sablon 2 - Mutlu Çocuklar Derneği
Transkript
sablon 2 - Mutlu Çocuklar Derneği
2011-2012 YILI MUTLU ÇOÇUKLAR DERNEÐÝ ÇALIÞTAYI BÝLDÝRÝ KÝTAPÇIÐI w w w . m u t l u c o c u k l a r . c o m Mebusevleri Caddesi Þerefli Sokak No:27/3 Çankaya/ANKARA Tel :0312 222 03 55 Faks :0312 222 03 09 Yrd.Doç.Dr.Mehmet Akif OCAK- Yüksel BAÐIÞLAR " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " ÖNSÖZ Deðerli katýlýmcýlar,deðerli hocalarýmýz, “Çaðýmýzda Teknolojinin Doðru Kullanýmý” konulu Çalýþtaya hoþ geldiniz diyor, saygýlarýmý sunuyorum. Mutlu Çocuklar Derneðimiz, ülkemiz çocuklarýnýn saðlýklý, özgüveni tam, dünyadaki yaþýtlarýyla rekabet edebilecek bedensel ve zihinsel donanýma sahip olabilmesi amacýyla, devlet kurumlarý ve diðer sivil toplum kuruluþlarýyla da iþbirliði içerisinde, destekleyici projeler üretmek amacýyla yola çýkarak, 2010 yýlýnda, merkezi Ankara’da olmak üzere, “Ýstanbul, Bursa, Trabzon, Gaziantep ve Diyarbakýr” illerinde merkezleri kurulan, kendisini aile ve çocuk sorunlarýnýn çözümüne adamýþ, bir sivil toplum kuruluþudur. Çocuklarýmýz için, ihtiyaç duyulan her alanda projeler üretmek, toplumda bilinç oluþturmak, daha geniþ kitleleri ve kurumlarý harekete geçirmek genel hedeflerimiz arasýndadýr. Mutlu Çocuklar Derneði olarak, çalýþtayýmýzýn da konusu olan çocuklarýmýzýn, teknolojinin doðru kullanýlmasý konusunda duyarlý hale getirilmesi ve bu konuda özellikle aile ve öðretmenlerin görev ve sorumluluklarý konusunda bilinçlendirilmesi amacýyla, Ýçiþleri Bakanlýðý Dernekler Dairesi Baþkanlýðýyla Derneðimiz arasýnda 16 aralýk 2010 tarihinde bir protokol imzalanmýþtýr. " Bugünün küçükleri, yarýnýn büyükleridir. " Bu protokol ile hedeflerimiz; ailelerin çocuklarýyla daha fazla ama, kaliteli zaman geçirmelerini saðlamak, çocuklarýmýzýn ekran karþýsýnda geçirdikleri zamanlarýný, ailelerin kontrol altýna alabilmelerini saðlamak, yararlý ve eðitici programlarýn seçilerek çocuklarý bu programlarý izlemeye teþvik etmek,internet, bilgisayar, tv ve cep telefonu karþýsýnda geçirilen zamaný sýnýrlandýrarak kontrol altýna alabilmelerini teþvik etmektir. Teknolojinin doðru kullanýlmamasýndan dolayý zararlara maruz kalmalarý nedeniyle çocuklarýmýzýn, ailelerimizin ve öðretmenlerimizin tv, bilgisayar, cep telefonu ve internet kullanýmýnda bilinçlendirilmeleri son derece önem kazanmaktadýr. Çocukluðun ilk yýllarý, ruhsal, bedensel ve sosyal kimliðin geliþip biçimlendiði en önemli yýllardýr ve erken çocukluk yýllarýnda, saðlýklý psikososyal geliþim çocuðun gördükleri, duyduklarý ve sosyal çevresi ile yakýndan iliþkili olmaktadýr. O halde ailelerin, çocuklarý söz konusu olduðunda özellikle televizyon gibi etkili bir iletiþim aracýný kullanýrken son derece seçici olmasý gerekmektedir. Ayrýca, çocuklarýn biliþim teknolojisinden maksimum faydayý saðlarken, özellikle internet ve cep telefonunun yan etkilerinden de korunmalarý gerekmektedir.Her geçen gün artan ve mini el bilgisayarý gibi çalýþan yeni nesil cep telefonlarý, içerdiði özellikler sayesinde, günlük yaþamda daha çok yer almakta ve kullanýcýya ait kredi kartý bilgisi, hesap numaralarý, þifreler, kontak adresleri, konum bilgileri gibi daha pek çok bilgiyi taþýyarak bir anlamda güvenlik riski oluþturmaktadýr. Bizi dünyanýn bir ucundan diðer ucuna götüren internet de ayný zamanda büyük tehlikelerin kapýsýný aramaktadýr. gün geçtikçe artan dolandýrýcýlýk ve cinsel istismar haberleri, güvenli internet kullanýmýnýn önemine iþaret etmektedir. Ýnternette en fazla zararý, maalesef bunun farkýnda bile olamayan çocuklar görmektedir. Ýnternetin ölçüsüz kullanýmýnýn, aile içi iletiþimin kopmasýnýn yanýnda, zaman kaybý, eðitimde verimin düþmesi, günlük iþlerin aksamasý, dikkat daðýnýklýðý, asosyallik, davranýþ bozukluklarý gibi sýkýntýlarý da beraberinde getirmesi neticesinde çocuklara teknolojiden nasýl faydalanýlmasý gerektiði izah edilmesi ve tehlikelere karþý uyarýlmasý gerekmektedir. Deðerli katýlýmcýlar, Mutlu Çocuklar Derneði Yönetim Kurulu adýna “Ýnternet, bilgisayar, tv ve cep telefonunun etkileri konusunda sadece çocuklarýn deðil, aile bireylerinin ve eðitimcilerin de bilgilendirilmesi gerektiði fikrinden hareketle deðerli hocalarýmýzýn katkýlarýyla yapýlacak “Teknolojinin Doðru Kullanýmý” konulu çalýþtayýmýza teþriflerinizden dolayý tekrar teþekkür ediyor saygýlarýmý ve þükranlarýmý sunuyorum. Sevgi MERMERCÝ Mutlu Çocuklar Derneði Yönetim Kurulu Baþkaný 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 1 www.mutlucocuklar.com www.mutlucocuklar.com 2 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " YÖNETÝCÝ ÖZETÝ Deðerli okurlar, Hýzla geliþen teknoloji kullanýmý ve bu geliþmelerin getirdiði riskler ve problemler gün geçtikçe çoðalmaktadýr. Bu nedenle, teknolojinin doðru kullanýmý önemini daha çok hissettirmekte ve gerekli önlemlerin alýnmasýný beraberinde getirmektedir. Günümüzde genel olarak teknoloji, özel olarak internet, bilgisayar, cep telefonu ve televizyon yaþantýmýzýn her alanýnda kullanýlýr duruma gelmiþ, adý geçen teknolojilerin olmadýðý bir yaþam düþünülemez olmuþtur. Bu baðlamda, Mutlu Çocuk Mutlu Aile projesi kapsamýnda, Teknolojinin Doðru Kullanýmý Çalýþtayý bildiri kitapçýðýný yayýnlamanýn gurur ve heyecanýný yaþýyoruz. Bildiri kitapçýðýnda teknoloji kullanýmý, aile, sosyal ve psikolojik, hukuksal, öðretici ve saðlýk yönlerinden ele alýnmýþ, farklý kurum ve kuruluþlarda çalýþan uzmanlarýmýzýn katýlýmýyla Teknolojinin Doðru Kullanýmý konusu derinlemesine incelenmiþtir. Bu açýdan, bildiri kitapçýðý konu ile ilgisi direk olarak olmasa bile, teknolojinin günlük hayatýmýzdaki etkin ve verimli þekilde kullanýlmasý bakýmýndan herkes için faydalý olacak þekilde hazýrlanmýþtýr. Teknolojinin Doðru Kullanýmý Çalýþtayý bildiri kitapçýðýna katkýda bulunan baþta deðerli uzmanlarýmýz olarak, emeði geçen herkese ve diðer katýlýmcýlara teþekkür ediyor, saygý ve sevgilerimi sunuyorum. Yrd.Doç.Dr.Mehmet Akif OCAK Çalýþtay Baþkaný Gazi Üniversitesi Gazi Eðitim Fakültesi Bilgisayar ve Öðretim Teknolojileri Eðitimi Bölümü DEÐERLÝ OKUYUCU; Mutlu Çocuklar Derneði olarak; çocuk haklarýný, çocuklarda ve ailede demokrasi kültürü ve bilincinin oluþturulmasýný, çocuklarýmýzýn teknolojiyle barýþýk ama onu yerli yerinde kullanan, bedenen ve ruhen saðlýklý yetiþtirilmelerini saðlamayý, eðitimde fýrsat eþitliðinin saðlanmasý amacýyla çalýþmalar yapmayý, ailede ve toplumda çocuða karþý þiddetin önlenmesini kendimize öncelikli misyon olarak seçtik. Bu misyondan yola çýkarak Mutlu Çocuklar Derneði ile Ýçiþleri Bakanlýðý Dernekler Dairesi Baþkanlýðýnýn 16.12.2010 tarihinde imzaladýðý “Mutlu Çocuk-Mutlu Aile” Projesi kapsamýnda; Ankara merkezde, 16 okulda, 633 öðretmen, 7.670 öðrenci ve 2.539 veli olmak üzere toplam 10.842 kiþiye Uzman eðitimciler vasýtasýyla “Teknolojinin Doðru Kullanýmý” konulu seminerler verdik. Verilen bu seminerlerde dernek olarak hazýrlamýþ olduðumuz Teknolojinin Doðru Kullanýmýyla ilgili 7500 adet kitapçýðý da Öðretmen, veli ve öðrencilerimize ulaþtýrdýk. Ayrýca seminer verilen okullarda 3000 öðrenciye “Çocuklarda Teknoloji Kullaným Alýþkanlýðý”nýn tespitine yönelik anket uygulamasý ile Türkiye'de bu anlamda yapýlan ilk çalýþmayý gerçekleþtirdik. Bu uygulamanýn sonuçlarýna yönelik deðerlendirmeleri kitaplaþtýrarak ilgili kurum ve kuruluþlara daðýttýk. GÝRÝÞ Teknolojideki hýzlý geliþmenin etkisiyle dünyamýzda hýzlý bir deðiþim süreci yaþanmakta ve bu süreçten en fazla çocuklarýmýz etkilenmektedir. Çocuklarýmýz ile teknolojiyi bütünleþtirebilme aþamasý önemli olduðu kadar çocuklarýmýzýn teknoloji konusundaki algýsý iyi anlaþýlýp doðru adýmlar atýlarak teknolojiden “en az zarar ile sýyrýlarak en fazla fayda saðlama” ilke edinilmelidir. Bu amaçla, Ýçiþleri Bakanlýðý Dernekler Dairesi ile 16.12.2010 tarihinde imzalanan “Mutlu Çocuk-Mutlu Aile” Projesi kapsamýnda, 04.06.2011 tarihinde, Ankara Hekim evinde “Teknolojinin Doðru Kullanýmý” konulu bir çalýþtay yapýlmýþtýr. Alanýnda uzman akademisyen ve eðitimciler; internet, televizyon, cep telefonu ve bilgisayarýn zararlarý ile doðru kullanýmlarý konusunda teblið ve sunum yapmýþlardýr. Mutlu Çocuk-Mutlu Aile Projesi kapsamýnda sýrasýyla “Teknoloji ve aile içi iletiþim”, “Eðitimde teknolojinin kullanýmý ve öðretmenin görevleri”, “Teknolojinin çocuklar üzerindeki fiziksel etkisi”, “Elektromanyetik kirlilik”, “Biliþim araçlarýnýn yanlýþ kullanýmý ve sonuçlarý”, “Teknolojinin çocuk istismarý”, “5651 yasa kapsamýnda Ýnternet içerik düzenlemeleri ve Güvenli Ýnternet Projesi”, “Ýnternet ve video oyunlarýnýn gençler ve çocuklar üzerindeki etkisi” ve “Çocuklarda teknoloji alýþkanlýklarý üzerine bir anket çalýþmasý” temalarý sýrasýyla iþlenmiþtir. Yayýnlanan bu bildiri ile bahsi geçen temalar detaylandýrýlarak çalýþtaydan çýkan analiz ve sonuçlar eþliðinde okurlara sunulmuþtur. Yapýlan çalýþtay ile elektronik ortamda bulunurken ve çevrimiçi teknolojileri kullanýrken çocuklarýmýzýn saðlýk, psikolojik ve gelecekteki yaþamlarýný etkileme boyutlarý göz önünde bulundurulmuþ; bu konudaki gerçek hayat örnekleri ve alýnabilecek tedbirler eðitimcilere ve ailelere ile paylaþýlmak üzere bu bildiride toplanmýþtýr. Yukarýda belirtilen hususlar çerçevesinde; bu bildirinin hazýrlanmasýnda emeði geçen baþta Mutlu Çocuklar Derneði'ne ve tüm katýlýmcý eðitimcilerimize teþekkürü bir borç bilirim. Ahmet ÇUBUKCU Bilgi Teknolojileri ve Ýletiþim Kurumu Uzman Yardýmcýsý Yine Projemiz kapsamýnda yer alan ve 04 Haziran 2011 tarihinde akademisyen ve alanýnda uzman personelin katkýlarýyla “Teknolojinin Doðru Kullanýmý” konulu bir çalýþtay icra ettik. Bu çalýþtay kapsamýnda sunulan kýymetli tebliðleri okuyacaðýnýz bu kitapçýkta icmal ettik. Proje Koordinatörü olarak, yaptýðýmýz bu çalýþmalara katký saðlayan bütün hocalarýma teþekkür ederken, çalýþmanýn ülkemiz ve çocuklarýmýzýn geleceði adýna faydalý olmasýný diliyor, saygýlar sunuyorum. Yüksel BAÐIÞLAR Proje Koordinatörü 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 3 www.mutlucocuklar.com www.mutlucocuklar.com 4 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " Teknolojinin Kullanýmý ve Aile Ýçi Ýletiþim DOÇ.DR. Dolunay ÞENOL Kýrýkkale Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Dolunay_senol@yahoo.com. Özet 21. yüzyýl teknoloji çaðý olarak bilinmekte. Böyle bir çaðda teknolojinin imkanlarýndan faydalanmamak mümkün olmadýðý gibi teknolojinin sosyal hayatýmýza olumlu ve olumsuz etkilerinin olmayacaðýný beklemek de mümkün deðildir. Hem insan hem de sosyal hayat son derece karmaþýktýr. Bu karmaþýklýðý düzenlemek mümkün. Ýnsanoðlu hayatýný düzenlemek zorunda, aksi halde sosyal hayatý onu kontrolü altýna alacaktýr. Sosyalizasyon süreci bu görevi yerine getirmektedir. Bu düzenlemeyi yapmak her zaman ailelere düþmektedir. Çocuklarýn iyiyi kötüden ayýrt edebilmesi son derece zordur. Ayrýca her toplumun doðru yanlýþ standartlarý da faklýdýr. Bu standartlarý yeni kuþaklara öðreten ve kültürün devamlýlýðýný da saðlayan çoðunlukla önceki kuþaklardýr. Anne baba baþta olmak üzere tüm aile fertleri rollerini olmasý gerektiði þekilde yerine getirdiklerinde teknolojinin insanlýðýn emrinde olduðunu aksi halde teknolojinin insanoðlunu esir alacaðýný bilmek gerekir. Günümüzde çok tartýþýlan teknolojinin aile içi iliþkileri olumsuz etkileyip etkilemeyeceði sorusunun cevabýný belirleyecek olan temel faktörün aile içi saðlýklý iliþki aðý olduðunu kabul ediyoruz. Anahtar Kelimeler: Teknoloji, Teknolojinin kullanýmý, aile , aile içi iletiþim. Ýnsan ve Sosyal Hayatý Ýnsan sosyal bir varlýktýr. Sosyal hayat son derece karmaþýk bir yapý ortaya koymaktadýr. Ýnsan sosyal bir varlýk olarak doðmaz ancak zaman içinde içine doðmuþ olduðu toplumun kurallarýný öðrenerek sosyalleþir. Ýnsanýn öðrenme süreci anne karnýnda baþlayýp ölünceye kadar devam eden son derece uzun ve emek isteyen bir zaman dilimini kapsamaktadýr. Çocuk doðduðu anadan itibaren ilk olarak anne ile iletiþime girer. Bu sebeple insanýn sosyalizasyon sürecindeki ilk ajanýnýn annesi olduðu kabul edilir. (Tolan ve Diðerleri, 1997: 37)) Anne içine doðmuþ olduðu toplumun kurallarýna göre davranarak çocuðun sosyalleþmesinde rol model oluþturur. Anne daha sonra çocuða neleri yapýp neleri yapmamasý gerektiðini sosyal hayat içinde öðretmeye devam eder. Bu eðitim sürecinde sadece anne deðil, bütün aile fertleri baþta olmak üzere etkileþime girmiþ olduðu tüm insanlar etkili olmaktadýr. Bu sebeple çocuðun etkileþim sürecinde iletiþime girmiþ olduðu bireylerin özellikleri ve hassasiyetleri son derece önem arz etmektedir. Bugünün dünyasýnda çocuðun etkileþime girmiþ olduðu insan sayýsýný kontrol edebilmek son derece zor. 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 5 www.mutlucocuklar.com Çünkü geleneksel toplumlarda insanýn etkileþim alanýný çevrelerinde bulunan insanlar sýnýrlamakta. Bu insanlar da sýnýrlý bir bölgede, belirli kültürün etkisinde kalan insanlar olduðu için etkileþim aðý çok büyük bir farklýlýk ortaya koymamaktadýr. Cemaatvari toplumlarda etkileþim aðý yüz yüze ve kulak kulaðadýr (Çevik 1994: 75)Böyle olunca da birbirleri ile karþýlýklý bir etkileþim aðý söz konusu olup farklýlýklarýn oluþmasýna fazla müsaade edilmesi söz konusu deðildir. Geleneksel toplumlarda birkaç kuþaðýn bir arada yaþadýðý, dolayýsý ile rol modellerin yaþlý kuþak olmasý sebebiyle geleneksel davranýþ þekillerinin nesiller arasýnda aktarýmýnýn yaygýn olduðu ve yaþlý kuþaðýn genç kuþaðýn eðitimini üstlendiði bir yapý söz konusudur. (Kurtkan: 1991: 22) Bu durum hem geleneksel rollerin öðretilmesini, hem de genç kuþaðýn kendi kültürünün dýþýndaki farklý kültürleri öðrenmesinin, kendi kültürünü ve kültürel farklýlýklarý büyüklerinin kontrolü altýnda deðerlendirmesini beraberinde getirmektedir. Oysa 21. Yüzyýlýn toplumlarýna bakýldýðýnda daha 20. Yüzyýlýn ortalarýna kadar hakim olan yukarýda bahsetmiþ olduðumuz yapýdan oldukça farklý bir yapýnýn söz konusu olduðu dikkat çekmektedir. Bu kadar kýsa bir süre içinde bu derece hýzlý deðiþimi anlayabilmek çok zor olmasýna raðmen bugün yaþananýn da gerçeklik olarak kabul etmek ve ona göre davranmak da gerekmektedir.. Ýki yakýn ancak birbirinden oldukça farklý özellikler gösteren bu iki dönem arasýndaki farklýlýðýn arkasýndaki en önemli sebeplerin baþýnda yoðun iletiþim aðýnýn gelmesi dikkatleri çekmektedir. 21. Yüzyýl insanýnýn hayatýnda yüz yüze iletiþim aðýnýn aðýrlýðý yerini ikincil iliþkilere býrakmýþ görünmekte. Bu durumun en etkili sebebi olarak hiç þüphesiz bu yüzyýldaki teknolojinin getirmiþ olduðu yoðun iletiþim ve etkileþim aðý gösterilmektedir. Bu dönemle birlikte insanlar sadece gerçek dünyada görüp iþittikleri ile deðil de sanal dünyada görüp iþittikleri ve muhayyile ettikleri ile de iletiþim kurmaya baþladýlar. 21. yüzyýlda insanlarýn etkileþim aðýnýn evlerinin dýþýna hatta ülke dýþýna çýkmýþ olmasý iletiþimin kontrolünün ev dýþýna taþmasýný ve kontrolün neredeyse imkansýzlaþmasýný saðladý. Daha önce aile büyüklerinin kontrolünde etkileþime giren insanlar, özellikle de çocuk ve gençler daha öncesinde hiç tanýmadýklarý kültürlerden insanlarla iletiþime girerek, hiç bilmedikleri dünya ile iletiþim kurmaya baþladýlar. Özellikle bu geniþ alandaki iletiþim aðýndan etkilenenlerin büyük çoðunluðunun çocuk ve gençler olduðunu daha önce söylemiþtik. Bunda egemen olan faktör, çocuk ve gençlerin teknolojiyi kendilerinden büyük olanlara göre çok daha yakýndan takip ediyor olmalarýdýr. Çocuk ve gençler her zaman teknolojik aletlerin kullanýmý ve deðiþime daha açýktýrlar. Bilindiði gibi çocukluk ve gençlik yýllarý merak duygusunun en fazla aktif olduðu yýllardýr. Bu yýllarda aile büyüklerinin kontrolü dýþýnda girilen iletiþimin çocuk ve gence getirebileceði olumsuzluklar varsa, bunlarýn sonuçlarýnýn çok daha fazla olmasý kaçýnýlmazdýr. Bahsedilen yaþlarda çocuðun sadece bilmediði bir dünya ile karþý karþýya kalmasý probleminden çok daha fazlasý, bu dünyanýn çocuða sunduðu yeni alýþkanlýklarýn olumsuz sonuçlarýnýn silinmesinin son derece zor olmasýdýr. Bu dönemde çocuklar kimlik kazanma çabasýndadýrlar. Çocuklar kimlik kazanýrken sosyalizasyon sürecinde karþýlarýna çýkan insanlardan etkilenmektedirler. Bu etkileþimde taklit roller ve özdeþleþme son derece önem arz etmektedir. Çocuklar zaman zaman iletiþime girdikleri kiþi ve sanal dünya kahramanlarýný taklit etmektedirler. Taklit edilen, www.mutlucocuklar.com 6 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " kiþinin kabul edilen bir davranýþ þeklidir. Bu durum aslýnda çoðu zaman istenen bir durumdur. Mesela baþarýlý bir kiþinin baþarýsýný taklit etmek bir çocuðu baþarýya götürebilir. Ancak taklit her zaman istenen yönde gerçekleþmeyebilir. Mesela þiddet içeren davranýþlarý fazla olan bir kiþiyi taklit ederek þiddet eylemlerini davranýþlarýnýn merkezine koyan bir çocuk için bu taklit olumsuz sonuçlara yol açabilir. Özdeþleþme de yine çocuk ve gençlerin çok sýk kullanmýþ olduklarý öðrenme yöntemlerindendir. Özdeþleþme yolu ile öðrenmede bir kiþinin tüm davranýþ þekillerinin benimsenmesi söz konusudur. (Tolan ve Diðerleri, 1997: 137) Özdeþim kurulan kiþi, olumlu olarak deðerlendirilen özelliklere sahip de olsa, özdeþleþmede kendi olamama bir baþkasý olma durumu söz konusu olduðu için çok tercih edilen bir durum deðildir. Ýstenen her kiþinin kendisine özgü davranýþ þekillerinin olmasýdýr. Oysa özdeþim kurulduðunda adeta baþkasýnýn ayakkabýlarýnýn içine sýðmaya çalýþma çabasý söz konusudur. Özdeþleþme yolu ile öðrenmenin en sakýncalý olduðu þekil þiddet içeren, toplumun vicdanýný rahatsýz eden davranýþlarý yoðun olarak taþýyan kiþiliklerin kahramanlar olarak bu programlar içinde verilmesidir. Teknolojik araçlar sayesinde çocuk ve gençlerin dünyasýnda sýk sýk gördükleri bu hayali kahramanlarla özdeþim kurulmasý çocuðun hem gerçek alemden uzaklaþmasýný hem de kendisini yetersiz görüp kendine güvenini kaybetmesini saðlayacaktýr. Teknolojik aletleri saðlýklý bir þekilde kullanamayanlarda kendisi olamama, baþkalarýnýn yerinde olma isteði son derece fazla görülmektedir. Özellikle sanal dünyada tanýmýþ olduklarý kahramanlarla özdeþim kuran gençler, gerçeklikle baðlantýlarýný koparabilmektedirler. Hayatlarý doyunca sýk sýk þiddet gördükleri halde ölmeyen hayali kahramanlarla özdeþim kurarak hayatlarýný kaybeden çocuk ve gençlerin sayýsýnýn azýmsanamayacak kadar fazla olduðunu basýndan dahi takip edebilmek mümkündür. Bir gencin veya çocuðun hayatýnýn baþýnda ulaþamadýðý bir dünyanýn elemaný olmasý, o tarihten sonraki hayatýnýn anlamýný kaybetmesi demektir. Þiddet uygularken þiddetten etkilenmeyen bir insan olabilmenin mümkün olmadýðýný bu çocuklar telafisi güç hasarlarla öðrenmek zorunda kalabiliyorlar. ilan edilmekte. Yeni yetiþen kuþaða sevgi, hoþgörü, barýþ, kardeþlik, vb. kavramlarý okulda ve evde öðretmeye çalýþýrken evin bir baþka odasýnda ne kadar fazla adam öldürürse o kadar büyük kahraman olacaðý görsel efektlerle anlatýlýrsa, çocuðun görselliðe daha fazla inanacaðý tartýþma götürmeyecektir. Özellikle aile büyüklerinin eleþtirel bir dille bu tür programlarý reddetmesi de aile içi iletiþimi de son derece olumsuz etkileyecektir. Bu arada sanal alemde dahi olsa insanýn öðrendiðini uygulamak isteyeceðini iliyoruz. Çocuðun öðrendiði þiddet eylemlerini yakýn çevresine uygulamayacaðýný düþünebilmek de mümkün deðil. Þiddet Nedir? Þiddet, ilkel ve insanlýk dýþý bir uygulamadýr. Þiddetin doðal karþýlandýðý toplumlar, henüz insanlaþma ya da uygarlaþma evrelerini tamamlamamýþ yani uygar olamayan toplumlar olarak kabul edilmektedir. Hiçbir gerekçe ya da dayanaðýn þiddeti haklý ve meþru kýlmasý mümkün deðildir. Ýstatistiklere bakýldýðýnda sadece az geliþmiþ ülkelerde ve geliþmekte olan ülkelerde deðil, geliþmiþ ülkelerde de þiddetin son derece yaygýn olduðudur görülmektedir. Dünyanýn birçok yerinde doðal bir olgu olarak karþýlanan þiddetin okulda, sokakta, özellikle de ailede ve kitle iletiþim araçlarýnda kýsacasý günlük yaþamýn her alanýnda yaygýn olarak görülmesi, problemin bireysel deðil, toplumsal bir olgu olarak düþünülmesi gerektiðine iþaret etmektedir. Ýnsan haklarý ihlallerinin her geçen gün arttýðý, hoþgörü ve barýþ söylemlerinin yoðunlaþtýðý bir dünyada yaþýyoruz. Öte yandan silahlanmaya ve savaþa ayrýlan kaynaklar da sürekli artmaktadýr. Pek çok ülkede, özellikle yoksul ülkelerde yaþanan olumsuzluklara her geçen gün yenileri eklenmektedir. Dünyanýn çeþitli ülkelerinde yaþanan bu olumsuzluklarýn duyulmasýndan her ne kadar rahatsýzlýk duyulduðu bilinse ve bu durumun engellenmesi noktasýnda fikir birliði olsa da gerek basýn yayýn organlarýnýn ayakta kalma isteði, gerekse de bu tür programlarýn reyting alýyor olmasýnýn halkýn isteði olarak yorumlanmasý, alaný istismara açýk hale getirmektedir. Özellikle internet vasýtasýyla oynanan oyunlarda sürekli savaþ sahneleri yer almakta. Bu oyunlar sayesinde sanal alemde dahi olsa en fazla insaný öldürdüðü söylenen kiþi kahraman 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 7 www.mutlucocuklar.com Aile ve Çocuk Aile, çocuðun gerek kiþiliðinin geliþimi, gerekse ruh ve beden saðlýðý açýsýndan büyük bir önem taþýmaktadýr. Aile, çocuðun toplumsallaþmasýnda en önemli ve en etkili görevi üstlenmiþ olan bir toplumsal gruptur. Ailede gerçekleþen toplumsallaþma temel olup, bireyin daha sonra diðer gruplar içinde öðrendikleri, bu temele göre biçimlenmektedir. Ailenin, dolayýsýyla ana babanýn sosyalleþme açýsýndan önemi sadece bebeklik ve çocuklukta deðil, ergenlik çaðýnda da devam etmektedir. Ailenin herhangi bir nedenle bütünlüðünün bozulmasý ya da aile içi etkileþimin yeterli olmamasý, sosyalleþme sürecini önemli ölçüde engelleyerek, çocuðun hatalý ya da yetersiz sosyalleþmesine yol açmaktadýr. (Uluðtekin, 2004: 35) Sosyalleþme sürecinin olumsuz bir biçimde etkilenmesine yol açan aile yapýsýnýn ve aile içindeki etkileþim aðýnýn ne þekilde iþlediðinin incelenmesi gerekmektedir. Çünkü sosyalleþme baþarýsý toplumun en temel taþý olan ailenin üyelerinin model alma ve pekiþtirme gibi toplumsallaþma tekniklerine baðlý olarak gerçekleþmektedir. Çocuðun kimliðinin oluþmasýnda ailenin, özellikle annenin önemi oldukça fazla olarak kabul edilmektedir. Çocuk, ilk önce annesini model almaya baþlamakta, bu süreç içerisinde sorumluluk alma ve iç denetim mekanizmasýný geliþtirmektedir. Ailede çocuðun eðitiminde annenin rolü oldukça fazladýr. Çocuðun kimliðini annenin davranýþý belirlemektedir. Çocuklar önce annelerini sonra da babalarýný model alýrlar. Daha da açýk bir þekilde ifade edilmesi gerekirse genellikle kýz çocuðunun anneyi, erkek çocuðunun da babayý model aldýðý bilinmektedir. Modelin çocuk tarafýndan taklit edilmesinde gerekli olan en önemli koþul; gözlemdir. Ancak bu yeterli bir koþul olmayabilir. Çünkü kiþilerin birçok davranýþý çocuk tarafýndan gözlenir; fakat taklit edilmeyebilir. Çocuk kendisine model almasý gerektiðini düþündüðü davranýþlarý tercih ederken kendisine göre tercihlerde bulunabilir. Ülkemizde baba, çocuklarý büyütme ve eðitme görevi ve sorumluluðunu anneye býrakarak, ailenin maddi ihtiyaçlarýný karþýlayan kiþi konumuna gelme eðilimindedir. (Yavuzer, 2002: 46) Evin yiyecek ve giyim gibi maddi ihtiyaçlarýný karþýlamakla görevini bitirdiðini düþünmekte, bu sebeple de eve geldiðinde çocuklarýn gürültüsünden uzak kalmak istediðini, hatta çocuklarýn sesini duymaya tahammül edemediðini, ayrý bir odada yalnýz kalmayý istediðini, ailenin daha refah içinde yaþayabilmesi için haber programlarýný izleyip bir sonraki gün için hazýrlýk yapmasýnýn gerekli olduðunu dile getirebilmektedir. Bu da aile içi iliþkilerin zayýflamasýna, aile içi cinsel rol ve sorumluluklarýn olmasý gerektiði þekilde yerine getirilememesine, yanlýþ sosyalleþmeye ve dolayýsýyla ailenin gerçek görevini saðlýklý olarak ortaya koyamamasýna sebebiyet verebilmektedir. Günümüz ailelerinde ebeveynler, özellikle babalar, kendilerini çocuklarýnýn büyük ölçüde maddi ihtiyaçlarýndan sorumlu gördükleri için, zamanlarýnýn büyük kýsmýný çocuklarýnýn maddi ihtiyaçlarýný karþýlamaya ayýrmakta ve bunun sonucunda çocuklarýna ayýrabilecekleri çok sýnýrlý zamanlarý kalmaktadýr. Babalarýn evlerinde geçirdikleri sürenin kýsa olmasý ve evde geçirilen süre içinde de bu kýsýtlý zamanlarýný çocuklarý ile geçirmek yerine televizyon, telefon ve internet vb. geçiriyor olmasý çocuðun yanlýþ sosyalleþmesi ve aile içi iletiþimin zayýflamasýna sebep oluyor. Bu tür durumlarda çocuk herkesin bireysel olarak yaþadýðý, herkesin kendisini düþünmesi gerektiði ve birlikte zaman geçirmenin önemini fark edemeden büyümektedir. Aile fertleri ile fazla zaman geçiremeden büyüyen çocuk, modelden yoksun olarak yetiþmekte, dolayýsýyla sorumluluðu öðrenme www.mutlucocuklar.com 8 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " ve iç denetim mekanizmasýnýn geliþimini saðlýklý olarak öðrenememektedir. Ancak çocuða ayrýlan zamanýn fazla olmasýndan çok, çocuða ayrýlan süreçte nitelikli zaman geçirmenin önemi ve bu süreçte saðlýklý bir iliþki aðý kurarak çocuða saðlýklý bir rol model olmanýn önemini de burada belirtmekte fayda var. Annenin de çalýþma hayatýna girmesi ile akþam eve geç saatlerde gelmesi, ev iþlerinin ardýndan televizyonun karþýsýna geçerek dinlenmek istemesi de çocuklarýn bekledikleri ilgiyi görememelerine yol açýyor. Evdeki aile bireylerinin boþ vakitlerini televizyonun karþýsýnda geçirmeleri, çocuklara boþ vakitlerini televizyonun karþýsýnda geçirmelerini öðretmekte. Bilindiði gibi çocuklar gördüklerini hemen öðrenip yaþamlarýna uygulama konusunda son derece yeteneklidirler. Özellikle son yýllarda cep telefonu kullanýmý son derece yaygýnlaþtý. Cep telefonunun yaygýnlaþmasý da ayný evin içinde otursalar da insanlarýn aile içi iliþkilerini yoðunlaþtýrma yerine avuçlarýnýn içindeki cep telefonunun diðer ucundaki insanlarla iletiþim kurmalarýný kolaylaþtýrdý. Bu kontrolsüz dünya, tüm aile fertlerinin kendi iç iletiþimlerini olumsuz etkilediði gibi hiç bilmedikleri bir dünyada yaþamalarýný da saðlamaktadýr. Ayrýca son yýllarda her aile ferdinin kendi odasýndaki televizyon da aile bireylerinin yalnýzlaþmasýna sebebiyet vermektedir. Her bireyin kendi odasýnda, her gece kendi beðendiði programý izlemesi zaman içinde aile bireylerinin ortak zaman harcayamamasý ve birbirlerine yabancýlaþmasý problemini de beraberinde getirmektedir. Teknolojinin Kullanýmý ve Aile içi Ýliþkiler Teknolojinin geliþimi hiç þüphe yok ki çok istenen bir durumdur. Ýçinde bulunduðumuz yüzyýl teknoloji çaðý olarak deðerlendirilmektedir. Teknolojik araç ve gereçlerin kullanýlmasýný reddetmek mümkün olmadýðý gibi teknolojinin son derece yakýndan takip edilmesinin gerekliliðine de inanmaktayýz. Ancak yaþamdaki her alanda olduðu gibi her þeyin olumlu ve olumsuz özellikleri beraber iç içe yaþanmaktadýr. Yeniliklere tehlike diye bakmak yerine her yenilikte ve yaþamdaki her þeyde olumsuzluk olabileceði, ancak bu olumsuzluklarý bertaraf etmenin de yollarýnýn olduðunu fark ederek bu olumsuzluklarý en az seviyeye indirmeye çalýþmak gerekmektedir. Bugünün dünyasýnda çocuk ve gençler arasýnda en yaygýn olarak kullanýlan teknolojik aletlerin radyo, televizyon, internet ve bunlarýn hepsini içinde bulundurabilen cep telefonu olduðunu söyleyebilmek mümkün. Cep telefonu bugün hemen hemen tüm çocuk ve gençlerin vazgeçilmezi konumunda. Cep telefonundan internete girebilen , sanal alemde sohbetler edebilen, sanal kahramanlarla savaþlar yapýp, yarýþlar kazanýp kaybedebilen insanlarýn gerçek dünyanýn dýþýnda, sanal bir alemde kendilerine yer bulabilmeleri söz konusu olabilmekte. Gerçek dünyadaki sosyo-kültürel ortamlarýndan memnun olmayan çocuk ve gençler, sanal alemde ulaþmak istedikleri dünyanýn elemaný, cinsel ve sosyal alemin üyesi olabilmenin hazzýný tattýktan sonra, çoðu kez gerçek aleme dönme noktasýnda direnç gösterebiliyorlar. Bu durumu fark eden ve onlarý gerçek aleme davet eden, baþta anne babalarý olmak üzere pek çok kiþi ile iletiþimini en alt seviyeye indirmek, hatta zaman zaman da iletiþimi tamamen sonlandýrmak isteyebiliyorlar. Çoðu kez gerçek dünyada yaþayan insanlara ihtiyaç duymadýklarýný düþünebiliyorlar.Bu noktada nasýl bir çözüm üretebileceðini bilemeyen telaþlý ve korkmuþ aile de iletiþimi kuvvetlendirmek yerine olumlu sonuçlar alabilmek gayesi ile son derece eleþtirel davranarak iletiþimi bitme noktasýna götürebiliyor. Aile fertlerinin saðlýklý iletiþimin nasýl olduðunu bilmeleri son derece önemlidir. Çünkü aile fertlerinin þuurlu olarak yapmadýklarý iletiþimin faydadan daha fazla zararý bulunmakta.Aile fertlerinin bir televizyon kanalý karþýsýnda geçirmiþ olduklarý zamanýn iletiþim adýna çok da büyük bir kazancý bulunmamaktadýr. Teknolojinin geliþimine baðlý olarak ortaya çýkan yeni iletiþim araçlarý ve bu araçlarla sýk sýk teþhir edilen þiddet öðeleri, aile fertlerinin hep bir arada olduklarý saatlerde birlikte öðrendikleri istenmeyen davranýþlar olarak karþýmýza çýkabilmektedir. Bugün kitle iletiþim araçlarýnýn yapmýþ olduðu þiddetin ve çeþitlerinin öðrenilmesine imkan saðlayan bu tür yayýnlarýn sayýsýnýn artmýþ olmasýyla þiddet, sýradan öðrenilmiþ bir davranýþ olarak algýlanmaya baþlandý. Bundan dolayý günümüz dünyasýnda, þiddet sadece fiziki bir olay deðil, toplumsal bir olgu olarak da kendisini ortaya koymaktadýr. 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 9 www.mutlucocuklar.com Sonuç Olarak Teknolojinin bu derece geliþmiþ olduðu bir dünyada, teknolojinin saðlamýþ olduðu imkanlardan faydalanmamayý düþünmek mümkün deðil. Kainatýn temel dengelerinde olduðu gibi doðrular ve yanlýþlar her zaman bir arada bulunmaktadýr. Teknolojik araç ve gereçlerin insan hayatýna bu kadar fazla girdiði bir dünyada, teknolojinin de mutlaka olumsuzluklarý beraberinde getireceðini bilerek, hazýrlýklý davranmak ve bu olumsuzluklarý ortadan kaldýrmaya çalýþmak gerekmektedir. Ýnsanoðlunun sosyalleþmesinde ailenin önemi herkes tarafýndan bilinmektedir. Ailenin teknolojinin aile fertlerine getirebileceði zararlar önceden fark edip, bu olumsuzluklarý ortadan kaldýrdýðýnda, teknolojik araç ve gereçlerin hiç de zararlý olmadýðý fark edilecektir. Teknolojiden ne zaman, ne kadar yararlanacaðýný çocuða ve gence öðretecek olan aile fertleridir. Aile fertleri, teknolojik araç ve gereçleri kontrollü kullanabiliyorlarsa çocuklarýna da ayný þekilde örnek olacaklardýr. Eðer aile, teknolojinin aile bireylerine zarar verdiðini düþünüyorsa, aile içi iletiþimlerinin tekrar gözden geçirilmesi gerektiðini düþünerek iþe baþlamalýdýr. KAYNAKLAR ÇEVÝK, Dolunay (1994) Sembolik Etkileþim, Ankara : Belvak Yayýnlarý. KURTKAN Amiran (1991) :Genel Sosyoloji, Ýstanbul:Divan Yayýnlarý. TOLAN,B.,V. BATMAZ, G.ÝSEN (1997) :Sosyal Psikoloji, Ýstanbul: Adýn Yayýnlarý. ULUÐTEKÝN, Sevda (2004) :Çocuk Mahkemeleri ve Sosyal Ýnceleme Raporlarý, Ankara: Türkiye Barolar Birliði Yayýnlarý. YAVUZER, Haluk (2002) : Ana-Baba ve Çocuk, Ýstanbul: Remzi Kitapevi. YÖRÜKOÐLU, Atalay (2000) : Deðiþen Toplumda Aile ve Çocuk, Ýstanbul: Özgür Yayýnlarý. www.mutlucocuklar.com 10 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " Eðitimde Teknoloji Kullanýmý ve Öðretmenin Görevleri Ahmet Berk ÜSTÜN Biliþim Teknolojileri Öðrt. Ýstanbul Fatih Yavuz Selim Ýlköðretim Okulu ustun.ahmet.berk@gmail.com Özet Günümüz teknolojileri bilginin ulaþýlmasýna, yayýlmasýna ve yeniden üretilerek paylaþýlmasýna, yapýlan deðiþikliklerin daha hýzlý olmasýna olanak saðlamýþ ve beraberinde birçok yenilik getirmiþtir. Bu baðlamda eðitimde teknoloji kullanmak da kaçýnýlmaz olmuþtur. Fakat eðitimde, teknoloji amaç olarak deðil, amaca hizmet eden yardýmcý bir araç olarak görülmelidir (Knapp ve Glenn, 1996). Yani teknoloji potansiyel olarak eðitimi desteklemek için kullanýlmalýdýr. Teknolojinin eðitimdeki yerini alabilmesinin öðretmensiz olanaksýz olduðu söylenebilinir çünkü eðitimdeki sistem anlayýþý ne olursa olsun, eðitimde hangi teknolojiler kullanýlýrsa kullanýlsýn, öðretmen olmaksýzýn eðitimin mümkün olmayacaðý ortadadýr. Teknoloji kullanýmýnda da öðretmenin kimi zaman liderlik görevini üstleneceði, kimi zamanda rehberlik yapacaðý unutulmamalýdýr. Leh (1998) çalýþmasýnda kendilerini ve yetiþtirecekleri bireyleri bilgi toplumuna hazýrlayacak olan öðretmenlerin, bilgi toplumunun teknoloji destekli okul kültürünü de bir an önce benimsemeleri gerektiðini belirtmiþtir. Bilgi teknolojisinin etkin kullanýmýný saðlamada öðretmenin aktif katýlýmý þart olduðuna göre öðretmenlerin öncelikle teknoloji konusunda gerekli eðitimlerini almalarý gerekmekte ve teknoloji kullanýmýnda öðretmenler görev ve sorumluluklarýnýn bilincinde olmalýdýr. Anahtar Kelimeler: Teknoloji Kullanýmý, Bilgi Teknolojisi, Öðretmen Eðitimi, Görev Giriþ Günümüzde bilgi toplumuna geçmenin önemi üzerinde durulmaktadýr. Çünkü bilgi toplumlarý, teknolojiyi kullanarak daha güçlü bir hale gelmekte ve hayatý her yönüyle kolaylaþtýrmaktadýr. Taþkesen ve Çötok (2005)'a göre bilgi toplumunu; bilginin kullanýmýnýn büyük ölçüde yaygýnlaþtýðý, bilgi temelli iletiþim teknolojilerinin var olduðu, bilgiye ulaþýmýn kolaylaþtýðý bir düzen olarak tanýmlamaktadýrlar. Bilgi toplumunda bilginin kaynaðýný bilimsel düþünce ve bilgi teknolojisi oluþturmaktadýr. Son yýllarda hayatýn her alanýndaki deðiþiklikte bilimsel düþünce ve bilgi teknolojisi ile yakýndan iliþkilidir. Günümüz teknolojileri bilginin ulaþýlmasýna, yayýlmasýna ve yeniden üretilerek paylaþýlmasýna, yapýlan deðiþikliklerin daha hýzlý olmasýna olanak saðlamýþ ve bununla beraber birçok yenilik getirmiþtir. Odabaþý ve Gündüz (2004)'ün de belirttiði gibi teknolojik geliþmeler sonrasýnda bilgi toplumundaki bireyler; bilgiye nasýl eriþebileceðini bilen, gerektiðinde bilgilerini kullanabilen, yeni bilgiler üretebilen bireylerdir. Bu baðlamda eðitimde teknoloji kullanmak da kaçýnýlmaz olmuþtur. Ülkemizde de teknolojinin eðitimde kullanýlmasý ile son yýllarda eðitim alanýnda çok büyük yenilikler ve deðiþimler olmuþtur. Bu da beraberinde eðitimde öðretim ortamlarýnda teknolojilerinin sýklýkla kullanýlmasýný gerektirmektedir. Zaten eðitim kurumlarýnda da öðrenmenin niteliðini artýrmak, teknoloji okur-yazarý bireyler yetiþtirmek, daha geniþ 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 11 www.mutlucocuklar.com " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " bir kitleye eðitim hizmeti götürebilmek ve eðitim maliyetlerini azaltmak gibi nedenlerle eðitimde teknoloji kullandýklarý görülmektedir (Bates, 2000). Öðretmenlerin eðitimde kullanýlan teknolojileri yeterli seviyede anlamalarý ve etkili kullanmalarý için öncelikle eðitim almalarý gerekmektedir. Ayrýca teknoloji kullanýmýnda öðretmenlere çeþitli görev ve sorumluluklar da düþmektedir. Bu görev ve sorumluluklar öðretmenlere teknoloji ile iç içe olmayý ve teknoloji kullanýmýnda öðrencilere rehberlik etmek gibi pek çok rolleri üstlenmeyi içermektedir. Teknoloji Sözlük anlamý itibari ile teknoloji; bir sanayi dalý ile ilgili yapým yöntemlerini, kullanýlan araç, gereç ve aletleri, bunlarýn kullaným biçimlerini kapsayan uygulama bilgisi, özel anlamý itibari ile insanýn maddi çevresini denetlemek ve deðiþtirmek amacýyla geliþtirdiði araç gereçlerle bunlara iliþkin bilgilerin tümü (Güncel Türkçe Sözlük, 2011). Bilme, düþünme ve yapma kavramlarýnýn bütünlüðünü içeren teknoloji (Satýcý, Akkuþ ve Alp, 2009) bir mal veya hizmeti üretmenin toplumsallaþmýþ bilgisidir (Atabek, 2001). Baþlýca teknoloji tanýmlarýný Ayhan þu þekilde ifade eder: ? Yararlý ürünler üretmeye ve yeni ürünler tasarlamaya yarayan bilgiler bütünü, ? Teknoloji, girdileri çýktýlara dönüþtüren tüm fiziki süreçleri ve bu dönüþüme paralel gerçekleþen toplumsal düzenlemelerin ifadesi, ? Üretim faaliyetlerinde kullanýlan yol ve yöntemlerin tümü, ? Teknoloji, teknik bilgiler paketidir (Ayhan, 2002). Örnek olarak insanlarýn ulaþým, haberleþme, beslenme gibi pratik sorunlarýnýn çözümü için diðer alanlardaki bilimsel bilgiler kullanýlmýþ, sonuç olarak telefon, televizyon, bilgisayar, otomobil, buzdolabý gibi ürünler ve bunlarýn nasýl kullanýlacaðýna yönelik teknikler ve ilkeler elde edilmiþtir (Yalýn, 2008). Eðitim Teknolojisi Genelde eðitime, özelde öðrenme durumuna egemen olabilmek için ilgili bilgi ve becerilerin iþe koþulmasýyla öðrenme veya eðitim süreçlerinin iþlevsel olarak yapýlaþtýrýlmasýdýr (Alkan, 1997). Eðitim teknolojisi, öðrenme-öðretme ortamlarýný etkili bir þekilde tasarýmlayan, öðrenme ve öðretmede meydana gelen sorunlarý çözen, öðrenme ürününün kalitesini ve kalýcýlýðýný artýran bir akademik sistemler bütünüdür. Tanýmdan da anlaþýldýðý gibi, eðitim teknolojisinin temel amacý, öðrenmeyi etkili ve kalýcý bir biçimde saðlamaktýr. (Ýþman, 2002) Rýza (2003)'ya göre eðitim teknolojisi, deðiþik bilimlerin verilerini, özel hedef, yöntem, araç ve gereç, ölçme ve deðerlendirme gibi eðitimin geniþ alanlarýnda uygulamaya koyan, uygun maddi ve manevi ortamlarda insan gücünün en iyi þekilde kullanýlmasýný, eðitim sorunlarýnýn çözülmesini, kalitesinin yükseltilmesini, verimliliðin arttýrýlmasýný saðlayan bir sistemler bütünüdür. Eðitim teknolojisi, insan gücünü en verimli þekilde kullanarak eðitimin kalitesini yükseltip, verimini arttýran ve bunlarýn doðal sonucu olarak öðrenmeyi etkili ve kalýcý bir biçimde saðlamasý eðitimde kullanmasýný kaçýnýlmaz kýlmaktadýr. Bilgi Teknolojisi Bilginin toplanmasýnda, iþlenmesinde, depolanmasýnda, aðlar aracýlýðýyla bir yerden bir yere iletilmesinde ve www.mutlucocuklar.com 12 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " kullanýcýlarýn hizmetine sunulmasýnda yararlanýlan ve iletiþim ve bilgisayar teknolojilerini de kapsayan bütün teknolojiler bilgi teknolojisi olarak adlandýrýlabilir (Tonta, 1999). Bilgi teknolojileri istisnasýz bütün bilim dallarýnda kullanýlmaktadýr (Tor ve Erden, 2004). Eðitim kurumlarýnýn toplumun gereksinmeleri doðrultusunda, öðrencileri bilgi çaðýna uygun, bilgi toplumunun özelliklerini göz önünde tutarak, bilgi teknolojilerinin eðitim ortamlarýnda kullanýlmasý gerekmektedir. Tor ve Erden (2004)'de yaptýklarý çalýþmada bilgi teknolojilerinin öðrenilmesi ve bunlarýn öðretme-öðrenme için daha fazla kullanýma sokulmasý gerektiðini belirtmiþlerdir. Eðitimde bilgi teknoloji deyince ilk akla gelen bilgisayarlar olsa da bilgisayar eðitimde kullanýlan teknolojilerden sadece bir tanesidir. Eðitimde sýklýkla kullanýlan bilgi teknolojileri arasýnda, teyp, TV, CD, video, film, tepegöz, asetat, slayt, uydu sistemleri gibi bir çok teknoloji mevcuttur. Tor ve Erden (2004)'de öðretmenlerin sýnýfta en çok tepegöz, kara tahta, bilgisayar, televizyon, slaytlar ve VCD gibi eðitsel öðrenme araçlarýný kullandýklarýný belirlemiþlerdir. merkezlidir, aktif takým çalýþmasý aðýrlýklýdýr, öðrenim elde etmeye yöneliktir ve beceri ve dildeki farklýlýklarý barýndýrmalýdýr. Öðrenen ancak çevresiyle yaptýðý aktif etkileþim sonucu kendi bilgisini kurabilir ( Baki, Tiryaki, Çelik ve Öztekin 2000). Deðiþen ve geliþen eðitim anlayýþýna paralel olarak eðitimde kullanýlan teknolojilerde deðiþmekte ve eðitimden beklenen yeni yöneliþleri gerçekleþtirmede eðitimi desteklemektedir. Teknolojinin eðitim öðretim ortamlarýnda kullanýlmasý da öðrencilerde öz güven saðlamasýna, öðrenme için güvenli bir ortam oluþturmasýna, hýzlý dönüt vermesine, öðrencilerin bireysel ihtiyaçlarýný karþýlamasýna, baþarýsýz öðrencilere yardým etmesine, yazýlarda kolayca deðiþiklikler yapabilmesine, yazý becerilerini kazandýrabilmesine, çok zengin bilgi kaynaklarýna doðrudan ulaþtýrmasýna, bilgilerin yeni yöntemlerle sunulabilir olmasýna ve grup çalýþmalarýna fýrsat verir (Rýza, 2001) . Bu baðlamda eðitimin saðlýklý bir þekilde saðlamak için bilgi teknolojisinin eðitimde kullanýlmasýnýn gerekli olduðu açýkça görülmekte ve okullarda bilgi teknolojilerinin etkin kullanýmýnýn saðlanmasý, bilgisayar destekli eðitimin yaygýnlaþtýrýlmasý, tüm çað nüfusuna bilgi teknolojisi araçlarýna ulaþma olanaðý ve bilgisayar okuryazarlýðý kazandýrýlmasý için okullar teknoloji kullaným merkezlerine dönüþtürülmesi gerekmektedir. Teknolojinin bir amaç deðil araç olduðu unutulmamalý ve teknolojinin eðitimdeki yerini alabilmesinin öðretmensiz olanaksýz olduðu bilinmelidir. Çünkü eðitimdeki sistem anlayýþý ne olursa olsun öðretmen olmaksýzýn eðitimin mümkün olmayacaðý ortadadýr. Teknoloji kullanýmýnda öðretmenin kimi zaman liderlik görevini üstleneceði, kimi zamanda rehberlik yapacaðý unutulmamalýdýr. Bunun için öðretmenlerin teknolojik geliþmelerden haberdar olmasý gerekmekte ve öðretmenlerin teknoloji kullanýmýnda gerekli görev ve sorumluluklarýný yerine getirmelidir. Eðitimde Bilgi Teknoloji Kullanýmý Eðitimde, teknoloji amaç olarak deðil, amaca hizmet eden yardýmcý bir araç olarak görülmektedir(Knapp ve Glenn, 1996). Yani teknoloji potansiyel olarak eðitimi desteklemek için kullanýlmaktadýr. Heinich, Molenda, Russell ve Smaldino (1996) tarafýndan da belirtildiði gibi teknoloji: ? Öðretim ortamlarýna destek saðlama, ? Öðretmen bulunmayan ortamlarda bireysel öðrenme olanaðý saðlama, ? Öðretim ortamlarýna ulaþma güçlüðü çeken öðrenciler veya mesleki geliþim ihtiyacý duyan yetiþkinler için uzaktan eðitim olanaðý saðlama, ? Engelli bireylere özel teknolojilerle destek saðlama, gibi nedenlerle farklý amaçlar için kullanýlmaktadýr. ? MEB (2005)'in eðitimde bilgi teknolojisi araçlarýnýn kullanýmý ve rolü adlý yayýnýnda eðitimde teknoloji kullanýmýný þu nedenlere baðlamýþtýr: ? Toplum, okul, öðretmenler ve öðrenciler arasýndaki iþbirliðini, bilgi teknolojileri araçlarýný kullanarak geliþtirmek, ? Öðrenme ortamlarýný, eðitimsel yazýlýmlar, elektronik referanslar, uygulama yazýlýmlarý ve eðitsel oyunlarla desteklemek; böylece eðitimin kalitesini artýrmak, ? Bilgi teknolojisi araçlarýný her kademdeki öðrenme ortamlarýna entegre etmek, ? Her öðrenciye eðitim hayatý boyunca her türlü geliþmiþ bilgi teknolojisi araçlarýna (bilgi kaynaklarýna) ulaþma imkaný saðlamak, ? Doðru zamanda ve doðru yerde, doðru bilgi teknolojisi aracý kullaným yeteneðini bütün öðrencilere kazandýrmak, ? Bilgi Teknolojisi araçlarý ile bilgiye ulaþma, problem çözme, bilginin iþlenmesi ve sunulmasý becerilerini bütün öðrencilere kazandýrmak ve onlara günlük hayatta bilgi teknolojisi araçlarýný nasýl kullanabileceklerini öðretmek, ? Öðrenciyi pasif öðrenme ortamlarýndan kurtararak kendi kendine aktif bir þekilde öðrenme yeteneði kazanmasýný saðlamak, ? Öðrencilerin, Ýnternet'i, çizim programlarýný, kelime iþlemcileri, elektronik tablolama ve sunum yazýlýmlarý gibi araçlar olarak kullanmalarýný saðlamak, ? Bilgisayar; öðretmenlerin, ders planlarýný hazýrlama, derslerini uygulama, ölçme - deðerlendirme araçlarýný geliþtirme, not verme, eðitsel materyallerini hazýrlama ve kendilerini geliþtirme amaçlý olarak kullanmalarýný saðlamak, ? Okul yöntemlerinin veri tabanlarý, kelime iþlemci, sunum yazýlýmlarý vb. bilgi teknolojilerini kullanarak idari iþlerin kolaylaþtýrýlmasýný ve daha etkin hale getirilmesini saðlamak, Saban (2007)'a göre etkili bilgi teknoloji kullanýmý günümüz okullarýnýn taþýmasý gereken önemli iþlevlerinden birisidir. Bilgi teknoloji sayesinde öðrencilere, birçok yeni öðrenme ve öðretme fýrsatlarý sunulmaktadýr (Saban, 2007). Bu nedenle eðitimin kalitesinin, eðitim sisteminin iþleyiþinin, etkinlik ve verimliliðinin artýrýlmasý amacýyla, okullar bilgi teknolojisi araçlarýyla donatýlmaktadýr. Aggarwal (2000)'e göre 21. yüzyýlýn eðitimi; zaman ve alandan baðýmsýzdýr, amaç ve sonuca doðru yönelimlidir, öðrenci 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 13 www.mutlucocuklar.com Eðitimde Bilgi Teknoloji Kullanýmý ve Öðretmen Eðitim alanýnda birçok proje ortaya hayata geçmektedir. Bilgisayar Destekli Eðitim Projesi, Endüstriyel Okullar Projesi, Yaygýn Mesleki Eðitim Projesi, Milli Eðitimi Geliþtirme Projesi, Çaðý yakalama 2001 Projesi gibi büyük çaplý projeler, eðitim ve bilgi teknolojileri odaklý olmuþtur. Ayrýca FATÝH (Fýrsatlarý Arttýrma Teknolojiyi Ýyileþtirme Hareketi) Projesi kapsamýnda eðitim ortamlarýnda akýllý tahtalar yerini almaya baþlamýþtýr. O zaman öðretmenlerin eðitimde de bu tür geliþmeler göz önüne alýnarak yapýlmalý ve öðretmenlerin bu tür projeler kapsamýndaki teknolojileri etkin olarak kullanmalarý saðlanmalýdýr. Öðretmenlerin eðitimde bilgi teknolojilerini etkili kullanabilmeleri için öncelikle araç gereç seçimleri çok önemli bir görevdir. Çünkü öðretmen; öðretim hedefleri, öðretim yöntemi, öðrenci özellikleri, öðretim ortamý, araçlarýn özellikleri, gereçlerin tasarým özellikleri, öðretmenlerin tutumlarý, öðretmenlerin becerileri, maliyet ve zaman gibi faktörleri göz önünde bulundurarak seçimini yapmalý aksi taktirde sunulacak olan bilgilerin etkili sunulmasý olanaksýzlaþmaktadýr. Yalýn (2008)'da öðretmenlerin kullanacaðý bilgi teknolojisi seçiminde dikkat etmesi gereken faktörlerin arasýndaki iliþkiyi þu þekilde göstermiþtir: Öðretim Hedefleri Yöntemin Seçimi Araç gereç özellikleri Öðretmenin tutumu, becerisi Öðrenen özellikleri Kýsýtlamalar Araç gereç seçimi Öðretim Ortamý www.mutlucocuklar.com 14 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " Eðitimde bilgi teknolojisinin kullanýmýný saðlamak için eðitim sürecinde rol alan tüm öðretmenlerin aktif katýlýmlarýný saðlamak, bu sürecin baþarýya ulaþmasýnda çok önemli katkýlar saðlayacaktýr. Leh (1998) çalýþmasýnda kendilerini ve yetiþtirecekleri bireyleri bilgi toplumuna hazýrlayacak olan öðretmenlerin, bilgi toplumunun teknoloji destekli okul kültürünü de bir an önce benimsemeleri gerektiðini belirtmiþtir. Bilgi teknolojisinin etkin kullanýmýný saðlamada öðretmenin aktif katýlýmý þart olduðuna göre öðretmenlerin öncelikle teknoloji konusunda gerekli eðitimlerini almalarý gerekmektedir. Eðitimde Teknoloji Kullanýmý Ýçin Öðretmen Eðitimi Teknolojinin ve yeni öðretim tekniklerinin kullanýlarak öðrenme etkinlikleri düzenleme becerilerinin de öðretmenlere kazandýrýlmasý gerekmektedir (Percival ve Ellington, 1988). Teknolojiyi öðretmenin kullanýmý için teknoloji bilgisi ve teknoloji kullaným becerileri kazanmasý gerekmektedir. Bu süreci iki aþamada izlenebilir. Bunlardan ilki “hizmet öncesi eðitim” ikincisi “hizmet içi eðitim”dir. Hizmet öncesi eðitimde eðitim fakültesinde okuyan öðretmen adaylarýnýn teknolojiyle iç içe yetiþtirilmesi gerekmektedir. Yani teknoloji kullanýmýný öðretici derslerle birlikte, eðitim fakültesinin bölümlerinde izlenilen öðretim yaklaþýmlarý ve kullanýlan teknolojiler öðretmen adaylarýna bir model oluþturmalýdýr. Teknolojinin eðitimde kullanýmý saðlamak için hizmet içi eðitim çok önemlidir. Çünkü öðretmen adaylarý çeþitli nedenlerden dolayý eðitim fakültesinde yeterli teknoloji bilgisine sahip olmadan öðretmen olmuþ olabilir veya günümüz teknolojisi hýzla geliþtiði için öðretmenin dünkü teknoloji bilgisi bugün için yeterli seviyede olmayabilir. Bundan dolayý hizmet içi eðitimin önemi ortadadýr. Teknoloji üzerine çeþitli hizmet içi eðitimler mevcuttur. Örneðin “Microsoft Eðitimde Ýþbirliði” uzaktan öðretmen eðitimi, “Intel Öðretmen Programý” gelecek için eðitim gibi çeþitli hizmet içi programlarý baþta olmak üzere BT Uzman Öðretmen Eðitimi, Yenilikçi Öðretmenler Programý, Cisco Network Akademisi, Linux Yetkinlik Merkezi, Yazarlýk Yazýlýmý Eðitimi gibi pek çok hizmet içi eðitimi Aktürk (2008) belirtmektedir. Ayrýca bunlarýn dýþýnda daha pek çok hizmet içi eðitim kurslarý Ýl Milli Eðitim Müdürlükleri ve Ýlçe Milli Eðitim Müdürlükleri tarafýndan açýlmaktadýr. Akpýnar (2003) eðitimde teknoloji ve yaklaþýmlar konusunda verilecek hizmet içi eðitim programlarýnda dikkat edilmesi gereken hususlarý farklý kaynaklardan elde ederek þu þekilde özetlemektedir: ? Öðretmenlere verilen hizmet içi eðitim sadece bilgisayarlarýn belli baþlý kullanýmlarýný deðil, Ýnternet, að kullanýmý, uzaktan eðitim ve bilgisayarla iletiþim konularýný da kapsamalýdýr. ? Öðretmenler nitelikli yazýlýmlarýn özellikleri ve bunlarýn nasýl kullanýlabileceði hizmet öncesi ve hizmet içi etkinliklerde öðrenmelidirler. ? Bilgi teknolojilerinin idari ve öðretim maksatlý iþe koþulmasý ayrýntýlarýyla öðretmenlere öðretilmelidir. ? Hizmet içi eðitim kurslarýnda öðretmenlere teorik bilgilerle birlikte yeterince uygulama yaptýrýlmalýdýr. ? Hizmet içi eðitim kurslarýnda öðretmenlerin birlikte çalýþmalarý da saðlanarak, kubaþýk öðrenme ortamlarýnýn modellenmesine fýrsat verilmelidir. ? Hizmet içi eðitim kurslarýnda etkileþimli çoklu ortam, benzeþim ve canlandýrma yazýlýmlarý kullanýlarak, öðretmenlerin çalýþtýklarý konularý daha iyi öðrenmeleri için ortam saðlanmalýdýr. ? Öðretmenlerin veri tabanlarý, soru bankalarý ve elektronik kütüphaneler gibi kaynaklardan yararlanmayý öðrenmeleri hizmet içi etkinliklerde uygulamalý olarak verilmelidir. ? Hizmet içi eðitim etkinliklerindeki öðrenmeler “yaparak öðrenme” modeli üzerine kurulu olmalýdýr. ? Hizmet içi eðitim etkinliklerini konularýnda yetkin uzmanlar yürütmelidir. ? Hizmet içi eðitimlerin planlanmasýnda öðretmenlerin de görüþleri alýnmalýdýr. 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 15 www.mutlucocuklar.com " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " ? Teknolojik geliþmelere ve bunlarýn öðretimde kullanýmýna iliþkin Türkçe yazýlmýþ materyal öðretmenlere saðlanmalýdýr. ? Öðretmenlere sürekli eðitim saðlanmalýdýr. MEB'in Temel Eðitim programý birinci fazý kapsamýnda 2.802 ilköðretim okuluna bilgisayar, yazýcý, televizyon, tepegöz ve bilgisayar yazýlýmlarýnýn yer aldýðý, internet eriþimi bulunan Bilgi Teknolojisi (BT) sýnýflarý oluþturulmuþ ve bu sýnýflara video, video kasetleri ve tepegöz saydamý saðlamak üzere, satýn alma iþlemleri tamamlanmýþtýr. Programýn daha sonraki aþamalarýnda Ýlköðretim okullarýnýn tamamýna çaðdaþ eðitim ve bilgi teknolojilerinin kazandýrýlmasý hedeflenmektedir (MEB, 2009). Ayrýca Eðitimde FATÝH projesi kapsamýnda okulöncesi, ilköðretim ve ortaöðretim düzeyindeki tüm okullarýmýzýn bütün dersliklerine (620.000 derslik) birer adet dizüstü bilgisayar ve projeksiyon cihazý saðlanacaktýr (MEB, 2011). Eðitimdeki bu geliþmeler tüm öðretmenlerin eðitimin yaný sýra özellikle “Biliþim Teknolojisi” öðretmenlerinin eðitimini ön plana çýkarmaktadýr. Çünkü bu tür teknolojileri eðitimde etkin biçimde kullanacak ve öðretmen arkadaþlarýna okullarda yol gösterecek, yardým edecek olan “Biliþim Teknolojileri” öðretmenleridir. Biliþim Teknolojisi Öðretmenlerinin Görevleri Eðitimde kullanýlan pek çok teknolojik araç olsa da iþlevi, görevi ve fonksiyonlarý açýsýndan günümüzde eðitim ortamlarýna en çok katkýsý olan ve günümüz eðitim ortamlarýnda en çok kullanýlan teknoloji bilgisayarlardýr. Teknolojik araçlar özellikle bilgisayarlar eðitim kalitesini ve etkinliðini arttýrdýðý için; MEB Temel Eðitim Projesi kapsamýnda Türkiye genelinde okullarda etkili bir þekilde bilgisayar kullanýmýný saðlamak ve bilgisayar destekli öðretimi yapabilmek için bilgi teknolojisi sýnýflarý kurmuþtur. Okullarda bilgi teknolojilerinin etkili kullanýlmasý, öðretilmesi yani eðitime bilgisayarý entegre etmek amacýyla kurulan bilgi teknolojisi sýnýflarý aracýlýðýyla teknolojilerinin yaygýnlaþtýrýlmasýnda temel görev baþta biliþim teknolojileri öðretmenlerinindir. Bu konuda bir noktayý da belirtmek gerekir ki; MEB biliþim teknoloji öðretmeni ve bilgisayar formatör öðretmeni olarak okullarda iki ayrý teknoloji uzmaný diyebileceðimiz öðretmen tanýmý yapmýþtýr. Bu çalýþmada bu ayrým yapýlmamýþ biliþim teknolojisi öðretmeni olarak alýnmýþtýr ve görevleri ortaya çýkarýlmaya çalýþýlmýþtýr. MEB (2009) biliþim teknolojisi öðretmenlerine düþen görevleri þu þekilde belirlemiþtir: ? Okullarda bilgisayar eðitiminin ve bilgisayar destekli eðitimin verimli bir þekilde yürütülmesini saðlamak. ? Bilgisayar laboratuarýný mesai saatleri içinde açýk tutmak, gerektiðinde mesai saatleri dýþýnda da öðrenci ve öðretmenlerin kullanmalarýný saðlamak. ? Her ay en az bir defa veya gerekli durumlarda bilgisayar öðretmenleri ile toplantý yapmak. ? Görevli olduðu okulda öðretmenlere Bilgisayar Destekli Eðitim konusunda kýsa süreli kurs veya seminer düzenlemek. ? Öðrencilerin araþtýrma, ödev ve projelerini bilgisayarda hazýrlamalarý için gerekli desteði saðlamak. ? Program müdür yardýmcýlarý veya müdür baþyardýmcýlarý baþkanlýðýnda eðitim yazýlýmý bulunan derslerin öðretmenleri ile bir araya gelerek laboratuar kullaným programý hazýrlamak. ? Bilgisayar laboratuarýnýn devamlý kullanýlabilmesi için, öðretimi yapýlacak ders yazýlýmlarýnýn sabit diske yüklenmelerini saðlamak. ? Bilgisayar laboratuarýnýn kullanýlmasý sýrasýnda ortaya çýkabilecek ve kendisinin çözüm getiremediði teknik sorunlarý okul müdürlüðü kanalý ile Ýl Milli Eðitim Müdürlüðü'ne bildirilmesini saðlamak. ? Ders yazýlýmlarýný ilgili dersin öðretmenleri ile inceleyerek yazýlýmlarýn geliþtirilmesi için önerilerde bulunmak. ? Bilgisayar eðitimi ve bilgisayar destekli eðitimin saðlýklý bir þekilde yürütülmesi için gerekli tedbirlerin alýnmasýný saðlamak. ? Ders sýrasýnda çýkabilecek kullaným problemlerini anýnda çözmek ve ilgili öðretmene yardýmcý olmak. ? Biliþim teknolojisi sýnýflarýnýn etkin, verimli ve yoðun kullanýmý konularýnda tedbirler alarak, öðretmenlere ve diðer personele bu konuda rehberlik ve danýþmanlýk yapabilmeli. ? Teknolojide meydana gelen geliþmeleri yakýndan izleyip, bunlarýn biliþim teknolojisi sýnýflan bulunan okullara kazandýrýlmasý www.mutlucocuklar.com 16 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " konusunda rehberlik ve danýþmanlýk yapabilmeli. Bozcan (2010) yaptýðý çalýþmada öðretim elemanlarýnýn eðitim teknolojilerini tanýma ve etkin kullanma konusunda öðrencilerine örnek olabilmeli ve bu görevin sorumluluðunu taþýyabilmek için gereken hazýrlýklarý yapmýþ olmalýdýrlar sonucuna ulaþmýþtýr. O halde biliþim teknolojisi öðretmenleri de öðretim teknolojilerini etkin biçimde kullanmalý, ders için gerekli olan hazýrlýklarý yapmalý ve bu sayede öðrencilere öðretmenlere örnek olmalýdýr. Sadi ve Diðerleri (2008) yaptýklarý çalýþmada teknolojinin kullanýmý herhangi bir plan ve programdan baðýmsýz, sadece bireylere baðlý olmamalýdýr sonucuna ulaþmýþlar ayrýca teknolojinin öðretme-öðrenme süreçlerine anlamlý bir katkýsýnýn olmasý için etkili bir þekilde kullanýlmasý gerektiðini belirtmektedirler. O halde biliþim teknolojisi öðretmenleri de belli bir plan program dahilinde derslerine teknolojiyi entegre etmeli ve teknolojiyi etkin biçimde kullanarak öðretime anlamlý katkýlar saðlayabilmelidir. Ýþman ve Canan (2009) yaptýklarý araþtýrmada okullarýnda bilgi teknoloji sýnýflarýnýn olduðunu bilmeyen öðrencilerin bulunduðu ortaya çýkmýþtýr. O halde biliþim teknolojileri öðretmeni okul genelinde öðrencileri bilgilendirmeleri ve bilgi teknoloji sýnýfýnýn kullanýmýný yaygýnlaþtýrmak için öðrencileri teþvik etmelidirler. Dirisaðlýk ve Kabakçý (2008) yaptýklarý çalýþmada bilgi teknolojisi sýnýflarýndan diðer derslerin bilgisayar destekli eðitim uygulamalarýnda yeterince yararlanýlamadýðý sonucuna ulaþmýþlardýr. O halde biliþim teknolojileri öðretmeni branþ öðretmenleri ile koordineli çalýþarak eðitimde bilgisayardan yararlanmalarýný teþvik etmeli ve destek olmalýdýr. Ayrýca ayný çalýþmada öðretim programlarý güncellendiði ancak okullarda güncel öðretim programlarýna uygun eðitim yazýlýmlarý yeterince bulunmadýðý sonucuna ulaþýlmýþtýr. Biliþim teknoloji öðretmenleri öðretim programlarýna uygun güncel eðitim yazýlýmlarýný, okul idaresi ile iþbirliði içerisinde temin etmeye çalýþmalýdýrlar. Aktürk, N. (2008). MEB Teknoloji Kullanýmý. Eriþim tarihi: 13 Mayýs 2011 http://digm.meb.gov.tr/uaorgutler/OECD/keit_akturk.ppt#323,1,MEB Teknoloji Kullanýmý. Alkan, C. (1997). Eðitim Teknolojisi (5. Baský). Ankara: Aný Yayýncýlýk. Atabek, Ü. (2001). Ýletiþim ve Teknoloji. Ankara: Seçkin Yayýnlarý. Ayhan, A. (2002). Dünden Bugüne Türkiye'de Bilim – Teknoloji ve Geleceðin Teknolojileri, Beta Yayýnlarý, Ýstanbul. Bates, A. W. (2000). Managing technological change: strategies for college and university leaders. USA, San Francisco: Jossey-Bass Inc., Publishers. Baki, A., Öztekin, B., Çelik D. ve Tiryaki E. (2000). Excel Yardýmýyla Ýlköðretim Matematik Öðretiminde Bilgisayar Destekli Materyal Geliþtirme. Hacettepe Üniversitesi 4. Fen Bilimleri Eðitimi Kongresi, Ankara, Eylül 2000. Bozcan, E., Ü. (2010). Eðitim Öðretim Faaliyetlerinde Teknoloji Kullanýmý. Eðitim Teknolojileri Araþtýrma Dergisi, 1(4). Eriþim Tarihi: 12 Mayýs 2011. http://www.et-ad.net/dergi/index.php?journal=etad&page=article&op=view&path%5B%5D=37 Dirisaðlýk, F. ve Kabakçý, I. (2008). Bilgisayar Formatör Öðretmenlerinin Bilgi Teknolojisi Sýnýflarýnýn Kullanýmýna Ýliþkin Görüþleri: Eskiþehir Ýli Örneði. 9th International Educational Technology Conference. Eskisehir, TURKEY. Güncel Türkçe Sözlük (2011). Eriþim Tarihi: 11 Mayýs 2011. http://www.tdkterim.gov.tr/bts/ Heinich, R., Molenda, M., Russell, J. D. & Smaldino, S.E. (1996) Instructional media and technologies for learning. USA: Prentice-Hall, Inc. Ýþman, A.(2002). Sakarya Ýli Öðretmenlerinin Eðitim Teknolojileri Yönündeki Yeterlilikleri. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 1(1), 72-91. Ýþman, A. ve Canan, Ö. (2009). Bilgi Teknoloji Sýnýflarýnýn Kullanýlabilirliðinin Deðerlendirilmesi. International Educational Technology Conference, Ankara, Turkey. Knapp, L. R. & Glenn, A. D. (1996). Restructuring schools with technology. Boston: Allyn and Bacon. Leh, A. S. C. (1998). Design of a computer literacy course in teacher education. 9th Society for Information Technology and Teacher Education International Conference, Washington, DC. M E B ( 2 0 0 5 ) . E ð i t i m d e B i l g i T e k n o l o j i s i A ra ç l a r ý n ý n K u l l a n ý m ý V e R o l ü . E r i þ i m Ta r i h i : 1 1 M a y ý s 2 0 1 1 , http://www.meb.gov.tr/belirligunler/internet_haftasi_2005/bt/egitimde_bilgi_tekno_arac_kullanimi.htm MEB (2009). Biliþim Teknolojisi Sýnýflarý Ve Biliþim Teknolojisi Formatör Öðretmen El Kitabý. Eriþim tarihi: 12 Mayýs 2011, http://www.melikgazibitefo.gov.tr/mevzuat/bitefokitap.pdf MEB (2011). Eðitimde Fatih Projesi. Eriþim tarihi: 10 Mayýs 2011 http://fatihprojesi.meb.gov.tr/site/projebilesenleri.php. Odabaþý, F. ve Gündüz, Þ. (2004). Bilgi Çaðýnda Öðretmen Adaylarýnýn Eðitiminde Öðretim Teknolojileri ve Materyal Geliþtirme Dersinin Önemi. The Turkish Online Journal of Educational Technology,, 3(1), 43-48. Percival, F. & Ellington, H. (1988). A Handbook of Educational Technology. Kogan Page, Londra. Rýza, E. T. (2001). Eðitimde Bilgisayar Teknolojisi. Ýzmir: Kanyýlmaz Matbaacýlýk. Rýza, E. T. (2003). Eðitim Teknolojisi Uygulamalarý ve Materyal Geliþtirme. Ýzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi. Saban, A. (2007). Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modeli ve Özel Konya Esentepe Ýlköðretim Okulu Teknoloji Profili. S.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(1), 23-43. Sadi, S. ve Diðerleri (2008). Öðretmen Eðitiminde Teknolojinin Etkin Kullanýmý: Öðretim Elemanlarý ve Öðretmen Adaylarýnýn Görüþleri. Biliþim Teknolojileri Dergisi, 1(3), 43-49 Satýcý, O., Akkus, Z. ve Alp, A. (2009). Týp Fakültesi Öðretim Elemanlarýnýn Teknolojiye Ýliþkin Tutumlarýnýn Chaýd Analizi Ýle Ýncelenmesi. Dicle Týp Dergisi, 36 (4), 267-274. Taþkesen A, Çötok ve Akýncý, N., (2005). Bilgi Toplumu Olma Yolunda Teknolojinin Rolü ve Dönüþtürücülüðü. Eðitim Teknolojileri Sempozyumu, Sakarya Üniversitesi, Sakarya, Eylül 2005. Tonta, Y. (1999).Bilgi Toplumu ve Bilgi Teknolojisi. Türk Kütüpanecilið, 13(4), 363-365. Tor, H. ve Erden, O. (2004). Ýlköðretim öðrencilerinin bilgi teknolojilerinden yararlanma düzeyleri üzerine bir araþtýrma. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 3 (1), 120-130. Yalýn, H.Ý. (2008). Öðretim Teknolojileri ve Materyal Geliþtirme (20.Baský). Ankara: Nobel Yayýncýlýk. Sonuç Eðitimde bilgi teknolojileri kullanarak; toplum, okul, öðretmenler ve öðrenciler arasýndaki iþbirliðini geliþtirmek, eðitimin kalitesini artýrmak, öðrenciyi pasif öðrenme ortamlarýndan kurtararak kendi kendine aktif öðrenme yeteneði kazanmasýný saðlamak gibi birçok faydasý vardýr. Bilgi teknoloji araçlarýnýn faydalarý göz önünde bulundurulduðunda eðitimin kalitesini, eðitim sisteminin iþleyiþini, etkinliðini ve verimliliðini artýrmak amacýyla, okullar bilgi teknolojisi araçlarýyla donatýlmalýdýr. Fakat unutulmamasý gereken nokta okullarý sadece bilgi teknoloji araçlarýyla donamak yetmez. O araçlarý kullanabilecek öðretmenlerin olmasý gerekmektedir. Öðretmenlerin bilgi teknoloji araçlarýný etkili kullanmalarý için öncelikle hizmet öncesi ve hizmet içi eðitim almalarý gerekmektedir. Tabi teknolojideki geliþmelerin hýzla devam ettiði dünyamýzda, öðretmenlerin bu geliþmeleri takip edebilmeleri için hizmet içi eðitimlerde emekliliðe kadar devam etmelidir. Gerekli öðrenimlerini saðlayan ve bilgi teknoloji araçlarýný etkili þekilde kullanmaya hazýr olan öðretmenler, sunulacak olan bilgilerin etkili sunulmasýný saðlamak için, ilk baþta derste yararlanacaðý bilgi teknoloji aracýnýn seçimini yapmasý gerekmektedir. Öðretmenlerin derslerine bilgi teknolojisi araçlarýný entegre etmek ve etkili þekilde kullanarak öðrencilere yeni öðrenme ve öðretme fýrsatlarý sunmalarý için çeþitli görev ve sorumluluklarý mevcuttur. Bu görev ve sorumluluklarýn bilincinde, her konuda olduðu gibi teknoloji kullanýmýnda da öðrencilere gerektiðinde liderlik gerektiðinde rehberlik yapabilecek, onlara model olabilecek ve öðrencilerin teknolojiyi kullanarak öðrenmelerini saðlayacak ortamý oluþturabilmelidir. Son olarak; diðer öðretmenlere yol gösterici rolü üstlenebileceðinden baþta biliþim teknolojisi öðretmenleri olmak üzere tüm öðretmenlerin teknoloji kullanýmda ön yargýlý olmamasý ve eðitimde teknolojiden faydalanmak için istekli olmalarý gerekmektedir. KAYNAKÇA Aggarwal, Anil. (2000). Web-Based Learning and Teaching Technologies: Opportunities and Challenges. Hershey-USA: Idea Group Publishing. Akpýnar, Y. (2003). Öðretmenlerin Yeni Bilgi Teknolojileri Kullanýmýnda Yükseköðretimin Etkisi: Ýstanbul Okullarý Örneði. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 2(2), 79-96 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 17 www.mutlucocuklar.com www.mutlucocuklar.com 18 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " Günümüzde elektro manyetik dalga (emd) yayan araçlarýn çoðalmasýyla saðlýðýmýz olumsuz yönde etkilenmektedir. Emd tanýmýna bakacak olursak; bir frekans (rf) kaynaðýndan üretilir ve boþlukta yayýlma özelliðine sahiptir. Kullandýðýmýz birçok cihaz yaydýklarý emd nedeniyle etraflarýnda elektro manyetik alan (ema) oluþturmaktadýr. Tüm kullanýcýlar da bu ema dan etkilenmektedir. Ema nýn saðlýk üzerine olumsuz etkilerini açacak olursak; oldukça düþük frekanslý (elf)manyetik alanlarýn uluslar arasý kanser araþtýrma ajansý tarafýndan olasý karsinojen olarak tanýmlanmasý who nun araþtýrmalarýna göreyse çocuk lösemisini iki katý artýrdýðýný duyurmasý rf ve elf manyetik alanýn saðlýk üzerine olan yan etkilerinin araþtýrýlmasýný gerektirmiþtir. Deneyler elf ema nýn, kan biyokimyasý ve hematolojisinde sapmalara neden olduðu, nöroedokrin sistemi hormon salgýlanmasýný, kvs de kan basýncýný, ekg potansiyallerini, sinir sisteminde eeg dalga potansiyel deðiþimlerini davranýþ deðiþiklikleri, deri sýcaklýðý artýþý rektal ýsýda artýþ, fibroblastlarda dna sentezinde artýþ yaptýðýný göstermiþtir. Ygh yakýn yaþayanlarda baþ aðrýsý, uyku bozukluklarý, depresyon, sinirlilik, halüsinasyon görme istatistiksel olarak fazla bulunmuþtur. Hayvan deneylerinde beyaz kan hücrelerinin sayýsýnda azalma, beyinde biyokimyasal deðiþiklikler, serotonin ve dopamin seviyesinde azalma saptanmýþtýr. Elfma dan en çok etkilenen dokular iletkenlik ölçülerine göre sýrayla; beyin sývýsý ve kan, ikinci derecede ise göz sývýsý, tiroid, kas, gastrointestinal sistem, prostat ve testislerdir. Cep telefonlarýnýn zararlý etkileri kýsa dönem ve uzun dönem olarak sýnýflandýrýlmýþtýr; Kýsa dönem 24 saat de olan bulgulardýr. Bunlar; Görüþ alanýnda daralma Yoðun stress Yorgunluk hissi Konsantrasyon ve dikkat eksikliði Kulak çýnlamasý Kulaklarda ýsý artýþý Ýþitme kayýplarý Baþ aðrýsý sersemleme Uzun dönem 10 yýl gibi bir süreç olup bunlar Genetik yapýda bozulma Beyaz kan hücresi kanseri (lenfoma) riskinde artýþ Kalp hastalýklarý Hafýzada zayýflama Beyin tümörü riskinde artýþ Baðýþýklýk sisteminin baskýlanmasý Yüksek tansiyon Erkeklerde sperm sayýsýnda azalma Embrio geliþiminde gerilik, düþük riski gibi etkilerdir Emd insan vücudunu iki þekilde etkiler; 1- Ýsitarak 2- Kimyasal deðiþiklik yaparak Bu tür dalgalar dalga boylarý (db) ve frekanslarýyla (fr) tanýmlanýrlar. Tüm emd lar boþlukta ayný hýzda yayýlýrlar ki bu da ýþýk hýzý olan 300.000km/sn eþdeðerdir. Dalga boylarý küçüldükçe enerji kümesi halini alýrlar buna kuantum veya foton denir. Buna elektromanyetik radyasyon (emr) diyoruz. Bu emr x ve gama ýþýnlarýný kapsar. Bu ýþýnlar atomlarý parçalama ve molekülere enerji yükleme özelliðine sahiptirler. Bu ise yaþamsal iþlevlerin bozulmasý, olumsuz biyokimyasal tepkimeler demektir. Tüm bu deðiþiklikler ise kanser oluþumunu kolaylaþtýrýr. Bu ýþýnlara iyonlaþtýrýcý elektro manyetik radyasyon (ir) adi verilir. Bir diðer emr grubu ise noniyonize radyasyondur (nir). Atomik baðlarý kýracak enerjiye sahip deðillerdir. Bu grupta düþük enerjiden, yüksek enerjiye doðru sayacak olursak rf, mikro dalga, infrared, görünen ýþýk, lazer ýþýnlarý, ultraviyole ýþýnlarý olarak sýralanýrlar. Yüksek yoðunlukta olan nir isinma, kimyasal reaksiyonlarda deðiþme, hücre ve dokularda elektrik akiminin indüklenmesi gibi sonuçlara yol açar. Fakat iyonizasyona neden olmayabilirler. Literatürde, düþük þiddette bile ema maruz kalanlarda dna - rna sentezinde bozulma hücre bölünmesi ve hücre zarýnda deðiþim, karbonhidrat, nükleik asit ve protein metabolizmasýnda deðiþiklik, kalsiyumun hücre zarýndan geçiþiyle ilgili deðiþiklikler, kanser riski, hücresel solunumda azalma, hormon salýmýn da deðiþim, dokunun hormona verdiði yanýtta deðiþim, baðýþýklýk cevabýnýn deðiþmesi belirtilmektedir. Ayrýca yapýlan çalýþmalar da düþük frekanslý emd pineal bez hormonu olan melatonin salgýsýný azaltmýþtýr. Bunun önemi ise melatoninin vücuttaki uyku düzenini saðlayan sirkadiyen ritim bilgisini saðlayan hormon oluþudur. Ayrýca melanin hormonu kanserden koruyucudur. Bunu kanser hücrelerinin büyümesi için gerekli büyüme faktörlerinin hücreye giriþini engelleyerek ve kanser dokusunda apopi tozu (hücrenin ömrünün tamamlanýp ölmesi) uyararak yapar. Antioksidandýr ve serbest radikalleri toplar. Yüksek frekanstaki emd lar melatonin sentezini fazla etkilememektedirler. (900 mhz ve üzeri) Biyolojik etki ve yan etki tanýmlarý arasýndaki farklardan bahsedersek kýsaca Emr nin biyolojik etkisi vücut üzerinde ölçülebilir veya dikkate deðer fiziksel deðiþikliklerdir. Oysa '' yan etki ''dediðimizde biyolojik etkinin vücudun tolere etme sýnýrýný aþtýðý ve sonuçta zararlý olmaya baþladýðý aþamadýr. Biyolojik etki ve yan etki terimlerinin karýþtýrýlmamasý gerekmektedir. Em frekans Ýle hücre biyolojisi arasýndaki iliþki konusunda bilgimiz sýnýrlýdýr. Emd larýn etkileri bitki, virüs, hayvanlarýn kas ve sinir preperatlarý üzerinde incelenmiþtir. Kýsa dalgalar ve mikro dalgalar arasýndaki frekansa sahip olan emd larýn biyolojik etkileri etki alaný arttýkça artmakta dalga boylarý arttýkça azalmaktadýr. Yapýlan son çalýþmalar radyo dalgalarý ve cep telefonlarýnýn kullaným frekanslarýný yükseltilmesi mikrodalga haline gelerek zararlý etkilerinin azaltýlmasý yönündedir. Emr kirliliði geliþmiþ ülkelerin ciddi bir sorunudur. Cep telefonlarý, bluetooth teknolojisi, baz Ýstasyonlarý, alternatif akýmla çalýþan cihazlar, yüksek gerilim hatlarý, bilgisayarlar, yazýcý ve fotokopi cihazlarý, televizyonlar ve telsiz telefonlar, kablosuz aðlar, uydu antenleri, güvenlik sistemleri en önemli ema kaynaklarýdýr. Farklý ülkeler farklý güvenlik deðerlerini baz aldýðý için güvenlik standartlarýnýn belirlenmesi gerekmiþtir. Dünya saðlýk örgütü(who) nün noniyonize radyasyondan korunma alanýnda çalýþan bir sivil toplum örgütü olarak uluslarasý noniyonize radyasyondan korunma komisyonu (icnirp) resmÝ olarak tanýnmýþtýr. Örgüt tüm dalga boylarý için etkilenme limitlerini içeren bir klavuz yayýnlamýþtýr. 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 19 www.mutlucocuklar.com & % # = ? Cep telefonu teknolojisinin en erken girdiði kuzey avrupa ülkelerinde yapýlan araþtýrmalarda 13 ülkede yedi yýl süren interphone çalýþmasýnda kiþiler on yýlý aþkýn telefon kullanmakta ve beyin tümörü oluþma oraný 1.5 kat fazla saptanmýþtýr. Çalýþma uzun sürelerde cep telefonu kullanan 30-59 yaþ arasýnda yapýlmýþtýr. Hastalar arasýnda akustik nörinoma, kulaða yakin alanlarda glioma (sinir hücresi kaynaklý tümör),ve tükürük bezi alanýna ait tümörlere rastlanmýþ. Ýngiliz tabipler birliði mayýs 2001 de yayýnladýðý bir raporda; 1-rfr arttýkça kanser olgularýnýn arttýðý 2-düþük düzeyde kalýnan rfr un kadýn doðurganlýðýný azalttýðý 3-yüksek düzeyde rfr un retinada, iris ve korneada hasara yol açtýðý www.mutlucocuklar.com 20 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " 4-bellek, tepkisellik, uyku düzenini olumsuz etkilediði 5-baþ aðrýsý, kan basýncý artýþý, baþ dönmesi, baþ sýcaklýk artýþý, kulak aðrýsý, kulak arkasý yanma, sinirlilik, cilt yanmasý gibi belirtiler ve hastalýklara yola açtýðý belirtilmiþtir. Ayrýca konuyla ilgili olarak uluslar arasý emf ye maruz kalma yönergesi var. Konuyla ilgili olarak telefonlarýn sar deðerÝ ölçümleri araþtýrýlmýþtýr. Sar deðeri spesifik absorbsiyon oraný yada baþka bir anlatýmýyla kilogram doku baþýna yutulan elektromanyetik güç olarak tanýmlanabilir. Sar deðerinin birimi w/kg dýr. em olarak insana benzeyen sývýlarla dolu robotlar üzerinde gövde -baþ, kol- bacaklar, ortalama insan vücudu olarak üç farklý deðer tespit edilmiþtir. Bunlar baþ-gövde için iki, kol-bacak için dört, ortalama vücut için 0.08 w/kg dýr. Altý dk üzerinde 10 gr kütleye olan etkisi ölçülüyor. Ölçümler konuþma modunda ve en yakin baz istasyonuna baðlantýdayken yani telefonun yüksek arama kalitesi korunurken yapýlýyor çünkü telefonlar bu konumda verilen gücü en az seviyeye indirgemeye programlanmýþlardýr. Alýnabilecek önlemlere bakacak olursak; Farklý sar deðerleri telefonlarýn antenlerinin yerleþimine baðlýdýr. Maksimum arama kalitesini korumak için telefonlarýn kullaným klavuzlarýndaki mesafe ayarlarý korunmalýdýr. Sar deðerÝ telefonun kullanirken deðiþkenlik gösterebilir. Fakat her ne olursa olsun ýcnýrp nin yayýnladýðý emf yönergelerine uygun olmak zorundadýr. Baz istasyonlarýnýn sayýsý, modeli, yerleþim yeri, ýþýma alaný, kamuoyuna açýklanmalý güvenlik sýnýrý olan 6 m yakýnýnda yerleþime izin verilmememli, ulusal özerk nýr kurumu kurulmalý, yerleþim alanlarý haritalandýrýlmalý, burada yaþayan insanlar üzerinde ölçüm yapýlmalý, yüksek sar deðeri olan cep telefonu satýþý yasaklanmalý, topluma yönelik eðitim verilmeli gsm þirketlerinin finanse ettiði fonlar oluþturulmalý, araþtýrma ve tedavilerde bu fondan yararlanýlmalý. Topluca bulunulan park, avm, okul gibi alanlara yakýn baz istasyonu kurulmasýna izin verilmemeli, toplu taþýma araçlarý yoðun bakým üniteleri gibi hayati fonksiyonlarý etkileyen cihazlarýn bulunduðu yerlerde cep telefonlarý yasaklanmalý, iþyeri hekimliði kurumu oluþturularak em maruz kalan çalýþanlarla ilgili hekim ve iþ güvenliði kurulunca saðlýk riskleri belirlenmelidir. Bilgisayarlar bakacak olursak, saðlýk üzerine olumsuz etkileri farklý gruplara ayrýlabilir; Gözlerde yorgunluk, sulanma, yanma batma, kuru göz sendromu, bulanýk ve çift görme Kas iskelet sisteminde kronik aðrý, karpal tünel sendromu, ulnar sinir tutulumu, lateral medial epikondilit,myofasial boyun aðrýsý Anne bebek saðlýðýna olumsuz etkiler düþük riski ve düþük doðum aðýrlýðý ve malformasyonlar Sinirlilik, uyku düzeninde bozulma Üreme fonksiyonlarýnda bozulma sayýlabilecek temel etkilerdir. tozunun ýslak bezle alýnmasý da çok yararlýdýr. Ekranýn kirli olmasý netliði azaltýr. Ekran parlaklýðý ve kontrastýn ayarlanmasý göz þikayetlerini azaltýr. Beyaz zeminde siyah kullanmak uygundur. Fare ve klavye: Fare olabildiðince vücuda yakin olmalýdýr. Omuz el bileði ve dirsek gerilimi azaltýlmalýdýr. Yükseklik uygun olmalý. Bazen fare yerine klavye tercih edilmelidir. Fare ve klavye kollarýn rahatlýkla ulaþabileceði yükseklik ve uzaklýkta olmalýdýr. Sandalye: Tekerlekli, sýrt ve yükseklik ayarlý, yanlarda kollarý dinlendirebilecek kolluk bulunmalý, sýrtlýk dik olmalýdýr. Ýþyerlerinde ve evde alýnabilecek önlemler 1-monitör seçerken; çözünürlüðü yüksek, elektro manyetik etkisi düþük olmalýdýr. Çalýþma odalarýndaki pencere ve lambadan yansýyan ýþýk en az olmalýdýr ýþýk yansýmalarý çok olursa kiþi görebilmek için bilgisayara gereðinden fazla yaklaþmakta ve iþ verimi düþmektedir gözler dakikada 12 kez kýrpma refleksi sayesinde gözyaþý ile yýkanýr. Bilgisayar kullanýrken bu sayý 5 e kadar düþer o nedenle kýsa sürelerde verilen molalarda gözler kýrparak yýkanmalýdýr. Bunun için suni gözyaþý damlalarý kullanýlabilir. 40-50 yaþ arasý kullanýcýlar kýrma kusuru nedeniyle 50 -70 cm (yetiþkin kol boyu) mesafesini korumalýdýrlar. Ve bu mesafeye uygun gözlük takmalýdýrlar. Birden çok bilgisayar varsa yanda ve arkada çalýþanlarýn 120 cm den yakýn olmamasý gerekmektedir. Kullanýcý monitörün tam karþýsýnda oturmalý monitörün üst kenarýyla gözü ayni hizada olmalýdýr. Çünkü bilgisayarlar yan ve arkalarýnda daha çok ema sebep olurlar. Ayrýca yaydýðý enerji nedeniyle negatif elektrik ortamý yaratarak tozlarýn göz ve yüze doðru hareket etmesine neden olur. Klavye ve farenin temizliðine dikkat edilmeyen yerlerde enfeksiyonlara yol açabilir Oda aydýnlatmasý gündüz gün ýþýðýyla olmalý florasan tercih edilmemeli, oda aydýnlatmasý normalden daha az olmalýdýr. ( en az % 50) Kaðýt askýsý: Ekran yanýnda okunan kaðýtlarýn ekranla ayni hizada olmasýný saðlar baþ ve gözlerin sýk hareket etmesi gözlerin sýk sýk akomodasyon yapmasý çeþitli þikayetlere yol açar. Bilek dinlendirici: Karpaltunel sendromunun(el bileðindeki tendon ve sinirle ilgili bir hastalýktýr)önlenmesinde oldukça faydalýdýr. Duruþ biçimi: Ýyi bir duruþ en az enerjiyle en fazla verimin alýnmasýna katkýda bulunur. Baþ dik, sýrt destekli, kollar rahat, ekranýn üst sýnýrý hizasýnda monitörün tam karþýsýnda olmalýdýr. Uzaklýk 50-70 cm olmalýdýr.70 cm eriþkin kol boyu kadardýr. Bu diðer yönler için 120 cm dir. Ekrandan yayýlan emd ve uv ýþýnlarý yaklaþtýkça daha zararlý olur. Ara verme alýþkanlýðý: Bunu üç grupta deðerlendirelim. 1-kýsa mola-10 dk da bir 10 sn. biraz uzaklaþ gözlerini kýrpýþtýr ve baþka bir noktaya bak 2-orta mola-1 sa de 5 dk ayaða kalk gerinme hareketi yap 3- uzun mola –çay veya kahve içmek için odadan çýkarak mola ver Ara vermeyi hatýrlatan programlar kullanýlabilir unutursanýz sizi uyarýr (pause me veya macbre akz ) Ýyi bir iþ planýyla bilgisayarlý iþler gün içine yayýlmalýdýr. El ve bilek egzersizleri yapýlmalýdýr. Eðer akut bir durum baþlamýþsa egzersiz zararlý olabilir onun yerine tedavi ve dinlendirme yapýlýr. Son çare Ýse cerrahi müdahaleye kadar gidebilir. Televizyonun saðlýk üzerine etkileri ise þöyle özetlenebilir; yeme alýþkanlýðýnda bozulma saðlýksýz besinlere yönelme, televizyon izlerken bir þeyler araþtýrma gibi alýþkanlýðý olan ebeveynlerin çocuklarýnda da ayný alýþkanlýklarýn oluþtuðu gözlenmiþtir. Ayrýca reklamlarda yüksek kalorili ve besin deðeri düþük gýdalara özendirici reklamlar bulunmaktadýr. Bireylerde hem fiziksel aktivite azlýðý, hem de yanlýþ beslenme sonucu obesite oranýnda artýþ, kolesterol düzeyinde artýþ gözlenmektedir. Amerikan pediatri akademisi 2 yaþ altý çocuklarý televizyon izlememesi gerektiðini daha büyüklerinse günde 1-2 saat den fazla izlememeleri gerektiðini söylemektedir. Uzun süre tv izleme dikkat eksikliði ve hiper aktiviteye neden olmaktadýr. Ayrýca uygunsuz tv izleme alýþkanlýðý ise madde baðýmlýlýðý eðiliminde artýþ, þiddete karþý duyarsýzlýk, korku, dünyayý kötü bir yer olarak algýlama, agresyonda artýþ gibi sorunlara yol açabilmektedir. Bu nedenle çocuklarýn tv izleme saatleri sýnýrlý olmalý izledikleri programlar takip edilmelidir. Ayrýca baþka sosyal aktivitelere yönelmeleri saðlanarak tv programlarýnda uzak tutulmalarý saðlanabilir. Bu konuyla ilgili olarak uzman önerileri almak gerekmektedir çünkü çocuklarýn hayal dünyasý ile büyüklerin ki oldukça farklýdýr ve izledikleri programlara karþý bizden daha savunmasýz olduklarýndan onlarýn ayrýca korunmasý gerektiðine inanýyorum. Saðlýklý ve bilinçli bir nesil yetiþmesi açýsýndan bu þarttýr. Son olarak þunu belirtmek isterim ki, günümüzde teknolojiden baðýmsýz yaþamak mümkün olmadýðýndan bizler bilinçli tüketiciler olmalýyýz ve teknolojinin bize sunduðu olanaklardan maksimum oranda yararlanýrken saðlýmýzý korumak adýna gerekli önlemleri mutlaka almalýyýz. Dr. Feyman Ünver Ekran koruyucu: toprak hatlý olan ekran koruyucular bilgisayarýn elektrik yükünün azaltýlmasýnda etkilidirler. Ortamýn ve ekranýn 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 21 www.mutlucocuklar.com www.mutlucocuklar.com 22 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " ELEKTROMANYETÝK KÝRLÝLÝK Ayrýca cep telefonu sohbet aracý gibi kullanýlmamasý gerekmektedir. Uzun süreli konuþmalar yapýlacaksa bunun mutlaka kablolu kulaklýk veya hoparlörü açýlarak konuþma yapýlmalýdýr. Yine diðer bir konu çalar saat olarak ayarlanýp yastýðýmýzýn altýna koyarak beynimizi saatlerce üstelik uyku halinde elektromanyetik alanlara maruz býrakýlmaktadýr. Çalar saat için alarm ayarý yapýldýktan sonra telefon kapatýlabilir, alarm saati geldiðinde telefon yine alarm vererek sizi uyandýracaktýr. Cep telefonlarýnýn satýn alýnmasý sýrasýnda özelliklerinin yanýnda mutlaka SAR deðerleri de dikkate alýnmalýdýr. SAR, Specific Absorbtion Rate-Özgül Soðurma Oranýdýr. Vücudumuzun soðurduðu elektromanyetik alan miktarýdýr. Dünya saðlýk örgütü SAR deðerini en fazla 0,1 w/kg olarak belirtmektedir. Bu þu anlama gelmektedir; insan vücudunun 1 kg lýk kýsmýnýn sýcaklýðýný 1 C artýrmasýdýr. SAR deðerleri web sayfamýzdan (www.temkoder.org) öðrenilebilinir. Ýlk ve orta öðretim okullarýnda verdiðimiz seminerlerde çocuklarýmýzýn büyük çoðunluðu cep telefonunu yanlýþ kullanýldýðý görülmüþtür. Görülen yanlýþ kullanýmlar; Elektronik Mühendisi Mehmet BAYRAMOÐLU TEMKODER BAÞKANI 1. 2. 3. 4. 5. ELEKTROMANYETÝK KÝRLÝLÝÐÝ ÖNLEME, ÖLÇME, ARAÞTIRMA VE EÐÝTÝM DERNEÐÝ Özet Tüm hayatýmýza girmiþ ve onlarsýz olamadýðýmýz çaðýmýzýn vazgeçilmez olan teknolojik cihazlar hakkýnda yeterli bilgiye sahip miyiz? Bunlar ne gibi etkiler yapmaktadýr. Bunlar hakkýnda yasal düzenlemeler var mýdýr varsa nelerdir? Hayatýmýza derinlemesine giren ve vazgeçilmez olan bu cihazlarý disiplinli kullaným þekli getirmenin bize ne gibi faydalarý olacaktýr? Seminerlerde gördüðümüz yanlýþ bilgiler ve yanlýþ kullanýmlarý bu makalede bulacaksýnýz. Anahtar kelime: Elektromanyetik kirlilik, cep telefonu, kablosuz internet, baz istasyonu v.b. Günlük hayatýmýzda kullandýðýmýz teknolojik cihazlardan ve bu cihazlarýmýzý çalýþtýran sistemlerden yayýlan elektromanyetik dalgalarýn oluþturduðu “Elektromanyetik Kirlilik” i kontrol altýna alarak önce kendi saðlýðýmýzý daha sonra toplum saðlýmýza olabilecek etkilerden korumuþ olacaðýz. Bu cihaz ve sistemler þu baþlýklardan oluþturabiliriz. 1. 2. 3. 4. Cep telefonlarý Baz istasyonlarý Kablosuz internet Taþýnabilir dizüstü bilgisayarlar Cep telefonlarý Cep telefonlarýmýz dikkatli kullanmadýðýmýzda silahýmýz olabilir. Biliþim Teknolojileri ve Ýletiþim Kurumu bir baz istasyonu için verilen elektromanyetik alan þiddetinin limit deðeri 10 V/m olmasýna raðmen bir cep telefonu baðlantý aþamasýnda ortalama 15-25 V/m elektromanyetik alan þiddeti yaymaktadýr. Bunun beynimize çok yakýn olduðunu da hesaba katarsak ne kadar tehlikeli olduðu anlaþýlmýþ olur. 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 23 www.mutlucocuklar.com Cep telefonu haberleþme aracý olmaktan ziyade sohbet aracý olarak kullanýlmaktadýr. Cep telefonu yastýk altýna konulmaktadýr. Kulaklýk kullanýlmamaktadýr. Bedava dakikalarýn tüketilmesi maksatlý boþ kullanýmlar yapýlmaktadýr. Karþý taraf arandýðýnda aranýlan kiþi cevap verinceye kadar kulakta tutulmaktadýr. Baz istasyonlarý Cep telefonlarýmýz için vaz geçilmez olan baz istasyonlarý için Bilgi Teknolojileri ve iletiþim Kurumu (BTK) bir düzenleme yaparak “Güvenlik Sertifikasý” vermektedir. Ýlgili operatörde bu Güvenlik Sertifikasýný baz istasyonu üzerine görünür bir þekilde asmasý gerekmektedir. Bu güvenlik sertifikasýnýn anlamý bu baz istasyonu için gerekli incelemeler ve ölçümler yapýlmýþ, güvenlik mesafesinden daha fazla yaklaþýlmadýðý müddetçe bir zarar olmayacaðý belirtilmektedir. Güvenlik Mesafesi, her baz istasyonu için ayrý ayrý hesap edilmektedir. Güvenlik Mesafesi antenlerden baþlamak üzere belirtilen mesafe içerisinde yaþam alanýnýn olmamasý gerekmektedir. Eðer bu mesafe içerisinde þekilde gözüktüðü gibi bir yaþam alaný mevcutsa mutlaka BTK'ya ihbar edilmesi gerekmektedir. Þekil 1'de Kýrmýzý renkli gösterilen elektromanyetik alan hüzmesi temsili olarak gösterilmiþtir. Aslýnda bu hüzme gözükmemektedir. Bu kýrmýzý alanýn uzunluðu güvenlik mesafesini oluþturmaktadýr. www.mutlucocuklar.com 24 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " Frekans T.C. BÝLGÝ TEKNOLOJÝLERÝ VE ÝLETÝÞÝM KURUMU GÜVENLÝK SERTÝFÝKASI Elektrik Alan Þiddeti Sertifika No Ýþletici/iþletmeci Adý Sabit Ýstasyonun Adresi Koordinatlar Elektronik Haberleþme Sistemi Antenin Yerden Yüksekliði (m) Anten Kazancý (dB) Max Güç (W) Sistemin Frekansý (MHz) : BTK…… : : : : : : : : Güvenlik Mesafesi:………………………………(m) dir. Bu Güvenlik Sertifikasý, yukarýda belirtilen sistemin 10/11/2008 tarihli ve 5809 sayýlý Elektronik Haberleþme Kanununa istinaden yayýmlanan Elektronik Haberleþme Cihazlarýndan Kaynaklanan Elektromanyetik Alan Þiddetinin Uluslararasý Standartlara Göre Maruziyet Limit Deðerlerinin Belirlenmesi, Kontrolü Ve Denetimi Hakkýnda Yönetmelik'e uygun bulunduðunu gösterir. GSM Baz istasyonlarý için BTK'nýn yayýnlamýþ olduðu ve Derneðimizin de katký verdiði yönetmelikte belirlenmiþ limit deðerleri aþaðýdaki þekildedir. 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 25 www.mutlucocuklar.com 900 MHz 1800 Mhz Tek bir cihaz için sýnýr deðer Ortamýn toplam sýnýr deðeri Tek bir cihaz için sýnýr deðer 10,23 V/m 41,25 V/m 14,47 V/m Ortamýn toplam sýnýr deðeri 58,34 V/m Kablosuz internet (modem) Evlerimizde kullandýðýmýz kablosuz modemler sürekli açýk kaldýðýnda devamlý elektromanyetik alan oluþturmakta çocuklarýmýz ve biz 24 saat bu alanlara maruz kalmaktayýz. Bunun için modemin kullanýlmadýðý sürelerde kapatýlmasý gerekir. Ayrýca evimizde bilgisayarýmýzýn yeri sabitse, sabit bir yerde kullanýlýyorsa bilgisayarý modeme kablo ile baðlayarak modemin kablosuz özelliðinin kapatýlmasý gereklidir. Modemin yatak odasýnda ve çocuklarýn odalarýnda bulunmasý sakýncalýdýr. Elektromanyetik alanlarýn zararý süreyle doðru mesafe ile ters orantýlýdýr. Yani ne kadar uzun süre elektromanyetik alanlara maruz kalýnýrsa o kadar zararlý ne kadar kýsa süre maruz kalýnýrsa daha az zararlý olmuþ olur. Elektromanyetik alan oluþturan cihazlarla aradaki mesafenin uzamasý insan saðlýðýna olan etkisini azaltmaktadýr. Aksine mesafe kýsalýrsa etki artmaktadýr. Bu iki kural tüm elektromanyetik dalga yayan cihazlar için geçerlidir. Taþýnabilir dizüstü bilgisayarlar Dizüstü bilgisayarlar insan saðlýðýný iki yönden etkilemektedir. Birincisi elektromanyetik alan etkisi diðeri ise ýsýnarak temasta olduðu hücreleri yakmasýdýr. Adý dizüstü ancak masada kullanýlmasý gerekmektedir. Masada kullanýldýðý taktirde hem elektromanyetik alan etkisinden ve hem de ýsý etkisinden uzaklaþtýrýlmýþ olacaktýr. Uzun süreli kullanýmlarda ikinci klavye kullanýlmasýnda fayda vardýr. Ýnternete baðlanýlmadýkça internet baðlantýsý kapatýlmalýdýr. Çocuklarý bilgisayar karþýsýnda çok uzun süre kaldýklarýndan hem elektromanyetik alan maruziyeti artmakta hem de ýsýsal olarak hücre laptoplardan uzak tutmalýyýz, çünkü çocuklar bilgisayar baþýnda 6- 7 saat oturduklarýndan dizlerinin ýsýndýðýnýn farkýnda olamýyorlar. Seminer verdiðimiz okullarda dizleri yanan öðrencilerle karþýlaþtýk. KAYNAKÇA 1.Bilgi Teknolojileri ve Ýletiþim Kurumunun yayýnlamýþ olduðu “ELEKTRONÝK HABERLEÞME CÝHAZLARINDAN KAYNAKLANAN ELEKTROMANYETÝK ALAN ÞÝDDETÝNÝN ULUSLAR ARASI STANDARTLARA GÖRE MARUZÝYET LÝMÝT DEÐERLERÝNÝN BELÝRLENMESÝ, KONTROLÜ VE DENETÝMÝ HAKKINDA YÖNETMELÝK “ www.mutlucocuklar.com 26 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " TEKNOLOJÝNÝN ÇOCUK ÝSTÝSMARI YÖNÜ Dr. Ýbrahim SARI Giriþ: Teknoloji, insanlýðýn faydasýna olacak þekilde kullanýldýðýnda hayatýmýzý kolaylaþtýrýrken, yanlýþ ve bilinçsiz kullanýldýðýnda telafisi mümkün olmayan zararlar ortaya çýkarabilmektedir. Teknoloji doðru ve amacýna uygun kullanýldýðýnda insanlýðýn dostu, zararlý amaçlar için kullanýldýðýnda ise en büyük düþmanýdýr. Teknolojinin faydalarý yadsýnamaz ve saymakla sýnýrlandýrýlamaz. Tüm dünyada olduðu gibi ülkemizde de biliþim teknolojilerine bilgisayar, cep telefonu ve televizyon ve diðer biliþim teknolojileri sayesinde ulaþýlmaktadýr. Bu aygýtlar bizi farklý dünyalara ulaþtýrabilecek internet, 3G ve uydu baðlantýlarýna sahiptir. Bu baðlantýlar data, görüntü ve ses transferleri saðlamaktadýrlar. Gitmediðimiz, bilmediðimiz, görmediðimiz yerlere, bilgilere, görüntülere bu sayede kolaylýkla ulaþabilir, seyahat planlamalarýmýzý, yolculuk biletlerimizi, sipariþlerimizi..vs. hayatýmýzý kolaylaþtýrabilecek her þeye çok kolay ulaþabiliriz. Ancak eczaneden aldýðýmýz bir ilaçta bile yan etkilerin bulunduðu gerçeði göz önüne alýndýðýnda, biliþim teknolojilerinin olumsuz, zararlý ve çocuk geliþimi açýsýndan yan etkilerinin bulunmadýðýný düþünmek yanlýþ olacaktýr. Örneðin geçtiðimiz günlerde uluslararasý basýnda ve Türk basýnýnda ünlü Rus zengin ve anti virüs yazýlýmcýsý Kaspersky'nin oðlunun kaçýrýlmasý ve sonunda polis tarafýndan kurtarýlmasý haberleri yer aldý. Bu haberden öðrendiðimize göre, zengin aileden çocuðu karþýlýðýnda fidye isteniyordu. Çocuðun günlük faaliyetleri yani gittiði kafe, okulunun adý, adresi, en yakýn arkadaþlarý ve telefon no larý “fidyeciler” tarafýndan tespit edilmiþti. Fotoðrafý da ellerindeydi. Peki fidyeciler bu kadar bilgiyi nasýl ve nereden öðrenmiþlerdi. Ýlginçtir bu kadar bilgi masa baþýnda bir “týk” ile öðrenilmiþti. Çünkü Kasperesky'nin çocuðu bu bilgileri internette paylaþým sitesinde paylaþmaktaydý ve baþýna geleceklerden habersizdi Ýþte günlük hayat akýþý içerisinde önemsemediðimiz ve baþkalarýnýn paylaþýmýna sunduðumuz bu bilgiler, kötü niyetli kiþilerce kullanýlabilmekte ve bizleri, çocuklarýmýzý zor duruma sokabilmektedir. Kaspersky çocuðu kurtarýldýktan sonra gazetelere þu açýklamada bulunuyordu “Ivan'a (çocuðu) sosyal aðlarda kiþisel bilgilerini nasýl paylaþmasý veya paylaþmamasý gerektiðini söylemeyerek hata yaptým. Siz de ayný hatayý yapmayýn ve çocuðunuzu istenmeyen durumlardan korumak için bir an önce harekete geçin. Bilgisayar güvenliðine karþý olan tehlikelerin yaný sýra, sosyal aðlar da aslýnda fiziksel bir güvenlik tehlikesi. Bu bildiride çocuk istismarý tanýmýna yer verilecek, teknolojinin fayda-zarar boyutu ile özellikle internet ortamýnýn çocuk istismarý yönü deðerlendirilerek ilgili uluslararasý araþtýrma ve rapor örnekleri verilecektir. 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 27 www.mutlucocuklar.com " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " Biliþim Teknolojileri ve Ülkemizdeki Durumu : Dünyada biliþim sistemlerinin geliþmesi ile birlikte ülkemizde de bilgisayar, cep telefonu ve internet kullaným sayýlarýnda büyük artýþlar yaþanmýþtýr. 1-Aktif cep telefon sayýsý: 65 milyondur. 2- Intel tarafýndan ülkenin e-dönüþüm sürecinde bulunduðu noktayý ortaya koymak adýna baðýmsýz bir araþtýrma þirketine yaptýrýlan Türkiye Bilgisayar Kullaným ve Tutum Araþtýrmasý'nýn sonuçlarýna göre, son bir ayda her 100 erkekten bilgisayar kullanma oraný 85, bayan ise 58 olarak çýkmýþtýr. 28 il, 55 ilçe merkezi ve 113 mahallede 1134 kiþiyle yüz yüze görüþmelerle yapýlan araþtýrma Türkiye'de, bilgisayar kullanýmýna iliþkin olgularý ve tutumlarý ortaya koymasý bakýmýndan önem arz etmektedir. 3- Tüm Ýnternet Evleri Derneði (TÝEV) Türkiye'de internet abone sayýsýnýn 7,5 milyon, internet kullanýcý sayýsýnýn ise 35 milyon civarýnda olduðunu belirterek dünyada ilk 10 sýrada olduðumuzu vurgulamýþtýr. Günde 1 milyon 750 bin kiþi internet kafelerden baðlantý yapmaktadýr . Artýþ ile birlikte gençlerin ve özellikle çocuklarýn sanal ortam eðilimleri giderek artan bir ivme olarak yükselmiþ ve gerek okullarda yürürlüðe konulan ve öðrencileri internet ortamýna baðýmlý hale getiren “proje ödevi” sistemi gerekse çocuklarýn sanal ortam oyun, bilgi edinme ve biliþim meraklarý, aslýnda iþlerimizi kolaylaþtýrmak amacý ile üretilen biliþim araçlarýný, faydasý yanýnda kontrol edilmesi gerekli birer “risk aracý” haline getirmiþtir. Ýnternetin Olumsuz Yönü : Ýnternette sörf yapmanýn arkasýnda yatan olumsuzluk nedir, kime ne zararý olabilir? þeklinde aklýnýza bir soru gelebilir. Þimdi sizlere aktaracaðým olaylar konu ile ilgili fikirlerinizde farklý bir bakýþ oluþturacaðýna inanýyorum: - Avrupa Birliði'nin desteklediði Ýnternet Ýzleme Vakfý, internet üzerinden çocuk istismarýnýn 2003'ten bu yana 4 kat arttýðýný açýklamýþtýr. Merkezi Ýngiltere'de bulunan vakfýn açýklamasýnda, geçen yýl yasa dýþý içeriði olan sitelerle ilgili 32 bin bildirimde bulunulduðu ve bu sayýnýn bir önceki yýla göre yüzde 34 artýþý ifade ettiði belirtilmiþtir. - Ýnternet Ýzleme Vakfý, çocuk pornografisini içeren 3 bin sitede 10 bin 700 bireysel internet adresinin tespit edildiðini belirterek, istismar edilen çocuklarýn yüzde 80'inin kýz ve yüzde 91'inin 12 yaþ altýnda olduðuna dikkat çekmiþtir. - Bakýrköy'de bir þahýs internette tanýþtýðý erkek çocuklarý kandýrarak web kamerasý ile çýplak görüntülerini çekip, tehditle çocuklarla birlikte olduðu gerekçesiyle gözaltýna alýnmýþ ve zanlýnýn bilgisayarlarýnda 2 bin 126 çocuk fotoðrafý bulunmuþtur. -Telekominükasyon Ýletiþim Baþkanlýðý verilerine göre; 23.11.2007 - 19.01.2009 tarihleri arasýnda siteye 42.207 ihbar gelmiþ ve bu ihbarlar sonucunda yargý kararý veya re'sen eriþime engellemeler aþaðýdaki tabloda gösterilmektedir: www.mutlucocuklar.com 28 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " SUÇ TÜRLERÝ YARGI KARARIYLA RE'SEN TOPLAM 5 312 317 17 60 77 3 51 54 Müstehcenlik (madde 226) 37 516 553 Atatürk Aleyhinde Ýþlenen Þuçlar Hakkýnda Kanundaki Suçlar 26 2 28 Ýntihara yönlendirme (madde 84) 0 1 1 Uyuþturucu / uyarýcý madde kull. kolaylaþtýrma (madde 190) 1 1 2 Fuhuþ (madde 227) 2 11 13 Saðlýk için tehlikeli madde temini (madde 194) 0 0 0 164 0 164 Çocuklarýn cinsel istismarý (madde 103, birinci fýkra) Kumar oynanmasý için yer ve imkan saðlama (madde 228) Bahis & Kumar Diðer Tablo incelendiðinde görülecektir ki; ilk sýrada 553 site ile, Müstehcenlik maddesi, TCK 226-3 den site yasaklama iþlemi yapýlmýþ daha sonra ikinci sýrayý çocuklarýn cinsel istismarý görüntüleri içeren 317 siteye yönelik engelleme gerçekleþtirilmiþtir. Bu verileri düzenli olarak www.tib.gov.tr adresinden takip etmek mümkündür. - “Bilgisayar çocuðu” tipi oluþmaktadýr. Çocuk geliþim uzmanlarý, çocuklarda büyük ve küçük kas geliþiminin evde veya sokakta, bireysel veya grup halinde oynanan oyunlar ile ancak saðlýklý olarak geliþebileceðini belirtmektedirler ve bu alanda gerçekleþtirilen pek çok araþtýrma sonucu yayýmlanmaktadýrlar. Saatlerce bilgisayar karþýsýnda hareketsiz veya monoton, tekrarlanan hareketlerde bulunan çocuklarýn tuvalet ihtiyacýný bile bilgisayar karþýsýnda gidermek istedikleri ayrýca uzun süreler bilgisayar karþýsýnda hareketsiz oturmaktan dolayý ölen insanlarýn olduðu da basýna yansýmaktadýr. Ýnternet Ýstismarcýlarý Ýle Ýlgili Araþtýrma Sonuçlarý: Çocuklara yönelik cinsel istismarý araþtýran Pedagog Barýþ Çiçek, 10 yaþýnda bir kýz çocuðu profili ile girdiði chat odasýnda aldýðý iletileri anlattý. Klavye hýzý, kelime yazýmý ve imla hatalarýyla 10 yaþýnda bir çocuktan farksýz olduðunu belirten Çiçek, yalnýzca 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 29 www.mutlucocuklar.com " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " yarým saat içinde kendisine gelen tüm mesajlarýn cinsellikle bittiðinin altýný çizdi. Gelen mesajlar arasýnda “tiksindirici davetler” olduðunu belirten araþtýrmacý, internet üzerinden konuþtuðu kiþilerin görüntü almaya çalýþtýðýný ve görüntülü baðlantý karþýlýðýnda kontör veya para teklif ettiklerini belirtmiþtir. BM Viyana “Çocuklarý Teknolojinin Zararlý Etkilerinden Koruma” Toplantýsýnda sonuçlarý açýklanan, Macaristan'da yapýlan bir araþtýrma sonuçlarýna göre, internet ortamýnda genel olarak istismarcýlarýn, aþaðýdaki sýralamayý takip ettikleri belirtilmiþtir: 1) Yanlýþ kiþisel bilgi verdiklerini 2) Gerçek kimliklerini sürekli gizlediklerini 3) Porno yayýnlarý sýklýkla izlediklerini, 4) Bir süre sonra çocuk pornosuna yöneldiklerini, 5) Ýnternette kontak kurduklarý kiþiler ile sözel cinsel istismar yaptýklarýný, 6) Seksi konuþmalar yaptýklarýný, 7) Ýnternet ortamý dýþýnda “buluþma” talep ettiklerini, 8) Buluþmalarda istismar davranýþlarý sergilediklerini, araþtýrma sonucu olarak belirtmiþtir. Erkek ve kýz çocuklarda pornografik görüntüler deðiþik etkiler býrakmaktadýr. Buna göre; erkek çocuklarý pornografik görüntüleri internette ararken, kýz çocuklarý þiddet içeren bu görüntülerden üzüntü duymaktadýr. Ancak erkek çocuklara oranla daha fazla “chat” odalarýnda dolaþmakta ve sözel cinsel mesajlara ve karþý taraftan kiþisel bilgilerini öðrenme taleplerine maruz kalmaktadýrlar. Bu tarz olumsuz saldýrýlardan korunmak için internet Servis Saðlayýcýlara (ISP) düþen sorumluluklar vardýr ve bu sorumluluklarýný yerine getirmeleri önem taþýmaktadýr. Ayrýca bu konuda etkin filtre programlarý da iþe yarayabilir ve yaygýnlaþmalýdýr. Litvanya ve Çekoslovakya'da aileler çocuklarýný sörf yaptýklarý siteler konusunda kýsýtlamamakta; Danimarka, Estonya ve Finlandiya da ise aþýrý kýsýtlamaktadýrlar. Ayrýca araþtýrma sonuçlarý (16 yaþ çocuklara yönelik Budapeþte'de gerçekleþmiþtir) çocuklarýn interneti en çok, a) Müzik ve film izlemek b) Chat yapmak, c) Ev ödevi yapmak, d) Oyun oynamak, e) Maillerine bakmak amacý ile kullandýðýný belirtirken %20 oranýnda bir grubun, cinsel içerikli siteleri gezmek amacý ile interneti kullandýklarýný bildirmiþlerdir. Ayrýca araþtýrmaya katýlanlarýn bildirdiðine göre, internette tanýþtýklarý kiþiler ile dýþarýda buluþan %34 lük bir kesimden %12'si (61 kiþi) cinsel iliþkiye girmiþ, bunlardan %5,3'ü taciz edilmiþ, %1,6'sýda (19 kiþi) tecavüze uðramýþtýr. Microsoft'un 600 milyon bilgisayardan alýnan verilere dayanan araþtýrmasýna göre, sosyal paylaþým siteleri üzerinden gerçekleþtirilen sanal dolandýrýcýlýk suçlarýnda 12 kat artýþ olmuþtur. Araþtýrmanýn sonuçlarýný içeren raporda da "Sosyal paylaþým sitelerinin popülerliði suçlular için yeni fýrsatlar doðurdu. Suçlular bu þekilde yalnýzca kullanýcýlara deðil, ayný zamanda kullanýcýlarý taklit ederek arkadaþlarýna, ailelerine ve iþ arkadaþlarýna da ulaþabilmektedir" ibaresi yer almýþtýr. www.mutlucocuklar.com 30 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " Ýnternette Çocuklarýn Cinsel Ýstismarý Ýtalya Yýllýk Raporu Ýnternette çocuk pornografisi konusunda yaptýðý çalýþmalarla tanýnan Ýtalya merkezli ''Telefono Arcobaleno'' adlý organizasyonun hazýrladýðý ''Ýnternette Çocuklarýn Cinsel Ýstismarý Yýllýk Raporu''ndan derlenen bilgilere göre, çocuk istismarý sürekli artýþ göstermektedir. Raporda, cinsel istismara maruz kalarak fotoðraflarý ya da video görüntüleri internette yer alan çocuklarýn yüzde 1'inden daha azýnýn bulunarak, ailelerine teslim edilebildiðine dikkat çekildi. Elektronik Ortamda Oynanabilen Çocuk Oyunlarýnýn Tehlikesi: Çocuklarýn yaþamýnda, sokak oyunlarýnýn yerini, bilgisayar oyunlarý almýþtýr. Kiþisel ve zihinsel geliþime katkýsý olan çocuk oyunlarý müstesna, zararlý bilgisayar oyunlarýnýn çocuklara “ne verdiði” konusunu deðerlendirdiðimizde ? Yok etme ? Yenme ? Kazanma ? Level atlamak için yaralama , öldürme, havaya uçurma, patlatma, kan tahribat …vs. Bazen de; ? Asker öldürme, polis vurma, banka soyma, baþkasýnýn motorsikletini arabasýný izinsiz ya da araç sahibini döverek, yaralayarak veya öldürerek ele geçirme… Çoðu zaman; Çeteleþerek, gruplaþarak yok etmeye devam etme… Bunun dýþýnda; ? Daha iyi öldürebilmek için oyun karakteri satýn almak. Nasýl mý? harçlýðý ile, parasý yoksa borç alarak o da olmadý ailesinin parasýný veya kredi kartlarýný izinsiz kullanarak yüzler veya binlerle ifade edilen paralar ile satýn almak…. Sokakta oynadýðý oyunlarda neler öðreniyorlar: ? Birlikte oynama ve baþarma kültürü ? Sýrasýný bekleme ? Paylaþma ? Baþkasýna saygýlý olma ? Grup birliði ? Aidiyet duygusu ? Arkadaþlýk, kardeþlik …vs. " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " 2- Ýhbar Web Sitesinin Tanýtýmý Arttýrýlmalýdýr: Sanal Ortamlar ile ilgili 2007 yýlýnda TBMM de kabul edilen bir kanun ve bu kanunun yönetmeliði de yürürlüktedir. 5651 Sayýlý “Ýnternet Ortamýnda Yapýlan Yayýnlarýn Düzenlenmesi ve Bu Yayýnlar Yoluyla Ýþlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi konusundaki 04/05/2007 tarihli kanun ve kanuna ait yönetmelik yürürlüktedir. 5651 sayýlý kanunda, TCK da suç olarak ifadesini bulan ve internet ortamýnda karþýlaþabileceðiniz; 1) Ýntihara yönlendirme (TCK madde 84), 2) Çocuklarýn cinsel istismarý (TCK madde 103, birinci fýkra), 3) Uyuþturucu veya uyarýcý madde kullanýlmasýný kolaylaþtýrma (TCK madde 190), 4) Saðlýk için tehlikeli madde temini (TCK madde 194), 5) Müstehcenlik (TCK madde 226), 6) Fuhuþ (TCK madde 227), 7) Kumar oynanmasý için yer ve imkân saðlama (TCK madde 228) suçlarýný www.ihbarweb.org.tr adresine on-line olarak veya 0 312 582 82 82 no lu telefona sözlü olarak ihbar edebilirsiniz. Tespiti yapýlan suçlar mahkeme kararýna istinaden eriþime engellenebilmektedir. Bu konunun kamuoyunda bilinmesi ve tanýnmasýna yönelik faaliyetleri Telekominikasyon Ýletiþim Baþkanlýðý yürütmektedir. Ýntihara Yönlendirme Çocuklarýn Cinsel Ýstismarý Uyuþturucu veya Uyarýcý Madde Kullanýlmasýný Kolaylaþtýrma Saðlýk için Tehlikeli Madde Temini Müstehcenlik Fuhuþ Kumar 5816 Sayýlý Yasaya Aykýrýlýk ? AÝLE, EÐÝTÝMCÝ VE ÇOCUKLARA ÖNERÝLER : ÇÖZÜM ve ÖNERÝLER: A) Kurumsal Öneriler 1- MEB desteði ile “Okul Ýnternet Kafeleri” oluþturulmalýdýr ve çocuklar bu mekanlara yönlendirilmelidir: Çocuklar için daha saðlýklý ortamlar oluþturmak, internet kafelerin MEB e baðlý okullar bünyesinde sabah 08:00-21:00 arasý (hafta sonu dahil) öðrencilerimize, uzman öðretmenler gözetiminde açýk ve daha etkin faaliyet göstermesini saðlamak ayrýca çocuklarýmýz için elveriþli fiziksel ortamlar oluþturmanýn önemli bir çalýþma olacaðý deðerlendirilmektedir. 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 31 www.mutlucocuklar.com www.mutlucocuklar.com 32 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " A) AÝLELERE ÖNERÝLER ? Temel düzeyde internet ve bilgisayar bilginiz olsun. ? Çocuklarýnýzýn internette sýnýrsýz olarak zaman geçirmelerine müsaade etmeyiniz. ? Ýnterneti filtresiz kullanmayýnýz. Filtre programlarý ücretsiz ve kolayca elde edilebilecek programlardýr. ? Ýnternette sürekli oyun oynayan çocuklarýnýzý bu alýþkanlýklarýndan vazgeçirmeye yönelik olarak, çocuklarýnýz ile daha yoðun ve kaliteli zaman geçiriniz. Piknik yapmak, tarihi ve turistik ziyaretler ile çocuklarýnýzý sportif faaliyetlere yönlendirecek giriþimlerde bulununuz. ? Çocuklarýnýzýn girdiði siteleri ve görüþtüðü kiþileri biliniz.. ? Ýnternet saatleriniz olsun. B) EÐÝTÝMCÝLERE ÖNERÝLER ? Faydalý siteler ve interneti doðru kullanma eðitimi alýnýz ve öðrencilere bu konuda bilgiler veriniz. ? Okullarda bu alanda proje çalýþmalarý yapýnýz. ? Çocuklar için uyarýcý broþürler, faydalý kitaplar bulundurunuz ve derslerde bu konuyu iþleyiniz. ? Ýnternet veya teknolojinin doðru kullanýmý köþeleri oluþturunuz. ? Çocuklarý sokaktaki internet kafelere mecbur eden proje ödev sistemi deðil, hep birlikte eðitim kurumunda oluþturulan KAYNAKÇA - Çocuklarý Teknolojinin Zararlý Etkilerinden Koruma konulu BM 2011 Viyana Toplantýsý notlarý. - Ergün, M., Oyun ve Oyuncak Üzerine. Milli Eðitim. I/1,1980. s.102-119. -Ýnternet Ortamýnda Yapýlan Yayýnlarýn Düzenlenmesi Ve Bu Yayýnlar Yoluyla Ýþlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkýnda 5651 Sayýlý Kanun -http://www.webhatti.com -http://www.haberpan.com Eriþim Mayýs 2011 internet sýnýflarýnda uygulamalý eðitimler gerçekleþtiriniz. -http://www.turk.internet.com C) ÇOCUKLARA ÖNERÝLER ? Kimliðini, açýk adresini, resimlerini tanýmadýðýn kiþiler ile paylaþma ? Bu bilgileri senden isteyen olursa, bu konuyu evde ailene, okulda öðretmenine mutlaka bildir. ? Seninle dýþarýda buluþmak isteyenlere adres bilgilerini verme. Dýþarýda ailenin bilgisi ve gözetimi dýþýnda kimseye randevu verip buluþma. ? Seni internette, cep telefonu ile rahatsýz etmek isteyenleri ailene veya öðretmenine bildir. ? Ýnternette istemediðin görüntü, söz veya fiil ile karþýlaþýrsan o web sitesinde gezinti yapma ve sonlandýr. ? Ýnternette anne veya babana ait kredi kartý ile alýþ veriþ yapma ? Ýnternet ve bilgisayar dýþýnda güzel bir dünya olduðunu unutma… 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 33 www.mutlucocuklar.com -http://www.gozlemgazetesi.com.tr -http://www.nethaber.com -http://www.nethaber.com -http://www.tib.gov.tr - http://www.dipnot.tv Eriþim Mayýs 2011. -http://haber.mynet.com/detay/dunya/dolandiricilarin-yeni-hedefi-facebook/570648 Eriþim:13 Mayýs 2011 -http://www.on5yirmi5.com/genc/haber.17235/internette-cocuk-istismari-artiyor.html www.mutlucocuklar.com 34 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " Ali KILIÇ Adalet Bakanlýðý Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüðü Sincan Açýk Ceza Ýnfaz Kurumu Öðretmeni BÝLÝÞÝM SUÇU NEDÝR? “BÝLGÝSAYAR VE ÝLETÝÞÝM TEKNOLOJÝLERÝ KULLANILARAK KANUN TARAFINDAN SUÇ KABUL EDÝLEN BÝR FÝÝLÝN ÝÞLENMESÝDÝR” Ülkemizde Karþýlaþýlan Biliþim Suçlarý? • Kumar oynatýlabilmekte, • Kiþilerin e-mail bilgileri çalýnmakta (Hacklenmekte), • Çalýnan e-mail bilgileri kullanýlmak suretiyle nitelikli dolandýrýcýlýk suçu iþlenmekte, • Baþkasý hakkýnda facebook, msn vb. sitelerde hakaret edici, incitici, tehdit edici yazý ve resimler yayýnlamakta, • Gerçek veya tüzel þahýslar ve devlet aleyhine karþý hakaret, sövme ve tehdit suçlarý iþlenmekte, • Yasadýþý örgütlerin propagandalarý ve yayýnlarý yapýlabilmektedir. • Cinsel Taciz, Kanunlarda suç olarak belirtilen fiiller biliþim yoluyla iþlenmekte. Ülkemizde Biliþim Ne Kadar Kullanýlýyor? ? Ülkemizde Microsoft verilerine göre 18 milyon civarýnda internet kullanýcýsý var. ? Bunlarýn 16.8 milyonu sadece messenger ve elektronik-posta hizmetleri için kullanýyor. ? Messenger'ý ve Facebook'u en çok kullanan ülkeler sýralamasýnda Amerika ve Brezilya'dan sonra Türkiye geliyor. ? Yaklaþýk 7.2 milyon bilgisayar var ülkemizde. ? Msn Messenger'ýn ve facebook'un ülkemizde ki kullanýcý sayýsý Avrupa da ki kullanýcýsý sayýsýnýn toplamýndan bile fazladýr. ? Bu kadar çok kullanýcýnýn olmasýndan dolayý Ülkemizde son zamanlarda en çok dolandýrýcýlýðýn ve diðer suçlarýn iþlendiði bir chat programýdýr. Ýnternet ve Bilgisayar Zararlýmýdýr? ? Yararý ve çekiciliði oldukça fazla olan Internet, yanlýþ kullaným sonucunda bazý olumsuzluklarý ve tehlikeleri de beraberinde getirmektedir. ? Geliþmiþ ülkelerde yapýlmýþ ve yapýlmakta olan araþtýrmalar bu gerçeði ortaya koymaktadýr. ? Ancak bunun en acý örneði 20 Nisan 1999'da ABD'deki Littleton (Colorado) þehrindeki bir okula 2 öðrencinin yaptýðý kanlý baskýn olmuþtur. ? Öðrencilerin evlerinde ve bilgisayarlarýnda yapýlan incelemelerden, 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 35 www.mutlucocuklar.com " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " ? iNTERNET aracýlýðýyla bomba yapmayý öðremiþ olduklarý ortaya çýkmýþtýr. Neden Gençler ve Çocuklar Tercih Edilir? Fýrsat ve arzu Çocuklarý tacizci için bir hedef haline getirir. Gençler ve çocuklar için web sayfalarýnýn tehlikeleri? WEB sayfalarýnda gezinirken karþýnýza ansýzýn, ? Cinsel içerikli, ? Uyuþturucu, ? Alkol, ? Çeþitli silahlar, ? Bomba yapýmý, ? Kalpazanlýk,(Sahte para) ? Hýrsýzlýk yollarý içeren sitelerle karþýlaþmasý Kandýrma Teknikleri? ? Çocuk ya da genç (13-17 yaþ) kimliðine bürünür ? Sahte profil ? Çocuklarýn esenliðini düþünüyormuþ gibi davranýr ? Dil (Güzel konuþurlar) ? Kiþisel bilgi ister ? Fotoðraf ister ? Ailesinden/arkadaþlarýndan söz eder ? Telefonla irtibat ? Buluþmak ister ? Korunmak için ne yapmalýyýz? ? Güvenlik Yazýlýmlarý Kullanýn. ? Tanýmadýðýnýz kimseler ile baðlantý kurmayýn. ? Tanýmadýðýnýz kiþilerle kesinlikle dosya paylaþýmý yapmayýn. ? Ýnternette veya chat ortamýnda kesinlikle kendinizle ilgili bilgi vermeyin. (isim, adres, telefon..) Okuduðunuz her þeyin doðru olamayacaðýný unutmayýnýz!! ? Bilgisayarýnýzý tanýmadýðýnýz kiþilere kullandýrtmayýn. ? Güvenli þifre kullanýn. ? Korsan yazýlým kullanmayýn. ? Kimseye güvenmeyin. Ýnternet Kurallarý ? Ýnternet'ten adres, telefon numarasý, anne-babanýn iþ adresi, okulun adresini kimseye verme. www.mutlucocuklar.com 36 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " ? Seni rahatsýz eden bir þeyle karþýlaþtýðýnda hemen anne-babana haber ver ! ? Ýnternet üzerinden bir baþkasý ile buluþmak için anlaþma. Önce durumu anne-babana anlat! ? Senin ve hiç kimsemin resmini internet'ten gönderme. ? Ýnternet üzerinden gelen hiçbir kötü mesaja cevap verme. Böyle bir mesajýn sana gelmesi senden kaynaklanmýyor. ? Durumu anne veya babana ilet! ? Bilgisayarý faydalý iþler için kullan! ? Ýnternet kullanýmýna baþladýðýnda anne veya babana haber ver! ? Ýnternet'ten adres, telefon numarasý, anne-babanýn iþ adresi, okulun adresini kimseye verme. ? Seni rahatsýz eden bir þeyle karþýlaþtýðýnda hemen anne-babana haber ver ! ? Ýnternet üzerinden bir baþkasý ile buluþmak için anlaþma. Önce durumu anne-babana anlat! ? Senin ve hiç kimsemin resmini internet'ten gönderme. ? Ýnternet üzerinden gelen hiçbir kötü mesaja cevap verme. Böyle bir mesajýn sana gelmesi senden kaynaklanmýyor. ? Durumu anne veya babana ilet! ? Bilgisayarý faydalý iþler için kullan! ? Ýnternet kullanýmýna baþladýðýnda anne veya babana haber ver! UNUTMAYINIZ? ÝSTENMEYEN BÝR DURUM ÝLE KARÞILAÞTIÐINIZ TAKDÝRDE KONUYU AÝLENÝZ ÝLE PAYLAÞIN BÝLÝÞÝM SUÇU NEDÝR? Bilgisayar, çevre birimleri, pos makinesi,cep telefonu gibi her türlü teknolojinin kullanýlmasý ile iþlenilen suçlardýr. BÝLÝÞÝM SUÇLARININ TÜRLERÝ NELERDÝR? Suçlarýn türleri TCK da suç teþkil edecek tüm suçlarý kapsayabilmekte veya bu suçlara zemin hazýrlamaktadýr. Suçlarýn iþleme þekilleri; Hakaret, küfür, kredi kartý yolsuzluklarý, sahte belge basýmý, bilgilerin çalýnmasý ve buna baðlý olarak devam edebilecek suçlarý kapsamakla, birlikte bunlarla sýnýrlý olmayýp, günden güne deðiþiklikler göstermektedir ÜLKEMÝZDE EN ÇOK KARÞILAÞILAN BÝLÝÞÝM ÞUÇLARINDAN ÖRNEKLER Baþkalarýnýn adýna e-mail göndererek özellikle ticari ve özel iliþkileri zedeleme. Baþkalarýnýn adýna web sayfasý hazýrlamak ve bu web sayfasýnýn tanýtýmý amacýyla baþkalarýna e-mail ve mesaj göndermek ve bu mesajlarda da maðdur olan þahsýn telefon numaralarýný vermek. Kiþisel bilgisayarlar yada kurumsal bilgisayarlara yetkisiz eriþim ile bilgilerin çalýnmasý ve karþýlýðýnda tehdit ederek maddi menfaat saðlanmasý. Þirketlere ait web sayfalarýnýn alan adýnýn izinsiz alýnmasý ve bu alan adlarýnýn karþýlýðýnda yüklü miktarlarda para talep etmek. Özellikle Pornografik içerikli CD kopyalamak ve satmak. Sahte evrak basýmý gibi çok farklý konularý içerebilmektedir. 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 37 www.mutlucocuklar.com " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " BÝLÝÞÝM SUÇU ÝLE KARÞILAÞTIÐINIZDA YAPABÝLECEKLERÝNÝZ • Yasadýþý siteler (web sayfalarý) ile ilgili þikayetlerinizi bphism@egm.gov.tr adlý e-mail ihbar adresine bildirebilirsiniz. • Þahsýnýz ile ilgili þikayetçi olduðunuz konular ile ilgili elde edebildiðiniz tüm deliler ile birlikte en yakýn Cumhuriyet Baþsavcýlýðýna müracaat ederek þikayetçi olabilirsiniz. • Ýl Emniyet Müdürlükleri tarafýndan yürütülmekte olan tüm tahkikatlarda Savcýlýk talimatý veya Mahkeme kararý esas alýnmaktadýr. • Þikayetçi olduðunuz konular ile ilgili olarak yapýlacak çalýþma neticesinde ISP(Ýnternet Servis Saðlayýcýnýn) yurt dýþýnda bulunmasý durumunda Adli Makamlar tarafýndan yapýlacak olan Adli Ýstinabe ile konunun takibi yapýlabilmektedir. BÝLÝÞÝM SUÇLARI ÝLE ÝLGÝLÝ OLARAK MAÐDUR OLMADAN ÖNCE YAPILABÝLECEKLERÝNÝZ • Þirketinize veya þahsýnýza ait önemli bilgilerinizin yer aldýðý bilgisayarýnýz ile özel güvenlik önlemleri almadan internete baðlanmayýnýz. • Ýnternet ortamýnda %100 güvenliðin hiçbir zaman saðlanamayacaðýný unutmayýn! • Özellikle Chat ortamýnda bilgisayarýnýza saldýrýlabileceðini; • Chat de tanýþtýðýnýz kiþilere þahsýnýz, aileniz, adres, telefon, iþiniz v.s. konularda þahsi bilgilerinizi vermemeniz gerektiðini unutmayýn! • Ýnternet ortamýnda tanýþtýðýnýz kiþilere kredi kartý bilgilerinizi vermeyin. • Ýnternet üzerinden yapýlan yazýþmalarýnýzda karþýnýzdaki kurumlarla özel bir yöntemle yazýþmanýzda fayda olacaktýr. Bu þekilde sizin adýnýza birlikte ticaret yaptýðýnýz þirketlere asýlsýz bilgiler veya sizi kötüleyici bilgiler gönderilse bile karþý taraf bunun sizden gelmediðine emin olacaktýr. BÝLÝÞÝM SUÇLARI ÝLE YAPILAN ÇALIÞMALARIN HUKUKÝ DAYANAKLARI : • Bilgisayar Yoluyla Dolandýrýcýlýk TCK 503-507: Dolandýrýcýlýk ve Ýflas • Bilgisayar Yoluyla Sahtecilik TCK 316-368: Sahtecilik Suçlarý • Kanunla Korunmuþ Bir Yazýlýmýn Ýzinsiz Kullanýmý 5846'nolu Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) • Yasadýþý Yayýnlar TCK 125-200: Devletin Þahsiyetine karþý cürümler; • TCK 480-490: Hakaret ve Sövme Cürümleri • TCK 426-427: Halkýn ar ve haya duygularýný inciten veya cinsi arzularý tahrik eden ve istismar eder nitelikte genel ahlaka aykýrý: ve diðer anlatým araç ve gereçleri. • Bilgisayar Sistemlerine ve Servislerine Yetkisiz Eriþim ve Dinleme "Biliþim Alanýnda Suçlar TCK 525a, b, c ve d" maddeleridir. YENÝ TCK'DA BÝLÝÞÝM SUÇLARI 1 Nisan 2005 tarihinde yürürlüðe giren yeni TCK'nýn kapsamýnda, biliþim sistemlerine karþý iþlenen suçlarý da gerekçeleriyle birlikte yer alýyor. Biliþim sistemine girme, sistemi engelleme,bozma, verileri yok etme veya deðiþtirme, tüzel kiþiler hakkýnda güvenlik tedbiri uygulanmasý, banka ve kredi kartlarýnýn kötüye kullanýlmasý kapsamýndaki suçlarý tanýmlayan kanun maddeleri TCK'nýn 243 -246.maddelerinde yer alýyor. www.mutlucocuklar.com 38 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " TÜRK CEZA KANUNU 243-246 10 BÖLÜM BÝLÝÞÝM ALANINDA SUÇLAR: Biliþim sistemine girme Madde 243 - (1) Bir biliþim sisteminin bütününe veya bir kýsmýna, hukuka aykýrý olarak giren ve orada kalmaya devam eden kimseye bir yýla kadar hapis veya adlî para cezasý verilir. (2) Yukarýdaki fýkrada tanýmlanan fiillerin bedeli karþýlýðý yararlanýlabilen sistemler hakkýnda iþlenmesi hâlinde, verilecek ceza yarý oranýna kadar indirilir. (3) Bu fiil nedeniyle sistemin içerdiði veriler yok olur veya deðiþirse, altý aydan iki yýla kadar hapis cezasýna hükmolunur. Sistemi engelleme, bozma, verileri yok etme veya deðiþtirme Madde 244 - (1) Bir biliþim sisteminin iþleyiþini engelleyen veya bozan kiþi, bir yýldan beþ yýla kadar hapis cezasý ile cezalandýrýlýr. (2) Bir biliþim sistemindeki verileri bozan, yok eden, deðiþtiren veya eriþilmez kýlan, sisteme veri yerleþtiren, var olan verileri baþka bir yere gönderen kiþi, altý aydan üç yýla kadar hapis cezasý ile cezalandýrýlýr. (3) Bu fiillerin bir banka veya kredi kurumuna ya da bir kamu kurum veya kuruluþuna ait biliþim sistemi üzerinde iþlenmesi halinde, verilecek ceza yarý oranýnda artýrýlýr. (4) Yukarýdaki fýkralarda tanýmlanan fiillerin iþlenmesi suretiyle kiþinin kendisinin veya baþkasýnýn yararýna haksýz bir çýkar saðlamasýnýn baþka bir suç oluþturmamasý hâlinde, iki yýldan altý yýla kadar hapis ve beþbin güne kadar adlî para cezasýna hükmolunur. Banka veya kredi kartlarýnýn kötüye kullanýlmasý Madde 245 - (1) Baþkasýna ait bir banka veya kredi kartýný, her ne suretle olursa olsun ele geçiren veya elinde bulunduran kimse, kart sahibinin veya kartýn kendisine verilmesi gereken kiþinin rýzasý olmaksýzýn bunu kullanarak veya kullandýrtarak kendisine veya baþkasýna yarar saðlarsa, üç yýldan altý yýla kadar hapis cezasý ve adlî para cezasý ile cezalandýrýlýr. (2) Sahte oluþturulan veya üzerinde sahtecilik yapýlan bir banka veya kredi kartýný kullanmak suretiyle kendisine veya baþkasýna yarar saðlayan kiþi, fiil daha aðýr cezayý gerektiren baþka bir suç oluþturmadýðý takdirde, dört yýldan yedi yýla kadar hapis cezasý ile cezalandýrýlýr. Tüzel kiþiler hakkýnda güvenlik tedbiri uygulanmasý Madde 246 - (1) Bu bölümde yer alan suçlarýn iþlenmesi suretiyle yararýna haksýz menfaat saðlanan tüzel kiþiler hakkýnda bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur. ÝNTERNET KULLANICILARININ DÝKKATÝNE Internet üzerinde yayýn yapan web sitelerinin içeriklerinin tamamýyla doðru olduðunu düþünmemeleri, ve vaat edilen konularýn teknik olarak mümkün olup olmadýðý ve diðer taraftan yasal bir fiil olup olamayacaðýnýn araþtýrýlmasý, Kendi talepleri dýþýnda kendilerine gönderilen e-posta iletilerinin genellikle reklam, virus, haksýz kazanç saðlamak gibi amaçlar için kullanýldýðý bilindiðinden bu tip e-posta iletilerine de þüpheci yaklaþýlmasý, Þifre Seçimi ve Güvenliði : 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 39 www.mutlucocuklar.com " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " Ýnternet bankacýlýðý, kredi kartý ve banka kartý iþlemlerinde en önemli hususlardan birisi þifre seçimidir. Þifre seçimindeki en temel problem; internet kullanýmý, internet bankacýlýðý, kredi kartý ve banka kartlarý gibi onlarca iþlem aþamasýnda þifre sorulmasý, buna karþýlýk ise kullanýcýlarýn þifreyi kendileri için bir eriþim engeli olarak görmeleridir. Kullanýcýlarýn güvenlik konusunda bilinçsiz davranmalarý ve en önemlisi ise þifrelerini art niyetlilerin tahmin etmesi zor bir takým karakter dizileri seçme zorunluluðu ile hatýrlanmasý kolay bir þifre olmasý tezadýndan kaynaklanmaktadýr. Þifre Seçimi ve Güvenliði Þifrenin nasýl seçildiði, þifre sahibi hakkýnda da ipuçlarý vermektedir. Ýnsanlar genellikle þifre olarak kendi isimleri ile lakaplarýný kullanýrken, önemli bir bölümü ise en sevdikleri yýldýzý, tuttuklarý takýmýn adýný ya da hemen çevresinde yer alan öðelerden birini kullanýcý adý veya þifre olarak kullanýrlar. Ýnternet üzerinden yapýlan þifre giriþlerinde “þifremi kaydet” veya “beni hatýrlasýn” seçenekleri kesinlikle kullanýlmamalýdýr. Þifreler herhangi bir yere yazýlmamalý (ajandalara, monitörün üzerindeki post-it kaðýtlarýna, not defterlerine, masa takvimi sayfalarýna, kartvizitlerin arkalarýna yazýlarak cüzdanda taþýma þeklinde, v.b.) þifreler akýlda tutulmaya çalýþýlmadýr. Ýnternet bankacýlýðý þifreleri akrabalar, arkadaþlar da dahil kimseyle paylaþýlmamalýdýr. Kullanýlan þifrelerin büyük çoðunluðunun genel ve tahmin edilmesi kolay þifreler olmamasýna özen gösterilmelidir. Kitaplardaki örnek þifreler kullanýlmamalýdýr . Banka tarafýndan verilen þifreler alýndýðý andan itibaren deðiþtirilmelidir. -Yapýlmamasý gerekenler Güvenlik için aþaðýda maddeler halinde sýralanan hususlar, kullanýcý adý (user name) / þifre (password) olarak seçilmemelidir. ? Kullanýcýnýn, eþi, çocuklarý veya iþ arkadaþlarýnýn isimleri ? Telefon veya lisans numaralarý ? Kullanýcý veya yakýnlarýndan birinin doðum tarihi ? Kullanýcý hakkýnda kolaylýkla bulunabilecek bir bilgi (adres, doðum yeri gibi) ? Ayný harften oluþan bütün þifreler (aaaaaa) ? Ayný sayýdan oluþan bütün þifreler (555555) ? Ardýþýk sayýlardan oluþan þifreler (123456..) ? Alfabe sýrasýndan oluþan þifreler (abcdef) ? Birtakým kalýplaþmýþ kelimeler ? Sýk kullanýlan kelimelerin veya isimlerin tersten yazýlmýþ halleri ? Kullanýcýnýn ev hayvanýnýn ismi ? Çok beðenilen sanatçýlarýn isimleri ? Þifre sahibinin gerçek hayatta kullandýðý, þahsýna ait özel numaralarýn tamamý veya bir bölümü (SSK numarasý, T.C. kimlik numarasý vb.) YAPILMASI GEREKENLER Ýyi þifreler bazý kontrol karakterleri / boþluklar içerirler kolaylýkla hatýrlanabilirler ve bu nedenle bir yere not edilme ihtiyacý www.mutlucocuklar.com 40 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " duyulmaz. En az yedi-sekiz karakter uzunluðundadýr. Kolay ve hýzlý yazýlýrlar, böylece etraftan bakan birisi ne yazýldýðýný anlayamaz. Ýki kýsa kelime özel bir karakter veya bir sayý ile birleþtirilebilir. Örneðin; bshkBBS (bu sýnýftaki hiç kimse Bisiklete Binmeyi Sevmez). Þifrenin tek bir cümleden oluþmasý isteniyorsa en azýndan sonuna bazý semboller ya da sayýlar eklenebilir. (Þifreyi “mehmet” olarak seçmek yerine “mehmet18” olarak seçmek gibi.) Yabancý dillerdeki kliþe kelimeler (love, hotel, holiday, viva v.b.) Yer isimleri gibi özel isimler (Ýstanbul, Ataþehir) Basit harf düzenlerinden oluþan bütün þifreler (qwerty gibi) kullanýlmamalýdýr Þifrelerde bir harf bir sayýyla deðiþtirilerek kullanýlabilir. Örneðin, a yerine 6 kullanarak “atilla” yerine “6till6” yazmak gibi. Þifrelerde büyük küçük harf birlikte kullanýlmalýdýr. Semboller ve yurtdýþýndaki art gözlerden korumak için Türkçe karakterli harfler de kullanýlmalý. (ç,ð,þ v.b.) Þifreler belirli sürelerde deðiþtirilmeli. Örnek þifreler MUR@tþen89 Oðlum Levent 8, Kýzým Nilüfer 3 Yaþýnda Yýl 2004 - OL8,KN3YY2004 Ben 15 Senedir Mamak'ta Oturuyorum - B15SMO Pek çok web sitesi þifre belirlerken, ileride þifrenin unutulmasý durumunda hatýrlatýlmasý için kiþilerden bir gizli soru ve yanýtýnýn belirlenmesini isteyebilir. Þifreyi belirlerken gösterilen özen, bu soru ve cevabý belirlerken de gösterilmelidir. Tercih edilen bu sorunun yanýtýnýn baþkalarý tarafýndan bilinemeyecek ve tahmin edilemeyecek nitelikte olmasýna dikkat edilmelidir. Biliþim Suçlarý Yasasý ÝNTERNET ORTAMINDA YAPILAN YAYINLARIN DÜZENLENMESÝ VE BU YAYINLAR YOLUYLA ÝÞLENEN SUÇLARLA MÜCADELE EDÝLMESÝ HAKKINDA KANUN Kanun No. 5651 Kabul Tarihi : 4/5/2007 Geliþmiþ infaz anlayýþlarýna paralel olarak hükümlü tutuklularýn topluma yapýcý, yararlý bireyler olarak dönmelerini saðlanmasý infaz sisteminin temel amacýdýr. Bu baðlamda oluþturulan Genel Müdürlüðümüzün eðitim ve iyileþtirme politikalarý sonucunda hükümlü ve tutuklularýn topluma kazandýrýlmasý, ceza infaz kurumlarýnda bulunma nedenlerinin ortadan kaldýrýlmasý hedeflenmekte olup, son yýllarda ceza infaz kurumlarýnda bulunan hükümlü ve tutuklularýn yeni oluþturulan bu kültüre uyumlarýný gerçekleþtirecek uygulamalar yapýlmýþtýr. " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " hale getirilmeleri, eksik eðitimlerini tamamlamalarý, bir üst öðretim sýnavlarýna hazýrlanmalarý, sosyal ve kültürel bakýmdan geliþtirilmeleri, tahliyeden sonra bir iþe girebilmelerine kolaylýk ve destek saðlayacak düzeyde bir meslek ve beceri öðrenmeleri gibi yeniden sosyal yaþama hazýrlanmalarý için gerekli bilgi ve becerileri kazanmalarýna katký saðlamaktýr. Bu kurumlarda I. ve II. kademe okuma-yazma kurslarý, açýk öðretim programlarý, yüksek öðretim çalýþmalarý, din ve ahlak geliþimi manevi deðerler eðitimleri, iþ ve meslek eðitim çalýþmalarý, sosyal-kültürel kurslar, sportif faaliyetler ve beden eðitimi çalýþmalarý, konferans, tiyatro, film gösterimi, münazara ve bilgi yarýþmalarý, tiyatro çalýþmalarý, drama, konser ve müzik etkinlikleri, kiþisel geliþim seminerleri ve konferans düzenlemelerine kadar bir çok alanda örgün eðitim,yaygýn eðitim ve özel eðitim kurumlarý faaliyet alanlarýna giren konularda etkin bir biçimde eðitim-öðretim faaliyetleri yürütülmektedir. Bizler günümüz yaþantýsýnda kanunlara karþý gelmiþ, bir þekilde suç iþlemiþ yurttaþlarýmýzý cezasýnýn infazýný çekmek üzere ceza infaz kurumlarýna koymakla toplumun o insanlara yapabilecek birþeyi kalmadý anlayýþý ile yaklaþmýyoruz. Tam tersine cezanýn infazý süresinde geçireceði süreyi bir fýrsat olarak deðerlendirip, onlara daha ne yapabilirizin hesabý ile eðitim planlarý yapmaktayýz. Modern infaz sistemlerinin gereði olarak bireysel geliþimlerini tamamlayýcý, yarým kalan eðitimleri için onlara özendirici fýrsatlar oluþturmaktayýz. Eðitim-öðretim çalýþmalarýmýzda birincil hedefimiz onlarýn öncelikle bireysel problemleriyle baþa çýkma yollarýný öðretmek, bir þekilde aile ve sosyal çevreleriyle zayýflamýþ ve kopmuþ insani iliþkilerini geliþtirmek ve tahliye sonrasý onlarýn dönecekleri sosyal çevrelerinde tekrar suç iþlemelerini önleyici hükümlü merkezli ve sosyal içerikli birçok programý ayný anda yürütmekteyiz. Tutuklu ya da hükümlüler ceza infaz kurumlarýna veya eðitimevlerine kabullerine müteakip kurum öðretmenleri tarafýndan eðitim durumlarý ile bilgiler kayýt edilerek durumuna uygun öðretim programlarýna yönlendirilmektedirler. Kurumlara gelen hükümlülerin eðitim durumlarý dikkate alýndýðýnda hükümlülerin genellikle mezun olduklarý yada terk ettikleri okul ile ilgili yeterli bilgiye sahip olmadýklarý anlaþýlmaktadýr. Kurum öðretmenleri aldýklarý bilgiler doðrultusunda öncelikli olarak okul müdürlükleri ile telefon görüþmeleri yapmakta ve öðrencilerin uygun eðitim programlarýna yönlendirilmeleri için öðrenim belgelerini talep etmektedir. Öðrenim belgeleri elde edilen hükümlü yada tutuklular Açýk Ýlköðretim Okulu, Açýk Öðretim Lisesi, Mesleki Açýk Öðretim Lisesi ya da Örgün eðitim hizmeti sunan Lise ve ilköðretim okullarýna yönlendirilmektedir. Adalet Bakanlýðý ile Milli Eðitim Bakanlýðý arasýnda bir iþbirliði protokolü bulunmaktadýr. Bu protokolün amacý, Milli Eðitim Bakanlýðý ile Adalet Bakanlýðý iþbirliðinde kurumlarýmýzda bulunan hükümlü ve tutuklularýn okur-yazar olmayanlarýn okur-yazar 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 41 www.mutlucocuklar.com www.mutlucocuklar.com 42 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " ÇOCUKLARDA TEKNOLOJÝ ALIÞKANLIÐI ANKETÝ (ÖN RAPOR) ÝÇÝNDEKÝLER 1. Çalýþmanýn Amacý.............................................................................................................................................................................1 2. Çalýþma Metodolojisi Ve Örnekleme...........................................................................................................................................1 3. Örneklemin Temel Özellikleri........................................................................................................................................................1 4. Ýletiþim Araçlarýna Sahiplik Ve Kullaným Þekli........................................................................................................................ 5 4.1 Bilgisyar Ve Ýnternet Baðlantýsý Sahiplik Durumu..................................................................................................................5 Dr. Salih AKYÜREK 4.2 Cep Telefonu Ve Ýnternet Baðlantýsý Sahiplik Durumu..........................................................................................................7 4.3 Bilgisyar Kullanma Sýklýðý Ve Þekli..............................................................................................................................................9 4.4 Televizyon Seyretme Sýklýðý........................................................................................................................................................12 4.5 Ýletiþim Araçlarý Ýle Geçirilen Günlük Ortalama Süre............................................................................................................13 4.6 Ýnternet Kullaným Amacý...............................................................................................................................................................16 4.7 Ýnternet Ýletiþim Araçlarýna Sahiplik Durumu.........................................................................................................................19 5. Ýletiþim Araçlarýna Baðýmlýlýk...................................................................................................................................................... 21 6. Çocuklarda Yaþama Baðýmlýlýk....................................................................................................................................................23 7. Çocuklarda Okul Baþarýsý.............................................................................................................................................................25 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 43 www.mutlucocuklar.com www.mutlucocuklar.com 44 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " 1. ÇALIÞMANIN AMACI Son yirmi yýldaki geliþmeler teknolojiyi ve bunun getirdiði iletiþim araçlarýný günlük yaþamýmýzýn vazgeçilmez bir parçasý haline getirmiþtir. Bu çalýþma ile; okul çaðýndaki genç kuþaðýn kullandýðý iletiþim araçlarý, bu araçlara verilen önem ve bu araçlara baðýmlýlýðýn ortaya konmasý amaçlanmaktadýr. 2. ÇALIÞMA METODOLOJÝSÝ VE ÖRNEKLEM Çalýþma amacý doðrultusunda hazýrlanan ve uygulanan anket formu, üç sayfadan ve 36 sorudan oluþmaktadýr. Çalýþma evreni olarak ilköðretim ikinci kademe ve lise öðrencileri belirlenmiþtir. Anket formlarý, Mutlu Çocuklar Derneðinin Ankara'da 13 ve Bursa'da 6 okulda uyguladýðý eðitim programý sonunda eðitime katýlan 2611 öðrenciye sýnýf ortamýnda izinli olarak uygulanmýþtýr. 3. ÖRNEKLEMÝN TEMEL ÖZELLÝKLERÝ Analize dahil edilen toplam 2581 anket formunun %72'si ilköðretim ikinci kademe ve %28'i lise öðrencilerinden oluþmaktadýr. Örneklemin okullara ve sýnýflara göre yüzdeleri aþaðýdaki tablo ve grafikte verilmiþtir. Örneklemin cinsiyete göre yüzdeleri aþaðýdaki grafikte verilmiþtir. Çalýþmaya katýlan öðrencilerin anne ve baba öðrenim durumlarý aþaðýdaki grafiklerde verilmiþtir. Örneklem anne ve babanýn öðrenim durumuna göre farklýlaþmalarý inceleyecek yeterlilikte ve temsili bir daðýlýmý sunmaktadýr. Çalýþmaya katýlan öðrencilerin anne ve babalarýnýn çalýþma durumlarý aþaðýdaki grafiklerde verilmiþtir. Örneklem anne ve babanýn çalýþma durumuna göre farklýlaþmalarý inceleyecek yeterlilikte ve temsili bir daðýlýmý sunmaktadýr. 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 45 www.mutlucocuklar.com www.mutlucocuklar.com 46 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " Çalýþmaya katýlan öðrencilerin anne-baba birlikteliðine dönük aile bütünlük durumlarý aþaðýdaki grafikte verilmiþtir. Çalýþmaya katýlan öðrencilerin ailelerinin ekonomik durumlarý aþaðýdaki grafikte verilmiþtir. 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 47 www.mutlucocuklar.com www.mutlucocuklar.com 48 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " 1. ÝLETÝÞÝM ARAÇLARINA SAHÝPLÝK VE KULLANIM ÞEKLÝ Bu ve müteakip baþlýklarda gruplar arasýndaki farklýlaþma analizlerinde (tek yönlü varyans analizi) farklýlaþmalarýn anlamlýlýðýna dönük istatistiki deðerlere tablolarda yer verilmemiþ, ancak tablo okumalarýnda anlamlý olan farklýlaþmalar iþaretlenerek vurgulanmýþtýr. 4.1 BÝLGÝSYAR VE ÝNTERNET BAÐLANTISI SAHÝPLÝK DURUMU Ailelerin sahip olduðu bilgisayar sayýsýnýn öðrencilerin okul durumuna göre farklýlaþmasý aþaðýda çapraz tablo olarak verilmiþtir. Analiz deðerleri, ailelerin yaklaþýk %90'ýnýn evinde en az bir bilgisayarýn olduðunu göstermektedir. Evinde bilgisayar olmayanlar, ilköðretim ikinci kademe öðrencileri arasýnda %13 lise öðrencileri arasýnda ise %4 düzeyindedir. Sahip olunan bilgisayar sayýsýnýn ailenin ekonomik durumuna göre farklýlaþmasý aþaðýda çapraz tablo olarak verilmiþtir. Analiz deðerleri, ailelerin yaklaþýk %90'ýnýn evinde en az bir bilgisayarýn olduðunu göstermektedir. Evinde bilgisayar olmayanlar, zengin ailelerde %1, orta gelirli ailelerde %10 düzeyinde iken bu oran fakir ailelerde %43'e çýkmaktadýr. Ailelerin evde internet baðlantýsýna sahip olma durumlarýnýn öðrencilerin okuluna göre farklýlaþmasý aþaðýda çapraz tablo olarak verilmiþtir. Analiz deðerleri, ailelerin yaklaþýk %75'inin evinde internet baðlantýsýna olduðunu göstermektedir. Evinde internet baðlantýsý olmayanlar, ilköðretim ikinci kademe öðrencileri arasýnda %28, lise öðrencileri arasýnda ise %13 düzeyindedir. 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 49 www.mutlucocuklar.com Evde internet baðlantýsýna sahip olma durumlarýnýn ailenin ekonomik durumuna göre farklýlaþmasý aþaðýda çapraz tablo olarak verilmiþtir. Analiz deðerleri, ailelerin yaklaþýk %75'inin evinde internet baðlantýsýna olduðunu göstermektedir. Evinde internet baðlantýsý olmayanlar, zengin ailelerde %8,8, orta gelirli ailelerde %24,7 düzeyinde iken bu oran fakir ailelerde %59,5'e çýkmaktadýr. www.mutlucocuklar.com 50 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " 4.2 CEP TELEFONU VE ÝNTERNET BAÐLANTISI SAHÝPLÝK DURUMU Öðrencilerin kendi cep telefonuna sahip olma durumlarýnýn okula göre farklýlaþmasý aþaðýda çapraz tablo olarak verilmiþtir. Analiz deðerleri, öðrencilerin yaklaþýk %78'inin kendi cep telefonunun olduðunu göstermektedir. Kendi cep telefonu olmayan çocuk oraný ilköðretim ikinci kademe öðrencileri arasýnda %30 iken bu oran lise öðrencileri arasýnda ise %3'e düþmektedir. Öðrencilerin cep telefonuna sahip olma durumlarýnýn ailenin ekonomik durumuna göre farklýlaþmasý aþaðýda çapraz tablo olarak verilmiþtir. Öðrenciler arasýnda ortalama %78'ler düzeyinde olan cep telefonuna sahiplik durumu, zengin ailelerde %89, orta gelirli ailelerde %77,6 düzeyinde iken bu oran fakir ailelerde %55,9'a düþmektedir. Öðrencilerin kendi cep telefonunda internet ulaþýmýna sahip olma durumlarýnýn okula göre farklýlaþmasý aþaðýda çapraz tablo olarak verilmiþtir. Analiz deðerleri, öðrencilerin yaklaþýk %61'inin cep telefonunda internet ulaþýmýnýn olduðunu göstermektedir. Kendi cep telefonunda internet ulaþýmý olmayan öðrenci oraný ilköðretim ikinci kademe öðrencileri arasýnda %42,3 iken bu oran lise öðrencileri arasýnda ise %31,9'a düþmektedir. Öðrencilerin cep telefonunda internet baðlantýsýna sahip olma durumlarýnýn ailenin ekonomik durumuna göre farklýlaþmasý aþaðýda çapraz tablo olarak verilmiþtir. Öðrencilerin arasýnda ortalama %61'ler düzeyinde olan cep telefonunda internet baðlantýsýna sahip olma durumu, zengin ailelerde %71,9 iken, bu oran orta gelirli ailelerde %60,6 ve düzeyinde iken bu oran fakir ailelerde %30,8'e düþmektedir. 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 51 www.mutlucocuklar.com www.mutlucocuklar.com 52 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " 4.3 BÝLGÝSYAR KULLANMA SIKLIÐI VE ÞEKLÝ Öðrencilerin bilgisayar kullanma sýklýðýnýn okula göre farklýlaþmasý aþaðýda çapraz tablo olarak verilmiþtir. Analiz deðerleri, öðrencilerin yaklaþýk %25'inin her gün bilgisayar kullandýðýný, %15'inin ise hiç bilgisayar kullanmadýðýný göstermektedir. Her gün bilgisayar kullananlar lise öðrencileri arasýnda %35 iken ilköðretim ikinci kademe öðrencilerinde %21 düzeyindedir. Hiç bilgisayar kullanmayanlar ise lise öðrencileri arasýnda %8,4 iken, ilköðretim ikinci kademe öðrencilerinde %17,8 düzeyindedir. öðrencilerin bilgisayar kullaným þeklinin okula göre farklýlaþmasý aþaðýda çapraz tablo olarak verilmiþtir. Analiz deðerleri, öðrencilerin yaklaþýk %50'sinin bilgisayar kullaným gün ve sürelerinin plansýz olduðunu göstermektedir. Bilgisayar kullaným gün ve süreleri planlý olanlar lise öðrencileri arasýnda %32,9 iken, ilköðretim ikinci kademe öðrencilerinde bu oran %57,2 düzeyindedir. Öðrencilerin bilgisayar kullanma sýklýðýnýn cinsiyete göre farklýlaþmasý aþaðýda çapraz tablo olarak verilmiþtir. Her gün bilgisayar kullananlar, kýz öðrenciler arasýnda %21,3 iken bu oran erkek öðrencilerde %29,9'a çýkmaktadýr. Öðrencilerin bilgisayar kullanma þeklinin cinsiyete göre farklýlaþmasý aþaðýda çapraz tablo olarak verilmiþtir. Bilgisayar kullaným gün ve süreleri planlý olanlar, kýz öðrencileri arasýnda %48 iken, erkek öðrencilerde bu oran %51,7'dir. 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 53 www.mutlucocuklar.com www.mutlucocuklar.com 54 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " Öðrencilerin cep telefonlarýný derslerde yanlarýnda ve açýk bulundurmasý durumu ve bu konudaki farklýlaþmalar aþaðýdaki çapraz tablolarda verilmiþtir. Analiz deðerleri, öðrencilerin yaklaþýk üçte birinin (%31,1) cep telefonlarýný derslerde yanlarýnda ve açýk bulundurduðunu göstermektedir. Bu oran lise öðrencileri arasýnda %66,8 iken, ilköðretim ikinci kademe öðrencilerinde %12,7'de kalmaktadýr. Ayný oranlara kýz ve erkek öðrenciler olarak bakýldýðýnda, öðrencilerin cep telefonlarýný derslerde yanlarýnda ve açýk bulundurma davranýþýnýn cinsiyete göre farklýlaþmadýðý görülmektedir. 4.4 TELEVÝZYON SEYRETME SIKLIÐI Öðrencilerin televizyon seyretme sýklýðý ve bu konudaki farklýlaþmalar aþaðýdaki çapraz tablolarda verilmiþtir. Analizler öðrencilerin %62,6'sýnýn her gün, %32,9'unun ise sadece hafta sonlarý ve tatillerde televizyon seyrettiðini göstermektedir, Televizyon seyretme sýklýðýnýn okula göre farklýlaþmasýna bakýldýðýnda; her gün televizyon seyredenler lise öðrencileri arasýnda %54,2 iken bu ilköðretim ikinci kademe öðrencilerinde %65,9'a çýkmaktadýr. Öðrencilerin televizyon seyretme alýþkanlýðýnýn cinsiyete göre farklýlaþmasýna bakýldýðýnda ise; Her gün televizyon seyredenler kýz öðrenciler arasýnda %57,3 iken bu oran erkek öðrencilerde 67,8'e çýkmaktadýr. 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 55 www.mutlucocuklar.com www.mutlucocuklar.com 56 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " 4.5 ÝLETÝÞÝM ARAÇLARI ÝLE GEÇÝRÝLEN GÜNLÜK ORTALAMA SÜRE Öðrencilerin iletiþim araçlarý ile geçirdikleri süreler aþaðýda tablo olarak verilmiþtir. Aþaðýdaki tablolarda iletiþim araçlarýný kullaným süreleri itibariyle anlamlý farklýlaþan gruplar deðiþken bazýnda sarý renkte taranmýþ, analizlere ait varyans analizi ve Post Hock (Sheffe) testi sonuçlarý burada verilmemiþtir. Ýletiþim araçlarý ile geçirdikleri süreler okul gruplarýna göre analiz edildiðinde, cep telefonu kullanýlarak ve televizyon seyredilerek geçirilen sürelerin ilköðretim ve lise öðrencileri arasýnda anlamlý farklýlaþtýðý görülmektedir. Cep telefonu kullanýlarak geçirilen süre ilköðretim ikinci kademe öðrencileri arasýnda günlük ortalama 93 dakika iken bu süre lise öðrencilerinde 159 dakikaya çýkmaktadýr. Televizyon seyredilerek geçirilen süre ise cep telefonunun aksine ilköðretim ikinci kademe öðrencileri arasýnda günlük ortalama 129 dakika iken bu süre lise öðrencilerinde 98 dakikaya düþmektedir. Baba öðrenim durumuna göre analizler yapýldýðýnda ise, ders dýþý kitap/dergi/gazete okunarak geçirilen süreler baba öðrenim durumuna göre farklýlaþmazken, iletiþim araçlarý ile geçirilen günlük ortalama süreler farklýlaþmaktadýr. Ortalama deðerler aþaðýda tablo olarak verilmiþtir. Burada anne öðrenim durumunda benzer þekilde; cep telefonu kullanarak geçirilen sürenin babanýn öðrenim durumu yükseldikçe arttýðý, televizyon seyrederek geçirilen sürenin ise baba öðrenim durumu yükseldikçe düþtüðü görülmektedir. Ýletiþim araçlarý ile geçirilen sürelerin anne ve babanýn öðrenim durumuna göre farklýlaþmasýna ait tablolar aþaðýda verilmiþtir. Analiz sonuçlarýna göre; cep telefonu kullanýlarak ve televizyon seyredilerek geçirilen süreler annenin öðrenim durumuna göre anlamlý olarak farklýlaþýrken, bilgisayarda ve internetle geçirilen süreler ile ders dýþý kitap/dergi/gazete okunarak geçirilen süreler anne öðrenim durumuna göre farklýlaþmamaktadýr. Cep telefonu kullanarak geçirilen süre annenin öðrenim durumu yükseldikçe artarken, televizyon seyrederek geçirilen süre annenin öðrenim durumu yükseldikçe düþmektedir. Annesi okuma yazma bilmeyen veya diplomasýz okuryazar olan öðrencilerde cep telefonu ile geçirilen günlük ortalama süre 90 dakika iken, annesi üniversite mezunu olanlarda bu süre 123 dakikaya çýkmaktadýr. Bunun tam tersi olarak annesi okuma yazma bilmeyen veya diplomasýz okuryazar olan öðrencilerde televizyon seyrederek geçirilen günlük ortalama süre 140 dakika iken, annesi üniversite mezunu olanlarda bu süre 108 dakikaya düþmektedir. 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 57 www.mutlucocuklar.com www.mutlucocuklar.com 58 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " Ýletiþim araçlarý ile geçirilen sürelerde anne ve babanýn öðrenim durumuna göre ortaya çýkan farklýlaþmanýn temel nedenlerinden birisinin ailelerin ekonomik durumlarý olabileceði varsayýmýndan hareketle, iletiþim araçlarý ile geçirilen süreler ailelerin gelir durumuna göre de analiz edilmiþ ve bu analize ait ortalama deðerleri veren tablo aþaðýda sunulmuþtur. Analiz sonuçlarýna göre; iletiþim araçlarýna sahip olma durumundan da kaynaklý olarak, televizyon dýþýndaki iletiþim araçlarý ile geçirilen günlük ortalama süre ailenin geliri yükseldikçe artmaktadýr. Burada farklýlaþma olmamakla birlikte anlamlý olan ve vurgulanmasý gereken önemli bir bulgu da, ders dýþý kitap/dergi/gazete okunarak geçirilen günlük ortalama sürenin, anne ve baba öðrenim durumunda olduðu gibi, ailenin gelir durumuna göre de farklýlaþmamasýdýr. Bu durum okuma alýþkanlýðý ve bu konudaki sorunlarýn aile profiline göre deðiþmemesidir. Ýnternet kullaným amacýnýn okul ve cinsiyet temelinde farklýlaþmasýný analiz eden tablolar aþaðýda verilmiþtir. Analizlere okul temelinde bakýldýðýnda; farklýlaþan boyutlarda, internetin ilköðretim ikinci kademe öðrencileri arasýnda oyun ve ders maksatlý olarak liselere göre çok daha öncelikli kullanýldýðý görülmektedir. Bunun yanýnda lise öðrencilerinde internetin film/müzik indirmek ve bilgi/haberlere ulaþým maksatlý olarak kullanýmýnýn ilköðretim öðrencilerine göre daha öncelikli olduðu söylenebilir. 4.6 ÝNTERNET KULLANIM AMACI Öðrencilerin en çok öne çýkan ilk iki internet kullaným amacý sorgulanarak analiz edilmiþtir. Temel deðerler ve farklýlaþma analizleri sonuçlarý aþaðýdaki tablolarda verilmiþtir. Öðrencilerin, belki biraz beklentiler yönünde ve belki de biraz anketin sýnýflarda uygulanmýþ olmasýnýn getirdiði etkiyle, en öne çýkan internet kullaným aracý olarak 'ders takviyesi' ni iþaretlediði görülmektedir. Sohbet-resim/müzik-film indirmek ve oyun birbirine çok yakýn ve ikinci sýrada gelen internet kullanýn amaçlarýdýr. 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 59 www.mutlucocuklar.com www.mutlucocuklar.com 60 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " Analizlere cinsiyet temelinde bakýldýðýnda ise; kýz öðrencilerde internet kullaným amacýnýn film/müzik indirmek ve ders maksatlý olarak daha fazla öne çýkarken, erkek öðrencilerde oyun ve haber/bilgi ulaþýmý internet kullanýmýnda kýz öðrencilere göre daha fazla öne çýkmaktadýr. 4.7 ÝNTERNET ÝLETÝÞÝM ARAÇLARINA SAHÝPLÝK DURUMU Ýnternet iletiþim araçlarýna sahiplik durumunun okul ve cinsiyet temelinde farklýlaþmasýný analiz eden tablolar aþaðýda verilmiþtir. Analizlere okul temelinde bakýldýðýnda; internet iletiþim araçlarýnýn genel olarak lise öðrencileri arasýnda daha yaygýn olarak kullanýldýðý görülmektedir. E-posta adresi olanlar lise öðrencilerinde %90,87 iken bu oran ilköðretim ikinci kademe öðrencilerinde %79,47'dir. Benzer þekilde facebook adresi olanlar lise öðrencilerinde %83,4 iken bu oran ilköðretim ikinci kademe öðrencilerinde %74,47'dir. Bu oranlar internet iletiþim araçlarýnýn öðrenciler arasýnda yüksek oranda kullanýldýðýný göstermektedir. Ýnternet kullaným amacýnýn anne ve babanýn öðrenim durumu temelinde farklýlaþmasýný analiz eden tablolar aþaðýda verilmiþtir. Anne ve babanýn öðrenim durumuna göre farklýlaþan internet kullaným amaçlarý sarý renkte taranmýþtýr. Anne ve babaný öðrenim durumu arttýkça, öðrencilerin interneti film/müzik indirmek ve haber/bilgi paylaþýmý öncelikli kullaným amacýnýn arttýðý, buna karþýn anne ve babanýn öðrenim durumu yükseldikçe internetin ödev ve ders takviyesi amacýyla kullanýmýnýn azaldýðý görülmektedir. Analizlere cinsiyet temelinde bakýldýðýnda ise; kýz öðrencilerin internet iletiþim araçlarýna sahiplik durumunun erkek öðrencilerden daha düþük olduðu görülmektedir. 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 61 www.mutlucocuklar.com www.mutlucocuklar.com 62 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " Ýnternet iletiþim araçlarýna sahipliði anne ve babanýn öðrenim durumuna göre analiz eden tablolar aþaðýda verilmiþtir. Anne ve babanýn öðrenim durumu yükseldikçe öðrencilerin internet iletiþim araçlarýna sahiplik yüzdeleri de artmaktadýr. 4.7 ÝNTERNET ÝLETÝÞÝM ARAÇLARINA SAHÝPLÝK DURUMU Ýnternet iletiþim araçlarýna sahiplik durumunun okul ve cinsiyet temelinde farklýlaþmasýný analiz eden tablolar aþaðýda verilmiþtir. Analizlere okul temelinde bakýldýðýnda; internet iletiþim araçlarýnýn genel olarak lise öðrencileri arasýnda daha yaygýn olarak kullanýldýðý görülmektedir. E-posta adresi olanlar lise öðrencilerinde %90,87 iken bu oran ilköðretim ikinci kademe öðrencilerinde %79,47'dir. Benzer þekilde facebook adresi olanlar lise öðrencilerinde %83,4 iken bu oran ilköðretim ikinci kademe öðrencilerinde %74,47'dir. Bu oranlar internet iletiþim araçlarýnýn öðrenciler arasýnda yüksek oranda kullanýldýðýný göstermektedir. Ýnternet kullaným amacýnýn anne ve babanýn öðrenim durumu temelinde farklýlaþmasýný analiz eden tablolar aþaðýda verilmiþtir. Anne ve babanýn öðrenim durumuna göre farklýlaþan internet kullaným amaçlarý sarý renkte taranmýþtýr. Anne ve babaný öðrenim durumu arttýkça, öðrencilerin interneti film/müzik indirmek ve haber/bilgi paylaþýmý öncelikli kullaným amacýnýn arttýðý, buna karþýn anne ve babanýn öðrenim durumu yükseldikçe internetin ödev ve ders takviyesi amacýyla kullanýmýnýn azaldýðý görülmektedir. 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 63 www.mutlucocuklar.com www.mutlucocuklar.com 64 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " 1. ÝLETÝÞÝM ARAÇLARINA BAÐIMLILIK Aþaðýdaki sarý renkte taralý ilk üç sýradaki soru ile 0-10 ölçeðinde öðrencilerin iletiþim araçlarýna psikolojik baðýmlýlýðý ölçülmeye çalýþýlmýþtýr. Bir boyut olarak da analizlere dâhil edilen bu üç soru ve boyut toplamýna (Ýletiþim Araçlarýna Baðýmlýlýk) ait istatistiki deðerler aþaðýdaki tabloda verilmiþtir. Öðrencilerin iletiþim araçlarýna baðýmlýlýk düzeyinin soru ve ölçek bazýnda 0-10 ölçeðinde 5-7 aralýðýnda ve orta düzeyde olduðu görülmektedir. Öðrencilerin iletiþim araçlarýna baðýmlýlýðýný cinsiyet ve okul ayrýmýnda inceleyen tablolar aþaðýda verilmiþtir. Tablo deðerleri; erkek öðrencilerin baðýmlýlýðýnýn daha yüksek olduðunu göstermektedir. Burada ilginç olan bulgu ise, iletiþim ve internet araçlarýna daha az sahip olan ilköðretim ikinci kademe öðrencilerinin iletiþim araçlarýna baðýmlýlýðýnýn lise öðrencileri ile ayný düzeyde (5,69 ve 5,63) olmasýdýr. Üç soru geçerlik ve güvenirlik analizi de yapýlarak tek bir boyut olarak hesaplanmýþ ve her bir kiþiye ait 0-10 ölçeðindeki skor düþük (0-4,99), orta düzey (5-7,99) ve yüksek (8-10) olarak ayrýca gruplanmýþ ve öðrencilerin daðýlýmý incelenmiþtir. Aþaðýdaki tablodan da görüleceði üzere, iletiþim araçlarýna düþük baðýmlýlýk gösterenler %37 iken yüksek baðýmlýlýk gösterenler, yani ölçekteki dört sorunun ortalamasý sekiz ve üzerinde olan öðrenciler yaklaþýk %30'luk bir kitleyi oluþturmaktadýr ve bu oldukça yüksek bir oran olarak kabul edilebilir. 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 65 www.mutlucocuklar.com www.mutlucocuklar.com 66 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " Öðrencilerin iletiþim araçlarýna baðýmlýlýðý ile anne ve babanýn öðrenim durumu iliþkisini korelasyon analizi ile incelendiðinde; öðrencilerin iletiþim araçlarýna baðýmlýlýðý ile anne ve babanýn öðrenim durumu arasýnda zayýf ancak pozitif yönlü ve anlamlý bir iliþki olduðu görülmektedir. Yani, anne ve babanýn öðrenim durumu yükseldikçe çocuklarýn iletiþim araçlarýna psikolojik baðýmlýlýðý da artmaktadýr. Beþ soru geçerlik ve güvenirlik analizi de yapýlarak tek bir boyut olarak hesaplanmýþ ve her bir kiþiye ait 0-10 ölçeðindeki skor düþük (0-4,99), orta düzey (5-7,99) ve yüksek (8-10) olarak ayrýca gruplanmýþ ve öðrencilerin daðýlýmý incelenmiþtir. Aþaðýdaki tablodan da görüleceði üzere, yaþama baðlýlýk düzeyi düþük olanlar %4'lerde kalýrken öðrencilerin yaklaþýk %64'ünün yaþama baðlýlýk düzeyi oldukça yüksektir (0-10 ölçeðinde sekiz ve üzeri) bu oldukça olumlu bir durum olarak kabul edilebilir. Öðrencilerin yaþama baðlýlýk düzeylerini cinsiyet ve okul ayrýmýnda inceleyen tablolar aþaðýda verilmiþtir. Tablo deðerleri; erkek öðrencilerin yaþama baðlýlýk düzeylerinin kýz öðrencilerden daha düþük olduðunu göstermektedir. Ayrýca, aþaðýdaki tablodan da görüleceði üzere ilköðretim ikinci kademe öðrencilerinin yaþama baðlýlýk düzeyleri lise öðrencilerinden daha yüksektir. 1. ÇOCUKLARDA YAÞAMA BAÐIMLILIK Aþaðýdaki sarý renkte taralý ilk beþ sýradaki soru ile 0-10 ölçeðinde öðrencilerin yaþama baðlýlýk düzeyleri ölçülmeye çalýþýlmýþtýr. Bir boyut olarak da analizlere dâhil edilen bu beþ soru ve boyut toplamýna (Yaþama Baðlýlýk) ait istatistiki deðerler aþaðýdaki tabloda verilmiþtir. Öðrencilerin yaþama baðlýlýk düzeyinin soru ve boyut bazýnda 0-10 ölçeðinde 7-9 aralýðýnda ve yüksek düzeyde olduðu görülmektedir. Boyut ortalama deðeri ise 8,16'dýr. 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 67 www.mutlucocuklar.com www.mutlucocuklar.com 68 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " 1. ÇOCUKLARDA OKUL BAÞARISI Öðrencilerin okul baþarý notlarýna ait istatistiki deðerler aþaðýda verilmiþtir. " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " Aile bütünlüðü ve gelir durumuna göre aðýrlýklý ders notu ortalamalarýný karþýlaþtýran tablolar aþaðýda verilmiþtir. Analizlere göre; anne ve babanýn birlikte yaþadýðý ailelerdeki öðrencilerin ders baþarýsý, boþanmýþ/ayrý yaþayan veya anne/babadan birisi vefat etmiþ ailelerdeki öðrencilerden daha yüksektir. Ayrýca ailenin gelir durumu yükseldikçe çocuklarýn okul baþarýsý da artmaktadýr. Öðrencilerin aðýrlýklý ders notu ortalamalarýný cinsiyet ve okul ayrýmýnda inceleyen tablolar aþaðýda verilmiþtir. Tablo deðerleri; kýz öðrencilerin aðýrlýklý ders notu ortalamalarýnýn erkek öðrencilerden daha yüksek olduðunu göstermektedir. Ayrýca, aþaðýdaki tablodan da görüleceði üzere ilköðretim ikinci kademe öðrencileri ile lise öðrencilerinin aðýrlýklý ders notu ortalamalarý ayný düzeydedir. 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 69 www.mutlucocuklar.com www.mutlucocuklar.com 70 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " Anne ve babanýn öðrenim durumu ile öðrencilerin ders baþarýsý aþaðýda tablolarý verilen analizlerle incelenmiþtir. Analiz sonuçlarý, anne ve babanýn öðrenim durumu yükseldikçe çocuklarýn okul baþarýsýnýn da yükseldiðini göstermektedir. " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " Anne ve babanýn çalýþma durumu ile öðrencilerin ders baþarýsý aþaðýda tablolarý verilen analizlerle incelenmiþtir. Analiz sonuçlarýna göre, anne ve/veya babanýn sürekli bir iþe sahip olduðu ailelerde çocuklarýn okul baþarýsý da yüksektir. Anne ve babanýn çalýþma durumu ile öðrencilerin ders baþarýsý aþaðýda tablolarý verilen analizlerle incelenmiþtir. Analiz sonuçlarýna göre, anne ve/veya babanýn sürekli bir iþe sahip olduðu ailelerde çocuklarýn okul baþarýsý da yüksektir. 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 71 www.mutlucocuklar.com www.mutlucocuklar.com 72 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 2011-2012 " Çocuklarýn mutlu geleceði / The future of the children happy " Çocuklarýn okul baþarýsý ile diðer deðiþkenlerin iliþkisi korelasyon analizi ile incelenmiþtir. Aþaðýda tablo olarak verilen analiz deðerleri incelendiðinde; ? Annenin öðrenim düzeyi yükseldikçe çocuklarýn okul baþarýsý yükselmektedir. ? Babanýn öðrenim düzeyi yükseldikçe çocuklarýn okul baþarýsý yükselmektedir. ? Çocuklarýn iletiþim araçlarýna baðýmlýlýk düzeyleri yükseldikçe okul baþarýsý düþmektedir. ? Çocuklarýn yaþama baðlýlýk düzeyleri yükseldikçe okul baþarýsý yükselmektedir. ? Ailenin gelir durumu yükseldikçe çocuklarýn okul baþarýsý yükselmektedir. 2011-2012 MUTLU ÇOCUKLAR ÇALIÞTAY 73 www.mutlucocuklar.com