muhasebeleştirilmiştir. 56 2009 YILLIK RAPOR Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Müşterek Yönetime Tabi İşletmeler Şirket unvanı Oxyvit Kimya San. ve Tic. A.Ş. Omco İstanbul Kalıp San. A.Ş. OOO Balkum Şirket Unvanı Oxyvit Kimya San. ve Tic. A.Ş. Omco İstanbul Kalıp San. A.Ş. OOO Balkum Faaliyet konusu Vitamin-K üreticisi Kalıp üretimi ve satışı Kum işleme ve satışı 31 Aralık 2009 Doğrudan ve dolaylı Etkin sahiplik sahiplik oranı (%) oranı (%) 50,00 50,00 50,00 50,00 50,00 50,00 Kayıtlı olduğu ülke Türkiye Türkiye Rusya Faaliyet grubu Kimyasal Cam ambalaj Cam ambalaj 31 Aralık 2008 Doğrudan ve dolaylı Etkin sahiplik sahiplik oranı (%) oranı (%) 50,00 50,00 50,00 50,00 50,00 50,00 İştirakler Şirket unvanı OAO FormMat Solvay Şişecam Holding AG Faaliyet konusu Kum üretimi satışı Soda ürünleri ticareti 31 Aralık 2009 Doğrudan ve dolaylı Etkin sahiplik Şirket Unvanı sahiplik oranı (%) oranı (%) OAO FormMat 48,46 19,59 Solvay Şişecam Holding AG 25,00 20,52 Kayıtlı olduğu ülke Rusya Avusturya Faaliyet grubu Cam ambalaj Kimyasal 31 Aralık 2008 Doğrudan ve dolaylı Etkin sahiplik sahiplik oranı (%) oranı (%) 48,46 19,57 25,00 20,52 2. Finansal Tabloların Sunumuna İlişkin Esaslar 2.1 Sunuma İlişkin Temel Esaslar Finansal Tabloların Hazırlanış Temelleri ve Belirli Muhasebe Politikaları Şirket ve Türkiye’de yerleşik bağlı ortaklıkları, yasal defterlerini ve kanuni finansal tablolarını Türk Ticaret Kanunu ve vergi mevzuatınca belirlenen muhasebe ilkelerine uygun olarak tutmakta ve hazırlamaktadır. Yabancı ülkelerde faaliyet gösteren bağlı ortaklıklar muhasebe kayıtlarını ve yasal finansal tablolarını faaliyette bulundukları ülkelerin para birimleri cinsinden ve o ülkelerin mevzuatına uygun olarak hazırlamaktadırlar. Sermaye Piyasası Kurulu (“SPK”), Seri: XI, No: 29 sayılı “Sermaye Piyasasında Finansal Raporlamaya İlişkin Esaslar Tebliğ” (“Seri: XI, No: 29 sayılı Tebliğ”) ile işletmeler tarafından düzenlenecek finansal raporlar ile bunların hazırlanması ve ilgililere sunulmasına ilişkin ilke, usul ve esasları belirlemektedir. Bu Tebliğ, 1 Ocak 2008 tarihinden sonra başlayan hesap dönemlerine ait ilk ara finansal tablolardan geçerli olmak üzere yürürlüğe girmiştir. Bu tebliğe istinaden, işletmelerin finansal tablolarını Avrupa Birliği tarafından kabul edilen haliyle Uluslararası Finansal Raporlama Standartları’na (“UMS/UFRS”) göre hazırlamaları gerekmektedir. Ancak Avrupa Birliği tarafından kabul edilen UMS/UFRS’nin Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (“UMSK”) tarafından yayımlananlardan farkları Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu (“TMSK”) tarafından ilan edilinceye kadar UMS/UFRS’ler uygulanacaktır. Bu kapsamda, benimsenen standartlara aykırı olmayan, TMSK tarafından yayımlanan Türkiye Muhasebe/Finansal Raporlama Standartları (“TMS/TFRS”) esas alınacaktır. Rapor tarihi itibarıyla, Avrupa Birliği tarafından kabul edilen UMS/UFRS’nin UMSK tarafından yayımlananlardan farkları TMSK tarafından henüz ilan edilmediğinden dolayı, ilişikteki finansal tablolar SPK Seri: XI, No: 29 sayılı Tebliğ’i çerçevesinde UMS/UFRS’ye göre hazırlanmış olup finansal tablolar ve dipnotlar, SPK tarafından 14 Nisan 2008 ve 9 Ocak 2009 tarihli duyurular ile uygulanması zorunlu kılınan formatlara uygun olarak sunulmuştur. Finansal tablolar, bazı duran varlıklar ve finansal araçların yeniden değerlenmesi haricinde, tarihi maliyet esasına göre hazırlanmaktadır. Tarihi maliyetin belirlenmesinde, genellikle varlıklar için ödenen tutarın gerçeğe uygun değeri esas alınmaktadır. 2009 YILLIK RAPOR 57 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Kullanılan Para Birimi Topluluk’un her işletmesinin kendi finansal tabloları faaliyette bulundukları temel ekonomik çevrede geçerli olan para birimi (fonksiyonel para birimi) ile sunulmuştur. Her işletmenin finansal durumu ve faaliyet sonuçları, Şirket’in geçerli para birimi olan ve konsolide finansal tablolar için sunum para birimi olan Türk Lirası (“TL”) cinsinden ifade edilmiştir. Yüksek Enflasyon Dönemlerinde Finansal Tabloların Düzeltilmesi SPK’nın 17 Mart 2005 tarih ve 11/367 sayılı Kararı uyarınca, Türkiye’de faaliyette bulunan ve SPK Muhasebe Standartları’na (UFRS uygulamasını benimseyenler dahil) uygun olarak finansal tablo hazırlayan şirketler için, 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere enflasyon muhasebesi uygulamasına son verilmiştir. Buna istinaden, 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren UMSK tarafından yayımlanmış 29 No’lu “Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama” Standardı (“UMS/TMS 29”) uygulanmamıştır. İşletmenin Sürekliliği Varsayımı Konsolide finansal tablolar, Şirket’in ve konsolidasyona dahil edilen iştirak, bağlı ortaklık ve müşterek yönetime tabi işletmelerin önümüzdeki bir yılda ve faaliyetlerinin doğal akışı içerisinde varlıklarından fayda elde edeceği ve yükümlülüklerini yerine getireceği varsayımı altında işletmenin sürekliliği esasına göre hazırlanmıştır. Konsolidasyona İlişkin Esaslar Konsolide finansal tablolar Şirket ve Şirket’in Not 1’de açıklanan bağlı ortaklıkları tarafından kontrol edilen ya da müşterek kontrol edilen işletmelerin finansal tablolarını kapsar. Kontrol, bir işletmenin faaliyetlerinden fayda elde etmek amacıyla finansal ve operasyonel politikaları üzerinde kontrol gücünün olması ile sağlanır. Yıl içinde satın alınan veya elden çıkarılan bağlı ortaklıkların sonuçları, satın alım tarihinden sonra veya elden çıkarma tarihine kadar konsolide gelir tablosuna dahil edilir. erekli olması halinde, Topluluk’un izlediği muhasebe politikalarıyla aynı olması amacıyla bağlı ortaklıkların finansal tablolarında muhasebe G politikalarıyla ilgili düzeltmeler yapılmıştır. Tüm Topluluk içi işlemler, bakiyeler, gelir ve giderler konsolidasyonda elimine edilmiştir. Konsolide bağlı ortaklıkların net varlıklarındaki ana ortaklık dışı paylar Topluluk’un özkaynağının içinde ayrı olarak belirtilir. Azınlık payları, ilk işletme birleşmelerinde oluşan (Not 2.5) bu paylar ile birleşme tarihinden itibaren özkaynakta meydana gelen değişikliklerdeki ana ortaklık dışı payların toplamından oluşur. Ana ortaklık dışı payların oluşan zararları telafi etmek için zorunlu bir yükümlülüğünün ve söz konusu zararları karşılayabilmek için ilave yatırım yapabilme imkanının olduğu durumlar haricinde, ana ortaklık dışı payların bağlı ortaklığın özkaynağındaki payını aşan ana ortaklık dışı paylara ait zararlar, Topluluk’un paylarına dağıtılır. UMS 21 “Döviz Kurlarındaki Değişikliklerin Etkileri”’ne göre konsolidasyonda Topluluk’un yabancı ülkelerdeki iştirak, bağlı ortaklık ve müşterek yönetime tabi işletmelerinin aktif ve pasifleri bilanço günündeki parite ile Türk Lirası’na çevrilir. Gelir ve gider kalemleri ise dönemde gerçekleşen ortalama kurlar ile Türk Lirası’na çevrilir. Kapanış kuru ve ortalama kur kullanımı sonucu ortaya çıkan kur farkları kapsamlı gelir tablosu içerisinde yabancı para çevrim farkları hesabında takip edilmektedir. onsolidasyon kapsamındaki yurtdışı faaliyetlerinin çevriminde kullanılan kurlar aşağıdaki gibidir: K 31 Aralık 2009 Döviz Cinsi Dönem Sonu Dönem Ortalaması ABD DOLARI 1,50570 1,54569 EURO 2,16030 2,15080 BULGAR LEVASI 1,10454 1,09969 MISIR PAUNDU 0,27251 0,28027 RUS RUBLESİ 0,04978 0,04872 GÜRCİSTAN LARİSİ 0,89317 0,92530 UKRAYNA GRİVNASI 0,18857 0,19838 KONVERTİBL MARK 1,10454 1,09969 31 Aralık 2008 Dönem Sonu Dönem Ortalaması 1,51230 1,29758 2,14080 1,89693 1,09457 0,96988 0,27989 0,23959 0,05147 0,04416 0,90720 0,77839 0,19640 0,01844 1,09457 0,96988 Topluluk, International Finance Corporation’a JSC Mina bağlı ortaklığının yaklaşık %19,20’lik hissesi için hisse satış opsiyonu vermiştir. Hisse satış opsiyonuna konu olan yükümlülükler gerçeğe uygun değerinden konsolide finansal tablolara yansıtılmıştır. Hisse satış opsiyonuna konu olan ana ortaklık dışı paylar Topluluk’un paylarına dağıtılmış ve gerçeğe uygun değerinden kaydedilen hisse satış opsiyonuyla ilgili yükümlülük ve ana ortaklık dışı paylar etkisi arasındaki fark değer artış fonları hesabına yansıtılmıştır. Müşterek Yönetime Tabi İşletmelerdeki Paylar Müşterek yönetime tabi işletmeler, stratejik finansman ve işletme politikası kararlarının Topluluk’un ve diğer tarafların oybirliği ile karar gerektiren müşterek kontrole tabi ekonomik faaliyetlerdir. 31 Aralık 2009 tarihi itibarıyla Topluluk’un müşterek yönetime tabi işletmelerinin detayı Not 1’de açıklanmıştır. 58 2009 YILLIK RAPOR Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Bir Topluluk işletmesi, faaliyetlerini müşterek yönetime tabi işletme düzenlemeleri altında gerçekleştirdiğinde, Topluluk’un müşterek kontrol edilen işletmedeki varlık ve yükümlülüklerindeki payı, ilgili Topluluk işletmesinin finansal tablolarında kayda alınır ve içeriğine göre sınıflandırılır. Müşterek kontrol edilen varlıklardan kaynaklanan yükümlülük ve giderler, tahakkuk esasına göre muhasebeleştirilir. Müşterek kontrole tabi işletmelerin varlıklarının kullanılmasından ya da söz konusu varlıkların satışından elde edilen gelirden Topluluk’a düşen pay ilgili ekonomik faydaların Topluluk’a akışının muhtemel olması ve tutarlarının güvenilir bir şekilde ölçülebilmesi halinde kayda alınır. Ayrı bir işletmenin kuruluşunu içeren müşterek yönetime tabi işletme düzenlemeleri, müşterek olarak kontrol edilen işletmeler olarak ifade edilirler. Topluluk, ekteki konsolide finansal tablolarda müşterek kontrol edilen işletmelerdeki paylarını, UFRS 5 Standardı uyarınca satılmak üzere elde tutulan varlık olarak muhasebeleştirilenler haricinde, oransal konsolidasyon yöntemi kullanarak muhasebeleştirmiştir. Topluluk’un müşterek olarak kontrol edilen işletmelerindeki varlık, yükümlülük ve gelir ve giderlerindeki payı konsolide finansal tablolarda eşdeğer kalemler ile bire bir birleştirilir. Müşterek kontrol edilen bir işletmedeki Topluluk payının satın alımından kaynaklanan şerefiyenin muhasebeleştirilmesinde, bağlı ortaklık alımından kaynaklanan şerefiye için uygulanan muhasebe politikası uygulanır (Not 2.5). Topluluk ile Topluluk’un müşterek olarak kontrol ettiği işletmeleri arasındaki işlemler neticesinde oluşan gerçekleşmemiş kâr ve zararlar, Topluluk’un müşterek yönetime tabi işletmedeki payı oranında elimine edilir. İştirakler Topluluk’un önemli derecede etkide bulunduğu, bağlı ortaklık ve müşterek yönetime tabi işletmelerin dışında kalan işletmelerdir. Önemli derecede etkinlik, bir işletmenin finansal ve operasyonel politikalarına ilişkin kararlarına münferiden veya müştereken kontrol yetkisi olmaksızın katılma gücünün olmasıdır. 31 Aralık 2009 tarihi itibarıyla Topluluk’un iştiraklerinin detayı Not 1’de açıklanmıştır. Ekteki konsolide finansal tablolarda iştiraklerin faaliyet sonuçları ile varlık ve yükümlülükleri, UFRS 5 Standardı uyarınca satılmak üzere elde tutulan varlık olarak muhasebeleştirilenler dışında, özkaynak yöntemi kullanılarak muhasebeleştirilmiştir. Özkaynak yöntemine göre konsolide bilançoda iştirakler, maliyet bedelinin iştirakin net varlıklarındaki alım sonrası dönemde oluşan değişimdeki Topluluk’un payı kadar düzeltilmesi sonucu bulunan tutardan iştirakte oluşan herhangi bir değer düşüklüğünün düşülmesi neticesinde elde edilen tutar üzerinden gösterilir. İştirakin, Topluluk’un iştirakteki payını (özünde Topluluk’un iştirakteki net yatırımının bir parçasını oluşturan herhangi bir uzun vadeli yatırımı da içeren) aşan zararları kayıtlara alınmaz. Satın alım bedelinin, iştirakin satın alınma tarihindeki kayıtlı belirlenebilir varlıklarının, yükümlülüklerinin ve şarta bağlı borçlarının gerçeğe uygun değerinin üzerindeki kısmı şerefiye olarak kaydedilir. Şerefiye, yatırımın defter değerine dahil edilir ve yatırımın bir parçası olarak değer düşüklüğü açısından incelenir. İştirakin satın alınma tarihindeki kayıtlı tanımlanabilir varlıklarının, yükümlülüklerinin ve şarta bağlı borçlarının gerçeğe uygun değerinin satın alım bedelini aşan kısmı yeniden değerlendirildikten sonra doğrudan gelir tablosuna kaydedilir. Topluluk şirketlerinden biri ile Topluluk’un bir iştiraki arasında gerçekleşen işlemler neticesinde oluşan kâr ve zararlar, Topluluk’un ilgili iştirakteki payı oranında elimine edilir. 2.2 Muhasebe Politikalarındaki Değişiklikler Muhasebe politikalarında yapılan önemli değişiklikler geriye dönük olarak uygulanmakta ve önceki dönem finansal tabloları yeniden düzenlenmektedir. 2.3 Muhasebe Tahminlerindeki Değişiklikler ve Hatalar Muhasebe tahminlerindeki değişiklikler, yalnızca bir döneme ilişkin ise, değişikliğin yapıldığı cari dönemde, gelecek dönemlere ilişkin ise, hem değişikliğin yapıldığı dönemde hem de gelecek dönemlerde, ileriye yönelik olarak uygulanır. Topluluk’un cari yıl içerisinde muhasebe tahminlerinde önemli bir değişikliği olmamıştır. Tespit edilen önemli muhasebe hataları geriye dönük olarak uygulanır ve önceki dönem finansal tabloları yeniden düzenlenir. 2.4 Yeni ve Revize Edilmiş Uluslararası Finansal Raporlama Standartları Aşağıdaki yeni ve güncellenmiş Standartlar ve Yorumlar cari dönemde uygulanmış ve bu konsolide finansal tablolarda raporlanan tutarlara ve yapılan açıklamalara etkisi olmuştur. Bu konsolide finansal tablolarda uygulanmış fakat raporlanan tutarlar üzerinde etkisi olmayan diğer standart ve yorumların detayları da ayrıca bu bölümün ilerleyen kısımlarında açıklanmıştır. 2009 yılı sunum ve dipnot açıklamalarını etkileyen Standart ve Yorumlar •UMS 1 (Revize), “Finansal Tabloların Sunumu” Revize standart, ortakların ortak olmaları nedeniyle ortaya çıkan işlemler dışında, özkaynaklarda dönem içerisinde meydana gelen değişikliklerin (diğer kapsamlı gelir ve giderlerin) özkaynak değişim tablosunda gösterilmesini engellemektedir. Bunun yerine bu tür gelir ve giderlerin özkaynak değişim tablosundan ayrı olarak “Kapsamlı Gelir Tablosu”nda gösterilmesi gerekmektedir. 2009 YILLIK RAPOR 59 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) İşletmeler tek bir performans tablosunu (kapsamlı gelir tablosu) seçmekte veya iki tabloyu birlikte (gelir tablosu ve kapsamlı gelir tablosu) seçmekte özgür bırakılmıştır. Buna bağlı olarak; Topluluk 1 Ocak 2009’dan itibaren UMS 1’deki değişiklikleri uygulamış ve iki tabloyu (gelir tablosu ve kapsamlı gelir tablosu) ayrı ayrı vermeyi seçmiştir. Ayrıca Standart, finansal tablolar için kullanılan revize başlıklar da dahil olmak üzere, terimlerde, finansal tablo formatında ve içeriğinde değişiklikler sunmuştur. Topluluk, ortaklara ait özkaynak değişikliklerin tümünü konsolide özkaynak değişim tablosunda, ortaklara ait olmayan değişiklikleri ise konsolide kapsamlı gelir tablosunda gösterir. UMS 1’in (Revize) uygulamasının Topluluk’un raporlanan sonuçları veya finansal durumu üzerinde bir etkisi olmamıştır. •UFRS 7 (Değişiklik), “Finansal Araçlar: Açıklamalar” Mart 2009’da yayınlanan UFRS 7 değişiklikleri Topluluk için 1 Ocak 2009’dan itibaren geçerlidir. Değişiklikler gerçeğe uygun değer belirlenmesi ve likidite riski ile ilgili genişletilmiş açıklamalar getirmektedir. Özellikle değişiklik, Topluluk’un her bir sınıf finansal araçları için gerçeğe uygun değer hesaplamasında kullanılan değerleme tekniklerinde değişiklik olduğunda dipnotlarda açıklanmasını gerektirmektedir. Ayrıca finansal araçların gerçeğe uygun değeri hesaplanırken kullanılan girdilerin kaynağının üç seviyede açıklamasını gerekli kılmaktadır. Finansal araçların gerçeğe uygun değerlemelerinde kullanılan değerleme tekniklerinde bir değişiklik olursa, seviyeler arasında yapılan transferlerin dipnotlarda açıklanmaları gerekmektedir. Ayrıca Topluluk’un piyasada gözlenebilir bir veriye dayanmayan girdilerden değerlemesi yapılan finansal araçların gerçeğe uygun değerlerinin dönem başı ve dönem sonu mutabakatlarının yapılmaları gerekmektedir. Piyasada gözlenebilir bir veriye dayanmayan girdilerdeki değişiklikler gerçeğe uygun değerlerde önemli sapmalara yol açıyorsa, bu girdilerdeki değişikliklerin etkilerini gösterecek duyarlılık analizleri de verilmelidir. Ayrıca finansal garanti sözleşmeleri gibi türev olmayan finansal araçlarında vade dağılımı tablosuna dahil edilmeleri gerekmektedir. Türev finansal yükümlülükler için de ayrı bir vade dağılımı tablosu verilmelidir. Topluluk, UFRS 7 ile ilgili değişiklikleri 2009 yılı içerisinde uygulamış ve Not 39’da gerçeğe uygun seviyelerle ilgili bilgileri vermiştir. Cari yılda Topluluk, finansal araçların gerçeğe uygun değeri hesaplanırken kullanılan girdilerin üç seviyesi arasında önemli bir sınıflama yapmamıştır. • UFRS 8, “Faaliyet Bölümleri” UFRS 8, UMS 14, “Bölümlere Göre Raporlama”nın yerine geçmekte olup, bölümsel raporlamaya yönetimin bakış açısı yöntemini getirmektedir. Raporlanan bilgilerin iç raporlamada kullanılan bölümleme kriterleri baz alınarak hazırlanması gerekmektedir. Topluluk, UFRS 8’i 2009 yılında uygulamıştır. Faaliyet bölümleri Not 5’te verilmektedir. Topluluk, faaliyet bölümlerini, karar almaya yetkili mercie iç raporlamada sunulan bölümlemelerle tutarlı olacak şekilde belirlemiştir. İç raporlamalara göre Topluluk’un risk ve fayda oranlarının özellikle ürettiği mal ve hizmetlerdeki farklılıklardan etkilenmesi sebebiyle, bölüm bilgilerinin raporlanmasına yönelik olarak endüstriyel bölümler belirlenmiştir. Coğrafi bölümler bazındaki bilgiler, Topluluk’un faaliyetlerinin, konsolide finansal tablolar genelinde ve parasal önemlilik kavramında, Türkiye dışındaki coğrafi bölümler açısından raporlanabilir bölüm özelliği gösterdiğinden, ekli konsolide finansal tablolarda ayrıca yer verilmiştir. Bu kapsamda yönetim muhasebesi açısından Topluluk beş faaliyet grubuna ayrılmıştır; düzcam, cam ev eşyası, cam ambalaj, kimyasallar ve ithalat, ihracat, sigorta ve yatırım şirketlerini de kapsayan diğer grubudur. Bu ayırımlar, Topluluk’un bölümlere göre finansal raporlamasının da temelini oluşturur. UFRS 8’in uygulamasının Topluluk’un raporlanan sonuçları veya finansal durumu üzerinde bir etkisi bulunmamaktadır. • UMS 23 (Revize), “Borçlanma Maliyetleri” UMS 23 standardındaki değişiklik ile borçlanma maliyetlerinin, özellikli varlığın elde edilmesi, inşası veya üretimi ile doğrudan ilişkili ise, ilgili varlığın maliyetine dahil edilmesi zorunlu hale getirilmiştir. Bu değişiklik Topluluk’un önceki yıllarda uyguladığı muhasebe politikasında herhangi bir değişikliğe sebep olmamıştır. •UMS 38, “Maddi Olmayan Duran Varlıklar” UFRS’lerdeki 2008 yılı iyileştirmelerinin bir parçası olarak, bir işletmenin yalnızca satın alınan ürünlere erişiminin olacağı ya da hizmet alım noktasına kadar olan reklam ya da promosyon harcamalarını peşin ödenen varlıklar olarak muhasebeleştirebileceğini belirtmek amacıyla UMS 38 standardında değişiklik yapılmıştır. Bu değişiklik Topluluk’un önceki yıllarda uyguladığı muhasebe politikasında herhangi bir değişikliğe sebep olmamıştır. • UMS 40, “Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller” UFRS’lerdeki 2008 yılı iyileştirmelerinin bir parçası olarak, inşaat halindeki gayrimenkulleri UMS 40 standardının kapsamına dahil etmek amacıyla bu standartta değişiklik yapılmıştır. Bu değişikliğin Topluluk’un önceki yıllarda uyguladığı muhasebe politikasına paralel olan maliyet değerinden birikmiş amortisman ve varsa birikmiş değer düşüklükleri düşüldükten sonraki tutarlar ile gösterilen yatırım amaçlı gayrimenkullerine bir etkisi olmamıştır. 60 2009 YILLIK RAPOR Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) • UMS 20, “Devlet Teşviklerinin Muhasebeleştirilmesi ve Devlet Yardımlarının Açıklanması” UFRS’lerdeki 2008 yılı iyileştirmelerinin bir parçası olarak, piyasadaki faiz oranlarından daha düşük olarak verilen devlet kredilerine ilişkin faydaların devlet teşviki olarak muhasebeleştirilmesi amacıyla UMS 20 standardında değişiklik yapılmıştır. Bu muhasebe uygulamasına bu değişikler öncesinde izin verilmemekteydi. İlgili geçiş hükümleri uyarınca, bu politika 1 Ocak 2009 tarihinde ve bu tarih sonrasında alınan devlet kredileri için ileriye dönük olarak uygulanmaktadır. 1 Ocak 2009 tarihinde ve bu tarih sonrasında Topluluk’un devlet teşviki kapsamında kullandığı kredisi bulunmadığından bu değişikliğin konsolide finansal tablolara bir etkisi olmamıştır. 2009 yılında yürürlükte olan ancak 2009 yılı konsolide finansal tablolarına etkisi olmayan Standart ve Yorumlar Aşağıdaki yeni ve revize Standartlar ile Yorumlar da bu konsolide finansal tablolarda uygulanmıştır. Bu Standartlar ile Yorumlar’ın uygulanmasının konsolide finansal tablolarda raporlanan tutarlar üzerinde önemli bir etkisi olmamıştır fakat gelecekte yapılacak işlemler ya da sözleşmelerin muhasebeleştirilmesi söz konusu uygulamalardan etkilenebilir. UFRS 1, “Uluslararası Finansal Raporlama Standartları’nın İlk Olarak Uygulanması” ve UMS 27, “Konsolide ve Konsolide Olmayan Finansal Tablolar - Bağlı Ortaklık ya da Müşterek Olarak Kontrol Edilen İşletme ve İştirakteki Yatırımların Maliyeti” Standartları’nda yapılan değişiklikler UFRS 2, “Hisse Bazlı Ödemeler - Hak ediş Koşulları ve İptaller” Standardı’nda yapılan değişiklikler UMS 32, “Finansal Araçlar: Sunum” ve UMS 1, “Finansal Tabloların Sunumu - Tasfiye Durumunda Satılabilir Finansal Araçlar ve Yükümlülükler” Standartları’nda yapılan değişiklikler UMS 39, “Finansal Araçlar: Muhasebeleştirme ve Ölçüm - Finansal Riskten Korunmaya Konu Olabilecek Kalemler” Standardı’nda yapılan değişiklikler Saklı Türevler (UFRYK 9 ile UMS 39 Standardında Yapılan Değişiklikler) UFRYK 15, “Gayrimenkul İnşaatı ile İlgili Anlaşmalar” UFRYK 16, “Yurtdışındaki İşletmede Bulunan Net Yatırımın Finansal Riskten Korunması” UFRYK 18, “Müşterilerden Varlık Transferleri” (müşteriden 1 Temmuz 2009 tarihinde ya da bu tarih sonrasında alınan varlıkların transfer edildiği tarih öncesinde uygulanır) UFRS’lerdeki İyileştirmeler (2008) Yapılan değişiklikler, UFRS’lerin ilk olarak uygulanmasında bağlı ortaklık, müşterek olarak kontrol edilen işletme ve iştirakteki yatırımların maliyetinin ölçümü ve bağlı ortaklıktan elde edilen temettü gelirlerinin ana ortağın bireysel finansal tablolarında muhasebeleştirilmesi ile ilgilidir. Yapılan değişiklikler, UFRS 2’nin amacına uygun olarak hak ediş koşulları tanımına açıklık getirir, hak ediş koşullarının karşılanmaması kavramını ortaya koyar ve iptaller için uygulanacak muhasebeleştirme işlemlerini belirler. Yapılan değişiklikler, belirli kriterlerin karşılanması doğrultusunda belirli satılabilir finansal araçlar ile işletmenin net varlıklarını yalnızca tasfiye halinde oransal bir dağılım doğrultusunda bir başka tarafa vermesi zorunluluğu getiren araçların (ya da araç unsurların) özkaynak olarak sınıflandırılmasına imkan sağlayarak, borç/özkaynak sınıflandırması için olan kriterlerin değişmesine neden olmuştur. Yapılan değişiklikler, finansal riskten korunma muhasebesinin iki yönüne açıklık getirir: enflasyonun finansal riskten korunan risk veya bölüm olarak tanımlanması ve opsiyonlar ile finansal riskten korunma işlemlerinin uygulanması. Yapılan değişiklikler, Ekim 2008 tarihinde UMS 39 “Finansal Araçlar: Muhasebeleştirme ve Ölçüm” standardındaki değişiklik ile verilen izin sonucu finansal varlıkların “gerçeğe uygun değeri kâr/zarar içerisinde gösterilen finansal varlıklar” kategorisi dışında yeniden sınıflandırılması durumunda saklı türevler için uygulanacak muhasebe işlemlerine açıklık getirir. Yorum, bir gayrimenkulün inşaatı için yapılan anlaşmanın, UMS 11, “İnşaat Sözleşmeleri” standardı veya UMS 18, “Hasılat” standardı kapsamına girip girmediğinin ve buna bağlı olarak da böyle bir gayrimenkul inşasından elde edilen gelirin ne zaman muhasebeleştirileceğinin belirlenmesi konusunda yol gösterir. Bu Yorum’da belirtilen gerekliliklerin Topluluk’un inşaat faaliyetlerinin muhasebeleştirme işlemleri üzerinde bir etkisi olmamıştır. Yorum’da finansal riskten korunma muhasebesi ile ilgili net yatırım ile ilgili riskten korunma işlemlerine ilişkin ayrıntılı gerekliliklerin açıklamalarına yer verilir. Yorum, “müşterilerden” transfer edilen maddi duran varlıklar için alıcılar tarafından yapılacak muhasebeleştirme işlemine açıklık getirir ve transfer edilen maddi duran varlıkların alıcı açısından varlık tanımını karşıladığı durumlarda, alıcının varlığı transfer tarihinde gerçeğe uygun değer üzerinden varlık ve aynı zamanda UMS 18, “Hasılat” standardı uyarınca alacak kaydı ile gelir olarak muhasebeleştirmesi gerektiğini belirtir. Yapılan iyileştirmeler, Topluluk’un muhasebe politikalarında birçok değişikliği de beraberinde getirmiştir. Bu değişikliklerin bazıları yalnızca terimler ile ilgiliyken, bazıları da kapsamlı değişiklikler olup, raporlanan tutarlar üzerinde önemli etkileri bulunmamaktadır. Bu değişikliklerin çoğu 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren geçerlidir. 2009 YILLIK RAPOR 61 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Henüz yürürlüğe girmemiş ve Topluluk tarafından erken uygulanması benimsenmemiş Standart ve Yorumlar • UFRS 3 (2008), “İşletme Birleşmeleri” UFRS 3 (2008) standardı 1 Temmuz 2009 tarihinde veya bu tarihten sonra başlayan finansal dönemlerde meydana gelen işletme birleşmeleri için geçerlidir. Bu standardın uygulanmasının başlıca etkileri aşağıdaki gibi olacaktır: a) önceden “azınlık payları” olarak ifade edilen kontrol gücü olmayan payların gerçeğe uygun değer ile veya kontrol gücü olmayan payların edinilen işletmenin tanımlanabilir net varlıklarının gerçeğe uygun değerdeki payı ile değerlenmesinin her işlem bazında ölçümüne izin vermesi, b) koşullu bedele ilişkin muhasebeleştirme ve sonraki muhasebe işlemlerine ilişkin şartların değişmesi, c) edinim ile ilgili maliyetlerin işletme birleşmelerinden ayrı olarak muhasebeleştirme gerekliliği ve bunun sonucunda bu tür maliyetlerin genellikle oluştukları dönem kâr/zarar içinde gider olarak kaydedilmesi. Topluluk, UFRS 3 (Revize) standardını 1 Ocak 2010 tarihinden itibaren her türlü işletme birleşmesi için ileriye dönük olarak uygulayacaktır. • UFRS 9, “Finansal Araçlar: Sınıflandırma ve Ölçme” Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (“UMSK”), Kasım 2009’da UFRS 9’un finansal araçların sınıflandırılması ve ölçümü ile ilgili birinci kısmını yayımlamıştır. UFRS 9, UMS 39’un yerine kullanılacaktır. Bu standart, finansal varlıkların, işletmenin finansal varlıklarını yönetmede kullandığı model ve sözleşmeye dayalı nakit akış özellikleri baz alınarak sınıflandırılmasını ve daha sonra gerçeğe uygun değer veya itfa edilmiş maliyetle değerlenmesini gerektirmektedir. Bu yeni standardın, 1 Ocak 2013 tarihinde ya da bu tarih sonrasında başlayan finansal dönemlerde uygulanması zorunludur. Topluluk Yönetimi’nin bu standardın uygulanmasının finansal tablolar üzerinde yaratacağı olası etkiler konusunu değerlendirme fırsatı henüz olmamıştır. • UMS 24 (2009), “İlişkili Taraf Açıklamaları” Kasım 2009’da UMS 24 “İlişkili Taraf Açıklamaları” güncellenmiştir. Standartta yapılan güncelleme, devlet işletmelerine, yapılması gereken dipnot açıklamalarına ilişkin kısmi muafiyet sağlamaktadır. Bu güncellenen standardın, 1 Ocak 2011 tarihinde ya da bu tarih sonrasında başlayan finansal dönemlerde uygulanması zorunludur. Topluluk Yönetimi’nin bu standardın uygulanmasının finansal tablolar üzerinde yaratacağı olası etkiler konusunu değerlendirme fırsatı henüz olmamıştır. • UMS 27 (2008), “Konsolide ve Konsolide Olmayan Finansal Tablolar” UMS 27 (Revize) standardı 1 Temmuz 2009 tarihinde ya da bu tarih sonrasında başlayan finansal dönemler için geçerlidir. UMS 27 standardında yapılan düzeltmeler özellikle Topluluk’un bağlı ortaklıklardaki paylarında değişime neden olan olaylara ya da işlemlere ilişkin uygulanacak muhasebeleştirme işlemlerini etkilemektedir. Revize edilen bu standart uyarınca Şirket’in kontrol etkisi üzerinde bir değişiklik yaratmayan sahiplik oranlarındaki artış ya da azalışların özkaynakta muhasebeleştirilmesi gerekmektedir. Topluluk, UMS 27 (Revize) standardını 1 Ocak 2010 tarihinden itibaren kontrol gücü olmayan paylara ait işlemler için ileriye dönük olarak uygulayacaktır. •UFRYK 17, “Nakit Dışı Varlıkların Hissedarlara Dağıtımı” UFRYK 17, 1 Temmuz 2009 tarihinde ya da bu tarih sonrasında başlayan finansal dönemler için geçerlidir. Bu Yorum, bir işletmenin hissedarlarına temettü olarak nakit yerine varlıklar vermesi durumunda uygulanacak uygun muhasebeleştirme işlemi ile ilgili bilgiler sunar. Topluluk Yönetimi’nin bu Yorum’un uygulanmasının finansal tablolar üzerinde yaratacağı olası etkiler konusunu değerlendirme fırsatı henüz olmamıştır. •UFRYK 19, “Finansal Yükümlülüklerin Özkaynak Araçları Kullanılarak Ödenmesi” UFRYK 19, 1 Temmuz 2010 tarihinde ya da bu tarih sonrasında başlayan finansal dönemler için geçerlidir. UFRYK 19 sadece bir yükümlülüğünün tamamını ya da bir kısmını ödemek amacıyla özkaynak araçları ihraç eden işletmelerin kullanacağı muhasebe uygulamalarına açıklık getirir. Topluluk Yönetimi’nin bu Yorum’un uygulanmasının finansal tablolar üzerinde yaratacağı olası etkiler konusunu değerlendirme fırsatı henüz olmamıştır. • UFRS’lerdeki İyileştirmeler (2009) UFRS’lerdeki yıllık iyileştirme projesinin parçası olarak, yukarıdaki paragraflarda bahsedilen değişikliklere ilaveten, birçok Standart ve Yorum’da değişiklikler yapılmıştır. Bu değişiklikler 1 Ocak 2010 tarihinde ya da bu tarih sonrasında başlayan finansal dönemlerde geçerlidir. Topluluk Yönetimi’nin, bu değişikliklerin uygulanmasının finansal tablolar üzerinde yaratacağı olası etkiler konusunu değerlendirme fırsatı henüz olmamıştır. 62 2009 YILLIK RAPOR Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) 2.5 Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti Hasılat Gelirler, alınan veya alınacak olan bedelin gerçeğe uygun değeri ile ölçülür ve tahmini müşteri iadeleri, iskontolar ve benzer diğer karşılıklar kadar indirilir. Malların satışı Malların satışından elde edilen gelir, aşağıdaki şartlar karşılandığında muhasebeleştirilir: • • • • • Topluluk’un mülkiyetle ilgili tüm önemli riskleri ve kazanımları alıcıya devretmesi, Topluluk’un mülkiyetle ilişkilendirilen ve süregelen bir idari katılımının ve satılan mallar üzerinde etkin bir kontrolünün olmaması, Gelir tutarının güvenilebilir bir şekilde ölçülmesi, İşlemle ilişkili olan ekonomik faydaların Topluluk’a akışının olası olması ve İşlemden kaynaklanacak maliyetlerin güvenilebilir bir şekilde ölçülmesi. Hizmet sunumu Hizmet sunum sözleşmesinden elde edilen gelir, sözleşmenin tamamlanma aşamasına göre muhasebeleştirilir. Temettü ve faiz geliri Faiz geliri, kalan anapara bakiyesi ve ilgili finansal varlıktan beklenen ömrü boyunca elde edilecek tahmini nakit girişlerini söz konusu varlığın net defter değerine getiren efektif faiz oranına göre ilgili dönemde tahakkuk ettirilir. Hisse senedi yatırımlarından elde edilen temettü geliri, hissedarların temettü alma hakkı doğduğu zaman kayda alınır. Kira geliri Gayrimenkullerden elde edilen kira geliri, ilgili kiralama sözleşmesi boyunca doğrusal yönteme göre muhasebeleştirilir. Stoklar Stoklar, maliyetin ya da net gerçekleşebilir değerin düşük olanı ile değerlenmektedir. Sabit ve değişken genel üretim giderlerinin bir kısmını da içeren maliyetler stokların bağlı bulunduğu sınıfa uygun olan yönteme göre ve çoğunlukla ağırlıklı ortalama maliyet yöntemine göre değerlenir. Net gerçekleşebilir değer, olağan ticari faaliyet içerisinde oluşan tahmini satış fiyatından tahmini tamamlanma maliyeti ile satışı gerçekleştirmek için yüklenilmesi gereken tahmini maliyetlerin toplamının indirilmesiyle elde edilir. Stokların net gerçekleşebilir değeri maliyetinin altına düştüğünde, stoklar net gerçekleşebilir değerine indirgenir ve değer düşüklüğünün oluştuğu yılda gelir tablosuna gider olarak yansıtılır. Daha önce stokların net gerçekleşebilir değere indirgenmesine neden olan koşulların geçerliliğini kaybetmesi veya değişen ekonomik koşullar nedeniyle net gerçekleşebilir değerde artış olduğu kanıtlandığı durumlarda, ayrılan değer düşüklüğü karşılığı iptal edilir. İptal edilen tutar önceden ayrılan değer düşüklüğü tutarı ile sınırlıdır. Maddi Duran Varlıklar 1 Ocak 2005 tarihinden önce satın alınan maddi duran varlıklar 31Aralık 2004 tarihi itibarıyla enflasyona göre düzeltilmiş maliyet değerlerinden birikmiş amortisman ve kalıcı değer kayıpları düşülerek yansıtılmıştır. İzleyen dönemlerden itibaren alınan kalemler ise satın alım maliyet değerlerinden birikmiş amortisman ve kalıcı değer kayıpları düşülerek yansıtılmıştır. Kiralama veya idari amaçlı ya da halihazırda belirlenmemiş olan diğer amaçlar doğrultusunda inşa edilme aşamasındaki varlıklar, maliyet değerlerinden varsa değer düşüklüğü kaybı düşülerek gösterilirler. Maliyete yasal harçlar da dahil edilir. Kullanıma veya satışa hazır hale getirilmesi önemli ölçüde zaman isteyen varlıklar söz konusu olduğunda, borçlanma maliyetleri Topluluk’un ilgili muhasebe politikası uyarınca aktifleştirilir. Bu tür varlıklar, diğer sabit varlıklar için kullanılan amortisman yönteminde olduğu gibi, kullanıma hazır olduklarında amortismana tabi tutulur. Arazi ve yapılmakta olan yatırımlar dışında, maddi duran varlıkların maliyet tutarları, beklenen faydalı ömürlerine göre doğrusal amortisman yöntemi kullanılarak amortismana tabi tutulur. Beklenen faydalı ömür, kalıntı değer ve amortisman yöntemi, tahminlerde ortaya çıkan değişikliklerin olası etkileri için her yıl gözden geçirilir ve tahminlerde bir değişiklik varsa ileriye dönük olarak muhasebeleştirilir. Finansal kiralama ile alınan varlıklar, beklenen ekonomik ömrü ile söz konusu kiralama süresinden kısa olanı ile sahip olunan maddi duran varlıklarla aynı şekilde amortismana tabi tutulur. 2009 YILLIK RAPOR 63 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Maddi duran varlıkların, tahmin edilen ekonomik ömürleri aşağıdaki gibidir: Binalar Yeraltı ve yerüstü düzenleri Makine ve cihazlar Taşıtlar Döşeme ve demirbaşlar Özel maliyetler Ekonomik ömür 14-50 yıl 8-50 yıl 5-15 yıl 3-15 yıl 2-15 yıl 4-10 yıl Maddi duran varlıkların elden çıkarılması ya da bir maddi duran varlığın hizmetten alınması sonucu oluşan kazanç veya kayıp satış hasılatı ile varlığın net defter değeri arasındaki fark olarak belirlenir ve gelir tablosuna dahil edilir. Maddi Olmayan Duran Varlıklar Satın Alınan Maddi Olmayan Duran Varlıklar Satın alınan maddi olmayan duran varlıklar, maliyet değerlerinden birikmiş itfa payları ve birikmiş değer düşüklükleri düşüldükten sonraki tutarlarıyla gösterilirler. Bu varlıklar beklenen ekonomik ömürlerine göre doğrusal itfa yöntemi kullanılarak itfaya tabi tutulur. Beklenen ekonomik ömür ve itfa yöntemi, tahminlerde ortaya çıkan değişikliklerin olası etkilerini tespit etmek amacıyla her yıl gözden geçirilir ve tahminlerdeki değişiklikler ileriye dönük olarak muhasebeleştirilir. Bilgisayar Yazılımı Satın alınan bilgisayar yazılımları, satın alımı sırasında ve satın almadan kullanıma hazır olana kadar geçen sürede oluşan maliyetler üzerinden aktifleştirilir. Söz konusu maliyetler, ekonomik ömürlerine göre (3-5 yıl) itfaya tabi tutulur. Bilgisayar yazılımlarını geliştirmek ve sürdürmekle ilişkili maliyetler, oluştukları dönemde gelir tablosuna kaydedilmektedir. Kontrolü Topluluk’un elinde olan, saptanabilir ve kendine özgü yazılım ürünleri ile direk ilişkilendirilebilen ve bir yıldan fazla süre ile maliyetinin üzerinde ekonomik fayda sağlayacak harcamalar maddi olmayan duran varlık olarak değerlendirilir. Maliyetler, yazılımı geliştiren çalışanların maliyetlerini ve genel üretim giderlerinin bir kısmını da içermektedir. Maddi olmayan duran varlık olarak değerlendirilen bilgisayar yazılım geliştirme maliyetleri, ekonomik ömürleri üzerinden (5 yılı geçmemek kaydıyla) itfaya tabi tutulurlar. İşletme Birleşmesi Yoluyla Elde Edilen Maddi Olmayan Duran Varlıklar İşletme birleşmesi yoluyla elde edilen maddi olmayan duran varlıklar, maddi olmayan duran varlık tanımını karşılaması ve gerçeğe uygun değerleri güvenilir bir şekilde ölçülebilmesi durumunda şerefiye tutarından ayrı olarak tanımlanır ve muhasebeleştirilir. Bu tür maddi olmayan duran varlıkların maliyeti, satın alma tarihindeki gerçeğe uygun değeridir. İşletme birleşmesi yoluyla elde edilen maddi olmayan duran varlıklar başlangıç muhasebeleştirmesi sonrasında ayrı olarak satın alınan maddi olmayan duran varlıklar gibi maliyet değerlerinden birikmiş itfa payları ve birikmiş değer düşüklükleri düşüldükten sonraki tutar üzerinden gösterilirler. Varlıklarda Değer Düşüklüğü Şerefiye gibi sınırsız ömrü olan varlıklar itfaya tabi tutulmazlar. Bu varlıklar için her yıl değer düşüklüğü testi uygulanır. İtfaya tabi olan varlıklar için ise defter değerinin geri kazanılmasının mümkün olmadığı durum ya da olayların ortaya çıkması halinde değer düşüklüğü testi uygulanır. Varlığın defter değerinin geri kazanılabilir tutarını aşması durumunda değer düşüklüğü karşılığı kaydedilir. Geri kazanılabilir tutar, satış maliyetleri düşüldükten sonra elde edilen gerçeğe uygun değer veya kullanımdaki değerin büyük olanıdır. Değer düşüklüğünün değerlendirilmesi için varlıklar ayrı tanımlanabilir nakit akımlarının olduğu en düşük seviyede gruplanır (nakit üreten birimler). Şerefiye haricinde değer düşüklüğüne tabi olan finansal olmayan varlıklar her raporlama tarihinde değer düşüklüğünün olası iptali için gözden geçirilir. Borçlanma Maliyetleri Kullanıma ve satışa hazır hale getirilmesi önemli ölçüde zaman isteyen varlıklar söz konusu olduğunda, satın alınması, yapımı veya üretimi ile doğrudan ilişkilendirilen borçlanma maliyetleri, ilgili varlık kullanıma veya satışa hazır hale getirilene kadar varlığın maliyetine dahil edilmektedir. Yatırımla ilgili kredinin henüz harcanmamış kısmının geçici süre ile finansal yatırımlarda değerlendirilmesiyle elde edilen finansal yatırım geliri aktifleştirmeye uygun borçlanma maliyetlerinden mahsup edilir. Diğer tüm borçlanma maliyetleri, oluştukları dönemde gelir tablosuna kaydedilmektedir. 64 2009 YILLIK RAPOR Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Finansal Araçlar Finansal varlık ve borçlar, Topluluk’un bu finansal araçlara hukuki olarak taraf olması durumunda Topluluk’un bilançosunda yer alır. Finansal Varlıklar Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal varlık olarak sınıflanan ve gerçeğe uygun değerinden kayıtlara alınanlar haricindeki finansal varlıklar, gerçeğe uygun piyasa değeri ile alım işlemiyle doğrudan ilişkilendirilebilen harcamaların toplam tutarı üzerinden muhasebeleştirilir. Yatırım araçlarının ilgili piyasa tarafından belirlenen süreye uygun olarak teslimatı koşulunu taşıyan bir kontrata bağlı olan finansal varlıkların alımı veya satışı sonucunda ilgili varlıklar, işlem tarihinde kayıtlara alınır veya kayıtlardan çıkarılır. Finansal varlıklar “gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal varlıklar”, “vadesine kadar elde tutulacak yatırımlar”, “satılmaya hazır finansal varlıklar” ve “kredi ve alacaklar” olarak sınıflandırılır. Sınıflandırma, finansal varlıkların niteliğine ve amacına bağlı olarak yapılır ve ilk muhasebeleştirme sırasında belirlenir. Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal varlıklar Topluluk’un finansal varlığı elde etmesinin başlıca amacının yakın bir tarihte varlığı elden çıkarma olması, finansal varlığın Topluluk’un hep birlikte yönettiği ve kısa vadede oluşan kârların hemen realize edildiği tanımlanmış bir finansal araç portföyünün bir parçasını oluşturması ve finansal riske karşı etkili bir koruma aracı olarak belirlenmeyen tüm türev ürünlerinde söz konusu finansal varlıklar gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal varlıklar olarak sınıflandırılır. Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal varlıkların gerçeğe uygun değerleriyle değerlenmesi sonucu oluşan kazanç ya da kayıp, kâr/zararda muhasebeleştirilir. Kâr/zarar içinde muhasebeleştirilen net kazanç ya da kayıplar, söz konusu finansal varlıktan elde edilen faiz ve/veya temettü tutarını da kapsar. Bu kategoride yer alan varlıklar, dönen varlıklar olarak sınıflandırılır. Etkin faiz yöntemi Finansal varlığın itfa edilmiş maliyet ile değerlenmesi ve ilgili faiz gelirinin ilişkili olduğu döneme dağıtılması yöntemidir. Etkin faiz oranı; finansal aracın beklenen ömrü boyunca veya uygun olması durumunda daha kısa bir zaman dilimi süresince gelecekte tahsil edilecek tahmini nakdi, tam olarak ilgili finansal varlığın net bugünkü değerine indirgeyen orandır. Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal varlıklar dışında sınıflandırılan finansal varlıklar ile ilgili gelirler etkin faiz yöntemi kullanmak suretiyle hesaplanmaktadır. Vadesine kadar elde tutulacak yatırımlar Topluluk’un vadesine kadar elde tutma olanağı ve niyeti olduğu sabit veya belirlenebilir bir ödeme planına sahip, sabit vadeli borçlanma araçları, vadesine kadar elde tutulacak yatırımlar olarak sınıflandırılır. Vadesine kadar elde tutulacak yatırımlar etkin faiz yöntemine göre itfa edilmiş maliyet bedelinden değer düşüklüğü tutarı düşülerek kayıtlara alınır ve ilgili gelirler etkin faiz yöntemi kullanılmak suretiyle hesaplanır. Satılmaya hazır finansal varlıklar Topluluk tarafından elde tutulan ve aktif bir piyasada işlem gören borsaya kote özkaynak araçları ile bazı borçlanma senetleri satılmaya hazır finansal varlıklar olarak sınıflandırılır ve gerçeğe uygun değerleriyle gösterilir. Topluluk’un aktif bir piyasada işlem görmeyen ve borsaya kote olmayan fakat satılmaya hazır finansal varlık olarak sınıflanan özkaynak araçları bulunmakta ve gerçeğe uygun değerleri güvenilir olarak ölçülemediği için maliyet değerleriyle gösterilmektedir. Gelir tablosuna kaydedilen değer düşüklükleri, etkin faiz yöntemi kullanılarak hesaplanan faiz ve parasal varlıklarla ilgili kur farkı kâr/zarar tutarı haricindeki, gerçeğe uygun değerdeki değişikliklerden kaynaklanan kazanç ve zararlar diğer kapsamlı gelir içinde muhasebeleştirilir ve finansal varlıklar değer artış fonunda biriktirilir. Yatırımın elden çıkarılması ya da değer düşüklüğüne uğraması durumunda, finansal varlıklar değer artış fonunda biriken toplam kâr/zarar, gelir tablosunda sınıflandırılmaktadır. Satılmaya hazır özkaynak araçlarına ilişkin temettüler Topluluk’un temettü alma hakkının oluştuğu durumlarda gelir tablosunda muhasebeleştirilmektedir. Yabancı para birimiyle ifade edilen satılmaya hazır parasal varlıkların gerçeğe uygun değeri ifade edildiği para birimi üzerinden belirlenmekte ve raporlama dönemi sonundaki geçerli kurdan çevrilmektedir. Gelir tablosunda muhasebeleştirilen kur farkı kazançları/zararları, parasal varlığın itfa edilmiş maliyet değeri üzerinden belirlenmektedir. Diğer kur farkı kazançları ve zararları, diğer kapsamlı gelir içinde muhasebeleştirilmektedir. Krediler ve alacaklar Sabit ve belirlenebilir ödemeleri olan, piyasada işlem görmeyen ticari ve diğer alacaklar ve krediler bu kategoride sınıflandırılır. Ticari alacaklar, kredi alacakları ve diğer alacaklar, ilk kayıt tarihinde gerçeğe uygun değerleri ile muhasebeleştirilmektedirler. İlk kayıt tarihinden sonraki raporlama dönemlerinde, etkin faiz yöntemi kullanılarak iskonto edilmiş maliyeti üzerinden gösterilmişlerdir. 2009 YILLIK RAPOR 65 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Geri satım sözleşmeleri Geri satmak kaydıyla alınan menkul kıymetler (“ters repo”), satış ve geri alış fiyatı arasındaki farkın etkin faiz yöntemine göre döneme isabet eden kısmının ters repoların maliyetine eklenmesi suretiyle nakit ve nakit benzerleri hesabına ters repo işlemlerinden alacaklar olarak kaydedilir. Finansal varlıklarda değer düşüklüğü Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal varlıklar dışındaki finansal varlıklar, her bilanço tarihinde bir finansal varlık veya finansal varlık grubunun değer düşüklüğüne uğradığına ilişkin göstergelerin bulunup bulunmadığına dair değerlendirmeye tabi tutulur. Finansal varlığın ilk muhasebeleştirilmesinden sonra bir veya birden daha fazla olayın meydana gelmesi ve söz konusu olayın ilgili finansal varlığın veya varlık grubunun güvenilir bir biçimde tahmin edilebilen gelecekteki tahmini nakit akımları üzerindeki olumsuz etkisi sonucunda ilgili finansal varlığın değer düşüklüğüne uğradığına ilişkin tarafsız bir göstergenin bulunması durumunda değer düşüklüğü zararı oluşur. Kredi ve alacaklar için değer düşüklüğü tutarı gelecekte beklenen tahmini nakit akımlarının finansal varlığın etkin faiz oranı üzerinden iskonto edilerek hesaplanan bugünkü değeri ile defter değeri arasındaki farktır. Bir karşılık hesabının kullanılması yoluyla defter değerinin azaltıldığı ticari alacaklar haricinde, bütün finansal varlıklarda, değer düşüklüğü doğrudan ilgili finansal varlığın kayıtlı değerinden düşülür. Ticari alacağın tahsil edilememesi durumunda bu tutar karşılık hesabından düşülerek silinir. Karşılık hesabındaki değişimler, kâr veya zarar içinde muhasebeleştirilir. Satılmaya hazır özkaynak araçları haricinde, değer düşüklüğü zararı sonraki dönemde azalırsa ve azalış değer düşüklüğü zararının muhasebeleştirilmesi sonrasında meydana gelen bir olayla ilişkilendirilebiliniyorsa, önceden muhasebeleştirilen değer düşüklüğü zararı, değer düşüklüğünün iptal edileceği tarihte yatırımın değer düşüklüğü hiçbir zaman muhasebeleştirilmemiş olması durumunda ulaşacağı itfa edilmiş maliyet tutarını aşmayacak şekilde kâr/zararda iptal edilir. Değer düşüklüğü sonrası satılmaya hazır özkaynak araçlarının gerçeğe uygun değerinde sonradan meydana gelen artış, doğrudan özkaynaklarda muhasebeleştirilir. Nakit ve nakit benzerleri Nakit ve nakit benzeri kalemler, nakit para, vadesiz mevduat ve satın alım tarihinden itibaren vadeleri 3 ay veya 3 aydan daha az olan, hemen nakde çevrilebilecek olan ve önemli tutarda değer değişikliği riskini taşımayan yüksek likiditeye sahip diğer kısa vadeli yatırımlardır. Bu varlıkların defter değeri gerçeğe uygun değerlerine yakındır. Finansal Yükümlülükler Topluluk’un finansal yükümlülükleri ve özsermaye araçları, sözleşmeye bağlı düzenlemelere ve finansal bir yükümlülüğün ve özkaynağa dayalı bir aracın tanımlanma esasına göre sınıflandırılır. Topluluk’un tüm borçları düşüldükten sonra kalan varlıklarındaki hakkı temsil eden sözleşme özkaynağa dayalı finansal araçtır. Belirli finansal yükümlülükler ve özkaynağa dayalı finansal araçlar için uygulanan muhasebe politikaları aşağıda belirtilmiştir. Finansal yükümlülükler gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal yükümlülükler ya da diğer finansal yükümlülükler olarak sınıflandırılır. Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal yükümlülükler Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal yükümlülükler, gerçeğe uygun değeriyle kayda alınır ve her raporlama döneminde, bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değeriyle yeniden değerlenir. Gerçeğe uygun değerlerindeki değişim, kâr/zararda muhasebeleştirilir. Kâr/ zarar içinde muhasebeleştirilen net kazanç ya da kayıplar, söz konusu finansal yükümlülük için ödenen faiz tutarını da kapsar. Diğer finansal yükümlülükler Diğer finansal yükümlülükler, banka borçları dahil olmak üzere, başlangıçta işlem maliyetlerinden arındırılmış gerçeğe uygun değerleriyle muhasebeleştirilir. Diğer finansal yükümlülükler sonraki dönemlerde etkin faiz oranı üzerinden hesaplanan faiz gideri ile birlikte etkin faiz yöntemi kullanılarak itfa edilmiş maliyet bedelinden muhasebeleştirilir. Etkin faiz yöntemi, finansal yükümlülüğün itfa edilmiş maliyetlerinin hesaplanması ve ilgili faiz giderinin ilişkili olduğu döneme dağıtılması yöntemidir. Etkin faiz oranı; finansal aracın beklenen ömrü boyunca veya uygun olması durumunda daha kısa bir zaman dilimi süresince gelecekte yapılacak tahmini nakit ödemelerini tam olarak ilgili finansal yükümlülüğün net bugünkü değerine indirgeyen orandır. 66 2009 YILLIK RAPOR Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) İşletme Birleşmeleri ve Şerefiye Bağlı ortaklıkların alımı, satın alım yöntemi kullanılarak muhasebeleştirilir. İşletme birleşmesinin maliyeti, birleşme tarihinde verilen varlıkların, oluşan veya üstlenilen yükümlülüklerin ve bağlı ortaklığın kontrolünü elde etmek için çıkarılan özkaynak araçlarının gerçeğe uygun değerlerinin ve işletme birleşmesine doğrudan atfedilebilen diğer maliyetlerin toplamı olarak hesaplanır. UFRS 5 “Satılmak Üzere Tutulan Duran Varlıklar ve Durdurulan Faaliyetler”‘e göre satılmak üzere elde tutulan ve gerçeğe uygun değerden satış masraflarının düşülmesiyle bulunan değer ile kayda alınan duran varlıklar (veya satılacak gruplar) hariç olmak üzere alınan işletmenin UFRS 3 “İşletme Birleşmeleri”ne göre kayda alınma şartlarını karşılayan belirlenebilen varlıkları, yükümlülükleri ve şarta bağlı yükümlülükleri gerçeğe uygun değerleri üzerinden kayda alınır. Satın alım sırasında oluşan şerefiye, satın alımın maliyetinin, satın alınan işletmenin tanımlanabilen varlıkları, yükümlülükleri ve şarta bağlı yükümlülüklerindeki Topluluk’un payını aşan kısmı olarak belirlenir ve ilk olarak maliyet değeri üzerinden kayıtlara alınır. Yeniden gözden geçirildikten sonra Topluluk’un satın alınan işletmeye ilişkin tanımlanabilen varlık, yükümlülük ve şarta bağlı yükümlülüklerindeki payının, satın alım maliyetini aşması halinde aşan kısım derhal gelir olarak kaydedilir. Satın alınan tanımlanabilir varlıkların, yükümlülüklerin ve şarta bağlı yükümlülüklerin gerçeğe uygun değerlerinin veya birleşme maliyetinin sadece geçici olarak belirlenebilmesi nedeniyle birleşmenin gerçekleştiği dönemin sonunda birleşmenin ilk kez muhasebeleştirilmesi geçici olarak yapılmak durumundaysa, satın alan, söz konusu işletme birleşmesini geçici tutarlardan muhasebeleştirir. Geçici olarak belirlenmiş başlangıç muhasebesinin birleşme tarihini takip eden on iki ay içerisinde tamamlanarak ve düzeltme kayıtları birleşme tarihinden itibaren yapılmaktadır. Satın alınan işletmedeki ana ortaklık dışı paylar, söz konusu işletmenin satın alınması sırasındaki belirlenebilir varlık, yükümlülük ve şarta bağlı yükümlülüklerinin gerçeğe uygun değerindeki ana ortaklık dışı payların tutarı olarak kayda alınır. Ortak kontrol altında gerçekleşen işletme birleşmelerinin muhasebeleştirilmesinde ise işletme birleşmesine konu olan varlık ve yükümlülükler kayıtlı değerleri ile konsolide finansal tablolara alınır. Gelir tabloları ise işletme birleşmesinin gerçekleştiği mali yılın başlangıcından itibaren konsolide edilir. Önceki dönem finansal tabloları da karşılaştırılabilirlik amacıyla aynı şekilde yeniden düzenlenir. Bu işlemler sonucunda herhangi bir şerefiye veya negatif şerefiye hesaplanmaz. İştirak tutarı ile satın alınan şirketin sermayesindeki payı nispetindeki tutarın netleştirmesi sonucu oluşan fark doğrudan özkaynaklar içerisinde ortak kontrol altındaki işletme birleşmeleri etkisi olarak muhasebeleştirilir ve geçmiş yıllar kârları/zararları içinde gösterilir. Kur Değişiminin Etkileri Topluluk’un her işletmesinin kendi finansal tabloları faaliyette bulundukları temel ekonomik çevrede geçerli olan para birimi (fonksiyonel para birimi) ile sunulmuştur. Her işletmenin finansal durumu ve faaliyet sonuçları, Şirket’in geçerli para birimi olan ve konsolide finansal tablolar için sunum birimi olan Türk Lirası (“TL”) cinsinden ifade edilmiştir. Her bir işletmenin finansal tablolarının hazırlanması sırasında, yabancı para cinsinden (TL dışındaki para birimleri ya da ilgili işletmenin fonksiyonel para birimi dışındaki para birimleri) gerçekleşen işlemler, işlem tarihindeki kurlar esas alınmak suretiyle kaydedilmektedir. Bilançoda yer alan dövize endeksli parasal varlık ve yükümlülükler bilanço tarihinde geçerli olan kurlar kullanılarak TL’ye çevrilmektedir. Gerçeğe uygun değeri ile izlenmekte olan parasal olmayan kalemlerden yabancı para cinsinden kaydedilmiş olanlar, gerçeğe uygun değerin belirlendiği tarihteki kurlar esas alınmak suretiyle TL’ye çevrilmektedir. Tarihi maliyet cinsinden ölçülen yabancı para birimindeki parasal olmayan kalemler yeniden çevrilmeye tabi tutulmazlar. Kur farkları, aşağıda belirtilen durumlar haricinde, oluştukları dönemdeki kâr ya da zararda muhasebeleştirilirler: • Geleceğe yönelik kullanım amacıyla inşa edilmekte olan varlıklarla ilişkili olan ve yabancı para birimiyle gösterilen borçlar üzerindeki faiz maliyetlerine düzeltme kalemi olarak ele alınan ve bu tür varlıkların maliyetine dahil edilen kur farkları, • Yabancı para biriminden kaynaklanan risklere (risklere karşı finansal koruma sağlamaya ilişkin muhasebe politikaları aşağıda açıklanmaktadır) karşı finansal koruma sağlamak amacıyla gerçekleştirilen işlemlerden kaynaklanan kur farkları, • Yurtdışı faaliyetindeki net yatırımın bir parçasını oluşturan, çevrim yedeklerinde muhasebeleştirilen ve net yatırımın satışında kâr ya da zararla ilişkilendirilen, ödenme niyeti ya da ihtimali olmayan yurtdışı faaliyetlerden kaynaklanan parasal borç ve alacaklardan doğan kur farkları. 2009 YILLIK RAPOR 67 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Topluluk’un yabancı faaliyetlerindeki varlık ve yükümlülükler, konsolide finansal tablolarda bilanço tarihinde geçerli olan kurlar kullanılarak TL cinsinden ifade edilir. Gelir ve gider kalemleri, işlemlerin gerçekleştiği tarihteki kurların kullanılması gereken dönem içerisindeki döviz kurlarında önemli bir dalgalanma olmadığı takdirde (önemli dalgalanma olması halinde, işlem tarihindeki kurlar kullanılır), dönem içerisindeki ortalama kurlar kullanılarak çevrilir. Oluşan kur farkı özkaynak olarak sınıflandırılır ve Topluluk’un yabancı para çevrim farkları fonuna transfer edilir. Söz konusu çevrim farklılıkları yabancı faaliyetin elden çıkarıldığı dönemde gelir tablosuna kaydedilir. Yurtdışında faaliyet satın alımından kaynaklanan şerefiye ve gerçeğe uygun değer düzeltmeleri, yurtdışındaki faaliyetin varlık ve yükümlüğü olarak ele alınır ve dönem sonu kuru kullanılarak çevrilir. Hisse Başına Kazanç Cari döneme ait hisse başına kazanç hesaplaması, net dönem kârından veya zararından adi hisse senedi sahiplerine isabet eden kısmın, dönem içindeki ağırlıklı ortalama adi hisse senedi sayısına bölünmesiyle hesaplanır. Dönem içinde ortakların elinde bulunan ağırlıklı ortalama adi hisse senedi sayısı, dönem başındaki adi hisse senedi sayısı ve dönem içinde ihraç edilen hisse senedi sayısının bir zaman ağırlıklı faktör ile çarpılarak toplanması sonucu bulunan hisse senedi sayısıdır. Türkiye’de şirketler, sermayelerini, hissedarlarına geçmiş yıl kârlarından dağıttıkları “bedelsiz hisse” yolu ile arttırabilmektedirler. Bu tip bedelsiz hisse dağıtımları, hisse başına kazanç hesaplamalarında, ihraç edilmiş hisse gibi değerlendirilir. Buna göre, bu hesaplamalarda kullanılan ağırlıklı ortalama hisse sayısı, söz konusu hisse senedi dağıtımlarının geçmişe dönük etkileri de dikkate alınarak bulunmuştur. Bilanço Tarihinden Sonraki Olaylar Bilanço tarihinden sonraki olaylar; kâra ilişkin herhangi bir duyuru veya diğer seçilmiş finansal bilgilerin kamuya açıklanmasından sonra ortaya çıkmış olsalar bile, bilanço tarihi ile bilançonun yayımı için yetkilendirilme tarihi arasındaki tüm olayları kapsar. Topluluk, bilanço tarihinden sonraki düzeltme gerektiren olayların ortaya çıkması durumunda, finansal tablolara alınan tutarları bu yeni duruma uygun şekilde düzeltir. Karşılıklar, Koşullu Varlık ve Yükümlülükler Geçmiş olaylardan kaynaklanan mevcut bir yükümlülüğün bulunması, yükümlülüğün yerine getirilmesinin muhtemel olması ve söz konusu yükümlülük tutarının güvenilir bir şekilde tahmin edilebilir olması durumunda finansal tablolarda karşılık ayrılır. Karşılık olarak ayrılan tutar, yükümlülüğe ilişkin risk ve belirsizlikler göz önünde bulundurularak, bilanço tarihi itibarıyla yükümlülüğün yerine getirilmesi için yapılacak harcamanın tahmin edilmesi yoluyla hesaplanır. Karşılığın, mevcut yükümlülüğün karşılanması için gerekli tahmini nakit akımlarını kullanarak ölçülmesi durumunda söz konusu karşılığın defter değeri, ilgili nakit akımlarının bugünkü değerine eşittir. Karşılığın ödenmesi için gerekli olan ekonomik faydanın bir kısmı ya da tamamının üçüncü taraflarca karşılanmasının beklendiği durumlarda, tahsil edilecek tutar, ilgili tutarın tahsil edilmesinin hemen hemen kesin olması ve güvenilir bir şekilde ölçülmesi halinde varlık olarak muhasebeleştirilir. Zarara sebebiyet verecek sözleşmeler Zarara sebebiyet verecek sözleşmelerden kaynaklanan mevcut yükümlülükler, karşılık olarak hesaplanır ve muhasebeleştirilir. Topluluk’un, sözleşmeye bağlı yükümlülüklerini yerine getirmek için katlanılacak kaçınılmaz maliyetlerin bahse konu sözleşmeye ilişkin olarak elde edilmesi beklenen ekonomik faydaları aşan sözleşmesinin bulunması halinde, zarara sebebiyet verecek sözleşmenin var olduğu kabul edilir. Finansal Bilgilerin Bölümlere Göre Raporlanması Topluluk’un, Yönetim tarafından performanslarını değerlendirme ve kaynak dağılımına karar vermek için kullandığı bilgileri içeren beş faaliyet bölümü bulunmaktadır. Bu bölümler risk ve getiri açısından farklı ekonomik durumlardan ve farklı coğrafi konumlardan etkilendikleri için ayrı ayrı yönetilmektedir. Topluluk Yönetimi, bölümlerin performansını değerlendirirken UFRS’ye göre hazırlanan finansal tablo faaliyet sonuçlarının incelenmesini yöntem olarak belirlemiştir. 68 2009 YILLIK RAPOR Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Bu kapsamda Topluluk’un risk ve fayda oranlarının özellikle ürettiği mal ve hizmetlerdeki farklılıklardan etkilenmesi sebebiyle, bölüm bilgilerinin raporlanmasına yönelik olarak endüstriyel bölümler belirlenmiştir. Coğrafi bölümler bazındaki bilgiler, Topluluk’un faaliyetlerinin, konsolide finansal tablolar genelinde ve parasal önemlilik kavramında, Türkiye dışındaki coğrafi bölümler açısından raporlanabilir bölüm özelliği gösterdiğinden, ekli konsolide finansal tablolarda ayrıca yer verilmiştir. Yönetim muhasebesi açısından Topluluk beş faaliyet grubuna ayrılmıştır; düzcam, cam ev eşyası, cam ambalaj, kimyasallar ve ithalat, ihracat, sigorta ve yatırım şirketlerini de kapsayan diğer grubu. Bu ayırımlar, Topluluk’un bölümlere göre finansal raporlamasının da temelini oluşturur (Not 5). Durdurulan Faaliyetler Elden çıkarılacak faaliyetler, bir Topluluk’un elden çıkardığı veya satılmaya hazır değer olarak sınıflandırdığı, faaliyetleri ile nakit akımları Topluluk’un bütününden ayrı tutulabilir bir bölümüdür. Elden çıkarılacak faaliyetler; ayrı bir faaliyet alanı veya coğrafi faaliyet bölgesini ifade eder, satış veya elden çıkarmaya yönelik ayrı bir planın parçasıdır veya satma amacıyla alınmış bir bağlı ortaklıktır. Topluluk, elden çıkarılacak faaliyetleri, ilgili varlık ve yükümlülüklerinin kayıtlı değerleri ile elden çıkarmak için katlanılacak maliyetler düşülmüş rayiç bedellerinin düşük olanı ile değerlemektedir. Devlet Teşvik ve Yardımları Devlet bağışları, bağışların alınacağına ve Topluluk’un uymakla yükümlü olduğu şartları karşıladığına dair makul bir güvence olduğunda gerçeğe uygun değerleri üzerinden kayda alınırlar. Maliyetlere ilişkin devlet bağışları, karşılayacakları maliyetlerle eşleştikleri ilgili dönemler boyunca tutarlı bir şekilde gelir olarak muhasebeleştirilir. Maddi duran varlıklara ilişkin devlet bağışları, ertelenmiş devlet bağışları olarak cari olmayan borçlar altına sınıflandırılır ve faydalı ömürleri üzerinden doğrusal amortisman uygulanarak gelir tablosuna alacak kaydedilir. Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller Yatırım amaçlı gayrimenkuller, kira ve/veya değer artış kazancı elde etmek amacıyla elde tutulan gayrimenkuller olup, maliyet değerinden birikmiş amortisman ve varsa birikmiş değer düşüklükleri düşüldükten sonraki tutarlar ile gösterilmektedirler. Kabul gören kriterlere uyması durumunda bilançoda yer alan tutara, var olan yatırım amaçlı gayrimenkulün herhangi bir kısmını değiştirmenin maliyeti dahil edilir. Söz konusu tutara, yatırım amaçlı gayrimenkullere yapılan günlük bakımlar dahil değildir. Yatırım amaçlı gayrimenkullerin amortismanında doğrusal amortisman yöntemi kullanılmaktadır. Yatırım amaçlı gayrimenkuller, satılmaları veya kullanılamaz hale gelmeleri ve satışından gelecekte herhangi bir ekonomik yarar sağlanamayacağının belirlenmesi durumunda bilanço dışı bırakılırlar. Yatırım amaçlı gayrimenkulün kullanım süresini doldurmasından veya satışından kaynaklanan kâr/zarar, oluştukları dönemde gelir tablosuna dahil edilir. Kurum Kazancı Üzerinden Hesaplanan Vergiler Türk Vergi Mevzuatı, ana şirket ve onun bağlı ortaklıklarının konsolide vergi beyannamesi hazırlamasına izin vermediğinden, ekli konsolide finansal tablolarda da yansıtıldığı üzere, vergi karşılıkları her bir işletme bazında ayrı olarak hesaplanmıştır. Gelir vergisi gideri, cari vergi ve ertelenmiş vergi giderinin toplamından oluşur. Cari vergi Cari yıl vergi yükümlülüğü, dönem kârının vergiye tabi olan kısmı üzerinden hesaplanır. Vergiye tabi kâr, diğer yıllarda vergilendirilebilir ya da vergiden indirilebilir kalemler ile vergilendirilmesi ya da vergiden indirilmesi mümkün olmayan kalemleri hariç tutması nedeniyle, gelir tablosunda yer verilen kârdan farklılık gösterir. Topluluk’un cari vergi yükümlülüğü bilanço tarihi itibarıyla yasallaşmış ya da önemli ölçüde yasallaşmış vergi oranı kullanılarak hesaplanmıştır. Ertelenmiş vergi Ertelenmiş vergi yükümlülüğü veya varlığı, varlıkların ve yükümlülüklerin finansal tablolarda gösterilen tutarları ile yasal vergi matrahı hesabında dikkate alınan tutarları arasındaki geçici farklılıkların bilanço yöntemine göre vergi etkilerinin yasalaşmış vergi oranları dikkate alınarak hesaplanmasıyla belirlenmektedir. Ertelenmiş vergi yükümlülükleri vergilendirilebilir geçici farkların tümü için hesaplanırken, indirilebilir geçici farklardan oluşan ertelenmiş vergi varlıkları, gelecekte vergiye tabi kâr elde etmek suretiyle söz konusu farklardan yararlanmanın kuvvetle muhtemel olması şartıyla hesaplanmaktadır. Bahse konu varlık ve yükümlülükler, ticari ya da mali kâr/zararı etkilemeyen işleme ilişkin geçici fark, şerefiye veya diğer varlık ve yükümlülüklerin ilk defa finansal tablolara alınmasından (işletme birleşmeleri dışında) kaynaklanıyorsa muhasebeleştirilmez. 2009 YILLIK RAPOR 69 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Ertelenmiş vergi yükümlülükleri, Topluluk’un geçici farklılıkların ortadan kalkmasını kontrol edebildiği ve yakın gelecekte bu farkın ortadan kalkma olasılığının düşük olduğu durumlar haricinde, bağlı ortaklık ve iştiraklerdeki yatırımlar ve iş ortaklıklarındaki paylar ile ilişkilendirilen vergilendirilebilir geçici farkların tümü için hesaplanır. Bu tür yatırım ve paylar ile ilişkilendirilen vergilendirilebilir geçici farklardan kaynaklanan ertelenmiş vergi varlıkları, yakın gelecekte vergiye tabi yeterli kâr elde etmek suretiyle söz konusu farklardan yararlanmanın kuvvetle muhtemel olması ve gelecekte ilgili farkların ortadan kalkmasının muhtemel olması şartlarıyla hesaplanmaktadır. Ertelenmiş vergi varlığının kayıtlı değeri, her bilanço tarihi itibarıyla gözden geçirilir. Ertelenmiş vergi varlığının kayıtlı değeri, bir kısmının veya tamamının sağlayacağı faydanın elde edilmesine imkan verecek düzeyde mali kâr elde etmenin muhtemel olmadığı ölçüde azaltılır. Ertelenmiş vergi varlıkları ve yükümlülükleri varlıkların gerçekleşeceği veya yükümlülüklerin yerine getirileceği dönemde geçerli olması beklenen ve bilanço tarihi itibarıyla yasallaşmış veya önemli ölçüde yasallaşmış vergi oranları (vergi düzenlemeleri) üzerinden hesaplanır. Ertelenmiş vergi varlıkları ve yükümlülüklerinin hesaplanması sırasında, Topluluk’un bilanço tarihi itibarıyla varlıklarının defter değerini geri kazanması ya da yükümlülüklerini yerine getirmesi için tahmin ettiği yöntemlerin vergi sonuçları dikkate alınır. Ertelenmiş vergi varlıkları ve yükümlülükleri, cari vergi varlıklarıyla cari vergi yükümlülüklerini mahsup etme ile ilgili yasal bir hakkın olması veya söz konusu varlık ve yükümlülüklerin aynı vergi mercii tarafından toplanan gelir vergisiyle ilişkilendirilmesi ya da Topluluk’un cari vergi varlık ve yükümlülüklerini netleştirmek suretiyle ödeme niyetinin olması durumunda mahsup edilir. Dönem cari ve ertelenmiş vergisi Doğrudan kapsamlı gelir tablosunda alacak ya da borç olarak muhasebeleştirilen kalemler (ki bu durumda ilgili kalemlere ilişkin ertelenmiş vergi de doğrudan kapsamlı gelir tablosunda muhasebeleştirilir) ile ilişkilendirilen ya da işletme birleşmelerinin ilk kayda alımından kaynaklananlar haricindeki cari vergi ile döneme ait ertelenmiş vergi, gelir tablosunda gider ya da gelir olarak muhasebeleştirilir. İşletme birleşmelerinde, şerefiye hesaplanmasında ya da satın alanın, satın alınan bağlı ortaklığın tanımlanabilen varlık, yükümlülük ve şarta bağlı borçlarının gerçeğe uygun değerinde elde ettiği payın satın alım maliyetini aşan kısmının belirlenmesinde vergi etkisi göz önünde bulundurulur. Çalışanlara Sağlanan Faydalar Türkiye’de mevcut kanunlar ve toplu iş sözleşmeleri hükümlerine göre kıdem tazminatı, emeklilik veya işten çıkarılma durumunda ödenmektedir. Güncellenmiş olan UMS 19 Çalışanlara Sağlanan Faydalar Standardı (“UMS 19”) uyarınca söz konusu türdeki ödemeler tanımlanmış emeklilik fayda planları olarak nitelendirilir. Bu kapsamda Topluluk çalışanlarına ücrete ilave olarak ikramiye, yakacak, izin, bayram, eğitimi teşvik, yemek, evlenme, bireysel emeklilik katkı payı, doğum ve ölüm yardımı gibi sosyal haklar sağlanmaktadır. Bilançoda muhasebeleştirilen kıdem tazminatı yükümlülüğü, tüm çalışanların emeklilikleri dolayısıyla ileride doğması beklenen yükümlülük tutarlarının net bugünkü değerine göre hesaplanmış ve konsolide finansal tablolara yansıtılmıştır. Hesaplanan tüm aktüeryal kazançlar ve kayıplar gelir tablosuna yansıtılmıştır. Nakit akım tablosu Topluluk, net varlıklarındaki değişimleri, finansal yapısını ve nakit akımlarının tutar ve zamanlamasında değişen şartlara göre yönlendirme yeteneği hakkında finansal tablo kullanıcılarına bilgi vermek üzere, diğer finansal tabloların ayrılmaz bir parçası olarak nakit akım tablosu düzenlemektedir. Döneme ilişkin nakit akımlar esas, yatırım ve finansman faaliyetlerine dayalı bir biçimde raporlanmaktadır. Sermaye ve Temettüler Adi hisseler, özsermaye olarak sınıflandırılır. Adi hisseler üzerinden dağıtılan temettüler, temettü dağıtım kararı alındığı dönemde birikmiş kârdan indirilerek ödenecek temettü yükümlülüğü olarak sınıflandırılır. İnşaat Sözleşmeleri Sözleşme giderleri oluştuklarında muhasebeleştirilir. İnşaat sözleşmelerine ilişkin sonuçların güvenilir olarak tahmin edilememesi durumunda sözleşmeden elde edilecek gelir, gerçekleştirilen sözleşme giderlerinin tazmin edilebilir kısmı kadar muhasebeleştirilir. Sözleşme hasılatı, inşaat sözleşmelerinin neticesinin güvenilir olarak tahmin edilebildiği ve sözleşmenin kâr getirmesinin muhtemel olduğu durumlarda sözleşme dönemi boyunca muhasebeleştirilir. Toplam sözleşme giderlerinin toplam sözleşme hasılatını aşmasının muhtemel olduğu durumlarda, beklenen zarar derhal gider olarak muhasebeleştirilir. Sözleşmelerdeki değişiklikler, talep edilen ödemeler ve teşvik ödemeleri müşterinin kabul ettiği oranda ve güvenilir olarak ölçülebildikleri sürece sözleşme gelirlerine ilave edilir. Topluluk, ilgili döneme ait muhasebeleştirilecek olan uygun hasılat tutarının saptanması için “tamamlanma oranı metodu”’nu kullanır. Tamamlanma aşaması her bir sözleşme için tahmin edilen toplam maliyetlerin yüzdesi olarak bilanço tarihine kadar olan süre içinde oluşan sözleşme giderlerine göre ölçülür. Sözleşme kapsamındaki geleceğe ilişkin bir faaliyetle ilgili olarak dönem içinde oluşan harcamalar tamamlanma aşamasının belirlenmesinde sözleşme giderlerine dahil edilmez. Bunlar niteliklerine bağlı olarak stoklar, avanslar veya diğer varlıklar olarak muhasebeleştirilir. 70 2009 YILLIK RAPOR Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Topluluk, sözleşmeye bağlı işlerden devam etmekte olanlara ilişkin olarak müşterilerden olan brüt alacak tutarını, katlanılan maliyetlere sonuç hesaplarına yansıtılan kârın ilave edilmesi (zararın düşülmesi) neticesinde elde edilen tutarın hak ediş tutarını aşması halinde, varlık olarak sunar. Müşterilerce ödenmemiş olan hak ediş bedelleri ile hak edişler üzerinden teminat olarak alıkonulan tutarlar “ticari alacaklar” hesabına dahil edilir. Topluluk, sözleşmeye bağlı işlerden devam etmekte olanlara ilişkin olarak müşterilerden olan brüt alacak tutarını, hak ediş tutarının, katlanılan maliyetlere sonuç hesaplarına yansıtılan kârın ilave edilmesi (zararın düşülmesi) neticesinde elde edilen tutarı aşması halinde, yükümlülük olarak sunar. 2.6 Önemli Muhasebe Değerlendirme, Tahmin ve Varsayımları Topluluk geleceğe yönelik tahmin ve varsayımlarda bulunmaktadır. Muhasebe tahminleri nadiren gerçekleşenlerle birebir aynı sonuçları vermektedir. Gelecek finansal raporlama döneminde, varlık ve yükümlülüklerin kayıtlı değerinde önemli düzeltmelere neden olabilecek tahmin ve varsayımlar aşağıda belirtilmiştir: Topluluk yurtdışı satış işlemlerinin bir kısmında, sahiplik ile ilgili önemli risk ve faydanın malın tesliminde alıcıya geçmesi nedeni ile ilgili hasılatı teslimat gerçekleşene kadar ötelemiştir. Topluluk Yönetimi bilanço tarihi itibarıyla faturalanmış ancak alıcıya ulaşmamış mallar için tahminde bulunmuştur. Bu nedenle 31 Aralık 2009 tarihi itibarıyla 21.280.575 TL (31 Aralık 2008: 33.149.373 TL) tutarında satış ötelemesi yapılmıştır (Not 26). Topluluk, ağır makine üretimi için yapılan sabit fiyatlı sözleşmelerinin muhasebeleştirilmesi işleminde “tamamlanma oranı” metodunu kullanır. Tamamlanma oranı her bir sözleşme için tahmin edilen toplam maliyetlerin yüzdesi olarak bilanço tarihine kadar olan süre içinde oluşan sözleşme giderlerine göre ölçülür. Söz konusu oranın Topluluk Yönetimi’nin tahmininden %1 oranında farklı olması durumunda gerçekleştirilen oranlar artarsa, dönem içinde muhasebeleştirilecek hasılat tutarı 65.769 TL (31 Aralık 2008: 676.428 TL) tutarında artacak, azalırsa 65.769 TL (31 Aralık 2008: 676.428 TL) tutarında azalacaktır. 3. İşletme Birleşmeleri Dönem içinde işletme birleşmesi gerçekleşmemiştir. 31 Aralık 2008 itibarıyla gerçekleşen işletme birleşmelerinin detayı aşağıdaki gibidir: 2008 yılı içinde gerçekleşen işletme birleşmeleri Topluluk, UFRS 3 kapsamında 31 Mart 2008 tarihi itibarıyla OAO Ruscam Kirishi şirketinin hisselerinin tamamını 13.893.000 ABD Doları (17.727.948 TL) bedelle satın almıştır. Bu alım nedeniyle oluşan şerefiyeye ilişkin hesaplama aşağıda sunulmuştur. Kayıtlı Değeri Makul Değer Nakit ve nakit benzerleri 9.978.483 9.978.483 Duran varlıklar 19.808.818 31.214.266 Kısa vadeli yükümlülükler (15.092.894) (15.092.894) Uzun vadeli yükümlülükler (10.999.846) (10.999.846) Net varlık toplamı 3.694.561 15.100.009 Ödenen toplam nakit 31 Mart 2008 itibarıyla şerefiye Satın almaya ilişkin aktifleştirilen maliyetler Çevrim farkı 31 Aralık 2008 itibarıyla şerefiye Bağlı ortaklık alımı nedeniyle ödenen net nakit Ödenen toplam nakit Alınan nakit ve nakit benzerleri Net nakit çıkışı Topluluk’un Payı 9.978.483 31.214.266 (15.092.894) (10.999.846) 15.100.009 17.727.948 2.627.939 239.043 (84.986) 2.781.996 17.966.991 (701.846) 17.265.145 2009 YILLIK RAPOR 71 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Topluluk, UFRS 3 kapsamında 31 Ağustos 2008 tarihi itibarıyla CJSC Brewery Pivdenna şirketinin hisselerinin tamamını 2.519.511 TL bedelle satın almıştır. Bu alım nedeniyle oluşan şerefiyeye ilişkin hesaplama aşağıda sunulmuştur. Kayıtlı Değeri Makul Değer Nakit ve nakit benzerleri 1.283.995 1.283.995 Duran varlıklar 6.639.349 6.452.943 Kısa vadeli yükümlülükler (5.217.427) (5.217.427) Uzun vadeli yükümlülükler - - Net varlık toplamı 2.705.917 2.519.511 Ödenen toplam nakit Şerefiye Bağlı ortaklık alımı nedeniyle ödenen net nakit Ödenen toplam nakit Alınan nakit ve nakit benzerleri Net nakit çıkışı Topluluk’un Payı 1.283.995 6.452.943 (5.217.427) 2.519.511 2.519.511 - 2.519.511 (263.489) 2.256.022 4. İş Ortaklıkları Müşterek yönetime tabi işletmeler, Topluluk’un konsolide finansal tablolarında oransal konsolidasyon yöntemi kullanılarak gösterilmektedir. Oransal konsolidasyon yöntemi esas itibarıyla tam konsolidasyon yöntemi kapsamında yapılan işlemlerle aynıdır. Ancak, Topluluk’un müşterek olarak kontrol edilen işletmelerindeki varlık, yükümlülük ve gelir ve giderlerindeki payı konsolide finansal tablolarda eşdeğer kalemler ile bire bir birleştirilir. Bu işlemler sonucunda oluşturulan konsolide finansal tablolarda ana ortaklık dışı özkaynak ve ana ortaklık dışı kâr/zarar tutarları bulunmaz. Aşağıda müşterek yönetime tabi işletmeler ile ilgili verilen finansal bilgiler bu işletmelerin finansal büyüklüklerinin tamamını temsil etmektedir. Oransal konsolidasyon yöntemi kullanılarak muhasebeleştirilen müştereken yönetime tabi işletmelerin faaliyet konuları, pay oranları ve özet finansal bilgileri Not 1’de verilmiştir. İş ortaklıklarına ait özet finansal bilgiler 31 Aralık 2009 Dönen varlıklar 27.719.192 Duran varlıklar 25.586.753 Kısa vadeli yükümlülükler (10.820.147) Uzun vadeli yükümlülükler (4.518.694) Net varlıklar 37.967.104 1 Ocak -31 Aralık 2009 Gelir 58.263.756 Gider (-) (52.992.657) 31 Aralık 2008 34.473.212 27.439.553 (10.847.502) (4.805.054) 46.260.209 1 Ocak -31 Aralık 2008 89.199.251 (72.838.808) Konsolidasyon 1 Ocak - 31 Aralık 2009 Düzcam Cam Ev Eşyası Cam Ambalaj Kimyasallar Diğer Düzeltmeleri Topluluk dışı net satışlar 870.491.873 1.003.327.675 903.572.655 859.062.532 7.175.388 - Gruplar arası satışlar 15.736.872 25.949.360 3.120.696 254.980.099 10.860.150 (310.647.177) Net satışlar toplamı 886.228.745 1.029.277.035 906.693.351 1.114.042.631 18.035.538 (310.647.177) Satışların maliyeti (698.494.656) (729.420.466) (723.223.796) (912.466.980) (17.412.019) 318.050.936 Brüt kâr/(zarar) 187.734.089 299.856.569 183.469.555 201.575.651 623.519 7.403.759 Faaliyet giderleri (137.496.129) (272.430.090) (145.373.391) (118.474.585) (4.332.852) 10.303.050 Diğer faaliyet gelirleri 24.124.616 30.240.140 10.955.235 27.844.640 2.105.111 (35.912.236) Diğer faaliyet giderleri (4.201.312) (3.997.426) (13.027.244) (23.581.466) (373.555) 18.612.045 Faaliyet kârı/(zararı) 70.161.264 53.669.193 36.024.155 87.364.240 (1.977.777) 406.618 Özkaynak yöntemiyle değerlenen yatırımların kâr/zararlarındaki paylar - - (16.196) 760.934 - - Finansal gelir/gider (net) (7.120.472) (24.596.950) (42.333.982) (10.023.322) 3.801.626 (11.513.643) Vergi öncesi kârı/(zararı) 63.040.792 29.072.243 (6.326.023) 78.101.852 1.823.849 (11.107.025) Dönem vergi gelir/(gideri) (6.421.203) (4.690.273) (73.895) (24.559.662) (758.970) 955.535 Dönem kârı/(zararı) 56.619.589 24.381.970 (6.399.918) 53.542.190 1.064.879 (10.151.490) Maddi ve maddi olmayan duran varlık alımları 66.140.764 86.599.475 89.764.325 184.700.410 916.579 - Maddi ve maddi olmayan duran varlık amortisman ve itfa payları (117.109.756) (100.230.717) (150.087.917) (72.751.066) (2.913.389) - Bilanço bilgileri (31 Aralık 2009) Toplam varlıklar 2.489.490.113 1.805.737.235 2.555.302.856 1.716.825.033 2.513.019.683 (4.391.916.822) Toplam yükümlülükler 698.094.445 783.638.297 1.317.071.907 750.979.240 728.632.470 (1.300.874.855) 5. Bölümlere Göre Raporlama (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar 6.688.458.098 2.977.541.504 (443.092.845) 428.121.553 744.738 (91.786.743) 154.605.688 (35.548.468) 119.057.220 Konsolide 3.643.630.123 3.643.630.123 (2.762.966.981) 880.663.142 (667.803.997) 59.357.506 (26.568.958) 245.647.693 72 2009 YILLIK RAPOR Konsolidasyon 1 Ocak - 31 Aralık 2008 DüzcamCam Ev EşyasıCam Ambalaj Kimyasallar Diğer Düzeltmeleri Topluluk dışı net satışlar 964.793.104 903.894.8831.051.541.780 817.737.673 5.746.608 Gruplar arası satışlar 13.980.856 15.711.044 2.940.504 291.673.326 77.404.150 (401.709.880) Net satışlar toplamı 978.773.960 919.605.9271.054.482.284 1.109.410.999 83.150.758 (401.709.880) Satışların maliyeti (661.722.491) (607.190.777)(769.302.668) (917.107.230) (76.857.068) 389.903.925 Brüt kâr/(zarar) 317.051.469 312.415.150 285.179.616 192.303.769 6.293.690 (11.805.955) Faaliyet giderleri (143.019.082) (246.229.639)(134.074.772) (112.936.034) (6.547.153) 17.165.690 Diğer faaliyet gelirleri 10.560.561 2.508.094 12.208.420 29.376.203 1.573.248 (48.135.658) Diğer faaliyet giderleri (2.196.653) (8.377.118) (35.580.952) (36.832.067) (778.979) 51.578.232 Faaliyet kârı/(zararı) 182.396.295 60.316.487 127.732.312 71.911.871 540.806 8.802.309 Özkaynak yöntemiyle değerlenen yatırımların kâr/zararlarındaki paylar - - (387.037) 4.422.813 - - Finansal gelir/gider (net) (35.746.306) (70.162.811)(115.752.315) (18.465.192) 53.039.296 (11.769.967) Vergi öncesi kârı/(zararı) 146.649.989 (9.846.324) 11.592.960 57.869.492 53.580.102 (2.967.658) Dönem vergi gelir/(gideri) (26.451.191) (775.800) (20.252.654) (14.735.147) (9.685.499) 3.830.438 Dönem kârı/(zararı) 120.198.798 (10.622.124) (8.659.694) 43.134.345 43.894.603 862.780 Maddi ve maddi olmayan duran varlık alımları 133.370.315 172.380.074 293.272.135 140.319.247 1.213.314 Maddi ve maddi olmayan duran varlık amortisman ve itfa payları (114.148.745) (91.280.672)(133.334.714) (68.667.729) (2.902.935) Bilanço bilgileri (31 Aralık 2008) Toplam varlıklar 2.351.381.720 1.948.762.1742.320.177.823 1.503.583.283 2.272.867.432 (4.061.641.350) Toplam yükümlülükler 617.924.601 960.883.5481.150.296.829 631.248.923 549.752.082 (1.146.530.967) 5. Bölümlere Göre Raporlama (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar 6.335.131.082 2.763.575.016 (410.334.795) 740.555.085 4.035.776 (198.857.295) 256.878.561 (68.069.853) 188.808.708 Konsolide 3.743.714.048 3.743.714.048 (2.642.276.309) 1.101.437.739 (625.640.990) 8.090.868 (32.187.537) 451.700.080 2009 YILLIK RAPOR 73 Rusya ve Konsolidasyon 1 Ocak - 31 Aralık 2009 Türkiye Gürcistan Avrupa Diğer Toplam düzeltmeleri Net satışlar 5.304.026.821 415.767.048 312.951.726 9.336.234 6.042.081.829 (2.398.451.706) Maddi ve maddi olmayan duran varlık alımları 305.974.672 75.312.859 46.774.378 59.644 428.121.553 - Maddi ve maddi olmayan duran varlık amortisman ve itfa payları (321.790.690) (79.651.257) (41.424.835) (226.063) (443.092.845) - Varlıklar toplamı (31 Aralık 2009) 8.950.876.452 838.957.625 1.288.555.714 1.985.129 11.080.374.920 (4.391.916.822) Rusya ve Konsolidasyon 1 Ocak - 31 Aralık 2008 Türkiye Gürcistan Avrupa Diğer Toplam düzeltmeleri Net satışlar 5.230.088.728 551.644.115 352.382.894 11.022.303 6.145.138.040 (2.401.423.992) Maddi ve maddi olmayan duran varlık alımları 447.397.804 218.408.398 74.505.807 243.076 740.555.085 - Maddi ve maddi olmayan duran varlık amortisman ve itfa payları (311.255.202) (61.017.806) (37.798.013) (263.774) (410.334.795) - Varlıklar toplamı (31 Aralık 2008) 8.288.800.891 849.904.774 1.255.970.342 2.096.424 10.396.772.431 (4.061.641.349) Coğrafi bölgelere göre raporlama (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar 6.335.131.082 (410.334.795) 740.555.085 Konsolide 3.743.714.048 6.688.458.098 (443.092.845) 428.121.553 Konsolide 3.643.630.123 74 2009 YILLIK RAPOR 2009 YILLIK RAPOR 75 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) 6. Nakit ve Nakit Benzeri Kalemler Kasa Bankadaki nakit - Vadesiz mevduatlar - Vadesi üç aydan kısa vadeli mevduatlar B tipi likit fonlar Diğer hazır varlıklar 31 Aralık 2009 303.588 1.332.999.089 87.918.183 1.245.080.906 - 84.370 1.333.387.047 31 Aralık 2008 311.778 651.952.032 54.795.651 597.156.381 109.737 49.492 652.423.039 Vadeli mevduatlar Para birimi Faiz oranı (%) Vade EURO 2,40 - 3,25 Şubat 2010 ABD Doları 2,34 - 3,35 Şubat 2010 TL 6,50 Ocak 2010 Diğer dövizlerin TL karşılığı 31 Aralık 2009 387.401.060 850.401.473 725.576 6.552.797 1.245.080.906 31 Aralık 2008 264.736.947 328.630.695 1.026.367 2.762.372 597.156.381 31 Aralık 2009 ve 31 Aralık 2008 tarihleri itibarıyla konsolide nakit akım tablolarında yer alan nakit ve nakit benzeri değerler aşağıdaki gibidir. Hazır değerler Eksi: Faiz tahakkukları Eksi: Bloke mevduatlar 31 Aralık 2009 1.333.387.047 (3.072.603) (32.033.970) 1.298.280.474 31 Aralık 2008 652.423.039 (2.521.267) (2.318.891) 647.582.881 Vadeli mevduatların 32.033.970 TL’lik (31 Aralık 2008: 2.318.891 TL) kısmı Topluluk tarafından kullanılan kredilerin teminatı olarak blokedir ve cari dönem nakit akım tablosunda hazır değerler toplamından düşülerek gösterilmiştir. 7. Finansal Yatırımlar a) Kısa Vadeli Finansal Yatırımlar Vadesi üç ayı aşan banka mevduatları Faiz oranı (%) Vade EURO 6,65 - 7,25 Aralık 2010 ABD Doları 6,50 Ekim 2010 31 Aralık 2009 16.636.351 54.760.318 71.396.669 31 Aralık 2008 4.295.558 13.758.050 18.053.608 Vadeye kadar elde tutulacak finansal yatırımlar Eurobond 31 Aralık 2009 1.518.580 31 Aralık 2008 - Nominal 1.000.000 Vade Haziran 2010 b) Uzun Vadeli Finansal Yatırımlar a) Satılmaya hazır finansal yatırımlar b) Vadeye kadar elde tutulacak finansal yatırımlar 31 Aralık 2009 109.082.268 - 109.082.268 31 Aralık 2008 90.578.156 1.535.551 92.113.707 b.1) Satılmaya hazır finansal varlıklar Borsa fiyatı ile değerlenen finansal yatırımlar Hisse oranı (%) İş Yatırım Menkul Değerler A.Ş. 1,45 İş Finansal Kiralama A.Ş. <1 31 Aralık 2009 Hisse oranı (%) 5.094.197 1,45 1.158.752 <1 6.252.949 31 Aralık 2008 1.438.158 432.900 1.871.058 76 2009 YILLIK RAPOR Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Aktif bir piyasası olmadığı için maliyetle değerlenen finansal yatırımlar Hisse oranı (%) Avea İletişim Hizmetleri A.Ş. <1 Trakya Yatırım Holding A.Ş. (1) 34,65 İş Factoring Finansman Hizmetleri A.Ş. <1 Milli Reasürans T.A.Ş. <1 İş Merkezleri Yönetim ve İşletim A.Ş. 1,93 Camiş Yatırım Holding A.Ş. <1 İş Koray Tur. Orm. Mad. İnş. Tah. Tic. A.Ş. <1 Anadolu Turizm İnşaat Ticaret A.Ş. - Saint Gobain Glass Egypt S.A.E 14,87 Nemtaş Nemrut Liman İşletmeleri A.Ş. <1 Diğer - Değer düşüklüğü karşılığı (2) - 31 Aralık 2009 Hisse oranı (%) 86.830.954 <1 151.277.690 34,65 4.251 <1 217.635 <1 56.228 1,92 16.848 <1 5.477 <1 - <1 17.887.444 - 158.241 - 52.865 - (156.611.825) - 99.895.808 31 Aralık 2008 86.830.954 151.277.690 4.251 217.635 56.228 16.848 5.477 3.034 158.241 52.865 (156.611.825) 82.011.398 (1) Trakya Yatırım Holding A.Ş. T. İş Bankası A.Ş.’nin kontrolü altındadır. Topluluk’un iştirak üzerinde önemli etkinliği ve kontrol gücü bulunmamaktadır. (2 )Değer düşüklüğü karşılığının 56.994.689 TL’lik kısmı Avea İletişim Hizmetleri A.Ş., 99.617.136 TL’lik kısmı ise Trakya Yatırım Holding A.Ş. ile ilgilidir. Konsolide edilmeyen bağlı ortaklıklar ve müşterek yönetime tabi işletmeler Hisse oranı (%) Mepa Merkezi Pazarlama A.Ş. 99,71 İstanbul Porselen Sanayi A.Ş. 99,87 Paşabahçe Glass GmbH 100,00 Topkapı Yatırım Holding A.Ş. 80,00 Şişecam Shangai Trade Co. Ltd. 100,00 Paşabahçe USA Inc. 100,00 Paşabahçe Mağazaları B.V. 100,00 Cromital SPA ve Sintan Kimya San. Tic. A.Ş. 50,00 Paşabahçe Spain SL 100,00 Paşabahçe Yatırım ve Pazarlama A.Ş. 100,00 Değer düşüklüğü karşılığı (-) 31 Aralık 2009 Hisse oranı (%) 212.083 99,71 8.576.838 99,87 68.699 100,00 51.796 80,00 655.449 100,00 162 100,00 1.451.583 100,00 4.623.460 50,00 42.792 - 500.000 100,00 (13.249.351) 2.933.511 31 Aralık 2008 212.083 8.576.838 68.699 51.796 655.449 162 1.451.583 4.623.460 500.000 (9.444.370) 6.695.700 aşabahçe Glass GmbH, Paşabahçe USA Inc., Paşabahçe Mağazaları B.V., Cromital SPA Türkiye dışında üretim, pazarlama ve satış P faaliyetleri gerçekleştirmek amacıyla kurulmuş bağlı ortaklıklardır. Bu şirketler ile Paşabahçe Yatırım ve Pazarlama A.Ş. ve Topkapı Yatırım Holding A.Ş.’nin finansal tabloları konsolide finansal tablolara oranla önemli görülmediklerinden dolayı konsolidasyona dahil edilmemiştir. Mepa Merkezi Pazarlama A.Ş., İstanbul Porselen Sanayi A.Ş. ve Şişecam Shangai Trade Co Ltd.’nin iştirak tutarlarının tamamına ekli konsolide finansal tablolarda değer düşüklüğü karşılığı ayrılmış olup, dönem içinde oluşan değer düşüş karşılığı Cromital SPA ve Sintan Kimya Sanayi ve Tic. A.Ş.’nin özkaynaklarında meydana gelen azalışların muhasebeleştirilmesinden kaynaklanmıştır. b.2) Vadeye kadar elde tutulacak finansal varlıklar Eurobond Nominal 1.000.000 Vade Haziran 2010 31 Aralık 2009 - 31 Aralık 2008 1.535.551 8. Finansal Borçlar Kısa vadeli finansal borçlar 31 Aralık 2009 Kısa vadeli krediler 421.346.365 Uzun vadeli kredilerin kısa vadeli anapara taksitleri ve faizleri 346.882.469 Toplam kısa vadeli finansal borçlar 768.228.834 Uzun vadeli finansal borçlar Uzun vadeli kredilerin uzun vadeli kısmı 1.550.876.056 Toplam finansal borçlar 2.319.104.890 31Aralık 2008 467.721.024 275.835.361 743.556.385 1.244.841.495 1.988.397.880 2009 YILLIK RAPOR 77 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Kısa ve uzun vadeli finansal borçlara ilişkin özet bilgiler aşağıdaki gibidir: 31 Aralık 2009 Döviz cinsi Vade Faiz aralığı (%) (*) ABD Doları 2010 – 2016 Libor +1,20 - 5,50 EURO 2010 – 2016 Euribor + 0,82 - 7,00 TL ve diğer 2010 7,40 - 11,00 Kısa Vadeli 128.892.017 362.353.477 276.983.340 768.228.834 Uzun Vadeli 697.663.578 853.212.478 1.550.876.056 (*)Alt ve üst oranları ifade etmekte olup, ağırlıklı ortalama maliyeti Euro için Euribor + %2,54, ABD Doları için Libor + %2,72, TL için %7,42’dir. 31 Aralık 2008 Döviz cinsi Vade Faiz aralığı (%) (*) Kısa Vadeli Uzun Vadeli ABD Doları 2009 – 2015 Libor + 0,75 - 7,00 167.330.601 445.083.182 EURO 2009 – 2016 Euribor + 0,20 - 7,00 389.984.570 799.758.313 TL ve diğer 2009 14,50 - 24,95 186.241.214 743.556.385 1.244.841.495 (*)Alt ve üst oranları ifade etmekte olup, ağırlıklı ortalama maliyeti Euro için Euribor + %1,89, ABD Doları için Libor + %2,11, TL için %22,50’dir. Finansal borçların geri ödeme vadeleri aşağıdaki gibidir: 1 yıl içinde ödenecekler 1 - 2 yıl içinde ödenecekler 2 - 3 yıl içinde ödenecekler 3 - 4 yıl içinde ödenecekler 4 - 5 yıl içinde ödenecekler 5 yıl ve sonrası 31 Aralık 2009 768.228.834 354.471.190 737.663.545 266.754.004 112.758.494 79.228.823 2.319.104.890 31 Aralık 2008 743.556.385 286.051.709 321.720.522 271.712.997 233.459.378 131.896.889 1.988.397.880 Finansal borçlar için verilen teminatlar Teminat senetleri İpotek 31 Aralık 2009 259.072.156 73.818.628 332.890.784 31 Aralık 2008 237.290.490 10.551.734 247.842.224 31 Aralık 2009 609.891.688 45.596.439 291.392 (11.641.657) 644.137.862 31 Aralık 2008 631.864.352 39.061.829 172.621 (14.520.904) 656.577.898 9. Diğer Finansal Yükümlülükler Bulunmamaktadır. 10. Ticari Alacak ve Borçlar Ticari Alacaklar Kısa vadeli ticari alacaklar Alıcılar Alacak senetleri Diğer ticari alacaklar Şüpheli ticari alacaklar karşılığı Topluluk’un yurtiçi satışlarında ana ürün grupları itibarıyla uyguladığı satış vadeleri aşağıda sunulmuştur: Temel camlar ile ilgili satış vadesi ortalama olarak 120 gün (2008: 105 gün) olup vadesinden sonraki ödemelerde ilk 15 gün için aylık %1,5 (2008: %1,5), 15 günden sonraki ödemelerde ise aylık %3 (2008: %3) gecikme faizi uygulanmaktadır. Otocam ve cam işleme ürünleri ile ilgili satış vadesi ortalama olarak 45 gün (2008: 45 gün) olup, vadesinden sonraki ödemelerde gecikme faizi uygulanmamaktadır. 78 2009 YILLIK RAPOR Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Yurtdışı satışların bir bölümü peşin, bir bölümü ortalama 2 ay (2008: 2 ay) vadeli olup gecikme faizi uygulanmamaktadır. Otomatik zücaciye ürünleri ile ilgili satış vadesi ortalama olarak 75 gün (2008: 75 gün) olup, vadesinden sonraki ödemelerde aylık %3 (2008: %3) gecikme faizi uygulanmaktadır. Cam ambalaj ürünlerini 1 Kasım 2009 tarihinden itibaren peşin fiyatlı satmaktadır. Müşteri talebine göre 121 güne kadar uygulanan vadeler için aylık %2, 121 günü aşan vadeler için aylık %3 vade farkı uygulanmaktadır. 1 Ocak 2010 tarihinden itibaren vade farkı faiz oranı aylık %1,25 olmuştur. Soda ürünleri ile ilgili topluluk içi satış fiyatı peşin esaslıdır. Soda ürünleri ile ilgili yurt içi topluluk dışı satış vadesi ortalama 34 gündür (2008: 29 gün). Vadesinden sonra ödemelerde aylık %3 (2008: İlk 15 gün için aylık %2, 15 gün sonrasında aylık %4) oranında gecikme faizi uygulanır. Krom ürünleri ile ilgili yurtiçi satış vadesi döviz bazında ortalama 22 gündür (2008: 17 gün). Vadesinden sonra ödemelerde aylık %1 (2008: %1) gecikme faizi uygulanır. Yurtdışı satışlarda ortalama satış vadesi 60 gündür (2008: ortalama 60 gündür). Ağır makine satışları ile ilgili alacaklar hak ediş planlarına göre tahsil edilmektedir. Topluluk tahsil imkanı kalmayan alacakları için karşılık ayırmıştır. Şüpheli alacak karşılığı geçmiş tahsil edilememe tecrübesine dayanılarak belirlenmiştir. Topluluk, alacaklarının tahsil edilip edilemeyeceğine karar verirken, söz konusu alacakların kredi kalitesinde, ilk oluştuğu tarihten bilanço tarihine kadar bir değişiklik olup olmadığını değerlendirir. Çok sayıda müşteriyle çalıştığından dolayı Topluluk’un kredi riski dağılmış durumdadır ve önemli bir kredi riski yoğunlaşması yoktur. Dolayısıyla, Topluluk Yönetimi ekli konsolide finansal tablolarda yer alan şüpheli alacak karşılığından daha fazla bir karşılığa gerek olmadığı inancındadır. Şüpheli ticari alacaklar karşılığında gerçekleşen hareketler aşağıdaki gibidir: Açılış bakiyesi, 1 Ocak Satın alma etkisi Dönem gideri Tahsilatlar Kapanış bakiyesi, 31 Aralık 2009 (14.520.904) - (4.143.066) 7.022.313 (11.641.657) 2008 (12.477.357) (354.455) (3.833.277) 2.144.185 (14.520.904) 31 Aralık 2009 174.069.169 14.651.540 11.961.253 44.023.410 1.968.364 246.673.736 31 Aralık 2008 246.870.679 14.986.858 14.178.036 2.026.878 5.674.473 283.736.924 Topluluk’un ticari alacakları için almış olduğu teminatlar aşağıdaki gibidir: Teminat mektupları Teminat çek ve senetleri İpotekler Nakit Diğer 31 Aralık 2009 tarihi itibarıyla ticari alacakların 175.357.470 TL tutarındaki (31 Aralık 2008: 125.174.098 TL) kısmının vadesi geçmiş olduğu halde, bu alacaklara ilişkin karşılık ayrılmamıştır. Söz konusu alacaklar yakın zamanda tahsil edilememe riski yaşanmamış çok sayıda farklı müşteriye aittir. Bahse konu ticari alacakların yaşlandırması aşağıdaki gibidir: 31 Aralık 2009 Vadesi üzerinden 1 - 30 gün geçmiş 86.148.901 Vadesi üzerinden 1 - 3 ay geçmiş 67.090.342 Vadesi üzerinden 3 - 12 ay geçmiş 19.518.832 Vadesi üzerinden 1 - 5 yıl geçmiş 2.599.395 Toplam vadesi geçen alacaklar 175.357.470 Teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı 40.769.412 Uzun vadeli ticari alacaklar Alıcılar 1.921.110 31 Aralık 2008 71.776.183 35.342.871 17.462.388 592.656 125.174.098 37.075.697 975.546 2009 YILLIK RAPOR 79 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Ticari Borçlar Kısa vadeli ticari borçlar Satıcılar Diğer ticari borçlar 31 Aralık 2009 232.892.536 457.270 233.349.806 31 Aralık 2008 288.897.660 412.808 289.310.468 Uzun vadeli ticari borçlar Satıcılar 19.827 5.637.209 11. Diğer Alacaklar ve Borçlar Kısa vadeli diğer alacaklar Personelden alacaklar Verilen depozito ve teminatlar İlişkili taraflardan alacaklar (Not 37) Diğer çeşitli alacaklar Şüpheli diğer alacaklar karşılığı (-) 31 Aralık 2009 1.947.362 510.313 16.763.459 10.297.054 (3.933.977) 25.584.211 31 Aralık 2008 2.817.070 1.408.011 18.892.392 4.907.580 (278.630) 27.746.423 Uzun vadeli diğer alacaklar Verilen depozito ve teminatlar 1.133.390 Diğer çeşitli alacaklar 16.866 1.150.256 1.239.282 1.239.282 Kısa vadeli diğer borçlar Alınan depozito ve teminatlar 1.922.509 Personele borçlar 9.230.688 Alınan sipariş avansları 15.169.771 İlişkili taraflara borçlar (Not 37) 31.888.008 Alınan diğer avanslar - Diğer çeşitli borçlar 3.669.918 61.880.894 2.001.775 9.337.820 22.624.263 65.541.401 222.643 6.194.587 105.922.489 Uzun vadeli diğer borçlar Alınan depozito ve teminatlar 45.855 Kamuya olan ertelenmiş borçlar 115.825 161.680 25.103 34.986 60.089 12 . Finans Sektörü Faaliyetlerinden Alacaklar ve Borçlar Bulunmamaktadır. 13. Stoklar İlk madde ve malzeme Yarı mamuller Mamuller Ticari mallar Diğer stoklar Stok değer düşüklüğü karşılığı (-) 31 Aralık 2009 180.273.697 36.632.298 432.098.327 26.995.386 50.034.245 (17.894.857) 708.139.096 31 Aralık 2008 247.892.691 33.502.421 586.596.498 34.393.281 56.984.011 (15.223.096) 944.145.806 2009 (15.223.096) (6.270.353) 3.598.592 (17.894.857) 2008 (6.260.879) (9.562.575) 600.358 (15.223.096) Stok değer düşüklüğü karşılığında gerçekleşen hareketler aşağıdaki gibidir: Açılış bakiyesi, 1 Ocak Dönem içinde ayrılan karşılık Dönem içinde kullanılan karşılık Kapanış bakiyesi, 31 Aralık 80 2009 YILLIK RAPOR Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) 14. Canlı Varlıklar Bulunmamaktadır. 15. Devam Eden İnşaat Sözleşmelerine İlişkin Varlıklar Devam eden işler üzerindeki maliyetler Kayda alınan kârlar eksi zararlar (net) Eksi: Gerçekleşen hak edişler (-) 31 Aralık 2009 85.766.979 (12.485) (84.832.529) 921.965 31 Aralık 2008 88.234.579 (602.673) (69.563.385) 18.068.521 31 Aralık 2009 1.292.948 (12.485) (358.498) 921.965 31 Aralık 2008 19.211.264 (602.673) (540.070) 18.068.521 Konsolide finansal tablolarda gerçekleşen hak edişler ve maliyetler aşağıdaki gibidir: Devam eden inşaat sözleşmelerinden alacaklar (Not 26) Zarardaki projeler için ayrılan karşılık (Not 26) Devam eden inşaat sözleşmeleri hak ediş bedelleri (Not 26) Bu kapsamda, 31 Aralık 2009 itibarıyla hak edişler için verilen teminatların tutarı 7.470.564 TL ve alınan avansların tutarı 100.670 TL’dir (31 Aralık 2008: 19.047.244 TL ve 10.391.043 TL). 16. Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen Yatırımlar Özkaynak yöntemiyle değerlenen yatırımların bilançoda yer alan net varlık tutarları aşağıdaki gibidir: OAO FormMat Solvay Şişecam Holding AG 31 Aralık 2009 9.453.780 124.302.270 133.756.050 31 Aralık 2008 9.791.841 125.972.902 135.764.743 Özkaynak yöntemiyle değerlenen yatırımların özet finansal tablo bilgileri aşağıdaki gibidir: OAO FormMat Solvay Şişecam Holding AG 31 Aralık 2009 31 Aralık 2008 31 Aralık 2009 31 Aralık 2008 Toplam varlıklar 2.937.468 3.469.644 740.188.364 748.581.760 Toplam yükümlülükler (1.839.919) (2.299.525) (242.979.293) (244.690.156) Net varlıklar 1.097.549 1.170.119 497.209.071 503.891.604 Topluluk pay oranı (%) - Doğrudan ve dolaylı sahiplik oranı (%) 48,46 48,46 25,00 25,00 - Etkin sahiplik oranı (%) 19,59 19,59 20,52 20,52 Net varlıklarda Topluluk’un payı 531.872 567.040 124.302.270 125.972.902 İştirakler üzerindeki şerefiye 8.921.908 9.224.801 - 9.453.780 9.791.841 124.302.270 125.972.902 Dönem kârı/(zararı) Dönem kârı/(zararı) içindeki Topluluk payı Hasılat 17. Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller Bulunmamaktadır. OAO FormMat 1 Ocak - 1 Ocak - 31 Aralık 2009 31 Aralık 2008 (33.422) (798.673) (16.196) (387.037) 1.884.149 3.028.625 Solvay Şişecam Holding AG 1 Ocak - 1 Ocak 31 Aralık 2009 31 Aralık 2008 3.043.735 17.691.251 760.934 4.422.813 358.116.233 315.844.332 Yer altı ve Yapılmakta Arazi ve yerüstü Tesis, makine Diğer maddi olan Maliyet değeri arsalar düzenleri Binalar ve cihazlar Taşıtlar Demirbaşlar duran varlıklar yatırımlar Toplam 1 Ocak 2009 açılış bakiyesi 77.501.896 201.788.124 1.214.497.007 5.365.795.369 54.464.722 244.166.786 231.270.202 304.534.202 7.694.018.308 Düzenleme ve yeniden sınıflandırma 316.532 2.913.209 (2.104.902) 5.804.243 33.985 (6.963.067) (225.951) 225.951 Yabancı para çevrim farkları 123.255 40.830 (6.150.382) (12.899.778) (19.685) (352.632) (9.208) (4.017.866) (23.285.466) Alımlar 278.258 3.484.630 3.754.150 135.505.927 755.697 13.719.843 21.075.411 234.255.830 412.829.746 Çıkışlar (4.791) (2.247.396) (3.786.033) (79.360.076) (2.291.667) (20.496.776) (15.770.004) (21.334.947) (145.291.690) Yapılmakta olan yatırımlardan transferler 373 6.754.593 124.515.517 212.673.528 841.143 4.061.612 11.058.058 (359.904.824) 31 Aralık 2009 kapanış bakiyesi 78.215.523 212.733.990 1.330.725.357 5.627.519.213 53.784.195 234.135.766 247.398.508 153.758.346 7.938.270.898 Birikmiş amortismanlar 1 Ocak 2009 açılış bakiyesi - (94.468.288) (311.461.206) (3.416.781.279) (30.806.686) (180.427.140) (161.995.960) - (4.195.940.559) Düzenleme ve yeniden sınıflandırma - (80.728) (1.066.846) (247.475) 3.057 1.391.992 - - Yabancı para çevrim farkları - (4.293) 1.603.243 5.641.543 91.371 105.314 727 - 7.437.905 Dönem gideri - (2.625.404) (33.097.667) (340.770.141) (6.151.423) (19.633.309) (36.339.761) - (438.617.705) Çıkışlar - 1.630.638 572.688 61.761.246 2.124.284 18.715.024 13.178.733 - 97.982.613 31 Aralık 2009 kapanış bakiyesi - (95.548.075) (343.449.788) (3.690.396.106) (34.739.397) (179.848.119) (185.156.261) - (4.529.137.746) 31 Aralık 2009 itibarıyla net defter değeri 78.215.523 117.185.915 987.275.569 1.937.123.107 19.044.798 54.287.647 62.242.247 153.758.346 3.409.133.152 31 Aralık 2008 itibarıyla net defter değeri 77.501.896 107.319.836 903.035.801 1.949.014.090 23.658.036 63.739.646 69.274.242 304.534.202 3.498.077.749 18. Maddi Duran Varlıklar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar 2009 YILLIK RAPOR 81 Yer altı ve Yapılmakta Arazi ve yerüstü Tesis, makine Diğer maddi olan Maliyet değeri arsalar düzenleri Binalar ve cihazlar Taşıtlar Demirbaşlar duran varlıklar yatırımlar Toplam 1 Ocak 2008 açılış bakiyesi 72.082.399 190.673.959 1.024.088.504 5.178.600.859 50.570.701 221.248.876 195.103.453 143.073.391 7.075.442.142 Satın alma etkisi 2.650.225 495.349 24.158.741 52.894.996 2.079.792 7.629.760 1.578.509 1.071.558 92.558.930 Yabancı para çevrim farkları 3.053.149 974.207 30.061.705 92.754.663 4.190.831 3.952.121 (292.864) 6.395.626 141.089.438 Alımlar 227.670 6.636.191 27.286.170 135.280.718 3.251.240 12.582.598 30.799.442 521.674.297 737.738.326 Çıkışlar (511.547) (923.781) (3.872.523) (257.442.988) (6.996.807) (12.967.678) (7.174.698) (62.920.506) (352.810.528) Yapılmakta olan yatırımlardan transferler - 3.932.199 112.774.410 163.707.121 1.368.965 11.721.109 11.256.360 (304.760.164) 31 Aralık 2008 kapanış bakiyesi 77.501.896 201.788.124 1.214.497.007 5.365.795.369 54.464.722 244.166.786 231.270.202 304.534.202 7.694.018.308 Birikmiş amortismanlar 1 Ocak 2008 açılış bakiyesi - (86.876.910) (269.517.352) (3.288.777.242) (28.206.116) (161.747.110) (126.978.259) - (3.962.102.989) Satın alma etkisi - (486.985) (8.622.274) (32.756.252) (2.006.283) (7.417.019) (1.544.815) - (52.833.628) Yabancı para çevrim farkları - (72.392) (3.357.014) (21.010.820) (853.964) (1.474.007) 288.201 - (26.479.996) Dönem gideri - (7.287.451) (32.236.657) (302.716.951) (6.284.024) (19.557.508) (38.778.805) - (406.861.396) Çıkışlar - 255.450 2.272.091 232.814.833 6.543.701 9.768.504 5.017.718 - 256.672.297 Değer düşüş karşılığı - - - (4.334.847) - - - - (4.334.847) 31 Aralık 2008 kapanış bakiyesi - (94.468.288) (311.461.206) (3.416.781.279) (30.806.686) (180.427.140) (161.995.960) - (4.195.940.559) 31 Aralık 2008 itibarıyla net defter değeri 77.501.896 107.319.836 903.035.801 1.949.014.090 23.658.036 63.739.646 69.274.242 304.534.202 3.498.077.749 31 Aralık 2007 itibarıyla net defter değeri 72.082.399 103.797.049 754.571.152 1.889.823.617 22.364.585 59.501.766 68.125.194 143.073.391 3.113.339.153 18. Maddi Duran Varlıklar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar 82 2009 YILLIK RAPOR 2009 YILLIK RAPOR 83 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) 19. Maddi Olmayan Duran Varlıklar Maliyet değeri Haklar Maden sahaları Diğer 1 Ocak 2009 açılış bakiyesi 26.774.426 13.135.203 7.025.752 Yabancı para çevrim farkı (22.600) - 5.515 Alımlar 13.702.238 - 1.589.569 Çıkışlar (610.442) - (1.531.243) 31 Aralık 2009 kapanış bakiyesi 39.843.622 13.135.203 7.089.593 Birikmiş itfa payları 1 Ocak 2009 açılış bakiyesi (20.103.391) (1.737.096) (3.339.902) Yabancı para çevrim farkı 7.465 - (304) Dönem gideri (3.012.373) (847.331) (615.436) Çıkışlar 587.314 - 938.304 31 Aralık 2009 kapanış bakiyesi (22.520.985) (2.584.427) (3.017.338) 31 Aralık 2009 itibarıyla net defter değeri 17.322.637 10.550.776 4.072.255 31 Aralık 2008 itibarıyla net defter değeri 6.671.035 11.398.107 3.685.850 Maliyet değeri Haklar Maden sahaları Diğer 1 Ocak 2008 açılış bakiyesi 25.066.014 13.135.203 5.623.003 Yabancı para çevrim farkı 139.477 - 162.045 Bağlı ortaklık satın alma etkisi 207.394 - 110.770 Alımlar 1.674.011 - 1.142.748 Çıkışlar (312.470) - (12.814) 31 Aralık 2008 kapanış bakiyesi 26.774.426 13.135.203 7.025.752 Birikmiş itfa payları 1 Ocak 2008 açılış bakiyesi (17.897.928) (868.548) (2.835.718) Yabancı para çevrim farkı (23.835) - (50.455) Bağlı ortaklık satın alma etkisi (175.273) - (73.061) Dönem gideri (2.211.369) (868.548) (393.482) Çıkışlar 205.014 - 12.814 31 Aralık 2008 kapanış bakiyesi (20.103.391) (1.737.096) (3.339.902) 31 Aralık 2008 itibarıyla net defter değeri 6.671.035 11.398.107 3.685.850 31 Aralık 2007 itibarıyla net defter değeri 7.168.091 12.266.655 2.787.285 Toplam 46.935.381 (17.085) 15.291.807 (2.141.685) 60.068.418 (25.180.389) 7.161 (4.475.140) 1.525.618 (28.122.750) 31.945.668 21.754.992 Toplam 43.824.220 301.522 318.164 2.816.759 (325.284) 46.935.381 (21.602.194) (74.290) (248.334) (3.473.399) 217.828 (25.180.389) 21.754.992 22.222.031 20. Şerefiye Pozitif şerefiye (net) Açılış bakiyesi, 1 Ocak Dönem içinde iştiraklerin alımı sırasında oluşan şerefiye (Not 3) Yabancı para çevrim farkı Gider yazılan şerefiye Kapanış bakiyesi, 31 Aralık 2009 19.447.575 - (80.697) - 19.366.878 2008 19.211.454 2.781.996 (2.545.875) 19.447.575 21. Devlet Teşvik ve Yardımları 94/6401 sayılı İhracata Yönelik Devlet Yardımları Kararı çerçevesinde Para Kredi ve Koordinasyon Kurulu’nun 9 Eylül 1998 tarih ve 98/16 sayılı Kararı’na istinaden yayımlanan 98/10 sayılı Araştırma - Geliştirme Yardımına İlişkin Tebliğ çerçevesinde Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından, sanayi kuruluşlarının uzman kurumlar tarafından Ar-Ge niteliğine sahip olduğu tespit edilen projeleri kapsamında izlenip değerlendirilebilen giderlerinin belli bir oranı hibe şeklinde karşılanmakta veya bu projelere geri ödeme koşuluyla sermaye desteği sağlanmaktadır. Maliye Bakanlığı ve Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından tespit edilen usul ve esaslar doğrultusunda yapılan ihracat işlemleri ile diğer döviz kazandırıcı faaliyetler damga vergisi ve harçlardan istisna edilmiştir. İhracata Yönelik Devlet Yardımları Kararı’na dayanılarak hazırlanan Para Kredi ve Koordinasyon Kurulu’nun 16 Aralık 2004 tarihli ve 2004/11 sayılı Kararı’na istinaden yurt dışı fuar katılımlarının desteklenmesi amacıyla devlet yardımı ödenmektedir. 84 2009 YILLIK RAPOR Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) 22.Karşılıklar, Koşullu Varlık ve Yükümlülükler Borç Karşılıkları Kısa vadeli borç karşılıkları 31 Aralık 2009 31 Aralık 2008 Maliyet giderleri karşılığı 7.434.488 5.327.810 Diğer borç karşılıkları 1.723.187 3.703.550 9.157.675 9.031.360 Topluluk, yapmış olduğu iştirak satışında devredilen gayrimenkullerin imar durumundan kaynaklanan 21.158.667 ABD Doları (31 Aralık 2008: 21.158.667 ABD Doları) tutarında bir bedel indirimi öngören davada davalı durumundadır. Topluluk Yönetimi davanın lehe sonuçlanacağına inanmakta olup, davaya ilişkin olarak finansal tablolarda herhangi bir karşılık ayrılmamıştır. Yukarıda bahsi geçen dava dahil olmak üzere 31 Aralık 2009 tarihi itibarıyla Topluluk aleyhine açılmış ve devam eden davaların toplam tutarı yaklaşık 33.687.832 TL’dir (31 Aralık 2008: 35.821.892 TL). Yukarıda belirtildiği üzere Topluluk, dönem içerisinde olağan faaliyetleri dahilinde birden çok davaya davalı ve davacı olarak taraf olmuştur. Bu kapsamda Topluluk Yönetimi, konsolide finansal tablo dipnotlarında açıklanmamış ya da gerekli karşılıkların ayrılmadığı ve Topluluk’un konsolide finansal durumu ya da faaliyet sonuçları üzerinde olumsuz etkisi olabilecek devam eden dava ya da yasal takip olmadığı görüşündedir. 31 Aralık 2009 ve 31 Aralık 2008 tarihlerindeki koşullu yükümlülükler aşağıdaki gibidir: Verilen teminat mektupları İhracat taahhüdü Verilen teminat senetleri ve kefaletler Diğer 31 Aralık 2009 47.964.647 245.969.022 12.927.866 2.591.783 309.453.318 31 Aralık 2008 97.911.366 341.064.465 17.624.705 9.922.660 466.523.196 31 Aralık 2009 ve 31Aralık 2008 tarihleri itibarıyla Şirket’in teminat/rehin/ipotek (“TRİ”) pozisyonuna ilişkin tabloları aşağıdaki gibidir: Şirket Tarafından Verilen TRİ’ler 31Aralık 2009 31Aralık 2008 A. Kendi Tüzel Kişiliği Adına Verilen 11.615.538 60.423.093 B. Tam Konsolidasyon Kapsamına Dahil Edilen Ortaklıklar Lehine Verilen 452.722.166 405.581.064 C. Olağan Ticari Faaliyetlerinin Yürütülmesi Amacıyla Diğer 3’üncü Kişilerin Borcunu Temin Amacıyla Verilen - D. Diğer Verilen TRİ’lerin Toplam Tutarı i. Ana Ortak Lehine Verilen - ii. B ve C maddeleri Kapsamına Girmeyen Diğer Topluluk Şirketleri Lehine Verilen - iii. C Maddesi Kapsamına Girmeyen 3’üncü kişiler Lehine Verilen - Toplam 464.337.704 466.004.157 Şirket’in vermiş olduğu TRİ’lerin Şirket’in özkaynaklarına oranı 31 Aralık 2009 tarihi itibarıyla %26,06 dır (31 Aralık 2008 tarihi itibarıyla %27,02). Rusya Federasyonu’ndaki ekonomik durum Rusya Federasyonu’nda meydana gelen veya meydana gelmesi muhtemel olan siyasi ve ekonomik değişimler, her ne kadar son yıllarda iyileşmeler gözlemlenmiş olsa da, Ekim 2008 tarihinden itibaren şiddetli olarak hissedilmeye başlanan global ekonomik krizle beraber bu ülkede faaliyet gösteren şirketleri olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Rusya Federasyonu’nun ekonomik istikrarı, hükümetinin alacağı ekonomik önlemlere ve hukuki, yönetsel ve politik gelişmelerin etkilerine bağlıdır. Bu gelişmeler ülkede faaliyet gösteren şirketlerin kontrolünde değildir. Sonuç olarak, Rusya Federasyonu’nda faaliyet gösteren şirketler, diğer piyasalarda genel olarak gözlemlenmeyen bazı riskleri göz önünde bulundurmak zorundadır. Ekli konsolide finansal tablolar, Topluluk Yönetimi’nin Rusya Federasyonu’ndaki ekonomik durumun bağlı ortaklıklar ve iştirakin operasyonları ve finansal durumuna etkileri hakkındaki varsayımlarını içermektedir. Rusya Federasyonu’nun gelecekteki ekonomik durumu Topluluk Yönetimi’nin varsayımlarından farklı olabilir. Rusya Federasyonu vergi, kambiyo ve gümrük mevzuatı yoruma oldukça açık ve çok çabuk değişebilen bir mevzuattır. Topluluk Yönetimi’nin bu mevzuatlara yönelik yaklaşımı yerel veya federal otoriteler tarafından farklı şekilde değerlendirilebilir. Rusya Federasyonu’ndaki son ekonomik gelişmeler vergi otoritesinin mevzuat yorumlamalarını oldukça sertleştirmiştir ve bu durum ek vergi cezaları uygulanmasına yol açabilmektedir. İlgili mevzuat gereği cari ve önceki üç yıllık dönem vergi incelemelerine konu olabilmektedir. Bazı özel durumlarda bu süre uzatılabilmektedir. 31 Aralık 2009 itibarıyla Topluluk Yönetimi bu mevzuatlara yönelik yaklaşımının uygun olduğunu ve Topluluk’un vergi, kambiyo ve gümrük mevzuat pozisyonunu koruyabileceğine inanmaktadır. 2009 YILLIK RAPOR 85 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Gürcistan’daki ekonomik durum Gürcistan vergi otoritesi, özellikle Gürcistan’da yaşanan ekonomik sıkıntılar dolayısıyla son zamanlarda iş dünyasına olan ilgisini önemli derecede artırmıştır. Gürcistan’daki lokal ve milli vergi düzenlemeleri oldukça hızlı bir biçimde değişim göstermekte ve bu nedenle tutarsız uygulamalar ve yorumlamalarla karşılaşılmaktadır. Ekli konsolide finansal tablolar, Topluluk Yönetimi’nin Gürcistan’daki ekonomik durumun bağlı ortaklığının operasyonları ve finansal durumuna etkileri hakkındaki varsayımlarını içermektedir. Gürcistan’ın gelecekteki ekonomik durumu Topluluk Yönetimi’nin varsayımlarından farklı olabilir. 23. Taahhütler Hisse tutma taahhüdü ve geri ödeme imtiyazı 25 Haziran 2004 tarihinde International Finance Corporation (“IFC”) ile Trakya Glass Bulgaria EAD, Trakya Cam Sanayii A.Ş., Trakya Investment BV ve Paşabahçe Cam Sanayii A.Ş. arasında bir anlaşma yapılmıştır. Trakya Cam Sanayii A.Ş.’nin tek başına veya Paşabahçe Cam Sanayii A.Ş. ile birlikte Trakya Cam Investment B.V.’nin toplam özsermayesindeki payının %75’in altına düşmemesi gerekmektedir. Aynı şekilde, Trakya Cam Investment B.V.’nin, Trakya Glass Bulgaria EAD’nin toplam özsermayesinin en az %75’ine yasal olarak sahip olacak şekilde hisse tutma yükümlülüğü bulunmaktadır. Hisse alım/satım opsiyonu 8 Temmuz 2005 tarihinde Cromital s.p.a.’nın diğer ortağı Cheminvest s.p.a. ve Soda Sanayii A.Ş. arasında yapılan anlaşma ve 1 Şubat 2008 tarihli ek protokol ile 1 Temmuz 2011 ve 30 Haziran 2012 tarihleri arasında, Cheminvest s.p.a. sahip olduğu %50 Cromital s.p.a. hissesini anlaşmada belirtilen fiyat ile Soda Sanayii A.Ş.’ye satma, Soda Sanayii A.Ş.’den alma opsiyonuna sahiptir. Yatırım taahhüdü Şirket’in bağlı ortaklıklarından Trakya Polatlı Cam Sanayii A.Ş., Polatlı Organize Sanayi Bölgesi (“OSB”) ile Ağustos 2008 tarihinde Arsa Tahsis Sözleşmesi yapmıştır. OSB Yönetim Kurulu ile yapılan anlaşmaya göre, Ağustos 2008 tarihinden itibaren 30 ay sonra yapı proje çalışmaları başlayacaktır. Söz konusu yükümlülüklerin yerine getirilememesi durumunda, ödenmiş olan arsa tahsis bedeli belli bir ödeme planı çerçevesinde Şirket’e geri ödenecektir. Diğer taahhütler Şirketin bağlı ortaklıklarından Camiş Elektrik Üretimi A.Ş.’nin Botaş - Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş. arasında yapılan sözleşme gereği 1 Ocak 2010 - 31 Aralık 2010 tarihleri arasında 21.600.000 m3 doğalgaz alım taahhüdü bulunmaktadır. Ayrıca sözleşme gereği, “A Tipi İstasyonun Botaş Telekomünikasyon ve Scada Sistemi’ne bağlanması” ile ilgili olarak Şirket tarafından yapılması gereken bu sistemin/ teçhizatın mülkiyeti Botaş’a aittir (31 Aralık 2008: 103.000.000 m3). 24. Çalışanlara Sağlanan Faydalar Kısa vadeli İzin karşılığı 31 Aralık 2009 6.762.250 31 Aralık 2008 7.350.179 Uzun vadeli Kıdem tazminatı karşılıkları Yürürlükteki İş Yasası hükümleri uyarınca, çalışanlardan kıdem tazminatına hak kazanacak şekilde iş sözleşmesi sona erenlere hak kazandıkları yasal kıdem tazminatlarının ödenmesi yükümlülüğü vardır. Ayrıca, halen yürürlükte bulunan 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 6 Mart 1981 tarih, 2422 sayılı ve 25 Ağustos 1999 tarih, 4447 sayılı Yasalar ile Değişik 60’ıncı Maddesi hükmü gereğince kıdem tazminatını alarak işten ayrılma hakkı kazananlara da yasal kıdem tazminatlarını ödeme yükümlülüğü bulunmaktadır. 31 Aralık 2009 tarihi itibarıyla ödenecek kıdem tazminatı, her hizmet yılı için bir aylık maaş üzerinden 2.365.16 TL (31 Aralık 2008: 2.173,18 TL) tavanına tabidir. Kıdem tazminatı tavanı altı ayda bir revize edilmekte olup, Topluluk’un kıdem tazminatı karşılığının hesaplanmasında 1 Ocak 2010 tarihinden itibaren geçerli olan 2.427,04 TL tavan tutarı dikkate alınmıştır (31 Aralık 2008: 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren geçerli olan 2.260,05 TL). Kıdem tazminatı yükümlülüğü zorunluluk olmadığından dolayı herhangi bir fonlamaya tabi değildir. Kıdem tazminatı yükümlülüğü, şirketin çalışanların emekli olmasından doğan gelecekteki olası yükümlülüğün bugünkü değerinin tahminine göre hesaplanır. Yeniden düzenlenmiş UMS 19 “Çalışanlara Sağlanan Haklar”, işletmenin yükümlülüklerini tanımlanmış fayda planları kapsamında aktüeryal değerleme yöntemleri kullanılarak hesaplanmasını öngörür. Buna uygun olarak, toplam yükümlülüklerin hesaplanmasında kullanılan aktüeryal varsayımlar aşağıda belirtilmiştir. 86 2009 YILLIK RAPOR Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Esas varsayım, her hizmet yılı için olan azami yükümlülüğün enflasyona paralel olarak artmasıdır. Dolayısıyla, uygulanan iskonto oranı, gelecek enflasyon etkilerinin düzeltilmesinden sonraki beklenen reel faiz oranını ifade eder. Sonuçta, 31 Aralık 2009 ve 31 Aralık 2008 tarihleri itibarıyla, ekli konsolide finansal tablolarda yükümlülükler, çalışanların emekliliğinden kaynaklanan geleceğe ait olası yükümlülüğün bugünkü değeri tahmin edilerek hesaplanır. Bilanço tarihindeki karşılıklar, yıllık %4,80 enflasyon (31 Aralık 2008: %5,40) ve %11,00 iskonto oranı (31 Aralık 2008: %12,00) varsayımlarına göre yaklaşık %5,92 olarak elde edilen reel iskonto oranı (31 Aralık 2008: %6,26) kullanılmak suretiyle hesaplanmıştır. İsteğe bağlı işten ayrılmalar neticesinde ödenmeyip, Topluluk’a kalacak olan kıdem tazminatı tutarlarının tahmini oranı da dikkate alınmıştır. Kıdem tazminatı karşılığında gerçekleşen hareketler aşağıdaki gibidir: Açılış bakiyesi, 1 Ocak Bağlı ortaklık satın alma etkisi Aktüeryal kayıp/(kazanç) Hizmet maliyeti Faiz maliyeti Dönem içinde yapılan ödemeler Kapanış bakiyesi, 31 Aralık 2009 144.294.534 - 2.006.826 24.102.557 9.161.406 (30.970.033) 148.595.290 2008 140.835.844 586.066 (3.743.406) 19.713.271 7.892.812 (20.990.053) 144.294.534 31 Aralık 2009 5.200.511 30.520.896 1.892.781 41.754.410 9.627.612 19.518.691 20.400.958 82.548 128.998.407 31 Aralık 2008 5.817.440 20.518.744 2.362.162 91.124.771 16.200.722 44.230.194 27.490.153 147.282 207.891.468 Diğer duran varlıklar Gelecek yıllara ait giderler 7.318.375 Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar için verilen avanslar 24.411.782 31.730.157 1.556.764 19.751.489 21.308.253 25. Emeklilik Planları Bulunmamaktadır. 26. Diğer Varlık ve Yükümlülükler Diğer dönen varlıklar Gelecek aylara ait giderler Gelir tahakkukları İş avansları Stoklar için verilen sipariş avansları Peşin ödenen vergi ve fonlar Devreden KDV Yurtdışı satışlardan kaynaklanan terkin edilecek KDV Diğer Kısa vadeli diğer yükümlülükler Gider tahakkukları Gelecek aylara ait gelirler Ödenecek vergi ve harçlar Ödenecek SSK primleri Hesaplanan KDV ve diğer yükümlülükler Diğer (*) 31 Aralık 2009 8.020.317 21.633.959 24.074.590 10.965.923 5.829.408 4.299.026 74.823.223 31 Aralık 2008 4.885.697 36.172.909 18.532.121 10.997.595 697.499 623.577 71.909.398 (*) Topluluk, International Finance Corporation’a JSC Mina bağlı ortaklığının yaklaşık %19,20’lik hissesi için hisse satış opsiyonu vermiştir. Hisse satış opsiyonuna konu olan yükümlülükler gerçeğe uygun değerinden konsolide finansal tablolara yansıtılmıştır ve toplam değeri 7.913.524 TL’dir. Topluluk bu tutarın 3.956.762 TL’sini avans olarak cari dönemde ödemiştir. Satış opsiyonuna konu olan hisselerin Topluluk, adına tescili 2010 yılı Şubat ayında tamamlanmıştır. Geriye kalan 3.956.762’lik TL tutar anlaşma gereği 2010 yılı Haziran ve Aralık aylarında ödenecektir. Uzun vadeli diğer yükümlülükler Diğer çeşitli borçlar 738.990 Konsolide edilmeyen müşterek yönetime tabi işletmeler ile ilgili yükümlülük (Not 23) 1.494.661 2.233.651 722.044 722.044 2009 YILLIK RAPOR 87 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) 27. Özkaynaklar Özkaynak kalemlerinden, “Çıkarılmış Sermaye”, “Kârdan Ayrılan Kısıtlanmış Yedekler” ve Türk Ticaret Kanunu’nun 466’ıncı Maddesi çerçevesinde yasal yedek statüsünde olan “Hisse Senedi İhraç Primleri” yasal kayıtlardaki tutarları ile gösterilmiştir. Bu kapsamda, UFRS esasları çerçevesinde yapılan değerlemelerde ortaya çıkan ve rapor tarihi itibarıyla kâr dağıtımına veya sermaye artırımına konu edilemeyen farkların (enflasyon düzeltmelerinden kaynaklanan farklılıklar gibi), çıkarılmış sermaye ile ilgili kısmı çıkarılmış sermaye kaleminden sonra gelen “sermaye düzeltmesi farkları” kalemiyle, “kârdan ayrılan kısıtlanmış yedekler” ve “hisse senedi ihraç primleri”nden kaynaklanan farklar ise geçmiş yıllar kârları/zararlarıyla ilişkilendirilmiştir. Diğer özkaynak kalemleri ise UFRS esasları çerçevesinde değerlenen tutarları üzerinden gösterilmiştir. Bu kapsamda, daha önce ana hesaptan ayrı bir kalemde gösterilen (özsermaye enflasyon düzeltme farkları gibi) farklar, ilgili oldukları özkaynak kalemlerine dağıtılmıştır. a) Sermaye/Karşılıklı İştirak Sermaye Düzeltmesi Şirketin çıkarılmış sermayesi her biri 1 Kr (Bir Kuruş) itibari değerde 110.000.000.000 adet hamiline yazılı paya bölünmüştür. Kayıtlı sermaye tavanı Onaylanmış ve ödenmiş sermaye Ortaklar T. İş Bankası A.Ş. Efes Holding A.Ş. Trakya Cam Sanayii A.Ş. Çayırova Cam Sanayii A.Ş. Camiş Madencilik A.Ş. Cam Elyaf Sanayii A.Ş. Paşabahçe Cam Sanayii ve Ticaret A.Ş. Paşabahçe Eskişehir Cam San. ve Tic. A.Ş. Milli Reasürans T.A.Ş. Anadolu Hayat Emeklilik A.Ş. Diğer Nominal sermaye Sermaye düzeltmesi farkları Karşılıklı iştirak sermaye düzeltmesi (-) Düzeltilmiş sermaye 31 Aralık 2009 2.000.000.000 1.100.000.000 31 Aralık 2009 Pay tutarı Hisse TL oranı (%) 705.180.695 64,107 42.254.979 3,841 17.243.559 1,568 19.020.109 1,729 7.784.190 0,707 426.453 0,039 5.692 0,001 4 0,000 - 0,000 550.273 0,050 307.534.046 27,958 1.100.000.000 100,000 241.425.784 (44.480.006) 1.296.945.778 31 Aralık 2008 2.000.000.000 1.006.222.184 31 Aralık 2008 Pay tutarı Hisse TL oranı (%) 645.062.248 64,107 38.652.635 3,841 15.773.502 1,568 17.398.596 1,729 7.120.568 0,707 390.097 0,038 5.207 0,000 3 0,000 7.250 0,000 3.670 0,000 281.808.408 28,010 1.006.222.184 100,000 241.425.784 (40.687.973) 1.206.959.995 b) Değer Artış Fonları Değer artış fonları Finansal varlık değer artış fonu Azınlık hisseleri satış opsiyonu değerleme fonu 31 Aralık 2009 2.992.734 (4.564.310) (1.571.576) 31 Aralık 2008 (324.068) (324.068) Finansal varlık değer artış fonu Finansal varlık değer artış fonu satılmaya hazır finansal varlıkların gerçeğe uygun değerlerinden değerlemesi sonucu ortaya çıkar. Gerçeğe uygun değeriyle değerlenen bir finansal aracın elden çıkarılması durumunda, değer artış fonunun satılan finansal varlıkla ilişkili parçası doğrudan kâr/zararda muhasebeleştirilir. Yeniden değerlenen bir finansal aracın kalıcı değer düşüklüğüne uğraması durumunda ise değer artış fonunun değer düşüklüğüne uğrayan finansal varlıkla ilişkili kısmı gelir tablosunda muhasebeleştirilir. Azınlık hisseleri satış opsiyonu değerleme fonu Topluluk, International Finance Corporation’a JSC Mina bağlı ortaklığının yaklaşık %19,20’lik hissesi için hisse satış opsiyonu vermiştir. Hisse satış opsiyonuna konu olan yükümlülükler gerçeğe uygun değerinden konsolide finansal tablolara yansıtılmıştır. Hisse satış opsiyonuna konu olan ana ortaklık dışı paylar Topluluk’un paylarına dağıtılmış ve gerçeğe uygun değerinden kaydedilen hisse satış opsiyonuyla ilgili yükümlülük ve ana ortaklık dışı paylar etkisi arasındaki fark değer artış fonları hesabına yansıtılmıştır. c) Kârdan Ayrılan Kısıtlanmış Yedekler Kanuni defterlerdeki birikmiş kârlar, aşağıda belirtilen kanuni yedeklerle ilgili hüküm haricinde dağıtılabilirler. Türk Ticaret Kanunu’na göre, yasal yedekler birinci ve ikinci tertip yasal yedekler olmak üzere ikiye ayrılır. Türk Ticaret Kanunu’na göre birinci tertip yasal yedekler, şirketin ödenmiş sermayesinin %20’sine ulaşılıncaya kadar, kanuni net kârın %5’i olarak ayrılır. İkinci tertip yasal yedekler ise dağıtılan kârın ödenmiş sermayenin %5’ini aşan kısmının %10’u oranında ayrılır, ancak Holding şirketleri bu uygulamaya tabi değildir. Halka açık şirketler, temettü dağıtımlarını SPK tarafından yayımlanan standartlar ve tebliğlerin öngördüğü esaslar çerçevesinde yaparlar. 88 2009 YILLIK RAPOR Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Türk Ticaret Kanunu’nun 466’ıncı Maddesi çerçevesinde ayrılan “Yasal Yedekler”, yasal yedek statüsünde olan “Hisse Senedi İhraç Primleri” ve kâr dağıtımı dışındaki belli amaçlar (vergi avantajı elde edebilmek için ayrılan iştirak satış kazançları) için ayrılmış yasal yedekler, kayıtlardaki tutarları ile gösterilmiştir. Bu kapsamda, UFRS esasları çerçevesinde yapılan değerlemelerde ortaya çıkan ve rapor tarihi itibarıyla kâr dağıtımına veya sermaye artırımına konu edilmeyen enflasyon düzeltmelerinden kaynaklanan farklılıkları, geçmiş yıllar kârları/zararlarıyla ilişkilendirilmiştir. Kârdan ayrılan kısıtlanmış yedekler Yasal yedekler İştirak satış kazançları (*) Ana ortaklığa ait kârdan ayrılan kısıtlanmış yedekler toplamı 31 Aralık 2009 36.910.148 - 36.910.148 31 Aralık 2008 31.158.779 42.667.628 73.826.407 (*) Dönem içerisinde sermayeye ilave edilmiştir. d) Geçmiş Yıl Kâr/(Zararları) Bilanço tarihi itibarıyla 1.388.302.863 TL (31 Aralık 2008: 1.269.367.765 TL) tutarındaki geçmiş yıllar kârları içerisinde yer alan ana ortaklığın olağanüstü yedek akçe tutarı 278.400.522 TL’dir (31 Aralık 2008: 220.234.705 TL). Kâr Dağıtımı Sermaye Piyasası Kurulu’nca (“SPK”) 27 Ocak 2010 tarihinde 2009 yılı faaliyetlerinden elde edilen kârların dağıtım esasları ile ilgili olarak; payları borsada işlem gören anonim ortaklıklar için, herhangi bir asgari kâr dağıtım zorunluluğu getirilmemesine (31 Aralık 2008: %20), bu kapsamda, kâr dağıtımının SPK’nın Seri: IV, No: 27 sayılı “ Sermaye Piyasası Kanununa Tabi Olan Halka Açık Anonim Ortaklıkların Temettü Avansı Dağıtımında Uyacakları Esaslar Hakkında Tebliği”nde yer alan esaslar, ortaklıkların esas sözleşmelerinde bulunan hükümler ve şirketler tarafından kamuya açıklanmış olan kâr dağıtım politikaları çerçevesinde gerçekleştirilmesine karar verilmiştir. Bunun yanında söz konusu SPK Kararı ile konsolide finansal tablo düzenleme yükümlülüğü bulunan şirketlerin, yasal kayıtlarında bulunan kaynaklarından karşılanabildiği sürece, net dağıtılabilir kâr tutarını, Seri: XI, No: 29 sayılı Tebliğ çerçevesinde hazırlayıp kamuya ilan edecekleri konsolide finansal tablolarında yer alan net dönem kârlarını dikkate alarak hesaplamaları gerektiği düzenlenmiştir. e) Azınlık Payları Konsolidasyon kapsamındaki bağlı ortaklıkların ödenmiş/çıkarılmış sermaye dahil bütün özkaynak hesap grubu kalemlerinden, ana ortaklık ve bağlı ortaklıklar dışı paylara isabet eden tutarlar indirilir ve konsolide bilançoda özkaynak hesap grubunda “Azınlık Payları” kaleminde gösterilir. Konsolidasyon kapsamındaki bağlı ortaklıkların net dönem kâr veya zararlarından tam konsolidasyon yöntemine tabi ortaklıklar dışındaki paylara isabet eden kısım, dönem kârı/(zararı) kaleminden sonra dönem kârı/(zararının) dağılımı kaleminin altında, azınlık payı adıyla gösterilir. 28. Satışlar ve Satışların Maliyeti 1 Ocak - Satışlar 31 Aralık 2009 Satışlar 3.920.974.114 Diğer gelirler 5.210.312 Satış iadeleri (18.604.700) Satış iskontoları (201.431.386) Satışlardan diğer indirimler (62.518.217) 3.643.630.123 Satışların maliyeti İlk madde ve malzeme giderleri (1.171.519.838) Doğrudan işçilik giderleri (198.384.814) Genel üretim giderleri (683.784.829) Amortisman giderleri (388.095.689) Yarı mamul stoklarındaki değişim 3.129.877 Mamul stoklarındaki değişim (154.498.171) Satılan mamullerin maliyeti (2.593.153.464) Satılan ticari malların maliyeti (134.432.264) Verilen hizmetlerin maliyeti (*) (18.806.695) Diğer maliyetler (16.574.558) (2.762.966.981) 1 Ocak 31 Aralık 2008 3.990.203.094 5.320.115 (10.202.842) (183.813.909) (57.792.410) 3.743.714.048 (1.434.329.503) (219.276.703) (684.253.007) (349.646.345) (64.851) 227.322.125 (2.460.248.284) (145.164.754) (17.071.665) (19.791.606) (2.642.276.309) (*)1 Ocak - 31 Aralık 2009 döneminde verilen hizmet maliyeti içerisinde amortisman ve itfa payları giderleri 2.817.598 TL’dir (1 Ocak - 31 Aralık 2008: 2.360.118 TL’dir). 2009 YILLIK RAPOR 89 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) 29.Araştırma ve Geliştirme Giderleri, Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri, Genel Yönetim Giderleri Pazarlama, satış, dağıtım giderleri Genel yönetim giderleri Araştırma ve geliştirme giderleri 1 Ocak - 31 Aralık 2009 (273.065.976) (363.803.175) (30.934.846) (667.803.997) 1 Ocak 31 Aralık 2008 (248.531.010) (349.323.227) (27.786.753) (625.640.990) 1 Ocak - 31 Aralık 2009 (11.425.842) (220.438.280) (154.320.761) (229.439.556) (52.179.558) (667.803.997) 1 Ocak 31 Aralık 2008 (12.340.751) (190.485.456) (169.269.052) (196.362.539) (57.183.192) (625.640.990) Diğer faaliyetlerden gelirler Komisyon gelirleri Konusu kalmayan karşılıklar Sigorta hasar tazminatı Maddi duran varlık satış kârları Değerli maden satış kârları Diğer olağan gelir ve kârlar 1 Ocak - 31 Aralık 2009 456.231 7.022.313 1.650.936 26.800.665 9.414.262 14.013.099 59.357.506 1 Ocak 31 Aralık 2008 682.861 3.458.218 2.111.661 1.838.128 8.090.868 Diğer faaliyetlerden giderler Komisyon giderleri Karşılık giderleri Maddi duran varlık satış zararları Diğer gider ve zararlar 1 Ocak - 31 Aralık 2009 (288.275) (3.965.136) - (22.315.547) (26.568.958) 1 Ocak 31 Aralık 2008 (405.878) (10.097.065) (3.656.232) (18.028.362) (32.187.537) 1 Ocak - 31 Aralık 2009 775.114 52.166.459 2.471 373.110.031 12.023.883 438.077.958 1 Ocak 31 Aralık 2008 973.484 31.562.375 23.910 405.559.171 5.474.222 443.593.162 1 Ocak - 31 Aralık 2009 (126.270.102) (5.976.891) (397.615.081) (2.627) (529.864.701) 1 Ocak 31 Aralık 2008 (119.968.395) (8.441.312) (514.040.743) (7) (642.450.457) 30. Niteliklerine Göre Faaliyet Giderleri Endirekt malzeme giderleri İşçi ve personel ücret ve giderleri Dışarıdan sağlanan hizmet giderleri Çeşitli giderler Amortisman ve itfa payları giderleri 31. Diğer Faaliyetlerden Gelirler/(Giderler) 32. Finansal Gelirler Temettü gelirleri Faiz gelirleri Bağlı ortaklık ve satılmaya hazır finansal varlık satış kârı Kambiyo kârları Reeskont faiz gelirleri 33. Finansal Giderler Faiz giderleri Reeskont faiz giderleri Kambiyo zararları Menkul kıymet satış zararı 90 2009 YILLIK RAPOR Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) 34. Satış Amacıyla Elde Tutulan Duran Varlık ve Durdurulan Faaliyetler Durdurulan faaliyet bulunmamaktadır. 35. Vergi Varlık ve Yükümlülükleri Ertelenmiş Vergi Varlıkları ve Yükümlülükleri Topluluk, vergiye esas yasal finansal tabloları ile UFRS’ye göre hazırlanmış finansal tabloları arasındaki farklılıklardan kaynaklanan geçici zamanlama farkları için ertelenmiş vergi varlıkları ve yükümlülükleri muhasebeleştirmektedir. Söz konusu farklılıklar genellikle bazı gelir ve gider kalemlerinin vergiye esas tutarları ile UFRS’ye göre hazırlanan finansal tablolarda farklı dönemlerde yer almasından kaynaklanmaktadır. Türk Vergi Mevzuatı, ana şirket ve onun bağlı ortaklığına konsolide vergi beyannamesi hazırlamasına izin vermediğinden, ekli konsolide finansal tablolarda da yansıtıldığı üzere, vergi karşılıkları her bir işletme bazında ayrı olarak hesaplanmıştır. Bu kapsamda ekli konsolide finansal tablolarda konsolide edilen işletmelere ait ertelenmiş vergi varlıkları ve yükümlülükleri de netleştirilmeden ayrı olarak gösterilmiştir. Ertelenmiş vergi varlıkları Ertelenmiş vergi yükümlülükleri (-) Ertelenmiş vergi yükümlülükleri (net) 31 Aralık 2009 35.917.739 (101.438.813) (65.521.074) 31 Aralık 2008 18.399.729 (114.085.163) (95.685.434) Ertelenmiş vergi varlıkları/(yükümlülükleri) Maddi ve maddi olmayan duran varlıkların değerleme ve ekonomik ömür farklılıkları Kıdem tazminatı karşılığı Vergiden mahsup edilecek geçmiş yıl zararları Yararlanılacak yatırım indirimi Reel olmayan finansman maliyetleri Stokların yeniden değerlemesi Diğer 31 Aralık 2009 (145.770.074) 29.618.937 37.751.418 8.014.441 - 7.370.168 (2.505.964) (65.521.074) 31 Aralık 2008 (167.874.710) 28.800.302 24.133.018 107.921 11.373.586 7.774.449 (95.685.434) Kurumlar Vergisi Topluluk, Türkiye’de geçerli olan kurumlar vergisine tabidir. Türk Vergi Kanunu ana şirket ve bağlı ortaklıklarının konsolide bir vergi beyannamesi doldurmasına izin vermemektedir. Dolayısıyla, ekteki konsolide finansal tablolarda yansıtılan vergi karşılıkları konsolide edilen şirketleri ayrı tüzel kişilik bazında dikkate alarak hesaplanmıştır. Vergiye tabi kurum kazancı üzerinden tahakkuk ettirilecek kurumlar vergisi oranı, ticari kazancın tespitinde gider yazılan vergi matrahından indirilemeyen giderlerin eklenmesi ve vergiden istisna kazançlar, vergiye tabi olmayan gelirler ve diğer indirimler (varsa geçmiş yıl zararları, tercih edildiği takdirde kullanılan yatırım indirimleri ve Ar-Ge merkezi indirimi) düşüldükten sonra kalan matrah üzerinden hesaplanmaktadır. 2009 yılında uygulanan efektif vergi oranı %20’dir (2008: %20). Türkiye’de geçici vergi üçer aylık dönemler itibarıyla hesaplanmakta ve tahakkuk ettirilmektedir. 2009 yılı kurum kazançlarının geçici vergi dönemleri itibarıyla vergilendirilmesi aşamasında kurum kazançları üzerinden %20 oranında geçici vergi hesaplanmıştır (2008: %20). Zararlar, gelecek yıllarda oluşacak vergilendirilebilir kârdan düşülmek üzere, maksimum 5 yıl taşınabilir. Ancak oluşan zararlar geriye dönük olarak, önceki yıllarda oluşan kârlardan düşülemez. Türkiye’de vergi değerlendirmesiyle ilgili kesin ve kati bir mutabakatlaşma prosedürü bulunmamaktadır. Şirketler ilgili yılın hesap kapama dönemini takip eden yılın 1 - 25 Nisan tarihleri arasında (özel hesap dönemine sahip olanlarda dönem kapanışını izleyen dördüncü ayın 1 - 25 tarihleri arasında) vergi beyannamelerini hazırlamaktadır. Vergi Dairesi tarafından bu beyannameler ve buna baz olan muhasebe kayıtları 5 yıl içerisinde incelenerek değiştirilebilir. Gelir Vergisi Stopajı Kurumlar vergisine ek olarak, dağıtılması durumunda kâr payı elde eden ve bu kâr paylarını kurum kazancına dahil ederek beyan eden tam mükellef kurumlara ve yabancı şirketlerin Türkiye’deki şubelerine dağıtılanlar hariç olmak üzere kâr payları üzerinden ayrıca gelir vergisi stopajı yapılması gerekmektedir. Gelir vergisi stopajı 23 Temmuz 2006 tarihinden itibaren tüm şirketlerde %15 olarak uygulanmaktadır. Dağıtılmayıp sermayeye ilave edilen kâr payları gelir vergisi stopajına tabi değildir. 24 Nisan 2003 tarihinden önce alınmış yatırım teşvik belgelerine istinaden yararlanılan yatırım indirimi tutarı üzerinden %19,8 vergi tevkifatı yapılması gerekmektedir. Bu tarihten sonra yapılan teşvik belgesiz yatırım harcamalarından şirketlerin üretim faaliyetiyle doğrudan ilgili olanların %40’ı vergilendirilebilir kazançtan düşülebilir. Yararlanılan teşvik belgesiz yatırım harcamalarından vergi tevkifatı yapılmamaktadır. 2009 YILLIK RAPOR 91 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Yatırım İndirimi Uygulaması Yatırım indirimi uygulaması 1 Ocak 2006 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlükten kaldırılmıştır. Ancak, şirketlerin vergilendirilebilir kazançlarının yetersiz olması sebebiyle, 31 Aralık 2005 tarihi itibarıyla yararlanamadığı yatırım indirimi tutarı sonraki yıllarda elde edilecek vergilendirilebilir kazançlardan düşülmek üzere sonraki yıllara taşınabilir. Bununla birlikte, taşınan yatırım indirimini sadece 2006, 2007 ve 2008 yıllarına ait kazançlarından indirebilir. 2008 yılı kurum kazancından indirilemeyen yatırım indirimi tutarının sonraki dönemlere devri mümkün değildir. Anayasa Mahkemesi, 15 Ekim 2009 tarihli toplantısında, kazanılmış hakları ortadan kaldıran bu yasal düzenlemeyi, Anayasaya aykırı bularak iptal etmiş ve böylece yatırım indirimiyle ilgili süre sınırlaması da raporlama tarihi itibarıyla ortadan kalkmıştır. Söz konusu karar ise 8 Ocak 2010 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Topluluk’un bağlı ortaklıkları Trakya Yenişehir Cam Sanayii A.Ş. ve Anadolu Cam Yenişehir Sanayii A.Ş., 31 Aralık 2008 tarihi itibariyle kullanamadıkları yatırım indirimi tutarlarının, Anayasa Mahkemesi’nin kararına istinaden 2009 yılı vergi hesaplamasında dikkate alınması için, 2009 yılı 4’üncü dönem geçici vergi beyannamelerini ihtirazi kayıtla vermiş ve sırasıyla 6.363.440 TL ve 1.651.001 TL tutarındaki geçici verginin kendilerine ret ve iadesinin temini için dava açmıştır. Topluluk Yönetimi, davanın lehine sonuçlanacağını öngördüğünden, ekli konsolide finansal tablolarda söz konusu tutarı ertelenmiş vergi varlığı olarak kayıtlara almıştır. Kurumlar vergisi karşılığı Peşin ödenen vergi ve fonlar (-) Bilançodaki vergi karşılığı 31 Aralık 2009 66.542.026 (46.899.504) 19.642.522 31 Aralık 2008 83.339.741 (57.088.211) 26.251.530 Cari dönem kurumlar vergisi karşılığı Ertelenmiş vergi geliri/(gideri) Gelir tablosundaki vergi karşılığı 1 Ocak - 31 Aralık 2009 (66.542.026) 30.993.558 (35.548.468) 1 Ocak 31 Aralık 2008 (83.339.741) 15.269.888 (68.069.853) 1 Ocak - Vergi karşılığının mutabakatı 31 Aralık 2009 Vergi ve ana ortaklık dışı paylar öncesi kâr 154.605.688 Geçerli vergi oranı %20 Hesaplanan vergi (30.921.138) Ayrılan ile hesaplanan vergi karşılığının mutabakatı - Kanunen kabul edilmeyen giderler (14.828.769) - Temettü ve vergiden muaf diğer gelirler 22.894.506 - Vergiden mahsup edilebilecek geçmiş yıl zararları 139.476 - Yararlanılacak yatırım indirimleri 8.014.441 - Özkaynak yöntemiyle değerlenen yatırımların kâr payları (148.948) - Konsolidasyon düzeltmeleri (20.392.310) - Farklı vergi oranlarına tabi yurtdışı şirketlerin etkisi (305.726) - Yatırım indiriminden faydalanan yurtiçi şirketlerin vergi oran etkisi - Gelir tablosundaki vergi karşılığı (35.548.468) 1 Ocak 31 Aralık 2008 256.878.561 %20 (51.375.712) (10.678.061) 29.386.234 (5.660.212) (11.571.101) (807.155) (22.842.095) 5.448.616 29.633 (68.069.853) 36. Hisse Başına Kazanç 1 Ocak - Hisse başına kazanç 31 Aralık 2009 Dönem boyunca mevcut olan hisselerin ortalama sayısı (tam değeri) 1.100.000.000 Ana şirket hissedarlarına ait net dönem kârı 111.808.768 Hisse başına kazanç 0,1016 Ana şirket hissedarlarına ait toplam kapsamlı gelir 109.245.325 Toplam kapsamlı gelirden elde edilen hisse başına kazanç 0,0993 1 Ocak 31 Aralık 2008 1.100.000.000 158.719.256 0,1443 204.547.399 0,1859 92 2009 YILLIK RAPOR Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) 37. İlişkili Taraf Açıklamaları Topluluk’un ana ortağı T. İş Bankası A.Ş.’dir. Şirket ile konsolide edilen bağlı ortaklıkları arasında gerçekleşen işlemler konsolidasyon sırasında elimine edildiklerinden, bu notta açıklanmamıştır. Topluluk ile diğer ilişkili taraflar arasındaki işlemlerin detayları aşağıda açıklanmıştır. İlişkili taraflarda tutulan mevduatlar 31 Aralık 2009 T. İş Bankası A.Ş. - Vadesiz 24.060.124 - Vadeli 884.230.963 908.291.087 İşbank GmbH - Vadesiz 7.435.591 - Vadeli 114.267.566 121.703.157 1.029.994.244 31 Aralık 2008 İlişkili taraflardan kullanılan krediler T. İş Bankası A.Ş. İşbank GmbH T. Sınai ve Kalkınma Bankası A.Ş. 31 Aralık 2009 432.373.481 - 15.264.447 447.637.928 31 Aralık 2008 230.502.303 50.763.208 1.497.651 282.763.162 İlişkili taraflardan cari alacaklar Camiş Menkul Değerler A.Ş. Anadolu Anonim Türk Sigorta A.Ş. Cromital S.P.A. İş Merkezleri Yönetim ve İşletim A.Ş. Mepa Merkezi Pazarlama A.Ş. Omco International N.V. OAO FormMat OOO Paşabahçe Mağazaları Paşabahçe Glass GmbH Paşabahçe Mağazaları B.V. Paşabahçe Mağazaları EOOD Paşabahçe USA Inc. Paşabahçe Yatırım ve Pazarlama A.Ş. Sintan Kimya San. ve Tic. A.Ş. Şişecam Shangai Trade Co. Ltd. T. İş Bankası A.Ş. Yatırım Finansman Menkul Değerler A.Ş. Paşabahçe Spain SL Diğer 31 Aralık 2009 14.843 16.750 5.664.242 1.042.194 20.828 126.185 561.419 164.649 95.067 4.007.170 384.329 681.818 1.515.506 337.617 1.279.844 332.884 10.916 503.338 3.860 16.763.459 31 Aralık 2008 6.954 426 5.856.887 1.054.701 16.217 483.075 259.280 165.370 249.998 4.160.557 973.996 509.839 1.405.635 118.209 3.610.261 9.761 11.226 18.892.392 21.237.798 278.587.372 299.825.170 8.432.085 220.047.746 228.479.831 528.305.001 2009 YILLIK RAPOR 93 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) İlişkili taraflara cari borçlar Anadolu Anonim Türk Sigorta A.Ş. Avea İletişim Hizmetleri A.Ş. Paşabahçe Spain SL Denizli Cam San. Vakfı İstanbul Porselen Sanayi A.Ş. İş Merkezleri Yönetim ve İşletim A.Ş. OOO Paşabahçe Mağazaları Paşabahçe Glass GmbH Paşabahçe Mağazaları EOOD Paşabahçe USA Inc Mosimmobillia Solvay Şişecam Holding AG Sudel Invest S.A.R.L Diğer 31 Aralık 2009 3.508.248 88.152 431.798 78.019 2.902.181 51.050 104.827 386.923 - 192.406 92.571 4.005.527 19.212.102 834.204 31.888.008 31 Aralık 2008 3.439.722 61.347 58.914 2.902.319 169.174 105.286 60.298 33.208 55.823 3.808.008 1.440.844 52.586.412 820.046 65.541.401 1 Ocak - 31 Aralık 2009 89 2.319 4.908.130 21.010 181.245 - 147.044 14.359.957 593 19.620.387 1 Ocak 31 Aralık 2008 1.440 2.547 5.787.131 170.141 6.873 95.756 9.707.393 15.771.281 İlişkili taraflarla ilgili faiz giderleri T. İş Bankası A.Ş. 5.243.259 İstanbul Porselen Sanayi A.Ş. 371.772 İşbank GmbH 1.684.328 T. Sınai ve Kalkınma Bankası A.Ş. 421.661 Paşabahçe USA Inc. - Paşabahçe Spain SL 2.072 7.723.092 6.048.681 465.081 378.771 221.283 3.690 7.117.506 İlişkili taraflarla ilgili diğer gelirler Anadolu Anonim Türk Sigorta Şirketi 452.780 T. İş Bankası A.Ş. 2.397 Sintan Kimya Sanayii ve Tic. A.Ş. 203.697 İş Merkezleri Yönetim ve İşletim A.Ş. 9.712.471 İş Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı A.Ş. 22.531.778 Paşabahçe Mağazaları EOOD - OAO FormMat - Diğer 34.382 32.937.505 5.410.724 124.064 58.384 8.324.254 337.130 165.019 61.007 14.480.582 İlişkili taraflarla yapılan işlemler ile ilgili diğer gelir ve giderler: İlişkili taraflarla ilgili faiz gelirleri İstanbul Porselen Sanayi A.Ş. Mepa Merkezi Pazarlama A.Ş. İşbank GmbH Paşabahçe Spain SL Paşabahçe Mağazaları B.V. Paşabahçe USA Inc. Paşabahçe Yatırım ve Pazarlama A.Ş. T. İş Bankası A.Ş. Diğer 94 2009 YILLIK RAPOR Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) 1 Ocak - İlişkili taraflarla ilgili diğer giderler 31 Aralık 2009 İş Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı A.Ş. 10.488.253 Anadolu Anonim Türk Sigorta Şirketi 1.250.147 Anadolu Hayat Emeklilik Sigorta A.Ş. 120.348 T. İş Bankası A.Ş. 398.894 Tibaş Mens. Munz. Yard. Vakfı 767.996 İş Merkezleri Yönetim ve İşletim A.Ş. 3.213.554 İşbank GmbH 1.285 Kültür Yayınları İş-Türk Ltd. Şti. 26.620 Kanyon Yönetim İşletim ve Pazarlama Ltd. Şti. 96.562 Avea İletişim Hizmetleri A.Ş. 2.524 Camiş Menkul Değerler A.Ş. 161.689 Şişecam Shangai Trade Co. Ltd. 871.367 OAO FormMat 1.139.147 Solvay Şişecam Holding AG 21.215.603 Diğer 34.066 39.788.055 Üst düzey yöneticilere sağlanan kısa vadeli faydalar - Ana ortaklık (Holding) 7.781.798 - Konsolidasyona tabi diğer şirketler 13.591.337 21.373.135 1 Ocak 31 Aralık 2008 9.488.552 982.658 75.720 347.153 710.808 5.946.590 18.312 1.929 22.607 716.790 1.998.114 16.844.446 497 37.154.176 6.599.572 15.367.876 21.967.448 38. Finansal Araçlardan Kaynaklanan Risklerin Niteliği ve Düzeyi a) Sermaye riski yönetimi Topluluk’un, sermaye yönetiminde bir yandan faaliyetlerinin sürekliliğini sağlamaya çalışırken, diğer yandan da borç ve özkaynak dengesini en verimli şekilde kullanarak kârlılığını artırmayı hedeflemektedir. Topluluk’un sermaye yapısı, Not 8 ve 10’da açıklanan kredileri de içeren borçlar, Not 6’da açıklanan nakit ve nakit benzerleri ve sırasıyla Not 27’de açıklanan çıkarılmış sermaye, sermaye yedekleri, kâr yedekleri ve geçmiş yıl kârlarını da içeren özkaynak kalemlerinden oluşmaktadır. Topluluk’un sermaye maliyeti ile birlikte her bir sermaye sınıfıyla ilişkilendirilen riskler Şirket Yönetimi tarafından değerlendirilir. Şirket Yönetimi değerlendirmelerine dayanarak, sermaye yapısını yeni borç edinilmesi veya mevcut olan borcun geri ödenmesiyle olduğu kadar, temettü ödemeleri, yeni hisse ihracı yoluyla dengede tutulması amaçlanmaktadır. Topluluk sermayeyi borç/toplam özkaynak oranını kullanarak izler. Bu oran net borcun toplam özkaynağa bölünmesiyle bulunur. Net borç, nakit ve nakit benzeri değerlerin toplam borç tutarından (bilançoda gösterildiği gibi finansal borçlar ve yükümlülükleri, finansal kiralama ve ticari borçları içerir) düşülmesiyle hesaplanır. 31 Aralık 2009 ve 31 Aralık 2008 tarihleri itibarıyla net borç/toplam özkaynak oranı aşağıdaki gibidir: 31 Aralık 2009 Finansal ve ticari borçlar 2.552.474.523 Eksi: Nakit ve nakit benzerleri (1.333.387.047) Net borç 1.219.087.476 Toplam özkaynak 3.710.916.594 Net borç/toplam özkaynak oranı %33 31 Aralık 2008 2.283.345.557 (652.423.039) 1.630.922.518 3.571.556.066 %46 Topluluk’un genel stratejisi önceki dönemden bir farklılık göstermemektedir. b) Finansal Risk Faktörleri Topluluk faaliyetleri nedeniyle piyasa riski (kur riski, gerçeğe uygun değer faiz oranı riski, nakit akımı faiz oranı riski ve fiyat riski), kredi riski ve likidite riskine maruz kalmaktadır. Topluluk risk yönetimi programı genel olarak finansal piyasalardaki belirsizliğin, Topluluk finansal performansı üzerindeki potansiyel olumsuz etkilerinin minimize edilmesi üzerine odaklanmaktadır. Topluluk finansal araçlarını, Finansal İşlemler Grup Başkanlığı vasıtasıyla merkezi olarak, Topluluk’un risk politikaları çerçevesinde yönetmektedir. Topluluk’un nakit giriş ve çıkışları günlük olarak, aylık nakit akım bütçeleri haftalık raporlarla, yıllık nakit akım bütçeleri ise aylık nakit raporlarla izlenmektedir. 2009 YILLIK RAPOR 95 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Risk yönetimi, Yönetim Kurulu tarafından onaylanan politikalar doğrultusunda merkezi bir Risk Yönetimi Birimi tarafından yürütülmektedir. Risk politikalarına ilişkin olarak ise Topluluk’un Risk Yönetimi Birimi tarafından finansal risk tanımlanır, değerlendirilir ve Topluluk’un operasyon üniteleri ile birlikte çalışmak suretiyle riskin azaltılmasına yönelik araçlar kullanılır. Yönetim Kurulu tarafından risk yönetimine ilişkin olarak gerek yazılı genel bir mevzuat gerekse de döviz kuru riski, faiz riski, kredi riski, türev ürünlerinin ve diğer türevsel olmayan finansal araçların kullanımı ve likidite fazlalığının nasıl değerlendirileceği gibi çeşitli risk türlerini kapsayan yazılı prosedürler oluşturulur. (b.1) Kredi Riski Yönetimi Finansal araçları elinde bulundurmak, karşı tarafın anlaşmanın gereklerini yerine getirememe riskini de taşımaktadır. Topluluk Yönetimi bu riskleri, her anlaşmada bulunan karşı taraf için ortalama riski kısıtlayarak ve gerektiği takdirde teminat alarak karşılamaktadır. Topluluk’un tahsilat riski, esas olarak ticari alacaklarından doğmaktadır. Topluluk, bayilerinden doğabilecek bu riski, bayiler için belirlenen kredi limitlerini alınan teminatlar ile sınırlayarak yönetmektedir. Kredi limitlerinin kullanımı Topluluk tarafından sürekli olarak izlenmekte ve müşterinin finansal pozisyonu, geçmiş tecrübeler ve diğer faktörler göz önüne alınarak müşterinin kredi kalitesi sürekli değerlendirilmektedir. Ticari alacaklar, Topluluk politikaları ve prosedürleri dikkate alınarak değerlendirilmekte ve bu doğrultuda şüpheli alacak karşılığı ayrıldıktan sonra bilançoda net olarak gösterilmektedir (Not 10). Ticari alacaklar, çeşitli sektör ve coğrafi alanlara dağılmış, çok sayıdaki müşteriyi kapsamaktadır. Müşterilerin ticari alacak bakiyeleri üzerinden sürekli olarak kredi değerlendirmeleri yapılmaktadır. Alacaklar Finansal araç türleri itibarıyla maruz kalınan kredi riskleri Ticari Alacaklar Diğer Alacaklar Nakit ve Nakit İlişkili Diğer İlişkili Diğer Benzeri 31 Aralık 2009 Taraf Taraf Taraf Taraf Kalemler Raporlama tarihi itibarıyla maruz kalınan azami kredi riski (*) (A +B+C+D+E) - 646.058.972 16.763.459 9.971.008 1.332.999.089 - Azami riskin teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı - (246.673.738) - - A.Vadesi geçmemiş ya da değer düşüklüğüne uğramamış finansal varlıkların net defter değeri - 470.488.992 16.763.459 9.971.008 1.332.999.089 - Teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı - (205.886.817) - - B. Koşulları yeniden görüşülmüş bulunan, aksi takdirde vadesi geçmiş veya değer düşüklüğüne uğramış sayılacak finansal varlıkların defter değeri - - - - - Teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı - - - - C.Vadesi geçmiş ancak değer düşüklüğüne uğramamış varlıkların net defter değeri - 175.357.470 - - - Teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı - (40.769.412) - - D.Değer düşüklüğüne uğrayan varlıkların net defter değerleri - 212.510 - - - Vadesi geçmiş (brüt defter değeri) - 11.854.166 - 3.933.977 - Değer düşüklüğü (-) - (11.641.656) - (3.933.977) - Net değerin teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı - (17.509) - - - Vadesi geçmemiş (brüt defter değeri) - - - - - Değer düşüklüğü (-) - - - - - Net değerin teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı - - - - E. Bilanço dışı kredi riski içeren unsurlar - - - - (*) Tutarın belirlenmesinde, alınan teminatlar gibi, kredi güvenilirliğinde artış sağlayan unsurlar dikkate alınmamıştır. 96 2009 YILLIK RAPOR Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Alacaklar Finansal araç türleri itibarıyla maruz kalınan kredi riskleri Ticari Alacaklar Diğer Alacaklar İlişkili Diğer İlişkili Diğer 31 Aralık 2008 Taraf Taraf Taraf Taraf Raporlama tarihi itibarıyla maruz kalınan azami kredi riski (*) (A +B+C+D+E) - 657.553.444 18.892.392 10.093.313 - Azami riskin teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı - (283.736.924) (644.582) (19.026) A. Vadesi geçmemiş ya da değer düşüklüğüne uğramamış finansal varlıkların net defter değeri - 525.585.251 18.892.392 10.093.313 - Teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı - (241.577.523) (644.582) (19.026) B. Koşulları yeniden görüşülmüş bulunan, aksi takdirde vadesi geçmiş veya değer düşüklüğüne uğramış sayılacak finansal varlıkların defter değeri - 6.543.383 - - - Teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı - (5.082.710) - - C. Vadesi geçmiş ancak değer düşüklüğüne uğramamış varlıkların net defter değeri - 125.174.098 - - - Teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı - (37.075.697) - - D. Değer düşüklüğüne uğrayan varlıkların net defter değerleri - 250.712 - - - Vadesi geçmiş (brüt defter değeri) - 14.771.616 - 278.630 - Değer düşüklüğü (-) - (14.520.904) - (278.630) - Net değerin teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı - (994) - - - Vadesi geçmemiş (brüt defter değeri) - - - - - Değer düşüklüğü (-) - - - - - Net değerin teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı - - - - E. Bilanço dışı kredi riski içeren unsurlar - - - - Nakit ve Nakit Benzeri Kalemler 652.061.769 - 652.061.769 - - - (*) Tutarın belirlenmesinde, alınan teminatlar gibi, kredi güvenilirliğinde artış sağlayan unsurlar dikkate alınmamıştır. Topluluk’un, müşterilerinden aldığı teminatların toplamı aşağıdaki gibidir: Teminat mektupları Teminat çek ve senetleri İpotekler Nakit Diğer 31 Aralık 2009 174.069.169 14.651.540 11.961.253 1.968.364 44.023.410 246.673.736 31 Aralık 2008 246.870.679 14.986.858 14.178.036 2.026.878 5.674.473 283.736.924 31 Aralık 2009 86.148.901 67.090.342 19.518.832 2.599.395 175.357.470 31 Aralık 2008 71.776.183 35.342.871 17.462.388 592.656 125.174.098 40.769.412 37.075.697 Vadesi geçmiş ancak değer düşüklüğüne uğramamış varlıklar aşağıdaki gibidir: Vadesi üzerinden 1-30 gün geçmiş Vadesi üzerinden 1-3 ay geçmiş Vadesi üzerinden 3-12 ay geçmiş Vadesi üzerinden 1-5 yıl geçmiş Toplam vadesi geçen alacaklar Teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı (b.2) Likidite Risk Yönetimi Topluluk, nakit akımlarını düzenli olarak takip ederek finansal varlıkların ve yükümlülüklerin vadelerinin eşleştirilmesi yoluyla yeterli fonların ve borçlanma rezervinin devamını sağlayarak, likidite riskini yönetir. 2009 YILLIK RAPOR 97 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Likidite riski tabloları İhtiyatlı likidite riski yönetimi, yeterli ölçüde nakit tutmayı, yeterli miktarda kredi işlemleri ile fon kaynaklarının kullanılabilirliğini ve piyasa pozisyonlarını kapatabilme gücünü ifade eder. Mevcut ve ilerideki muhtemel borç gereksinimlerinin fonlanabilme riski, yeterli sayıda ve yüksek kalitedeki kredi sağlayıcılarının erişilebilirliğinin sürekli kılınması suretiyle yönetilmektedir. Aşağıdaki tablo, Topluluk’un finansal yükümlülüklerinin vade dağılımını göstermektedir. Aşağıdaki tablolar, Topluluk’un yükümlülükleri iskonto edilmeden ve ödemesi gereken en erken tarihler esas alınarak hazırlanmıştır. Söz konusu yükümlülükler üzerinden ödenecek faizler aşağıdaki tabloya dahil edilmiştir. 31 Aralık 2009 Sözleşme uyarınca nakit Defter çıkışları toplamı 3 aydan 3 - 12 ay 1 - 5 yıl 5 yıldan Sözleşme uyarınca vadeler değeri (I+II+III+IV) kısa (I) arası (II) arası (III) uzun (IV) Türev olmayan finansal yükümlülükler Banka kredileri 2.319.104.890 2.566.374.714 247.074.417 614.281.020 1.622.205.385 82.813.893 Ticari borçlar 233.369.633 234.508.583 216.592.192 17.896.564 19.827 İlişkili taraflara borçlar 31.888.008 31.888.008 31.888.008 - - Diğer borçlar 30.154.558 30.154.558 29.992.886 - 161.672 Toplam yükümlülük 2.614.517.088 2.862.925.863 525.547.503 632.177.584 1.622.386.884 82.813.893 31 Aralık 2008 Sözleşme uyarınca nakit Defter çıkışları toplamı 3 aydan 3 - 12 ay 1 - 5 yıl 5 yıldan Sözleşme uyarınca vadeler değeri (I+II+III+IV) kısa (I) arası (II) arası (III) uzun (IV) Türev olmayan finansal yükümlülükler Banka kredileri 1.988.397.880 2.234.026.450 343.726.879 478.238.795 1.273.297.271 138.763.505 Ticari borçlar 294.947.677 298.342.903 270.426.312 21.929.252 5.987.339 İlişkili taraflara borçlar 65.541.401 65.541.401 65.541.401 - - Diğer borçlar 40.441.177 40.441.177 40.381.088 - 60.089 Toplam yükümlülük 2.389.328.135 2.638.351.931 720.075.680 500.168.047 1.279.344.699 138.763.505 (b.3) Piyasa Riski Yönetimi Faaliyetleri nedeniyle Topluluk, döviz kurundaki ve faiz oranındaki değişiklikler ile ilgili finansal risklere maruz kalmaktadır. Topluluk düzeyinde karşılaşılan piyasa riskleri, duyarlılık analizleri esasına göre ölçülmektedir. Cari yılda Topluluk’un maruz kaldığı piyasa riskinde ya da karşılaşılan riskleri ele alış yönteminde veya bu riskleri nasıl ölçtüğüne dair kullandığı yöntemde, önceki seneye göre bir değişiklik olmamıştır. (b.3.1) Kur riski yönetimi Yabancı para cinsinden işlemler, kur riskinin oluşmasına sebebiyet vermektedir. Topluluk’un yabancı para cinsinden parasal ve parasal olmayan varlıklarının ve parasal olmayan yükümlülüklerinin bilanço tarihi itibarıyla dağılımı aşağıdaki gibidir: 31 Aralık 2009 31 Aralık 2008 TL karşılığı ABD Doları Euro Diğer TL karşılığı ABD Doları Euro 1. Ticari alacaklar 229.940.199 68.279.921 48.820.260 21.664.715 213.288.468 58.050.057 54.525.602 2a. Parasal finansal varlıklar (kasa, banka hesapları dahil) 1.328.801.135 616.635.837 183.846.400 3.169.176 590.505.525 223.903.792 116.500.335 2b. Parasal olmayan finansal varlıklar 1.518.580 1.008.554 - - - - - 3. Diğer 4.041.929 2.677.421 4.877 - 7.325.364 3.548.335 749.851 4. Dönen varlıklar(1+2+3) 1.564.301.843 688.601.733 232.671.537 24.833.891 811.119.357 285.502.184 171.775.788 5. Ticari alacaklar - - - - - - 6a. Parasal finansal varlıklar - - - - - - - 6b. Parasal olmayan finansal varlıklar - - - - 1.535.551 1.015.375 - 7. Diğer 33.548 22.281 - - 6.240.316 1.944.717 1.541.162 8. Duran varlıklar (5+6+7) 33.548 22.281 - - 7.775.867 2.960.092 1.541.162 9. Toplam varlıklar (4+8) 1.564.335.391 688.624.014 232.671.537 24.833.891 818.895.224 288.462.276 173.316.950 10. Ticari borçlar 20.159.819 3.820.308 6.117.192 1.192.611 24.493.454 2.723.509 8.784.267 11. Finansal yükümlülükler 360.976.459 85.602.721 107.431.493 189 446.475.146 110.646.433 130.185.209 12a. Parasal olan diğer yükümlülükler 6.255.401 1.396.419 1.694.393 492.415 20.216.954 7.369.270 3.921.364 12b. Parasal olmayan diğer yükümlülükler - - - - - - - 13. Kısa vadeli yükümlülükler (10+11+12) 387.391.679 90.819.448 115.243.078 1.685.215 491.185.554 120.739.212 142.890.840 14. Ticari borçlar - - - - 12.356.607 - 5.771.958 15. Finansal yükümlülükler 1.424.281.649 463.348.329 336.350.540 - 1.105.824.803 294.308.789 308.642.387 16a. Parasal olan diğer yükümlülükler - - - - 30.026.889 - 14.026.013 16b. Parasal olmayan diğer yükümlülükler - - - - - - - 17. Uzun vadeli yükümlülükler (14+15+16) 1.424.281.649 463.348.329 336.350.540 - 1.148.208.299 294.308.789 328.440.358 18. Toplam yükümlülükler (13+17) 1.811.673.328 554.167.777 451.593.618 1.685.215 1.639.393.853 415.048.001 471.331.198 19. Bilanço dışı türev araçların net varlık/ (yükümlülük) pozisyonu (19a - 19b) - - - - - - - 19a. Hedge edilen toplam varlık tutarı - - - - - - - 19b. Hedge edilen toplam yükümlülük tutarı - - - - - - - 20. Net yabancı para varlık/(yükümlülük) pozisyonu (9-18+19) (247.337.937) 134.456.237 (218.922.081) 23.148.676 (820.498.629) (126.585.725) (298.014.248) 21. Parasal kalemler net yabancı para varlık/(yükümlülük) pozisyonu (=1+2a+5+6a-10-11-12a-14-15-16a) (252.931.994) 130.747.981 (218.926.958) 23.148.676 (835.599.860) (133.094.152) (300.305.261) 22. Döviz hedge’i için kullanılan finansal araçların toplam gerçeğe uygun değeri - - - - - - 23. İhracat 1.163.563.814 341.838.246 242.397.164 113.840.036 1.061.329.669 349.507.420 272.286.953 24. İthalat 345.233.861 78.509.053 101.142.462 6.345.994 460.840.140 222.795.354 86.907.802 (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar 91.306.540 6.887.328 8.571.929 8.925.865 - 2.690.933 - 1.569.334 444.049 677.550 2.690.933 11.616.798 - Diğer 8.770.958 2.491.904 353.936 11.616.798 98 2009 YILLIK RAPOR 2009 YILLIK RAPOR 99 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Topluluk, başlıca ABD Doları ve Euro cinsinden kur riskine maruz kalmaktadır. Diğer kurların etkisi önemsizdir. 31 Aralık 2009 tarihi itibarıyla aktif ve pasifte yer alan döviz bakiyeleri TCMB tarafından bilanço tarihi için açıklanan döviz alış kurları ile çevrilmiştir (31 Aralık 2009: 1 ABD Doları = 1,5057 TL ve 1 Euro = 2,1603 TL, 31 Aralık 2008: 1 ABD Doları = 1,5123 TL ve 1 Euro = 2,1408 TL). Aşağıdaki tablo Topluluk’un ABD Doları ve Euro kurlarındaki %10’luk artışa ve azalışa olan duyarlılığını göstermektedir. %10’luk oran, üst düzey yöneticilere Topluluk içinde kur riskinin raporlanması sırasında kullanılan oran olup, söz konusu oran Topluluk Yönetimi’nin döviz kurlarında beklediği olası değişikliği ifade etmektedir. Duyarlılık analizi sadece yıl sonundaki açık yabancı para cinsinden parasal kalemleri kapsar ve söz konusu kalemlerin yıl sonundaki %10’luk kur değişiminin etkilerini gösterir. Bu analiz, dış kaynaklı krediler ile birlikte Topluluk içindeki yurt dışı faaliyetler için kullanılan, krediyi alan ve de kullanan tarafların fonksiyonel para birimi dışındaki kredilerini kapsamaktadır. Pozitif değer, kâr/ zararda ve diğer özkaynak kalemlerindeki artışı ifade eder. Kur riskine duyarlılık 31 Aralık 2009 Kâr/Zarar Özkaynaklar Yabancı paranın Yabancı paranın Yabancı paranın Yabancı paranın değer kazanması değer kaybetmesi değer kazanması değer kaybetmesi ABD Doları’nın TL karşısında %10 değerlenmesi halinde 1 - ABD Doları net varlık/yükümlülük 16.196.061 (16.196.061) - 2 - ABD Doları riskinden korunan kısım (-) - - - 3 - ABD Doları net etki (1 + 2) 16.196.061 (16.196.061) - Euro’nun TL karşısında %10 değerlenmesi halinde 4 - Euro net varlık/yükümlülük (37.834.990) 37.834.990 92.108.698 (92.108.698) 5 - Euro riskinden korunan kısım (-) - - - 6 - Euro net etki (4 + 5) (37.834.990) 37.834.990 92.108.698 (92.108.698) Diğer dövizlerin TL karşısında %10 değerlenmesi halinde 7 - Diğer dövizler cinsinden net varlık/yükümlülük (69) 69 25.159.007 (25.159.007) 8 - Diğer dövizlerin riskinden korunan kısım (-) - - - 9 - Diğer dövizlerin net etkisi (7 + 8) (69) 69 25.159.007 (25.159.007) Toplam (3 + 6 + 9) (21.638.998) 21.638.998 117.267.705 (117.267.705) 31 Aralık 2008 Kâr/Zarar Özkaynaklar Yabancı paranın Yabancı paranın Yabancı paranın Yabancı paranın değer kazanması değer kaybetmesi değer kazanması değer kaybetmesi ABD Doları’nın TL karşısında %10 değerlenmesi halinde 1 - ABD Doları net varlık/yükümlülük (15.314.847) 15.314.847 - 2 - ABD Doları riskinden korunan kısım (-) - - - 3 - ABD Doları net etki (1 + 2) (15.314.847) 15.314.847 - Euro’nun TL karşısında %10 değerlenmesi halinde 4 - Euro net varlık/yükümlülük (51.039.112) 51.039.112 81.538.868 (81.538.868) 5 - Euro riskinden korunan kısım (-) - - - 6 - Euro net etki (4 + 5) (51.039.112) 51.039.112 81.538.868 (81.538.868) Diğer dövizlerin TL karşısında %10 değerlenmesi halinde 7 - Diğer dövizler cinsinden net varlık/yükümlülük 6 (6) 30.658.617 (30.658.617) 8 - Diğer dövizlerin riskinden korunan kısım (-) - - - 9 - Diğer dövizlerin net etkisi (7 + 8) 6 (6) 30.658.617 (30.658.617) Toplam (3 + 6 + 9) (66.353.953) 66.353.953 112.197.485 (112.197.485) 100 2009 YILLIK RAPOR Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) (b.3.2) Faiz oranı riski yönetimi Topluluk’un finansal yükümlülükleri, Topluluk’u faiz oranı riskine maruz bırakmaktadır. Topluluk’un finansal yükümlülükleri ağırlıklı olarak değişken faizli borçlanmalardır. Değişken faizli finansal yükümlülüklerin 31 Aralık 2009 tarihi itibarıyla mevcut bilanço pozisyonuna göre, TL faiz oranlarında %1’lik ve yabancı para faiz oranlarında %0,25’lik bir düşüş/yükseliş olması ve diğer tüm değişkenlerin sabit tutulması durumunda; vergi ve ana ortaklık dışı paylar öncesi kâr 4.884.946 TL değerinde artacak/azalacaktır (31 Aralık 2008: 4.351.056 TL). Faiz oranı duyarlılığı Topluluk’un faiz oranına duyarlı finansal araçlarının dağılımı aşağıdaki gibidir: Değişken Faizli Finansal varlıklar - Nakit ve nakit benzerleri - Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal varlıklar - Satılmaya hazır finansal varlıklar - Vadeye kadar elde tutulacak finansal varlıklar - Ticari alacaklar - İlişkili taraflardan alacaklar - Diğer alacaklar - Finansal yükümlülükler 1.897.758.575 Banka kredileri 1.897.758.575 Ticari borçlar - İlişkili taraflar borçlar - Diğer borçlar - 31 Aralık 2009 Faiz Riskine Sabit Faizli Maruz Kalmayan Toplam 1.990.789.594 197.388.409 2.189.696.585 1.316.477.575 88.306.141 1.404.783.716 - - 1.518.580 646.058.972 16.763.459 9.971.008 704.591.493 409.179.286 233.369.633 31.888.008 30.154.566 - 109.082.268 - - - - - 12.167.029 12.167.029 - - - 109.082.268 1.518.580 646.058.972 16.763.459 9.971.008 2.614.517.097 2.319.104.890 233.369.633 31.888.008 30.154.566 31 Aralık 2008 Faiz Riskine Sabit Faizli Maruz Kalmayan Toplam 1.303.394.426 145.735.077 1.449.129.503 615.319.726 55.156.921 670.476.647 Değişken Faizli Finansal varlıklar - Nakit ve nakit benzerleri - Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal varlıklar - - - Satılmaya hazır finansal varlıklar - - 90.578.156 Vadeye kadar elde tutulacak finansal varlıklar - 1.535.551 - Ticari alacaklar - 657.553.444 - İlişkili taraflardan alacaklar - 18.892.392 - Diğer alacaklar - 10.093.313 - Finansal yükümlülükler 1.520.678.098 862.313.151 6.337.486 Banka kredileri 1.520.678.098 461.382.296 6.337.486 Ticari borçlar - 294.947.677 - İlişkili taraflar borçlar - 65.541.401 - Diğer borçlar - 40.441.777 - 90.578.156 1.535.551 657.553.444 18.892.392 10.093.313 2.389.328.735 1.988.397.880 294.947.677 65.541.401 40.441.777 (b.3.3) Diğer fiyat riskleri Topluluk, hisse senedi yatırımlarından kaynaklanan hisse senedi fiyat riskine maruz kalmaktadır. Hisse senetleri yatırımları, ticari amaçlardan ziyade stratejik amaçlar için elde tutulmaktadır. Şirket’in, bağlı ortaklıklardan Trakya Cam Sanayii A.Ş., Anadolu Cam Sanayii A.Ş. ve Soda Sanayii A.Ş.’nin sermayelerinin %5 oranına kadar uygun zaman ve koşullar gözetilmek suretiyle İMKB’den satın alınması yönünde bir kararı söz konusudur. 2009 YILLIK RAPOR 101 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Özkaynak fiyat duyarlılığı Aşağıdaki duyarlılık analizleri raporlama tarihinde maruz kalınan hisse senedi fiyat risklerine göre belirlenmiştir. Raporlama tarihinde, diğer tüm değişkenlerin sabit ve değerleme yöntemindeki verilerin %10 oranında fazla/az olması durumunda: • 31 Aralık 2009 tarihi itibarıyla, hisse senedi yatırımları, satılmaya hazır varlıklar olarak sınıflandırıldığı ve elden çıkarılmadığı ya da değer düşüklüğüne uğramadığı sürece, net kâr/zarar etkilenmeyecektir, • Diğer özkaynaktaki fonlarda 500.236 TL tutarında artış/azalış (2008 yılında 149.685 TL tutarında artış/azalış) olacaktır. Bu durum esasen, satılmaya hazır hisselerin gerçeğe uygun değerindeki değişikliklerden kaynaklanmaktadır. Topluluk’un hisse senedi fiyatları ile ilgili duyarlılığı daha önceki yıla kıyasla önemli bir değişiklik göstermemiştir. 39. Finansal Araçlar (Gerçeğe Uygun Değer Açıklamaları ve Finansal Riskten Korunma Muhasebesi Çerçevesindeki Açıklamalar) Finansal Araçlar Kategorileri Etkin faiz Gerçeğe yöntemi ile uygun değer değerlenen Satılmaya farkı kâr veya finansal hazır zarara yansıtılan varlık ve Krediler ve finansal finansal varlıklar 31 Aralık 2009 yükümlülükler alacaklar varlıklar ve yükümlülükler Defter değeri Finansal varlıklar Nakit ve nakit benzerleri 1.333.387.047 - - - 1.333.387.047 Ticari alacaklar - 646.058.972 - - 646.058.972 İlişkili taraflardan alacaklar - 16.763.459 - - 16.763.459 Finansal yatırımlar 72.915.249 - 109.082.268 - 181.997.517 Finansal yükümlülükler Finansal borçlar 2.319.104.890 - - - 2.319.104.890 Ticari borçlar 233.369.633 - - - 233.369.633 İlişkili taraflara borçlar 31.888.008 - - - 31.888.008 31 Aralık 2008 Finansal varlıklar Nakit ve nakit benzerleri 652.313.302 - - 109.737 652.423.039 Ticari alacaklar - 657.553.444 - - 657.553.444 İlişkili taraflardan alacaklar - 18.892.392 - - 18.892.392 Finansal yatırımlar 19.589.159 - 90.578.156 - 110.167.315 Finansal yükümlülükler Finansal borçlar 1.988.397.880 - - - 1.988.397.880 Ticari borçlar 294.947.677 - - - 294.947.677 İlişkili taraflara borçlar 65.541.401 - - - 65.541.401 Not 6 10 37 7 8 10 37 6 10 37 7 8 10 37 102 2009 YILLIK RAPOR Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 31 Aralık 2009 Tarihinde Sona Eren Yıla Ait Konsolide Finansal Tablolara İlişkin Dipnotlar (Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (“TL”) olarak ifade edilmiştir.) Finansal Araçların Gerçeğe Uygun Değeri Gerçeğe uygun değer ile gösterilen finansal varlıkların değerleme yöntemleri: 31 Aralık 2009 Finansal varlıklar Toplam Kategori 1 Kategori 2 Kategori 3 Satılmaya hazır finansal varlıklar 109.082.268 6.252.947 - 102.829.321 Vadeye kadar elde tutulacak finansal varlıklar 72.915.249 - 1.518.580 71.396.669 Toplam 181.997.517 6.252.947 1.518.580 174.225.990 Finansal varlıklar Toplam Satılmaya hazır finansal varlıklar 90.578.156 Vadeye kadar elde tutulacak finansal varlıklar 19.589.159 Toplam 110.167.315 31 Aralık 2008 Kategori 1 Kategori 2 Kategori 3 1.871.058 - 88.707.098 - 1.535.551 18.053.608 1.871.058 1.535.551 106.760.706 Finansal varlıkların ve yükümlülüklerin gerçeğe uygun değeri aşağıdaki gibi belirlenir: • Kategori 1: Finansal varlık ve yükümlülükler, birbirinin aynı varlık ve yükümlülükler için aktif piyasada işlem gören borsa fiyatlarından değerlenmiştir. • Kategori 2: Finansal varlık ve yükümlülükler, ilgili varlık ya da yükümlülüğün birinci kategoride belirtilen borsa fiyatından başka direkt ya da endirekt olarak piyasada gözlenebilen fiyatının bulunmasında kullanılan girdilerden değerlenmiştir. • Kategori 3: Finansal varlık ve yükümlülükler, varlık ya da yükümlülüğün gerçeğe uygun değerinin bulunmasında kullanılan piyasada gözlenebilir bir veriye dayanmayan girdilerden değerlenmiştir 40. Bilanço Tarihinden Sonraki Olaylar Saint Gobain firması ile birlikte yürütülen ortak yatırım çalışmaları Saint Gobain ile imzalanan anlaşmalar çerçevesinde Mısır’da düzcam yatırımı yapmakta olan şirkete %14,87 başlangıç oranı ile iştirak edilmiş olup sermaye payı 10 Ocak 2010 tarihinde tescil edilmiştir. Belirtilen anlaşmalar kapsamında Saint Gobain ile birlikte Rusya’da düzcam ve otomotiv camı fabrikaları kurulmasına yönelik hazırlık çalışmaları ise devam etmektedir. Şirket’in bağlı ortaklığı Soda Sanayii A.Ş. ile Petrol İş Sendikası arasında imzalanan Soda ve Kromsan Fabrikaları’nın Toplu İş sözleşmesi 31 Aralık 2009 tarihinde sona ermiş olup 1 Ocak 2010 – 31 Aralık 2011 dönemine ait Toplu İş Sözleşmesi görüşmelerine başlanmıştır. Şirket’in bağlı ortaklığı Trakya Cam Sanayii A.Ş. - Lüleburgaz fabrikasındaki TR - 1 hattının 28,8 Milyon TL yatırım tutarlı soğuk onarımı için 29 Ocak 2010 tarihinde yatırım teşvik belgesi alınmıştır. Yatırım için hazırlık çalışmaları halen sürdürülmekte olup, 2010 yılı 2’nci yarısında yatırım çalışmalarının tamamlanması planlanmaktadır. 41. Finansal Tabloları Önemli Ölçüde Etkileyen ya da Finansal Tabloların Açık, Yorumlanabilir ve Anlaşılabilir Olması Açısından Açıklanması Gerekli Olan Diğer Hususlar Finansal Tabloların Onaylanması Şirket’in 31 Aralık 2009 tarihinde sona eren yıla ait Sermaye Piyasası Kurulu’nun Seri: XI, No: 29 sayılı Tebliğ hükümlerine göre hazırlanan bağımsız denetimden geçmiş konsolide finansal tabloları ve faaliyet raporu, Denetimden Sorumlu Komite’nin görüşü de dikkate alınarak incelenmiş olup; söz konusu konsolide finansal tabloların faaliyet sonuçlarının gerçek durumunu yansıttığına ve Şirket’in izlediği muhasebe ilkeleri ile Sermaye Piyasası Kurulu düzenlemelerine uygun ve doğru olduğuna, konsolide finansal raporların Finansal İşlemler Grup Başkanı İbrahim Babayiğit ve Merkez Muhasebe Müdürü Mükremin Şimşek tarafından imzalanmasına karar verilmiş ve Şirket Yönetim Kurulu’nun 9 Nisan 2010 tarihli toplantısında kamuya bildirim amacıyla onaylanmıştır. 2009 YILLIK RAPOR 103 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 2009 Y›l› Kâr›n›n Da¤›t›m› Sayın Ortaklarımız, Şirketimiz 2009 yılı hesap dönemini 111.808.768 TL. kârla kapatmış bulunmaktadır. Sermaye Piyasası Kurulu’nun (“SPK”) Seri XI, No.29 “Sermaye Piyasasında Finansal Raporlamaya İlişkin Esaslar Tebliği”ne göre hazırlanan 2009 yılı konsolide bilançomuzda yer alan 111.808.768 TL. tutarındaki 2009 yılı net konsolide bilanço kârımızın, SPK’nun kâr dağıtımına ilişkin düzenlemeleri ve Ana Sözleşmemizin 29. maddesine göre aşağıdaki şekilde tefrik edilmesi ve 44.000.000 TL. tutarındaki brüt temettünün 30 Haziran 2010 tarihine kadar Ortaklarımıza bedelsiz pay olarak dağıtılmasını, 1. Dönem Kârı (Azınlık Payı Hariç) 147.357.236 2. Ödenecek Vergiler (35.548.468) 3. Net Dönem Kârı 111.808.768 4. Birinci Tertip Yasal Yedek 5. Net Dağıtılabilir Dönem Kârı 6. Yıl İçinde Yapılan Bağışlar (2.823.349) 108.985.419 155.442 7. Birinci Temettünün Hesaplanacağı Bağışlar Eklenmiş Net Dağıtılabilir Dönem Kârı 109.140.861 8. Ortaklara Birinci Temettü (44.000.000) 9. Olağanüstü Yedek Görüş ve onaylarınıza sunarız. Saygılarımla, Prof. Dr. Ahmet Kırman Yönetim Kurulu Başkanı ve Murahhas Üye 64.985.419 104 2009 YILLIK RAPOR Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 2009 Yılı Denetleme Kurulu Raporu Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. Genel Kurulu’na Ünvanı : Merkezi : Ortaklığın Kayıtlı Sermayesi : Çıkarılmış Sermayesi : Faaliyet Konusu : Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. İSTANBUL 2.000.000.000 TL. 1.100.000.000 TL. Cam ve buna yardımcı, tamamlayıcı sınai ve ticari faaliyette bulunmak, her türlü sınai ve ticari kuruluşun sermaye ve yönetimine iştirak etmektir. Denetçi veya Denetçilerin adı ve görev süreleri, ortak veya şirketin personeli olup olmadıkları : Gamze Yalçın (28.04.2009-27.04.2010) Tülin Akyol (28.04.2009-27.04.2010) Denetçiler şirket ortağı ve personeli değildir. Katılınan Yönetim Kurulu ve yapılan Denetleme Kurulu Toplantıları sayısı : 10 kez Yönetim Kurulu toplantısına katılınmış, 3 kez de Denetleme Kurulu toplantısı yapılmıştır. Ortaklık hesapları, defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemenin kapsamı, hangi tarihlerde inceleme yapıldığı ve varılan sonuç : Şirket defter ve belgeleri üzerinde 09.02.2009, 08.09.2009 ve 25.12.2009 tarihlerinde yapılan incelemelerde, defterlerin yasalar ve genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak tutulduğu tespit edilmiştir. Türk Ticaret Kanunu’nun 353’üncü maddesinin 1’inci fıkrasının 3 numaralı bendi gereğince ortaklık veznesinde yapılan sayımların sayısı ve sonuçları : 2009 yılında şirket veznesi 5 kez sayılmış olup sayım sonuçları kayıtlara uygundur. Türk Ticaret Kanunu’nun 353’üncü maddesinin 1’inci fıkrasının 4 numaralı bendi gereğince yapılan inceleme tarihleri ve sonuçları : İntikal eden şikayet ve yolsuzluklar ve bunlar hakkında yapılan işlemler 30.01.2009, 09.02.2009, 31.03.2009, 27.04.2009, 04.06.2009, 03.07.2009, 27.07.2009, 08.09.2009, 07.10.2009, 02.11.2009, 25.11.2009, 25.12.2009 ve 01.02.2010 tarihlerinde yapılan incelemeler sonucunda, rehin veya teminat yahut şirket veznesine hıfsolunmak üzere vedia olarak teslim olunan her nevi kıymetli evrakın mevcut olduğu tahkik ve kayıtlara uygunluğu tespit edilmiştir. : Herhangi bir şikayet ve yolsuzluk intikali olmamıştır. Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları Anonim Şirketi’nin 1.1.2009-31.12.2009 dönemi hesap ve işlemlerini Türk Ticaret Kanunu, ortaklığın esas sözleşmesi ve diğer mevzuat ile genel kabul görmüş muhasebe ilke ve standartlarına göre incelemiş bulunmaktayız. Görüşümüze göre içeriğini benimsediğimiz ekli 31.12.2009 tarihi itibariyle düzenlenmiş bilanço, ortaklığın anılan tarihteki mali durumunu, 1.1.2009-31.12.2009 dönemine ait gelir tablosu, anılan döneme ait faaliyet sonuçlarını gerçeğe uygun ve doğru olarak yansıtmakta, kârın dağıtımı önerisi yasalara ve ortaklık esas sözleşmesine uygun bulunmaktadır. Bilançonun ve gelir tablosunun onaylanmasını ve Yönetim Kurulu’nun ibrasını oylarınıza arz ederiz. Denetçiler Gamze Yalçın Tülin Akyol 2009 YILLIK RAPOR 105 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları Kurumsal Yönetim Uyum Raporu 1) Kurumsal Yönetim İlkelerine Uyum Beyanı Bu beyan, Sermaye Piyasası Mevzuatı, Şirket Esas Sözleşmesi ve Sermaye Piyasası Kurulu Kurumsal Yönetim İlkelerinde yer alan düzenleme, hüküm ve prensipler çerçevesinde; şirket pay ve menfaat sahipleri ile ilişkilerin düzenlenmesi, Yönetim Kurulu ve ona bağlı olarak çalışan komite ve yöneticilerin görev, yetki ve sorumluklarının belirlenmesi konularında, Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları Anonim Şirketi (Şişecam)’nin aşağıda belirtilen sorumluluklarını ifade etmektedir. 1935 yılında Atatürk’ün direktifleriyle Türkiye İş Bankası A.Ş. tarafından kurulan Şişecam, önce ülkenin temel cam ürünleri gereksinimini karşılamış, “Pazarımız dünyadır” ilkesi doğrultusunda 1960’lardan itibaren güçlü bir biçimde dünya pazarlarına girmiş, 1970 ve 1980’lerde faaliyetlerini çeşitlendirerek hızlı bir büyüme gerçekleştirmiştir. Şişecam ana faaliyet alanları cam ve kimyasal üretimi olan bir sanayi topluluğudur. Camın düzcam, cam ev eşyası, cam ambalaj ve cam elyafı gibi tüm temel alanları ile soda ve krom bileşiklerini kapsayan ihtisaslaşmasıyla, faaliyet alanlarında güçlü ve lider bir konumdadır. Şişecam, faaliyet gösterdiği sektörlerdeki dünya şirketi olma konumunun gereği olarak, yönetim anlayışını eşitlik, şeffaflık, hesap verebilirlik ve sorumluluk ilkeleri üzerine kurmuştur. Şişecam Topluluğu’nun, bugün ulaştığı boyutlarla, ihtisaslaşması ve rekabet gücü yüksek faaliyetleriyle sahasında Avrupa’nın ve dünyanın seçkin üreticileri arasında bulunma konumu, üstlenmiş olduğu bu yönetim anlayışının en açık kanıtıdır. Şişecam’ı bugünlere taşıyan çağdaş yönetim ve sanayicilik ilkeleri, yüksek kurumsallaşma düzeyi, pazara ve Ar-Ge’ye odaklılık gibi hususlar, geleceğin daha güçlü Şişecam’ının da temel dayanaklarını oluşturmaktadır. Şişecam Topluluğu, faaliyet alanlarında çevre ülkelerini kapsayan yaşamsal coğrafyanın lider üreticisi olma vizyonunu bu temeller üzerinde, kurumsal yönetim ilkelerini benimseyerek daha da güçlendirmeyi hedeflemektedir. Şirketimiz 31.12.2009 tarihinde sona eren faaliyet döneminde, kurumsal yönetim ilkelerine uyum konusunda, pay ve menfaat sahipleri ile ilgili yükümlülükleri eksiksiz olarak yerine getirmiştir. Pay sahiplerinin bilgi edinme haklarının genişletilmesi amacına yönelik olarak, şirketimiz www. sisecam.com adresinde Türkçe ve İngilizce olarak “Yatırımcı İlişkileri” bölümü bulunmaktadır. Risk yönetiminin gereklerini yerine getirmek amacıyla başlatılan çalışmalarımız bu dönemde de sürdürülmüştür. Bu kapsamda yapılan çalışmaların detayı raporumuzun ilgili bölümlerinde sunulmuştur. BÖLÜM I -Pay Sahipleri 2. Pay Sahipleri İle İlişkiler Birimi Türk Ticaret mevzuatı, Sermaye Piyasası Mevzuatı ve Şirketimiz Esas Sözleşmesi’nde yer alan hüküm ve düzenlemeler çerçevesinde; pay sahipliği haklarının kullanımını kolaylaştırmaya yönelik tüm mükellefiyetlerimiz, SPK Kurumsal Yönetim İlkeleri öngörüsü doğrultusunda, şirketimiz bünyesindeki “Pay Sahipleri İle İlişkiler Birimi” tarafından eksiksiz olarak yerine getirilmiştir. Dönem içinde bu kapsamda yürütülen başlıca faaliyetler; a)Şirketimiz ile ilgili kamuya açıklanmamış, gizli ve ticari sır niteliğindeki bilgiler hariç olmak üzere, pay sahiplerinin şirket ile ilgili sözlü ve yazılı bilgi taleplerinin karşılanması, b)Genel kurul toplantısının yürürlükteki mevzuata, esas sözleşmeye ve diğer şirket içi düzenlemelere uygun olarak yapılması, c)Genel kurul toplantısında, pay sahiplerinin yararlanabileceği dokümanların hazırlanması, d)Oylama sonuçlarının kaydının tutulması ve sonuçlarla ilgili raporların pay sahiplerine yollanması, e)Mevzuat ve şirket bilgilendirme politikası dahil, kamuyu aydınlatma ile ilgili her türlü hususun gözetilmesi ve izlenmesi, f)Pay sahiplerine ilişkin kayıtların sağlıklı, güvenli ve güncel olarak tutulması. Dönem içinde pay sahiplerimizce yapılan başvuruların tamamı yürürlükteki mevzuat çerçevesinde cevaplandırılmış olup, pay sahipleri ile iletişim, yürürlükteki mevzuat, esas sözleşme ve diğer şirket içi düzenlemelere uygun olarak, gazete ilanları, mektup, telefon ve internet aracılığıyla sağlanmıştır. Pay sahipleri ile iletişimi sağlamakla görevli birim yetkilileri Adı ve Soyadı İbrahim Babayiğit Asuman Akman Aytaç Mutlugüller Mükremin Şimşek Görev Unvanı Finansal İşlemler Grup Başkanı Mali İşler Başkan Yardımcısı Finansman Başkan Yardımcısı Merkez Muhasebe Müdürü Telefon e-mail 0212 350 38 85 ibabayigit@sisecam.com 0212 350 39 95 aakman@sisecam.com 0212 350 34 80 amutluguller@sisecam.com 0212 350 39 51 msimsek@sisecam.com 106 2009 YILLIK RAPOR Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları Kurumsal Yönetim Uyum Raporu 3. Pay Sahiplerinin Bilgi Edinme Haklarının Kullanımı Yürürlükteki mevzuat çerçevesinde, pay sahiplerinin bilgi alma haklarının genişletilmesi amacıyla her türlü bilgi, Türkiye çapında yayın yapan gazetelerde yer alan ilanlar, özel durum açıklamaları, şirketimiz İnternet sitesinde pay sahiplerinin bilgisine ve kullanımına sunulmaktadır. Dönem içinde e-mail, şifahi ve telefon aracılığıyla ulaşan bilgi talepleri, ağırlıklı olarak kamuya açıklanan mali tablolara yönelik olmuş ve bu talepler şirket yetkililerince mevcut yasal düzenlemeler çerçevesinde anında cevaplandırılmıştır. Ayrıca, pay sahiplerinin bilgi edinme haklarının genişletilmesi amacına yönelik olarak, Şirketimiz Yönetim Kurulu Başkanı Murahhas Üyesi Prof. Dr. Ahmet Kırman’ın basın-yayın organlarına vermiş olduğu röportajları, şirketimizin www.sisecam.com adresindeki “Yatırımcı İlişkileri” bölümünde pay sahiplerinin bilgisine sunulmuştur. Azınlık pay sahiplerinin genel kuruldan özel denetçi atanmasını talep etme hakları yasal mevzuat ile düzenlenmiştir. Sermayenin en az onda birine sahip hissedarlar genel kuruldan kanunda öngörülen halleri incelemek için özel denetçi atanmasını isteyebilir. Şirketimiz esas sözleşmesinde özel denetçi atanmasına ilişkin bir düzenleme bulunmamakta olup, özel denetçi tayinine ilişkin dönem içerisinde herhangi bir talep olmamıştır. 4. Genel Kurul Bilgileri Dönem içinde 28 Nisan 2009 tarihinde 2008 yılı olağan genel kurul toplantısı %73,33 nisapla toplanmıştır. Genel kurul toplantısına menfaat sahipleri ile basın mensupları da katılmıştır. Genel kurul toplantılarına ilişkin olarak yapılan ilan ve duyurularda; -Genel kurul gündemi, toplantı yeri, tarihi, saati, vekaleten oy kullanma formu yer almış, -Ayrıca, Yönetim ve Denetim Kurulu Raporları ile Bağımsız Dış Denetleme Kuruluşu Raporları, Bilanço, Gelir Tablosu ve Safi Kazancın Dağıtılması ile ilgili Yönetim Kurulu teklifi, toplantı tarihinden 15 gün önce Şirket Merkezinde ve www.sisecam.com adresindeki Şirket internet sitesinde ortakların tetkikine hazır bulundurulacağı, -Toplantıya bizzat iştirak edemeyecek ortaklarımızın vekaletlerini aşağıdaki örneğe uygun olarak düzenlemeleri veya vekalet formu örneğini Şirket Merkezimiz veya www.sisecam.com adresindeki Şirket internet sitesinden temin etmeleri ve Sermaye Piyasası Kurulu’nun Seri:IV, No:8 tebliğinde öngörülen hususları da yerine getirerek, imzası noterce onaylanmış vekaletnamelerini ibraz etmeleri gerektiği, -Hisseleri Merkezi Kayıt Kuruluşu nezdinde Aracı Kuruluşlar altındaki yatırımcı hesaplarında saklamada bulunan hissedarlarımızdan genel kurul toplantısına katılmak isteyen ortaklarımızın Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş. (MKK)’nın http://www.mkk.com.tr/MkkComTr/assets/files/tr/yay/ formlar/is_bilisim.pdf adresinde bulunan Merkezi Kayıt Sistem (MKS) İş ve Bilişim Uygulama İlke ve Kuralları ile İlgili “Genel Kurul İşlemleri”ni düzenleyen hükümleri çerçevesinde hareket etmeleri ve kendilerini Genel Kurul Blokaj Listesi’ne kayıt ettirmeleri gerekmektedir. MKK nezdinde kendilerini “Blokaj Listesi”ne kayıt ettirmeyen hissedarlarımızın toplantıya katılmalarına kanunen imkan olmadığı, -MKK’nın 294 no.lu Genel Mektubunda belirtildiği üzere, Sermaye Piyasası Kanunu’nun Geçici 6’ncı maddesi uyarınca hak sahibi yatırımcıların hisse senetlerini kaydileştirmedikleri sürece Genel Kurullara katılarak ortaklık haklarını kullanmaları mümkün değildir. Hisse senetlerini henüz kaydileştirmeyen ortaklarımızın Genel Kurul’a katılım başvuruları, ancak hisse senetlerinin kaydileştirilmesini takiben dikkate alınabilecektir. Hisse senetlerini ellerinde fiziken bulunduran hissedarlarımızın hisselerini kaydileştirmek üzere Şirketimiz adına kaydileştirme işlemlerini yürüten Camiş Menkul Değerler A.Ş.’ne müracaat etmeleri gerektiği, belirtilmiştir. Genel kurul toplantılarında pay sahipleri soru sorma haklarını kullanmış ve bu sorular genel kurul toplantısında şirket yetkililerince cevaplandırılmıştır. Genel kurul toplantısında pay sahipleri tarafından herhangi bir önerge verilmemiştir. Bölünme, önemli tutarda mal varlığı satımı, alımı, kiralanması gibi önemli nitelikli kararların genel kurul tarafından alınması gerektiği tabidir. Bununla birlikte bu güne kadar bu yönde bir ihtiyaç doğmaması nedeniyle, esas sözleşmeye bu konularda hüküm konulmamıştır. Genel kurul toplantılarına katılımı artırmak amacıyla, genel kurul duyuruları; genel kurul tarihinden en az onbeş gün önce Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde, Türkiye çapında yayın yapan iki gazetede ve şirketimiz internet sitesinde yayınlanmaktadır. Ayrıca, genel kurul saatleri, trafik, ulaşım ve benzeri çevresel etkenler de dikkate alınarak belirlenmekte ve genel kurulların trafiğin yoğun olmadığı saatlerde yapılmasına özen gösterilmektedir. 5. Oy Hakları ve Azınlık Hakları Şirketimiz oy haklarında imtiyaz bulunmamakta, karşılıklı iştirak içinde olan şirketler genel kurulda oy kullanmamaktadır. Ana sözleşmemiz uyarınca her pay bir oy hakkı vermektedir. Pay Sahiplerimiz oy haklarını genel kurul toplantılarında bizzat kullanabildikleri gibi, pay sahibi olan veya pay sahibi olmayan üçüncü bir şahıs vasıtasıyla da kullanabilmektedirler. Her gerçek kişi pay sahibi genel kurulda ancak bir kişi tarafından temsil edilmektedir. Tüzel kişi pay sahiplerinin birden fazla kişi ile temsil edilmesi durumunda bunlardan ancak birisi tarafından oy kullanılmaktadır. Oy kullanmaya kimin yetkili olduğu yetki belgesinde gösterilmektedir. Azınlık payları yönetimde temsil edilmemektedir. Uygulanması şirketimiz açısından ihtiyari olan birikimli oy yöntemine esas sözleşmede yer verilmemiştir. 2009 YILLIK RAPOR 107 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları Kurumsal Yönetim Uyum Raporu 6.Kâr Dağıtım Politikası ve Kâr Dağıtım Zamanı Şirketimiz ana sözleşmesinde dağıtılabilir kârdan Sermaye Piyasası Kurulu’nca saptanan oran ve miktarda birinci temettü dağıtılması esası benimsenmiştir. Yönetim Kurulumuzun, Genel Kurulumuzun onayına sunduğu kâr dağıtım teklifleri, a)Pay Sahiplerimizin beklentileri ile Şirketimizin büyüme gereği arasındaki hassas dengenin bozulmamasını, b) Şirketimizin kârlılık durumunu, c) Ulusal ve global ekonomik koşulları, dikkate alan bir kâr dağıtım politikası kapsamında hazırlanmaktadır. Yönetim Kurulumuzca Sermaye Piyasası Kurulunun kâr dağıtımına ilişkin ilke kararları ve yukarıda belirtilen hususlar da gözetilerek, dağıtılabilir kârın en az Sermaye Piyasası Kurulu’nca belirlenen asgari kâr dağıtım oranında bedelsiz hisse senedi şeklinde ve/veya nakden dağıtılmasının Genel Kurulumuza teklif edilmesi esasına dayanan bir kâr dağıtım politikası benimsenmiş bulunmaktadır. Kârdan pay alma konusunda imtiyazlı hisse bulunmamaktadır. Ana sözleşmemizde kurucu intifa senedi ile Yönetim Kurulu Üyelerimize ve çalışanlarımıza kâr payı verilmesi uygulaması bulunmamaktadır. Kâr payı ödemelerimiz yasal süreleri içerisinde gerçekleştirilmesine azami özen gösterilmekte olup, bu kapsamda kâr paylarının tamamının nakden dağıtılmasına karar verilmesi halinde, hesap dönemini izleyen 5. ayın sonuna kadar, bedelsiz hisse şeklinde dağıtılmasına karar verilmesi halinde ise, pay dağıtımı hesap dönemini izleyen 6. ayın sonuna kadar tamamlanmaktadır. Ana sözleşmemizde kâr payı avansı dağıtılmasını öngören bir düzenleme bulunmamaktadır. 7. Payların Devri Şirketimiz esas sözleşmesinde payların devrini kısıtlayan hükümler bulunmamaktadır. BÖLÜM II- Kamuyu Aydınlatma ve Şeffaflık 8. Şirket Bilgilendirme Politikası SPK’nun 6 Şubat 2009 tarih ve 27133 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Seri: VIII, No:54 Sayılı “ Özel Durumların Kamuya Açıklanmasına İlişkin Esaslar Tebliğ” ile payları borsada işlem gören ortaklıklara, kamunun aydınlatılmasına yönelik bilgilendirme politikası oluşturulması ve ortaklığın internet sitesi vasıtasıyla kamuya duyurulması yükümlülüğü getirilmiştir. Bu kapsamda oluşturulan ve Yönetim Kurulumuzun 27 Nisan 2009 tarih ve 14 sayılı toplantısında onaylanan “Bilgilendirme Politikası” şirketimizin www.sisecam.com adresindeki “Yatırımcı İlişkileri” bölümünde kamuya duyurulmuştur. Halihazırda Borsa ile bilgi iletişimi ve koordinasyonu sağlamak üzere, Finansal İşlemler Grup Başkanı İbrahim Babayiğit, Mali İşler Başkan Yardımcısı Asuman Akman, Merkez Muhasebe Müdürü Mükremin Şimşek ve Merkez Muhasebe Müdür Yardımcısı Necat Koç yetkilendirilmiştir. 9. Özel Durum Açıklamaları Dönem içinde, SPK’nun Seri:VIII, No:54 sayılı “Özel Durumların Kamuya Açıklanmasına İlişkin Esaslar Tebliği” kapsamında 39 adet özel durum açıklaması yapılmış olup, bu açıklamalara ilişkin olarak İMKB’nin talebi doğrultusunda 2 adet ek açıklama yapılmıştır. Anılan Tebliğ kapsamında yapılan bu özel durum açıklamalarına ilişkin olarak herhangi bir yaptırım uygulanmamıştır. 108 2009 YILLIK RAPOR Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları Kurumsal Yönetim Uyum Raporu 10. Şirketin İnternet Sitesi ve İçeriği Pay ve menfaat sahiplerinin bilgi edinme haklarının genişletilmesi amacına yönelik olarak, şirketimizin www.sisecam.com adresinde mevcut olan “Yatırımcı İlişkileri” bölümü aşağıda belirtilen içerikte Türkçe, İngilizce ve güncel olarak pay ve menfaat sahiplerinin kullanımına sunulmuştur. • Yıllık faaliyet raporları • Yönetim ve denetim kurulu üyeleri • Ara dönem mali tablo ve bağımsız denetim raporları • Ara dönem Yönetim Kurulu Faaliyet Raporları • Ticaret sicil bilgileri • Ortaklık yapısı • Genel kurul toplantı gündemleri • Genel kurul toplantı tutanakları • Genel kurul katılanlar cetveli • Vekaleten oy kullanma formu • Esas sözleşmenin son hali • İzahname ve halka arz sirkülerleri • Özel durum açıklamaları • Kurumsal Yönetim • Bilgilendirme Politikaları • Duyurular 11.Gerçek Kişi Nihai Hakim Pay Sahibi/Sahiplerinin Açıklanması Şirketimizin ortaklık yapısı aşağıdaki şekilde olup, şirketimizin ortakları arasında gerçek kişi nihai hakim pay sahibi bulunmamaktadır. Pay tutarı Pay oranı Ortaklar TL % T. İş Bankası A.Ş. 705.180.695 64,107 Efes Holding A.Ş. 42.254.979 3,841 Trakya Cam Sanayii A.Ş. 17.243.559 1,568 Çayırova Cam Sanayii A.Ş. 19.020.109 1,729 Camiş Madencilik A.Ş. 7.784.190 0,708 Cam Elyaf Sanayii A.Ş. 426.453 0,039 Paşabahçe Cam Sanayii ve Ticaret A.Ş. 5.692 0,001 Paşabahçe Eskişehir Cam San. ve Tic. A.Ş. 4 0,000 Anadolu Hayat Emeklilik A.Ş. 550.273 0,050 Diğer 307.534.046 27,957 1.100.000.000 100,000 12.İçeriden Öğrenebilecek Durumda Olan Kişilerin Duyurulması SPK’nun 6 Şubat 2009 tarih ve 27133 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Seri: VIII, No:54 Sayılı “ Özel Durumların Kamuya Açıklanmasına İlişkin Esaslar Tebliğ” Şirket ya da şirket nam veya hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiler, iş akdi ile veya başka şekilde kendilerine bağlı çalışan ve içsel bilgilere düzenli erişimi olan kişilerin bir listesinin oluşturulması ve bu listenin güncel olarak şirket bünyesinde tutulması yükümlülüğü getirilmiştir. Bu kapsamda, 1 Mayıs 2009 tarihinden geçerli olmak üzere, şirketimiz bünyesinde “İçsel Bilgilere Erişimi Olanlar Listesi” oluşturulmuştur. Ayrıca, içerden öğrenilen bu bilgilerle ilgili olarak kanun ve ilgili mevzuatta yer alan yükümlülükleri kabul etmesini ve bu bilgilerin kötüye kullanımı veya uygunsuz dağıtımı ile ilgili yaptırımlardan haberdar olmalarını sağlamak amacıyla, listede yer alacak kişiler yazılı olarak bilgilendirilmiştir. 2009 YILLIK RAPOR 109 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları Kurumsal Yönetim Uyum Raporu Rapor tarihi itibariyle, İçsel Bilgilere Erişimi Olanlar Listesi kapsamında toplam 37 kişi mevcut olup, liste kapsamında yer alan Yönetim ve Denetim Kurulu Üyeleri ile şirketimizin üst düzey yöneticilerinin isim ve görevleri aşağıda belirtilmiştir. Adı ve SoyadıGörev Ünvanı Prof. Dr. Ahmet KırmanYönetim Kurulu Başkanı ve Murahhas Üye Alev YaramanBaşkan Vekili Özgün ÇınarYönetim Kurulu Üyesi Köksal BurkanYönetim Kurulu Üyesi Yusuf Ziya ToprakYönetim Kurulu Üyesi Yılmaz ErtürkYönetim Kurulu Üyesi Murat BilgiçYönetim Kurulu Üyesi Gamze YalçınDenetleme Kurulu Üyesi Tülin AkyolDenetleme Kurulu Üyesi Gülsüm AzeriDüzcam Grup Başkanı Azmi Taner UzCam Ev Eşyası Grup Başkanı Teoman YenigünCam Ambalaj Grup Başkanı Tevfik Ateş KutKimyasallar Grup Başkanı İbrahim BabayiğitFinansal İşlemler Grup Başkanı Mehmet Ali KaraPlanlama Genel Müdür Yardımcısı Yıldırım TeomanAraştırma ve Teknoloji Genel Müdür Yardımcısı Ali Nafiz Konukİnsan Kaynakları Genel Müdür Yardımcısı BÖLÜM III -Menfaat Sahipleri 13. Menfaat Sahiplerinin Bilgilendirilmesi Yürürlükteki mevzuat çerçevesinde önemli olay ve gelişmeler basın, medya, internet ve özel durum açıklamalarıyla menfaat sahiplerinin bilgisine sunulmaktadır. Bu kapsamda, menfaat sahiplerinin bilgi edinme haklarının genişletilmesi amacına yönelik olarak, Şirketimiz Yönetim Kurulu Başkanı Murahhas Üyesi Prof. Dr. Ahmet Kırman’ın basın-yayın organlarına vermiş olduğu röportajları, şirketimizin www.sisecam.com adresindeki “Yatırımcı İlişkileri” bölümünde pay ve menfaat sahiplerinin bilgisine sunulmuştur. 14. Menfaat Sahiplerinin Yönetime Katılımı Menfaat sahiplerinin yönetime katılımı konusunda bir model oluşturulmamıştır. 15. İnsan Kaynakları Politikası Şirketimiz insan kaynakları sistemleri kapsamında; işe alma, çalışma şartları, derecelendirme sistemleri, ücret yönetimi, parasal ve sosyal haklar, performans değerlendirme, kariyer yönetimi ve hizmet akdinin sona erme usul ve esasları oluşturulmuştur. Şirket çalışanları ile ilişkiler insan kaynakları birimince sorunsuz olarak yerine getirilmektedir. Şirket yöneticilerine ayrımcılık konusunda şikayet intikal etmemiştir. 16.Müşteri ve Tedarikçilerle İlişkiler Hakkında Bilgiler Şişecam Topluluğu, öncelikle “insan odaklılık” ve “güven kurumu” olma niteliğindeki değişmez değerleri çerçevesinde ortakları, çalışanları, müşterileri, tedarikçileri ve toplum için her zaman değer üreten, değer ifade eden bir güven kurumu olmaya devam etmektedir. Bu bağlamda, mal ve hizmet pazarlanmasında ve satışında müşteri memnuniyetini sağlamaya yönelik olarak, müşterilerimizin ve tüketicilerimizin talepleri duyarlılık ve sorumlulukla hareket edilerek karşılanmaktadır. Ayrıca, müşteri ve tedarikçilerimizi ilgilendirilen önemli olay ve gelişmeler ile yasal değişiklikler en seri iletişim araçlarıyla müşteri ve tedarikçilerimizle paylaşılmaktadır. 17. Sosyal Sorumluluk Şişecam Topluluğu şirketleri, yasalara ve çevresel değerlere karşı sorumluluğunun bilincinde bir kurum olarak, gelecek kuşaklara yaşanabilir bir dünya bırakmanın gereğine inanmaktadır. Stratejik yönetimin temel unsurlarından biri olarak algıladığı bu yaklaşımı faaliyetlerinin her aşamasında dikkate almaktadır. Amacımız; Topluluğumuzda sürdürülen çevre koruma çalışmalarının, çevre yönetim sistemi anlayışıyla yürütülmesi ve tüm çalışanların desteği alınarak sürekli iyileşmenin sağlanmasıdır. 110 2009 YILLIK RAPOR Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları Kurumsal Yönetim Uyum Raporu BÖLÜM IV -Yönetim Kurulu 18.Yönetim Kurulunun Yapısı, Oluşumu ve Bağımsız Üyeler Yönetim Kurulu, yürürlükteki mevzuat ve esas sözleşme hükümleri çerçevesinde aşağıda isimleri belirtilen 7 üyeden oluşmaktadır. Yönetim Kurulunda 1 icracı 6 icracı olmayan üye bulunmaktadır. Yönetim Kurulunda SPK Kurumsal Yönetim İlkeleri’nde öngörülen bağımsızlık kriterlerini taşıyan üye bulunmamaktadır. Adı ve Soyadı Prof. Dr. Ahmet Kırman (*) (**) Alev Yaraman Özgün Çınar (**) Köksal Burkan Yusuf Ziya Toprak (**) Yılmaz Ertürk Murat Bilgiç Görevi Başkan ve Murahhas Üye Başkan Vekili Üye Üye Üye Üye Üye (*) İcrada görevli üye (**) Denetim komitesi üyesi Yönetim Kurulu Üyelerinin şirket dışında başka bir görev veya görevler almasının belirli kurallara bağlanmasını veya sınırlandırılmasını gerektirecek bir durumun oluşmaması nedeniyle, Yönetim Kurulu üyelerinin şirket dışında başka bir görev veya görevler almaları belirli kurallara bağlanmamıştır. 19. Yönetim Kurulu Üyelerinin Nitelikleri Yönetim Kurulu üyeliğine prensip olarak; yüksek bilgi ve tecrübe düzeyine sahip, nitelikli, belli bir tecrübe ve geçmişe sahip olan kişiler aday gösterilmekte, SPK’nun Kurumsal Yönetim İlkeleri IV. Bölümünün 3.1.2 maddesinde belirtilen suçlara teşebbüs ya da iştirak suçlarından hüküm giymiş olanlar Yönetim Kuruluna aday gösterilmemektedir. Yönetim Kurulu üyeliği adaylarında ayrıca, mali tablo ve raporları okuma ve analiz edebilme, şirketimizin gerek günlük, gerek uzun vadeli işlemlerinde ve tasarruflarında tabi olduğu hukuki düzenlemeler hakkında temel bilgiye sahip olması ve Yönetim Kurulunun, ilgili bütçe yılı için öngörülen toplantıların tamamına katılma olanağına ve kararlılığına sahip olması gibi asgari nitelikler de aranmaktadır. Ancak, bunlara ilişkin esaslar şirket esas sözleşmesinde yer almamaktadır. 20.Şirketin Misyon ve Vizyonu ile Stratejik Hedefleri Şirketimizin vizyonu “faaliyet alanlarında çevre ülkeleri kapsayan yaşamsal coğrafyamızda öncü üretici olma” olarak belirlenmiş ve bu husus yıllık faaliyet raporlarımızda kamuya açıklanmıştır. Şirket yöneticileri tarafından oluşturulan stratejik hedefler yönetim kurulu tarafından onaylanmaktadır. Söz konusu stratejik hedefler şirketimiz ve bağlı kuruluş yöneticilerinin katılımıyla her yıl yapılan “stratejik plan” toplantılarında ileriye dönük beş yılı kapsayacak şekilde oluşturulmakta ve uygulamaya konulmadan önce de yönetim kurulunun onayına sunulmaktadır. Yönetim kurulu, şirketin aylık faaliyetlerini (satış, üretim, stok, çalışan sayısı ve kâr-zarar vb. durumlarını) ve geçmiş performansını gözden geçirmekte ve değerlendirmektedir. 21.Risk Yönetimi ve İç Kontrol Mekanizması Şirketimizde risk yönetimi faaliyetleri Yönetim Kurulu’na bağlı olarak görev yapan Risk Yönetimi ve İç Denetim Başkanlığı bünyesinde kurulan Risk Yönetimi Müdürlüğü tarafından koordine edilmektedir. Risk Yönetimi Müdürlüğü; Topluluk faaliyetleri sırasında karşılaşılan mevcut ve potansiyel risklerin belirlenmesini, önceliklendirilmesini, ölçülmesini ve bunlara ilişkin gerekli önlemlerin alınarak etkin kontrol mekanizmalarının geliştirilmesini hedeflemektedir. Topluluk bazında etkin bir risk yönetimi uygulanması için “Şişecam Topluluğu Risk Yönetmeliği” ve “Risk Politikaları” 2007 yılında yürürlüğe girmiş, bu yönetmelik ve politikalar doğrultusunda; Topluluk genelinde maruz kalınabilecek potansiyel riskleri tanımlayan Risk Kataloğu tamamlanmıştır. Etki derecesine göre önceliklendirilen risklerin detay analiz çalışmaları halen devam etmektedir. Şirketimiz ve bağlı kuruluşlarının faaliyetlerinin yasalara, esas sözleşmelere, Topluluk yönetmelik ve prosedürlerine uygun yapılıp yapılmadığı, Risk Yönetimi ve İç Denetim Başkanlığı bünyesindeki İç Denetim Müdürlüğünde görevli denetim elemanlarınca periyodik olarak denetlenmekte ve Yönetim Kurulu’na raporlanmaktadır. 22.Yönetim Kurulu Üyeleri ile Yöneticilerin Yetki ve Sorumlulukları Yönetim kurulu üyeleri ile yöneticilerin yetki ve sorumlulukları şirket ana sözleşmesinin 8-15 maddelerinde düzenlenmiştir. Şirketin idaresi veya dışarıya karşı temsili, ortaklar genel kurulu tarafından Türk Ticaret Kanunu hükümleri uyarınca, ortaklar arasından seçilecek ve en çok dokuz üyeden oluşacak Yönetim Kuruluna aittir. Yönetim Kurulu, her genel kurulu müteakip bir başkan ve bir başkan vekili seçer. Ancak, başkan ve/veya başkan vekilinin herhangi bir nedenle işbu görevden ayrılmaları halinde, Yönetim Kurulu boşalan yerler için yeniden seçim yapar. T.T.K. 315. madde hükmü mahfuzdur. 2009 YILLIK RAPOR 111 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları Kurumsal Yönetim Uyum Raporu Başkan’ın bulunmadığı zamanlarda, Yönetim Kuruluna Başkan Vekili Başkanlık eder. Başkan Vekili de yoksa, Yönetim Kuruluna o toplantı için kendi arasından seçeceği bir geçici Başkan Başkanlık eder.Yönetim Kurulunun toplantı gün ve gündemi, Başkan tarafından belirlenir. Başkanın bulunmadığı durumlarda bunları Başkan Vekili yerine getirir. Ancak, toplantı günü Yönetim Kurulu kararı ile de tespit olunabilir. Yönetim Kurulu, şirket işi ve işlemleri lüzum gösterdikçe toplanır. Ancak, en az ayda bir defa toplanması mecburidir. Yönetim Kurulu yetkilerinin tamamını veya bir kısmını üyelerinden bir veya birkaç murahhas azaya veya şirket genel müdür ve müdürlerine bırakabileceği gibi üyelerinden bazılarının şirkette görev yüklenmelerine de karar verebilir. 23. Yönetim Kurulunun Faaliyet Esasları Yönetim Kurulu toplantı gündemleri şirketimiz ihtiyaçları, ülkemiz ve dünyada yaşanan gelişmeler dikkate alınarak belirlenmektedir. Dönem içinde 47 adet Yönetim Kurulu toplantısı yapılmıştır. Toplantılara davet, en seri haberleşme vasıtası olan telefon aracığıyla yapılmakta olup, toplantı gündem ve dokümanları toplantı tarihinden en az bir hafta önce Yönetim Kurulu üyelerine gönderilmekte ve toplantılara fiilen katılım sağlanmaktadır. SPK Kurumsal Yönetim İlkelerinde belirtilen nitelikte Yönetim Kurulu başkanına bağlı bir sekreterya bulunmamaktadır. Ancak, SPK Kurumsal Yönetim İlkeleri IV. Bölümünün 2.19. maddesinde öngörülen iş ve işlemler, kurumsal yönetim ilkelerinde öngörülen esaslara uygun olarak görevli şirketimiz personelleri tarafından sorunsuz olarak yerine getirilmektedir. 24.Şirketle Muamele Yapma ve Rekabet Yasağı Genel kurul kararı ile Yönetim Kurulu üyelerine Türk Ticaret Kanunu‘nun 334 ve 335 maddeleri uyarınca izin verilmiştir. Ancak, bu kapsamda verilen izinler nedeniyle herhangi bir çıkar çatışması olmamıştır. 25. Etik Kurallar Şişecam Topluluğu faaliyetlerini güçlü, yekvücut, çok yönlü, tam entegre, yüksek kaliteli, güvenilir, modern, atılımcı özelliklere uygun olarak sürdürmeyi benimsemiş ve bu sekiz özellik Şişecam Logosuna da yansıtılmıştır. Ayrıca, “İnsan Kaynakları Sistemleri Yönetmeliği”nde çalışanlara yönelik kurallar belirlenmiş ve çalışanlara duyurulmuştur. Çalışanlara yönelik olarak belirlenen kuralları; şirket tarafından çıkarılmış ve çıkarılacak bütün yönetmelik, prosedür, tamim ve talimatlara uymak, çalışanları birbirleriyle ve üçüncü kişilerle olan ilişkilerinde olduğu gibi, özel yaşantılarında da şirketin onuruna yakışır bir biçimde davranmak, çalışanların Şirket faaliyet ve gelişmeleri, şirket politikaları, yeni yatırımlar, yeni projeler ve personel işlemleri ile ilgili olarak edindiği bilgileri, şirket müşterileri, firmalar veya diğer özel veya tüzel kişilerle ilgili olarak görevi gereği edindiği sırları saklamak, çalışanların “Tacir” veya “Esnaf” “Serbest Meslek Erbabı” sayılmalarını gerektiren faaliyetlerde bulunmamak şeklinde özetlemek mümkündür. 26.Yönetim Kurulunda Oluşturulan Komitelerin Sayı, Yapı ve Bağımsızlığı Yönetim Kurulunun görev ve sorumluluklarını sağlıklı olarak yerine getirmesi amacıyla, üç üyeden oluşan “Denetimden Sorumlu Komite” kurulmuştur. Bu komitede SPK’nun Kurumsal Yönetim İlkeleri’nde öngörülen nitelikte bağımsız üye bulunmamaktadır. Komite en az üç ayda bir toplanmakta ve şirketin finansal ve operasyonel faaliyetlerini genel kabul görmüş standartlara göre denetlemektedir. 27. Yönetim Kuruluna Sağlanan Mali Haklar Yönetim Kurulu üyelerine sağlanan her türlü hak, menfaat ve ücretler ana sözleşmemizde belirtildiği üzere her yıl genel kurulca saptanmaktadır. Şirketimizin 28 Nisan 2009 tarihinde gerçekleştirilen 2008 Yılı Olağan Genel Kurul toplantısında, Yönetim Kurulu üyelerine ödenecek aylık huzur hakları belirlenerek kamuya açıklanmıştır. Yönetim Kurulu üyelerine ve yöneticilere borç ve kredi verilmemekte, üçüncü bir kişi aracılığıyla şahsi kredi adı altında kredi kullandırılmamakta veya lehine kefalet gibi teminatlar verilmemektedir. 112 2009 YILLIK RAPOR Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları 74. Ortaklar Olağan Genel Kurul Gündemi 1. Başkanlık Divanı Seçimi ve Başkanlık Divanı’na Genel Kurul Tutanağını İmza Yetkisi Verilmesi, 2. Şirketimizin 2009 Yılı Çalışmaları Hakkında Yönetim ve Denetleme Kurulu Raporları ile Bağımsız Denetçi Raporunun Okunması, 3. 2009 Yılı Bilançosu ile Gelir Tablosu Hesaplarının İncelenmesi, Müzakere Edilmesi ve Onayı, 4. 2009 Yılı Kârının Dağıtım Şekli ve Tarihi Hakkında Karar Alınması, 5. Yönetim Kurulu ve Denetleme Kurulu Üyelerinin İbrası, 6. Yönetim Kurulu Üyelerinin Seçimi, 7. Denetleme Kurulu Üyelerinin Seçimi, 8. Yönetim Kurulu Üyelerine T.T.K.’nun 334 ve 335’inci Maddeleri Uyarınca İzin Verilmesi, 9. Yönetim Kurulu Üyelerinin Ücretlerinin Saptanması, 10. Denetleme Kurulu Üyelerinin Ücretlerinin Saptanması, 11. Yıl İçinde Yapılan Bağışlar Hakkında Ortaklara Bilgi Verilmesi, 12. Şirket Esas Sözleşmesinin Ekli Tadil Tasarısında Belirtilen Şekilde Değiştirilmesi Hakkında Karar Alınması, 13. Üçüncü Kişiler Lehine Verilen Teminat, Rehin ve İpotekler Hakkında Ortaklara Bilgi Verilmesi, 14. Bağımsız Denetleme Kuruluşunun Seçimi Hakkında Karar Alınması. Tarih : 27 Nisan 2010 Yer : İş Kuleleri Kule 3, 4.Levent/İstanbul 2009 YILLIK RAPOR 113 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları Esas Mukavele Tadil Tasar›s› Metni ESKİ ŞEKİL YENİ ŞEKİL AMAÇ VE KONU: AMAÇ VE KONU: Madde 4) Madde 4) B ) Şirketin Konusu: B ) Şirketin Konusu: e) Şirket doğrudan veya dolaylı olarak sermayesine ve/veya e) Şirket doğrudan veya dolaylı olarak sermayesine ve/veya yönetimine katıldığı sermaye şirketlerinin kuruluşu, sermaye yönetimine katıldığı sermaye şirketlerinin kuruluşu, sermaye artırımı, banka kredileri ile tahvil-finansman bonosu ihracı ve diğer artırımı, banka kredileri ile tahvil-finansman bonosu ihracı ve diğer borçlarına ilişkin kefalet verebilir. borçlarına ilişkin kefalet verebilir. Şirket’in kendi adına ve 3. kişiler lehine, garanti, kefalet, teminat vermesi veya ipotek dahil rehin hakkı tesis etmesi hususlarında sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde belirlenen esaslara uyulur. 114 2009 YILLIK RAPOR Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları ‹letiflim Bilgileri Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. İş Kuleleri, Kule 3, 34330, 4.Levent-İstanbul Tel: (212) 350 50 50 Faks: (212) 350 40 40 www.sisecam.com.tr Düzcam Grubu Trakya Cam Sanayii A.Ş. Yönetim ve Satış Merkezi İş Kuleleri, Kule 3, 34330, 4.Levent-İstanbul Tel: (212) 350 50 50 Faks: (212) 350 50 59 Ürün Bilgi Hattı: 0800 211 08 33 www.trakyacam.com.tr Trakya Fabrikası Büyükkarıştıran Mevkii, P.K. 98, 39780 Lüleburgaz-Kırklareli Tel: (288) 400 80 00 Faks: (288) 400 77 99 Otocam Fabrikası Büyükkarıştıran Mevkii, P.K. 28, 39780 Lüleburgaz-Kırklareli Tel: (288) 400 85 31 Faks: (288) 400 83 58 Mersin Fabrikası Mersin Tarsus Organize Sanayi Bölgesi, Atatürk Cad. No. 1 33400 Mersin Tel: (324) 676 40 70 Faks: (324) 676 40 73 Trakya Glass Bulgaria EAD Düzcam Fabrikası District “Vabel” Industrial Area, 7700 Targovishte-Bulgaristan Tel: (359) 601 478 01 Faks: (359) 601 477 97 İşlenmiş Camlar Fabrikası District “Vabel” Industrial Area, 7700 Targovishte-Bulgaristan Tel: (359) 601 479 25 Faks: (359) 601 479 26 Trakya Glass Logistics EAD District “Vabel” Industrial Area, 7700 Targovishte-Bulgaristan Tel: (359) 601 480 31-601 480 35 Faks: (359) 601 480 30 Trakya Yenişehir Cam Sanayii A.Ş. Atatürk Organize Sanayi Bölgesi 16900 Yenişehir-Bursa Tel: (224) 280 12 05 Faks: (224) 773 27 55 Cam Ev Eşyası Grubu ARC Paşabahçe Food Service LCC Cardinal (APFS)/ARC International 30 Corporate Drive Wayne New Jersey, 07470 USA Tel: (1) 973 628 0 900 Camiş Ambalaj Sanayii A.Ş. Tuzla Fabrikası Fabrikalar Cad. No: 2, 34940 Tuzla-İstanbul Tel: (216) 581 27 27 Faks: (216) 395 27 94 Eskişehir Fabrikası Organize Sanayi Bölgesi, Mümtaz Zeytinoğlu Bulvarı 26110 Eskişehir Tel: (222) 211 46 46 Faks: (222) 236 09 48 Denizli Cam Sanayii ve Ticaret A.Ş. Bahçelievler Mah. 4013 Sok. No.10 20125 Denizli Tel: (258) 295 40 45 Faks: (258) 377 24 79 www.denizlicam.com.tr Paşabahçe Cam Sanayii ve Ticaret A.Ş. Yönetim ve Satış Merkezi İş Kuleleri, Kule 3, 34330, 4.Levent-İstanbul Tel: (212) 350 50 50 Faks: (212) 350 40 40 www.pasabahce.com.tr Kırklareli Fabrikası Büyükkarıştıran Mevkii, Muratlı Sapağı P.K. 40 39760 Lüleburgaz-Kırklareli Tel: (288) 400 80 00 Faks: (288) 400 88 88–89 Mersin Fabrikası Yeni Taşkent Beldesi Tekke Köyü Civarı PK: 607, 33004 Mersin Tel: (324) 241 70 70 Faks: (324) 454 02 16–17 Japonya Ofisi Der Grune Hugel Kashiwagi 1F 2–5–34, Kitashinjyuku, Shinjyuku ku Tokyo 169–074 Japonya Tel: (81) 353 483 343 k.sano.pasa@k8.dion.ne.jp Madrid Ofisi C/Caleruega, 76 No.1 Oficina 2, Madrid, 28033 İspanya Tel: (34) 91 383 54 20 Faks: (34) 91 383 59 30 mserrano@sisecam.com Moskova Temsil Ofisi Moscow, 129075 Argunovskaya str. 3/1 Moskova-Rusya Federasyonu Tel-Faks: (7) 495 956 36 info@pasabahce.ru www.pasabahce.ru Shanghai Ofisi RM 1106 Office Tower, Shangai Times Square 93 Huaihai Zhong Road, Shangai 200021, P.R. Çin Tel: (86 21) 63910352–33080244 Faks: (86 21) 6391 0354 rzhang@sisecam.com.cn 2009 YILLIK RAPOR 115 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları ‹letiflim Bilgileri Paşabahçe Eskişehir Cam Sanayii ve Ticaret A.Ş. Organize Sanayi Bölgesi 15. Cadde 26110 Eskişehir Tel: (222) 211 45 45 Faks: (222) 236 12 04 Paşabahçe Glas GmbH Rheinstrasse 2A, D-56068 Koblenz-Almanya Tel: (49) 261 303 74 30 Faks: (49) 261 303 74 74 info@pasabahce-glas.de Paşabahçe Mağazaları A.Ş. Ankara Asfaltı İçmeler Mevkii No.38, 34949 Tuzla-İstanbul Tel: (216) 560 25 25 Faks: (216) 395 54 30–395 65 52 www.pasabahcemagazalari.com.tr Paşabahçe USA Inc. 41 Madison Ave. 7th Floor New York, NY10010 ABD Tel: (1) 212 683 16 00 Faks: (1) 212 725 13 00 norzeck@sisecam.com Posuda Limited N. Novgorod Region Bor Steklozavodskoe Bor 606443, Rusya Tel: (7) 831 231 31 63 Faks: (7) 831 597 54 97 etokmak@sisecam.com Trakya Glass Bulgaria EAD-Cam Ev Eşyası Fabrikası Vabel District Industrial Area, 7700 Targovishte-Bulgaristan Tel: (359) 601 476 11 Faks: (359) 601 477 12 Cam Ambalaj Grubu Anadolu Cam Sanayii A.Ş. Yönetim ve Satış Merkezi İş Kuleleri, Kule 3, 34330, 4.Levent-İstanbul Tel: (212) 350 50 50 Faks: (212) 350 57 60- 350 50 63 www.anadolucam.com.tr Topkapı Fabrikası Maltepe, Davutpaşa Cad. No. 42 34010 Topkapı-İstanbul Tel: (212) 459 52 00 Faks: (212) 459 54 44 Mersin Fabrikası Yenitaşkent Kasabası,Toroslar Mah. Tekke Cad. No. 1 33100 Yenitaşkent-Mersin Tel: (324) 241 70 70 Faks: (324) 454 00 28–29 Rusya Temsilciliği Ulitsa Iskry, 17A 129344, Moskova-Rusya Federasyonu Tel: (7) 495 662 70 00 Faks: (7) 495 662 41 88 Anadolu Cam Yenişehir Sanayi A.Ş. Yenişehir Organize Sanayi Bölgesi 16900 Yenişehir-Bursa Tel: (224) 280 10 00 Faks: (224) 280 10 22 Joint Stock Company “Mina” Mtskheta Region, Ksani village 3312, Gürcistan Tel: (995) 32 449 981 Faks: (995) 32 449 980 www.mina.com.ge Omco-İstanbul Kalıp Sanayii ve Ticaret A.Ş. Mimar Sinan Mah. İstanbul Cad. No. 19 41401 Gebze-Kocaeli (262) 744 44 52 Faks: (262) 744 44 56 OOO Ruscam Vladimir Region, Gorokhovets, Gagarina Str. 84, 601481 Rusya Federasyonu Tel: (7) 49238 240 52 - 53 Faks: (7) 49238 239 81 www.ruscam.ru OAO Ruscam Pokrovsky Vologda Oblast,Cagodasensky Region,Sazonovo. Sovetskaya Str. 96 Rusya Federasyonu Tel: (7) 81741 311 40 Faks: (7) 81741 314 63 www.ruscam.ru OOO Ruscam Ufa Proizvodstvennaya Str. 10/1 Ufa, 450028 Başkortostan Cumhuriyeti-Rusya Federasyonu Tel: (7) 347 292 40 53 Faks: (7) 347 292 40 52 www.ruscam.ru OAO Ruscam Kirishi Leningrad Region, Kirishi 187110 Rusya Federasyonu Tel: (7) 81368 969 03 Faks: (7) 81368 535 34 OOO Ruscam Kuban Sineva Str.13 Krasnodar Kray, 353380 Rusya Federasyonu Tel: (7) 86131 240 52 Faks: (7) 86131 240 52 OJSC FormMat Nizhegorodskya Oblast, Balahninskiy Rayon, Gidrotrof,ul. Administrativnaya, h.1 606425 Rusya Federasyonu Tel: (7) 83144 231 51 - 49578 231 63 Faks: (7) 83144 236 50 OOO Balkum Nizhegorodskya Oblast, Balahninskiy Rayon, Gidrotorf,ul. Administrativnaya h.1, 606425 Rusya Federasyonu Tel: (7) 83144 231 51 - 49578 231 63 Faks: (7) 83144 236 50 116 2009 YILLIK RAPOR Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları ‹letiflim Bilgileri Kimyasallar Grubu Asmaş Ağır Sanayi Makinaları A.Ş. Ankara Asfaltı 25 km. 35171 Kemalpaşa-İzmir Tel: (232) 877 00 58/8 hat Faks: (232) 877 00 85 www.asmas.com Cam Elyaf Sanayii A.Ş. Bayramoğlu Sapağı P.K. 62, 41420 Çayırova-Gebze-Kocaeli Tel: (262) 678 17 17 Faks: (262) 678 18 18 www.camelyaf.com.tr Camiş Egypt Mining Co. Ltd. Corner Road 254/206, Digla-Maadi, Kahire-Mısır Tel: (20) 2 519 82 37 Faks: (20) 2 519 82 36 Camiş Elektrik Üretim A.Ş. İş Kuleleri, Kule 3, 34330, 4.Levent-İstanbul Tel: (212) 350 36 71 Faks: (212) 350 58 58 www.sisecam.com.tr Cam-Ser Madencilik A.Ş. Bahçelievler Mah. Şahin Sok. No.16/A Balıkesir Tel: (266) 221 30 30 Faks: (266) 221 72 22 www.camsermaden.com.tr Camiş Madencilik A.Ş. İş Kuleleri, Kule 3, 34330, 4.Levent-İstanbul Tel: (212) 350 50 50 Faks: (212) 350 58 77 www.camismaden.com.tr Cromital SpA İdari Ofis Via A. Diaz 30/32 - 20090 Opera, Milano-İtalya Tel: (39 02) 57606070 Faks: (39 02) 57609175 Fabrika Via Giotto, 4-Localita Sipro -44020 S.Giovanni, Ostellato (FE) İtalya Tel: (39) 0533 575 48 Faks: (39) 0533 573 91 Madencilik Sanayii ve Ticaret A.Ş. İş Kuleleri, Kule 3, 34330, 4.Levent-İstanbul Tel: (212) 350 50 51 Faks: (212) 350 53 22-350 40 40 Oxyvit Kimya Sanayii ve Ticaret A.Ş. Mersin Organize Sanayi Bölgesi Nacarlı Köyü Mevkii P.K. 425, Mersin Tel: (324) 676 43 25/5 hat Faks: (324) 676 43 34 www.oxyvit.com Sintan Kimya Sanayii ve Ticaret A.Ş. İzmir Menemen Deri Serbest Bölgesi Menekşe Sok. No.3/a-7 Maltepe Beldesi Panaz Mevkii Menemen-İzmir Tel: (232) 842 19 56 Faks: (232) 842 19 57 www.sintankimya.com.tr Soda Sanayii A.Ş. Yönetim ve Satış Merkezi İş Kuleleri, Kule 3, 34330, 4.Levent-İstanbul Tel: (212) 350 50 50 Faks: (212) 350 58 60 www.sodakrom.com.tr Soda Fabrikası P.K. 654, 33004 Mersin Tel: (324) 241 66 00 Faks: (324) 221 90 15-451 28 50 www.sodakrom.com.tr Kromsan Krom Bileşikleri Fabrikası P.K. 421, 33003 Mersin Tel: (324) 241 66 00 Faks: (324) 451 34 40 www.sodakrom.com.tr Solvay Şişecam Holding AG Stättermayergasse 28-30 A-1150 Viyana- Avusturya Tel: (43) 0171168833 Faks: (43) 017102426 Şişecam Bulgaria Ltd. General Stoletov 5, 9002 Varna-Bulgaristan Tel: (359 52) 608 963 Faks: (359 52) 608 964 sisecam_bulgaria@yahoo.com Şişecam (Shanghai) Trading Co. Ltd. Unit 1106, 11th Floor Office Tower Shanghai Times Square, 93 Huaihai Zhong Lu Shanghai–Çin Tel: (86) 216 391 03 52 Faks: (86) 216 391 03 54 Guangzhou Temsilciliği Rm 1815, Dongshan Plaza 69 Xian Lie Zhong Road, 510095 Guangzhou-Çin Tel: (86) 20 3758 2635 Faks: (86) 20 3758 2637 Şişecam Soda Lukavac d.o.o. Prva ulica 1 75300 Lucavac, Bosna Hersek Tel: (387) 35 552 323 Faks: (387) 35 552 696 info_ssl@sisecam.com Hizmet Kuruluşları Şişecam Dış Ticaret A.Ş. İstiklal Cad. Terkos Çıkmazı No.2, 34430 Beyoğlu-İstanbul Tel: (212) 313 47 00 Faks: (212) 313 48 04 www.sisecam.com.tr Camiş Limited Lord Coutanche House 66/68 Esplanade, St. Helier Jersey C.Islands-İngiltere Tel: (44) 1 534 59 950 Faks: (44) 1 534 58 710 Şişecam Sigorta Aracılık Hizmetleri A.Ş. İş Kuleleri, Kule 3, Kat 2 34330, 4.Levent-İstanbul Tel: (212) 350 50 50 Faks: (212) 350 51 79 www.sisecam.com.tr Produced by Tayburn Kurumsal Tel: (90 212) 227 04 36 Fax: (90 212) 227 88 57 www.tayburnkurumsal.com www.sisecam.com.tr