İyi Satranç Oyuncusu ile İyi Liderlik Arasındaki Bağlantı
Transkript
İyi Satranç Oyuncusu ile İyi Liderlik Arasındaki Bağlantı
içimizdekiL‹DER Doç. Dr. Yeflim Toduk Akifl ‹yi Satranç Oyuncusu ile ‹yi Liderlik Aras›ndaki Ba€lant› Dünyan›n en iyi Ceo’lar› acaba çok iyi satranç oyuncusu olabilir mi? Ya da; dünyan›n en büyük satranç ustalar› çok iyi Ceo olabilirler mi? H arvard Business Review (HBR), Nisan 2005 say›s›nda büyük satranç ustas› Kasparov ile söylefli yapm›fl. Bu makaleyi okurken 13 y›ld›r yapmakta oldu€um yönetim dan›flmanl›€› – beyin avc›l›€› gözlü€üyle, Kasparov’un özgeçmifline dikkat ettim. Kasparov, küçük yaflta göstermifl oldu€u baflar›lar›n arkas›ndaki s›rr›n annesi oldu€unu vurguluyor ve onu, hayat›ndaki gerçek itici güç olarak tasvir ediyor. Matematik ve satranç aras›nda oldukça s›k› bir ba€ olmas›na karfl›n, Kasparov’un beflerî bilimler okumufl olmas›nda annesinin ›srarlar› oldukça etkili çünkü, annesi her zaman fantazi ve hayalgücünün gereklili€ine inanm›fl. Annesi onu, “birey” olmaya, 18 CEO’s/ 2005/ Say›: 20 toplumu anlamaya ve gelifltirmeye yönlendirmifl. Satranç flampiyonlu€unun hayat›ndaki tek amaç olmas›n› engellemifl. Tek yönlü olmas›n›n ve hayat›n gerçeklerinden eksik kalmas›n›n önüne geçerek, esnek davranmas›n› desteklemifl. Bu ay, ifl dünyas›n›n tercih etti€i rekabet oyunlar›n›n bafl›nda gelen satranç ve bu oyunun liderlik ile olan iliflkisini ele al›yoruz. 1984’ten beri dünyan›n bir numaral› oyuncusu olan Garry Kasparov, 22 yafl›ndayken dünyan›n en genç satranç flampiyonu oldu ve bugün, tüm zamanlar›n en baflar›l› satranç oyuncusu olarak an›lmakta. HBR editörü Diane L. Coutu’nun, Garry Kasparov ile lar ç›karabilece€imizi vurguluyor. Üstelik diyor ki: “Büyük bir satranç ustas› en iyi gününde önemli hatalar yapmad›€› takdirde bilgisayarlar› yenebilmektedir. Yapay zeka, ancak bu mümkün olmad›€›nda ortaya ç›kacakt›r.” yapm›fl oldu€u Nisan 2005 tarihli röportajda Kasparov’un yapm›fl oldu€u aç›klamalar, liderlik ve satranç oyunu aras›ndaki iliflkiyi ve lider olman›n gereklerini, en güzel flekilde gözler önüne sermektedir. KASPAROV’A GÖRE SATRANÇ VE REKABET Satranç oyunu, ifl rekabeti için gerçekten çok iyi bir benzetme… Tahmin edilemezlik ve rekabet hem satranç için, hem de ifl dünyas› için en temel iki ortak özellik. Satrançta karfl›dakinin hamlesini tahmin etmek oldukça zordur. T›pk› bunun gibi, ifl dünyas›nda da firmalar›n ne gibi rakip stratejilerle, fiyatland›rmalarla ve ürünlerle karfl›lacaklar›n› belirlemeleri, öngörmeleri o kadar güçtür. Kasparov; satranç oynaman›n, ifl dünyas›nda baflar›l› olmak için bir gösterge oldu€unu düflünmüyor. Baz› satranç oyuncular› Kasparov’un ezeli rakibi Karpov gibi, detaylarla ilgilenirken baz›lar› da kendisi gibi bütüne bakmay› tercih ederler ki; ifl dünyas›nda kimi zaman küçük problemleri çözümlemek, kimi zaman da risk almak ve bütüne bakmak önemlidir. Bizim benzetmemiz Kasparov ile ayn› do€rultuda; detaylar yöneticinin ifli. Liderlikte ise olmazsa olmaz bütünü görme gere€i, vizyon oluflturmak… SATRANÇ VE SEZG‹LER Kasparov, hem satrançtaki hem de iflteki baflar›n›n, daha çok bir psikolojik avantaj› elde etme durumu oldu€u görüflünde; satranç ustalar›n›n daha çok sezgilerini ve psikolojik avantaj sa€layarak oyunlar› kazanma hünerlerini öne ç›kar›yor. Kasparov, satranc›n gücünü, ifl rekabeti için bir model olarak al›yor ve satranç oyuncular›n›n, sezgileri ve analiz yetenekleri aras›nda denge kurmak zorunda olduklar›n› vurguluyor. Kendisini rakibinin yerine koyarak ve tamamen oyuna konsantre olarak, rakibini kendi kurgulad›€› oyun yönüne çekti€ini, böylece de kazand›€›n› belirtiyor. Ona göre, bu CEO’lar için de geçerli ancak tehlikeli bir taktik olabilir. Sezgi, Kasparov için iyi bir satranç oyuncusunun en belirgin özelli€i… Sadece mant›k ve zeka ile de€il, hayalgücüyle ve hislerle oynand›€›nda puan al›nmas› kaç›n›lmaz. Ünlü satranç ustalar› maçlardaki en zorlu anlar›nda tamamen sezgilerine güvenerek hareket ederler ve en iyi hamlelerini bu anlarda yaparlar. Bu da demek oluyor ki, bu oyuncular› iyi yapan onlar›n analitik yetenekleri de€il; bask› alt›nda kulland›klar› sezgi güçleridir. 1997 y›l›nda IBM’in satranç oynayan süper bilgisayar› Deep Blue’ya yenilen Kasparov, bilgisayarlar kadar h›zl› olamasak bile yine de biz insanlar›n, sezgileri yard›m›yla çok daha iyi oyun- Satranç oyunu ve ifl dünyas›ndaki liderlik aras›nda nas›l bir iliflki var? Satranç, iki parlak beynin masa bafl›nda ustal›kla ve sab›rla savaflt›€› zorlu bir rekabet oyunu… Liderlik ise, kaç›n›lmaz olarak rekabet ortam› içerisinden gelir. ‹fl dünyas›nda lider, her zaman rakipleri oldu€unu bilmeli ve onlar›n olas› hamlelerine karfl› öngörülü olmal›d›r. Stratejik düflünme ve uygulama, hem satranç oyununun, hem de liderli€in temel tafl›d›r. ‹yi bir satranç oyuncusu, rakibinin k›sa vadedeki hamlelerini tahmin edip bunlara karfl› ad›mlar atarken, uzun vadeli düflünerek de rakibine karfl› haz›rl›kl› olur. Oyun stratejisini gerekti€inde rakibinin hamlesine göre de€ifltirir ve farkl› bir hamle ile karfl›s›ndakini flafl›rt›r. ‹fl dünyas›nda da iyi bir lider, rakiplerinin olas› ürünlerine, fiyatland›rmalar›na ve stratejilerine karfl› öngörülü olup onlara karfl› uzun vadeli planlar yapar. Gerekti€inde de bu planlar› de€ifltirip bambaflka bir hamleyle rakiplerini alt eder. Lideri lider yapan zaten bu stratejik düflünme yetene€idir. Lider, her zaman belirsizlik ve tahmin edilemezlik ile yüz yüzedir. Ama, satrançta da rakip oyuncu binlerce pozisyondan birini seçecektir ki, bu da gerçek bir tahmin edilemezliktir. Lider de satranç oyuncusu da belirsizliklere karfl› öngörülü olup stratejik davranarak baflar› sa€lar. Liderler için duygular ve sezgiler ne kadar önemlidir? Sadece analitik düflünmek, satranç oyuncusunun kazanmas› için yeterli midir? Peki ya lider sadece analitik düflünerek rakiplerini alt edebilir mi? Her ikisi için de analitik ve stratejik düflünmek ne kadar önemliyse; sezgi gücünden yararlanmak da o kadar önemli. H›zl› ve etkin karar verebilmek liderin en önemli özelliklerindendir. De€erlendirmelerinde iflin içine mant›€›n›n yan› s›ra sezgilerini de katarak, durumun önceliklerini belirlemelidir. Stratejiler oluflturmal› ve bu stratejiler do€rultusunda sorunlar› çözmelidir. Mant›€›n›n yan› s›ra, içindeki sesi dinleyerek kararlar alan nice liderler vard›r ki; en büyük baflar›lar›na bu durumlarda imza atm›fllard›r. CEO’s/ 2005/ Say›: 20 19 ‹çimizdekiL‹DER B u ayki yaz›m›zda Apple-Bilkom’un yeni Genel Müdürü Tansu Ye€en ile liderlik üzerine yapm›fl oldu€um röportaj› sizlerle paylaflmak istiyorum. Tansu Ye€en 39 yafl›nda. Alman Lisesi ve Bo€aziçi Üniversitesi, Elektrik-Elektronik Mühendisli€i mezunu. Digital, HP ve Microsoft’ta önemli baflar›lara imza atm›fl bir lider yönetici. Tansu Ye€en’in liderli€e bak›fl aç›s› ve kendi liderli€ini de€erlendirifli en az Kasparov’unki kadar etkileyici… Liderlik size göre nedir? Liderlik; liderin ekibine flirketinin nereye gidece€ini göstermesi yani, vizyonu belirlemesi, ekibini etkilemesi ve kendisine inanmalar›n› sa€lay›p önlerine ç›kan problemleri aflmalar› konusunda onlara yard›mc› olmas›d›r. K›sacas› çal›flanlar›n, çal›flmalar›n›n momentumunu h›zland›rmas›d›r. Liderlerden bunlar› yapmas› beklenir, sadece her liderin bunu yap›fl tarz› kendisine özgüdür. Ekibininizle ilk haftalar›n›z› nas›l geçirdiniz? ‹lk olarak ifle bafllamadan önce, “The First 90 Days” isimli kitab› bir kez daha hat›rlamak için okudum. ‹fle bafllad›€›m ilk iki gün ekiple birlikte planlama toplant›s› yapt›k. Bu toplant›da tüm ekip üyelerinin flirketi nas›l gördüklerini anlamaya çal›fl›p, odaklanmam›z gereken noktalar› belirlemelerini istedim. fiirketimiz için 7 temel öncelik belirledik. Daha sonra yönetim ekibimdeki herkesle bire bir toplant›lar düzenledim. Paralelinde de kullan›c› gruplar› ve ifl ortaklar›m›zla toplant›lar düzenledim. Ayr›ca Apple’›n Paris merkez ofisine gidip orada iki gün geçirerek onlar›n görüfllerini ald›m. Yirmi ikinci günümde de tüm bu bilgiler do€rultusunda ekibimle haz›rlad›€›m flirketin 5 y›ll›k stratejik plan›n› sundum ve gerekli onaylar› ald›m. Ne kadar detayc›s›n›zd›r? Büyük resmin görülmüfl olmas› kadar, detaylar›n da iyi düflünülmüfl olmas›na önem veririm. Ama elbette ki, bir yöneticinin tek bafl›na, olas› tüm detaylarla u€raflmas› mümkün de€ildir. Bu nedenle, ekibime her aflamada güvenmek isterim. Onlar›n iflleri do€ru yürüttü€ünü görmek bana her zaman güven vermifltir. Ayl›k düzenli toplant›larla da bu güveni tazelemeye çal›fl›r›m. 20 CEO’s/ 2005/ Say›: 20 Satranç oynar m›s›n›z? Ayda 2-3 kez oynar›m ve oynamaktan da çok keyif al›r›m. Sizce vizyon kurmak m› önemli, ekibi o vizyon çerçevesinde harekete geçirmek mi? Siz nas›l yapars›n›z? Vizyon kurmak çok önemli ama vizyonu ekiple kurmak daha da önemli çünkü o zaman, ekibinizin sahip ç›kt›€› bir fley için çal›flmaya bafll›yorsunuz. Ekibinizi belirlenmifl olan vizyon çerçevesinde harekete geçirmeniz için onlar› etkilemeniz ve onlar›n önlerini açabilmeniz laz›m. Ben daha çok ekibimle yak›ndan ilgilenerek, ekip içerisinde tak›m çal›flmas›n› kuvvetlendirerek ve çal›flt›€›m kiflileri motive ederek onlar› harekete geçiririm. Bunun da vizyona giden yolda çok önemli bir ad›m oldu€una inan›yorum. Bu görüflmeden yapt›€›m ç›kar›mlar, benim “Türkiye’nin Gerçek Liderlik Haritas›” ad›yla yazd›€›m kitab›mdaki model ile do€rudan örtüflüyor. Liderlik etmek için güven ortam› ve aç›k iletiflim önflart. Ancak bu koflullarda lider vizyonu ile takipçilerini sürükleyebiliyor… Kaynaklar: Harvard Business Review, Nisan 2005, sayfa 49, “A Conversation with World Chess Champion Garry Kasparov”. Yeflim Toduk Akifl, “Türkiye’nin Gerçek Liderlik Haritas›”, Alfa Yay›nlar› ‹stanbul, Eylül 2004. Sizce güven nedir? Ekibinizde güveni nas›l sa€lars›n›z? Güven kazan›lmas› çok zor ama kaybedilmesi de çok kolay bir fleydir. Güvenin olmad›€› bir ekibin uyum içinde çal›flmas› çok zordur. Kiflilerin hem birbirlerine hem de flirketin gelece€ine güven duymalar› gerekmektedir. Ekibimdeki kiflilerin birbirlerine güven duymalar›n› isterim. fiirkete güven duymalar› için ise sat›fl performans›, yönetim toplant›s› notlar› gibi flirketteki tüm bilgilerin ve konular›n düzenli olarak tüm çal›flanlarla paylafl›lmas›n›n gerekli oldu€una inan›r›m. Ekibinizle, üstlerinizle ve çal›flma arkadafllar›n›zla ifl ortam›nda ne tür iletiflim kurars›nz? Herkesle samimi ama ciddi bir iliflki kurmaya çal›fl›r›m. Kap›m herkese aç›kt›r ve aç›k iletiflimin gereklili€ine inan›r›m. Üstlerimle de bana güven duymalar›n› sa€layacak ve iflime ne kadar hakim oldu€umu anlayabilecekleri bir iliflki tayin etmeye çal›fl›r›m. Baflar›n›z›n s›rr› nedir? Formülü var m›? Baflar›m›n s›rr›n›n ekibi, ifl ortaklar›n› ve müflterileri iyi dinleyip bu do€rultuda karar vermekte ve herkesin memnuniyetine önem vermekte yatt›€›n› düflünüyorum. Baflar›n›n formulünü de k›saca, “Geri bildirim x Geri Bildirim x Geri Bildirim = Do€ru vizyon ve sonucunda Kaç›n›lmaz Baflar› “ diye özetleyebilirim. L‹DER‹ L‹DER YAPAN STRATEJ‹K DÜfiÜNME YETENE⁄‹D‹R… L‹DER DE, SATRANÇ OYUNCUSU DA BEL‹RS‹ZL‹KLERE KARfiI ÖNGÖRÜLÜ OLUP, STRATEJ‹K DAVRANARAK BAfiARI SA⁄LAR.