basın kuruluşlarında genel bilgisayar ağ sistemi

BASIN KURULUŞLARINDA GENEL
BİLGİSAYAR AĞ SİSTEMİ
Basın kuruluşları, yapısı gereği çok kullanıcılı ağ yapılarını barındırmaktadır.
İşleyiş olarak hiyerarşik düzenleme ile yapının kontrolü yönetim kademelerindeki
yetki ve sorumluluk zincirini aynı şekilde takip eder. Bu bakımdan bilgisayar sistemi,
seviyelendirilmiş kullanıcı yapısı ile erişim kontrolleri ve yetkilerin denetlendiği bir
yapıdadır.
Basın kuruluşlarında iş akışının basit şeması:
Şematik anlatımda verilen yapı, hem işleyiş hiyerarşisini, hem de ağ
yapısındaki kullanıcı erişimlerini ifade etmektedir.
1
Ağ yapıları genel olarak Karma Topoloji ile kurulur ve yönetim birimleri
arasında doğrusal bir akış öngörülürken, departmanlar içerisinde yıldız ağ
topolojisi tercih edilir. Yönetim birimlerinin aşağıya doıru hiyerarşide
kendilerinden aşağıda kalan birimlere doğrudan erişebilme yetkileri vardır. Ancak
bu durum, yönetim kademesinin özelliğine göre okuma, yazma ve okuma-yazma
erişimi olabilir. Örneğin; yazı işleri olarak da tanımlanan deparmanlarda, departman
(bölüm) şefleri kendi yıldız topolojilerindeki tüm terminallere okuma ve yazma
erişimine sahiptirler. Yani terminaldeki bir bilgisayardaki herhangi bir belgeyi
görebilir, içeriğini değiştirebilirler. Ancak diğer departmanlarda yer alan
terminallerdeki belgelerin yalnızca erişime açık olan kısımdaki bilgilerine sadece
okuma erişimine sahiptirler.
Diğer yandan ağ hiyerarşisinde doğrusal ağ üzerinde bulunan sayfa
düzenleme grubu, departmanlar bünyesindeki terminallere erişme yetkisine sahip
değildirler. Benzer şekilde Departmanlarda bulunan terminallerdeki kullanıcılar,
sayfa düzenleme, grafik tasarım ve film ünitelerine erişim hakkına sahip
değillerdir. Departman yöneticileri ise sadece okuma erişimine sahiptirler.
Tüm bu yapının iki önemli yöneticisinden biri olan yazı İşleri Müdürü ise bu
terminallere çift yönlü erişime sahiptir.
Genel Yayın Yönetmeni'ne bağlı olarak çalışan departmanlar, işleyiş gereği
dışarından yazma ve okuma erişimine sahip olmazlar. Ancak Genel Yayın
Yönetmeni okuma erişimi gerçekleştirebilir.
Reklam ve promosyon departmanı, doğrudan olmamakla birlikte grafik
tasarım ve sayfa düzenleme departmanlarına havuz üzerinden okuma erişimi
gerçekleştirebilirler.
Şemada Havuz olarak belirtilen ve bir anlamda tüm bilgi ve belgelerin
toplandığı alan, yetki durumlarına göre haber havuzu için departmanlara ayrılan
alanlarda çift yönlü, diğer alanlarda tek yönlü olmak üzere farklı seviyelerde
erişime izin verir. Özellikle görsel materyalin saklandığı havuza kimse tarafından
silme erişimi verilmez. Ancak kopya oluşturma ve yeni belge yazma erişimi
mümkündür.
Sisteme dışarıdan erişim, (INTERNET, WAN vb.) TCP/IP protokolü ile
denetlenerek AĞ YÖNETİM PROTOKOLLERİ (NMP) ile yönetilirler. Dışarıdan
erişen bir kullanıcı, sisteme giriş kullanıcı adı ve şifresini girdiğinde sistem,
protokoller yardımıyla kullanıcıya tanımlanan yetki ve sınırlılıkları kontrol ederek
ilgili erişimlere izin verir. Aynı zamanda sistemde farklı işletim sistemleri de
bulunacağından (örneğin departmanlardaki terminaller DOS-Windows, sayfa
düzenleme ve grafik departmanlarında MacOS gibi), ağ yönetim protokollerinin
kullanılması kaçınılmazdır.
Tüm bu yapının dışında sistem yönetimini gerçekleştiren teknik grup,
sisteme fiziksel ve yazılım bakımından müdahalede bulunabilir; tüm yetki limitlerini
aşabilir. Ancak bu erişimler de sistem yönetimi kontrol seviyeleri ile sınırlandırılır
ve tüm erişimler sistem belleğinde günlük biçiminde tutulur.
2
Sistemin yedeklenmesi ve olası saldırılara karşı güvenlik yapıları da sistem
yöneticileri tarafından kontrol edilir.
BASIN KURULUŞLARINDA KULLANILAN
TASARIM AMAÇLI BİLGİSAYAR PROGRAMLARI
Basın kuruluşlarında Sayfa düzenleme ve tasarım amaçlı kullanılan
programlar, hazırlanan içeriğin niteliğine göre yeteneklere sahip program
türleridir. Örneğin gazete sayfa düzenleme işlevini gerçekleştirmek üzere, sayfa
üzerindeki nesnelerle hızlı bir biçimde çalışmaya izin veren, işlevi sadece
düzenlemesi yapılacak olan metin ve görselleri bir arada tutmak ve birbirlerine
göre konumlarını, büyüklüklerini düzenlemek gibi işlevi olan sayfa düzenleme
programları (QuerkXpress, InDesign, PageMaker gibi). Ancak düzenlemesi
yapılan yayın, görsel niteliği yüksek ve grafik değerli içerik bakımından zengin ise
(örneğin dergilerin birçoğu) vektörel esaslı tasarım programlarına yönelim ve bu
tip programların (Adobe Illustrator, Freehand,CorelDRAW gibi) kullanılması
yaygınlaşır.
Vektörel esaslı programların kullanılması, aynı zamanda ölçü bakımından
büyük çalışmaların hazırlanması sırasında da işlevseldir. Örneğin bir Bilboard
tasarımı, nokta esaslı bir programda tasarlandığında (Photoshop gibi) gereç
ölçülerde çalışmaya izin vermeyebilir. Çünkü nokta esaslı programlarda
hazırlanan nesneler, kendisini oluşturan noktaların her birinin değerleri toplamı
ile ölçüldüğünden, hem tasarım, hem de saklama sürecinde byte cinsinden yüksek
kapasiteler gerektirir. Sayfa düzenleme programları ise grafik çalışmaların
zenginliğini kısıtlar. Vektörel esaslı programlar, yapılan çalışmaların boyutlarını
büyütme/küçültme gibi işlemlerde, dışarından kullanılan görseller hariç, sorun
oluşturmaz.
Nokta esaslı programlar ise (örneğin Photoshop) özellikle yayınlarda
kullanılan görsellerin düzenlenmesi, baskıya uygun hale getirilmesi veya tamamen
yeni ilüstrasyonların oluşturulmasında ağırlıklı olarak kullanılır. Örneğin yayında
kullanılacak bir fotoğrafın kadraj düzenlemesi veya görsel kalitesinin (ışık
değerinin düzenlenmesi, çevresel kirliliklerin kaldırılması gibi) artırılmasında
kullanılırlar.
Bahsi geçen tüm programlar, ağ yapısının içerisinde işlev gören terminal
bilgisayarlarda yüklü halde olduklarından, barındırdıkları işletim sisteminden
bağımsız olarak birbirleriyle veri alışverişinde bulunurlar. Yani sisteme bağlı bir
bilgisayarda hazırlanan yayın içeriği, yetkilendirilmiş başka bilgisayarlar
tarafından açılarak düzenlenebilir veya son işleme alınabilir. Diğer yandan basın
kuruluşlarında, departmanın ihtiyaç ve işlevlerine göre program yapılanması da
uygun bir stratejidir. Örneğin bir gazetede sadece grafik departmanında
Photoshop benzeri fotoğraf editörü (nokta esaslı) bir program yüklü olması doğru
bir yaklaşımdır.
3
BAZI PROGRAMLAR
QuarkXPress
QuarkXPress, dünyada en çok tercih edilen ve masaüstü yayıncılıkta endüstri
standardı haline gelmiş, Quark Inc. firmasının sayfa tasarım programıdır.
QuarkXPress'in Mac OS ve Windows ortamlarında kullanılabilir sürümleri ayrı ayrı
üretilmektedir.
QuarkXpress, Gazete, dergi, kitap kapağı gibi birçok tasarımda kullanılan bir
programdır.
Bilgisayar ortamı kullanılarak üretim hazırlığı yapılan hemen hemen tüm ticari
dergi, gazete, kitap gibi yayınların sayfa tasarımları ve metin içerik düzenlemeleri bu
programla hazırlanabilmektedir.
Kullanımda olan son sürümü, 2008'de piyasaya sürülen QuarkXPress 8'dir.
Ancak hâlâ 3.32, 4.1, 5.0 ve 6.5 sürümleri çoğu profesyonel tarafından kullanılmaya
devam etmektedir. Ticari olarak normal ve "Passport" diye ayrılan iki farklı türü
bulunmaktadır.
InDesign
InDesign, Adobe firmasının ürettiği masaüstü yayıncılık yazılımı. Yayıncılık
profesyonelleri için bir sayfa düzeni ve tasarım aracıdır. Firma içi kod adı olan K2
(Quark Killer) olarak da bilinir. Türkiye'de Auto Info, Byte; yurtdışında New York
Times gibi kimi yayınlar bu programda hazırlanmaktadır. Sıklıkla kullandığınız Adobe
uygulamaları ile sıkı sıkıya entegre olan InDesign, karmaşık grafikler ve tipografik
kullanımlar içeren sayfa tasarımları için daha hızlı iş üretim akışı ve daha esnek bir
yaratıcı ortam sunuyor. Kullanımda olan son sürümü CS4'tür.
Indesign Profesyonel sayfa mizanpajı ve tasarımda yeni bir standart olarak
sektöre yerini aldı. InDesign QuarkXpress ve Adobe PageMaker dosyalarını da açabilir,
böylece yeni bir tasarım olanakları dünyasına girerken işlerinizi de yanınıza
alabilirsiniz. InDesign metin ve grafikleri ölçeklendirmek ve kaydırmak, eğimli
doldurma ve çizgileri kullanmak veya Bezier yolları çizmek ve düzenlemek için yaratıcı
özgürlük sağlar.
Adobe Indesign ile tüm basılı işler yapılabilmektedir. Adobe Indesign(indizayn)
ile Yayıncılık, Matbaacılık, Dizgicilik, Broşür Tasarımı, Kartvizit Tasarımı, Dergi
Tasarımı, Flyer, Insert Tasarımı, Afiş Tasarımı işlemlerini kolayca yapabilirsiniz. Ayrıca
Adobe Indesign; Photshop ve illustrator programlarıyla mükemmel bir uyum içerisinde
çalışmaktadır.
4
CorelDRAW
CorelDRAW 1989 yılında kullanıcılarla tanışan vektörel tabanlı bir grafik
tasarım programıdır, tasarımcıların, grafikerlerin ve profesyonel sanatçıların
çalışmaları için tasarlanmıştır.
CorelDRAW matematiksel olarak tanımlanmış noktalar kullanır. Örnek
vermek gerekirse bir çizgi çizebilmek için CorelDRAW' da A noktasından B noktasına
düz çizgi çek demek yeterlidir bunu o şekilde kaydeder. Fotoğraf işlem
programlarında ise Al-Bl; A2B2;...A20-B20 koordinatlarına nokta koy demek gerekir.
Fotoğraf işlem programlarında noktalar pixel olarak tanımlanıp görülürken
CorelDRAW' da vektörel kullanıldığı için düz ve kesintisiz olmaktadır. Yapılan bir
çizim çok büyük ebatlara kalite kaybı yaşanmaksızın değiştirilebilir, dosyanın
kaydedilmesinde boyut sorunu yaşanmaz.
CorelDRAW' in kullanım alanları oldukça geniştir ama ağırlıklı olarak
masaüstü yayıncılığı, dijital baskı yapanlar, matbaalar, tekstil firmaları ve reklam
tanıtım firmaları kullanır
Corel Draw, masaüstü yayıncılıkta kullanılan ve en çok tercih edilen grafik
tasarım programları arasmda ilk sıradadır. Masaüstü yayıncılıkta, vektör tabanlı
grafik tasarım programları arasında hem içerik hem hem de uygulama alanlarının
çok geniş olması sebebiyle çok yaygın olarak kullanılmaktadır. Vektör tabanlı
çizimler yapabilmesinin yanında, imajlar üzerinde yapabildiği düzenlemeler, Corel
Draw'ın kendi başına çoğu projenin üstesinden gelmesini sağlamaktadır.
Bilindiği üzere vektör tabanlı programlar, çizimlerin başlangıç ve bitiş
noktası arasındaki tüm uygulamaların (renk, efekt.) proje içine gömülmeden, sayısal
olarak hafızalarında tutarlar. Bu sebeple vektör tabanlı grafik tasarım
programlarının proje dosyaları çok küçük boyuta sahiptirler. Mesela 20x28 cm
ebatında bir el ilanı çalışması vektör tabanlı grafik tasarım programlarında 5-10 kb
arasında bir boyuta sahipken, pixel tabanlı grafik tasarım programlarında aynı el
ilanı çalışması (dpi değerine bağlı olarak) 2 mb'dan başlayıp artan bir boyuta
sahiptir.
Corel Draw, vektör tabanlı çizimler yapabildiği gibi, çoğu imaj düzenleme
programlarının kabiliyetlerinin çoğuna sahiptir. Vektörel çizimin imaja çevrilmesi,
dpi değeri ve pixel ölçülerinin verilebilmesi, imajların renk düzeninin değiştirilmesi
(CMYK, RGB, Grayscale, Black-VVhite.), imajlara çeşitli efektlerin verilmesi, gibi
sayısız işlemi Corel Draw, kendi başına yapabilmektedir. Ayrıca, vektör ve pixel
tabanlı çalışmalar dışında internet sayfası tasarlama, Adobe Acrobat dosyası üretimi
gibi bazı uygulamaları da
gerçekleştirebilmektedir. Corel'in en büyük artılarından biri çalışma dosyasına
import (ithal) edilen imajları, kayıt esnasmda kendine özgü bir sıkıştırma (compress)
yöntemi ile sıkıştırır ve dosya boyutunu orijinal boyutunun neredeyse 1/3 oranına
düşürür.
5
Freehand
Aldus firması tarafından yaratılan, daha sonra Macromedia firması tarafından
alınıp geliştirilen, en son olarak da Macromedia'nın Adobe tarafından satın alınan,
vektör tabanlı illüstrasyon ve çok sayfalı grafik tasarım programı. Bitmap ve vektör
grafikleri tasarlamaya yarar ve genelde matbuğ baskılar ve grafikler için
tasarlanmıştır. Dreamweaver ve Flash ile uyumludur. Adobe firması, Freehand'in
yeni sürümlerini çıkarmak yerine hepsini Adobe Illustrator programında
toplamıştır.
Freehand'in çalışma ortamını, ekranın üst tarafında yatay olarak
görebileceğiniz Araç Çubukları [Toolbar] ve objeler için dikey olarak konumlanmış
değişik değer ve komutları verebileceğiniz Paletler [Palettes] oluşturur.
Adobe Photoshop
Adobe Photoshop, piksel tabanlı bitmap resim düzenlemede bir standart
olan, Adobe Systems'in sayısal fotoğraf işleme yazılımıdır. Vektörel işlemlerde ve
yazı işleme konusunda da bazı yetenekleri olmakla beraber, pazar lideri olmasını
sağlayan özelliği bit resim işlemesidir.
Photosop CS2 sürümünden itibaren, "Smart Object" adında geliştirilmiş,
vektörel verilerin kalitesi bozulmadan photoshop ortamına aktarılmasını sağlayan
bir sistem ile kullanıcılara büyük bir kolaylık sağlanmıştır.
Adobe Photoshop grafiklerimizi fotoğraflarımızı düzenleyebileceğimiz bir
resim editörüdür.
Resim editörlüğü kategorisinde dünyanın en popüler programıdır.
Resimdeki satürasyon, kontrast, ışık gibi değerler ile oynayabilmemize yarar.
Basım yayın organları başta olmak üzere renk,resim veya web sitesi tasarımı
uğraşan her alandaki kuruluş için Adobe Photoshop değişilmez bir program haline
gelmiştir.
6