25 kVA 125 kVA
Transkript
25 kVA 125 kVA
GM Motorlu Gazl Jeneratör Gruplar için Montaj, Kullanma ve Bakm El Kitab 25 kVA 125 kVA J E N E R ATÖ R SAYIN AKSA JENERATÖR KULLANICISI; Öncelikle, Aksa Jeneratörü seçti¤iniz için teþekkür ederiz. Bu Kullanma ve Bakm El kitab sizlere Aksa jeneratör sistemini tantmak amacyla hazrlanmþ ve geliþtirilmiþtir. Bu kitap jeneratörün yerleþimi, çalþtrlmas ve bakm hakknda genel bilgiler vermektedir. Ayrca almþ oldu¤unuz jeneratörle ilgili genel bilgiler, tablolar ve þemalarda verilmiþtir. Genel emniyet tedbirlerini almadan jeneratörünüzü asla çalþtrmaynz, bakm ve onarmn yapmaynz. ÇNDEKLER 1. GRÞ ..................................................................................................................................................................... 1 1.1. Jeneratör Etiketi ve Seri Numaras .................................................................................................................................. 1 1.2. Motor Seri Numaras ...................................................................................................................................................... 1 2. GÜVENLK ÖNLEMLER........................................................................................................................................ 2.1. Genel ............................................................................................................................................................................. 2.2. Yerleþim, Taþma ve Çekme ............................................................................................................................................ 2.3. Yangn ve Patlama ......................................................................................................................................................... 2.4. Mekanik......................................................................................................................................................................... 2.5. Kimyasal ........................................................................................................................................................................ 2.6. Gürültü .......................................................................................................................................................................... 2.7. Elektriksel....................................................................................................................................................................... 1 1 2 2 2 3 3 3 3. ELEKTRK ÇARPMALARINA KARÞI LK YARDIM................................................................................................. 3.1. Solunum Yolunu Açmak................................................................................................................................................. 3.2. Nefes Alma .................................................................................................................................................................... 3.3. Kan Dolaþm.................................................................................................................................................................. 3.4. Eðer Nefes Alamyor Fakat Nabs Var se ........................................................................................................................ 3.5. Nefes Alamyor Nabz Yok se......................................................................................................................................... 3.6. yileþme Pozisyonu ......................................................................................................................................................... 4 4 4 4 4 4 4 4. JENERATÖR TARF VE TANIMI ........................................................................................................................... 4.1. Genel Tanm .................................................................................................................................................................. 4.2. Jeneratör Ana Parçalar .................................................................................................................................................. 4.3. Gaz Motoru ................................................................................................................................................................... 4.4. Motor Elektrik Sistemi .................................................................................................................................................... 4.5. Soðutma Sistemi ............................................................................................................................................................ 4.6. Alternatör ...................................................................................................................................................................... 4.7. Þase ............................................................................................................................................................................... 4.8. Titreþim zolatörleri......................................................................................................................................................... 4.9. Susturucu ve Egzoz Sistemi ............................................................................................................................................ 4.10. Kontrol Sistemi............................................................................................................................................................. 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5. YERLEÞTRME, KALDIRMA VE DEPOLAMA ........................................................................................................ 5.1. Genel ............................................................................................................................................................................. 5.2. Kabin ............................................................................................................................................................................. 5.3. Jeneratörün Taþnmas.................................................................................................................................................... 5.4. Jeneratör Yerinin Seçimi................................................................................................................................................. 5.5. Titreþim zolasyonunun Tesisi ......................................................................................................................................... 5.6. Yanma Havas Giriþi........................................................................................................................................................ 5.7. Soðutma ve Havalandrma ............................................................................................................................................. 5.8. Egzoz............................................................................................................................................................................. 5.9. Gaz Hatt ....................................................................................................................................................................... 6 6 6 6 6 6 6 7 7 8 6. MOTOR YAÐI TAVSYELER.................................................................................................................................10 7. AKÜLER ................................................................................................................................................................10 8. ELEKTRK BAÐLANTILARI....................................................................................................................................10 8.1. Kablaj.............................................................................................................................................................................10 8.2. Koruma..........................................................................................................................................................................11 8.3. Yükleme.........................................................................................................................................................................11 8.4. Güç Faktörü ...................................................................................................................................................................11 8.5. Topraklama / Topraklama Þartlar ..................................................................................................................................11 8.6. Alternatör Baðlants ......................................................................................................................................................11 8.7. Paralel Çalþtrma............................................................................................................................................................11 8.8. zolasyon Testi................................................................................................................................................................11 9. SES SUSTURUCUSU ..............................................................................................................................................11 9.1. Egzoz Susturucular ........................................................................................................................................................11 9.2. Kabinler .........................................................................................................................................................................11 9.3. Diðer Ses Susturucular...................................................................................................................................................11 10. DEPOLAMA..........................................................................................................................................................12 10.1. Motorun Depolanmas .................................................................................................................................................12 10.2. Alternatörün Depolanmas ...........................................................................................................................................12 10.3. Akünün Depolanmas...................................................................................................................................................12 11. MOTOR BLOK SUYU ISITICISI ..............................................................................................................................12 i 12. JENERATÖR BAKIMI ............................................................................................................................................12 12.1. Baþlangç Çalþtrma Bakm ..........................................................................................................................................12 12.2. Rutin Bakm..................................................................................................................................................................12 12.3. Programl Koruyucu Bakm ...........................................................................................................................................12 12.4. Motor Yað Seviyesinin Kontrol Edilmesi........................................................................................................................12 12.5. Motor Yaðnn Tamamlanmas .....................................................................................................................................12 12.6. Motor Yað ve Filtresinin Deðiþtirilmesi..........................................................................................................................14 12.7. Motor Yað Kalitesi .......................................................................................................................................................14 12.8. Motor Yað ile lgili Tavsiyeler .......................................................................................................................................14 12.9. Yað Filtresi ..................................................................................................................................................................14 12.10. Motor Hava Filtresi.....................................................................................................................................................14 12.11. Güvenlik Eleman........................................................................................................................................................14 12.12. Soðutma Sistemi / Soðutma Suyu Seviyesi .................................................................................................................14 13. UYARILAR ...........................................................................................................................................................16 13.1. Radyatör ......................................................................................................................................................................16 13.2. Fan Kayþlar .................................................................................................................................................................16 13.3. Serpatin Kayþ ..............................................................................................................................................................16 13.4. V Tipi Kayþ ..................................................................................................................................................................16 13.5. Ateþleme Sistemleri / Ateþleme Sistem Tipleri...............................................................................................................16 13.6. Bujiler...........................................................................................................................................................................16 14. JENERATÖRÜ ÇALIÞTIRMADAN ÖNCE YAPILACAK ÞLEMLER..........................................................................18 15. JENERATÖR KONTROL SSTEMLER ....................................................................................................................18 16. JENERATÖRÜN ÇALIÞTIRILMASI ........................................................................................................................19 16.1. Manuel Jeneratörlerde ME30 ve ME 40 Kontrol Panolar le ........................................................................................19 16.2. Otomatik Jeneratörlerde ..............................................................................................................................................19 16.2.1. P 500 Otomatik Kontrol Panosu ile............................................................................................................................19 16.2.1.1. Manuel Çalþtrma ..................................................................................................................................................19 16.2.1.2. Otomatik Çalþtrma ...............................................................................................................................................19 16.2.2. P 2020 Otomatik Kontrol Panosu le .........................................................................................................................20 16.2.2.1. Manuel Pozisyonda ................................................................................................................................................20 16.2.2.2. Otomatik Pozisyonda Çalþtrma .............................................................................................................................20 16.2.2.3. Test Pozisyonda Çalþtrma .....................................................................................................................................21 16.2.3. P 2010 Otomatik Start Panosu le .............................................................................................................................21 16.2.3.1. Manuel Pozisyonda Çalþtrma ................................................................................................................................21 16.2.3.2. Otomatik Pozisyonda Çalþtrma .............................................................................................................................21 17. JENERATÖR ÇALIÞTIKTAN SONRA YAPILACAK ÞLEMLER ................................................................................22 18. JENERATÖRÜN DURDURULMASI........................................................................................................................22 18.1. Manuel Jeneratörlerde .................................................................................................................................................22 18.2. Otomatik Jeneratörlerde ..............................................................................................................................................22 18.2.1. Manuel Konumda ken..............................................................................................................................................22 18.2.2. Otomatik Konumda ken...........................................................................................................................................22 19. KONTROL PANOLARI ..........................................................................................................................................22 19.1. P 500 Otomatik Kontrol Panosu Özellikleri ...................................................................................................................22 19.1.1. DSE 704 Modül Alarm ve Durum Bildirim LEDleri......................................................................................................23 19.2. P 2020 Otomatik Kontrol Panosu Özellikleri .................................................................................................................23 19.2.1. LCD Ekranda Ölçme Gösterimleri...............................................................................................................................24 19.2.2. Ön Alarmlar, Durdurma Alarmlar ve kaz Alarmlar ...................................................................................................24 19.2.3. Hafzaya Kaytl Alarmlar Gösterilmesi.......................................................................................................................24 19.3. P 2010 Otomatik Start Panosu Özellikleri .....................................................................................................................25 19.3.1. LCD Ekranda Ölçme Gösterimleri ..............................................................................................................................25 19.3.2. Ön Alarmlar, Durdurma ve kaz Alarmlar ..................................................................................................................25 19.3.3. Hafzaya Kaytl Alarmlarn Gösterilmesi.....................................................................................................................25 19.4. Manuel Kontrol Panolar...............................................................................................................................................27 19.4.1. Manuel Kontrol Panosu - ME 30................................................................................................................................27 19.4.2. Manuel Kontrol Panosu - ME 40................................................................................................................................27 19.4.3. DSE 701 Kontrol Modülü Özellikleri...........................................................................................................................27 19.4.3.1 DSE 701 Modül Alarm LEDleri ................................................................................................................................27 19.5. Pano Elemanlar ...........................................................................................................................................................28 19.5.1. AC Voltmetre ...........................................................................................................................................................28 19.5.1. Voltmetre Komitatörü ...............................................................................................................................................28 19.5.3. AC Ampertmetre.......................................................................................................................................................28 19.5.4. Frekansmetre ............................................................................................................................................................28 19.5.5. Su Hararet Göstergesi ...............................................................................................................................................28 19.5.6. Yað Basnç Göstergesi...............................................................................................................................................28 19.5.7. Acil Stop Buton .........................................................................................................................................................28 19.5.8. Akü Þarj Lambas ......................................................................................................................................................28 19.5.9. Alternatör Korumas..................................................................................................................................................28 19.5.10. Saatmetre ...............................................................................................................................................................28 19.6. Transfer Siviç Panosunun Yeri ve Yerleþtirilmesi ............................................................................................................29 19.7. Otomatik Transfer Siviç Modülü ...................................................................................................................................30 20. ALTERNATÖR ARIZALARI VE GDERLMES ........................................................................................................31 ii 21. MOTOR ARIZALARI VE GDERLMES..................................................................................................................32 1. GRÞ 2. GÜVENLK ÖNLEMLER Aksa Jeneratör; so¤utma suyu ve antifrizi, gaz, yaðlama yað, gaz hattnn jeneratöre kadar getirilmesi ve þarjl akünün saðlanmas durumunda, götürüldüðü yerde hemen devreye verilecek þekilde dizayn edilmiþtir. Uzun yllarn verdi¤i deneyim ile AKSA, verimli, güvenilir ve kaliteli jeneratörler üretir. Bu Kullanma ve Bakm El Kitab, kullancnn jeneratörü kolayca kullanmas ve bakmn yapmasna yardm amacyla hazrlanmþtr. Bu kitapta verilen tavsiye ve kurallara uyulmas halinde jeneratörünüz uzun süre maksimum performans ve verimde çalþr. 2.1. Genel Jeneratör doðru kullanlmas halinde tamamen güvenli olacak þekilde dizayn edilmiþtir. Bununla birlikte güvenlik sorumluluðu jeneratörü kuran, iþleten ve bakmn yapan kiþilere aittir. Eðer belirtilen güvenlik önlemleri uygulanmþ ise kaza ihtimali çok azdr. Herhangi bir teknik operasyon veya iþlem yapmadan önce gerekli emniyeti saðlamak operasyon veya iþlemi yapan kiþiye aittir. Jeneratör yalnzca yetkili ve eðitimli kiþiler tarafndan çalþtrlabilir. UYARILAR ! Jeneratöre bakm yapmadan veya jeneratörü çalþtrmadan önce kitaptaki tüm uyarlar okuyunuz ve anlaynz. ! Bu kitaptaki prosedür, talimat ve güvenlik önlemlerine uyulmamas halinde kaza ve yaralanmalarn artmas muhtemeldir. ! Bilinen emniyetsiz bir durumda jeneratörü asla çalþtrmaynz. ! Eðer jeneratörde emniyetsiz bir durum var ise, tehlike uyars koyunuz ve akünün negatif (-) kutbunun baðlantsn keserek bu olumsuz durum düzeltilene kadar jeneratörün çalþmasn engelleyiniz. ! Jeneratöre bakm veya temizlik yapmadan önce akünün negatif (-) kutbunun baðlantsn kesiniz. ! Jeneratör standartlara uygun þekilde kurulmal ve çalþtrlmaldr. ! Herhangi bir parçay tamir etmeye baþlamadan veya sökmeden önce ilgili sistemin herhangi bir yerindeki hava, su veya yað basncnn düþmesini saðlaynz. ! Sökük yada yrtk elbiselerle jeneratöre müdahele etmeyiniz, koruyucu gözlük ve elbise giyiniz. ! Motor çalþmþsa ve blok suyu scaksa, radyatör kapaðn açmadan önce motorun soðumasn bekleyiniz. ! Yað, antifriz ve koruyucu svlarla derinizin uzun süreyle temas etmesini önleyiniz. Aksi halde yaralanmalara neden olabilirsiniz. ! Jeneratör mahalinde mutlaka cebri havalandrma yaplmaldr. ! Jeneratör mahaline (açk gruplarda) mutlaka gaz alglayc cihaz taklmaldr. ! Gaz kaçak alarm detektörü baðlamadan asla jeneratörü çalþtrmaynz. ! Doðal gaz havdan hafif olduðu için gaz detektörü tavana, LPG havadan aðr olduðu için gaz detektörü tabana yakn monte edilmelidir. 1.1. Jeneratör Etiketi ve Seri Numaras Her jeneratör, þase üzerine yapþtrlmþ etiket üzerinde gösterilen bir model ve seri numarasna sahiptir. Ayrca bu etiket üzerinde jeneratörün imalat tarihi, jeneratör çkþ gerilimi, akm, kVA cinsinden gücü, frekans, güç faktörü ve a¤rl¤ verilmiþtir. Bu etiket bilgileri yedek parça sipariþi, garantinin iþlemesi veya servis sa¤lanmas için gereklidir. 1.2. Motor Seri Numaras Motora volan tarafndan bakldð zaman, motorun sað tarafndaki sübap kapaðnn üzerine bir kimlik etiketi yapþtrlmþtr. (Motor seri numaras ayrca; sol tarafta silindir bloðunun volana yakn ksmnda mühürlüdür.) Etiket; motor model numarasn (örneðin 4.3L, 5.7L vs.) ve motor Power Solutions, Inc. ( PSI ) tarafndan temin edilen diðer GM Powertrain motorlardan ayran seri numarasn içerir. Motor model ve seri numaras; motor konusunda bilgi almak istendiði ve/veya yedek parça sipariþ edileceði zaman gereklidir. Motor numaras mutlaka bir yere not edilmelidir. 1 UYARILAR ! Jeneratör odasn uygun þekilde havalandrnz. ! Jeneratör mahalinde mutlaka gaz kaçak alarm cihaz taklmal ve jeneratör panosuna baðlanmaldr. ! Jeneratörü, jeneratör odas ve zeminini temiz tutunuz. Yað, akü elektroliti veya soðutma suyunun etrafa dökülmesi durumunda, dökülen yeri derhal temizleyiniz. ! Yanc svlar motorun yaknnda bulundurmaynz. ! Gaz hatlarnn etrafnda alev, kvlcm, sigara içmek gibi yanmaya sebebiyet verebilecek olaylara izin vermeyiniz. ! Akü baðlantsn yapmadan veya akü baðlantsn sökmeden önce akü þarj cihaznn beslemesini kesiniz. ! Ark olayndan kaçnmak için topraklanmþ iletken nesneleri terminaller gibi elektriðe maruz kalan bölgelerden uzak tutunuz. Kvlcm veya ark, gazý tutuþturabilir. ! Motor çalþyor iken LPG tanklarn deðiþtirmeyiniz ve doldurmaynz. ! Gaz sisteminde yakt sznts varsa jeneratörü çalþtrmaynz. ! Herhangi bir yangn annda personelin kolay çkþ için acil çkþ kaps olmaldr. 2.2. Yerleþim, Taþma ve Çekme Bu kitap jeneratörün yerleþtirilmesi, taþnmas ve çekilmesi konularn da kapsamaktadr. Jeneratörü taþmadan, kaldrmadan, yerleþtirmeden veya römorklu jeneratörü çekmeden önce bu bölümü okuyunuz. Aþaðdaki emniyet tedbirlerini dikkate alnz. UYARILAR ! Elektriksel baðlantlar, ilgili standartlara uygun þekilde yapnz. Bu standartlara topraklama ve toprak hatalar da dahildir . ! Jeneratörler için yaplan gaz depolar ile gaz boru hatlar ile ilgili kodlara, standartlara ve diðer þartlara uygun þekilde kurulduðundan emin olunuz. ! Motor egzoz gazlarnn solunmas personel için tehlikelidir. Kapal mahallerde bulunan bütün jeneratörlerin egzoz gazlar ilgili standartlara uygun szdrmaz siyah borular ile dþarya atlmaldr. Scak egzoz susturucusu ve egzoz borular yanabilecek maddelerin temas ve personelin dokunmasna karþ korunmaldr. ! Jeneratörü, alternatör ve motor kaldrma halkalarn kullanarak kaldrmaynz. Jeneratörü kaldrmak için þasede bulunan kaldrma noktalarn kullannz. Kabinli jeneratörlerde kabinin üst ksmnda bulunan kaldrma noktalar da kullanlabilir. ! Kaldrma araçlar ve destek yaplarnn saðlam ve jeneratörü taþyabilecek kapasitede olduðundan emin olunuz. ! Jeneratör kaldrldð zaman, tüm personel jeneratör etrafndan uzak tutulmaldr. ! Özel olarak dizayn edilmedikçe jeneratörü tehlikeli olarak snflandrlan bir çevrede kurmaynz ve çalþtrmaynz. 2.4. Mekanik Jeneratör, hareketli parçalardan korunmak için muhafazalaryla birlikte dizayn edilmiþtir. Buna raðmen jeneratör mahallinde çalþrken diðer mekanik tehlikelerden personeli ve cihazlar korumak için önlem alnmaldr. 2.3. Yangn ve Patlama Jeneratörün bir parças olan gaz tutuþabilir ve patlayabilir. Bu maddelerin depolanmasnda uygun önlemlerin alnmas, gaz kaçak kontrolü, yangn ve patlama riskini azaltr. Ayrca BC ve ABC snf yangn söndürücüler el altnda bulundurulmal, personel bunlarn nasl kullanlacaðn bilmelidir. 2 UYARILAR ! Emniyet muhafazalar çkarlmþ halde jeneratörü çalþtrmaynz. Jeneratör çalþyorken bakm yapmak veya baþka bir sebepten dolay emniyet muhafa-zasnn yanna veya altna ulaþmaya çalþmaynz. ! El, kol, uzun saçlar, sarkan bol elbise parçalar ve taklar hareketli parçalardan uzak tutunuz. ! Dikkat: Baz hareketli parçalar açk bir þekilde görülmemektedir. ! Jeneratör odas var ise kapsn kapal ve kilitli tutunuz. ! Scak soðutma suyu, scak egzoz duman, scak yüzeyler ve keskin köþelere temastan kaçnnz. ! Jeneratör mahallinde çalþrken eldiven, þapka, gözlük ve koruyucu elbise giyiniz. ! Soðutma suyu soðuyana kadar radyatör dolum kapaðn açmaynz. Radyatör kapaðn tamamen açmadan önce yüksek buhar basncnn azalmas için kapað yavaþ yavaþ gevþetiniz. 2.5. Kimyasal Jeneratörde kullanlan ya¤lar, yaktlar, so¤utma sular ve akü elektrolitleri endüstriyel tiptir. Uygun kullanlmazlarsa personele zarar verebilirler. ! Yük ba¤lants yapldktan sonra veya yük ba¤lants söküldükten sonra alternatör terminal kapa¤n yerine taknz. Kapak emniyetli bir þekilde yerine taklmadkça jeneratörü çalþtrmaynz. ! Jeneratörü gücüne ve elektrik karakteristiklerine uygun yüklere ve elektrik sistemlerine ba¤laynz. ! Tüm elektrikli ekipmanlar temiz ve kuru tutunuz. zolasyonun aþnd¤, çatlad¤ ve krld¤ yerlerdeki elektrik tertibatn yenileyiniz. Aþnmþ, paslanmþ ve rengi gitmiþ olan terminalleri yenileyiniz. Terminalleri temiz ve ba¤lantlar sk tutunuz. ! Tüm ba¤lantlar ve boþtaki kablolar izole ediniz. Elektrik yangnlarnda BC veya ABC snf yangn söndürücüler kullannz. UYARILAR ! Ya¤, so¤utma suyunu ve akü elektrolitini deri ile temas ettirmeyiniz ve yutmaynz. E¤er kazayla yutulur ise tbbi tedavi için derhal yardm isteyiniz. Deri ile temas halinde temas bölgesini sabunlu su ile ykaynz. ! Yakt veya ya¤ bulaþmþ elbise giymeyiniz. ! Aküyü hazrlarken aside dayankl bir önlük, yüz maskesi ve koruyucu gözlük taknz. Deriye veya elbiseye akü elektrolitinin dökülmesi durumunda dökülen yeri bol miktarda basnçl su ile hemen temizleyiniz. 2.6. Gürültü Ses izolasyon kabini ile donatlmamþ jeneratörlerin ses þiddeti 105 dBAdan fazladr. 85 dBAdan fazla ses þiddetine uzun süreli maruz kalma, iþitme için tehlikelidir. UYARILAR Jeneratör mahallinde çalþrken kulaklk taknz. 2.7. Elektriksel Elektrikli cihazlarn etkili ve emniyetli çalþmas, bu cihazlarn do¤ru bir þekilde yerleþtirilmesi, kullanlmas ve bakmnn yaplmas ile sa¤lanr. UYARILAR ! Jeneratörün yüke ba¤lants, bu konuda e¤itimli ve kalifiye olan yetkili bir elektrikçi tarafndan, ilgili elektrik kodlarna ve standartlarna uygun bir þekilde yaplmaldr. ! Jeneratörü çalþtrmadan önce jeneratörün topraklanmasnn yapld¤ndan emin olunuz. ! Jeneratöre yük ba¤lants yapmadan veya jeneratörden yük ba¤lantsn sökmeden önce jeneratörün çalþmasn durdurunuz ve akü negatif (-) terminalinin ba¤lantsn kesiniz. ! Islak veya sulu bir zeminde duruyor iken yük ba¤lantsn yapmaya veya yük ba¤lantsn kesmeye çalþmaynz. ! Jeneratör üzerindeki iletkenlere, ba¤lant kablolarna ve elektrikli parçalara vücudunuzun herhangi bir ksm ile veya izole edilmemiþ herhangi bir nesne ile temas etmeyiniz. 3 3. ELEKTRK ÇARPMALARINA KARÞI LK YARDIM 3.5. Nefes Alamyor Nabz Yok se Tbbi yardm isteyin veya en yakn sa¤lk kuruluþunuaraynz. Kazazedeye iki defa nefes verin ve aþa¤daki gibi kalp masajna baþlayn. Gö¤üs kafesinin birleþme yerinden 2 parmak yukarya avuç içini yerleþtiriniz. Di¤er elinizi de parmaklarnz kitleyerek yerleþtiriniz. Kollarnz dik tutarak, dakikada 15 defa 4-5 cm aþa¤ do¤ru bastrnz. Tbbi yardm gelene kadar 2 nefes verme ve 15 kalp masaj iþlemini tekrar ediniz. E¤er kazazedenin durumunda düzelme görülürse, nabzn kontrol ederek nefes vermeye devam ediniz. Her 10 nefes verme iþleminden sonra nabzn kontrol ediniz. Nefes alp vermeye baþlad¤ anda kazazedeyi, iyileþme pozisyonuna getiriniz. UYARILAR ! Elektri¤e maruz kalmþ kiþiye, elektrik kayna¤n kapatmadan önce çplak elle dokunmaynz. ! E¤er mümkünse elektrik kayna¤n devre dþ ediniz. ! Bu mümkün de¤il ise elektrik fiþini çekiniz veya elektrik kablosunu elektri¤e maruz kalan kiþiden uzaklaþtrnz. ! E¤er bunlar da mümkün de¤il ise, kuru yaltkan madde üzerinde durunuz ve tercihen kuru tahta gibi yaltkan bir madde kullanarak, elektri¤e maruz kalan kiþiyi iletkenden uzaklaþtrnz. ! E¤er kazazede nefes alyor ise, kazazedeyi aþa¤da tanmland¤ gibi iyileþme pozisyonuna getiriniz. ! E¤er elektri¤e maruz kalan kiþi bilincini kaybetmiþ ise, ayltmak için aþa¤daki iþlemleri uygulaynz: 3.1. Solunum Yolunu Açmak Kazazedenin baþn geriye do¤ru e¤iniz ve çenesini yukar kaldrnz. Kazazedenin a¤zna veya bo¤azna kaçmþ olabilecek takma diþ, sakz, sigara gibi nesneleri çkarnz. 3.6. yileþme Pozisyonu Kazazedeyi yan yatrnz. Solunum yolunun açk olmasn sa¤lamak için çenesini ileriye do¤ru bakacak þekilde baþn e¤ik tutunuz. Kazazedenin öne veya arkaya do¤ru yuvarlanmamasn sa¤laynz. Nefes alp vermesini ve nabzn düzenli bir þekilde kontrol ediniz. E¤er ikisinden biri durursa yukardaki iþlemleri tekrarlaynz. 3.2. Nefes Alma Kazazedenin nefes alp almad¤n, görerek dinleyerek ve hissederek kontrol ediniz. UYARILAR ! Kazazedenin bilinci tekrar yerine gelene kadar, su gibi svlar vermeyiniz. 3.3. Kan Dolaþm Kazazedenin boynundan nabzn kontrol ediniz. 3.4. Eðer Nefes Alamyor Fakat Nabz Var se Kazazedenin burnunu skca kapatnz. Derin nefes alarak dudaklarnz kazazedenin dudaklar ile birleþtiriniz. Gö¤üs kafesinin yükseldi¤ini gözleyerek a¤zdan yavaþça üfleyiniz. Sonra üflemeyi brakarak gö¤üs kafesinin tamamen inmesine izin veriniz. Kazezadeye dakikada ortalama 10 defa nefes veriniz. E¤er yardm ça¤rmak için kazazede yalnz braklacaksa, 10 defa nefes vererek ksa zamanda geri dönünüz ve nefes verme iþlemine devam ediniz. Her 10 nefes verme iþleminden sonra nabz kontrol ediniz. Nefes alp vermeye baþlad¤ anda kazazedeyi iyileþme pozisyonuna getiriniz. 4 4. JENERATÖR TARF VE TANIMI 4.6. Alternatör Jeneratörün çkþ gerilimi ve gücü IP 21 koruma standardnda (tanecik ve damlama suya karþ korumal) kafes korumal, kendinden ikazl, kendinden regülasyonlu, VDE0530 standartna göre H izolasyon snfl, otomatik voltaj regülatörlü frçasz alternatör (4) tarafndan üretilir. Alternatör üzerine çelik levhadan yaplmþ terminal kutusu monte edilmiþtir. 4.1. Genel Tanm Aksa Jeneratör, yüksek kalite ve güven sa¤lamak amacyla bir bütün olarak dizayn edilmiþtir. Her jeneratör, ana parçalarnn konfigürasyonu ve büyüklü¤üne göre baz farkllklar gösterir. Bu bölüm jeneratör grubunun parçalarn ksaca tanmlamaktadr. Daha geniþ bilgi bu kitabn daha ileri bölümlerinde verilmiþtir. 4.7. Þase Modüler prensiplere göre dizayn edilmiþ olan çelik þase üzerine, motor ve alternatör monte edilmiþtir. 4.2. Jeneratör Ana Parçalar 13 1 4.8. Titreþim zolatörleri Motorun titreþimini azaltarak jeneratörün yerleþtirildi¤i zemine titreþimi iletmesini önlemek için titreþim izolatörleri kullanlmþtr. Bu izolatörler motor ve alternatör aya¤ ile þase arasna yerleþtirilmiþtir. stenirse þase ile zemin arasna da özel izolatörler kullanlabilir. 12 2 11 10 3 4 4.9. Susturucu ve egzoz Sistemi egzoz susturucusu jeneratör ile birlikte montaj için ayrca verilmiþtir. Susturucu ve egzoz sistemi motordan yaylan gürültüyü azaltr ve emniyetli çkþ için egzoz gazn yönlendirir. 5 6 1. Gaz Hatt 2. Kontrol Panosu 3. Kontrol Kart 4. Alternatör 5. Jeneratör Etiketi 7 8 6. Akü 7. Marþ Motoru 8. Motor 9. Þase 9 4.10. Kontrol Sistemi Jeneratörü muhtemel arzalardan korumak, jeneratörün çalþmasn kontrol et k amacyla kullanlan manuel veya otomatik kontrol sistemi ve panosu jeneratör þasesi üzerine yerleþtirilmiþtir. 10. Radyatör 11. Þarj Alternatörü 12. Egzoz Borusu 13. Hava Filitresi 4.3. Gaz Motoru Jeneratöre hareket veren gazl motor (8) özellikle jeneratörler için üretildi¤inden ve güvenilir oluþundan dolay seçilmiþtir. Motor 4 zamanl endüstriyel a¤r hizmet tipidir ve güvenilir bir enerji sa¤lamak için tüm aksesuarlar üzerinde verilmiþtir. De¤iþebilir kuru tip hava filtresi (13), mekanik veya elektronik motor hz kontrol governörü bu aksesuarlardan bazlardr. 4.4. Motor Elektrik Sistemi Motor elektrik sistemi, negatif toprakl 24 veya12 V D.C.dir. Bu sistem elektrikli marþ motoru(7), akü (6) ve akü þarj alternatöründen (11) oluþmaktadr. 12 V elektrik sistemi için bir, 24 V elektrik sistemi için iki adet kurþun-kalsiyum asitli bakmsz tip starter akü verilmektedir. E¤er istenirse di¤er tip aküler de verilebilir. 4.5. Soðutma Sistemi Motor so¤utma sistemi su so¤utmaldr. Su soðutmal bir sistem radyatör (10), fan, devir daim pompas ve termostattan meydana gelmektedir. Alternatörde alternatör sarglarn soðutmak için dahili bir fan mevcuttur. 5 5. YERLEÞTRME, KALDIRMA VE DEPOLAMA Ya¤mur, kar, sulusepken, sel suyu, direk gün þ¤, dondurucu so¤uk ve aþr scaklk gibi unsurlara karþ korumal olmaldr. Aþndran veya iletkenlik sa¤layan toz, iplik, duman, ya¤ duman, buhar ve motor egzoz duman gibi havadan taþnan zararl maddelere karþ korumal olmaldr. Jeneratör oda zemini düzgün ve sa¤lam olmaldr. A¤aç veya direk gibi devrilebilecek nesnelerin çarpmasna karþ korumal olmaldr. Jeneratörün so¤utulabilmesi ve kolay servis ve bakm yaplabilmesi için jeneratör etrafnda en az 1 metre ve jeneratör üzerinde en az 2 metre boþluk olmaldr. Jeneratörü odaya taþyabilmek için jeneratörün geçebilece¤i uygun bir geçit olmaldr. Yetkisiz kiþilerin jeneratör mahalline giriþleri snrlandrlmaldr. E¤er jeneratörü binann dþn koymak gerekiyor ise, jeneratör bir kabin veya bir oda içerisine konmaldr. Ayrca jeneratörün geçici olarak binann içinde veya dþnda çalþtrlmasnda kabin kullanlmas faydaldr. 5.1. Genel Jeneratörün boyutlarnn bilinmesinden sonra jeneratörün yerleþtirilmesi için planlar hazrlanabilir. Bu bölüm jeneratörün etkin ve emniyetli yerleþtirilmesi için gerekli önemli faktörleri içermektedir. 5.2. Kabin Modüler prensiplere göre dizayn edilmiþ kabin parça baðlantlar civata ve somunlarla kaynaksz olarak yaplmþtr. Kabin parçalar ayrca elektrostatik polyester toz boya ile boyanmþtr. Harici etkilere karþ egsozt korunmuþ, acil durumlar içn kabin dþna acil stop butonu yerleþtirilmiþtir. Jeneratör, bir kabin içine konduðunda taþma ve yerleþtirme büyük ölçüde kolaylaþacaktr. Ayrca kabin, jeneratörü yetkisiz kiþilerin kullanmasna ve dþ etkenlere karþ korur. 5.3. Jeneratörün Taþnmas Jeneratör þasesi, özellikle jeneratörün taþnmasn kolaylaþtrmak için dizayn edilmiþtir. Jeneratörün yanlþ kaldrlmas parçalarda ciddi hasarlara yol açabilir. Jeneratör, forklift kullanlarak kaldrlabilir, dikkatli bir þekilde þasesinden itilebilir veya þasesinden çekilebilir. 5.5. Titreþim zolasyonunun Tesisi Jeneratör Temeli: Jeneratör zemini için 15-20 cm derinliðinde ve en az jeneratör boyutlarnda betonarme bir temel olmaldr. Betonarme temel, sert ve saðlam bir zemin saðlayarak titreþimi azaltr. Temelin oturduðu zemin, temelin ve jeneratörün slak aðrlðn kaldrabilecek yapda olmaldr. Eðer jeneratör zeminden yukarya yerleþtirilecekse binann yaps jeneratörü, ve diðer aksesuarlarn taþyabilecek kapasitede olmaldr. Jeneratör odas zaman zaman slak olan bir yer ise jeneratör zemini yükseltilmelidir. Böylece þasenin aþnmas azaltlmþ olur. J E N E R ATÖ R 5.6. Yanma Havas Giriþi Motor yanma havas mümkün olduðunca temiz ve soðuk olmaldr. Yanma havas jeneratörün bulunduðu ortamdan motora monte edilen hava filtresi vastasyla çekilir. Fakat bazen toz, pislik ve scaklk gibi koþullardan dolay jeneratör etrafndaki hava uygun olmayabilir. Bu durumlarda hava giriþ kanal baðlanabilir. Bu kanal motor üzerindeki hava filtresine temiz havay dþ ortamdan veya baþka bir odadan saðlar. Þekil 5.1. Jeneratörün vinç ile kaldrlmas UYARILAR ! Forklift ile itme esnasnda þaseyi doðrudan itmeyiniz ve oluþabilecek hasar önlemek için mutlaka þase ile forklift arasna bir tahta koyunuz. ! Jeneratörü motor veya alternatör kaldrma halkalarn kullanarak kaldrmaynz. ! Jeneratörün a¤rl¤na uygun kaldrma teçhizat kullannz. ! Jeneratör taþma amacyla kaldrld¤nda, personeli jeneratörden uzak tutunuz. ! Kabinli veya kabinsiz jeneratör kaldrrken þase veya kabin üzerindeki kaldrma halkalarn kullannz. 5.4. Jeneratör Yerinin Seçimi Jeneratörün konaca¤ yerin seçimi yaplrken aþa¤daki faktörler göz önüne alnmaldr: Jeneratör kapal bir yere konacaksa, emme-yanma soðutma sistemlerinin düzgün ve verimli çalþabilmesi için jeneratör odasnn havalandrmasnn yeterli olmasna dikkat edilmelidir. 6 5.7. Soðutma ve Havalandrma Motor, alternatör ve egzoz borular s yayarak ortam scakl¤nn artmasna sebep olurlar. Scakl¤n artmas ise jeneratörün verimini düþüreceðinden dolay jeneratörün çalþmasn olumsuz yönde etkiler. Bu nedenle motor ve alternatörün so¤uk tutulmas için yeterli havalandrmann sa¤lanmas gerekir. Hava akþnn Þekil 5.4de görüldü¤ü gibi olmas gerekir. Hava alternatör tarafndan jeneratör odasna girmeli, motor üzerinden ve radyatör içerisinden geçerek çadr bezinden körük tipinde esnek bir branda yardmyla odadan çkmaldr. Jeneratörün hava þartlarndan etkilenmemesi için giriþ ve çkþ pencerelerinin panjurlar olmaldr. Bu panjurlar sabit olabilir ancak so¤uk iklimler için hareketli olmas tercih edilmelidir. Jeneratör çalþtrlmad¤nda panjurlar kapatlabilir ve böylece ilk çalþtrma ve yüke vermeyi kolaylaþtran scak hava odada kalr. Otomatik kontrol sistemli bir jeneratör odasnda e¤er panjurlar hareketli ise bunlar otomatik olarak hareket ettirilebilir. Yani motorun çalþmaya baþlamasyla birlikte panjurlarn hemen açlmas ve motorun durmasyla da panjurlarn kapanmas sa¤lanabilir. 5.8. Egzoz Motor egzoz sisteminin amac, egzoz dumann tehlike veya rahatszl¤a sebebiyet vermemesi için odann dþna sevk etmek ve gürültüyü azaltmaktr. Motorun gürültü seviyesini azaltmak için uygun bir egzoz susturucusu egzoz borusuna taklmaldr. UYARILAR ! Motor egzoz gaznn solunmas tehlikelidir. Kapal mahallerde bulunan bütün jeneratörlerin egzoz gazlar, standartlara uygun þekilde szdrmaz borularla odann dþna atlmaldr. ! Scak egzoz susturucusu ve egzoz borusunu yanc maddelerden uzak tutunuz ve personelin emniyeti için muhafaza altna alnmasn sa¤laynz. ! Egzoz sistemi dizayn edilirken, geri basncn, motor imalatçsnn verdi¤i izin verilebilir geri basnç de¤erini aþmamasna dikkat edilmelidir. Aþr geri basnç motorun hasar görmesine neden olur. Geri basnc azaltmak için egzoz borular mümkün oldu¤unca ksa ve düz olmaldr. Gerekli olan her dirseðin kavisi boru iç çapnn en az 1.5 kat yarçapnda bir olmaldr. ! Motor titreþiminin egzoz boru sistemine ve binaya iletilmesini önlemek için ve snmadan dolay genleþme için egzoz manifoldu ve egzoz boru sistemi arasna esnek bir ba¤lant kullanlmaldr. ! Egzoz borularnn a¤rl¤ motor manifolduna ve turbo þarj çkþna ölü a¤rlk olmamas için çevre yaplardan desteklenmelidir. egzoz sisteminin a¤rl¤ binaya verilmelidir. Bu iþ için gerdirme eleman kullanlabilir. (Þekil 5.4) ! Jeneratör odas içine yerleþtirilmiþ olan egzoz sisteminin parçalar gürültü seviyesini ve yaylan sy azaltmak için izole edilmelidir. Susturucu ve egzoz borular yanc maddelerden uza¤a yerleþtirilmelidir. ! Açk olan egzoz çkþna ya¤mur giriþini önlemek için de¤iþik uygulamalarda flape tipi karþt a¤rlkl ya¤mur kapaklar kullanlabilir. ! Her jeneratörün kendine ait bir egzoz sistemi olmaldr. Bir tek egzoz borusu kullanarak jeneratörlerin egzoz çkþlar birleþtirilemez. ! Egzoz malzemesi metal borudan olmaldr. Þekil 5.2. Saptrma kanallar ile radyatörden atlan havann yönlendirilmesi Þekil 5.3. Zayf havalandrma tertibat E¤er scak havann odann dþna atlmas için bir branda kullanlmaz ise fan, scak havay jeneratör odasna yayarak so¤utmann etkinli¤ini azaltr. Radyatör scak hava atþ kanal veya bacasnda keskin köþe yaplmasndan kaçnlmaldr. Dþar atlan havay döndürmek için yönlendirici þekilde düzenleme yaplmaldr. Odaya hava giriþinin ve odadan hava çkþnn kolay olmas için hava giriþ ve çkþ pencerelerinin yeterince büyük olmas gerekir. Kaba bir hesapla hava giriþ ve çkþ pencereleri radyatör alannn en az 1.5 kat büyüklü¤ünde olmaldr. J E N E R ATÖ R Þekil 5.4. Tipik Jeneratör grubu bodrum yerleþim plan 7 5.9. Gaz Hatt Jeneratör gaz hatt, motora sürekli olarak temiz gaz saðlamaldr. Gaz hatt 1. ve 2. regulator, 12V gaz selenoiti, MAS (gaz ayar vidas) ve flex borudan oluþur. UYARILAR ! Jeneratörlerin gaz hatlar standartlara uygun olmal ve kaçak kontrolünden geçirilmiþ olmaldr. ! Gaz hattnn ve jeneratörün etrafnda alev, kvlcm, yada sigara içmek gibi yanmaya ve parlamaya sebebiyet verebilecek olaylara izin vermeyiniz. Gaz hattnda, çevre koþullarna dayanan siyah dikiþþiz boru veya gaz flexi kullanlmaldr. Motor titreþiminin sebep olduðu zarardan kaçnmak için jeneratör üzerinde bulunan gaz hatt ile ana gaz hatt aras gaz flexi ile baðlanmaldr. 1 2 1. Hava Filtresi 2. Mixer 3. Actuatör ve Governor 4. MAS (gaz ayar vidas) 3 4 5 6 7 8 5. ZPR Sfr Basnç Regulatörü 6. 12V Selenoid (Normalde Kapal) 7. 1/2 Kör Tapa 8. 1. Kademe Regulatör (Opsiyonel) 8 JE N E R A T Ö R Þekil 5.5. Jeneratör Odas MODEL Stand By Gücü (kVA) AGM 25 AGM 35 AGM 60 AGK 80 AGM 100 AGM 125 25 37 62 82 100 125 ODA BOYUTU (mm) BOY 4500 4500 5000 5000 5000 5000 EN 4000 4000 4000 4000 4000 4000 YÜK. 2850 2850 2850 2850 2850 2850 HAVA GRÞ PENCERES TOPLAM ALANI (m2) 0,50 0,50 0,50 0,70 0,70 0,70 Açk tip doðal gazl jeneratör boyutlar, oda boyutlar, hava giriþ ve çkþ pencerelerinin boyutlar 9 6. MOTOR YAÐI TAVSYELER 7. AKÜLER Motorlarda yaðlama sistemi motorun en önemli parçalarndan birisidir. Doðru yaplan motor bakm (yað deðiþim periyotlar filitre deðiþim süreleri ve kullanlan yaðn tipinde gereken dikkatin gösterilmesi) motorun ömrünü uzatr ve motorun kullanma maliyetini azaltr, jeneratörün boyutlarnn bilinmesinden sonra jeneratörün yerleþtirilmesi için planlar hazrlanabilir. Bu bölüm jeneratörün etkin ve emniyetli yerleþtirilmesi için gerekli önemli faktörleri içermektedir. Motor firmasnn yað tavsiyeleri aþaðda verilmiþtir. -30° -20° -15° -10° UYARILAR : ! Akülerin etrafnda alev, kvlcm, sigara içmek gibi yanmaya sebebiyet verebilecek olaylara izin vermeyiniz. ! Akü üzerinde iletken aletleri kullanmadan önce elinizdeki ve bileðinizdeki zincir , yüzük gibi ziynet eþyalarn çkarnz. ! Akü baðlantsn yaparken yaplrken en son negatif terminal baðlanmal, sökerken ise önce negatif terminal aküden sökülmelidir. ! Aküler jeneratöre mümkün olduðunca yakn konulmaldr. Eðer aküler jeneratörden uzak noktalara konulursa istenmeyen voltaj düþmeleri meydana gelir ve buna akülerin motor marþlama kapasitelerini düþürür. 0° +30° +40° SAE 5W30 SAE 5W40 Akü Bakm Akünün üzerini ve terminallerini temiz tutunuz. Akü terminallerini ve baðlantlarn dikkatli bir þekilde vazelin ile kaplaynz. Terminalleri iyi bir þekilde sknz (aþr skmaynz). Þarj alternatör kayþnda aþnma olup olmadðn ve kayþn gerginliðini düzenli olarak kontrol ediniz. Akünün þarjsz kalmamasna dikkat ediniz. Bunun dþnda jeneratörlerde kullanlan aküler bakmsz tip akü olduðundan dolay ayrca bir bakm gerektirmez. Aküyü gözle kontrol ediniz. Zaman içinde akü kutup baþlar ve baðlant noktalarnda oksitlenme olur. Oksitlenme, akü kutup baþlarn aþndrr ve þarj engeller. Baðlanty söküp kaynar su ile oksidi temizleyiniz. Daha sonra baðlanty yeniden yaparak vazelin ile kaplaynz. Gevþek baðlantya izin vermeyiniz. SAE 10W SAE 10W Þekil 6. Oil Viscosity Chart Motorunuza mutlaka uygun özellikte yað koyunuz ve periyodik bakm, kontrol sürelerine dikkat ediniz. Kullanlacak olan motor yaðnn özellikleri aþaðdaki þartlar saðlamaldr. Çok viskoziteli yaðlar tavsiye edilir. Motorunuzda, -18°C (0°F) veya üzeri için SAE 10W-30 yað kullanmanz tavsiye edilir. Çevre scaklð sürekli olarak 0°Cnin altnda ise, SAE 5W-30 yað kullanlabilir. Sanayi tipi veya sabit motorlarda sentetik yaðlarn kulllanlmas tavsiye edilmez. Benzinli / LPGli / NGl motorlarda API SH ve / veya SJ özelliðinde ki yaðlar kullannz. CC veya CD yaðlarn kullanmaynz. Yaðlarla uzun süreli temas derinizde tahribata neden olabilir. Bu gibi durumlarda temas eden ksmlar bol suyla ykaynz. Motor yaðn deðiþtirirken kullanacaðnz kaplarn temiz olmasna ve yaðn motorun lastik hortumlarna temas etmemesine dikkat ediniz. 8. ELEKTRK BAÐLANTILARI Elektrik baðlantlar ve bakm tamamen kalifiye ve tecrübeli elektrik teknisyenleri tarafndan yaplmaldr. UYARILAR ! Elektrik baðlantlarn ilgili elektrik kodlarna ve standartlara uygun yapnz. 8.1. Kablaj Jeneratörün üzerindeki titreþiminden dolay elektriksel baðlantlar esnek kablolar ile yaplmaldr. Kablolar kablo kanallarna yerleþtirilmeli ve jeneratör çkþ gerilimine ve akmna uygun olmaldr. Kablo kesitine karar verirken, ortam scaklð, yerleþim metodu, diðer kablolara yaknlð gibi durumlar için toleranslar verilmelidir. Bununla beraber kablolar TSE veya VDE standartlarna uygun seçilmelidir. Tüm baðlantlarn doðruluðu dikkatli bir þekilde kontrol edilmelidir. Aþaðda akm kapasitelerine göre kablo kesitleri ve jeneratör güçlerine göre tavsiye edilen kablo kesitleri verilmiþtir. (Tablo 8.1) 10 8.8. zolasyon Testi Jeneratör eðer uzun süreli kullanlmamþsa mutlaka çalþtrmadan önce sarglarn izolasyon direnci test edilmelidir. zolasyon direnci topraða göre IMW dan fazla olmaldr. zolasyon direnci topraða göre 1MW dan fazla olmaldr. zolasyon direncinin 1MW dan az olmas durumunda alternatör sarglar kurutulmaldr. Test esnasnda Otomatik Voltaj Regülatörünün (AVR) baðlantsyla tüm kontrol amaçl baðlantlar sökülmelidir. Döner diyotlar da ksa devre edilmeli veya baðlants sökülmelidir. Kablo seçimi srasnda dikkat edilmesi gereken bir hususta yükle jeneratör arasndaki mesafeyle birlikte demerajl yüklerin (elektrik motoru gibi) olup olmadðdr. Eðer mesafe çok uzun ise demeraj annda gerilim düþümü çok artacaðndan dolay yük tarafnda voltaj istenmeyen seviyelere kadar düþebilir. Bunu önlemek için aþaðda verilen formül yardmyla daha uygun kesitli yük kablosu seçilebilir. e = 3 x L x I x ( R cos j + x sinj ) e = Mutlak gerilim düþümü (Volt) L = Hattn uzunluðu (m) I = Hat akm (A) R = Kablonun rezistans (ohm/m) L = Kablonun reaktans (ohm/m) KEST mm2 8.2. Koruma Daðtm sistemi ile jeneratöre baðlanan kablolar aþr yük veya ksa devre durumunda baðlanty otomatik olarak kesecek bir devre kesici þalter ile korunmuþtur. (Manuel modellerde). 4 x 2.5 4x4 4x6 4 x 10 4 x 16 3 x 25/16 3 x 35/16 3 x 50/25 3 x 70/35 3 x 95/50 3 x 120/70 3 x 150/70 3 x 185/70 3 x 240/120 8.3. Yükleme Elektrik daðtm panosu planlanrken jeneratöre dengeli yük verilmesini saðlamak oldukça önemlidir. Eðer bir fazdaki yük diðer fazlardaki yüklerden çok ise, bu durum alternatör sarglarnn aþr snmasna, fazlar aras çkþ voltajnn dengesiz olmasna ve sisteme baðl olan hassas trifaze 3 fazl cihazlarn hasar görmesine sebep olur. Hiçbir faz akm jeneratörün nominal akmn aþmamaldr. Bu yükleme þartlarnn yerine getirilmesini saðlamak için mevcut daðtm sistemi tekrar düzenlenebilir. 8.4. Güç Faktörü Yükün güç faktörünün 0.8 ile 1.0 arasnda olmas durumunda jeneratör, belirtilmiþ olan gücü verir ve uygun bir þekilde çalþr. Eðer yükün güç faktörü 0.8in altnda ise jeneratör aþr olarak yüklenir. Bu ileri güç faktörünün önlenmesi için kondansatörler gibi güç faktörü düzeltme elemanlar kullanlabilir. Ancak bu gibi durumlarda jeneratör yüke verildiðinde, güç faktörü düzeltme elemanlar devre dþ braklmaldr. AKIM KAPASTES TOPRAK HAVA 36 46 58 77 100 130 155 185 230 275 315 355 400 465 25 34 44 60 80 105 130 160 200 245 285 325 370 435 Tablo 8.1. PVC izoleli YVV (NYY) 0.6/1 KV VDE normlarna ve TSEye uygun kablolarn akm kapasitelerine göre kablo kesitleri (25°C ortam ssnda) 9. SES SUSTURUCULARI Günümüzde jeneratörlerin gürültüsünü kontrol altna almak, gittikçe önem taþmaktadr. Jeneratörün ses seviyesini kontrol altna almak için deðiþik ekipmanlar mevcuttur. UYARILAR: ! Jeneratör mahallinde çalþrken kulaklk taknz. 8.5. Topraklama/Topraklama Þartlar Jeneratörün gövdesi topraklanmaldr. Titreþimden dolay meydana gelebilecek kopmalar önlemek için toprak baðlants esnek olmaldr. Topraklama kablolar standartlar karþlamal ve en azndan tam yük akmn taþyabilecek kapasitede olmaldr. 9.1. Egzoz Susturucular Egzoz susturucusu motordan yaylan ses seviyesini düþürür. Ayrca yanma odasndan kvlcmlarn dþar çkmasn önler. 9.2. Kabinler Ses izolasyon kabinleri jeneratörün gürültü seviyesini düþürür. 8.6. Alternatör Baðlants Birçok alternatöre farkl çkþ voltaj verebilecek þekilde tekrar baðlant yaplabilir. Alternatör baðlantsn deðiþtirerek farkl uç gerilimi elde ederken þalterler, akm trafolar, kablolar ve ölçü aletleri gibi elemanlarn uygunluðu kontrol edilmelidir. 9.3. Diðer Ses Susturucular Bina içerisindeki jeneratörler için ses panjurlar, fan susturucular, ses emici duvarlar gibi diðer ekipmanlar da kullanlabilir. Bunlar da jeneratörün gürültü seviyesini düþürür. 8.7. Paralel Çalþtrma Standart bir jeneratörü diðer jeneratörler ile veya þebeke ile paralel çalþtrmak için ekstra teçhizatlar baðlanmaldr. 11 GM LE ÜRETLEN JENERATÖRLER STAND-BY GÜÇ (kVA) TAM YÜK AKIMI (Amper) U=400 Vac COS j = 0,8 KABLONUN HAVADAK AKIM TAÞIMA KAPASTES (Amper) TAVSYE EDLEN KABLO KEST YVV (NYY) 25°C 24 - 30 35 - 40 60 - 65 80 - 85 95 - 105 120 - 130 38 61 103 122 150 180 80 80 130 130 160 200 4 x 16 4 x 16 3 X ( 35 / 16 ) 3 X ( 35 / 16 ) 3 X ( 50 / 25 ) 3 X ( 70 / 30 ) Tablo 8.2. Jeneratör güçleri ve kullanlacak kablo kesitleri 10. DEPOLAMA 12.1. Baþlangç Çalþtrma Bakm Baþlangç çalþtrma kontrol iþlemleri, motoru hizmete almadan önce yaplmaldrlar. Lütfen tabloda verilen Bakm Programna baknz ve 1. kolonda gösterilen sra ile baþlangç çalþtrma bakm iþlemlerini yapnz. Motor ve alternatörün uzun süreli depolanmasnn zararl etkileri olabilir. Bu etkiler jeneratörü uygun bir þekilde hazrlayarak ve depolayarak minimuma indirilebilir. 10.1. Motorun Depolanmas Motor için motoru temizleme ve koruyucu svlar içeren bir motor koruma prosedürü uygulanabilir. (Motor Kullanm - Bakm kitabna baknz.) 12.2. Rutin Bakm Rutin bakm, motorun her an hizmete hazr bulunduðundan emin olmay saðlayan en iyi çözümdür. Aþaðdakiler baz rutin bakm noktalardr: 10.2. Alternatörün Depolanmas Alternatör depolanrken sarglarda nem oluþur. Bu nemi azaltmak için jeneratörü kuru yerde saklaynz. Sarglar kuru tutmak için mümkünse havay stnz. Uzun süre kullanlmamþ olan alternatör kullanlmadan önce izolasyon testinden geçirilmelidir. Motor yað ve soðutma suyu seviyesini sk sk kontrol ediniz. Herhangi bir yað veya su kaçaðn derhal tamir ediniz Akünün durumunu ve kablolar sk sk kontrol ediniz Motor hava filtresini temiz tutunuz Motor soðutma suyu scaklðn gözlemleyiniz Motor yað basncn gözlemleyiniz Voltmetre ve þarj sistemini kontrol ediniz Gaz hatlarnda kaçak kontrolü yapnz. 10.3. Akünün Depolanmas Akü depolanrken 8 haftada bir defa tamamen þarj edilmeli ve akünün depolandð yerin havalandrmasnn iyi olmas saðlanmaldr. 12.3. Programl Koruyucu Bakm Bakmla ilgili listede belirtilen bütün hususlarn; gösterilen sürelerde, tavsiye edildiði gibi kontrol edildiðinden ve deðiþtirme iþlemlerinin yapldðndan emin olmak için, Bakm tablosunu kullannz. 11. MOTOR BLOK SUYU ISITICISI Motorun çabuk start almas ve yükü üzerine alabilmesi için blok (ceket) suyu stcs kullanlr. Istc jeneratör çalþmyorken motorun ceket suyunu str.Bu sebeple stc her mevsim devrede olmaldr. Otomatik devreye giren jeneratörlerde blok suyu stcs vardr. Manuel jeneratörlerde opsiyondur. 12.4. Motor Yað Seviyesinin Kontrol Edilmesi Motor yað seviyesi günlük olarak kontrol edilmelidir. Motor yað seviyesinin, o gün motoru ilk defa çalþtrmadan hemen önce kontrol edilmesi tavsiye olunur. Yað seviyesi; yað seviye çubuðundaki Add=Ekle ve Full=Dolu iþaretlerinin arasnda olmaldr. DKKAT: Motoru; yað seviye çubuðundaki Add=Ekle iþaretinin altnda kalan veya seviye çubuðundaki Full=Dolu iþaretinin üzerine çkan yað seviyesiyle çalþtrmaynz. 12. JENERATÖR BAKIMI yi bir bakm program jeneratörün ömrünü uzatr. Jeneratöre hangi zamanlarda hangi bakmlarn yaplmas gerektiði Periyodik Bakm Çizelgesinde verilmiþtir. Periyodik Bakm Çizelgesi her jeneratör ile birlikte verilmektedir. Bakm ve onarm yalnzca yetkili ve eðitimli kiþiler tarafndan yaplmaldr. Yaplan bakm ve onarmlarn sonuçlar Periyodik Bakm Çizelgesine kaydedilmelidir. Genel olarak jeneratör ve jeneratör zeminini temiz tutunuz. Su, yakt ve yað gibi maddelerin jeneratörün üzerinde ve içinde toplanmasna izin vermeyiniz. 12.5. Motor Yaðnn Tamamlanmas Yað deðiþimleri arasnda kalan süre içinde zaman zaman yað tamamlamak normal bir iþlemdir. Tamamlanacak yað miktar, iþletme derecesine baðl olarak deðiþir. Motor yaðn tamamlarken veya deðiþtirirken, kullanlan yaðn tavsiye edilen yað teknik özelliklerine uygun yada daha üstün olmasna dikkat ediniz. 12 1 Motor Yað Seviyesini Kontrol Edin x 2 Soðutma Suyu Seviyesini Kontrol Edin x 3 Sv Kaçaklarn Kontrol Edin x 4 Governör, Mekanik (Yað seviyesini kontrol edin) (2) x Akü, Þarj ve Elektrolit Seviyesini Kontrol Edin x Kontrol Edin ve Radyatörün Dþn Temizleyin x x Akü Kablolarn Temizleyin 6 Gerektikçe Her 800 Saatte Bir Her 400 Saatte Bir x Motor Yaðn ve Filtresini Deðiþtirin (1) 5 Her 200 Saatte Bir Her 100 Saatte Bir Her 50 Saatte Bir þlem Haftalk Baþlangç Çalþtrma Sral Kontrolü Günlük Tablo 12.1. Bakm Program Power Solutions, Inc. GM Powertrain 1.6L, 3.0L, 4.3L, 5.7L, 7.4L ve 8.1L Motorlar Kayþlar ve Kayþ Gerginliklerini Kontrol Edin x Gaz, Governör ve Jikle Hatlarn Yaðlayn (Sadece Karbüratörlü Motorlar) x Rölanti Devrini Kontrol Edin ve Ayarlayn (Sadece Karbüratörlü Motorlar) x Hava Filtre Elemann Kontrol Edin ve Temizleyin x x Primer Hava Filtre Elemann Deðiþtirin (1) x Güvenlik Hava Filtre Elemann Deðiþtirin Soðutma Suyu Koruma Derecesini Kontrol Edin ve Hortum Kelepçelerini Skn x x Motor Soðutma Suyunu Deðiþtirin (3) x Benzin Filtresini Deðiþtirin (4) LPG Filtresini Deðiþtirin Zenith EFI (4) x PCV Valfini (Varsa) Deðiþtirin x PCV Hortumlarn, Borularn ve Baðlant Elemanlarn Kontrol Edin x Bujileri Deðiþtirin (3) x Distribütör Kapað ve Tevzi Makaras (5) x Sekonder Ateþleme Kablolar x Gaz ve Governörü Ayarlayn (3) x Bütün Motor Cvata ve Somunlarnn Sklðn Kontrol Edin x (1) Tozlu ve kirli iþletim koþullarnda daha sk kontrol gereklidir. (2) Mekanik governör (kayþ tahrikli). (3) Hangisi önce gelirse; belirtilen aralkla veya yllk olarak yaplmaldr. (4) Yakt sisteminde kirlenme olduðu zaman daha sk yaplmas gereklidir. (5) DIS ateþleme bulunan motorlara uygulanmaz. 13 12.6. Motor Yað ve Filtresinin Deðiþtirilmesi Motor yað ve filtresi, hangisi önce gelirse; her 200 saatte bir veya her 3 ayda bir deðiþtirilmelidir. Normal iþletim koþullar altnda ve tavsiye edilen kalitede yað ile filtre kullandðnz takdirde; daha sk deðiþtirmenize gerek yoktur. Motorun tozlu veya çok kirli ortamlarda yada soðuk havada kullanlmas durumunda; yað ile filtrenin daha sk deðiþtirilmesi gerekir. Yað katks veya rodaj yað deðiþimi gerekli deðildir. 12.10. Motor Hava Filtresi Motor hava filtresi; motorun emme sistemine taklr ve emme sisteminden motora giren havay temizler ve bir yandan susturucu görevi yaparken, öte yandan da alev kapan olarak hizmet görür. Havada mevcut olan kir ve toz zerrecikleri, yakt karþmnn içine girerek silindir yüzeyine ve segmanlara önemli hasarlar verirler. Silindir yüzeyinin ve segmanlarn hasar görmesi; yað sarfiyatnn artmasna ve motor ömrünün ksalmasna neden olur. Tkanmþ veya kirlenmiþ bir hava filtresi, yakt karþmnn zenginleþmesine yol açar. Bunlar gerçekten önemli noktalardr ve hava filtresine tavsiye edilen aralklarla bakm yaplmasn zorunlu klarlar. DKKAT: Hava filtresine tozlu veya kirli koþullarda daha sk bakm yaplmaldr. Primer hava filtre elemann, hava filtresi grubundan çkartnz ve elemanda yabanc madde nedeniyle tkanma yada fazla aþnma ve hasar belirtisi olup olmadðn kontrol ediniz. Gerekiyorsa eleman deðiþtiriniz. Hava filtre kutusundaki bütün toz ve yabanc maddeleri dikkatle temizleyiniz. Hava filtre elemann yerine taknz. Hava filtresi kapaðn yerine taknz ve tespit kancalarn saðlam biçimde geçiriniz. 12.7. Motor Yað Kalitesi Motordan doðru verim ve saðlamlð elde edebilmek açsndan, motorunuzda sadece doðru kalitedeki yaðlar kullanmanz çok büyük önem taþr. Doðru kalitede yað seçimi, ayn zamanda kirliliði azaltan karter havalandrma sistemlerinin azami verimle çalþmasna olanak saðlayacaktr. Önemli: Sadece kutularnda FOR GASOLINE ENGINES=BENZNL MOTORLAR ÇNDR uyars bulunan ve Amerikan Petrol Enstitüsünün (API) Starburst Sertifika þaretine sahip olan yaðlar kullannz. LPG veya NG yaktlara çevrilen benzinli motorlarda da, FOR GASOLINE ENGINES=BENZNL MOTORLAR ÇNDR uyars bulunan yaðlar KULLANILMALIDIR. Sadece Dizel Motorlar için üretilmiþ ve özel formüllere sahip olan yaðlar kullanmaynz. CC veya CD snfndaki yaðlar, Aðr Hizmet veya Doðal Gazl Motorlar için etiketlenmiþ olsalar dahi KABUL EDLMEZLER. 12.11. Güvenlik Eleman Motorunuzda hava filtresi güvenlik eleman kullanyor ise; primer eleman takmadan önce güvenlik elemann düzgün bir þekilde yerine yerleþtiriniz. Güvenlik elemann her yl deðiþtiriniz. 12.8. Motor Yað ile ilgili Tavsiyeler Çok viskoziteli yaðlar tavsiye edilir. Motorunuzda, -18°C (0°F) veya üzeri için SAE 10W-30 yað kullanmanz tavsiye edilir. Çevre scaklð sürekli olarak 0°Cnin altnda ise, SAE 5W-30 yað kullanlabilir. Sanayi tipi veya sabit motorlarda sentetik yaðlarn kulllanlmas tavsiye edilmez. 12.12. Soðutma Sistemi/Soðutma Suyu Seviyesi Radyatör soðutma suyu seviyesini her gün ve sadece motor soðukken kontrol ediniz. Genel olarak bunu yapmak için en iyi zaman, motorun o günkü ilk çalþtrlmasndan hemen öncesidir. Soðutma suyu seviyesini; soðutma suyu soðukken radyatör doldurma boðazndan 1 ila 1,5 inç aþaðda olacak þekilde muhafaza ediniz. Soðutma suyu seviyesini kontrol ederken; radyatör kapaðnn lastik contas da kontrol edilmelidir. Kapaðn doldurma boðazna oturduðu ksmnda, içeriye kaçabilecek kir parçacklar bulunmamasna ve bu ksmn temiz olmasna dikkat ediniz. Gerekiyorsa temiz suyla ykaynz. Doldurma boðaznda da kir parçacklar bulunmamasna ve boðazn temiz olmasna dikkat ediniz. 12.9. Yað Filtresi Filtre; motorun hayati parçalarna yað akþn önleyen tehlikeli, aþndrc veya çamurlu parçacklardan motorunuzu korur. Filtreyi deðiþtirmek için çkartrken, doðru bir anahtar kullannz. Filtre tablasnn tabann dikkatle temizleyiniz ve yeni filtre contasnn temas edeceði yüzeyi motor yað ile hafifçe yaðlaynz. Conta, tablaya temas edinceye kadar filtreyi elinizle sknz ve sonra bir tur daha sknz. Motora doðru miktarda yað koyunuz, motoru çalþtrnz ve yað tahliye tapasnda yada yað filtre contasnda yað kaçað olup olmadðn kontrol ediniz. Herhangi bir yað kaçað varsa, durdurmak için gereken þekilde sknz. 14 Kapasiteler Motor 1.6 L 3.0 L 4.3 L 5.7 L 7.4 L 8.1 L Filtre Hariç Yað Kapasitesi 3.4 qts. 4 qts. 4,5 qts. 5 qts. 8 qts. 8 qts. Filtre Dahil Yað Kapasitesi 3,7 qts. 4,5 qts. 5 qts. 5,5 qts. 9 qts. 9 qts. Radyatör Hariç Soðutma Suyu Kapasitesi 3,5 qts. 4 qts. 7,75 qts. 5,1 qts. 14,5 qts. 14,5 qts. Radyatör Dahil Soðutma Suyu Kapasitesi 10 qts. 12 qts. 17 qts. 17,5 qts. 28 qts. 31 qt (Turbo) 28,5 qts. Power Solutions, Inc. GM Powertrain Sanayi Motorlar Motor 1.6 L 3.0 L 4.3 L 5.7 L 7.4 L/ 7.4 LT 8.1 L P-25 veya Eþdeðer PF-47/PF-52 PF-1218 PF-1218 PF-454 veya Eþdeðer veya Eþdeðer veya Eþdeðer veya Eþdeðer 32500020 32500020 (101021) (101021) Yakt Filtresi (PSI TBI Kaln) 32500111 32500111 Yakt Filtresi (PSI TBI nce) 32500058 32500058 32500292 32500292 Hava Filtresi Primer (PSI Güç Ünitesi) P822768 P8228889 Hava Filtresi Güvenlik (PSI Güç Ünitesi) P822769 P829333 Yað Filtresi 94632619 Yakt Filtresi (Karbüratörlü) Yakt Filtresi Zenith Z.E.E.M.S Benzin C282-224 LPG C282-5 15 13. UYARILAR 13.5. Ateþleme Sistemleri/Ateþleme Sistem Tipleri PSI GM Powertrain motorlarda üç tip ateþleme sistemi kullanlmþtr. Entegreli elektronik distribütör, ECU (Elektronik Kontrol Ünitesi) ve entegreli elektronik distribütör ile ECUlu distribütörsüz elektronik ateþleme sistemi. Motorunuzda kullanlan ateþleme sistemini belirlemek için, lütfen Genel Teknik Özellikler tablosuna baknz. Motor çalþrken, hiçbir koþul altnda radyatör kapaðn ASLA açmaynz. Bu talimata uymamak, motor soðutma sisteminin hasar görmesi ve aðr yanklarla sonuçlanr. Scak soðutma suyu veya radyatörden fþkracak buhar nedeniyle yanmamak için, scak bir radyatörün kapaðn açarken azami dikkat gösteriniz. Mümkünse motor soðuyuncaya kadar bekleyiniz, sonra radyatör kapaðnn çevresine kaln bir bez sarnz ve birinci trnaða kadar yavaþça çeviriniz. Soðutma sistemindeki basnç tahliye olurken, bir adm geri çekiliniz. Bütün basnç boþaldktan sonra, kapað aþað bastrp çevirerek yavaþça çkartnz. Motor soðuyuncaya kadar, hararet yapmþ bir motora soðutma suyu KOYMAYINIZ. Hararet yapmþ bir motora soðutma suyu koymak, bloðun veya silindir kapaðnn çatlamasna neden olur. Soðutma sistemini yeniden doldururken veya ykarken, sadece dört mevsim tipi soðutucu kullannz. Tavsiye edilen etilen glikol karþm 52/48 olup, azami %60 glikol, %40 su karþmna kadar çkabilir. Antifrizin koruma deðerleriyle ilgili ek bilgiler için, kab üzerinde bulunan karþm tablosuna baknz. Alkol veya metanol antifrizleri KULLANMAYINIZ veya bunlar belirtilen soðutma suyu ile KARIÞTIRMAYINIZ. Acil durumda (donma scaklklar dþnda) doðrudan su kullanlabilir, ancak sistemin hasar görmesini önlemek için, mümkün olan en ksa sürede belirtilen soðutma suyu ile deðiþtirilmelidir. 13.6. Bujiler Bujiler, bakm programnda belirtilen, tavsiye edilen aralklarla deðiþtirilmelidirler. Genel Teknik Özelliklerde belirtilmiþ olduðu gibi; sadece tavsiye edilen bujileri veya eþdeðerlerini kullannz. Buji trnak aralð, Genel Teknik Özelliklerde belirtilen þekilde ayarlanmaldr. Bujileri çkartrken, daima hangi bujinin hangi silindirden çkartldðn not ediniz. Her bujide merkez elektrodun çevresini saran porselene baknz. Birçok motor sorununu; beyaz porselenin üzerinde biriken atklarn renk veya tipinden tespit edebilirsiniz. Örneðin, atklar parlak kahverengi ise, bu durum o silindirin fazla yað yaktðn gösterir. Atklar çok koyu gri veya kurumlu siyah renkte ise, motorunuz zengin bir karþmla çalþmaktadr ve siz fazla yakt tüketmektesinizdir. Porselen üzerindeki atklarn en iyi rengi açk bronz veya açk kahverengidir. Bu durum, yakt karþmnn en iyi ölçülerde olduðunu ve motorun çalþma koþullarnn doðru olduðunu gösterir. Artklar tamamen beyaz ise, motor çok fakir bir karþmla çalþmaktadr. Fakir çalþma, motorunuzun ömrü açsndan ölümcül bir durumdur ve derhal düzeltilmesi gerekir. Bir veya daha fazla silindir yað yakyorsa, motordan gelen dumann rengi mavi-gri olacaktr. Müþterek nedenlerin baþlcalar, segmanlar (aþnmþ veya alþmamþ) ve sübap sap lastikleridir (kesilmiþ, pullanmþ veya aþnmþ). Motor çok zengin bir karþmla çalþyorsa, egzoz duman kurumlu siyah renkte olacaktr. 13.1. Radyatör Radyatörün dþ tarafnda tkanma olup olmadðn kontrol ediniz. Böcekleri, kir ve yabanc maddeleri; yumuþak frça veya bez kullanarak temizleyiniz. Radyatör petek kanatçklarna hasar vermemeye çok dikkat ediniz. Mümkünse; normal hava akþ yönünün tersinden düþük basnçl hava veya su tutarak temizleyiniz. Bütün hortumlarda ve baðlantlarda kaçak olup olmadðn kontrol ediniz. Hortumlarda çatlak, ypranma veya süngerleþme hissi varsa deðiþtirilmelidirler. 13.2. Fan Kayþlar Devri daim, genel olarak kayþ tahriklidir. Ayn kayþ, fan ve/veya alternatörü de tahrik edebilir. Tahrik kayþlar, her zaman doðru biçimde ayarlanmþ olmaldrlar. Gevþek bir tahrik kayþ alternatörün, fann ve devri daimin gereken þekilde çalþmasn önleyerek, aþr snmaya neden olur. 13.3. Serpantin Kayþ Bu kayþta çatlak veya kanall tarafnda trtllanma olup olmadð düzenli olarak kontrol edilmelidir. Çatlak veya trtllanma var ise, kayþ deðiþtirilmelidir. 13.4. V Tipi Kayþ V kayþlar, genellikle alternatör yardmyla veya mekanik bir kayþ gergisi yardmyla ayarlanrlar. Devri daim ile krank mili kasnað arasnda kalan mesafenin ortasnda 1 inç esneme olduðu takdirde, genel olarak kayþ gerginliði doðrudur. 16 Power Solutions, Inc. GM Powertrain Sanayi Motorlar Yakt Sistem Tablosu Motor 1.6 L 3.0 L Zenith Karbüratör (013448) El Kumandal Jikle x Zenith Karbüratör (013448) Elektrikli Jikle x Zenith Karbüratörlü (015052) w/Çift Yakt Sistemi x 4.3 L 5.7 L 7.4 L x Holley Karbüratör (0-7448) Elektrikli Jikle x Holley Karbüratör (0-82010) Elektrikli Jikle x x x x x x x Impco LPG Yakt Sistemi Nolff LPG Yakt Sistemi x x x PSI Yakt Enjeksiyonu (Benzin) x x x PSI Yakt Enjeksiyonlu/LPG Mikser (Çift Yakt) x x x x x x x x x Impco Doðal Gaz Mikseri Nolff Doðal Gaz Mikseri x x x Zenith Doðal Gaz Mikseri x x x 17 8.1 L x x 14. JENERATÖRÜ ÇALIÞTIRMADAN ÖNCE YAPILMASI GEREKEN KONTROL VE ÞLEMLER 15. JENERATÖR KONTROL SSTEMLER Motor ve jeneratörü genel olarak gözle muayene ediniz. Herhangi bir yerinde jeneratörün bulunduðu mahalde hava emiþini kolayca yapabilmesini saðlaynz. Radyatör kapaðn açarak su seviyesine baknz. Eksik ise su ilave ediniz. Su seviyesi su doldurma boðazndan 30 mm aþaðda olmaldr. Bölgenin en soðuk hava þartlarna göre motorun soðutma suyunda antifiriz bulunmal. %50 antifiriz ve %50 su karþm her bölgede uygun korumay saðlayacaktr. Hava filtre göstergesini kontrol ediniz. Gerekiyorsa temizleyiniz veya deðiþtiriniz. Radyatör ön pencere panjurlarn açk tutunuz. Varsa motor ve alternatör üzerinde bulunan anahtar, takm, üstüpü, kaðt v.s. gibi yabanc maddeleri kaldrnz. Yað çubuðu ile motor yað seviyesine baknz. Yetersiz ise uygun olan yað ilave ediniz. Yað maksimum seviye çizgisine yakn olmaldr. Krk, çatlak, kopuk, sznt, gevþeklik olup olmadðna baknz. Arza var ise arzay gidermeden jeneratörü çalþtrmaynz. Devre kesici çkþ þalterinin devre dþ (OFF) pozisyonunda olduðunu kontrol ediniz. (Manuel modellerde) Acil stop düðmesinin basl olmadðn kontrol ediniz. Eðer bakml tip akü kullanyorsanz akü kapaklarn açarak gözlerdeki su seviyelerini kontrol ediniz. Eksik olanlar saf su seperatörden 1 cm üstüne alacak þekilde doldurunuz. Gözlere asla çeþme suyu, asitli su veya asit ilave etmeyiniz. Akü baðlant kablolarn kontrol ediniz. Gevþek olan akü baþlarn mutlaka anahtar ile sknz ve kutup baþlarn temiz tutunuz. Radyatör hava çkþ davlumbazn kontrol ediniz, tkank ise açnz ve önünde hava çkþna mani olan ne varsa uzaklaþtrnz. 18 Jeneratörün çalþmasn kontrol etmek ve izlemek için elektronik kontrol sistemleri kullanlmaktadr. Jeneratörün ihtiyaçlarna göre standart kontrol sistemlerinden birisi uygulanabilir. Bunlar ME 30 ve ME 40 Model Manuel Start Kontrol Sistemi ve P 500 Model veya P 2020 Model ve P 2010 Tam Otomatik Start ve Kontrol Sistemleridir. Kontrol panosu jeneratörün çalþtrlmasn, durdurulmasn, çalþma durumunun ve çkþ geriliminin izlenmesini sa¤lar. Ayrca düþük ya¤ basnc, yüksek motor scakl¤ ve di¤er arza durumlarnda jeneratörü otomatik olarak durdurur. 16. JENERATÖRÜN ÇALIÞTIRILMASI 16.1 Manuel Jeneratörlerde ME 30 ve ME 40 Kontrol Panolar le Çalþtrma öncesi yaplmas gereken bakm ve kontrolleri yapnz. Manuel kontrol kart (DSE701) üzerindeki kontak anahtarn el konumuna alnz. (1) START butonuna basnz ve motor çalþana kadar butonu basl tutunuz. Motor çalþmaz ise marþlama süresini 10 sn. den uzun olmamasna dikkat ediniz. 2. marþlama için en az bir marþlama süresi kadar daha bekleyip akünün toparlanmasna izin verdikten sonra motoru tekrar marþlaynz. 3. marþlamann sonunda motor hala çalþmaz ise arza bulma klavuzuna baknz. Motor çalþr çalþmaz elinizi START butonundan çekiniz ve motor parametrelerini, jeneratör çkþ voltaj ve frekanslarn kontrol ediniz. Motoru yüklemeden önce motorun 2-3 dakika boþta çalþp snmasna imkan veriniz. Yük þalteriniz ON konumuna alarak jeneratörünüzü yükleyiniz. 16.2.1.2. Otomatik Çalþtrma: Çalþtrma öncesi yaplmas gereken bakm ve kontrolleri yapnz. Otomatik kontrol modülü (DSE 704) üzerinde ki AUTO butonuna basnz. DSE 704 Kontrol modülü otomatik konumda þebeke voltajn kontrol eder ve þebeke voltaj olduðu sürece yükün þebeke tarafndan beslenmesini saðlar. Eðer þebeke voltaj kesilirse kontrol modülü jeneratör çalþtrma iþlemlerine baþlar ve motor otomatik olarak marþlanr. Marþlama sürelerini ve bekleme sürelerini kendi ayarlayan kart 3.marþlama sonunda motor çalþmazsa start arza sinyali vererek marþlamay sonlandrr ve þkl arza ikaz verir. Motor çalþtktan sonra motor parametrelerini ve çkþ voltaj ve frekansn kontrol eder ve yükü jeneratöre aktarr. Þebeke voltaj ayarlanan limitler içine dönerse DSE 704 kontrol modülü þebeke voltajn ayarlanan süre (1 dakika) kadar kontrol eder ve bu süre sonunda yükü þebekeye aktarr. Jeneratör ayarlanan soðutma süresi (1 dakika) kadar daha boþta çalþtktan sonra motor durdurulur ve kontrol modülü AUTO konumunda beklemeye devam eder. 16.2. Otomatik Jeneratörlerde 16.2.1. P 500 Otomatik Kontrol Panosu le 16.2.1.1. Manuel Çalþtrma Çalþtrma öncesi yaplmas gereken bakm ve kontrolleri yapnz. Otomatik kontrol kart (DSE704) üzerinde ki MANUEL butonuna basnz. (Elinizi basl tutmanza gerek yoktur) Modül otomatik olarak jeneratörü çalþtracaktr. Marþlama sürelerini ve bekleme sürelerini kendi ayarlayan modül 3.marþlama sonunda motor çalþmazsa, start arza sinyali vererek marþlamay sonlandracaktr. DSE 704 kontrol modülü jeneratör parametrelerini kontrol edecek ve jeneratör þebeke voltaj olduðu müddetçe boþta çalþtrlacaktr. Manuel çalþtrma sonucunda jeneratör boþta çalþrken eðer þebeke voltaj ayarlanan limitler dþna çkarsa DSE 704 modülü yükü jeneratöre aktarr. Þebeke voltaj ayarlanan limitler içine dönerse DSE 704 kontrol modülü þebeke voltajn kontrol ettikten sonra yükü þebekeye aktarr. Jeneratör ise boþta çalþmaya devam eder. Þekil 16.1. Model DSE 704 modül 19 16.2.2.2. Otomatik Pozisyonda Çalþtrma Çalþtrma öncesi yaplmas gereken bakm ve kontrolleri yapnz. Not : Dijital giriþ konfigüre edilerek ön panel tuþ kilidi aktif edilmiþ ise LCD ekranda ikonu gösterilecektir. Panel tuþlar kilitli olduðu zaman modülün çalþma pozisyonlarn deðiþtirmek mümkün olmayacaktr. Panel kilidi gösterge ve hafza tuþlarna etki yapmamaktadr. Otomatik kontrol modülü (DSE 5220) üzerindeki AUTO butonuna basldðnda otomatik pozisyon aktif hale geçer. Buton arkasndaki LED yanacaktr. DSE 5220 kontrol modülü otomatik konumda þebeke voltajn ve frekansn kontrol eder ve þebeke voltaj ve frekans uygun limitlerde olduðu sürece yükün þebeke tarafndan beslenmesini saðlar. Modül ön panelinde minik diyagramda þebeke ikonunun altndaki yeþil LED yanacaktr. Eðer þebeke besleme voltaj ayarlanan limitlerin dþna çkarsa veya kesilirse ön paneldeki þebeke yeþil LEDi sönecektir veya remote start giriþi ile kontrol modülü jeneratörü çalþtrma iþlemine baþlar ve motor, otomatik olarak marþlanr. 3 kez marþlama denemesi yaplr motor çalþmaz ise kontrol modülü start arzas sinyalini verir. Motor çalþtktan sonra kontrol modülü alternatör çkþ voltaj ve frekansn kontrol eder ve koruma devreleri ilgili zaman rölesini süresinin sonunda aktif hale gelir, sonra sistem yükünü jeneratöre aktarr. Þebeke voltaj ayarlanan limitler içine dönerse veya remote start sinyali aktif deðil ise DSE 5220 kontrol modülü þebeke voltajnn 1 dakika süresince kararl hale gelmesini kontrol ettikten sonra yükü þebekeye aktarr. Jeneratör ayarlanan soðutma süresi (3-5 dakika) kadar daha boþta çalþtktan sonra motor durdurulur ve kontrol modülü AUTO konumunda aktif halde beklemeye devam eder. 16.2.2. P 2020 Otomatik Kontrol Panosu ile 16.2.2.1. Manuel Pozisyonda Çalþtrma Çalþtrma öncesi yaplmas gereken bakm ve kontrolleri yapnz Not : Dijital giriþ konfigüre edilerek modülün ön panel tuþ kilidi aktif edilmiþ ise LCD ekranda ikonu gösterilecektir. Panel tuþlar kilitli olduðu zaman modülün çalþma pozisyonlarn deðiþtirmek mümkün olmayacaktr. Panel kilidi gösterge ve hafza tuþlarna etki yapmamaktadr. Otomatik kontrol modülü (DSE 5220) üzerindeki MANUEL butonuna basnz. Modül manuel pozisyona geçtiðinde ( buton arkasndaki LED yanacaktr) START ( I ) butonuna baslmasyla baþlatma iþlemi baþlayacaktr. Önce marþ motoru marþlanr ve daha sonra gaz selenoid valfi enerjilenir. 3 kez marþlama denemesi yaplr motor çalþmaz ise kontrol modülü start arzas sinyalini verir. Motor çalþtktan sonra kontrol modülü alternatör çkþ voltaj ve frekansn kontrol eder ve koruma devreleri ilgili zaman rölesinin süresinin sonunda aktif hale gelir. DSE 5220 kontrol modülü motor ve alternatör parametrelerini kontrol edecek ve þebeke voltaj olduðu müddetçe jeneratör grubunu boþta çalþtracaktr. Manuel pozisyonda jeneratör boþta çalþrken eðer þebeke voltaj ayarlanan limitler dþna çkarsa veya Remote Start on load sinyali alndðnda, modül sistemdeki yükü jeneratöre aktarr. Otomatik Pozisyonu seçilmediði sürece jeneratör yükü beslemeðe devam edecektir. Bu durumda otomatik pozisyon seçilir ise þebeke voltaj ayarlanan limitler içine dönerse veya remote start on load sinyali aktif deðil ise DSE 5220 kontrol modülü þebeke voltajnn 1 dakika süresince kararl hale gelmesini kontrol ettikten sonra yükü þebekeye aktarr. Jeneratör soðutma süresi boyunca boþta çalþmaya devam eder. Scroll button Config / los button LCD display Kullanc tarafndan programlanan LCD göstergeleri Alarm göstergeleri Þebeke göstergeleri Stop mode Jeneratör göstergeleri Manual Test Auto Start Þekil 16.2. DSE 5220 Kontrol Modülü Tanmlar 20 16.2.2.3. Test Pozisyonda Çalþtrma Çalþtrma öncesi yaplmas gereken bakm ve kontrolleri yapnz. Not : Dijital giriþ konfigüre edilerek modülün ön panel tuþ kilidi aktif edilmiþ ise LCD ekranda ikonu gösterilecektir. Panel tuþlar kilitli olduðu zaman modülün çalþma pozisyonlarn deðiþtirmek mümkün olmayacaktr. Panel kilidi gösterge ve hafza tuþlarna etki yapmamaktadr. Modül üzerinde ki TEST butonuna basnz. Modül test pozisyona geçtiðinde (buton arkasndaki LED yanacaktr.) START ( I ) butonuna baslmasyla startlama iþlemi baþlayacaktr. Önce marþ motoru marþlanr ve daha sonra gaz selenoid valfi enerjilenir. 3 kez marþlama denemesi yaplr motor çalþmaz ise kontrol modülü start arzas sinyalini verir ve LCD ekrannda motoru durdurma göstergesi flaþlama yapar. Motor çalþtktan sonra kontrol modülü alternatör çkþ voltaj ve frekansn kontrol eder ve koruma devreleri ilgili zaman rölesinin süresinin sonunda aktif hale gelir. Jeneratör þebeke beslemesi veya uzaktan (REMOTE) start giriþine bakmakszn ve otomatik posizyonu seçilinceye kadar sürekli olarak yük altnda çalþacaktr. Otomatik posizyona geçilir ise ve þebeke beslemesi uygun ise Stop gecikme zamannn sonunda sistem yükü jeneratörden alnr ve þebekeye aktarlr. Jeneratör soðutma süresinin sonuna kadar yüksüz çalþr ve sonunda stop eder. 16.2.3. P 2010 Otomatik Start Panosu ile 16.2.3.1. Manuel Pozisyonda Çalþtrma Çalþtrma öncesi yaplmas gereken bakm ve kontrolleri yapnz. Not : Dijital giriþ konfigüre edilerek modülün ön panel tuþ kilidi aktif edilmiþ ise LCD ekranda ikonu gösterilecektir. Panel tuþlar kilitli olduðu zaman modülün çalþma pozisyonlarn deðiþtirmek mümkün olmayacaktr. Panel kilidi gösterge ve hafza tuþlarna etki yapmamaktadr. Otomatik start modülü (DSE 5210) üzerinde MANUEL butonuna basnz. Modül manuel pozisyona geçtiðinde (buton arkasndaki LED yanacaktr.) START ( I ) butonuna baslmasyla baþlatma iþlemi baþlayacaktr. Önce gaz solenoidi enerjilenir ve sonra marþ motoru marþlanr. 3 kez marþlama denemesi yaplr motor çalþmaz ise kontrol modülü start arzas sinyalini verir. Motor çalþtktan sonra kontrol modülü alternatör çkþ voltaj ve frekansn kontrol eder ve koruma devreleri ilgili zaman rölesinin süresinin sonunda aktif hale gelir. DSE 5210 start modülü motor ve alternatör parametrelerini kontrol edecek ve remote start sinyali uygulanmadð sürece jeneratör grubunu boþta çalþtracaktr. Manuel pozisyonda jeneratör boþta çalþrken eðer Remote Start sinyali alnr ise, sistemdeki yük jeneratöre transfer edilir. Remote start sinyali kaldrldðnda ve Otomatik Pozisyonu seçilmediði sürece jeneratör çalþmaya devam edecektir. Bu durumda Otomatik pozisyon seçilir ise Remote start sinyali kaldrlmþ durumda ise DSE 5210 start modülü Jeneratörü soðutma süresi boyunca boþta çalþtrr ve sürenin sonunda jeneratörü durdurur ve aktif durumda bekler. 16.2.3.2. Otomatik Pozisyonda Çalþtrma Çalþtrma öncesi yaplmas gereken bakm ve kontrolleri yapnz. Not : Dijital giriþ konfigüre edilerek modülün ön panel tuþ kilidi aktif edilmiþ ise LCD ekranda ikonu gösterilecektir. Panel tuþlar kilitli olduðu zaman modülün çalþma pozisyonlarn deðiþtirmek mümkün olmayacaktr. Panel kilidi gösterge ve hafza tuþlarna etki yapmamaktadr. Otomatik kontrol modülü (DSE 5210) üzerindeki AUTO butonuna basldðnda otomatik pozisyon aktif hale geçer. Buton arkasndaki LED yanacaktr. DSE 5210 start modülü otomatik konumda remote start giriþine sinyal uygulamas durumunda jeneratörü çalþtrma iþlemine baþlar ve motor, otomatik olarak marþlanr. 3 kez marþlama denemesi yaplr motor çalþmaz ise start modülü start arzas sinyalini verir. Motor çalþtktan sonra start modülü alternatör çkþ voltaj ve frekansn kontrol eder ve koruma devreleri ilgili zaman rölesinin süresinin sonunda aktif hale gelir, yük transfer çkþ sinyalini verir. Remote start sinyali aktif deðil ise DSE 5210 start modülü jeneratörü ayarlanan soðutma süresi (3 5 dakika) kadar daha boþta çalþtktan sonra motor durdurulur ve kontrol modülü AUTO konumunda aktif halde beklemeye devam eder. Scroll button Config / los button LCD display Kullanc tarafndan programlanan LCD göstergeleri Alarm göstergeleri Jeneratör göstergeleri Þebeke göstergeleri Stop mode Manual Test Auto Start Þekil 16.3. DSE 5210 Kontrol Modülü Tanmlar 21 17. JENERATÖR ÇALIÞTIKTAN SONRA YAPILACAK ÞLEMLER ! Jeneratörde olaðan dþ bir ses veya titreþim olup 18.2.2. Otomatik Konumda ken Þebeke voltaj ayarlanan limitler dþnda iken jeneratör otomatik kontrol modülü tarafndan çalþtrlr ve yük jeneratör tarafndan beslenir. Bu durumda jeneratörü durdurmak için yükü jeneratörden ayrnz. Jeneratörü yüksüz 1-2 dakika çalþtrdktan sonra kontrol modülü üzerindeki butonuna basarak motoru durdurunuz. olmadðn kontrol ediniz. ! Gaz hattnda kaçak olup olmadðn kontrol ediniz. Motor scaklð ve yað basnç durumlarn pano üzerindeki göstergelerden kontrol ediniz. Yað basnc, jeneratör çalþtktan 10 saniye sonra normal deðerinde olmaldr. ! Jeneratör çkþ voltajn ve frekansn pano üzerindeki göstergelerden izleyiniz. Voltmetreden fazlar aras gerilimin 400 V ve faz-nötr arasndaki gerilimin 230 V olduðunu kontrol ediniz. Çkþ voltaj fabrikada ayarlanmþtr. Voltaj ayarlarn deðiþtirmeye çalþmaynz. ! Mekanik governörlü jeneratörlerde yüksüz iken frekansn 51-52 Hzde elektronik governörlü jeneratörlerde 50 Hzde olduðunu kontrol ediniz. ! Motor blok suyu stcs yok ise jeneratörü 3-5 dakika boþta çalþtrarak sttktan sonra yüke veriniz. (Manuel Modellerde) ! Yüke verme iþlemi þöyle yaplmaldr. ! Pano üzerindeki alternatör çkþ þalterini ON konumuna alnz. ! Daðtm panosundaki yük þalterini (veya sigortalarn) birer birer ON konumuna alnz. Böylece jeneratör ani olarak tam yük ile yüklenmez. Aksi durumda motor zorlanp durabilir veya alternatör sarg izolasyonlarnda bozulma hatta yanma olabilir. ! Jeneratörü durdurmadan önce alternatör çkþ þalterini OFF konumuna alnz. (Manuel Modellerde) ! Herhangi bir arza durumunda arza sebebi giderilmeden jeneratör asla çalþtrlmamaldr. ! Motor çalþyorken yað-yakt-su sznts olup olmadðn kontrol ediniz. ! Motoru uzun süreli düþük yükte (< %30) veya yüksüz çalþtrmaynz. ! Tek fazl yükleri her faza (U,V,W) eþit olarak daðtnz. Kontrol, izleme ve koruma panosu jeneratör þasesi üzerine monte edilmiþtir. 19.1. P 500 Otomatik Kontrol Panosu Özellikleri: Kontrol Cihazlar ve Göstergeler: DSE 704 AMF Otomatik start ve þebeke kontrol modülü. 19. KONTROL PANOLARI 3 Ampermetre. Volt-Frekansmetre (LEDli) ve þeçici anahtar. Çalþma saati. Yað basnç göstergesi Soðutma suyu hararet göstergesi. Acil durdurma butonu. Statik akü þarj cihaz. Termik, aþr akm koruyucu. Motor, su stc kontrolü. 18. JENERATÖRÜN DURDURULMASI 11 18.1. Manuel Jeneratörlerde Jeneratörü durdurmadan önce çýkýþ þalterini OFF konumuna alarak 5 dakika süre ile boþta çalýþtýrarak motorun soðumasýný saðlayýnýz. DSE 701manuel kontrol modülü üzerindeki kontak anahtarn (0) kapal pozisyona getirerek motoru durdurunuz. 12 AUTO Þekil 19.1. P500 Otomatik Kontrol Paneli 18.2. Otomatik Jeneratörlerde 18.2.1. Manuel Konumda ken Jeneratörü durdurmadan önce jeneratör scaklðnn normal seviyede olduðundan emin olunuz. Deðilse motorunuzu 2-3 dakika boþta çalþtrnz. Kontrol modülü üzerindeki butonuna basarak motoru durdurunuz. 22 DSE 704 Modül Standart Özellikleri; Otomatik, þebeke arza izleme (3 Faz) Motor izleme ve koruma Otomatik jeneratör start-stop kontrolü Basma buton ile kolay operasyon Stop - Manuel - Otomatik Mikro iþlemci esasl dizayn Ayarlanabilir Start / Stop / Soðutma süreleri Ayarlanabilir þebeke arza (düþük voltaj) seviyesi Þebeke - jeneratör transfer kontrolü Uzaktan çalþtrma giriþi (Remote start) 19.1.1. DSE 704 Modül Alarm ve Durum Bildirim LED'leri Yüksek motor scaklð (durdurma) Düþük yað basnc (durdurma) Aþr hz (durdurma) Akü þarj arzas (ikaz) Marþ arzas Jeneratör ve Þebeke hazr/devrede (bildirim) Þekil 19. 2. DSE 704 Otomatik Start ve Kontrol Modülü 19.2. P 2020 - Otomatik Kontrol Panosu Özellikleri Kontrol Cihazlar ve Göstergeler: DSE 5220 AMF Otomatik start ve þebeke kontrol modülü ile sistem kontrolü Statik akü þarj cihaz Acil durdurma butonu Motor, su stc kontrolü Yüksek Motor Scaklð; Motorun durdurulmasn gerektiren alarmdr. Modül emniyet devreleri aktif durumda iken motor soðutma suyu ss set deðerini aþtðnda, motor hararet alarm müþiri kontaðn kapatacaktr ve modül motoru durduracak ve ilgili hararet ikonu LED ini yakacaktr. Düþük Yað Basnc; Motorun durdurulmasn gerektiren alarmdr. Modül emniyet devreleri aktif durumda iken motor yaðlama yað basnc set deðerini aþtðnda, motor yað basnç alarm müþiri kontaðn kapatacaktr ve modül motoru durduracak ve ilgili yað ikonu LEDini yakacaktr. Aþr Hz; Motorun durdurulmasn gerektiren alarmdr. Motor devri set edilen deðeri aþar ise (nominal frekansn %14 yukarsnda) modül motoru hemen durduracak ve ilgili aþr hz ikonu LEDini yakacaktr. Start Arzas; Motorun durdurulmasn gerektiren alarmdr. Motor 3 start denemesi sonucunda çalþmaz ise modül motoru tekrar startlama yaptrmayacak ve start arza ikonu LEDini yakacaktr. Akü Þarj Arzas; Eðer modül þarj alternatöründen terminalinden voltaj çkþ almadðnda (8 Volt veya 16 Volt) ilgili ikaz LEDini yakacaktr. DSE 5220 Modül Standart Özellikleri: Jeneratörün otomatik çalþtrlmas ve durdurulmas Þebeke gerilim ve frekans arzasnn izlenmesi Þebeke / jeneratör transfer kontrolü Basma buton ile kolay operasyon Stop - Manuel - Otomatik - Test - Start Mikro iþlemci esasl dizayn RS 232 çkþ ile uzaktan iletiþim veya RS 485 Modbus çkþ Yerel veya uzaktan sistem çalþmasnn izlenmesi Modül ayarlarnn ön panelden programlanmas LCD dijital ekranda izlenme Durdurma alarmlarnn hafzada saklanmas 23 19.2.1. LCD Ekranda Ölçme Gösterimleri: Jeneratör voltajlar (F - F/ F - N) Jeneratör akmlar (L1, L2, L3) Jeneratör frekans (Hz) Jeneratör kVA Jeneratör kW Jeneratör Cosj Motor çalþma saati Motor hz (d/dak) Motor yað basnc (PCI & Bar) Motor scaklð (°C & °F) Akü voltaj (Vdc) Þebeke voltaj (F - F / F - N) Þebeke frekans (Hz) ENCY OP E ME RG ST Korumalar: Kontrol modülü meydana gelen alarmlar birkaç yolla gösterecektir: 1- Modül LCD ekranda ilgili alarm durum ikonu ile beraber ikaz veya alarm ikonunu gösterecektir. 2- Modül üzerinden ilgili alarm ikonunun LEDi veya LCD ekrandan ikon gösterecektir. Þekil 19. 5. P 2020 Otomatik Þebeke Arza zleme ve Kontrol Panosu 19.2.2. Ön Alarmlar, Durdurma Alarmlar ve kaz Alarmlar: Yüksek motor scaklð; Durdurma ve ön alarm Düþük yað basnc; Durdurma ve ön alarm Yüksek-düþük hz; Durdurma ve ön alarm Düþük su seviyesi; Durdurma Start arzas; Durdurma Stop arzas; kaz Þarj arzas; kaz Yüksek-düþük jenaratör voltaj; Durdurma ve ön alarm Yüksek-düþük jeneratör frekans; Durdurma ve ön alarm Yüksek-düþük þebeke voltaj Yüksek-düþük þebeke frekans Yüksek-düþük akü voltaj, kaz Aþr akm; ikaz/Durdurma ve ön alarm Acil durdurma Þekil 19. 4. DSE 5220 Otomatik Þebeke Arza zleme ve Kontrol Modülü 19.2.3. Hafzaya Kaytl Alarmlarn Gösterilmesi: Modül hafzasna kayt edilmiþ, geçmiþte meydana gelmiþ 15 durdurma alarmlar operatöre veya mühendise gösterilebilmektedir. Hafzadaki olaylar görmek için log butonuna basnz. LCD log sembolü flaþ yapacaktr. Ekranda meydana gelen alarm tarih olarak verilecektir. Scroll aþað tuþuna basarak alarmlar ekrana gelecektir. 24 19.3.3. Hafzaya Kaytl Alarmlarn Gösterilmesi: Modül hafzasna kayt edilmiþ, geçmiþte meydana gelmiþ 15 durdurma alarmlar operatöre veya mühendise gösterilebilmektedir. Hafzadaki olaylar görmek için Log butonuna basnz, LCD ekranda Log sembolü flaþ yapacaktr. Ekranda meydana gelen alarm tarih olarak verilecektir. Scroll aþað tuþuna basarak sonraki alarmlar ekrana gelecektir. 19.3. P 2010 - Otomatik Start Panosu Özellikleri: Kontrol Cihazlar ve Göstergeler: DSE 5210 Otomatik start ve motor kontrol modülü ile sistem kontrolü Acil durdurma butonu DSE 5210 Modül Standart Özellikleri: Jeneratörün otomatik çalþtrlmas ve durdurulmas Çalþma durumlar ve arza durumlarnn modül panelindeki LCD ekrandan ve LED ile gösterilmesi Basma buton ile kolay operasyon Stop - Manuel Otomatik - Start Mikro iþlemci esasl dizayn RS 232 çkþ ile uzaktan iletiþim veya RS 485 Modbus çkþ Yerel veya uzaktan sistem çalþmasnn izlenmesi Modül ayarlarnn ön panelden programlanmas LCD dijital ekrandan izleme Durdurma alarmlarnn hafzada saklanmas OP E ME ENCY ST RG 19.3.1. LCD Ekranda Ölçme Gösterimleri: Jeneratör voltajlar (F-F / F-N) Jeneratör akmlar (L 1, L2 , L3) Jeneratör frekans (Hz) Jeneratör kVA Jeneratör kW Jeneratör Cos j Motor çalþma saati Motor hz (d/dak) Motor yað basnc (PCI & Bar) Motor scaklð (°C & °F) Akü voltaj (Vdc) Þekil 19.5. P 2010 Otomatik Kontrol Panosu Korumalar: Kontrol modülü meydana gelen alarmlar birkaç yolla gösterecektir; 1- Modül LCD ekrandan ilgili alarm durumu ikonu ile beraber ikaz/alarm ikonunu gösterecektir. 2- Modül üzerinden ilgili alarm ikonunun LED'i veya LCD ekrandan ikon gösterecektir. 19.3.2. Ön Alarmlar, Durdurma Alarmlar ve ikaz Alarmlar: Yüksek motor scaklð; Durdurma ve ön alarm Düþük yað basnc; Durdurma ve ön alarm. Yüksek - düþük hz; Durdurma ve ön alarm Düþük su seviyesi; Durdurma Start arzas; Durdurma Stop arzas; kaz Þarj arzas; kaz Yüksek - düþük jeneratör voltaj; Durdurma ve ön alarm Yüksek - düþük jeneratör frekans; Durdurma ve ön alarm Yüksek - düþük akü voltaj, ikaz Aþr akm; ikaz / Durdurma ve ön alarm Acil durdurma Þekil 19.6. DSE 5210 Otomatik Start ve Kontrol Modülü 25 IKONLAR VE LCD TANIMLARI BASMALI BUTONLAR Sembol Açklama Açklama Sembol Stop / Reset Configure / Log Sayfa Test Sembol AUTO Açklama Otomatik Manuel veya Test pozisyonun da iken Start Manuel DURUM / GÖSTERGE SEMBOLLER Sembol Açklama Sembol Açklama Sembol Açklama L1 Faz L2 Faz L3 Faz L1 - N Faz - Nötr L1 - N Faz - Nötr L1 - N Faz - Nötr L1 - L2 Faz - Faz L2 - L3 Faz - Faz L3 - L1 Faz - Faz BAR Basnç Birimi Kpa Kpa Yað Basnç Birimi PSI Basnç Birimi V Voltaj çF Is Hz Frekans A Amper çC Is RPM Devir/Dakika kW KiloWatt kVA Görünen Güç Cosj Güç Faktörü Çalþma Saati AC Jeneratör Zamanlayc Çalþyor Konfigürasyon Modu Aktif Harici Giriþ le Panel Kilitli DC Þebeke Yakt Seviyesi Alarm Kütüðü ALARM GÖSTERGELER Açklama Sembol Can Canbus J1939 Mesajlar Sembol Açklama Durdurma Alarm Düþük Yað Basnc kaz Alarm Yakt v v Þarj Arzas Yüksek Soðutma Suyu Scaklð Acil Durdurma Start Arzas Yüksek Voltaj (DC) Aþr Hz Düþük Voltaj (DC) Yardmc Gösterge Düþük Hz Yardmc Alarm Tablo 19.1. DSE 5210 ve DSE 5220 modüllerinde kullanlan semboller 26 Sembol A v v Hz Hz Açklama Elektrik Açma Aþr Akm kaz Yüksek Voltaj (AC) Düþük Voltaj (AC) Yüksek Frekans Düþük Frekans 19.4. MANUEL KONTROL PANOLARI 19.4.1. Manuel Kontrol Panolar - ME 30 DSE 701 Manuel Start ve Kontrol Modülü Volt-Frekans-Ampermetre (LEDli) Çalþma Saati Su hararet göstergesi Þarj lambas Acil durdurma butonu Alternatör çkþ þalteri 19.4.3. DSE 701 Kontrol Modülü Özellikleri Motor izleme ve koruma Panel üzerindeki anahtar ile çalþtrma ve durdurma 19.4.3.1. DSE 701 Modül Alarm LEDleri Yüksek motor scaklð, durdurma Düþük yað basnc, durdurma Aþr hz, durdurma Þarj arzas, ikaz Þekil 19. 7. ME 30 Manuel Kontrol Panosu Þekil 19. 9. DSE 701 Manuel Start ve Kontrol Modülü 19.4.2. Manuel Kontrol Panolar - ME 40 DSE 701 Manuel Start ve Kontrol Modülü Volt-Frekansmetre (LEDli) ve seçici anahtar 3 Ampermetre Çalþma saati Su hararet göstergesi Yað basnç göstergesi Þarj lambas Acil durdurma butonu Alternatör çkþ þalteri Þekil 19. 8. ME 40 Manuel Kontrol Panosu 27 19.5. PANO ELEMANLARI Kullanc, jeneratörü çalþtrmadan önce kontrol panosunun çalþmasn ve üzerindeki elemanlarn görevlerini iyi bilmelidir. Jeneratör çalþrken panodaki göstergeler zaman zaman izlenmelidir. Böylece olaðan dþ durumlarda problemler oluþmadan jeneratöre müdahale edilebilir. Standart manuel ve standart otomatik kontrol panolarmzn görünüþleri þekil 7.1,7.2,7.3te görülmektedir. Müþterinin isteðine göre opsiyon olan malzemeler kontrol panosuna eklenebilir. 19.5.9. Alternatör Korumas Otomatik jeneratörlerde (P 500) standart olarak alternatör, termik koruyucu ile aþr yüke karþ korunmuþtur. Manuel jeneratörlerde (M 40) standart olarak alternatör, aþr yük ve ksa devreye karþ termik manyetik þartel ile korunmuþtur. 19.5.10. Saatmetre Jeneratörün toplam çalþtð saati gösterir. Jeneratörün bakm zamannn tespitinde kullanlr. 19.5.1. AC Voltmetre Voltmetre, þebeke gerilimi ile alternatör tarafndan üretilen AC gerilimi göstermektedir. Voltmetrede okunan deðer, alternatör terminal kutusu içerisindeki baðlantya, voltaj regülatörünün ayarna veya voltmetre komütatörünün konumuna göre deðiþiklik gösterir. 19.5.2. Voltmetre Komütatörü Voltmetre komütatörü þebekenin veya jeneratörün fazlar aras gerilimlerinin kullanc tarafndan okunmasna olanak verir. 19.5.3. AC Ampermetre Yükün baðl olduðu fazdan çekilen AC akm gösterir. Pano üzerinde toplam 3 faz için 3 ampermetre mevcuttur. 19.5.4. Frekansmetre Jeneratörün ürettiði alternatif gerilimin frekansn gösterir. Motor, governör hz kontrol ünitesi vastasyla tam yükte sabit devirde döner. Böylece uygun çalþma frekans (50 Hz) elde edilir. Mekanik governör kontrol sistemli jeneratörlerde frekansmetre yüksüz iken 51-52 Hz gösterirken tam yükte normal çalþma frekans olan (50 Hz) gösterir. 19.5.5. Su Hareket Göstergesi Motor soðutma suyu göstergesi motor üzerindeki bir müþire baðldr. Böylece motor soðutma suyunun scaklð izlenir. Normal çalþma scaklð yaklaþk 85 °C (185 °F) dir. 19.5.6. Yað Basnç Göstergesi Motor startlandð andan itibaren yað basncn izlemek için kullanlr. Soðuk motorlarda motor snana kadar yað basnc daha da yüksek olur. 19.5.7. Acil Stop Butonu Krmz acil stop butonuna basldðnda jeneratör derhal durur ve buton tekrar eski konumuna getirilmedikçe jeneratör çalþmaz. 19.5.8. Akü Þarj Lambas Þarj alternatörü bulunmayan jeneratörlerde akü þarj lambasnn yanmas, þarj redresörünün çalþtðn yani aküye þarj yapldðn gösterir. Þarj alternatörlü jeneratörlerde bu lambann yanmas þarj iþleminde arza olduðunu gösterir. 28 19.6. Transfer Siviç Panýsunun Yeri ve Yerleþtirilmesi Transfer siviç yerleþiminde gözönüne alnacak noktalar þunlardr: Transfer siviçi mümkün oldu¤u kadar acil yük panosuna yakn yerleþtiriniz. Transfer siviç temiz, kuru, havalandrlmas iyi ve aþr sdan uzak ortamlarda olmaldr. Ortam ss 40 ºC üzerine çkt¤ zaman sigortalar ve þalterler daha çabuk açma yapacaktr. Transfer siviçi etrafnda yeteri kadar çalþma alan bulunmaldr. Jeneratörden çekilen akmlarn de¤eri mümkün oldu¤u kadar üç faza eþit da¤tlmaldr. Bir fazdan çekilecek akmn de¤eri nominal akm de¤erini kesinlikle aþmamaldr. Jeneratör için kullanlacak kuvvet kablolarnn akm taþma kapasiteleri verilmiþtir. Transfer siviç panosu jeneratörden ayr ise transfer siviç mümkün oldu¤unca da¤tm panosu yanna yerleþtirilir. Bu durumda jeneratörden, þebeke panosundan ve acil yük panosundan transfer siviç panosuna kuvvet kablolar çekilir. Ayrca jeneratör kontrol ve start panosundan transfer siviç panosuna 8x2.5 mm 2 kumanda kablosu çekilmelidir. Transfer siviç panosu jeneratör üzerine monte edilmiþ ise müþteri panosundan þebeke ve yük kablosu olarak iki adet kuvvet kablosu çekilmesi gerekir. Tipik acil güç sistemi yerleþimi tek hat þemasndan incelenebilir. Þekil 19.10. Tipik acil güç sistem yerleþimi 29 19.7. Otomatik Transfer Siviç Modülü (DSE 530) Alarm rölesi herhangi durumunda modülün 7 ve 8 nolu kontaklarn saniyede 1 defa açp kapayarak alarm verir. Otomatik ve Þebekeye Manuel Transfer Pozisyonu Bu pozisyonda OTS modül þebeke kesilmesini izler ve gerilim ayarlanan limitlerin dþna çktðnda aþaðdaki iþlem sras takip edilir. Start gecikme süresinin sonunda jeneratör start modülüne (remote start) çalþ sinyali gönderir. Jeneratör arza süresi baþlar (Start gecikme süresi içerisinde þebeke normale dönerse ünite stand-by duruma geri döner.) Jeneratör start modülü jeneratörü startlar Jeneratör voltaj ve frekans modül tarafndan kontrol edilir ve limitler içerisinde ise modül ön paneli üzerinde bulunan mimik diyagram da jeneratör hazr LEDi yanar. Isnma (Warm-up) süresi baþlar sürenin sonunda þebekenin yüke transferi kesilir. Transfer süresi baþlar, sürenin sonunda jeneratör yüke transfer edilir. Þebeke beslemesi ayarlanan limitler içerisine döndüðünde þebeke geri dönüþ (Manis Return) süresi baþlar, sürenin sonunda modül þebekeye manuel transfer için bekleyecektir. Modül otomatik pozisyona alnarak otomatik pozisyonundaki iþlem sras yerine getirilir. Yük þebekeye transfer edildikten sonra seçici anahtar þebekeye manuel transfer pozisyonuna alnabilir. Kontrol Sistem, Otomatik Transfer Siviç (OTS) kontrol modülü tarafÝndan ön paneli üzerine monteli dört pozisyonlu döner anahtar OTOMATÝK - OTOMATIK ve ÞEBEKEYE MANUEL DÖNÜÞ - MANUEL YÜKLÜ ÇALIÞMA - MANUEL YÜKSÜZ ÇALIÞMA ile kontrol edilir. Þekil 19.11. DSE 530 Otomatik Transfer Modülü Manuel Çalþma Seçici anahtar manuel yüksüz çalþma pozisyonuna alndðnda aþaðdaki iþlem sras yerine getirilir. Bu pozisyonda Start gecikme süresi yoktur. Modül Start and Run Generator çkþndan jeneratör start modülüne Remote Start sinyali gönderilir. Jeneratör arza (failure) süresi baþlar Jeneratör, start modülü tarafndan çalþtrlr. Jeneratör voltaj ve frekans izlenir, limitler içerisinde ise mimik diyagram üzerindeki jeneratör hazr LEDi yanar. Seçici anahtar manuel yüklü çalþma pozisyonuna alndðnda yük þebeke beslenmesinden kesilir jeneratöre transfer edilir. Seçici anahtar manuel yüksüz çalþmaya alndðnda yük jeneratörden kesilir, þebekeye transfer edilir. Gerektiðinde yükü jeneratöre transfer etmek için seçici anahtar manuel yüklü çalþma pozisyonuna tekrar döndürülür. Gerektikçe çalþma þekli bu þekilde tekrarlanabilir. Jeneratörü durdurmak için seçici anahtar AUTO pozisyonuna alnr. Böylece yük jeneratörden alnr ve transfer süresi baþlar sürenin sonunda yük þebekeye transfer edilir. Soðutma süresi baþlar sürenin sonunda jeneratör çalþ sinyali kesilir ve jeneratör stop eder. Otomatik Pozisyon Operasyon seçici anahtar AUTO A U T O pozisyonuna alnr. OTS modül þebeke beslemesini izler gerilim ve frekans ayarlanan limitlerin dþna çktðnda aþaðdaki iþlem sras takip edilir. Start gecikme süresinin sonunda jeneratör start modülüne (remote start) çalþ sinyali gönderilir. Jeneratör failure süresi baþlar. (Start gecikme süresi içerisinde þebeke normale dönerse ünite stand-by duruma geri döner.) Jeneratör start modülü jeneratörü startlar. Jeneratör voltaj ve frekans modül tarafndan kontrol edilir ve limitler içerisinde ise modül ön paneli üzerinde bulunan mimik diyagram da jeneratör hazr LEDi snma (Warm-up) süresi baþlar, sürenin sonunda þebekenin yüke transferi keslilir. Transfer süresi baþlar, sürenin sonunda jeneratör yüke transfer edilir. Þebeke beslemesi ayarlanan limitler, içerisine döndüðünde (mains return) þebeke. Seçici anahtar manuel yüklü çalþma Transfer süresi baþlar sürenin sonunda þebeke yüke transfer edilir. Motor soðutma süresi baþlar ve jeneratör yüksüz olarak çalþr. Soðutma süresinin sonunda start and run jeneratör sinyali (remote start sinyali) kesilerek jeneratör stop edilir. Soðutma süresi içerisinde þebeke beslemesi limitlerin dþna çkar ise start gecikme süresinin sonunda yük jeneratöre transfer edilir. 30 Fonksiyonlar ve Göstergeler Jeneratör Hazr LED göstergesi Jeneratörün yüke hazr ve ayarlanan limitler içerisinde olduðunu gösterir. ÞEBEKE HAZIR LED göstergesi þebekenin yüke hazr ve ayarlanan limitler içerisinde olduðunu gösterir. ÞEBEKE DEVREDE LED göstergesi þebeke kontaktörünün devrede olduðunu gösterir 2- YARDIMCI LED göstergeleri START GECKME ZAMANI RÖLES AKTF LED göstergesi (530 modülün) start gecikme rölesinin çalþtðn gösterir. ÞEBEKE GER DÖNÜÞ ZAMAN RÖLES AKTF LED göstergesi þebeke beslemesinin kararl hale gelmesi için þebeke geri dönüþ zaman rölesinin çalþtðn gösterir. 20. ALTERNATÖR ARIZALARI VE GDERLMES (MECC ALTE ALTERNATÖR) Arza Muhtemel Sebebi Arza Giderme Alternatörde ikaz ve voltaj yok Sigorta atk Kalc voltaj yeterli de¤il Kalc voltaj yok Sigorta de¤iþtir, yenile Motor devrini 15 % artr Elektronik regülatörün + ve terminallerine 15 V akü voltajn 30 W direnç üzerinden seri ve do¤ru polariteye dikkat edilerek ikazlama yaplr. Regülatörden ikazlama var, alternatörde voltaj ve ikaz yok Ba¤lantlarda kopuklar var Devre þemasna bakarak ba¤lantlar kontrol et Alternatör yüksüz iken voltaj düþük Voltaj ayar potansiyometresi ayarsz. Voltaj potansiyometreden ayarla Regulatör korumas devrede Hz kontrol et Sarg arzas Sarglar kontrol et Yükte iken alternatör voltaj düþük Voltaj ayar potansiyometresi ayarsz. Voltaj potansiyometreden ayarla Regulatör korumas devrede Aþr akm, güç faktörü 0.8den küçük, motor devri normalden 4% düþük. Regülatör arzal Regülatörü de¤iþtir, yenile Kablolar sök diodlar kontrol et Döner diodlar arzal Yüksüz iken alternatör voltaj yüksek Voltaj ayar potansiyometresi ayarsz. Voltaj potansiyometreden ayarla Regulatör arzal Regulatörü de¤iþtir, yenile Yükte iken alternatör voltaj yüksek Voltaj ayar potansiyometresi ayarsz. Voltaj potansiyometreden ayarla Regulatör arzal Regulatörü de¤iþtir, yenile De¤iþken voltaj (anstabil) Motor devri de¤iþken Regülatör ayarsz Motor devrini sabitle Regülatör, STAB Potansiyometresi üzerinden stabiliteyi ayarlayn 31 21. MOTOR ARIZALARI VE GDERLMES Aþaðda motorda meydana gelebilecek muhtemel motor arzalar ve sebepleri verilmiþtir. MOTOR ÇALIÞMIYOR Marþ Motoru Marþlama Yapmyor Akü yetersiz Akü baðlantlar yanlþ, ya da iyi sklmamþ Marþ anahtar arzal Marþ motoru tahrik mekanizmas kirli Marþ motoru arzal Yað basnc yetersiz Motor Çalþyor ve Duruyor Ateþleme svici kontaklar arzal Gaz sistemi ksmen tkal Hava sznts var Yavaþ Marþlyor Akü yetersiz Akü baðlantlar yanlþ, ya da iyi sklmamþ Yanlþ özellikle yað kullanlmþ Marþ motoru arzal Normal Þekilde Marþlama Yapyor Gaz yok Gaz selenoid valfi kapal kalmþ Vakum svici arzal Emme manifolrunda hava sznts var Gaz filtresi tkal Regülatör / Konventör arzal Elektriksel Bujiler ateþleme yapmyor Bujiler yaðl Buji yaltm hasarl Ateþleme bobini hasarl, yanmþ Ateþleme svici arzal Yakt kapama valfi veya vakum sviç baðlantlar yanlþ Motor Düzgün Çalþmyor Ateþleme Düzgün Deðil Buji ark boþluðu doðru deðil Buji yaltm hasarl Gaz sistemi ksmen tkal Regülatör arzal (Sadece LPG ve NG motorlar için) Mikserde sznt var (Sadece LPG ve NG motorlar için) Valfler skþmþ Valfler yanmþ Valf yay krlmþ 32 Motor Çkþ Gücü Düþük Ateþleme zaman geri kalyor Buji ark boþluðu aralð küçük Gaz hatt arzal (basnç düþük) Emme manifoltunda hava sznts var Valfler yanmþ ya da yerine tam oturmuyor Ateþleme zaman zinciri arzal Filtreler tkal Yeterli gaz gelmiyor Motor Düzgün Çalþmyor EFI arzal Yakt besleme hatt arzal Emme valfi (leri) tam kapanmyor Motor Vuruntu Yapyor Yanma odasnda aþr karbon birikmesi olmuþ Yataklar ya da pistonlar gevþemiþ. Motor Scaklð Normalin Üstünde Su seviyesi düþük Termostat arzal, yanlþ çalþyor Soðutma sisteminde pislik var Ortam scaklð >50ºC ve motor aþr yüklenmiþ Motor soðutma svs donmuþ halde motor çalþyor Fan kayþ gevþemiþ Radyatör pinleri tozlu, tkanmþ Silindir kafas contasnd sznt var Benzin karþm fakir / LPG ve NG karþm zengin þekilde motor çalþyor. NOTLAR NOTLAR NOTLAR AKSA MERKEZ Evren Mahallesi Gülbahar Caddesi 1. Sokak 34212 Güneþli Ýstanbul - Türkiye Tel: (0212) 478 66 66 Faks: (0212) 651 60 40 E-mail: aksa@aksa.com.tr FABRÝKA Taþocaðý Yolu No: 22 Mahmutbey Baðcýlar Ýstanbul - Türkiye Tel: (0212) 446 43 01 Faks: (0212) 446 43 00 AKSA SERVÝS VE YEDEK PARÇA Basýn Express Yolu Cemal Ulusoy Cad. No: 33 Ýstanbul - Türkiye Tel: (0212) 471 34 34 pbx Faks: (0212) 696 20 29 E-mail: satis@aksaservis.com.tr ÝSTANBUL ANADOLU YAKASI Kadýköy Tel: (0216) 469 58 58 Faks: (0216) 469 54 20 ÇORLU Tel: (0282) 651 18 95 Faks: (0282) 653 20 15 Pendik Tel: (0216) 467 26 88 Faks: (0216) 467 26 60 DÝYARBAKIR Tel: (0412) 238 04 44 Faks: (0412) 238 10 11 ÝSTANBUL AVRUPA YAKASI Avcýlar Tel: (0212) 472 40 10 Faks: (0212) 428 13 65 DENÝZLÝ Tel: (0258) 372 08 44 Faks: (0258) 372 09 46 Baðcýlar Tel: (0212) 630 79 80 Faks: (0212) 630 79 98 EDÝRNE Tel: (0284) 235 39 63 Faks: (0284) 235 35 26 Kaðýthane Tel: (0212) 210 90 37 Faks: (0212) 210 08 81 ELAZIÐ Tel: (0424) 233 91 91 Faks: (0424) 238 15 19 Karaköy Tel: (0212) 293 07 32 Faks: (0212) 251 92 64 ERZURUM Tel: (0442) 233 32 84 Faks: (0442) 233 27 44 Sefaköy Tel: (0212) 425 65 80 Faks: (0212) 425 65 84 ÝZMÝR Tel: (0232) 461 82 82 Faks: (0232) 462 24 40 ADANA Tel: (0322) 428 11 61 Faks: (0322) 428 15 40 KOCAELÝ Tel: (0262) 321 44 14 Faks: (0262) 321 06 74 ANKARA Tel: (0312) 472 71 71 Faks: (0312) 472 76 01 MARMARÝS Tel: (0252) 413 58 93 Faks: (0252) 413 85 93 ANTALYA Tel: (0242) 344 23 27 Faks: (0242) 344 16 75 ORDU Tel: (0452) 233 48 15 Faks: (0452) 233 09 12 ANTAKYA Tel: (0326) 215 60 70 Faks: (0326) 214 21 71 TRABZON Tel: (0462) 230 10 60-61 Faks: (0462) 230 10 64 BURSA Tel: (0224) 256 00 62 Faks: (0224) 256 95 41 VAN Tel: (0432) 216 20 89 Faks: (0432) 216 29 33 www.aksa.com.tr