tam metin
Transkript
tam metin
ÇİN HENÜZ 1 NUMARA DEĞİL Jeffrey Frankel ÇİN HENÜZ 1 NUMARA DEĞİL1 Jeffrey FRANKEL2 Bu Makale 09.05.2014 tarihinde yayımlanmış olup Sayın Frankel’ın izniyle Burak KÜRKÇÜ tarafından Türkçe’ye çevrilmiştir. Londra İktisat ve Siyaset Bilimi Okulunda (LSE) Kamu Yönetimi Yüksek Lisansını tamamlamış olan Burak KÜRKÇÜ halen ODTÜ Uluslararası İlişkiler Bölümünde Doktora öğrencisidir. 2 Harvard Kennedy School’da İktisat Profesörü 1 1 ÇİN HENÜZ 1 NUMARA DEĞİL Jeffrey Frankel ÇİN HENÜZ 1 NUMARA DEĞİL Jeffrey Frankel Pek çok kişi, Çin’in yakın zamanda ABD’yi sollayacağını iddia etmektedir. Bu köşe yazısında, belirtilen iddianın istatistiklerin hatalı kullanımından kaynaklandığı savunulmaktadır. Uluslararası Mukayese Programı (ICP) fiyat verileri yaşam standartlarını karşılaştırmak için gereklidir çünkü bir dolara karşılık gelen yuan Çin’de, ABD’de bir doların satın alabildiğinden daha fazla şey satın alabilmektedir. Ancak, Çin’in kırsal kesimlerinde pirincin ve giyeceğin ucuz olması Çin ekonomisini daha büyük yapmaz. Dünya ekonomisinde büyüklüğü ölçen şey ise bir yuanın dünya piyasalarında ne kadar şey satın alabildiğidir. Doğru fiyatlar kullanıldığında, ABD’nin hala ciddi bir farkla dünyanın en büyük ekonomik gücü olarak kaldığı görülmektedir. Son dönemlerde yayımlanan raporların ekseriyeti, “Çin bu yıl ABD’yi sollayarak en büyük ekonomi oluyor.” şeklinde açıklamalar yapmaktadır. Bu iddia, esasen yanlıştır. ABD hala ciddi bir farkla dünyanın en büyük ekonomik gücü olarak durmaktadır. Hikaye, Dünya Bankasının Uluslararası Mukayese Programı (ICP) Projesinin 29 Nisan tarihli raporunun yayınlanmasına dayanmaktadır (Dünya Bankası 2014). ICP’nin çalışması oldukça değerlidir. Ben, onların her altı yılda bir yayınlanan son tahminlerini heyecanla beklerim ve Çin dahil incelemelerimde kullanırım (Frankel, 2006,2010). (2005’ten önce, veri toplama uygulaması Penn Dünya Tablolarında görünmekteydi.) ICP rakamları, ülkelerin gerçek döviz kurları yerine satın alma gücü paritelerini (SAGP) kullanarak Gayrı Safi Yurtiçi Hasılalarını (GSYH) karşılaştırmaktadır. Eğer bireysel yaşam standartlarıyla ilgileniyorsanız, yapılması doğru olan budur. Eğer bir ülkenin küresel ekonomi içindeki ağırlığını ölçmeyle ilgileniyorsanız işte o zaman bunu yapmak yanlıştır diyebilirim. Bir ülkenin dünya ekonomisindeki büyüklüğü demek yuan’ın dünya piyasalarında faiz haricinde ne kadar satın alabileceği demektir. SAGP size Çin’de kaç tane saç kesimi ve diğer yerel mallardan alabileceğinizi söyler. Çin için varabileceğimiz sonuç, ortalama bir Çinlinin geliri (SAGP oranlarıyla doğru şekilde ölçülerek) veya Çin ekonomisinin toplam büyüklüğü (Cari döviz kurlarıyla GSYH’nin doğru ölçülmesiyle) kriterlerinde ABD’yi geçebilmesi için uzun bir yolu olduğudur. Bu, hiçbir şekilde ülkenin 30 yıllık bir süre boyunca tarihi bir mucize yaratan yıllık yüzde 10’lara yakın büyümesini hafife almak manasına gelmemektedir (Prasad 2009). 2 ÇİN HENÜZ 1 NUMARA DEĞİL Jeffrey Frankel Cari döviz kurlarıyla, ABD ekonomisi Çin ekonomisini neredeyse ikiye katlamaktadır (tam bilgi vermek gerekirse % 83 daha büyük). Ancak beklenen gün çok da uzak değil. Eğer Çin reel büyüme oranları her yıl ABD’nin büyüme oranını %5 geçmeye devam eder ve yuan reel olarak her yıl %3 değer kazanmaya devam ederse (Çin’de enflasyon daha yüksek), Çin ABD’yi 2021 yılında geçecektir (Yakın bir tarihte ancak şimdi değil). SAGP düzeltmesinin kullanımı ve hatalı kullanımı SAGP veya cari döviz kuru seçimi uluslararası ekonomistlerin aşina olduğu bir meseledir. Bu sinir bozucu ama kaçınılmaz olan teknik problem Çin’in üretim çıktısının kendi para birimi olan yuanla ölçülürken, ABD’nin gelirinin ise dolarla ölçülmesinden kaynaklanmaktadır. O halde, rakamları karşılaştırılabilir olabilmeleri için nasıl çevirmelisiniz? En açık çözüm zamandaş döviz kurlarını kullanmaktır (Çin’in yuanla hesaplanmış GSYH’sini dolar-yuan döviz kuruyla çarpın ki dolarla ifade edilebilsin). Diğer taraftan, Çinli vatandaşların yaşam standartları ölçülmek istenirse Çin’de pek çok mal ve hizmetin daha ucuz olduğu dikkate alınmalıdır. Bir yuanın Çin’deki satın alma gücü dışarıdakinden daha fazladır. Uluslararası ticarete konu olan bazı ürünler ise benzer fiyatlara sahiptir. Tişört, örneğin, Çin’de de ABD’de de aynı ölçüde ucuzdur (Petrol, Çin’de yurtdışındaki kadar ucuzdur, çünkü ithal edebilir). Ancak saç kesimi, uluslararası ticarete konu olmayan bir hizmet olduğundan, ABD’ye nazaran Çin’de çok daha ucuzdur. Bu sebeple, eğer ülkeler arasında kişi başına gelir hesaplaması karşılaştıracaksanız, tıpkı ICP’nin yaptığı gibi yerel satın alma gücünü ölçmeniz gerekecektir. Şekil 1. Gerçek Döviz Kurlarına ve ICP Oranlarına (Tahmini Yaşam Maliyeti) Bağlı Dünya GSYH Oranları, İkisi de Dolara Çevrilmiş Şekilde 3 ÇİN HENÜZ 1 NUMARA DEĞİL Jeffrey Frankel SAGP’nin Doğru Kullanımları SAGP ölçümü, hangi hükümetlerin vatandaşlarının yaşam standartlarını yükselttiğini bilmek başta olmak üzere pek çok amaç için faydalıdır. İkinci bir kullanım alanı da, ülkelerin para birimlerinin değerinin, üretkenlik sabit tutulduğunda, normalden düşük olup olmadığının tahmin edilmesidir (Cheung 2012, Cheung et al. 2010, Subramanian 2010). Bir üçüncüsü, bu ülkelerin kirliliği azaltmaya başlama konusunda yeterlilikleri olduğunu beklemenin mantıklı olup olmadığının muhakemesini yapmaktır. Uluslararası verilerde sülfür dioksit için dönüm noktasının kişi başı 10.000 dolar civarlarında olduğu tahmin edilmektedir. Şu anda Çin bu noktadadır. Kişi başı düşen gelire bakıldığında, kısa zamanda önemli bir mesafe kat etmiş olsa da SAGP ölçümleri esas alındığında dahi Çin hala göreceli olarak fakir bir ülkedir (Pethokoukis 2014). Kişi başı düşen geliri Arnavutluk’la neredeyse aynıdır ve 199 ülkenin içinde dağılımın tam ortasında (99uncu) yer almaktadır. Ancak Arnavutluk genellikle başlıklarda pek yer almaz. O halde neden Çin’le çok fazla ilgiliyiz? Muhtemelen kısmen oldukça dinamik bir ekonomi olduğu içindir ama sebep sadece bu değil. Çin dünyanın en büyük nüfusuna sahiptir. Orta gelirdeki birinin 4 ÇİN HENÜZ 1 NUMARA DEĞİL Jeffrey Frankel gelirini bir milyar kişiyle çarpınca, büyük bir sayı elde edilir. Çok büyük nüfus ve orta gelirin birleşimi ise ekonomik ve ayrıca siyasi gücü getirir. Neden ABD’yi mevcut bir numaralı güç diye kabul ederiz? Çünkü zengindir ama sebep sadece bu değil. Eğer kişi başı düşen gelir esas kriterse, o zaman Monako, Katar, Lüksemburg, Brunei, Liechtenstein, Kuveyt, Norveç ve Singapur ABD’den daha üst sıradadır. Bu mukayese söz konusu olduğunda, SAGP oranlarını veya gerçek döviz kurlarını karşılaştırma yapmak için kullanmış olmanız çok fark etmez. Kişi başı düşen gelirin göreceli sıralaması, büyüklüğün göreceli sıralaması kadar bu teknik seçime bağlı değildir. Esas sebep, Balassa-Samuelson İlişkisi diye adlandırılan olgu olarak da bilinen SAGP oranlarının kişi başı düşen gelirle yüksek korelasyona sahip olmasıdır(Balassa 1964, Samuelson 1964). Hangi ülkenin vatandaşı olmak istediğiniz sorulsa, muhtemelen en zengin ülkelerden birini tercih edersiniz. Ancak, Monako’yu, Brunei’yi ve Liechtenstein’ı dünyanın önde gelen ekonomik güçleri olarak değerlendirmeyiz, çünkü çok küçüklerdir. ABD’yi bir numaralı ekonomik güç yapan şey ise en büyük nüfuslu ülkelerden biri olmasıyla en yüksek kişi başı düşen gelire sahip olan ülkelerden biri olmasının birleşimidir (The Economist, 2014). SAGP’nin Yanlış Kullanımı O halde, Çin’in ekonomik büyüklüğü ve gücünün ABD ile nasıl kıyaslanacağı ve meydan okuyanın hükümranın yerini alarak birinci sıraya geçip geçmeyeceği sorusu yaygın bir çekiciliğe sahiptir (Subramanian 2011a). Bana, SAGP oranları bu kıyaslamayı yapabilmek için en iyi alternatif değil gibi geliyor. Neden? Güç veya büyüklük dediğimizde, aslında aşağıdaki sorulardan bahsediyoruz: Çok uluslu şirketler açısından bakıldığında, Çin piyasası ne büyüklüktedir? Küresel finans piyasaları açısından, RMB (Renminbi) uluslararası bir para birimi olarak doları zorlayacak mı (Frankel 2012, Subramanian 2011b)? 5 ÇİN HENÜZ 1 NUMARA DEĞİL Jeffrey Frankel IMF ve diğer çok taraflı kurumlar açısından, Çin ne kadar para katkısı sağlayabilir ve karşılığında ne kadar oy gücü olmalıdır (Frankel 2014)? Güney Çin Denizi konusunda birbirine rakip iddiaları olan ülkeler açısından, Çin ordusu kaç tane gemi alabilir? Toplam ekonomik ağırlığın konu olduğu bu ve benzeri sorular için, mevcut döviz kurlarıyla değerlendirilmiş GSYH kullanmak isteyebilirsiniz. Bazen, mevcut döviz kurlarını kullanarak kıyas yapmaya, döviz kurlarında sıklıkla görülen dalgalanmalara maruz kalınması gerekçesiyle karşı çıkılmaktadır. Bu doğrudur. Ancak SAGP düzeltmesindeki büyük ölçüm hataları daha kötüdür. 5 yıllık ortalama döviz kurunu esas almak bir yıllık döviz kullanmaktan daha iyi bir yöntemdir. Bu dönem için Çin-ABD mukayesesinde büyük bir fark çıkmamaktadır. Ancak döviz kurlarında büyük dalgalanmalar görüldüğünde, burada belirtilen diğer istatistiksel hesaplamalara göre daha küçük bir fark çıkmaktadır. Yazarın Notu: Bu makalenin daha kısa şekilde düzenlenmiş versiyonu Project Syndicate’de bulunmaktadır. Yorumlar oraya iletilebilir. KAYNAKÇA Balassa, Bela (1964), “The Purchasing-Power Parity Doctrine: A Reappraisal”, Journal of Political Economy, 72(6): 584–596. Cheung, Yin-Wong (2012), “Exchange rate misalignment: The case of the Chinese Renminbi”, CESifo Working Paper: Monetary Policy and International Finance 3797. Cheung, Yin-Wong Cheung, Menzie D Chinn, and Eiji Fujii (2010), “Measuring Misalignment: Latest Estimates for the Chinese Yuan”, in Simon Evenett (ed.), The USSino Currency Dispute: New Insights from Economics, Politics and Law, VoxEU, April. The Economist (2014), “Measuring GSYH: The dragon takes wing”, 3 May. Frankel, Jeffrey (2006), “On the Yuan: The Choice between Adjustment under a Fixed Exchange Rate and Adjustment under a Flexible Rate”, CESifo Economic Studies, 52(2): 246–275. Frankel, Jeffrey (2010), “On the Yuan: The Choice between Adjustment under a Fixed Exchange Rate and Adjustment under a Flexible Rate”, in Simon Evenett (ed.), The USSino Currency Dispute: New Insights from Economics, Politics and Law, VoxEU, April: 51– 60. 6 ÇİN HENÜZ 1 NUMARA DEĞİL Jeffrey Frankel Frankel, Jeffrey (2012), “Internationalization of the Precedents”, Journal of Economic Integration, 27: 329–365. RMB and Historical Frankel, Jeffrey (2014), “IMF reform and isolationism in the US Congress”, East Asia Forum, 29 January. Frankel, Jeffrey and Rose, Andrew (2005), “Is Trade Good or Bad for the Environment? Sorting Out the Causality”, Review of Economics and Statistics, 87(1). Pethokoukis, James (2014), “Sorry, China, the US is still the world’s leading economic power”, AEIdeas, 30 April. Prasad, Eswar S (2009), “Is the Chinese growth miracle built to last?”, China Economic Review, 20(1): 103–123. Samuelson, Paul A (1964), “Theoretical Notes on Trade Problems”, Review of Economics and Statistics, 46(2): 145–154. Subramanian, Arvind (2010), “New SAGP-Based Estimates of Renminbi Undervaluation and Policy Implications”, Peterson Institute for International Economics Policy Brief 108. Subramanian, Arvind (2011a), Eclipse: Living in the Shadow of China’s Economic Dominance, Peterson Institute for International Economics. Subramanian, Arvind (2011b), “Renminbi Rules: The Conditional Imminence of the Reserve Currency Transition”, Peterson Institute for International Economics Working Paper 11-14. World Bank (2014), “2011 International Comparison Program Summary Results Release Compares the Real Size of the World Economies”, Press release, 29 April. 7