Sayın Osman Öztürk`ün Güvenli Okul isimli kitabını
Transkript
Sayın Osman Öztürk`ün Güvenli Okul isimli kitabını
Osman Öztürk I2I GÜVENLİ OKUL PROJESİ Copyright © 2013 Bahçeşehir Üniversitesi - Osman Öztürk GÜVENLİ OKUL Yayımlayan Uğur Eğitim ve Pazarlama Yayıncılık A.Ş. - Bahçeşehir Üniversitesi Yayınları Genel Müdür Hande Alpay Yayına Hazırlayan Osman Öztürk Kapak Tasarım Bestimage Reklam Tel.: (0212) 236 91 42 İç Tasarım ve Mizanpaj Karist Baskı Çözümleri Tel.: (0212) 438 08 32 Yayınevi Uğur Eğitim Pazarlama ve Yayıncılık A.Ş. EGS Business Park Blokları Yeşilköy Mah. Atatürk Cad. No: 12 B2 Blok K: 2, D: 133-134 Yeşilköy / İstanbul Tel.: (0212) 660 58 41 - Faks: (0212) 660 58 42 www.uguryayincilik.com.tr / e-mail: info@uguryayincilik.com.tr Sertifika No: 11061 Bahçeşehir Üniversitesi Çırağan Cad. Osmanpaşa Mektebi Sok. No: 4-6 Beşiktaş / İstanbul Tel.: (0212) 381 05 60 Faks: (0212) 381 05 50 www.bahcesehir.edu.tr / e-mail: info@bahcesehir.edu.tr Bahçeşehir Üniversitesi Yayınları No: 87 Baskı - Cilt Esen ofset İkitelli Organize Sanayi Bölgesi, Atatürk Bulvarı, No: 50/G 34490 Başakşehir / İstanbul Tel.: (0212) 549 25 68 Sertifika No: 12676 Bu eserin hiçbir kısmı; kitaplar, eleştirel makaleler ve yorumlar bünyesinde yer alan alıntılar haricinde, yazarın müsaadesi olmaksızın herhangi bir elektronik, mekanik fotokopi, kayıt ya da sair şekil veya surette çoğaltılamaz, tekrar kullanılmak üzere kaydedilmez veya aktarılamaz. ISBN: 978-605-5461-40-9 GÜVENLİ OKUL PROJESİ Ön Söz Ş İDDET OLGUSU toplumlarda yüzyıllardır var olmasına, hatta insanlık tarihi kadar eski olmasına karşın, uzun yıllar okullarda ciddi bir sorun olarak algılanmamıştır. Ancak bu konuda son zamanlarda yapılan akademik çalışmalarda elde edilen veriler kapsamında yapılan değerlendirmelerde; okullarda, meydana gelen şiddet olaylarının diğer ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de son yıllarda arttığı, öğrenciler arasında gözlenen şiddet olaylarının dikkate alınması gereken boyutlarda olduğu saptanmıştır. Oysa okulların temel sorumluluklarından biri, öğrencilere, istenmeyen davranışlardan ve modellerden arındırılmış bir çevre sunmaktır. Üstelik okulda asayişin sağlanması ve öğrencilerin kendilerini güvenlikte hissetmeleri, okullarda eğitim etkinliklerinin sürdürülebilmesinin de ön koşullarından biridir. Şiddetin öğrenciler üzerindeki zararları fiziksel, psikolojik ve gelişimsel olabilmektedir. Şiddetin daha çok fiziksel zararları üzerinde durulsa da, şiddete maruz kalan öğrencilerin stres, kaygı gibi psikolojik belirtiler de gösterdikleri bilinmektedir. Hatta bazı araştırmalar, şiddete tanıklık eden öğrencilerin de psikolojik olarak etkilendiklerini ortaya koymaktadır Şiddet ayrıca, öğrencilerin akademik, fiziksel ve sosyal gelişimlerini de yavaşlatmakta, öğrencilerin kapasitelerini maksimum düzeyde ortaya koymalarını engellemektedir. Araştırma bulguları ayrıca, şiddet veya zorbalığa uğrayan öğrencilerin önemli bir bölümünün okul sevgilerinin azaldığı, zorba öğrenciler yüzünden okula I3I I IV GÜVENLİ OKUL gitmekten korktukları saptanmıştır. Oysa okulda çocukların fiziksel, psikolojik ve gelişimsel bakımdan tehlikelerden ve zararlı şeylerden korunması gerekir. Okulların güvenliği sorunu sadece ülkemizin değil, tüm gelişmiş ülkelerin son yıllardaki önemli eğitim sorunlarından biri hâline gelmiştir. Güvenli okul; öğrencilerin, öğretmenlerin ve diğer personelin kendilerini fiziksel, psikolojik ve duygusal bakımdan özgür hissettikleri, okulda öğrenme için uygun bir ortamın yaratıldığı, öğrenci, öğretmen, yönetici, yardımcı personel ve ziyaretçilerin olumlu etkileşimde bulunduğu, tavır ve tepkilerin tehdit edici tarzda olmadığı, olumlu ilişkilerin ve kişisel gelişimin önünün açık olduğu bir iklimin hakim olduğu öğrenci ve personelin okulun her yerinde barış içerisinde yaşadığı, bir grubun diğer arkadaşlarından daha üstün olmadığı, okuldaki tüm bireylerin birbirlerine saygılı davrandığı, okul iklimi içerisinde öğretmen, öğrenci, yönetici, personel ve ziyaretçilerin pozitif etkileşim içerisinde oldukları yerdir. Amerikan Ulusal Okul Güvenliği koordinatörü, Ronald D. Stephan’a göre güvenli bir okul; okulun her yerinde, hafta sonu da dahil korku, şiddet ve şüphenin olmadığı özgür çevredir. Bu bağlamda, okul güvenliği ve güvenli okul kavramlarının Ülkemiz ve dünya ölçeğindeki anlam, algılama ve okul güvenliğini sağlamadaki ana etmenlerin neler olduğu, bileşenlerine düşen ödev ve sorumluluklarının neler olduğu, bilinen ve tespit edilen sorunlarla başa çıkma yolları ve güvenli okul prototipinin nasıl olması gerektiğine dair ve kısaca bu alanda ihtiyaç duyulan birçok bilgi ve tespitleri bir araya getirerek bizlere sunan Sayın Osman ÖZTÜRK’e teşekkür ediyorum. Bahçeşehir Üniversitesi olarak akademik anlamda özel güvenlik eğitimine önem vereceğiz. Ülkemizde özel üniversiteler kapsamında ilk defa faaliyete geçecek olan Bahçeşehir Üniversitesi M.Y.O. Özel Güvenlik ve Koruma Ön Lisans programını açmanın mutluluğunu yaşıyorum. Şimdi olduğu gibi bundan sonra da güvenli okul kapsamındaki tüm çalışmalara akademik desteğimizi sürdüreceğiz. Güvenli okulların sıcacık ikliminde, sevinçle sınıfları dolduran öğrencilerin oluşturduğu bir eğitim-öğretim kuşağında hep birlikte olma dileğiyle… Enver YÜCEL Bahçeşehir Üniversitesi Mütevelli Heyeti Başkanı GÜVENLİ OKUL PROJESİ Yazarın Ön Sözü Y ARINLARIMIZIN en büyük gücü ve umudu çocuklarımızı geleceğe hazırlamak hepimize düşen yaşamsal bir sorumluluktur. Dünya nüfusunun yarısını, ülke nüfusunun ise %30’unu çocukların oluşturduğu günümüzde, çocukların şiddet ve tehditlerden uzak yaşamaları için gerekli tüm önlemlerin etkinlikle alınması ve yapılması gereken plan ve projelerin bir program doğrultusunda yapılması gerekmektedir. Okullar ve çevresinde oluşabilecek güvenlik risk ve tehditlerinin önlenmesinde, kolluk kuvvetleri ile işbirliği yapılması yanında; okul, öğrenci, aile, özel güvenlik ve toplum işbirliğinin sağlanmasının önem ve etkililiği tartışılmaz bir gerçektir. Okul güvenliği, sadece okul ve çevresinin güvenliğini sağlayıcı ve koruyucu çalışmaları içermez. Güvenlik algısının güçlü olduğu güvenlik yönetiminin tüm aşamalarında, okul bina ve kampüslerinin tasarımından, sosyal, kültürel ve sanatsal etkinliklerin çeşitliliğine ve kalitesine, öğrencilerin şiddet içeren davranışlarından öğrenmeye odaklanmalarına kadar, okul kültürü ve iklimini oluşturan tüm etmenleri de içermektedir. Güvenli okul, okul paydaşlarının özgür ve barışçıl bir okul ortamında, korku ve endişelerden uzak, eğitim ve öğretimlerini güven ve huzur içinde yaptıkları, sevgi ve saygıyla bezenmiş sımsıcak duyguların okul koridorlarında ve bah- V 5 VI GÜVENLİ OKUL çelerinde özgürce dolaştığı, birbirlerine değer veren ve konulmuş kurallara uyan, okula bağlılıkları güçlü, davranışları dengeli bireylerin oluşturduğu bir güvenlik algısını ve boyutunu kapsamaktadır. Güvenli okul kavramını içselleştirmiş ve standartlarını gerçekleştirmiş okulların oluşturduğu bir Türkiye özlem ve umudunu yüreğimde çok güçlü duygularla taşıyorum. Bugün bir hayal gibi görünen bu arzu ve umudun, bir gün mutlaka gerçek olacağına inanıyorum. Bu konuda sorumlulukları bulunan, başta devlet kurumlarımız olmak üzere, sivil toplum kuruluşlarına, ailelere, özel güvenlik ve kolluk kuvvetlerimize, okul yöneticilerine ve yarınlarımızın umut çiçekleri öğrencilerimize başarılar, mutluluklar ve özlü çalışmalar diliyorum. Bu kitabın okul güvenliği alanında yapılacak ve farkındalık oluşturacak diğer çalışmalara da olumlu katkı ve motivasyon sağlaması dileğiyle. Bu kitabın basılması süreçlerinde büyük destek ve yardımlarını gördüğüm ülkemizin seçkin üniversitesi, Bahçeşehir Üniversitesi Rektörlük ve çalışanlarına sonsuz Saygı ve Teşekkürlerimle. Güvenli ve Mutlu Yarınlar… Osman ÖZTÜRK GÜVENLİ OKUL PROJESİ Teşekkür V ARLIKLARI ve sevgileri ile yaşam sevincimin temel taşlarını oluşturan eşim Nuran’a, kızlarım Eda ve Duygu’ya ve Duygu’nun ailemize kattığı Arda’ya ve bu kitabın bütün aşamalarında alın teri döken sevgili Çınar GÜSTÜM’e, Sevgili Ünal UYSAL ve Özer ÖZBEN’e sonsuz sevgi ve teşekkürlerimle... V7I I V 8I I I GÜVENLİ OKUL PROJESİ GÜVENLİ OKUL PROJESİ Giriş H IZLI BİR GELİŞİM ve değişim sürecinin yaşandığı dünyamızda, bütün ülkelerin en büyük zenginliği ve gücü yetişmekte olan çocuklardır. Her toplum çocukların sevgi, şefkat ve güven içerisinde iyi bir eğitimden geçmesini istemektedir. Çocuklara ne kadar çağdaş ve kaliteli eğitim verebilir ve ne kadar da tehlike ve risklere karşı koruyabilirsek, geleceğimizi de o kadar sağlam temeller üzerine kurabiliriz. Çocuklarımızın geleceğe dair hayallerinin üstüne, bir damla sevgi ve umudu serpiştirerek, dünyamızı sorunlardan arınmış, barış ve özgürlükler dünyasına dönüştürebiliriz. Çocuklarımıza hak ve özgürlüklerinin korunduğu, suç ve şiddetten zarar görmediği, barışçıl ve mutlu insanların yaşadığı bir dünyanın bırakılması tüm insanlığın ortak sorumluluğudur. Dünya çocuklarının sorunlarının çözümünde ve daha mutlu bir dünyanın oluşturulmasında okulların işlev ve rolü tartışılmaz bir konumdadır. Yedi milyarlık dünya nüfusunun yarısını, ülkemizde ise toplam nüfusun %30’unu, yani 22.6 milyonunu çocuklar oluşturmaktadır. 17.2 milyon öğrencinin bulunduğu ülkemizde ve dünyada eğitim çağındaki çocukların daha güvenli bir eğitim ortamında eğitimlerini sürdürebilmelerine yönelik “Güvenli Okul Projesi”nin önem ve değerini ortaya koymaktadır. I9X X GÜVENLİ OKUL Çocuklar hiçbir zaman sorunların kaynağı olmamalıdır. Tam aksine sorunları çözme kaynağı olmalıdır. Çocuklar dünyanın geleceği için en değerli varlıklarımızdır. Gelecekte dünyanın daha güvenli, daha sevgi ve barış dolu olmasını istiyorsak, onların sorunlarına zaman ayırmalıyız ve çözüm bulmalıyız. Ve çocuklarımızı sevgiyle kucaklamalıyız. Yarınlarımızın güvencesi öğrencileri geleceğe hazırlayan okullarda başarılı ve güven içinde bir eğitim-öğretimin gerçekleştirilebilmesi için eğitim ortamında öğrenci, öğretmen ve ailelerin kendilerini güven içinde hissetmeleri önem kazanmaktadır. Her öğrenci okulun her köşesinde kendini evindeki gibi güvende hissetmelidir. Okul güvenliği çocuğun ya da okul personelinin okula gitmek amacıyla evinden ayrılması anından başlayarak evine dönünceye kadar geçen tüm aşamaları içermektedir. Eğitim ortamını güvensiz yapan olgu ve nedenleri tespit etmek ve geciktirmeden söz konusu nedenleri ortadan kaldırmak yaşamsal bir öneme sahiptir. Toplumun yansıması olan okulu toplumdan ayrı tutmak uygun bir davranış değildir. Tüm çocuklar ve gençlerin yaşamlarında küçük ya da büyük riskler ile karşılaşma olasılığı vardır. Ve tüm çocuklar korunmaya muhtaçlardır. İçinde yaşadığımız çağın gelişim ve değişim hızı çocukların karşı karşıya bulunduğu risklerin sayısını da arttırmaktadır. Okulların temel amacı eğitim olsa da çocuklara çok önemli bir sosyalleşme ortamı da sağladıkları bir gerçektir. Şiddet olaylarının çok yönlü olduğu okullarda, okul paydaşları arasında uygulanan şiddet nedeniyle, okul ortamının güvenliği olumsuz etkilenmektedir. İlköğretim okullarında her üç öğrenciden birinin düzenli olarak zorbalığa uğradığı ve mağdur olan kız öğrencilerin oranının yüksek olduğu bilinmektedir. Öğrencilerin okula yönelik algılarını ve bu algıları etkileyecek faktörleri belirlemek ve okullarda alınabilecek önlemleri düzenlemek güvenli okulun amaçlarından biridir. Suç, yüzyıllar boyu toplumların önemle üzerinde durdukları ve önlemek için çalıştıkları evrensel bir olgudur. Suç oranlarının düzeyi ile bireylerin eğitim GÜVENLİ OKUL düzeyi arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır. Ülkemiz genç nüfusu yoğun olan bir ülkedir. Eğitimle toplumun istediği davranışların kazanılma durumu, bireyin okul sisteminde kaldığı süreyle yakından ilgilidir. Kişisel, ailesel, toplumsal ve okuldan kaynaklanan etmenler devamsızlığa neden olmaktadır. Zorbalık küresel bir sosyal problemdir. Zorbalıkta gücün sistematik kullanımı söz konusu olduğundan önlenmesi konusunda ailelere, topluma ve medyaya sorumluluklar düşmektedir. Güvenli okul ortamının sağlanmasında, çocukların ve ailelerinin okula aidiyet duygularının güçlü olması, öğretmenlerin ergen psikolojisi ve çocuklarla iletişim alanlarında eğitimli ve çocuklara karşı doğru davranış modellerine sahip olmaları gerekmektedir. Çocukların güven ve sevgi içinde eğitim gördüğü, demokratik yöntemlerle okul yönetimine katıldığı, okul içerisinde kültürel ve sportif aktivitelerde özgürce yer aldığı, okul duvarlarının sevgi, barış ve güven duvarları haline geldiği bir ortamın oluşturulduğu güvenli okul gerçeğinin, dünyada ve ülkemizde toplumsal barış ve sosyal uyumun sağlanmasına katkıda bulunacağı varsayılmalıdır. Toplumumuzun geleceğini kuracak çocuklarımızın, yarınların yetişkin bireyleri olarak hak ettikleri değerlerle donanmaları geleceğe yapacağımız en büyük yatırım olacaktır. Victor Hugo “Bir okulun yapılması, bir hapishanenin kapanması demektir.” diyerek eğitim ile suç arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktadır. Toplumun örgütlü bir kurumu olarak okulda roller ve sorumluluklar ve uyulması gereken yazılı kurallar vardır. Okul toplumun bir parçası olduğundan, sorunları önleme ve çözmede yerel paydaşlarla işbirliği yapmalıdır. Ülkeden ülkeye toplumsal yapı ve ihtiyaçlar farklılık göstermekte ve okulların güvenliğini etkileyen oldukça fazla etmen bulunmaktadır. Okullarda güvenli ortamın ve çevrenin yaratılması için farkındalık yaratmak gerekmektedir. Ülkemizde azımsanmayacak kadar fazla çalışma yapılmakta ise de yeterli olmamaktadır. Gelişmiş ülkelerde yapılmakta olan çalışmalar ülkemize de uyarlanmalıdır. 1X1I XII GÜVENLİ OKUL Okul, öğrenci ve servis güvenliği konusunda uzman kadrolar oluşturularak okullarda etkin çalışmalar yapılmalıdır. Okul güvenliği, öğrenci, öğretmen ve okul çalışanları gibi kişileri, bu kişilerin birbirlerine karşı tavırları gibi çevresel faktörleri içermekle birlikte, fiziksel koşulları da kapsamaktadır. Güvenli okul, yalnızca suça karışmaktan veya suçtan zarar görmekten korkulan okul olmayıp, yönetici ve okul çalışanlarının tutum ve davranışlarını, okulun tasarımını ve binanın yapısından donanımına kadar daha birçok özelliği de içinde taşıyan bir okuldur. Okulun ulaşım, sağlık, eğitim ve sosyal çevre açısından uygun bir yerde olması kişinin sosyo-kültürel gelişimini de etkilemektedir. Güvenlikle ilgili problemlere çözüm aramak çoğu zaman okul yöneticileri ya da öğretmenlerin değil kolluk kuvvetlerinin görevleri olarak algılanmaktadır. Okul güvenliğinin sağlanmasında okul yöneticileri, öğretmen ve rehberlerin rollerinin önemli olduğu kabul edilmelidir. Okul güvenliği çok aktörlü ve çok fonksiyonlu işbirliğini gerekli kılmaktadır. Okullarda az sayıda da olsa büyük şiddet olayları meydana geldiğinde, öğrenci kabahatlerinin sıkı bir şekilde cezalandırılması, sınırlayıcı kurallar konulması, metal detektörler, okul özel güvenliği ve okul polisi ile güç ve baskının sinyallerini barındıran, sindirme stratejilerinden oluşan sert bir yaklaşım ortaya konulmaktadır. Bu tür yaklaşımlar yüzünden okul atmosferi potansiyel bir düzensizlik ve şiddet endişesi ile sarılmakta ve okulun baskıcı yaklaşımı, okul iklimini olumsuz etkilemektedir. Okul güvenliği son yıllarda eğitim sistemleri için en önemli problemlerden biri haline gelmiştir. Şiddeti ortadan kaldırmak ve öğrencilere daha kaliteli ve güvenli alanların sağlanması için öncelikle şiddetin nedenlerinin tespit edilerek yok edilmesi için gerekli önlemler alınmalıdır. Şiddet olayları insanları sindirmek, korkutmak ve rahatsız etmek için uygulanan katı ve sert tutum ve davranışları içermekte ve sosyal yaşamda öğrenilerek işlenmektedir. Okul güvenliğini açıklamaya yönelik çalışmalarda üç teori ortaya çıkmaktadır. Kontrol teorisine göre, okullardaki şiddet olaylarının temelinde toplumsal ve kültürel etkililiğin zayıflığı yatmaktadır. Toplumsal değerler aile ve okul gibi kurumlarca çocuklara yeterince aktarılamamaktadır. Mevcut yasal uygulamalar zamanla bireye etki etmemekte ve geleneksel kurallar daha kolay etkilemektedir. GÜVENLİ OKUL Okul iklimi teorisi, okulun sahip olduğu iklimin okul suçluluğu ile doğru bir ilişkisi olduğunu öne sürmekte ve olumlu iklimin olduğu okullarda şiddet görülmezken olumsuz iklimin hüküm sürdüğü okullarda ise şiddete sıklıkla rastlandığını öngörmektedir. Toplumsal çözülme teorisi, toplumla özdeşleşen toplum güvenliği ile okul güvenliği arasında doğru bir ilişkinin olduğunu ileri sürmektedir. Buna göre okuldaki şiddet olayları bağımsız olarak düşünülemez, mutlaka toplum ile ilişkilendirilmesi gerekir, çünkü okul toplumun ayrılmaz bir parçasıdır. Okul güvenliğini etkileyen etmenleri sosyolojik açıdan çeşitli nedenlere bağlayan bu teoriler bütünsel bir anlayış ile değerlendirilerek sorunun çözümüne katkı sağlanmalıdır. Yaşanabilir ve güven dolu bir toplumun oluşması için empati yapabilme özelliğinin yerleşmesi önemlidir. Çocukları ve gençleri hayata bağlamak, onlarla kaynaşmak, yarınlara dair umutlarını güçlü tutmak için aile ve okula büyük sorumluluklar düşmektedir. Eğitim bireyde istendik davranış değişikliği yapabilmektir. Eğitim yoluyla bireyin sosyalleşmesi sağlanarak içinde yaşadığı toplumun bir üyesi haline gelmeleri sağlanmalıdır. Okul güvenlik yönetimi okulun her türlü güvenliği konusunda kurumların ve insanların işbirliğini sağlama, onları okul güvenliği amacı doğrultusunda yönetme ve yürütme faaliyet ve çabalarının toplamıdır. Okul güvenliğinin yönetim sorumluluğu, okul yönetimine aittir. Okullarda güvenli ortamın sağlanması için öğrenci, öğretmen ve ailelere yönelik bilgilendirme ve bilinçlendirme faaliyetleri yürütülmesine ağırlık verilmelidir. Okullarda güvenliği olumsuz etkileyen iç ve dış faktörlerin tespit edilmesi, şiddet ve şiddet içerikli olayların boyutunun belirlenmesine yönelik analizler yapılması, okul güvenliğinin sağlanmasında etkili olacaktır. Okullarda meydana gelebilecek şiddet ve şiddet içerikli olayları önlemek amacıyla çok yaygın ve etkili çalışmalar yapılmalıdır. Ülkemiz, 22.6 milyon çocuk nüfusuyla, diğer ülkelere göre farklı bir demogra- XIII XIV GÜVENLİ OKUL fik yapıya sahiptir. Bu durum okul güvenliği ve çocuk konusunda yeni sosyal ve güvenlik politikaları oluşturulmasını ve eğitimlerinin sürekli geliştirilmesini zorunlu kılmaktadır. Son yıllarda okullarda yaygınlık ve ivme kazanan şiddet olayları eğitimcileri, uzmanları ve ülke yöneticilerini ciddi önlemler almaya zorlamaktadır. Ülkemizde ve gelişmiş ülkelerde güvenli okul ortamının sağlanması konusu önemli bir öncelik haline gelmiştir. Öğrencilerin güvenli bir ortamda eğitimlerini sağlayabilmeleri için koruyucu ve önleyici çalışmalara önem verilmelidir. Okullarda akademik anlamda eğitim ve öğretim etkinliklerinin etkili olarak gerçekleştirilebilmesi için okul ortamının elverişli olmasının yanında, okulun fiziksel kapasitesi, öğrencilere sunduğu okul atmosferinin de öğrencinin öğrenme ve gelişim psikolojisi üzerinde etkisi bulunmaktadır. Güvenli okul eğitimin korku, şiddet ve kaygıdan uzak, güvenli bir ortamda gerçekleştiği okuldur. Özgüven ve bağlılık duygusunun olduğu bir iklimsellik vardır. Öğrencilerin okulda karşılaşabilecekleri güvenlik risklerine karşı güvenli bir çevrede yaşatılması gerekir. Bu görev okul yönetimi, öğretmen, aile, toplum ve devlet tarafından paylaşılmalıdır. Bireyin beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu yönlerinden dengeli ve sağlıklı bir şekilde gelişmiş bir kişiliğe, özgür ve bilimsel düşünce gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip, insan hak ve özgürlüklerine saygılı, kişiliğe değer veren, topluma karşı sorumluluk duyguları ile dolu, yapıcı ve yaratıcı, verimli kişiler olarak geliştirmek Türk Milli Eğitiminin amaçlarından biridir ve bu amaç doğrultusunda modern ve çağcıl çalışmalara hızla devam edilmelidir. Okul içi ve dışı çalışmalarda okul-aile-kurum ve kuruluşlar, sivil toplum kuruluşlarının katkısı ve rolleri oldukça önemlidir. Alınacak önlemler bir bütün olarak değerlendirilerek birey ve kurumlar çözüm sürecine dâhil edilmelidir. Rehberlik ve psiko-sosyal çalışmalarla, okulu bir cazibe merkezi haline getirici, öğrencilerin okula bağlılığını, derslere ilgilerini arttırıcı, beceri ve yeteneklerini derinleştirici, boş zamanların sosyal, sportif, kültürel, sanatsal ve bilimsel etkinliklerle zenginleştirilmiş, okul koşullarının ve ikliminin sımsıcak sevgiyle sardığı bir okul yaratılmalıdır. Tüm anlatımların içerdiği gerçek; aydınlık geleceğimizin umut çiçekleri çocuklarımızı, güvenli bir eğitim ortamında çağcıl bir anlayışla geleceğe hazır- GÜVENLİ OKUL lamamızdır. Serpilip büyümeleri için sevgi ve şefkatimizi desen desen yüreklerine ördüğümüz çocuklarımızı korumak, kollamak ve asla örselenmelerine müsaade etmemek en önemli görevimiz olmalıdır. Güvenli okul; öğrenci, öğretmen ve diğer çalışanların kendilerini fiziksel, psikolojik ve duygusal bakımdan özgür hissettikleri, öğrenme ve öğretme için en uygun ortamın olduğu, tedirginlik, korku ve gözdağının olmadığı, yüksek ölçekli güvenlik algısına ve uygulamalarına sahip, özgür ve güvenli bir ruhu, huzurlu ve mutlu bir atmosferi, birbirini seven ve değer veren, okuluna bağlılık hissiyle dolu, öğrenmeye ve öğretmeye odaklanmış öğrenci ve öğretmenleri, uyum ve uzlaşıyla oluşturulmuş kuralları, olası suç olgularına karşı önceden saptanmış plan ve projeleri bulunan, proaktif bir güvenlik algısının etkin ve yetkin olduğu, ailelerin çocuklarının dönüşünü gönül rahatlığıyla beklediği, sınıfları tebessüm eden, sosyal, sanatsal, sportif ve kültürel etkinliklerle renklendirilmiş bahçesi öğrencilerin sevinç çığlıklarıyla çınlayan, umut ve bilginin güneş gibi ısıttığı, gözlerinin içi gülümseyen okuldur. XV GÜVENLİ OKUL PROJESİ İçindekiler Ön Söz......................................................................................................................... III Yazarın Ön Sözü.........................................................................................................V Teşekkür....................................................................................................................VII Giriş............................................................................................................................. IX 1- Güvenli Okul ve Okul Güvenliği..........................................................................5 2- Okul Güvenliği Tanımlamaları...........................................................................7 3- Okul Güvenliği ile İlgili Teoriler....................................................................... 9 Kontrol Teorisi.................................................................................................... 9 Okul İklimi Teorisi............................................................................................10 Sosyal ve Toplumsal Çözülme Teorisi...............................................................12 4- Okul Güvenliğini Olumsuz Etkileyen Faktörler...........................................13 Okul İçi Faktörler..............................................................................................13 Fiziksel Faktörler......................................................................................13 Psikolojik Faktörler .................................................................................14 Sosyal Faktörler........................................................................................14 Okul Dışı Faktörler............................................................................................14 Bireyden/Akran Grubundan Kaynaklanan Faktörler..............................14 Ailevi Faktörler.........................................................................................15 Toplumsal Faktörler.................................................................................15 1 2 GÜVENLİ OKUL 5- Okul Güvenliğini Etkileyen Sorunlar..............................................................17 Şiddet.................................................................................................................19 Zorbalık............................................................................................................. 20 Hırsızlık............................................................................................................ 22 Vandalizm......................................................................................................... 23 Madde Bağımlılığı............................................................................................ 23 Okul Çeteleri..................................................................................................... 24 Terör................................................................................................................. 25 6- Okul Güvenliğinin Ölçülmesine İlişkin Yaklaşımlar..................................27 Okul Güvenliği Ölçeği....................................................................................... 28 7- Okul Güvenliği Sorununun Çözümlenmesine İlişkin Yaklaşımlar........31 Polis Modeli Yaklaşımı......................................................................................31 Okul İklimi Yaklaşımı....................................................................................... 32 8- Okul Güvenlik Planı........................................................................................... 35 Okullarda Kriz Planlaması ve Yönetimi............................................................37 9- Okul Güvenliğinin Kapsamı ve Boyutları .....................................................41 Güvenli Okul ve Aile......................................................................................... 42 Okul Kuralları................................................................................................... 43 Okul Yönetimi................................................................................................... 43 Şiddet Olayları ile Mücadele Yöntemleri......................................................... 44 Okullardaki Şiddetin Önlenmesi ile İlgili Çalışmalar...................................... 44 10- Okul Güvenliğine İlişkin Rol ve Sorumluluklar........................................47 Okul Yöneticisinin Okul Güvenliğine İlişkin Rol ve Görevleri........................ 48 Okul Rehber Öğretmenlerinin Görev ve Sorumlulukları.................................51 Öğretmenlerin Okul Güvenliğine İlişkin Rol ve Görevleri.............................. 52 Ailelerin Okul Güvenliğine İlişkin Rol ve Görevleri........................................ 54 11- Okul Güvenliğini Etkileyen Risk ve Faktörler.............................................55 12- Okula Yabancılaşma ve Güvenli Okul...........................................................57 13- Dünya Ülkelerinde Okul Güvenliği Uygulamalarına Bakış....................61 Amerika Birleşik Devletleri’nde Kampüs ve Okul Güvenliği Uygulamaları.........................................................61 Kampüs ve Okul Güvenliği...................................................................... 62 Dumont Okulları: Ziyaretçi Yönetimi Çözümü....................................... 64 İngiltere Modeli - Güvenli Okullar Ortaklığı ve Rehberi.................................. 71 Bakanlık Görüşü................................................................................................71 Finlandiya Modeli............................................................................................103 14- Türkiye’de Okul Güvenliği Uygulamaları..................................................107 Okul Güvenliğine Genel Bakış.........................................................................107 Türkiye’de Okul Güvenliği Risk Analizleri..................................................... 108 Okulun Davetkar Yapısı ve Güvenlik İlişkisi................................................. 109 15- Türkiye’de Okul Güvenliğine İlişkin Genel Değerlendirme................. 113 Rize, Tunceli, Kırşehir Emniyet Müdürlüğü Modeli...................................... 113 Güvenli Eğitimin Sağlanmasında Polis Teşkilatının Rolü.............................. 115 Okul ve Okul Güvenliğinin Sağlanması-İstanbul Örneği............................... 116 Okullardaki Olaylara İlk Müdahale Etmesi Gereken Sorumluya Dair Bulgular.................................................................. 119 Okul Kuralları.................................................................................................. 121 Şiddet Olayları ile Mücadele Yöntemleri........................................................122 16- Güvenli Okul ve Güvenli Okul Standartları.............................................. 131 Güvenli Okul.................................................................................................... 131 Güvenli Okulun Özellikleri..............................................................................135 Güvenli Okul Standartları...............................................................................139 Güvenli Okul ve Özel Güvenlik........................................................................154 Okul Güvenlik Planı.........................................................................................155 Okul Disiplin Kuralları................................................................................... 160 Güvenli Okulda Suçlara Karşı Önleme Projeleri............................................ 161 Okul Araç ve Gereçleri..................................................................................... 161 Güvensiz Okul.................................................................................................. 161 17- Okulların Güvenlik Standartlarının Denetimi.........................................165 18- Güvenli Okul ve Okul Güvenliğinin Sağlanması......................................167 Kaynakça................................................................................................................... 171 Osman Öztürk Özgeçmiş.......................................................................................179 4 GÜVENLİ OKUL GÜVENLİ OKUL PROJESİ 1- Güvenli Okul ve Okul Güvenliği O KUL GÜVENLİĞİ “öğrencilerin, öğretmenlerin ve diğer personelin kendilerini fiziksel, psikolojik ve duygusal bakımdan özgür hissetmeleridir” [50]. Okul güvenliği “okulda öğrenme için uygun bir ortam yaratılmasıdır” [51]. Güvenli okul, öğrencilerin, öğretmenlerin ve diğer iş görenlerin kendilerini fiziksel, psikolojik ve duygusal bakımdan özgür hissettikleri yerlerdir. [52] Güvenli bir okul, öğrencilerin ve öğretmenlerin gözdağı ve korku olmadan sıcak ve içten bir ortamda öğrenebilecekleri ve öğretebilecekleri bir yerdir [53]. Güvenli okul, şiddet olaylarının az ya da hiç yaşanmadığı öğretmen ve okul yöneticilerinin öğrenci sorun ve disiplin uygulamalarından çok eğitim görevlerine yoğunlaştıkları, okul paydaşlarının kendini önemli algıladığı ve eğitim için öğrencilere en üst düzeyde fırsatların sağlandığı, değişik ve farkındalık yaratan etkinlikler ve aktivitelerle öğrencilerin her geçen gün sosyalleştiği bir okuldur. Güvenli Okul, okul içinde ve çevresinde öğrencilerin can ve mal güvenliğinin sağlandığı, eğitim faaliyetlerinin güvenli ve mutlu bir şekilde sürdürüldüğü, öğrenci ve öğretmenlerin kendilerini huzurlu ve özgür hissettikleri, olası güvenlik risklerine karşı planların ve analizlerin yapıldığı, önlemlerin proaktif bir yaklaşımla ve etkinlikle alındığı bir güvenlik atmosferidir. 5 6 GÜVENLİ OKUL Güvenli okul, fiziki güvenlik standartları yönünden belirlenen plan ve normlara göre dizayn edilmiştir. Yüksek ölçekli güvenlik algısına ve prosedürlerine sahiptir. Kampüs, okul binaları ve çevresi yetenekli kamera sistemleri ile izlenir. Giriş ve çıkışları özel güvenlik personeli tarafından kontrol edilir. Ziyaretçiler ile okul personeli olmayan kişilerin, belirlenen bir prosedür gereğince ayrı kapılardan içeri girişlerine izin verilir. Önceden hazırlanan ve güncel tutulan güvenlik ve acil durum planlarına göre olası olaylara ve doğal afetlere karşı alınacak önlemler ve uygulanacak yöntemler tespit edilerek planlanır. Kriz yönetimi anlayışı ve kuralları doğrultusunda, ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği ve koordine içerisinde belirli zaman aralıklarında tatbikatlar yapılarak eksikliklerin giderildiği düzenli ve etkin bir uygulamaya dönüştürülür. Bu planların uygulanabilirliği ve içerdiği veriler gizli ve sürekli güncel tutulur. Güvenli okul; öğrenci, öğretmen ve okul personelinin kendilerini fiziksel, psikolojik ve duygusal bakımdan özgür hissetmeleri ve okulda öğrenmek veya öğretmek için gerekli olan en uygun imkân ve ortamın yaratılmasıdır. Güvenli okul, sadece güvenlik konsepti ve yapılanmasının en üst düzeyde tutulduğu, okul çevresi, giriş ve çıkışları ile okul bahçesinin her tarafının kameralarla izlendiği, güvenlik algısının çok yüksek ve tedirgin edici boyutlarda olduğu bir okul değildir. Güvenli okul, öğrenci, öğretmen ve diğer çalışanların kendilerini fiziksel, psikolojik ve duygusal bakımdan özgür hissettikleri, öğrenme ve öğretme için en uygun ortamın olduğu, tedirginlik, korku ve gözdağının olmadığı, yüksek ölçekli güvenlik algısına ve prosedürlerine sahip, özgür ve güvenli bir ruhu, huzurlu ve mutlu bir atmosferi, birbirini seven ve değer veren, okuluna bağlılık hissiyle dolu, öğrenmeye ve öğretmeye odaklanmış öğrenci ve öğretmenleri, uyum ve uzlaşıyla oluşturulmuş kuralları, olası suç olgularına karşı önceden saptanmış plan ve projeleri bulunan, proaktif bir güvenlik algısının etkin ve yetkin olduğu, ailelerin çocuklarının dönüşünü gönül rahatlığıyla beklediği, sınıfları tebessüm eden, sosyal, sanatsal, sportif ve kültürel aktivitelerle renklendirilmiş bahçesi öğrencilerin sevinç çığlıklarıyla çınlayan, umut ve bilginin güneş gibi ısıttığı, gözlerinin içi gülümseyen okuldur. GÜVENLİ OKUL PROJESİ 2- Okul Güvenliği Tanımlamaları O KUL GÜVENLİĞİ kavramı, öğrenci, öğretmen ve okul çalışanlarının okulda gü- ven ve huzur içerisinde yaşamalarını kapsar. Bir okulu güvenli ya da güvensiz olarak tanımlamak zordur. Güvenli bir okul; metal detektörler, kamera ve tel örgülerle korunan, koridorlarında nöbet tutulan ve tüm olaylara özel güvenlik veya polis tarafından müdahale edilen okul mudur? Ya da, Güvenli okul; öğrenciler arasında birinin diğerine uyguladığı şiddeti yetişkin bireyler arasında affedilebilir bir durum olarak görülüp rapor edilmediği okul mudur? Tüm sosyal kavramlarda olduğu gibi okul güvenliği için de tek bir tanım yapmak güçtür. Okul güvenliğine ya da güvenli okula ilişkin çeşitli tanımlar yapılmıştır. Dönmez’e (2001) göre okul güvenliği; öğrencilerin, öğretmenlerin ve diğer personelin kendilerini fiziksel, psikolojik ve duygusal bakımdan özgür hissetmeleridir. Güven (2002) okul güvenliğini, okulda öğrenme için uygun bir ortam yaratılması olarak tanımlar. Güvenli okul yaratmak, okulda kavgaların ve şiddetin ortadan kaldırılmasından daha öte bir şeydir [88]. Güvenli okul; öğrenci, öğretmen, yönetici, 7 8 GÜVENLİ OKUL yardımcı personel ve ziyaretçilerin olumlu etkileşimde bulunduğu, tavır ve tepkilerin tehdit edici tarzda olmadığı, olumlu ilişkilerin ve kişisel gelişimin önünün açık olduğu bir iklimin hâkim olduğu okuldur. Diğer bir ifadeyle öğrenci ve personelin okulun her yerinde barış ve güven içinde yaşadığı, bir grubun diğer öğrenci veya arkadaş grubundan daha üstün olmadığı, okuldaki tüm bireylerin birbirlerine saygılı davrandığı, okul iklimi içerisinde öğretmen, öğrenci, yönetici, personel ve ziyaretçilerin pozitif etkileşim içerisinde oldukları yer olarak kabul edilir[54]. Güvenli bir okul; okulun her yerinde, hafta sonu da dâhil korku, şiddet ve şüphenin olmadığı özgür çevredir [89]. Okul güvenliği; öğrenciler, çalışanlar ve diğer paydaşlar olan aile ve ziyaretçilerin okul çevresi ortamında güvende olmaları, kendilerini fiziksel, psikolojik ve sosyal bakımdan “özgür” hissetmeleridir. Okul güvenliği yalnızca okul ortamının güvenliği ile sınırlı değildir. Okul güvenliğinin kapsamı ve boyutları; çocuğun ya da diğer okul personelinin okula gitmek amacıyla evinden ayrılması anından başlayarak tekrar evine gelinceye kadarki tüm aşamaları içerir [55]. Okul güvenliğine ilişkin farklı tanımlamalar yapılıyor gibi görülse de tüm proaktif yaklaşımların odağında yarınların güvencesi öğrencileri geleceğe hazırlayan okul ortamında yer alan tüm elemanların ve eğiticilerin korku, şiddet ve tehlikenin olmadığı bir eğitim adasında mutlu ve huzurlu bir yaşam iklimine sahip olup olmadıkları olgusu vardır. Öğrenci, nefes aldığı okul atmosferinde öğrenmekten başka bir şeyi düşünmemeli ve eğitimini engelleyebilecek olgular ve algılardan uzak tutulmalıdır. Bunu gerçekleştirebilmek için fiziki ve teknolojik enstrümanlarla güçlendirilmiş, iç ve dış çevresiyle güven veren bir okul iklimi ve güvenli bir kampüs alanı yaratılmalıdır Bu öyle bir iklimdir ki, asla içinde şiddete, korkuya ve tedirginliğe yer yoktur. Okul yöneticileri ile okul personeli, öğretmenler, öğrenciler ve aileler arasındaki iletişim ve bağlar güçlüdür, okula bağlılığın yanında ortak bir duygu ve ortak bir akıl vardır. Okul, aile ve öğretmenler ile özel güvenlik veya kolluk güçleri arasındaki işbirliği ve iletişim en üst seviyede bulunmaktadır. GÜVENLİ OKUL PROJESİ 3- Okul Güvenliği ile İlgili Teoriler Y APILAN ARAŞTIRMALARDA, okul güvenliği ile ilgili bakış açılarında ve yakla- şımlarda üç ana başlık önemli faktör olarak görülmektedir. Bu faktörler farklı araştırmacılara göre değişik ifadelerle sıralanmış ve yorumlanmıştır [56]. a) Kontrol Teorisi Bu Sosyal Kontrol Teorisine göre, güvenliği bireylerin toplumsal değer ve normlara bağlılık düzeyleri yönünden ele alınmaktadır. Bireylerin; okul, aile, din ve arkadaş gibi geleneksel kurumlara bağlılık düzeylerinin güçlü olması suçları engelleyici bir etki yaratmaktadır. Diğer yandan geleneksel kurumlara bağlılık düzeyinin zayıflığı durumunda da bireylerin suç işleme eğilimleri artmaktadır [90]. Kontrol teorisine göre, okullardaki şiddet olaylarının temelinde toplumsal ve kültürel etkililiğin zayıflığı yatmaktadır. Özellikle de toplumsal değerlerin aile ve okul gibi kurumlarca çocuklara yeterince aktarılamaması söz konusudur. Bu değerlerin çocuklara yeterince aktarılamaması okuldaki şiddet olaylarının en önemli nedenlerinden biridir. Kontrol teorisine göre güvenli okul ancak aşağıdaki koşulların sağlanmasıyla gerçekleşebilir [57]. 1. Geleneksel amaçlara bağlılık: Geleneksel davranış da kişilik özelliği, enerji, ve zaman yatırımını göz önünde bulundurma, 2. Diğer kimselerin haklarına bağlılık: Sosyalleşmiş diğer insanları, beklentilerini ve düşüncelerini önemseme, 9 10 GÜVENLİ OKUL 3. Toplumsal etkinliklere katılım: Suç teşkil eden etkinliklere karşı olarak geleneksel etkinliklerin içinde yer alma, 4. Toplumsal normlara inanma: Gençlerin geleneksel değerlere bağlı kalıp kalmadığında ahlaki değerlerin derecesi, Geleneksel değerlerden uzaklaşma durumunda bireylerin davranışlarını kontrol edecek araçlar olarak yasalar ve kişilerin bireysel tercihlerine ilişkin alternatif söz konusudur. Geleneksel değerlerce desteklenmemesi durumunda yasalar ve bireysel tercihler her zaman insanı istenene ya da olması gerekene yönlendirmeye ve ulaştırmaya yeterli olamamaktadır. Bu teoriye göre okul, toplumsal kontrolü sağlamaya yönelik en önemli araçtır. Yetenekleri açısından yetersiz olan öğrenci okulda başarısız olabilir ve bu başarısızlık da çocuğun okula karşı yabancılaşmasına neden olabilir. Bu yüzden okullarda öğrencilerin yeteneklerini ortaya çıkaracak etkinliklere önem verilmelidir. Her bir öğrencinin belli bir kapasiteye sahip olduğuna inanmak önemli bir başlangıçtır [21]. Kontrol teorisi, toplumda var olan sosyal bağların ve iletişim mekanizmalarının suçu önlemede önemli bir noktada bulunduğunu göstermektedir. Suçun temel nedeni, bireylerin yeterli düzeyde otokontrol geliştirememesidir [91]. Bireyin suça karışmasını engelleyici bir otokontrol sistemi geliştirmesi, aile ve okul gibi sosyal kontrol mekanizmalarının etkin işleyişine bağlıdır. Bu kurumlar ve çevresinde kurduğu ilişkiler ağı tarafından bireye verilen sorumluluk ve disiplini sağlayıcı kurallar bireyin otokontrol mekanizmasını oluşturan başlıca unsurlardır [22]. b) Okul İklimi Teorisi Okul iklimi teorisi, okulun sağlıklı ve açık bir iklime sahip olmasıyla okulun güvenliği arasında doğru bir ilişki olduğunu kabul eder. Okul ne kadar sağlıklı ve açık bir iklime sahipse o derece güvenli bir okuldur. Okulda olumsuz bir iklimin varlığı söz konusu ise, bu okulun güvenliği de o derecede zayıf olacaktır. Okul iklimi, okulun kültürü ve örgütsel yapısı, sosyal ve ekolojik çevresi gibi farklı özellikleri içeren bir kavramdır [92]. Kabul edilebilir öğrenci davranışlarını belirleyen en önemli unsur okul iklimidir [58]. Çocukların çeşitli suçlara ilişkin davranışlarının en önemli sebeple- GÜVENLİ OKUL ri, okulla ilgili olanlarıdır. Öğrencilerin düşük başarı performansları ve düşük başarı beklentileri suça ilişkin davranışların en önemli sebebidir [59]. Okulun yazılı olmayan inançları, değerleri ve davranışları vardır. Bu değerler ve davranışlar öğrenci, öğretmen ve yöneticiler arasındaki çeşitli etkileşim şekilleri ile oluşmaktadır. Okul iklimi, üyelerin davranışlarını etkileyen ve bir okulu diğer okullardan ayırt eden özellikler bütünüdür [60]. İklim, okulun hem fiziksel özelliklerini hem de okuldaki düzen, doyum ve verimlilik düzeyini kapsar. Okul iklimi, aynı zamanda okuldaki problemlerin çözümünde hangi yaklaşımların izlendiğini ve öğrencilerin, öğretmenlerin, diğer personelin ve toplumun birbirlerini nasıl etkilediğini de kapsar. Ayrıca iklim, öğrencinin okula bağlılık hissedip hissetmediğini ve okul kurallarının nasıl belirlendiğini, nasıl ifade edildiğini, nasıl anlaşıldığını ve uygulandığını da yansıtır [61]. Okul ikliminin öğrenci davranışları ve okul güvenliği üzerinde önemli bir etkisi olduğunu ifade etmektedir [62] Okul iklimini belirlemeye yarayan genel olarak kabul gören yedi gösterge şöyle listelenmiştir [93]: 1. Kuralları uygulama da tutarlık (conformity) 2. Sorumluluk alma 3. Standartlar 4. Ödüller 5. Örgütsel açıklık 6. Destek ve dostça ilişkiler 7. Liderlik Sağlıksız örgütsel iklimin özellikleri ise aşağıdaki gibi listelenmiştir [94]: 1. Düşük düzeyde yenilikler, 2. Yetersiz iş doyumu 3. Yabancılaşma, 4. Yaratıcılığın yokluğu, 5. İçinde bulunulan durumdan memnun olma ya da memnun görünme, daha iyiyi aramama, 11 12 GÜVENLİ OKUL 6. Birbirinin kopyası olan davranışların çokluğu, 7. Çalışanların kaygı düzeyinin yüksekliği. Bu teorik çerçeveye göre okulun ancak olumlu bir iklime sahip olma durumu güvenlik için gereklidir. Bir başka deyişle, okul iklimi olumsuz olan okullar güvenlikten yoksun ve sorunlu okullardır. Bu okul, okula bağlılığın, başarı ve mutluluğun olmadığı, şiddetin ve kötümserliğin egemen olduğu okullardır. Öğrencileri destekleyici norm ve değerlere sahip ve okulu oluşturan bireyler arasında birliktelik hissi yaratan okullar öğrencilerin davranışlarını düzene sokma ve diğer okul problemlerini çözmede daha etkili olmaktadırlar [96]. c) Sosyal ve toplumsal çözülme teorisi Toplumsal çözülme teorisine göre okul toplumun aynasıdır. Okulu içinde bulunduğu toplumdan farklı düşünmek uygun bir yaklaşım değildir. Eğer okulların daha güvenli yerler olmaları isteniyorsa, önce toplum ve aile güvenli olmalıdır. Çünkü okul güvenliği eşittir toplum güvenliği artı aile güvenliğidir [63]. Okul, içinde bulunduğu toplumdan ve ailelerden etkilenen sosyal bir ortamdır. Okuldaki suç ve şiddet olayları, okulun içinde bulunduğu çevrenin bir yansımasıdır [64]. Bu teoriye göre okul güvenliği, okulun içinde bulunduğu toplumun güvenliğinden bağımsız olarak ele alınamayacağı varsayımına dayanmaktadır. Okul, içinde bulunduğu toplumun bir parçasıdır. Toplumda görülen her türlü olumsuzluk, okulu da aynı şekilde etkileyecektir. Suç oranı yüksek olan bir toplumda, okuldaki suç oranı da aynı şekilde yüksek olacaktır. Okulun güvenli bir yer olabilmesi için toplumun ve ailenin güvenli bir yaşam ortamına sahip olması ön koşuldur. Öğrenci ancak zamanının çok küçük bir kısmını okulda geçirmektedir. Aile ve arkadaş çevresinden edinmiş olduğu yaşantılar ve deneyimler öğrencinin okuldaki yaşantısına etki edecektir. Bu nedenle okulun çevresindeki olaylar, önemli ölçüde okula yansıyacaktır. İşte toplumsal çözülme teorisi toplumda var olan aksaklıkların ya da çözülmelerin okula aynı şekilde yansıyacağı görüşünü temel alan bir teoridir. Sonuç olarak bu teoriye göre okulun güvenliği, okulun içinde yer aldığı toplumun (community) güvenliğinden bağımsız olarak ele alınamayacaktır. GÜVENLİ OKUL PROJESİ 4- Okul Güvenliğini Olumsuz Etkileyen Faktörler O KUL GÜVENLİĞİNİ etkileyen faktörler mekân yönünden incelendiğinde; okul dışı ve okul içi faktörler olarak nitelendirilebilir. Bireyin şiddet ve suç işleme davranışlarında bulunma riskini arttırarak okul güvenliği için sorun oluşturabilirler. Genetik eğilimler, sosyal ve zihinsel beceriler gibi bireysel özellikler bireyin yaşantısında etkili olabilmektedir.[65] Bu faktörler, birey, aile ve akran grubundan, okuldan veya toplumdan kaynaklanabilir. Çok kapsamlı bir yapı ve sosyal bir sorun olan okul güvenliği kavramı bu faktörlerden olumsuz olarak etkilenmektedir. a) Okul İçi Faktörler Okuldaki bireylerin güvenliğini tehdit eden ve okulun fiziksel, psikolojik ve sosyal ortamından kaynaklanan faktörlerdir.Fiziksel faktörler binaların düzen, kullanım ve tasarımını kapsarken sosyal faktörler öğrencilerin okulun sosyal ortamındaki ilişki bağlarını ve diğer grupları algılayış biçimlerini içermektedir. Kültürel faktörler ise öğrencilerin neleri nerede, nasıl öğreneceklerine dair seçimlerini etkileyen beklentileri ve değerleri kapsamaktadır [15]. 1. Fiziksel Faktörler: Binanın düzenini, kullanımını ve tasarımını kapsayan fiziksel etkenler okuldaki bireylerin kararlarını ve davranışlarını olumlu veya olumsuz olarak etkileyebilmektedir [14]. Okul binasının inşa edileceği 13 14 GÜVENLİ OKUL yerler belirlenirken sağlık, eğitim-öğretim ve ulaşım yönünden öğrencilerin kolaylıkla gidip gelmelerine olanak sağlayan bölgelerin seçilmesi, öğrenci davranışlarını olumlu olarak etkileyecektir. Öğrenciler ve okul çalışanları gereksinimlerini rahatlıkla karşılayabilecekleri ortam ve imkanlar bulacaklardır. 2. Psikolojik Faktörler (Okul İklimi): Okulun güvenli ve huzurlu ortamı öğrencilerin kendilerini daha iyi hissetmelerine ve derslerine odaklanmalarına olanak sağlar. Öğrenciler zamanlarının büyük bir bölümünü okulda geçirdiklerinden, duygusal açıdan güvende olduklarını hissetmedikleri taktirde bu durum davranışlarını, akademik başarılarını ve eğitimlerini olumsuz yönde etkileyerek gelişimlerine zarar verir. Okullardaki öğrenme ortamı, eğitimin sekteye uğramaması için fiziksel ve psikolojik açıdan güvenli olmalıdır [95]. Okula gelen kişilerin okul ve çevresinde gördükleri ya da yaşadıkları olaylar veya durumlar okula ilişkin düşüncelerini etkiler ve okulun iklimine dair bireysel algılarını oluşturur. Okul iklimi, dışarıdan okulun genel havasının nasıl görüldüğü ile ilgilidir. Okulların iklimsel değer ve görünüşleri diğer okullardan ayırt edilmesini sağlayan yönleridir. Öğrenci ve personelin okula bağlılıkları ve duyguları okul güvenliğini etkileyen iklimsel özelliklerden birisidir. Kendini okulun bir bireyi olarak gören ve okula bağlılığı güçlü olan öğrenciler, bağlılığı az olan öğrencilere göre, daha az suça karıştıkları görülmektedir [27]. 3. Sosyal Etkenler (Okul Kültürü): Öğrenciler, öğretmenler, yöneticiler ve diğer okul çalışanları arasındaki ilişkileri belirleyen inançlar, değerler ve tutumları kapsar. Okul kültürü; iletişim modellerini, uygun davranışlara ilişkin normları, rol ilişkilerini ve algılarını, etkileşim ve uyum gösterme örüntülerini, ödülleri ve yaptırımları da içeren birçok konuyu içine alır [28]. b) Okul Dışı Faktörler Okul güvenliğini olumlu veya olumsuz etkileyen faktörlerden birisidir. Okul ortamında yaşayan bireylerin güvenliğini tehdit eden ve güvenli okul iklimi için risk ve tehlike oluşturan, daha çok birey, akran grubu, aile ve toplumdan kaynaklanan faktörlerdir [66]. a) Bireyden/Akran Grubundan Kaynaklanan Faktörler: Bir çocuğun gelişim döneminde olumlu ya da olumsuz sosyal ve çevresel etkilere uğraya- GÜVENLİ OKUL bileceği sosyal, biyolojik ve psikolojik özellikleri vardır [97]. Yaşadığı çevrede farklı sosyal yaşantılarla karşılaştığında etkilenerek şiddet davranışlarında bulunma risk ve eğilimi artar. Özellikle çete gibi anti-sosyal grupların ya da medyada yer alan şiddet olaylarının etkisinde kalan çocukların şiddet davranışlarında bulunma eğilimi artabilmektedir [98]. b) Ailevi Faktörler: Birey toplum ilişkilerinde bireyin eğilim ya da engellenmeleri uzun yaşam süreçlerinin bir ürünüdür. Bu yönüyle suçluluğun nedenlerini bireyin önceki yaşam deneyimlerinde aramak gerekir [99]. Öğrencilerin okul güvenliğini olumsuz etkileyen şiddet ve suç davranışlarında bulunmalarında bazı ailevi faktörler etkili olmaktadır [100]. Anne ve babaları ayrı yaşayan ailelerin çocukları, birlikte yaşayan gençlere göre daha saldırgan, anti-sosyal ve şiddet davranışlarında bulundukları görülmektedir [101]. Anti-sosyal ya da şiddet eğilimi bulunan ailelerin etkisinde kalan çocuklar şiddeti normal bir davranış olarak görebilmekte veya çocuğa davranışları konusuna açık ve dengeli kurallar koyamayan tutarsız ya da aşırı disiplin uygulayan ailelerde çocuklarda şiddet davranışı oluşma riski çoğalmaktadır [102]. c) Toplumsal Faktörler: Okul içinde yaşadığı toplumdan fazlasıyla etkilenmektedir. Toplumsal yaşamın çeşitliliği ve toplumsal kurumların birbiriyle yoğun etkileşimi nedeniyle suça neden olan farklı toplumsal etkenlerin öne çıktığı bilinmektedir [108]. Çocuğun toplum ile bağının zayıf olması ya da kesilmesi durumunda suç davranışları gerçekleşebilmektedir [109]. 15 GÜVENLİ OKUL PROJESİ 5- Okul Güvenliğini Etkileyen Sorunlar O KULLARIN KARŞI KARŞIYA olduğu en önemli problemlerin başında öğrencile- rin okulda dışlanmışlık algısına sahip olmaları, öğrencilerin okul yönetiminde yeterli düzeyde söz sahibi olamamaları, öğretmen ve öğrencilerin değişik zorba davranışlara maruz kalmaları yer almaktadır [103]. Okul güvenliği kavramı farklı sorunları içerisinde taşımakta ve okullarda yönetici, öğretmen ve diğer çalışanların güvenliğini olumsuz etkileyen birçok olay yaşanmaktadır. Özellikle okulu oluşturan bireylerin fiziksel, psikolojik ve sosyal güvenliği için risk oluşturan şiddet olayları, yangın ve deprem veya doğal afetlerdeki kriz durumları gibi olaylar yaşanmaktadır. Dünya genelinde 1960 yılından bu yana şehir okullarında meydana gelen ve saldırganlık içeren suçlar %100, öğretmenlere yönelik saldırılar %7100, narkotik içerikli suçlar % 1000, hırsızlık v.b. suçlar ise %306 oranında artış göstermiştir. Özellikle 1990 yılından sonra Amerika Birleşik Devletleri başta olmak üzere bazı Avrupa Birliği Ülkelerindeki okullarda şiddet eylemleri, okul baskınları ve intihar vakaları giderek daha sık görülmeye başlanmıştır [104]. Bu durum günümüzde okul güvenliğinin ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Okul güvenliği, hem okul içi hem de okul dışı çevrenin değiştirilmesine yönelik düzenlemenin yapılmasını, saldırganlık ve benzeri istenmeyen öğrenci 17 18 GÜVENLİ OKUL davranışlarını azaltmaya yönelik önlemlerin alınmasını ve okul programlarının etkili, sosyal ve birey odaklı hale getirilmesini amaçlar. Bu amaçların gerçekleştirilebilmesi ise yönetimin ve toplumun desteğinin sağlanması ile mümkündür [105]. Okul güvenliği, öğretmenlerin ve öğrencilerin sahip oldukları hakları bilmek ve onları korumaya çalışmakla birlikte, sadece çevresel düzenlemeler oluşturmak ile sınırlı değildir, aynı zamanda okul personeli, öğrenciler ve ailelere yönelik okula karşı güçlü bir bağlılık oluşturmak için okulu pozitif anlamda geliştirme sürecini de kapsamaktadır [106]. Okul güvenliğinin temel amaçları genel olarak şu şekilde sıralamaktadır [29]. - Öğrencilerin psikolojik sağlığına önem vermek, - Öğrencilerin ve öğretmenlerin kendilerini güvenli bir ortamda olduklarını hissettirmek, - Öğrencilerin ve öğretmenlerin okul ortamından zevk almalarını sağlamak, - Okul üyelerini motive etmek, - Öğrencileri geleceğe yönelik başarıya odaklamak. Bu ideallerin gerçekleştirilebilmesi için okulların, sosyal destek uzmanlarına, sivil toplum örgütleri ile işbirliğine, ekonomik desteğe, sosyal ve spor amaçlı faaliyetler için zengin altyapı tesislerine ihtiyaçları vardır. Okul güvenliği sadece okul içerisindeki faktörleri değil aynı zamanda sürekli etkileşim içerisinde olduğu toplumsal faktörleri de kapsamaktadır. Okul güvenliğinin dört temel özelliği şunlardır [107]: - Okul ve çevresinin güvenliği (bina güvenliği, bahçe ve çevre güvenliği ve alt yapısal ihtiyaçlar) - Öğrenci güvenliği (başarıya odaklanmak, planlı yaşamak, öz denetime sahip olmak ve pozitif değerlere sahip olmak) - Aile güvenliği (aile içi güven, aile içi şiddetin önlenmesi, ebeveyn eğitimi) - Toplum güvenliği (medya ve eğitim, okul-çevre işbirliği, okulların toplum tarafından desteklenmesi) [67]. Okul güvenliğini etkileyen faktörler şunlardır; GÜVENLİ OKUL 1) Şiddet: Güvenli okul oluşumunu negatif olarak etkileyen faktörlerin başında şiddet olgusunun varlığı gelmektedir. Dünya Sağlık Örgütü şiddeti, “fiziksel zorlama ya da gücün niyet dâhilinde bir şahsa veya gruba yönelik olarak uygulanışı” olarak tanımlanmıştır. Raporda şiddetin büyük ölçüde yaralama, ölüm, psikolojik etki, yetersiz gelişim ve yoksunluk gibi sonuçlar doğurma etkisi olduğuna işaret edilmektedir [110]. Şiddetin sözlük anlamı “sertlik, katı ve kaba davranış, bedenen zor uygulama, bedensel zedelemeye neden olma, kişisel özgürlüğü zorlayıcı yollarla kısıtlama, haşimlik, rahatça gelişim sağlamasını ya da tamamlanmasını engellemek üzere bazı doğal süreçlere, alışkanlıklara yersiz kısıtlamalar getirme yönündeki davranışlara değinilmektedir. Şiddeti yalnızca fiziksel zarar ile açıklamak yeterli değildir. Şiddetin yol açtığı zarar kişisel ya da toplumsal olabilir. Psikolojik anlamda bireyde ya da toplumsal boyutta etkileri farklı sürelerde olabileceği gibi zaman içinde kalıcı etkileri de ortaya çıkabilir. Şiddet biçimleri gözden geçirildiğinde fiziksel, duygusal-psikolojik, sözel, cinsel, ekonomik ve daha birçok davranış şekli karşımıza çıkabilmektedir. Ülkemizde genel olarak şiddet, bireylerin birbirlerine fiziksel olarak zarar vermesi şeklinde algılanmaktadır. Okullardaki şiddete; fiziksel şiddet, sözlü-duygusal-psikolojik şiddet, cinsel şiddet ve ekonomik şiddet gibi farklı tanımlar da yapılmaktadır. Şiddet türlerini, meydana geliş ve uygulanış şekil ve yöntemlerine göre farklı kategorilerde incelemek mümkündür. Diğer bir tanımlama ile şiddet denilince; fiziksel gücün ve erkin, tehdit niteliğinde veya fiili olarak yaralanma, ölüm, psikolojik zarar, gelişme bozukluğu veya yoksunluğu gibi sonuçlara yol açan veya böyle sonuçlar vermesi muhtemel biçimlerde kasıtlı kullanımı olarak anlaşılmaktadır. Şiddet, okullarda ve eğitim ortamlarında daha çok; sınıflar, koridorlar, okul çevresi ile okul bahçesinde, ya da oyun alanları ve okul servislerinde meydana gelebilir. Hızlı sosyal değişim ekonomik eşitsizlik, cinsiyet eşitsizlik ve eşitsizliği arttıran politikalar, yoksulluk, şiddeti destekleyen kültürel normlar, kesici, delici alet ve silahlara sahip olma kolaylığı gibi sosyal yapı ve olgular riski artırmaktadır. 19 20 GÜVENLİ OKUL 2) Zorbalık (Bullying): Okullarda yaygın olarak karşılaşılan ve özellikle güçsüz öğrencilere, kendilerinden daha güçlü kişi ya da kişilerce veya diğer öğrenciler tarafından uygulanan zorbalık, çoğu zaman etkisiz görülen fakat çözüm gerektiren bir şiddet türüdür. Zorbalık davranışı, birini küçümsemek için başvurulan sürekli fiziksel psikolojik sosyal sözlü veya duygusal metotlardır. Zorbalık kişiye kendini kızgın kırılmış veya aşağılanmış hissettirecek davranışları kapsayan herhangi bir hareket olarak tanımlanmaktadır [111]. Zorbalık, gücün defalarca bilerek ve sistematik olarak kötüye kullanılması ve başkalarına zarar vermesidir. Bireysel ya da gruplar halinde gerçekleştirilebilir. Diğer bir yorumla zorbalık, bir ya da birkaç öğrencinin kendilerinden daha güçsüz gördükleri öğrencilere karşı güç kullanarak sürekli rahatsız etmeleri olarak tanımlanabilir. Zorbalık itme, dövme, kesici veya ateşli silahlar kullanarak korkutma gibi bedensel saldırı, tehdit, alay, küçük düşürme gibi sözel, gruptan dışlama, ayrımcılık, aşağılama, gibi duygusal ve sarkıntılık, elle taciz, cinsellik içeren yazı yazılması veya resimlerin çizilmesi gibi cinsel içerikli olabilmektedir. Zorbalığa maruz kalan ve bununla mücadele etmek zorunda kalan öğrencilerin psikolojileri negatif etkilenmekte, bu da öğrencilerin güvenlik algısını olumsuz etkileyen bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır [112]. Çeşitli ülkelerde yapılan çalışmalarda zorbalığın en sık oyun alanlarında, daha sonra koridor ve sınıflarda uygulandığı görülmüştür. Ülkemizde ise zorbalık olaylarının daha çok okul bahçesinde olduğu belirtilmiştir [113]. Zorbalık, birçok faktörün birleşmesi ile oluşan karmaşık bir durum olduğundan çözümünün ancak okul yöneticileri, okul rehberlik servisi, öğretmenler, okul hemşiresi ve gerektiğinde hekimden oluşan çok disiplinli bir ekibin koordineli çalışması ile mümkün olacağı değerlendirilmektedir [114]. Sık sık zorbalığa maruz kalan öğrencilerin, ileriki yıllarda okulu bırakma, okuldan kaçma, suç işleme ve depresyona girme olasılıklarının daha yüksek olduğu görülmektedir [30]. İlköğretim okullarında yapılan bir araştırmada her üç öğrenciden birinin düzenli olarak zorbalığa uğradığını ortaya koymuştur [117]. Yapılan bu araştırmada zorba grupta erkek öğrencilerin oranının kızlardan anlamlı bir biçimde yüksek bulunduğu, kurban grupta ise kızların oranının yüksek olduğu, öğrencilerin en fazla sözel zorbalığa uğradığı, bunu fiziksel ve dolaylı zorbalığın GÜVENLİ OKUL izlediği, öğrencilerin en çok sınıfta zorbalığa uğradığı, bunu okul bahçesi ve koridorun izlediği, zorbalığa uğrayanların yüzde 20’sinin bunu kimseyle paylaşmadığı anlaşılmıştır. Akran zorbalığı ile ilgili yapılan diğer araştırmalar da söz konusu verileri destekler niteliktedir [31]. Akran zorbalığı şeklinde öğrencilerin kendi aralarında yaşanan şiddetin yanı sıra öğretmenlerin de öğrencilere sıklıkla ve değişik yollarla şiddet uyguladıkları gözlemlenmiştir. Okullarda öğretmen ve yöneticilerin öğrencilere uyguladığı şiddetle ilgili yapılan bir araştırmada öğretmenlerin en çok cetvel ya da herhangi bir araçla öğrencilere şiddet uyguladığı, bunu kaba davranış, hakaret, darp, baskı, tehdit ve tacizin izlediği ortaya konmuştur. Sınıf ortamında öğretme öğrenme sürecini engelleyen davranışlar olarak tanımlanabilen davranışlar sınıf içi iletişimi olumsuz yönde etkilemekte ve bu davranışlara karşı öğretmenlerin sergiledikleri olumsuz yaklaşımlar sınıf ortamını daha da karmaşık hale getirebilmektedir [32]. Öğrencilerin öğretmen ve diğer personele yönelik şiddet içeren davranışları dikkat çekmektedir. Özellikle liselerde öğretmen ve yöneticilere yönelik şiddet davranışları yüzünden disiplin cezası alan çok sayıda öğrencinin bulunduğu saptanmıştır [33]. Şiddete maruz kalan çocuklarla ilgili yapılan bir araştırma, sosyo-ekonomik düzey ile şiddete maruz kalma arasında yakın bir ilişki olduğu, ayrıca öğrencilerin akademik başarı düzeyinin şiddete uğramayı engelleyen önemli bir faktör olduğunu ortaya koymuştur. 21 22 GÜVENLİ OKUL Okulda zorbalığı önleyici yaklaşımların temel bileşenleri aşağıda belirtilmiştir [115]; - Zorbalık davranışı yerleşmeden önce, erken yaşlarda çocuklara olumlu davranış ve alışkanlıklar kazandırmak, - Okullarda zorbalık yönünden riskli grupların belirlenmesi, - Okullarda zorbalığı önleyici programların geliştirilmesi, uygulanması ve uygulamaların okul yöneticileri, çalışanları, öğretmenler, ebeveynler tarafindan takibinin yapılması, - Zorba, kurban ve izleyiciler olarak tanımlanan zorbalık döngüsünün değişimi için çalışma gruplarının oluşturulması, - Eğitimde, çocuklara akademik bilgi ve becerilerin yanında insan hakları, olumlu iletişim becerilerini geliştirme ve problemleri şiddet kullanmadan çözme yaklaşımlarının öğretilmesi, - Özellikle zorbalığın olduğu alanlarda öğrencilerin akranlan ile ilişkilerinin izlenmesi, - Öğrencilere öfke kontrolü, kendini ifade becerileri ve benlik saygısını ve kendilik değerini artırmaya yönelik eğitimlerin yapılması, - Zorbalığı önleme programına ailelerinde katılımının sağlanması, - Seçilen zorbalığı önleme girişimlerinin örneğin okuldan uzaklaştırma gibi öğrenciler tarafindan olumsuz algılamalara neden olacak türden olmaması, - Zorbalığı uygulayan öğrencilerin rehabilitasyonu ve zorbalığa maruz kalan öğrencilerin iyileştirilmesi. Zorbalık global bir sosyal problemdir. Ülkemiz genç nüfusa sahip ve öğrenci sayısının yüksek olduğu bir ülkedir. Bu yüzden akran zorbalığı türleri, zorbalık yapanlar ve kurban profilleri, yer, zaman aralıkları ve bunlara karşı alınan önlemler ile sonuçlarını içeren detaylı çalışmaların yapılması yararlı sonuçlar verecektir [116]. 3) Hırsızlık Başkalarının parasını ya da malını çalma, gizlice alma olarak tanımlanmaktadır. Okullar ve çevresinde hırsızlık olaylarının sıklıkla meydana geldiği görülmektedir. Özellikle okul içerisinde öğrenci, öğretmen ve okul çalışanlarına GÜVENLİ OKUL ya da okula ait eşyaların çalındığı hırsızlık suçlarına rastlanmaktadır. Okulda bulunan bilgisayar, televizyon ve diğer değerli eşyaların çalındığı bir gerçektir. Çocuklarda hırsızlığa yönelmenin nedenlerinden birisi, çocuğun başıboş bırakılması ve belli kurallara alıştırılmaması, diğeri ise sevgi yoksunluğudur. Çocuklar suçu yoksunluğun yarattığı bu boşluğu bilinç dışı düzenekleri işleterek paraya çevirmek için işlemektedir. Çocukların davranışlarını ve dürtülerini kontrol etmekte zorluk yaşamaları ve düşünmeden hareket etmeleri, hayal kırıklıklarına karşı toleranslarının düşük olması ve nasıl başa çıkacaklarını bilmemeleri suç işlemelerine etken olmaktadır. 4) Vandalizm Bilerek ve isteyerek, kişiye ya da kamuya ait bir mala, araca ya da ürüne zarar verme eylemi olarak tanımlanmaktadır. Vandalizm özellikle son dönemlerde psikologların ve sosyologların vurguladıkları gibi ekonomik boyutları olan önemli sosyal ve psikolojik bir sorundur [34]. Vandalizm farklı kişiler tarafından farklı tanımlamaları yapılsa da Kadel ve diğerlerine göre (1999) bilerek ve isteyerek kişiye ya da kamuya ait bir mala, araca ya da ürüne zarar vermek, tahrip etme, eylemi olarak tanımlanmaktadır. Moser (1992), başkasına ait bir eşyaya zarar vermeyi ya da parçalamayı amaçlayan kasıtlı bir eylem, Öğülmüş (1995) ise, kamu mallarına yönelik saldırganlık ya da bir bireyin hiç tanımadığı başka kişilerin mallarını hedef alan saldırganca davranışlarda bulunma eylemi olarak tanımlamıştır. Vandalizm olarak adlandırılan saldırgan davranışların ortak özelliği; tahrip edilen, aşındırılan, çeşitli derecelerde hasara yol açan ya da tümüyle kullanılamaz hale getirilen malların büyük bir kısmının kamu malı olmalarının yanında tahrip edilen malların en azından bu davranışları yapan bireylerin hiç de tanımadıkları başka kişilere ait olmasıdır [35]. Kısacası vandalizm, özel ya da tüzel kişilere ait menkul ya da gayrimenkul mala zarar vermeyi amaçlayan bireysel ya da her türlü saldırganlıktır. 5) Madde Bağımlılığı Madde bağımlılığı ülkemizde ve bütün dünya ülkelerinde öğrencileri ve gençlerimizi tehdit eden, sağlık ve güvenlik riski oluşturan suçların başında gel- 23 24 GÜVENLİ OKUL mektedir. Yapılan araştırmalar göre madde kullanımı ve bağımlılığında en önemli risk grubunun 12-24 yaş arasındaki gençler oluşturmaktadır. Bu yaş grubundaki kitlenin büyük bir çoğunluğu öğrenci olarak yaygın ve örgün eğitim kurumlarında bulunmaktadır. Madde bağımlılığı ve kullanımı suç türü olarak okul ve çevresinde güvenliği tehdit eden ve çocukların bedensel ve ruhsal sağlığını olumsuz etkileyen faktörlerden birisidir. Bu konu ile ilgili olarak okul, öğrenci, öğretmen, aile ve kolluk kuvvetleri arasında güçlü bir iletişim ve dayanışma sağlanarak geleceğimizi tehdit eden bu suç olgusuna karşı kararlı bir şekilde mücadele edilmelidir. Eğitim çalışmaları sırasında en fazla dikkat edilmesi gereken konu ise öğrencileri ve gençleri maddeye özendirici olmaktan sakınan ve merak etmelerine neden olacak anlatım ve eğitimlerden uzaklaşmak ve bu konuda gereken duyarlılığı göstermektir. Madde bağımlılığı ve kullanımı ile ilgili olarak uzman kişilerce hazırlanacak programlar doğrultusunda bilgilendirici ve aydınlatıcı olduğu kadar caydırıcı çalışmalara devam edilmesi gerekmektedir. Okul ve kolluk kuvvetleri iletişimi en üst düzeyde sağlanarak okullar ve çevresinde bilgi toplama ve önleme faaliyetlerine proaktif bir güvenlik yaklaşımıyla ağırlık verilmelidir. Madde bağımlılığını ve kullanımını azaltmak için güvenli okul ve güvenli kampüs yaklaşımı çerçevesinde yetkili kurum ve kuruluşlarca stratejik eylem plan ve programları hazırlanarak uygulamaya konulmalıdır. Okulun yakın çevresi ile bulunduğu bölgedeki suç türleri ve suçlu profilleri incelenerek okul ve öğrenci güvenliği için risk ve tehdit oluşturan faktörlerin tespit edilmesine ve önlenmesine yönelik çalışmalar yapılmalıdır. 6) Okul Çeteleri Çete dışarıdan herhangi bir yardım görmeyen ve sosyal bir hedefi olamayan kendiliğinden oluşan bir grup olarak tanımlanabilir [36]. Çeteler yetişkinlere karşı düşmanlık duygularının en belirgin olduğu gruplardır. Üyelerini daha çok suçluluğa yöneltir. Genellikle toplumun alt sosyo-ekonomik tabakalarından gelen üyelerden oluşur. Dinsel, ırksal farklılaşma ve toplumsal olanakların sınırlı olduğu kesimlerde kolaylıkla oluşur [37]. Türkiye’de çocuk çeteleri sık görülen bir olgu değildir. Bazı büyük metropollerin dışında bunlara rastlanmamaktadır. ABD ve Avrupa Birliği ülkelerinde amaçsız suç işleyen çocuk çeteleri toplumsal bir sorun oluşturmaktadır. GÜVENLİ OKUL Amerika’da FBI istatistiklerine göre 15 yaşın altındaki çocuklar 1988 yılında işlenen 291 cinayetten, 1.372 tecavüzden, 11.345 şiddet içeren saldırıdan ve 6.470 hırsızlık olayından sorumludur [38]. Çetelerin okul güvenliğini etkileyen en önemli unsur olarak görülmesi, öğrencilerde görülen asi davranışların bireysel değil çete faaliyetleri sonucu olduğu düşüncesini oluşturmuştur [39]; 7) Terör Cebir ve şiddet kullanarak; baskı, korkutma, yıldırma, sindirme veya tehdit yöntemlerinden biriyle, Anayasada belirtilen Cumhuriyetin niteliklerini, siyasî, hukukî, sosyal, laik, ekonomik düzeni değiştirmek, Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmak, Türk Devletinin ve Cumhuriyetin varlığını tehlikeye düşürmek, Devlet otoritesini zaafa uğratmak veya yıkmak veya ele geçirmek, temel hak ve hürriyetleri yok etmek, Devletin iç ve dış güvenliğini, kamu düzenini veya genel sağlığı bozmak amacıyla bir örgüte mensup kişi veya kişiler tarafından girişilecek her türlü suç teşkil eden eylemlerdir. [13] Güvenli okul, olası terör eylemlerine karşı önlemlerin titizlikle alındığı ve planlamaların yapıldığı okuldur. Terör ve terör eylemlerine karşı alınacak önlemlere ilişkin genel kolluk kuvvetleri ile ortaklaşa çalışmalar yapılarak öğretmen, öğrenci ve diğer çalışanlar ile aileler terör eylemleri konusunda eğitilmelidir. Terör örgütlerinin faaliyet ve eleman kaynakları incelenerek öğrencilerin terör örgütlerinin hedefi olmalarını engelleyici ve koruyucu çalışmalar yapılmalıdır. Bu konu ile ilgili yöneticiler, aileler ve kolluk kuvvetleri arasında güçlü bir işbirliği kurularak toplum destekli projelere ağırlık verilmelidir. 25 GÜVENLİ OKUL PROJESİ 6- Okul Güvenliğinin Ölçülmesine İlişkin Yaklaşımlar O KUL GÜVENLİĞİNİN çok boyutlu olması nedeniyle, bir okulun güvenli olup olmadığını ya da ne düzeyde güvenli olduğunun ölçülmesi kolayca üstesinden gelinecek bir iş değildir. Okulun güvenli olma düzeyinin ölçülmesinin okulda sunulan eğitim ve öğretimin kalitesini arttırmaya yardım ettiğini belirtmektedir [118]. Ancak güvenli okullar belirli niteliklere sahip okullardır [40]. Güvenli bir okulun nitelikleri aşağıdaki gibi sıralanmıştır [41]. 1. Okuldaki güçlü bir liderlik, kendini işine adamış öğretmen kadrosu, üst düzeyde veli ve toplumsal katılım ve programların seçilmesinde öğrencilerin görüşlerinin dikkate alınması söz konusudur. 2. Okulun fiziksel düzeni güvenlidir. 3. Okul güvenliğini devam ettirmeye ve önlemeye yönelik politikalar tutarlı ve devamlı olarak uygulanmaktadır. 4. Okul güvenliğine ilişkin önleyici programlar öğrenci özellikleri dikkate alınarak belirlenmektedir. 5. Okul güvenliğine ilişkin önlem ve politikalar gözlenebilir yaklaşımlara dayanmaktadır. 6. Öğretmen ve diğer çalışanlar okul güvenliğine ilişkin programları uygulama konusunda sürekli eğitilmekte ve desteklenmektedir. 27 28 GÜVENLİ OKUL 7. Okul güvenliğine ilişkin önlemler ve programlar sürekli gözlemlenmekte ve değerlendirilmektedir. Bir okulun güvenliğinin ne düzeyde sağlandığının belirlenmesi için beş farklı unsurdan bahsedilmektedir. Güvenli okullar belirli niteliklere sahip okullardır [70]. Dwyer ve Osher (2000,2)’e göre güvenli bir okulun belirlenmesi için gerekli olan unsurlar aşağıdaki gibi sıralanmıştır. - Öğrencilerin okul güvenliği ile ilgili karşılaşmış oldukları olaylara ilişkin verdikleri bilgiler (anketler) - Öğrencilerin ve öğretmenlerin okul güvenliği ile ilgili görüş ve düşünceleri - Okul güvenliği ile ilgili istatistikler: Okulda, okul güvenliğine ilişkin okul yönetimi veya diğerleri tarafından düzenlenmiş, güvenliğin seviyesini ortaya koyan belgelerdir. - Okul disiplin verileri: Öğrencilerin okul içinde ve dışında karışmış oldukları disiplin olaylarına ilişkin veriler okul güvenliğini ölçmeye yarayan önemli göstergelerdir. - Öğrencilerin kendilerini tehdit edici olaylara ilişkin şikâyetleri ve beyanları: Okul güvenliğini ölçmede kullanılabilecek standartlardan bazılarıdır Okul güvenliği, ülkemizde bireylerin ve toplumun dikkatini çeken önemli sorunlardan biri olarak görülmektedir. Okul güvenliğinin önemli bir sorun olarak algılanmasına neden olan etkenlerden birisi de medyanın bu tür olaylara karşı duyarlı yaklaşımıdır. Okul Güvenliği Ölçeği: Goldberg tarafından geliştirilmiştir. Okul güvenliği üzerine değişik ülkelerde birçok araştırma yapılmıştır. Daha nitelikli bir eğitim ve öğretim için okulların daha güvenlikli ve mutluluk hissi veren yerler olmaları gerekmektedir. Okul güvenliği ile ilgili olarak Gottfredson, Hybl, Welsh, Agron, Anderson, Vedugo, Benekos, Merlo, Cook, Gorman, Pauken, Dwyer, Osher gibi isimlerin değişik araştırma ve çalışmaları bulunmaktadır. Öncelikle okul güvenliği konusunda yapılmış tanımlamalardan hareketle okul güvenliği denildiğinde; öğrencilerin, öğretmenlerin ve diğer personelin ken- GÜVENLİ OKUL dilerini fiziksel, psikolojik ve duygusal bakımdan özgür hissetmeleri anlaşılmaktadır [68]. Okul güvenliği, okulda öğrenme için uygun bir ortamın yaratılmasıdır [69]. Okul güvenliği konusunda yapılan bilimsel araştırma ve çalışmaların asıl amacı, okul ve öğrenci güvenliğinin en üst düzeyde sağlanması ve olası sorunların çözümlenmesidir. Etkili bir eğitim ve öğretimin gerçekleştirilebilmesi için aynı ortamda yer alan öğrenci, öğretmen ve çalışanların kendilerini güven içinde hissetmeleri gereklidir. Bireyin kendini güvende hissetmediği bir ortamda etkili bir eğitim-öğretimden ve akademik başarıdan söz edilmesi mümkün olmayacaktır. Okulun yönetsel uygulamaları ve disiplin kuralları güvenli ortamı oluşturmaya yönelik olmalıdır. Güvenli bir okulun oluşması için aşağıda belirtilen unsurların birarada olması gerekmektedir. - Okul güvenliğine ilişkin farklı teorik yaklaşımlar incelenerek, en uygun güvenli okul projesi uygulamaya konulmuştur. - Okulun fiziki durumu iyileştirilerek giriş, çıkış ve okul binalarının genel durumu güvenlik yönünden incelenmiştir. - Güvenlik planları güvenliği tehdit eden riskler ve olası olaylar tasarlanarak hazırlanmıştır. - Güvenlik Planları, periyodik olarak yapılan eğitim çalışmaları ve tatbikatlarla öğretmen, öğrenci ve okul çalışanlarına öğretilmiştir. - Okul özel güvenliği ile kolluk kuvvetleri arasındaki iletişim ve bilgilendirme sağlıklı bir şekilde sürdürülmektedir. - Okul servislerinin takip ettikleri güzergah güvenlik ve trafik yönünden güvenli bir güzergahtır. - Servis şoförleri güvenli okul konusunda eğitilmiş ve “Okul Servis Araçları Hizmet Yönetmeliği” doğrultusunda inceleme ve denetimleri yapılmıştır. - Okulda hizmet veren temizlik, yemek ve diğer şirket görevlileri güvenlik yönünden incelenmiştir. - Okuldaki suç ve şiddet olayları okulun içinde bulunduğu sosyal çevrenin bir yansımasıdır. 29 30 GÜVENLİ OKUL - Okulun büyüklüğü, öğretmen, öğrenci ve çalışan sayısı suç ile doğru orantılı bir çizgi izlemektedir. - Okulların çoğunluğunda şiddet olayları meydana gelmekte ve öğrencilerin bir bölümü fiziksel saldırıya uğramaktadır. - Okulun fiziksel düzeni güvenlidir. - Okul güvenliğini devam ettirmeye ve önlemeye yönelik politikalar tutarlı ve istikrarlı olarak uygulanmaktadır. - Okul güvenliğine ilişkin önleyici plan, program ve stratejiler öğrenci özellikleri dikkate alınarak belirlenmektedir. - Okul güvenliğine ilişkin önlem ve politikalar görülen ve gözlemlenen yaklaşımlara dayanmaktadır. - Yönetici, öğretmen ve diğer çalışanlar okul güvenliğine ilişkin programları uygulama konusunda sürekli eğitilmekte ve desteklenmektedir. - Okul güvenliğine ilişkin önemler ve programlar sürekli gözlemlenmekte ve değerlendirilmektedir. Okulun fiziki ve mekansal güvenliğinin yanı sıra, sahip olduğu iklim ve okul çevresinde karşılaşılan tehditler ve problemler güvenliğe ilişkin riskleri daha da artırmaktadır. ABD’de NSSC (Ulusal Okul Güvenliği Merkezi) adı altında okulların güvenliğini ölçmeye yönelik profesyonel kurumlar oluşturulmuştur. Okul yönetimleri bu kurumlara başvurarak okulun ne düzeyde güvenlikli olduğu ya da güvenliğe ilişkin risk ve analizlerin neler olabileceği ile ilgili tespit ve değerlendirme çalışmaları yaptırabilmektedir. Bu çalışmalar sonucunda belirlenen eksikleri giderme ya da güvenliği daha üst düzeyde devam ettirme konusunda önlem ve stratejiler geliştirilmektedir. GÜVENLİ OKUL PROJESİ 7- Okul Güvenliği Sorununun Çözümlenmesine İlişkin Yaklaşımlar G ÜVENLİ OKULLAR üst düzeydeki etik standartlara model oluştururlar. Öğren- cilere olumlu mesajlar gönderirler. Ve okuldaki herkesten en iyi çabayı ve performansı göstermeleri beklenir. Bu okullarda öğrenme ve verimliliğe değer verilir ve herkesin başarılı olması beklenir, açık, olumlu, akademik beklentiler, belirsiz akademik standartların neden olacağı endişeyi azaltır ve öğrencilerin öğrenmeye odaklanmalarını sağlar [42]. Güvenli okul konseptinin oluşturulabilmesi için öncelikle okul güvenliği ile ilgili sorunların çözümlenmesi ve ortadan kaldırılması gerekir. Okul güvenliği ile ilgili sorunların çözümüne yönelik yaklaşımlar iki başlık altında incelenmektedir. a) Polis Modeli Yaklaşımı: Gelişmiş bilgi toplama tekniklerinden ve teknolojik olanaklardan yararlanarak olası olayların en kısa sürede öğrenilmesi ile zamanında müdahale edilmesine ilişkin bir modeldir. Bu model ile Polis bölgesindeki okullarda meydana gelme olasılığı bulunan olaylara karşı önceden planlamalar yaparak önleyici ve caydırıcı tedbirler alır. Okul ve çevresindeki riskleri inceleyerek bölgesel ve çevresel risk analizleri ve planları oluşturur. Meydana gelen suç ve olaylara müdahale ederek gerekli yasal işlemleri yapar. Okul yönetimleri, 31 32 GÜVENLİ OKUL öğretmenler ve aileler ile iletişim kurarak okula ilişkin sorunları tespit eder. Öğrenci ve ailelerden gelen istek ve şikâyetleri dinler. Okul çevresindeki tehdit ve tehlikeler ile şüpheli kişileri tespit ederek inceler. Yaptığı istihbarat, asayiş ve önleyici çalışmalarla olası suç ve olayları dikkate alarak değerlendirmeler yapar ve bunu bir plan ve çalışma programı şeklinde ortaya koyar. Ülkemizde Milli Eğitim Bakanlığı ile İç İşleri Bakanlığının koordinesinde yapılan Okul Polisliği çalışmaları ile İl Emniyet Müdürlükleri tarafından değişik isimler altında yapılan Toplum Destekli Polislik çalışmaları buna örnek olarak gösterilebilir. Çetelerin okul güvenliğini etkileyen en önemli unsur olarak görülmesi, öğrencilerde görülen asi davranışların bireysel değil çete faaliyetleri sonucu olduğu düşüncesini oluşturmuştur. Polis Modeline göre olaylara şu şekilde müdahale edilebilir [43]; - Gözetim ve denetimin arttırılması. (Mobese ve video kameralar, metal detektörler ve telsizler, yaya devriye ve motorize ekipler) - Disiplin Kurallarının katılaştırılması ve daha da sıkılaştırılması (tek tip kıyafet giymeyi zorunlu kılan katı kıyafet kuralları, şiddet, uyuşturucu ve alkolden kaynaklanan suç ve olaylara karşı sıfır tolerans politikası) - Okul güvenlik görevlilerinin sayısının arttırılması (Özel güvenlik görevlileri ile kolluk kuvvetlerinden görevlendirilen Okul Polisi sayısı arttırılır) Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan bazı araştırmalarda Polis Modelinin uygulanması ile okullarda güvenliğin daha etkili olarak sağlandığı ve okul suçlarında azalma olduğu görülmüştür. Tek tip kıyafet uygulamasının yapıldığı ilk yılın sonunda devamsızlık, okul suçları, kavgalar ve vandalizm de eskiye oranla azalma meydana gelmiştir. Uygulamanın olduğu dönemlerde okulların çoğunluğunda giriş kontrolü yapıldığı, bazı günlerde koruma görevlisi bulunduğu ve bazı okullarda da her gün ya da bazı günler metal detektörü kullanıldığı tespit edilmiştir [44]. b) Okul İklimi ve Kültürü Yaklaşımı Güvenli Okul Modelinin oluşturulması ve okul güvenliği sorununun çözümlenmesine ilişkin bu yaklaşımda Polisiye önlemler ve çalışmalar ya da metal detektörler ve kameralar ile güvenlik önlemlerinin artırılması yerine öğren- GÜVENLİ OKUL cilerin bireysel özellikleri, sorun ve psikolojileri ve okulun huzurlu ve güvenli iklimi üzerinde odaklanılan bir yaklaşımdır. Bu yaklaşım, okul güvenliğinin gelişmiş teknolojilerin kullanıldığı güvenlik sistemleriyle değil insan ilişkilerinin geliştirilmesi ile çözülebileceğini ileri sürer [45]. Güvenli bir okul etkili bir güvenliğe ve düzenli bir okul iklimine sahip olmalıdır. Güvenli okul, öğrencilerin davranış ve beklentilerinin açıkça ortaya konulduğu, kuralların eşit ve adil şekilde uygulandığı, her çocuğun kabul edildiği ve önemsendiği bir okul iklimini içermektedir. Okul güvenliği, günümüzde her geçen gün önem kazanan ve teknolojik gelişmelere bağlı olarak çeşitlenen suçların ortaya çıktığı karmaşık ve riskli bir alandır. Bu alanda bilimsel ve teknolojik gelişmelerden yararlanırken ve güvenliğin boyutları yükseltilirken psikolojik ve sosyolojik gerçekler ile öğrencilerin duygusal algıları göz ardı edilmemelidir. Okul güvenliği, Polis Modeli ile Okul İklimi Modelinin bütünleştirilmiş ve sosyal ve psikolojik algı ve enstrümanlarla güçlendirilmiş daha güvenlikli, daha mutluluk verici ve öğrenciyi sevgiyle saran daha fazla umut ve huzur veren bir yapıya dönüştürülmesi konusunda yeni bir anlayışa ihtiyaç duyulmaktadır. 33 GÜVENLİ OKUL PROJESİ 8- Okul Güvenlik Planı O KUL VE ÇEVRESİNDE yaşanabilecek şiddet, saldırganlık, zorbalık, vandalizm, hırsızlık, terör, yangın, deprem ve toplumsal eylemler gibi olaylara ve doğal afetlere ilişkin riskler ile ilgili detaylı analizler yapılarak okul güvenlik planları hazırlanmalıdır. Hazırlanan planlar doğrultusunda krize hızlı ve etkin bir şekilde müdahale edilerek çoğu kriz önlenebilir ya da yaşanan şiddet olaylarının azalması ve olumlu bir ikliminin oluşturulması sağlanabilir [16]. Güvenli ve hoşgörülü eğitim ortamı sağlayacak yönetim süreçlerinin işletilmesi, şiddet ve türleri konusunda herkesin bilgilendirilmesi ve bir yaşam alanı olan okullarda riskli yaşam koşullarının belirlenerek şiddetin en alt seviyeye indirilmesi sağlanmalıdır. Şiddet; güç ve baskı uygulayarak insanların bedensel veya ruhsal açıdan zarar görmesine neden olan bireysel veya toplu hareketlerin tümü olarak tanımlanmaktadır. Okul, toplumun önemli bir parçası olması nedeniyle bireysel, toplumsal ve ailevi nedenlerin tetiklediği şiddetin yansıdığı yerlerin başında gelmektedir. Okulda şiddet kavramı; okul iklimi üzerinde olumsuz sonuçlar doğuran sağlıklı ve etkili eğitim sürecine zarar veren davranışlardan kaynaklanmaktadır. Okulda şiddet, öğrenci-öğrenci, öğretmen-öğrenci, okul yönetimi-öğrenci ara- 35 36 GÜVENLİ OKUL sındaki fiziksel ve duygusal olumsuzluklardaki zarar verici baskı ve saldırganlık içeren etkileşimleri içermektedir. Şiddeti doğru tanımlamak, şiddetin önlenmesi için geliştirilecek stratejilerin belirlenmesi bakımından önem taşımaktadır. Ülkemizde şiddetin bir eğitim ya da terbiye biçimi olarak algılanmasının, hem aile içinde hem de toplumsal ve kamusal yaşamda uygun görülmesi şiddetin hem tekrarlanmasına hem de gizli kalmasına neden olduğu sanılmaktadır. Bu nedenle eğitim ortamlarında şiddetin önlenmesi ve azaltılması için çevresindeki ilişkilerin ve uygulamaların yapıcı, onarıcı, barışçıl ve destekleyici hale getirilmesi gerekmektedir. Şiddet konusunda ele alınan öğrenci, öğretmen, aile, yakın çevre gibi unsurların uyum içinde çalışması bir gereklidir. Geliştirilecek politikaların, uygulanacak program ve hizmetlerin yürütülmesinde her kademeden yöneticiler arasında söz ve eylem birliğinin bulunması şiddetin önlenmesi ve azaltılması açısından önemlidir [17]. Okullarda güvenliğin etkin olarak sağlanması yapılan önleyici çalışmaların yanında meydana gelme olasılığı bulunan olayların da önceden öngörülerek gerekli önleyici ve müdahale edici plan ve projelerin yapılması önemlidir. Okullarda meydana gelen şiddet, saldırganlık, zorbalık, vandalizm, hırsızlık ve uyuşturucu madde kullanımı gibi suç ve olaylara zamanında müdahale edilerek önlenmesi, doğuracağı sonuçların ortadan kaldırılmasına ya da azaltılmasına etken olacaktır. Olayları önlemenin yanında suçluları caydırmak için de fiziki ve elektronik güvenlik önlemlerinin titizlikle alınması gerekmektedir. Okul yöneticileri, okul ve çevresinde meydana gelebilecek olaylara karşı okul güvenliği planı geliştirerek yaşanabilecek kriz ve olayları önleyebilir, yaşanan şiddet olaylarının azalmasını ve olumlu bir okul iklimi oluşturulmasını sağlayabilirler. Okulda güvenliğin sağlanabilmesinde etkili olan bazı unsurlar vardır. Okul güvenlik planı hazırlanırken bu durum göz önünde bulundurulmalıdır [71]. a. Okulda meydana gelebilecek suç ve olayları önlemeye yönelik önleme, koruma ve müdahale stratejilerinin geliştirilmesi. b. Acil durum yönetimi, müdahale ve eylem planlarının hazırlanarak güncel tutulması. c. Okul ve çevresinde olumlu bir okul iklim ve kültürünün gerçekleştirilmesi. GÜVENLİ OKUL d. Güvenlik planını uygulayacak yönetim kademeleri ile personelin ve öğrencilerin eğitilmesi ve bilgilendirilmesi e. Binaların nitelikli ve donanımlı binalar olması f. Yeterli teknolojik araç ve gerecin bulunması. g. Okul- Özel Güvenlik - Polis işbirliğinin etkin olarak sağlanması. h. Sağlık, Sosyal Hizmet kurumları ve Acil Durum Merkezleri ile işbirliği i. Okul, aile ve toplum iletişiminin geliştirilmesi j. Güvenli okulun oluşturulmasında okul-toplum işbirliği büyük öneme sahiptir. Okul, toplumun bilinçlendirilmesi için çalışmalar yapmalıdır. k. Okul güvenliğine ilişkin araç-gereç ve diğer ihtiyaçların belirlenerek kullanıma hazır tutulması. Okul güvenlik planı geliştirilirken bu unsurların göz önünde bulundurulması kadar planın oluşturulması ve uygulanmasında stratejik bir sürecin izlenmesi de önemlidir [18]. Okullarda Kriz Planlaması ve Yönetimi Şekil: Okul Güvenliği Planlaması [178] 37 38 GÜVENLİ OKUL Okul eğitim ve öğretme amaçlarını gerçekleştirmek üzere kurulmuş toplumsal bir sistemdir. -Riskleri azaltma ya da önleme -Krize hazırlık -Krize müdahale -Kriz öncesi duruma dönme -Okullarda yaşanabilecek kriz durumlarıyla baş etmede kullanılabilecek bazı pratik önlemler -Okul olası bir krize hazırlıklı mı? -Riskleri azaltma ya da önleme faaliyetlerine, ülkemizde olduğu gibi A.B.D.’de de özellikle güvenliğin sağlanması için çeşitli örneklere rastlanmaktadır; -Bazı eyaletlerde okullarda çalışan ve düzenli olarak ziyaret eden kişilerin suç kayıtları kontrol edilmektedir. -Houston’da yaz okulları “Ziyaretçi izleme sistemi” programı kullanmaktadır. 19 eyaletteki okullarda kayıtlı cinsel suçlardan sabıkalı kişiler kayıt masalarında ilk kayıtlarda tespit edilmiştir. - 2002 kurulan Raptor firması 212 bölgede 2020 okulda faaliyet göstermektedir.1500 $ bir başlangıç yatırımından sonra, her okul yıllık 432$ sisteme katılım ücreti ödemektedir. Şirket, Houston’daki bir enerji firmasını ziyaret edenlere yönelik web tabanlı bir sistem olmasına karşın daha sonra yeni bir teknoloji ile adapte edilmiştir. - Okullarda ilk müracaatta bulunan bir çalışan ziyaretçinin ehliyetindeki bilgileri (adı-soyadı-doğum tarihi ve fotoğrafını) Raptor’a göndermekte, eğer gönderi sistemdeki bir cinsel suçlu kaydıyla uyuşursa, Raptor suçlunun fotoğrafını mail yolu ile okula göndermekte,müracaatçı ile aynı kişi olup olmadığının teyidini istemektedir.Şayet teyit edilirse polis bu konudan haberdar edilmektedir. Birçok örnekte ziyaretçi ki bu çoğu zaman ziyaret edilecek olanın bir yakını olmaktadır, ziyaretinden alıkonulmakta veya okulda gönüllü veya kalıcı bir iş müracaatı varsa engellenmektedir. GÜVENLİ OKUL -Krize hazırlık -Krize müdahale -Kriz öncesi duruma dönme -Okullarda yaşanabilecek kriz durumlarıyla baş etmede kullanılabilecek bazı pratik önlemler Okullar çocukların ve gençlerin yetişmesinde, toplumun kültürünü ve evrensel değerleri kazanmasında en büyük sorumluluğu taşımaktadırlar. Bu tür araştırmalar okulların kendilerini geliştirmelerine yardımcı olacaktır. Özellikle okul Rehberlik ve Psikolojik danışmanlık servislerinin bu araştırmada kullanılan Okul İklimi ve Zorbalık Davranışı Eğilimi Ölçeği gibi ölçekleri kullanarak okulun ve öğrencilerin daha iyi tanınmasında yardımcı olacaktır [19]. 1978 yılında A.B.D. Eğitim Bakanlığı tarafından güvenli okul araştırması yapılmıştır. Araştırmanın sonunda, okul güvenliğini olumsuz yönde etkileyen, okullarda meydana gelen olayları azaltmak için; a. Öğrenci yönetimi ve kuralların uygulanmasında daha fazla çalışılması, b. Öğrencilere adil ve eşit davranılması, c. Öğrencilerin ilgi ve gereksinimlerine uyacak şekilde konuları geçerliliğinin geliştirilmesi, d. Daha az sayıda öğrencilere ders veren öğretmenlere sahip sınıfların oluşturulması gerektiği önerilmiştir [20]. 39 GÜVENLİ OKUL PROJESİ 9- Okul Güvenliğinin Kapsamı ve Boyutları O KUL GÜVENLİĞİ, öğrencinin okula gitmek amacıyla evinden ayrılması ile baş- layıp okulda geçen eğitim süresi sonunda evine dönünceye kadar geçen tüm aşamaları içerir. Ev ile okul arasındaki güvenlik özellikle taşımalı eğitim yapılan okullar için duyarlı bir ortam yaratmaktadır. Okul güvenliği mekansal anlamda incelendiğinde; - Okul ile ev arasındaki güvenlik - Okulda güvenlik - Sınıfta güvenlik - Arkadaşlarından gelecek şiddet olaylarına karşı güvenlik - Öğretmenlerin fiziksel şiddetine maruz kalma konusunda güvenlik - Doğal afetlere karşı güvenlik - Sağlık ve temizliğe karşı güvenlik - Cinsel istismara karşı güvenlik - Psikolojik ve duygusal güvenlik Şeklinde bir sınıflandırma yapılabilir. 41 42 GÜVENLİ OKUL a) Güvenli Okul ve Aile Çocuğun eğitildiği en küçük grup olan aile aynı zamanda onun ilk öğretmeni de olmaktadır. Çocuğun sağlıklı bir şekilde dünyaya gelmesiyle başlayan aile eğitimi hayat boyu devam etmekte ve ilk davranışları, algıları ve karakter özellikleri ailede ortaya çıkarak serpilip büyümektedir. Aile bireylerinin, özellikle anne ve babanın çocuklarını yetiştirme konusunda eğitimli ve bilgili olmaları çocuğun davranışlarını ve toplumla iletişimini güçlü kılmaktadır. Konuyla ilgili yapılan araştırmalar aile içi şiddetin ve disiplin biçiminin çocuk suçluluğu ile çok yakın bir ilişkisinin olduğunu göstermektedir. Aile içi şiddetin ve kötü davranışların sonucu olarak kendini sokakta bulan çocuğun, sokak kültürünün kötü ve olumsuz etkisi ile çeşitli suçlara sürüklenebildiği görülmektedir. Çocuğun sosyalleşmesinde önemli katkı sağlayan ailenin eğitilmesine ve bilinçlendirilmesine yönelik programlara önem kazanmaktadır. Çocuk Suçluluğunda Etkili Olan Faktörler Okul ve aile arasında ki bağı geliştirmek, iletişimi ve işbirliğini sağlamak, eğitim-öğretimi geliştirici faaliyetleri desteklemek okul güvenliğinin sağlanmasında önemli bir faktör olacaktır. Ailenin eğitim süreçlerine katılımı sağ- GÜVENLİ OKUL lanmalıdır. Zira ailenin, çocuğun sosyalleşmesinde çok önemli rol oynadığı bilinmektedir. b) Okul Kuralları Öğrenci davranışlarına ilişkin net ve açık kuralların olmayışı ve belirlenen kurallara istenilen ölçüde uyulmayışı anti-sosyal davranışların oluşmasına etken olmaktadır. Çocuğun şiddete yönelik davranışlarının azaltılması için eğitim kurumlarında yasaklanan davranışlar belirlendikten sonra bu kuralları ihlal edenlerin hangi cezalara çarptırılacakları açık ve seçik olarak belirtilmelidir. Bu şekilde sosyal olmayan davranışların ortaya çıkması engellenecektir. c) Okul Yönetimi Güvenli okul ortamı için okul yönetimi önemli bir yer tutmaktadır. Okulda çalışmaların yürütülmesi, olumlu okul ikliminin yaratılması bakımından okul yönetimi aşağıda belirtilen konuları yerine getirmelidir [72]. 1. Okul davranış kuralları ihtiyaca göre oluşturulmuştur. Yıllık olarak gözden geçirilmeli ve gerekli durumlarda yenileri eklenmelidir. 2. Her kuralın bir amacı olmalı ve bu amaç öğrenciler tarafından açık ve seçik olarak anlaşılmalıdır. 3. Kurallar öğrenciler tarafından görülebilecek şekilde uygun yerlere asılmalıdır. 4. Kurallar velilere gönderilerek bilgi sahibi olmaları sağlanmalıdır. 5. Kuralların uygulanmasına özen gösterilmelidir. 6. Kurallara uyulmaması durumunda yapılacak işlemler önceden belirlenerek veli ve öğrenciler bilgilendirilmelidir. 7. Kuralların dosyalarda kalmaması için aile, okul çalışanları ve öğretmenler örnek davranışlar sergilemeleri konusunda bilinçlendirilmelidir. 8. Yanlış davranışları görmezden gelmek mevcut kuralların işe yaramadığı algısını yaratmaktadır. Kurallar ihlal edildiğinde yaptırımlar uygulamaya konulmalıdır. 43 44 GÜVENLİ OKUL 9. Öğrencinin okulla ilişiğinin kesilmesini gerektiren eylem ve davranışlar açık ve net bir biçimde belirtilerek öğrenilmesi sağlanmalıdır. 10. Uygulanmayan kuralların dosyaların arasında veya duvarlarda asılı durmalarının bir anlamı yoktur. Önemli olan tespit edilen kuraların okul yönetimleri tarafından işlevsel hale getirilmeleri ve titizlikle uygulanmasıdır. Uygulanmayan ve uyulmayan kural, kural değildir. d) Şiddet Olayları ile Mücadele Yöntemleri OCED ülkelerinde şiddet olayları ile ilgili çalışmalar genellikle izleme gözetleme, önleyici ve müdahale çalışmaları olarak üç boyutta yürütülmektedir. İzleme ve gözetleme çalışmaları ülkeden ülkeye farklılıklar göstermektedir. Önleyici çalışmalar ise 1950›li yıllardan itibaren UNESO tarafından yürütülmektedir. Barış ve şiddet olaylarının önlenmesi amacıyla çeşitli eğitim programları bu kuruluş tarafından uygulamaya konulmuştur [73]. UNESO, eğitim yaşına gelmiş tüm çocuklara değerler, davranış kuralları, yaşam biçimleri eğitimi verilmesini istemektedir. Bu eğitimlerin öğrencilere farklılıkları ve anlaşmazlıkları insana saygı merkezinde çözebilmelerine yardımcı olması hedeflenmektedir [74]. UNESCO teşkilatı 2001 yılında “Okul Ortamlarında Problemlerin Şiddete Başvurmadan Çözme Uygulamaları” başlıklı bir kitapçık yayınlamıştır. Bu kitapçığın amacı; gerek okulda gerekse sokakta karşılaştıkları şiddet davranışları karşısında nasıl hareket edilmesi gerektiği konusunda öğrenci, öğretmen, yönetici, veli ve gençleri bilgilendirmektir [75]. Okullardaki Şiddetin Önlenmesi İle İlgili Çalışmalar İngiltere’de: Genellikle özel dersler şeklinde yürütülmektedir.Oluşturulan okul kulüpleri vasıtasıyla ders saatlerinden sonra öğrenci ve öğretmenler bir araya gelerek okul güvenliği ile ilgili çalışmalar yapmaktadır. Okullarda öğrenci şikayet hatları oluşturularak sıkıntılı ve sorunlu öğrencilerin problemlerinin paylaşıldığı bir sistem geliştirilmiştir. Sınıflarda yapılan çalışmalara ailelerin de aktif katılımları sağlanmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri’nde: Güvenli okullar (Safe School) projesi çerçevesinde önleyici eğitim programları yaygın bir şekilde yürütülmektedir. GÜVENLİ OKUL Şiddeti önlemeye yönelik farklı yaklaşımlar olmakla birlikte bu yaklaşımları üç ana başlık altında toplamak mümkündür [76]. 1. Yakından gözetim (güvenlik görevlileri, detektörler, elektronik aygıtlar vs.) 2. Caydırma (kurallar, sıfır tolerans ve önleme stratejileri, vb.) 3. Psiko-sosyal yaklaşımlar. Katı kuralların ve okuldan atma veya uzaklaştırma cezalarının işlenen suçları azaltmadığı yapılan araştırma sonuçlarından anlaşılmaktadır. Okul suçlarıyla mücadelede en uygun yöntemin bütünsel bakış açısıyla kusurlu davranışları oluşturan nedenlerin ortaya konularak önlenmesine yönelik yöntemlerin geliştirilmesi ile olacağı değerlendirilmektedir. Etkili şiddet önleme programlarının altyapısı üç önemli varsayım ve ilkeye dayanmaktadır [77]. 1. Şiddet önlenebilir bir olgudur. 2. Tek ve kesin bir çözüm yoktur. 3. Etkili önleme, süreklilik, sorumluluk ve kararlılık gerektirir. Toplum, medya mensupları ve politikacılar okuldaki şiddetin yalnızca öldürücü boyutu ile ilgilenmişlerdir [125]. Ancak, bilimsel çalışmalar, öldürücü şiddetin az olmasına rağmen fiziksel kavgalar ve diğer şiddet çeşitlerinin oldukça fazla olduğunu ortaya koymaktadır [78]. Toplumu en çok rahatsız eden ve fazla dikkat çekmeyen olgular önemsenmeyen küçük nitelikteki suçlardır. Önemsiz sayılarak geçiştirilen, küçük olumsuz davranışlar hayatın akışı içinde sıklıkla meydana gelmekte ve bir süre sonra daha büyük ve önemli suçları doğurabilmektedir. Sözlü sataşma, omuz atma, tehdit ve hakaret gibi davranışlar çok önemsenmese de öğrenciyi rahatsız eden ve okula ilgisini azaltan önemli olumsuzluklardır. Öğrenciyi rahatsız edici davranışların büyüklük ve küçüklüğüne bakılmaksızın dikkatle değerlendirilmesi gerekmektedir. Basit kabul edilen davranış bozukluklarından başlanılarak rahatsızlık verici davranışların hepsiyle mücadele edilmelidir. Okullarda şiddet olaylarının her geçen gün artış eğilimi göstermesi güvenli 45 46 GÜVENLİ OKUL okul yaklaşımı içerisinde bu soruna yönelik önlemlerin bilimsel yöntemlerle geliştirilmesini ve titizlikle uygulanmasını zorunlu kılmaktadır. Ülkemizde ve diğer ülkelerde sayısal olarak çok az sayıda gerçekleşmekle birlikte okullarda meydana gelen silahla yaralama ve öldürme olayları tüm dünyada diğer bütün şiddet olaylarından daha fazla bir kamuoyu ilgisi ve korku ortamı oluşturarak okul güvenliği algısını tehlikeye sokmaktadır. GÜVENLİ OKUL PROJESİ 10- Okul Güvenliğine İlişkin Rol ve Sorumluluklar G ÜVENLİ OKULDA, çocukların sağlık ve güvenliği eğitimcilerin sorumluluğunda olduğundan eğitimcilerin güvenli eğitim kavramını önemsemeleri ve benimsemeleri gerekmektedir. Güvenli okul kavramı, bireyin yasadığı sosyal çevrenin bireye göre etkin bir şekilde uyarlanmasına dayanır. Bu kavram, okul ve toplumu, yaşama ve öğrenme için bir laboratuar olarak değerlendiren bir eğitim programının sunulmasını ifade eder. Birçok öğretmen güvenli eğitimi, eğitim programında öğrencilere kazandırarak, onların hayata olumlu bir şe- 47 48 GÜVENLİ OKUL kilde hazırlanması olarak ele alırlar. Özgürlük hissi veren bir ortamda öğrenmek ve öğretmek için; evde, okulda, trafikte, oyun sahasında ve serbest zaman etkinlikleri gibi faaliyetlerde yeterli önlemlerin alınmasını gerektirir. Bu amacın gerçekleştirilmesinde, öğretmenler, öğrencilere gerekli davranışları, alışkanlıkları, bilgi ve becerileri kazandırmak için öğrenim deneyimleri sunan bir okul programının sorumluluğunu üstlenirler [46]. Eğitimcilerin, okul güvenliği için öğrencilerin, kişiler arası ilişkileri yönetme ve özdenetim yeteneklerini geliştirmelerini sağlamaları gerekir. Çünkü öğrencilerin büyük bir bölümü için en tehdit edici sorunlar kişiler arası sorunları çözme yeteneksizliğinden kaynaklanmaktadır. Öğrenciler, ailelerinden ve medyadan gördükleri olumsuz uygulamaları yansıtarak, saldırma eylemi ile karşısındaki kişiyle arasındaki farklılıkları çözeceğini düşünür. Çocukların kişiler arası ilişkilerinde zayıf olmaları, ailelerinin onlara örnek olamamasından kaynaklanır. Bu ailelerde yetişen çocuklar; olumlu okul ortamı ile karşılaştıklarında, okuldaki yetişkinler tarafından olumlu ilişkiler geliştirme konusunda öğrencilere fırsatlar sunulduğu için bu sorunun üstesinden gelebilirler. Çatışma çözümü programları ile öğrenciler, sosyal kurallar ile donatılırlar. Bu kurallar öğrencilerin öfkelerini yeniden yönlendirme ve kendilerini saran şiddetten kurtulmalarını sağlar. Okul güvenlik çalışmalarının bir parçası olarak kullanılabilecek bir diğer programda, akran arabuluculuğu ve kılavuzluk programlarıdır. Bu program, öğrencilerin kişiler arası iletişim yeteneklerini daha fazla geliştirecek bir yöntemdir. Öğrencilerin güçlü, yetkin olma ve denetim yapma istekleri onları olumlu ya da olumsuz davranışlara yönlendirebildiği için bu öğrenciler bu program kapsamında eğitilir ve daha sonra bu öğrencilerden öğrenci anlaşmazlıklarına arabuluculuk yapmaları istenir. Bu şekilde uygulanan kılavuzluk programları, verimli bir şekilde kişiler arası ilişki kurma becerilerini arttırır [47]. a) Okul Yöneticisinin Okul Güvenliğine İlişkin Rol ve Görevleri Okul yöneticisinin bir okulda güvenlik eğitimine verdiği önem, güvenliği, temel hayatın koşulu ve eğitim programının bir gereği olarak görmesinde yatar. Öğrencilerin varlıklarını sürdürebilmeleri için yaşam boyu güvenlik ihtiyacı duyacaklarını bilmeleri ve karşılaşabilecekleri olaylara ilişkin eğitilmeleri okul yöneticisi ve öğretmenlerinin en önemli sorumluluklarından olmalıdır. GÜVENLİ OKUL Okul ortamı, eğitim sonuçlarında görülmeyen fakat bu sonuçlara ulaşmayı sağlayan öğretim ve öğrenim sürecini çok fazla etkileyen bir yapıyı oluşturmaktadır. Güvenlik eğitimi için belirlenen hedefler; [48]: 1. “öğrencilerin yasadıkları toplumda can, sağlık ve maddi varlığının korunmasında etkin olmayı öğrencilere öğretme. 2. Grubun güvenliği ve başkalarının güvenliğine yönelik bireysel tutumun etkisi için bireye sorumluluk kazandırma. 3. Trafikte karşılaşılan tehlikeler ve yangın gibi acil durumlarda korunmaya yönelik güvenlik sorunlarını çözmede işbirliği içerisinde olmasını sağlama. 4. Güvenlik kuralları, düzenlemeler ve yasalara karşı saygılı olmalarını sağlama. 5. Kazaların yaygın nedenlerini ve nasıl önlenebileceklerine dair bilgi sahibi olmalarını sağlama. 6. Yaya sorumlulukları, bisiklet ve otomobil kullanımını içeren tüm trafik durumlarına uygulanabilen bilgileri ve becerileri geliştirme. 7. Mesleki tehlikeleri en aza indirmek alınması gereken önlemleri öğretme. 8. Yaralar, boğulma, zehirlenme, kırıklar, burkulmalar ve yanıklar gibi acil sağlık sorunlarında uygulanabilecek bilgi ve becerileri geliştirme” şeklinde belirlenmiştir. Okul yöneticileri, öğrencilere daha güvenli bir ortam sağlamada, planlama, tasarım ve uygulama işlemlerini gerçekleştirirken, aşağıdaki esasları dikkate almaları gerekmektedir [49]; 1. “Okulunuzun güvenlik hedeflerini belirleyin. Her bir okul ve karşılaştığı sorunlar farklı olduğundan, okulunuzun ihtiyaçlarını karşılayan doğru hedeflerin belirlenmesi ve programın bu hedefler doğrultusunda hazırlanması gerekmektedir. 2. Meslektaşlarınızla fikir alışverişinde bulunun. Ancak başka okullarda işleyen bir planın sizin okulunuzda da işlemeyeceğini düşünmeyin. 49 50 GÜVENLİ OKUL 3. Kapsamlı bir plan hazırlamak için öğrencileri, öğretmenleri, okul personelini, aileleri ve toplum üyelerinin katılımını sağlamak için iletişiminizi güçlendirin. 4. Başarılı program yaratmak için, öğrenciler, öğretmenler, okul personeli, aileler ve toplum üyeleri arasında destek oluşturmalısınız. Beklenen yardımları açıkça belirtin ve etkin bir şekilde planlama sürecinde katılımcıları ise alınız. Program uygulanmasından önce, yaygın destek oluşturma, program başarısı için gereklidir. 5. Programa başladıktan sonra, programın gelişimini izleyin. Programın etkin bir şekilde uygulanılıp uygulanılmadığını, başarılı olup olmadığını belirleyin. 6. Programı kurumsallaştırın. Programın sorumluluğu sadece birkaç kişiye verilirse, program personel değişikliğine karsı kırılgan olacaktır. Bu yüzden programa tüm ilgili taraflar katılmalıdır. 7. Toplum örgütlerinden gerekli destek ve yardımı isteyin. Okul güvenlik programını hazırlama ve yönetme yetkisine sahip olan okul yöneticisi, okulda güvenliğin, herkesin sorumluluğunda olduğunu ve güvenliği geliştirmek için herkese görevler düştüğünü benimsetmek amacıyla sahip olması gereken yetkinlikleri uygulamaya geçirmelidir. Bu yetkinlikler [119]: 1. “Tüm okul personeline, güvenlik eğitimini, eğitim programının ayrılmaz bir parçası olarak görmelerini sağlama. 2. Tüm öğretmenlerin kullanımı için eğitsel kılavuzlar hazırlama. 3. öğrencilerin güvenlik gereksinimlerini belirleme ve işbirliği içinde planlama. 4. Güvenlik eğitimi yeterliliği açısından var olan eğitim programını değerlendirme. 5. Hem öğretmen hem de öğretmen kullanımına ait güncel güvenlik malzemelerinin kaynaklarını tespit etme. 6. Okul güvenlik kurumları (güvenlik kurulları, güvenlik karakolları, güvenlik komiteleri ve güvenlik kulüpleri) ve öğretmen destekçileri ile birlikte çalışma. 7. Kaza raporlarını, önleyici, savunucu, koruyucu ve yapıcı araçlar olarak değerlendirme. GÜVENLİ OKUL 8. Güvenliği içeren yasal mevzuatı okul personeline bildirme. 9. Hizmet ve yardım için okul dışı kuruluşların işbirliğini sağlama. 10. Güvenlik eğitimi malzemeleri seçiminde öğretmenlere yol gösterme. 11. Okul güvenlik programını halka duyurma ve açıklama. 12. Acil durum tatbikatlarını düzenleme ve uygulamada önderlik yapma. 13. Binalardan kaynaklanan tehlikeleri yok etme ve ek binaların yapımının planlanmasında güvenlik önlemlerini göz önünde bulundurma. 14. Okul güvenlik programına ilişkin toplum üyelerinin önerilerini ve eleştirilerini değerlendirme. 15. Eğitsel yardımlar sağlamada toplum kurumları ile işbirliğinde bulunma. 16. Güvenlik alanında son gelişmeleri takip etme. 17. Güvenlik elemanları, servis sürücüleri ve yemek şirketi personeli dâhil tüm personel için hizmet içi eğitim programlarının uygulanmasını sağlama. 18. Güvenlik eğitimi vermeleri konusunda öğretmenleri teşvik etme ve destekleme. 19. Okul güvenlik programında etkiye sahip olan çevre güvenlik etkinliklerine fiilen katılma. 20. Okul güvenlik programını değerlendirme” şeklindedir. b) Okul Rehber Öğretmenlerinin Görev ve Sorumlulukları; Okul Rehber Öğretmenlerinin hedefleri şu şekildedir(Ertukel, 1974; 47); 1. “Öğrenciler ile güvenlik birimi arasında iletişim kurulmasını sağlamak. 2. Okul güvenlik biriminin öğrencilerin kişisel eşya hırsızlıklarına, zorbalıklara, saldırılara ve her türlü şiddete maruz kalan öğrencilere yardım etmesini sağlamak. 51 52 GÜVENLİ OKUL 3. Okul güvenlik biriminin çalışmalarını öğrencilere bildirmek. 4. Okul güvenliğine yönelik yanlış söylentileri durdurmak. 5. Ailelere okul güvenliği hakkında doğru bilgiler vermek. 6. Öğrencileri, kendi güvenliğini sağlayabilmeleri için eğitmek. 7. Okulda meydana gelen olayları okul içinde çözümlemek. 8. Okul üyelerinde bir okul toplumu bilincini oluşturmak. 9. Okuldaki güvenlik sorunlarını tanımlamak”. c) Öğretmenlerin Okul Güvenliğine İlişkin Rol ve Görevleri; Okul yöneticisinin bir okulda güvenlik eğitimine verdiği önem, güvenliği, temel hayatın koşulu ve eğitim programının bir gereği olarak görmesinde yatar. Öğretmen güvenliği öğretmelidir. Eğitim programı içinde ve dışında yer alan sorumluluklar öğretmenleri ilgilendirmektedir. Ancak, öğretmenler bazen güvenlik içeriğini öğrettikleri konu alanlarını uygulamaya dökülmesi gerektiğinden habersizdirler. Eğitim programı dışında yapılan çalışmalarda sorumluluk verilmiş birçok öğretmen, bu tür faaliyetlerde doğal olarak bulunan tehlikeler bilgisinden yoksun oldukları için üzerlerine düşen sorumlulukları yerine getiremezler. Güvenliği öğretmesi gereken kişi, güvenliği öğretme yeteneğine sahip olmalıdır. Bu nedenle tüm öğretmenlerin sahip olması gereken özel güvenlik yetkinlikleri şu şekildedir [120]: 1. “Bugünün dünyasında yaşamaya yardımcı güvenlik eğitimi felsefesine sahip olmak. 2. Bireyi, aileyi, toplumu ve ulusu etkileyen kaza ve tehlikelere karşı hazırlıklı olmak. 3. Okuldaki günlük görevlerinin tüm aşamalarına güvenlik yöntemlerini uygulamak. 4. Aşağıda belirtilen noktaları görevinin bir parçası haline getirmek; a) Sınıfta veya verilen görevler alanında güvenli bir çevre oluşturma, b) Tüm kazaları bildirme, yangın tatbikatı ve diğer güvenlik tatbikatlarına katılma, ilkyardım bilgilerine sahip olma ve bütün olarak okul tarafından planlanmış güvenlik çalışma- GÜVENLİ OKUL larında işbirliği içerisinde üstüne düşen görevleri yerine getirme, c) Tehlike anında güvenlik uygulamalarında izlenecek aşamaları öğrencilere öğretme, d) Öğrencilere güvenlik alışkanlıklarını kazandırmada etkin yollar kullanma”. Okullar ve toplumlar, ilkyardım yetenekleri ile donatıldıkları zaman daha güvenlidir. Bir okulda genel acil durum hazırlıkları için öğretmenlere ve okul personeline ilkyardım konusunda gerekli eğitim verilirse; öğretmenler ve okul personeli ilkyardım konusunda beceri ve yetkinlik kazandıkları için güvenleri artar, acil durumlarda öğrencilerin ne yapmaları gerektiği konusunda onlara yardım eder, öğrencilerin olumlu davranışlarda bulunmalarını teşvik eder, öğrenciler için acil durumlar daha açık bir biçimde tanımlanmış olur [121]. Ülkemizde benzer türdeki okullarda ortak programlar uygulanmasına karşın, okullar arasında; bölgelere veya aynı yerdeki bir okuldan ötekine göre başarı farklılıkları bulunmaktadır. Bu farklılıklar, ancak, okulun öteki öğelerindeki aksaklıklarla açıklanabilir.[1] Öğretmenler ise programların uygulayıcılarıdır. Bu nedenle, eğitim programlarının tüm öğretmenlerce anlaşılacak ve uygulanabilecek biçimde hazırlanması gerekir. Öğretmenlerin programları uygulaması sırasında karşılaştıkları sorunları çözümlemek ve daha etkin eğitim ortamı sağlayabilmek için, çeşitli konularda meslek içi eğitim kurs ve seminerleri düzenlenmelidir.[1] Eğitim programlarının uygulanmasında bina, araç ve gereç gibi insan gücü dışı kaynaklar da önem taşır. Okul binası, araç, gereç ve öteki donanımın programda yer alan hedeflere ulaşılmasına yardımcı olacak nitelikte olması gerekir. Yönetici, öğretmen ve öğrenci okulun en önemli insan gücü kaynağını oluşturur. Yönetici okulun en yetkili kişisidir. Yönetici, sahip olduğu öğretim kadrosu ile öğrencilerini en iyi biçimde eğitmek zorundadır. Yönetici; öğretmenlerle uyum içinde çalışmalı, onların yeteneklerini iyi değerlendirmeli, en yüksek verimi alabilmek için onları güdülemeli ve gerekirse onları geliştirecek hizmet içi eğitim programları düzenlemelidir.[1] Yöneticinin başarılı olması için yönetici ile öğretmenler ve öğrenciler arasın- 53 54 GÜVENLİ OKUL daki iletişimin sağlıklı olması da önemli rol oynar. Böylece yönetici okuldaki sorunlardan, gelişmelerden haberdar olur. Çatışmaları engellemek için gerekli önlemleri alır.[1] Yukarıda açıklanmaya çalışıldığı gibi, okuldaki öğeler arasındaki ilişkiler çok yönlü ve karmaşıktır. Okulun, amaçlarına ulaşabilmesi için bu öğeler arasında uyum ve denge olması gerekir. Okul içinde bu denge sağlanırken, çevrenin okul üzerindeki etkisi de göz önünde bulundurulmalı ve çevredeki öğelerden de okulun amaçlan doğrultusunda yararlanılmalıdır.[1] d) Ailelerin Okul Güvenliğine İlişkin Rol ve Görevleri Aileler ile okul yöneticileri ve öğretmenlerin etkin işbirliği yaparak bilgi alış verişinde bulunmaları, öğrencilerin gelişimini takip ederek sorun alanlarını tespit etmeleri, gerekli önleyici ve yönlendirici çalışmaların yapılması açısından yararlı olmaktadır. - Okullarda ailelere yönelik bilinçlendirici seminer ve toplantıların yapılması, şiddete eğilimi olan çocukların aile tarafından tespit edilmesi ve önlemlerin alınmasında etkilidir. - Ailelerin çocuklarının eğitim süreçlerinde başarılarına inanmaları ve onlara karşı olumlu beklentiler geliştirmelerinde, güvenli okul iklimi ve yaklaşımının önemi büyüktür. - Güvenli okulda öğrencilerin ve ailelerin öncelikli olarak psikolojik açıdan kendilerini güvende hissetmeleri, güvenlik algısının oluşumuna olumlu yönde katkı sağlayacaktır. GÜVENLİ OKUL PROJESİ 11- Okul Güvenliğini Etkileyen Risk ve Faktörler O KUL GÜVENLİĞİNİ pozitif veya negatif olarak etkileyen birçok faktör bulun- maktadır. Suç ve okul ilişkisi üzerine çeşitli çalışmalar yapan araştırmacılar, okul güvenliğini negatif etkileyen risk ve faktörleri; akademik başarı, okula yönelik tutumlar, okul ortamı ,öğrenciler arasındaki ilişkiler, disiplin anlayışı, okuldaki başarı düzeyi, okuldan kaçma sıklığı veya okuldan atılma şeklinde belirtmektedirler. Okul ve eğitim faktörleri, bireyin toplumsal kurumlara olan uyum sürecini arttıran ve toplumsal meşruluk çizgisini koruyacak biçimde sosyalleşmesini sağlayan önemli faktörlerdir. Çocukların büyümesine paralel olarak toplumsallaşma sürecine aile dışında kalan unsurların etkisi artmaktadır. Çocuğun aile içinde kazandığı tutumlar onun diğer gruplara katılma biçimini de etkilemektedir. Aile içinde edinilen tutum ve davranışlar otorite figürlerine olan düşmanlık ya da uyma, liderlik ya da edilgen tutum alış biçiminde kendisini gösterecektir. Aileden sonra çocuğun eğitimine katkı sağlayan en önemli kurumlardan biri okuldur. Okul toplum tarafından ortaya konulan ilk kendini deneme yeridir. Toplumun örgütlü bir kurumu olarak okulda roller, sorumluluklar, ve uyulması gereken kurallar bulunmaktadır [7]. İstanbul Kent Güvenliği Projesi kapsamında yapılan bir çalışmada okulda öğ- 55 56 GÜVENLİ OKUL rencileri tehdit eden en önemli tehlikenin; kötü arkadaş çevresi %30,8, öğrencilerin okulu sevmemesi %15,3, uyuşturucu madde bağımlılığı %33,9, okul düzeninin ve çevresinin bozukluğu %19,3, ile diğerleri %0,6 olarak tanımlanmıştır [84]. Suç toplumların önemle üzerinde durdukları ve önlemek için çalıştıkları bir olgudur. Okula devamsızlık toplum tarafından bir bireyin suça yönelmesindeki en önemli işaretlerden biri olarak değerlendirilmektedir. Eğitimle toplumun istediği davranışların kazanılma durumu bireyin okul sisteminde kaldığı süre ile yakından ilgilidir. Özellikle orta öğretim kademesinde eğitimin suç oranlarının düşmesindeki payı büyüktür. Bu anlamda suç ile ilişkili olarak okul değişkenleri üzerinde durulmaktadır [127]. GÜVENLİ OKUL PROJESİ 12- Okula Yabancılaşma ve Güvenli Okul O KUL VE ÖĞRENCİ güvenliği konusu ülkemizde ve diğer gelişmiş ülkelerde son yıllarda giderek en önemli eğitim ve güvenlik sorunlarından birine dönüşmüştür. Öğretmen, öğrenci, aile ve güvenlik iletişiminin güçlü bir şekilde sağlanamadığı bir okul ikliminde, güvenli okuldan da söz edilemeyeceği bir gerçektir. Güvenli olmayan bir okul ortamında sağlıklı bir eğitim-öğretimin yapılması ya da huzur veren sıcak bir iklimin oluşması mümkün görülmemektedir. Okul, toplumun ve kültürün bir sonucu ve aracısı olarak kabul edilmelidir. Yabancılaşma insanın kendini diğer insanlardan ve faaliyetlerden kopuk hissetmesidir. Eğitim sisteminin özellikle Avrupa ve Amerika’da bireyi ve öğrenciyi gerçek yaşama hazırlamadığını ve onun gelişiminde tek taraflı (kendine uygun) olarak konumlandığını belirten görüşler bulunmaktadır [85]. Sistem öğrencileri sosyal ilişkiler sorumluluğundan izole etmiştir. Bir eğilim olarak okulu toplumun geri kalan kısmından ayırma süreci toplumsal düzensizlik ile hız kazanmıştır. ABD’de okullar yabancılaşmayı doğuran ve kaynaklık eden potansiyel yerler olmuştur. Öğrencilerin hayatta oynayacakları kaçınılmaz roller vardır. Husen (1971) söz konusu kitabında öğretmenlerin yabancılaştığını varsayan bir soru üzerinde durmaktadır [86]. Buna göre endüstride olduğu gibi okulun da yapısal olarak değiştiğini ve büyüdüğünü, bu yüzden okullardaki bürokrasinin 57 58 GÜVENLİ OKUL arttığını ve bu mesleği yürütenlerde iletişim güçlüğünün ve en sonunda da yabancılaşma duygusunun gözlemlendiğini belirtmektedir [87]. Okullarda yabancılaşmaya neden olan faktörler şunlardır. a. Okulun fiziksel büyüklüğü b. Okulun örgütsel yapısı c. Hedeflerinin değişmesi d. Öğretmenlerin sadece branşlarında uzmanlaşmaları e. Okulda yabancılaşmaya neden olan faktörler olarak görülmektedir. Yabancılaşmanın dört boyutunun (güçsüzlük, anlamsızlık, normsuzluk ve sosyal uzaklık) okul bağlamına uygulanabilirliğini göstermektedir [128]. Güçsüzlük: öğrencinin belli hedeflere çok fazla değer yüklemesini, ancak bu hedefleri başarabilmek konusunda beklentilerinin az olması durumunu ifade etmektedir. Örnek olarak, yüksek not almaya fazla değer yükleyip başarı notları zayıf olan öğrenciler güçsüzlük hissederler [129]. Oerlemans ve Jenkins (1998)’e göre - Kendi başlarına gelenleri kontrol edemeyen, - Karar alamayan öğrencilerin veya okulun ilke ve kurallarının kendi seçimlerine, ilgilerine aldırmaması durumunda güçsüzlük yaşadığını belirtmektedir [130]. Güçsüzlük yaşayan bir öğrenci okulun resmi kurallarından ve beklentilerinden sapmaktadır. Bazı öğrenciler okula yönelik bir bağlanma (aidiyet) duygusunu geliştirememektedir. Ancak bu öğrenciler üzerindeki sosyal kontrolü (baskıyı) arttırmak çoğu öğretmen ve okul yöneticisinin başvurduğu tek yöntemdir. Anlamsızlık: Öğrencinin gelecekte yapmak istediği iş ile bugün verdiği eğitimle okulun bunu desteklememesi veya ders ve ders içeriklerinin gelecekte yapılmak istenen işe hazırlamaması durumunda yaşanan bir duygudur. Normsuzluk: Hedeflere ulaşmak için toplum tarafından kabul edilmeyen davranışları ifade eder [131]. Okul kapsamında normsuzluk; öğrencilerin okul idaresinin kendileri yerine GÜVENLİ OKUL karar vermelerine karşı çıkmaları ve karar süreçlerine katılma istekleridir. Not verme ile öğrenciler akademik farklılığın göz önünde tutulduğu bir sınıflama içerisine sokulmakta ve sosyal karşılaştırma süreci ile kenarda kalan öğrenciler okul yapısına ve bütünlüğüne karşı aidiyet (bağlılık) geliştirememektedirler. Bu öğrencilerden çoğunluğu okul kurallarını takip etmek olan öğrencilik rolleri ile derslere katılma ve verilen ödevleri yerine getirme gibi kuralları kabul etmemektedirler (Mau, 1992). Okul kurallarını önemsiz ve gereksiz olarak görmektedir (Oerlemans ve Jenkins, 1998) Sosyal uzaklaşma: Arkadaşlık ağıyla bütünleşmede yoksunluk veya bir organizasyondaki katılım yoksunluğunu ifade eder(Seeman,1959). Kendilerini sosyal açıdan dışa kapatmış öğrenciler yalnızlığı severler ve okul faaliyetlerine katılmakta çekingenlik gösterirler. Sosyal uzaklaşmış öğrenciler okulu karmaşık ve hoşgörüsüz bularak hayal kırıklığına uğradıkları bir mekân olarak algılamakta ve birçoğu evde kalmayı ya da arkadaşlarıyla dışarıda olmayı tercih etmektedir. Öğrenciler okula yabancılaştıklarında okulun işlevini sağlıklı bir şekilde yerine getirmesi zorlaşmaktadır. Öğrencilerin toplumsal kimlik kazanmalarında, geleceğe hazırlanmalarında ve sosyalleşmelerinde önemli bir işlevi olan okulun bu işlevini etkinlikle yerine getirebilmesi için öğrencilerle sağlıklı ve güçlü bir bağlılık ilişkisi geliştirilmesi gerekmektedir. 59 GÜVENLİ OKUL PROJESİ 13- Dünya Ülkelerindeki Okul Güvenliği Uygulamalarına Bakış a. Amerika Birleşik Devletleri’nde Kampüs ve Okul Güvenliği Uygulamaları G 1. Okul Güvenliği ve Gençlik Politikası: Sıfır Tolerans’tan Çıkartılacak Dersler. ÜVENLİ OKULLAR, etkili öğrenmeyi kolaylaştıran, sağlıklı çocuk gelişimine olanak sağlayan, fiziki ve psikolojik bir çevreyi ve iklimi oluşturan okullardır. Şiddet ve suçtan zarar görmeye ilişkin endişeler, gözetim ve cezaları önemseyen güvenlik önlemlerinin artmasına katkı sağlarken, bazı stratejiler (sıfır tolerans) öğrenciler için olumsuz sonuçlara neden olmaktadır. Zorunlu uzaklaştırma gibi önemli olaylar, cezayı gerektiren sıfır tolerans gibi tepkiye dayalı stratejileri gündeme getirmektedir. Okullar daha güvenli bir yapıya bürünürken öğrencileri disipline eden yaklaşımlar ciddi olayların yanında küçük kusurlar için de uygulanmaktadır. “Sıfır Tolerans” politikaları kapsamında okul güvenliğinde iki ayrı model ortaya konulmaktadır [171]. - Zorlama ve kontrol stratejilerini içeren geleneksel model - Kişiler arası kapsamlı stratejilerden oluşan işbirlikçi model Sıfır Tolerans yaklaşımları irdelenirken ideolojik görüşler dikkate alınmakta ve gençlik politikaları analiz edilmektedir. Güvenli okul oluşturulmasına etki eden ve bu yöndeki stratejilerin olumlu sonuçlar vermesini etkileyen çalışma- 61 62 GÜVENLİ OKUL ların umut verici sonuçlar ortaya koyması beklenmektedir. Okul yöneticileri aileler ve öğrenciler ile özel güvenlik ve kolluk kuvvetlerinin iletişim içerisinde olduğu dengeli ve güvenli bir ortamın, güvenli ve onarıcı bir okul atmosferi ve iklimini oluşturarak güvenli okulun oluşumuna katkı sağladığı değerlendirilmektedir. a) Kampüs ve Okul Güvenliği - Öğrenciler Güvenlik Kamera Sistemi ile Kendilerini Daha Güvende Hissediyor. - Güvenlik Kimin Kim Olduğunu Bilmekten Geçiyor. - Kapsamlı Bir Kriz Yönetimi Çözümü Sunulması. - Güvenlik Tehlikelerinin Tespitinde Kullanılan Teknoloji Alanındaki Gelişmeler. - Kişiye Özel Anahtar Kartı Girişi Sağlayan Esnek Bir Tasarım. - Georgia Teknoloji Enstitüsü Polis Departmanı. Öğrenciler Güvenlik Kamera Sistemi ile Kendilerini Daha Güvende Hissediyor Gateway Technical College sıfır tolerans politikası ve kamera sistemiyle öğrencilerin takdirini topluyor [132]. Wisconsin’deki Gateway Technical College yönetimi, kampüs hayatını zenginleştirmek için öğrenciler arasında bir anket düzenlemişti ve öğrencilerin çoğu kendilerini kampüste her zaman güvende hissetmediklerini itiraf etmişti. Yöneticiler bu sorunu hemen dikkate aldı ve bu algıyı değiştirmek için çözüm yolları aradı. Gateway Technical College Dekanı Ray Koukari bu konuda şöyle diyor, “Öğrenciler yaptığımız tüm iyileştirmeleri takdirle karşıladıklarını söylüyor. Son anketin sonuçlarına göre, öğrenciler çok daha güvende hissettiklerini belirtiyor. Aslına bakarsak, güvenlik oldukça önem verilen bir konuydu, ki bu eğitim dünyasında nadir olan bir şeydir.” Güvenliğin En Önemli ve Görünür Öncelik Haline Getirilmesi Öğrenciler arasında yapılan anket sonuçlarında, gelen şikayetler genellik- GÜVENLİ OKUL le kötü aydınlatmalı açık alanlar, az sayıda güvenlik görevlisi ve acil durum çağrısı kutucuklarının olmaması hakkındaydı. Kolej tüm park alanlarına LED aydınlatmaları taktı, kampüste daha görünür olmalarını sağlamak için profesyonel bir güvenlik hizmeti aldı ve Milwaukee’nin hemen güneyinde bulunan birden çok kampüsün her yerine acil durum çağrı kutucukları ekledi. Ancak bunlarla yetinmediler. Gateway daha sonra eskimiş, farklı ve bağımsız analog gözetim cihazlarını yeni bir ağ video sistemiyle değiştirmek için bir çalışma yaptı. Gateway kampüsün her girişine, kampüsün video gözetimi altında olduğunu belirten ve belirgin bir şekilde görülebilir tabelalar koydu. “Öğrencilerin ve ziyaretçilerin, kampüslerimizin her noktasını, her köşesini video ve ses kaydına aldığımızı bilmesini istiyoruz”, diyor Koukari. “Bu oldukça caydırıcı ve engelleyici bir sistem.” Mükemmel Kamera Kombinasyonun Seçilmesi Özellikle gece/gündüz değişimleri gibi aydınlatma koşullarının geniş dinamik alanı ele almak ve bu geçit tipi yerlerden geçen insanları daha iyi tespit etmek amacıyla her bina girişine sabit dome tipi kameralar kurdu. Aydınlatmanın görece sabit ve tutarlı olduğu penceresiz koridorlara, saldırılara dayanıklı sabit dome tipi geniş dinamik alansız kameralar yerleştirildi. Açık alanlar, arka park alanlarında borulara kameralar monte edildi ve acil durum düğmesine basılması halinde, yakındaki acil durum çağrısı istasyonuna otomatik yakınlaştırma yapmak için müdahale araçları eklendi. Öğrencilere göre, arttırılan kamera gözetim önlemleri sayesinde kampüsteki yaşam kalitesi arttı. Kampüsün Aktif Bir Şekilde Uzaktan Takip Edilmesi; Eski analog sistemden farklı olarak, personel şu anda videolara ve görüntülere istedikleri yerden uzaktan erişim sağlayabiliyor. Gateway Technical College Müdürü John Thielen bu konuda şöyle demekte, “Örneğin hafta sonu bir kar fırtınası var ve ben bin bir güçlükle kampüse gitmek yerine, kar temizleme personelinin Pazartesi günü okullar açılmadan önce park alanlarını temizlediğini görmek için evden kameralara bakacağım”. Her kampüsün, kendi kameralarını takip etmesi için kendisine ait bir güvenlik istasyonu var ve buna sadece güvenlik müdürü, kampüs dekanı, güvenlik görevlileri ve tesisler müdürü giriş yapabiliyor. Eğer bir kampüsteki tesisler 63 64 GÜVENLİ OKUL müdürü ofisinde değilse, yerine bakması için başka bir kampüsün tesisler müdürüne geçişi şifre korumalı erişim sağlayabiliyor. Sınıfların İçinde Ve Dışında Kampüs Hayatının İyileştirilmesi Dekan Koukari, bir öğretim görevlisinin çalınan dizüstü bilgisayarının bulunmasında kameraların nasıl yardımcı olduğunu anlatıyor. Öğretim görevlisi, bir sonraki dersinde olayın kameralarla görüntülendiğini açıkladı. Birkaç saat içinde kolejde öğrenci olmayan kişi, bilgisayarı başında biri olmayan güvenlik masasına isim vermeden bıraktı. Başka bir olayda ise, kamera görüntüleri, 24 saat içinde şüpheli bir saldırganın yakalanması konusunda yerel polise yardımcı oldu. Bunun üzerine yerel gazeteciler ve blog yazarları, ileri teknolojili kameralarla donatılmış kampüslerinde birinin neden suça teşebbüs ettiğini sorguladı. Okul Dekanı Koukari “Herkes bizim kampüsümüze geldiğinde, kayıt altına alınacağını biliyor. Öğrencilerimiz ve personelimiz için güvenli bir ortam oluşturmamız, itibarımızın artmasına ve iyileşmesine yardımcı oldu. Yeni güvenlik önlemleri öğrencilerimiz ve personelimiz arasında yaygın olarak kabul görüyor” diyerek alınan önlemlerin güvenlik olgusunu nasıl güçlendirdiğini belirtmektedir. Güvenlik Kimin Kim Olduğunu Bilmekten Geçer b) Dumont Okulları: Ziyaretçi Yönetimi Çözümü Dumont bölgesi Kuzey Bergen’de bulunuyordu ve New Jersey’in okul sistemi bir değişimin tam ortasındaydı. Okul yönetimi yüksek öğretim standartlarını temin etmek ve hem öğrencileri hem de personeli korumak amacıyla, okulların her birine hem video kamera ve giriş kontrolü sistemi getirerek, güvenlik sistemlerini yeniledi. Okulun binaları güvenli hale getirildikten sonra, okuldaki sistemin karşı karşıya olduğu bir zorluk daha vardı. Tüm bu okul bölgesinde ziyaretçileri nasıl takip edecek ve bunun yönetimini nasıl yapacaklardı? Her okulun, ziyaretçileri görüntülemesi ve daha sonra uygun bir şekilde kim olduklarını tespit etmesi ve böylece okul personelinin herhangi bir ziyaretçiyi okul koridorlarında gördüğü zaman, o kişinin okulda olmasının meşru bir sebebi olduğunu bilmesini sağlaması oldukça önemliydi [172]. İlk olarak, farklı ziyaretçi yönetim yazılımı çözümlerine baktılar, ancak bu çözümler sadece bağımsız özelliklere sahipti. Bu çözümler tek tek okullar için GÜVENLİ OKUL kullanışlı olabilirdi, ancak okul yönetiminin amacı, tüm binalar için merkezi bir raporlama sistemi kurmaktı. Ayrıca, ilkokul, orta dereceli okul ve lise bölgeleri için farklı politikalar veya kurallar uygulanıyordu ve ayrıca bir takip listesi ve suç işleyenleri içeren bir veri tabanı kontrolünün olması gerekiyordu. Tüm okulları merkezi bir veritabanına bağlayacak kurumsal bir çözüme ihtiyaçları vardı. Ayrıca spesifik verileri bölümlere ayırma özelliğine ihtiyaçları vardı, böylece her bir bölge için alakalı bilgiler görüntülenebilecek, tüm okullar arasında önemli takip listesi bilgileri paylaşılabilecek ve işlemlerin raporlanması ve araştırılması için tek bir veritabanı kullanılabilecekti. İlk olarak, farklı ziyaretçi yönetim yazılımı çözümlerine baktılar. Dumont okulları, seçenekleri değerlendirmek için güvenlik tümleştiricisiyle yakın çalışmalar yaptı. Dumont ekibi, okul piyasasındaki mevcut ürün seçenekleri hakkında iyi bilgi sahibiydi. Özellikle kurumsal ve resmi uygulamalar için tasarlanan ürünler, eğitim ortamı için yeterince uygun değildi. Ayrıca, bu ürünler özellikle güvenlik yetkilileri için tasarlandığı için, standart kullanıcıların işletmesi zor olabilirdi. İhtiyaçlarını en çok karşılayan ziyaretçi yönetim çözümü olan bir yazılımı seçtiler. Bu çözümün kurumsal mimarisi, tüm okulları merkezi bir sunucuda bir araya getiren okul ağına kurulabilmesini sağlıyordu. Merkez yönetimin, tüm binalar hakkında kolayca rapor alabilmesine olanak sağlayan tek bir veritabanı mevcuttu. Ayrıca acil bir durumda, Tahliye Raporu butonu, kullanıcının herhangi bir binadaki ziyaretçilerin listesinin istediği zaman kolayca çıktısını alabilmesini ve e-mail yoluyla gönderebilmesini sağlıyor. Bunun yanısıra, sistem, her bir lokasyonda spesifik kurallar dizisi kullanmak üzere uyarlanabiliyor ve böylece okulların her bir bölge için en iyi politikaları ve prosedürleri belirlemesine olanak sağlıyordu. Bu sistem ziyaretçileri, dahili takip listeleri (koruyucu aile olmayan ebeveynler, yasaklama kararı olanlar vs.) ile ulusal cinsel suçlulara ait veritabanları gibi dış kaynakları, şüpheli kişileri tespit etmek için çapraz karşılaştırma yapabilmektedir. Bu öğrencileri korumak için gereken oldukça önemli bir özelliktir. Sonuç olarak, bu sistem, hem kullanıcı dostu hem de kullanılması kolay bir kurumsal ziyaretçi yönetimi çözümü içeriyor. Bu sistem, okulların kullanıma 65 66 GÜVENLİ OKUL hazır görüntüleme ve giriş kontrol sistemiyle entegre durumda, ancak kullanıcının ihtiyaçlarına göre de uyarlanabiliyor. Kapsamlı Bir Kriz Yönetimi Çözümü Sunulması University of the Sciences İmkanlarını Geliştirmeyi ve Sorunlarını WEBS ile Çözmeyi Amaçlıyor Öğrencilerin, öğretim üyelerinin ve ziyaretçilerin güvenliği ve emniyeti tüm eğitim kurumları için öncelikli öneme sahiptir. Sadece bu kişileri korumakla kalmayıp aynı zamanda herhangi bir olayda müdahale imkanı sağlayan bir sistem kurmak ve uygulamak her zaman zordur. Bu sorunların kolayca üstesinden gelebilecek ve aynı zamanda tekil ve toplu müdahale olanağı sunan bir sistem bulmak, University of the Sciences’ın Güvenlik Müdürü Shawn Woods için son derece önemliydi [173]. Shawn Woods bu süreci şöyle açıklıyor, “Yeni, güncel ve aynı zamanda karşılıklı, iki yönlü iletişime daha iyi imkan veren bir sistem istiyorduk, bulduğumuz bu sistem acil durum bildirimleri ve iki yönlü iletişim açısından birçok konuyu ele almamıza olanak sağladı. “Geniş Alan Acil Durum Yayın Sistemi”ne, bir platformunun eklenmesi sayesinde ise acil durum işlemlerimizde toplu bildirim sistemi uygulayabilir duruma geldik.” Bu platform sayesinde üniversite, üniversitenin her yerine stratejik bir şekilde yerleştirilen dahili ve harici çağrı cihazlarına ve acil durum telefonlarına canlı ve önceden kayıtlı mesajlar gönderebiliyor. Aynı zamanda hedef kitlenin uygun kesimlerine SMS, e-mail veya RSS yoluyla kişisel bildirimler gönderilebiliyor. Shawn Woods, “University of Sciences Philadelphia’nın batı yakasında yer alıyor ve yaklaşık beş blok alana sahip. Kampüsümüzün büyüklüğü, toplu bildirimi oldukça zor hale getiriyor. Dolayısıyla, bizim de acil bir durumda öğrencilerimiz ve personelimizle iletişime geçmek ve onlara gerekli talimatları vermek için bir sisteme ihtiyacımız vardı. Bu platform öğrencilerimizle ve öğretim üyelerimizle nerede ve nasıl iletişime geçeceğimize dair bize seçenekler sunuyor.” Herhangi bir acil durumda, karmaşa ve yavaş müdahale kurumun müdahale planına zarar verebilir. Belirli bir yere veya gruba bir düğmeye basarak detaylı GÜVENLİ OKUL talimatları ve bilgiyi verebilmek, acil bir durumda güvenlik personeline büyük zaman kazandırabilir. University of the Sciences’ın yeni toplu bildirim sistemi, güvenlik personelinin lokasyona özel önceden yazılmış acil durum bildirimi profilleri oluşturmasına imkan veriyor. Herhangi bir lokal acil durum halinde (örneğin kimyasal sızıntı), güvenlik personeli bu lokasyondaki spesifik olay için oluşturulmuş bildirim profilini uygulamaya koyabiliyor. Shawn Woods, “Herhangi bir acil durumda devreye sokabileceğimiz yaklaşık on tane önceden kayıtlı mesajımız mevcut. Bu mesajların bazıları emniyet müdahaleleri, kimyasal sızıntı, yangın ve silahlı saldırgan gibi durumlarla ilgili” olduğunu dile getiriyor. University of the Sciences bu yenileme sürecinin bir parçası olarak kampüse acil durum direkleri yerleştirdi. Kolayca görülebilir özellikteki bu acil durum iletişim direklerinin üstünde, tamamen LED mavi ışık var ve bir metre yükseklikten sesli mesajlar iletebiliyor. University of the Sciences ikinci sınıf öğrencisi bu direkleri şöyle yorumluyor, “Her sabah derse giderken bu direklerin yanından geçiyorum ve direklerin orada olduğunu bilmek beni memnun ediyor. Herhangi bir konuda yardıma ihtiyaç duyarsa, bu direklerden birinin yakınlarda olduğunu biliyorum”. Her yerden görünebilen bu WEBS direkleri kampüste güvenliği temin edebiliyor ve kampüsün her yerinden erişim sağlanabiliyor. University of the Sciences personeli bu projenin planlama aşamasında, kampüste bir inceleme gezisine çıktı ve acil durum istasyonlarının her yeri kapsayacak şekilde kurulabileceği tüm yerleri belirledi. Güvenlik Tehditlerinin Tespitinde Kullanılan Teknoloji Alanındaki Gelişmeler Bir üniversite kampüsündeki güvenlik meselesi, kendine özgü bir takım zorluklar teşkil eder. Yönetici ve ailelerin en önemli önceliklerinden biri güvenli bir kampus iken, öğrenciler açık bir ortam ister. Güvenlik yetkilileri, sadece dış tehditleri gözlemlemekte başarılı olmakla kalmayıp, aynı zamanda hayatlarında ilk defa tek başına yaşamaya başlayan bu genç nüfusun farkında olmalıdır. 2008 yılının Haziran ayında Virginia Tech’de meydana gelen silahlı saldırıdan beri, tehlike ve tehdit değerlendirmesi kampüs güvenliği alanında en acil 67 68 GÜVENLİ OKUL ele alınması gereken hususların başında geliyor. McCormack bu konuda şöyle diyor, “Bu konu özellikle bir tehdide ve tehlikeye yol açan şüpheli davranışları gözlemlemek ve bu gözlemleri düzenli ve tutarlı bir şekilde bildirmede ve raporlamada yaşanan zorlukların üstesinden gelmekle ilgili.” Teknoloji ve eğitim bu konuda büyük farklılık yaratıyor. McCormack “Hareketliliğin hesaplanması, güvenlik görevlilerinin gözlemlerini raporlama şekillerini değiştirir ve bir güvenlik görevlisine kapsamlı kampüs farkındalığı eğitimi verildiğinde, o görevli sadece bir tablet kullanarak herhangi bir olay olduğu an bunu rapor edebilir. Bu bilgi olayın niteliğine göre kampüs yetkililerini harekete geçirebilir veya iletişim akışını geliştirmek veya düzene sokmak için kullanılabilir”, demektedir. Özel güvenlik görevlileri, kampüste dolaşırken, elektronik talimatları görüntülemek ve bildirimleri gerçek zamanlı kaydetmek ve göndermek için tablet kullanıyor. Kampüs güvenliğini dışarıdan mı temin ediyorsunuz? Dikkate almanız gereken üç şey: 1. Örgüt Yapısı Özel güvenlik, şube düzeyinde uzmanlaşan yatay bir organizasyon yapısına sahip. ABD’nin dört bir yanındaki şubesi var ve böylece her şube hizmet verebileceği müşteri sayısıyla sınırlandırılmış durumda ve dolayıyla kaynaklar boşa saçılmıyor ve sadece müşterilere odaklanılıyor. Odak noktası lokal olmasına rağmen, her şube istediği zaman ulusal bir güvenlik firmasının geniş bilgisine ve kaynaklarına erişim sağlayabiliyor. 2. Uzmanlaşma ve Uzmanlık Özel güvenlik , okullardan kentlerdeki, banliyölerdeki ve kırsaldaki erişkinlere yönelik eğitim merkezlerine kadar kampüste sözleşmeli güvenlik hizmeti sağlıyor. “Güvenlik alanındaki uzmanlığımız her kampüse en iyi uygulamaları devreye sokabilmesini sağlıyor ve aynı zamanda görevlilerimiz, kampüse özgü prosedürler ve protokoller hakkında özel eğitim alıyor. Her okul için bir eğitim programı oluşturulmuş durumda ve bu programlar okulun ortamını, kültürünü ve imkan ve olanaklarını dikkate alıyor ve aynı zamanda gereksinimlerin raporlanması ve bildirilmesi gibi evrensel konuları da kapsıyor.” GÜVENLİ OKUL 3. İnovasyon En yeni teknolojileri ve eğitim tekniklerini takip etmek ve uygulamak, Özel güvenlik görevlilerinin tehditleri ve zayıf noktaları en kapsamlı şekilde ele alabilme ve aynı zamanda her kampüs için en iyi çözümleri sunma becerisini ve kapasitesini arttırıyor. Güvenlik alanında bir bilgi ve deneyim lideridir. Ülkenin önde gelen güvenlik hizmeti sağlayıcısı olan Özel güvenlik görevlileri ve iştirakleri üniformalı güvenlik görevlileri, gezici devriye, danışmanlık ve araştırma-soruşturma gibi güvenlik çözümleri sunuyor. Kişiye Özel Anahtar Kartı Girişi Sağlayan Esnek Bir Tasarım Morse Watchmans’in KeyWatchers Sistemi Dört Kampüs için Kişisel Giriş ve Merkezi Denetimi Mümkün Kılıyor University of California dört kampüse yayılmış bir yapıdadır ve yaklaşık 20.000 personele sahiptir. Beşinci kampüsün inşası ise devam etmektedir. 30.000’den fazla kapının anahtarlarının yönetimini sağlamak ve korumak için, üniversitenin çilingiri Bob Norton, Morse Watchmans’in KeyWatcher isimli anahtar denetim ve yönetim sistemini kullanıyor. KeyWatcher anahtarları sadece önceden yetkilendirilmiş kullanıcılara vermek ve her türlü giriş işlemlerini kaydetmek ve takip etmek üzere tasarlanmıştır [174]. “Ne kadar çok kapımız olursa ve anahtarları elinde bulundurabilecek ne kadar çok personelimiz olursa, yaşayacağımız kaosun ve karmaşanın büyüklüğü akıl almaz seviyelere gelebiliyor”, diyor Norton. “Anahtarların düzenini korumak ve yönetimini sağlamak için, bir anahtar denetim sistemine sahip olmanız gerekiyor ve bu sistem de bu işi mükemmel bir şekilde yapıyor.” Üniversite anahtar denetim sistemini kullanıyor ve sistem bu zamana kadar yirmi beşin üzerinde anahtar dolabına sahip olacak düzeyde geliştirilmiş durumda. Bu süreçte sistemde yapılan en önemli değişikliklerden biri, giriş için eskiden bir tuş takımı, yani keypad kullanılırken, şimdi ise üniversitenin kimlik kartları kullanılıyor. Buna ek olarak, anahtar dolaplarını bir ağa bağlamak ve tüm işlemlerin özel bir merkezi sunucuda yapılması için merkezi denetim ve aktarım birimi kurmak amacıyla üniversitenin IT departmanı ile birlikte çalıştı. Anahtar dolabını açmak için kimlik kartının gerekli olması, kendisine anahtar 69 70 GÜVENLİ OKUL verilen çok sayıda personel ve kaybolan veya çoğaltılmış anahtarlar ile ilgili endişeleri ortadan kaldırdı. Ayrıca dolaplar merkezi olarak yönetildiği için, eğer sistemin bütünlüğünü sağlamak amacıyla gerekli olursa, yetki konusundaki değişiklikler uzaktan da yapılabiliyor. Projenin kapsamı ayrıca dört kampüs için çıkarılan bütün anahtarların hesabının tutulmasını ve kataloglanmasını da gerektirdi. Yönetilmesi gereken binlerce kapı anahtarı vardı ve dolayısıyla KeyWatcher dolaplarında sadece ana anahtarları saklamak daha kullanışlıydı. Buna rağmen saklanan ve yönetilen anahtar sayısı oldukça fazlaydı ve özel anahtarlıkların kullanılması gerekiyordu. “Sistemde binden fazla anahtarlık var ve bunların her birine ana anahtarlar takılı”, diyor Norton. “Bu anahtar halkaları bizim için özel tasarlandı ve Morse sistemi bunlara uyum sağlamada herhangi bir sorun yaşamadı. Sistemin güvenilirliği hiçbir zaman sorun teşkil etmedi ve sistem üzerinde çok az sayıda bakım yapıldı. Norton, dört kampüste günde yüzlerce kez anahtarlara giriş yapılıyor ve KeyWatcher sistemi her işlemi kayıt altına alıyor ve bunları aktarıyor. Sistem o kadar güvenilir yapıda ki muhafaza ve zemin görevlileri kendilerine personel tarafından verilen zaman ve yoklama raporlarını, faaliyet raporlarıyla karşılaştırmak için bunların kopyalarını istiyor. Sistemin ağ kapasitesi, kullanılan anahtarlar, süresi dolan anahtarlar, tutarsız anahtar kullanımı ve her kullanıcının veya anahtarın denetim tarihçesi gibi işlem bilgilerini o an veya düzenli olarak alabilmesini sağlıyor. Kullanıcılar açısından daha fazla kolaylık sağlaması için anahtarlar dolaptaki herhangi bir açık yere gelişigüzel bir şekilde iade edilebiliyor. Işıklandırılmış anahtar yuvaları anahtarlara erişimi ve geri verilmesini kolaylaştırıyor ve sistem manipüle edilemiyor veya kolayca kurcalanamıyor. KeyWatcher Touch ile anahtarlarınızı, kartlarınızı ve küçük eşyalarınızı daha güvenli ve verimli bir şekilde saklayın, yönetin ve kontrol edin. Sadece yetkili kişilerin erişim sağlayabildiği sistemde, tüm işlemler detaylı rapor şeklinde kayıt altına alınmaktadır. Hatta sistem istediğiniz zaman, işlem bilgilerini herhangi bir kullanıcıya otomatik olarak e-mail yoluyla göndermektedir. Ayrıca KeyWatcher’ın kullanımı kolay dokunmatik ekranı, anahtarı çıkarmayı ve döndürmeyi daha kolay hale getiriyor. Modüler tasarımımız ve tam ölçeklenebilirliğimiz sayesinde, anahtar yönetimini nasıl daha iyi bir noktaya taşıdığımızı görmek oldukça kolay oluyor. GÜVENLİ OKUL Kampüs Girişinin Sanal Sunucu Ortamında Yönetilmesi Georgia Teknoloji Enstitüsü Polis Departmanı Georgia Teknoloji Enstitüsü, özellikle bilim ve teknoloji alanındaki mükemmelliğiyle tanınan, ülkenin en önemli araştırma üniversitelerinden birisi. Üniversite kampüsü, Atlanta’nın merkezinde 400 akrelik bir alana sahip ve üniversitede 900 tane tam zamanlı öğretim üyesi ve 20.000’in üzerinde lisans ve lisansüstü öğrencisi var. Georgia Teknoloji Enstitüsü Polis Departmanı (GTPD) ise 7/24 kampüs güvenliğini ve emniyetini sağlamak ve Georgia Tech BuzzCard giriş denetim sistemini kullanarak birçok kampüs, bina ve park garajlarındaki 1.800’den fazla kapıdan giriş çıkışları yönetmekten sorumlu [175]. Zorluklar Georgia Teknoloji Enstitüsü’nün kampüs binaları, sadece bir bölgesel satıcı tarafından desteklenen verimsiz fiziksel giriş denetim sistemiyle sınırlandıran özel kapı teçhizatı ile denetleniyordu. Mevcut yazılım tabanlı giriş denetim sistemi, bina yetkililerin kısıtlı tarayıcı desteğiyle belirli bir iş istasyonundan giriş denetim hakları vermesini ve aylık güvenlik yamaları ve yazılım güncellemeleri yapılmadan önce önemli oranda saldırıya açıklık testi yapılmasını gerektiriyordu. Tüm bu faktörler, Georgia Teknoloji Enstitüsü Polis Departmanı’nın giriş denetim sisteminin verimliliğini ve aynı zamanda bilişim ve güvenlik ekiplerinin etkinliğini sınırlıyordu. Çözüm olarak; Georgia Teknoloji Enstitüsü Polis Departmanı, sanal sunucu ortamında çalışabilecek uygun maliyetli, web tabanlı bir giriş denetim platformu belirlemek için, entegre otomasyon çözümleri tedarikçisi bir şirket ile çalışmaya karar verdi. GTPD ayrıca yatırımının gelecekte olabilecek değişikliklerden etkilenmemesini sağlamak ve giriş denetim sisteminin kontrolünü elinde bulundurmak için, açık, tescilsiz kapı teçhizatını geliştirdi. Sonuçlar Bina yetkilileri kart giriş hakları belirleyebiliyor ve bu hakları iptal edebiliyor, kapı programlarını değiştirebiliyor ve internet erişimi olan akıllı telefonlar ve tabletler dâhil olmak üzere masaüstü ve dizüstü bilgisayarlar ve cep telefonlarından istedikleri yerde istedikleri zaman erişebildikleri kameralardan gözetim kamerası görüntülerini izleyebiliyor. 71 72 GÜVENLİ OKUL Bu sistem performans, entegrasyon ve verimlilik alanında yeni bir standart sunmak amacıyla, uzman bilişim ve güvenlik ekipleri tarafından tasarlanan devrim niteliğinde bir giriş denetim çözümüdür. c) İngiltere Modeli – Güvenli Okullar Ortaklığı ve Rehberi 1. Güvenli Okullar Ortaklığı Rehberi Bu rehber, güvenli okul ortaklığının nasıl sağlanabileceğine, faydalarına, nasıl kurulacağına ve korunacağına ait bir öneri oluşturmak amaçlı düzenlenmiştir. Bu rehber sadece İngiltere’de uygulanabilir. Bu oluşum başöğretmenler, okul personeli, valiler, polis memurları, yerel otoriteler, çocuk servisleri ve çocukları ve gençleri güvence altında tutan tüm diğer profesyoneller için düzenlenmiştir. Rehber, uygulamaya dönük örneklerin olduğu pratik öneriler sunmaktadır. Bu rehber güncellenerek 2006 yılında çıkarılmış ana rehberin yerini almıştır. Güvenli okul ortaklığı tüm okullardan yararlanabilir ve bunlar standarttır, herhangi bir özel durum aranmaz. Bu ortaklık, sorunu olan okulların bir göstergesi değildir. Bu ortaklık öğrenciler ve personel için güvenli bir eğitim ortamı geliştirmek ve onları teşvik etmek için bir fırsat yaratır. Bu rehber, güvenli okul ortaklığının okullarda standart hale getirilmesine yardımcı olmak için hazırlanmıştır. Bunlar 2008 Kasım ve 2009 Şubat aylarında yapılmış, polis teşkilatının, okulların, ülkenin her yerinden katılan, yerel ve merkezi hükümet temsilcilerinin güvenli okul ortaklığından en iyi şekilde yararlanabilmek için tartıştıkları bir dizi konferansla bağlantılıdır. d) Bakanlık Görüşü Geçen yıl Temmuz ayında yayınlanan Gençlik Suç Önleme Eylem planında, güvenli okul ortaklığının standart hale gelmesi için daha fazla güvenli okul ortaklığını yaratmayı desteklemek istediğimizi söylemiştik. Önemli bir mahalli koruma olan güvenli okul ortaklığının ciddi bir rolü bulunmaktadır. Bu rol üçlü iz sürme yaklaşımı uygulamasının desteklenmesi ve korunmasıdır. Öğrenci güvenliğini sağlamak için önceden önlem almak ve öğrencileri suç işlemeye ya da suça teşvik etmeyi engellemek tüm okullar ve öğrenciler için GÜVENLİ OKUL önemli bir unsurdur ve sadece yoğun suç bölgesi içinde olan okullar değil ama tüm okullar güvenli okul ortaklığını kurmayı düşünmelidirler. Yapılan bir anketin sonucuna göre; 5000 okulun polisle ilgili yasal bir takım düzenlemeleri bulunmaktadır. Bu çok iyi bir gelişmedir ve yolu açarak örnek olan bu okullara, polis teşkilatına ve yerel yöneticilere çok teşekkür ederiz. Okul sınırları içinde polisin düzenli varlığının, bazı yerel halk tarafından bu okullarda suçun bulunduğuna inanmalarına sebep olduğunun farkındayız. Fakat güvenli okul ortaklığının okulda oluşabilecek problemlerin önlenmesi açısından iyi bir yöntem olarak görülmesi gerekmektedir ve hem okul, hem de öğrenciler için kaçırılmaması gereken bir fırsat olarak değerlendirilmelidir. Güvenli okul ortaklığı polise, okula, öğrencilere ve de toplumun geniş kesimine çok ciddi faydalar sağlamaktadır. İşte bu yüzden her okulun bu uygulamayı kendi bünyesinde aktif hale getirmesini desteklemek istiyoruz. Güvenli okul ortaklığı, öğrencilerin bir suça maruz kalmasında ya da bir saldırıyla karşılaşması durumunda bu olayla nasıl başa çıkacakları konusunda onlara yardımcı olmaktadır. Ayrıca öğrencilerin davranışlarının ve okula devamlarının gelişmesi için, suçla mücadele etmek ve önlemek için, gençlerin yerel halkla ve polisle ilişkilerinin gelişmesini sağlamak için çalışmalar yaparlar. Bu uygulamayla, aileler ve yerel halk, öğrencilerin daha az okulu astıklarının ve çevrelerine ve yerel halka daha duyarlı hale geldiklerinin ve okul içinde ve dışındaki davranışlarının ve tavırlarının ne kadar değiştiğini görmektedirler. Bu rehber, Kasım 2008 ve Şubat 2009 yıllarında yapılan okulda öğrencileri güvende tutma konferansların da ön saflarda yer almış kişilerin çabalarıyla hazırlanmıştır. Buna ek olarak da içinde güzel vaka örnekleri de bulunan bir DVD hazırlanmıştır. Zamanında uzanan yardım eli, gençlerin başarıya ulaşması için yürümesi gereken yoldan sapmaması için önemli bir unsurdur. Güvenli okul ortaklığının sağladığı en önemli şeylerden biri de budur. Ama aynı zamanda gençlere kendi yerel toplumlarının değerlerini, kendi iyiliklerinin ve güvenliklerinin polis ve okulları tarafından ne kadar önemsendiğini gösterir. 1. Daha Güvenli Okul Ortaklığı Nedir? SSP genç insanların güvenliğini sağlamak, suç oranını ve suç korkusunu azaltmak ve okuldaki ve topluluklardaki davranışları geliştirmek için okul veya okullarla polisin birlikte çalıştığı resmi bir anlaşmadır. 73 74 GÜVENLİ OKUL 2. SSP nin amacı 1.1 Bütün SSPler - Öğrenciler, çalışanlar, okul alanı ve etrafın güvenliğini; - Genç insanlara onları suç kurbanı olma riskine sokabilecek durumlarla ve karşılaştıkları tehditlerden korumayı ve destek vermeyi; - Kabahat işleyenlerin sonuçlarıyla karşılaşmadan bunu yapmalarının mümkün olmadığını göstermeyi ; - Gelişmiş standartlarda öğrenci davranışı ve devamlılığını ve mahrum etmeye olan ihtiyacı azaltmayı; - Genç insanlar ve polis ve genç insanlar ve daha geniş topluluk arasında daha pozitif bir ilişki; - Okul dışında öğrencilerin güvenlikleri ve davranışlarını etkileyecek konulara etkili yaklaşımlar; Sağlamayı amaçlar. 1.2 SSP’ler öğrencilerin güvenliğini sağlamaya, genç insanların suça ve anti-sosyal veya aşırı davranışlara bulaşma riskini azaltmaya, okul alanının ve çevre alanın güvenliğini geliştirmeye, öğrenciler ve polis arasında pozitif ilişki kurmaya, ortak değerleri teşvik etmeye ve genellikle okul içinde ve daha geniş topluluklar içindeki ilişkileri geliştirmeye yardım eder. SSP vasıtasıyla, anti-sosyal davranışlar ve suça bulaşmış öğrencilerle gereksiz suçu önlemek için hızlı ve uygun bir şekilde başa çıkılabilir ve bu tip suç ve davranış yüzünden tehdit altında hissedilen öğrenciler desteklenebilir. Fakat, davranışın gelişme göstermediği ya da davranışın çok ciddi olduğu yerde, daha katı destekleme önlemlerinin kullanılması gerekebilir. 1.3 SSP, okulların güvenli bir öğrenme atmosferi yaratmadaki ve suçu önlemedeki bağlılığını göstermesi için pozitif bir yoldur. İdeal olarak, çocukları ve genç insanları güvende tutmak için kullanılan geniş bir stratejinin parçası olmalıdır. Vaka analizi : Morpeth Okulu,Bethnal Green, London GÜVENLİ OKUL Londra’daki Morpeth Okulu’nda SSP 2007’de, tecrübeli okul memuru PC Marion Kent göreve getirildiğinde başlatıldı. Okulun yaşları 11-16 olan 1200 öğrencisi var ve PC Kent aynı zamanda 4 verici ilk okulla bağlantılandı. PC Kent tam zamanlı üniformalı olarak okulda bulunmaktadır. Okulun başlarda SSP memuruna sahip olmakla ve ortaklığın nasıl yürüyeceğine dair endişeleri vardı. Fakat; tecrübeli bir memur olan PC Kent, SSP’nin ne yapacağı ve okulla nasıl çalışacağına dair ortak bir anlaşma sağlamak için okulla iş birliği içinde çalıştı. Morpeth Okulu’ndaki SSP bütün okul yaklaşımını ele alır. PC Kent erken müdahaleden bilgi paylaşımı ve kurbanlar ve suç olaylarıyla başa çıkmaya kadar birçok değişik konuyla ilgilenir. Okulun bütün alanlarında söz sahibidir. Çalışmalarının sonucu olarak, PC Kent okulun güvenini kazanmıştır ve bütün alakalı alanlarda okulla beraber çalışır ve takımın önemli bir parçası haline gelmiştir. Yerel polisin daha güvenli çevre takımına yakından bağlıdır. 3. SSP’nin Ortak Özellikleri 1.4 SSP modeli yaklaşım ve uygulamada esnekliğe izin verir; her bir okul veya okullar kümesi kendi ihtiyaçlarını ve şartlarını en iyi yansıtacak SSP’yi geliştirmek isteyecektir. Fakat hepsi ortak bir çerçeve ve amaçlara sahip olmalı ve genç insanların güvenliğini sağlama ve suçu önleme sonucunu elde etmeyi istemelidir. Bunların hepsi yerel çevre polisinin bölünmez bir parçası olmalıdır. Etkili bir SSP şu özelliklere sahiptir: - Okulun bir parçası haline gelen ve genç insanlarla olumlu ilişkiler kuran bir polis memuru ve topluluk destek memuru; - Düzenli olarak okul alanında bulunan ve istendiğinde öğrencilere ve çalışanlara birebir profesyonel tavsiyelerde bulunan bir memur; - Olaylarla baş etmek ve zararı tamir etmek için okula destek; - Ortaklar arası ve aileler ile bakıcılar arası uygun bilgi paylaşımı için uygun destek; 75 76 GÜVENLİ OKUL - Zorlayıcı ve kırılgan genç insanlara destek vermek için stratejileri karar vermek uygulamak; - Mesuliyet düzenlemeleri ve net yatay yönetim; - Daha geniş kapsamda suç önleme amaçlarına katkıda bulunacak okullar ve genel çevre polisinin bir parçası olan okulları destekleyen polis; - Güçlü bir ortaklık yaklaşımı. Bu programın çalışmaları okulun bütün yapısına entegre edilmeli ve okulun paydaşları tarafından desteklenmeli ve polis veya PCSO okul takımının bölünmez bir parçası olarak görülmelidir. - Yerel çocuk koruma takımları, eğitim sosyal yardım memurları ve yoklama memurları, çocuk sağlık hizmetleri, çocuk ve ergen zihinsel sağlık servisleri ve diğer gençlik servisleri, yerel yangın servisleri ve yerel gönüllü gruplarını da kapsayabilen koruma ve gençlerin refahı için uğraşan yerel makamlarla bağlantılar kurmak; - 1.1’de bahsedilen temel konulara odaklanmak; - Neyin işe yaradığı ve neyin geliştirilebileceğine dair sonuçların sistematik değerlendirilmesi; 1.5 SSp’ler 2002 yılında ilk kurulduğundan beri, yerel durumların genişliği yansıtılarak, bir çok başarılı model geliştirilmiştir. Örneğin; - İhtiyaç olduğu taktirde, bir polis memuru veya PCSO tek bir okulda tam zamanlı bulundurulabilir; - Bu kişi var olan davranış ve devamlılık ortaklığı veya ortaklık anlaşmalarıyla bağlantı kurarak okullar kümesiyle çalışabilir. Bu haftanın bir bölümünü okulların her birinde geçirmeyi veya veri toplanacak diğer ilkokullara ziyaretler düzenleyerek çoğunlukla bir ortaokulda bulunmayı kapsayabilir. - İlk ve ortaokullara ek olarak, özel okullar, öğrenci havale birimleri ve ilave eğitim fakülteleri SSP’ye dahil edilebilir. 1.6 Okul müdürü ve çalışanlar okul disiplini ve davranışlarla ilgili olan sorumluklarını memurlarına gerekli tavsiye ve destek vererek muhafaza GÜVENLİ OKUL ederler. Memur eylemsel bir polis memuru olarak kalır ve kanunun tehdit çiğnendiğini düşündüğünde nasıl ve ne zaman olaylara müdahale edeceğine karar verecektir. Vaka analizi: Newalt Green and St Paul’s Schools,Wythenshawe PC lain McLennan Wythenshawe’in en büyük iki okulları olan Newall Green ve St Paul’s de görev yapmaktadır. Bu iki okul da önemli sayıda ortak kuruluşlarla etkili çalışma sergiler. Bu ortaklıklar PC McLellan’ın yanı sıra sağlık çalışanları, danışmanlar, yoklama memurları, eğitim sosyal yardım memuru, sosyal yardım uzmanları ve diplomatik danışmanları kapsar. Bu kişiler gerçek bir komşuluk hissi yaratarak ve öğrencilere okul alanını terk ettiklerinde desteğin sona ermediğini göstermek için yerel topluluklar tanıdık yüzler haline gelirler. Her Cuma gecesi, MC McLellan Sosyal servislerinin, gençlik suç takımları gibi kuruluşlarının temsilcilerini içeren çoklu kurumlarla bir araya gelir. Bunlar sadece biraz destek ve tavsiyeye ihtiyaç duyan çocukların yanı sıra içki ve uyuşturucu kullanan veya kavgaya karışan çocuklara yardım eder ve onları destekler. Bu kadar çok kurumdan temsilcilere sahip olmak demek bu takım onların değişik ihtiyaçlarına cevap verir ve onlar için doğru olanı yaparlar demektir. PC McLellan ‘Bu çok değişik bir kültürdür, bu bize gerçekten genç insanları tanıma şansı verdiği için ve onlar için en iyisine karar vermemize izin verdiği için harika bir çalışma yöntemidir’ demektedir. 1.7 SSPler her durumda yarar sağlarken, aynı zamanda bireysel okulların ve grup okullarının konularını önlemeye de yardım edebilir. Bu konular; - Belirli grupların zorbalıkları ve ırkçı gerilim veya eşcinsel düşmanlığı; - Aşırı şiddete eğilim; - Silahlar; - Çete kültürü ve grup suçları; - Uyuşturucu ve içki kullanımı; - Zorlayıcı gruplar okul değiştirdiklerinde; 77 78 GÜVENLİ OKUL - Öğrencilerin belirli suç konularında farkındalıklarını arttırmak; - Ev içi şiddet veya cinsel sömürü gibi yerel ilgi çeken konular üstünde diğer kurumlarla çalışmak; SSP memurları, kişisel ve sosyal eğitime, ayrıca vatandaş eğitimine de katkıda bulunur. 1.8 SSPlerin şiddet eğiliminde aşırılık mesajlarına zayıf olan öğrencilere erken tanı ve destekte yardımcı olabileceği ilgililer tarafından bilinir. Köktencilik riski taşıyan öğrenciler erken müdahale yoluyla desteklenir ve kökten mesajların sonucu olarak okul topluluğu tarafından meydan okunur ve reddedilir. Birleşmiş icraatlar geliştirmek için okul ve polis arasında güvene dayalı bir ilişki kurmak çok yapıcı olabilir. 1.9 SSP’nin bu durumlarda üstleneceği icraatlar, bağlantılı bölümler olan ‘Güvende olmak için beraber öğrenmek’ stratejisi doğrultusunda açık münazaraya teşvik etmeyi ve aşırı suç eğilimine olan esnekliği kurmaya yardımcı olan ortak değerleri desteklemeyi, gençlerle kültürel konuları tartışabilecek harici konuşmacılar davet etmeyi içerebilir. Vaka analizi: Hounslow SSP SSP memurları bazı öğrencilerin internette aşırı yorumlar yayınladıklarıyla ilgili kaygılarını dile getirdikten sonra Hounslowda bir okula yardım ve destek sunmuşlardır. Okul daha güvenli okul çalışanları ve Hounslow polisi işbirliği ile öğrencilere aşırılık konusu çerçevesinde önlem mahiyetinde bir takım aktiviteler sundular. Bu aktiviteler tüm altıncı sınıf ve alt gruplar için ‘aşırı davranış’ nedir, birleşmiş kimlik, kültür ve klişeler ve öğretim araçlarının kullanımı ve topluluklar DVDsi, Beni izle programı gibi workshopların da olduğu, öğrenciler, okul çalışanları ve polis arasında tartışma, münazara fırsatı tanıyan bir kongre içeriyordu. Öğretmen ve öğrencilerden alınan geri bildirim çok olumluydu. 4. SSPler ve Ulusal Göstergeleri SSPler Ulusal Gösterge tarafından ölçülen hedeflere ulaşmaya yardımcı olabilir. Daha önce de söylendiği gibi, SSPler azaltılmış seviyede antisosyal davranışa, zorbalığa, kalıcı ihraca ve gençlik suçlarına katkıda bulanabilir. Davranış seviyelerini ve öğrencilerin güvenlik duyguları- GÜVENLİ OKUL nı geliştirmek başarı seviyesinin geliştirilmesine de yardımcı olabilir. SSPlerin olumlu etki yapabilmesi için gereken ana göstergeler: - Anti-sosyal davranış algısını, - Bölgedeki ailelerin çocuklarının davranışlarının sorumluluklarını alması algısını, - Zorbalığı tecrübe etmiş çocukları, - Orta okulların devam eden devamsızlık oranını, - Yaşları 10-17 arası değişen gençlik adalet sistemine ilk kez girmiş kişileri, - Okuldan kalıcı ihraç edilme oranını, - Genç insanlar tarafında madde kullanımını içerir. AMAÇ Öğrencilerin, çalışanların ve okul alanının güvenliğini geliştirmek. ARZU EDİLEN SONUÇ 1) Polis ortaklar ve öğrenciler arasında olumlu bir ilişki olduğundan bütün öğrencilerin daha güvenli hissettiklerini bildirmeleri. 2) Okul alanında, okul ulaşımında ve okul çevresinde sorunlu bölgelerle ilgili azalmış öğrenci ve çalışan kaygısı AKTİVİTE ÖRNEKLERİ - Okulun anahtar noktalarında varlıklarını açık belli etmek için devriye gezmek - Önemli vaka planlarını gözden geçirmekte okula yardım etmek ve okulu herhangi bir olayda desteklemek. - Öğrenci güvenliği ve okula geliş gidiş esnasındaki davranış biçimleriyle uğraşmada yardımcı olmak. - Binaların fiziksel güvenliğini ve onu kullanan herkesin kişisel güvenliğini sağlamak için suç önleyici stratejiler geliştirmeye yardım etmek. 79 80 GÜVENLİ OKUL AMAÇ ARZU EDİLEN SONUÇ AKTİVİTE ÖRNEKLERİ - Başka kurumlarla çalışılarak suç işleme riski yüksek olan öğrencilerin desteklenmesi ve durdurulması. Erken tanı, destek ve suç işleme riski olan öğrencilerin durdurulması 1) Zarar yol açma olasılığı yüksek olan öğrencilerin durdurulması ve davranış, yoklama ve akıl sağlığı konularında zapt edilerek erken müdahale yoluyla desteklenmesi. -Riskte olan genç insanların tespit edilmiş okullara ve hedeflenmiş gençlik destek aktivitelerine erişimini sağlamak - Gençlik takımları ve anti-sosyal veya suçsal davranışları önlemeyi hedefleyen polisler tarafından mutabakata varılmış müdahale programları. - Genç insanları okulda etkileyen güncel sorun çalışması ve topluluk konuları üzerine düzeli çoklu takım toplantıları. 1) Öğrenciler kurban olmanın risk faktörlerinin daha fazla farkındadırlar ve aldatmadan kaçınma konusunda daha fazla kendilerine güvenirler. Kurban olma riskinde olan ve kurban olan genç insanlara yardım etmek 2) Öğrenciler okulda daha güvende hissederler. 3) Kurban olan öğrenciler bu konuyla nasıl başa çıkacakları konusunda destek alırlar. - Suç ve güvenlik konularında bütün öğrencilerin farkındalıklarının artması. Zarar verme riskinde olan öğrencilere hedeflenen tavsiye ve destek - Okula gidiş dönüş esnasında yaşanacak öğrenci güvenlik ve davranış problemleriyle başa çıkma desteği. - Öğrencilerin suç kurbanı olup olmadıklarını bildirmenin yollarının belirlenmesi. - Genç insanlardan çevrelerinde suç işleyen insanların çarptırılacağı cezalarla ilgili ıslah aktiviteleri 4) Öğrenciler ihtiönerileri sunmalarını istemek ve yaç duyduklarında bunları yerel gençlik takımlarına nasıl yardım alacakları düzenlemek. Ayrıca ideal olarak konusunda daha fazla hangi projelerin başarılı olduğuygüven sahibidirler. la ilgili geri bildirim sağlamak. GÜVENLİ OKUL HEDEF BEKLENEN SONUÇ FAALİYET ÖRNEKLERİ • Özürsüz devamsızlığın azaltılmasına yardımcı olmak adına, özürsüz devamsızlık için düzenli ve yapılandırılmış aralıklarda devriyeler. Suç işleme riski yüksek çocukların soruşturulması ve desteklenmesi konusunda farklı kurumlarla birlikte çalışma. Öğrenci davranışı ve derse devamına dair standartların iyileştirilmesi 1) Öğrenci devamsızlığında, özellikle de sürekli devamsızlıkta azalma. • Sürekli devamsızlığı bulunan öğrenciler için, farklı kurumlarla işbirliği içinde özel amaçlı çalışmalar. 2) Dışlanma gerekliliğinde azalma. • Herhangi bir anlaşmazlık halinin çözümlenmesi için ve çocukların davranışlarını değiştirmek ve şekillendirmek adına yapıcı yaklaşımlar kullanma. • Okul personeliyle işbirliğine giderek, çocukların sahip oldukları bilinci geliştirmek, birer toplum üyesi ve birer yurttaş olarak sahip oldukları hak ve sorumlulukları kabullenmelerini sağlamak. Çocuklar ile güvenlik güçleri ve genel toplum arasındaki ilişkilerin iyileştirilmesi 1) Okul tesislerinde güvenlik güçlerinin bulundurulması, çocukların polis yanında daha rahat ve olağan hareket etmelerine, bir güven ortamının geliştirilmesine olanak tanır. • Sokaktaki güvenlik güçleriyle ve yerel yönetim makamlarının bölgede sunduğu hizmetlerle daha yakın bağlar kurulur. • SSP (güvenli okul ortaklığı) sorumlusunun uygun hallerde PSHE (birey, güvenlik, sağlık ve çevre) ve yurttaşlık eğitimlerine katılması sağlanır. • Genişletilmiş Okul ödevleri çerçevesinde müfredat harici faaliyetler üzerinde çalışılır. 81 82 GÜVENLİ OKUL BEKLENEN SONUÇ HEDEF Okul tesisleri dışında öğrencinin güvenliği ve davranışını olumsuz etkileyen sorunların giderilmesine yardımcı olma 1) Okul tesislerinde, okula gidiş-gelişlerde ve okulun bulunduğu bölgede sıcak noktalar hakkında öğrenci ve personelin zihnindeki endişelerin azaltılması. FAALİYET ÖRNEKLERİ • Okul sonrası, okul çevresinde ve yerel toplu taşıma ağları/transfer noktalarında görünür konumlarda güvenlik güçleri ve okul personeli tarafından devriyeler yürütülmesi. • Toplu taşıma sağlayıcıları dahil, yerel iştirak (örn. okul etrafındaki dükkanlar) ve süreç ortaklarıyla birlikte çalışarak endişe konularının giderilmesine yardımcı olma. • Okul personeliyle işbirliğine giderek, çocukların sahip oldukları bilinci geliştirmek, birer toplum üyesi ve birer yurttaş olarak sahip oldukları hak ve sorumlulukları kabullenmelerini sağlamak 5. SSP Esas Amaçlarına Nasıl Ulaşır 1.11 Aşağıdaki tablo bir SSP’nin esas amaçlarına ulaşabilmek için kullanabileceği bazı aktiviteleri önerir. Liste çok kapsamlı değildir fakat polisin ve okulun okuldaki güvenliği geliştirmek için neler yapabileceğiyle ilgili bazı fikirler içerir. Çocuklara karşı kritik düzeydeki şiddeti azaltma çalışmasının bir parçası olarak Camden Polis Güçlerine bağlı SSP Organizasyonu (güvenli okul ortaklığı), bölge sınırları dahilinde tüm ilk ve orta dereceli okullar için ‘Anti Knife’ (bıçağı futboldan uzak tut) futbol turnuvasını düzenledi. Bu benzersiz olay çocukları bir araya getirerek, farklı öğrenciler arasındaki etkileşimin geliştirilmesine olanak tanıdı. Turnuva başlamadan önce oyunculara yapılan sunumda bıçakla işlenen suçlara değinildi, üstte bıçak taşımanın tehlikeleri vurgulandı ve çocukların birbirlerine saygı ve anlayışla yaklaşmalarının gerekliliği açıklandı. Oyunların hakemliği SSP yetkilileri tarafından yapıldı, hakemler üzerinde “Hayata değer verin, bıçak taşımayın” sloganını taşıyan tişörtler giydiler. GÜVENLİ OKUL Turnuva boyunca en iyi davranışı sergileyen öğrenciler, ödül ve kupalarını takdim etmek üzere okullarına gelen SSP sorumluları tarafından ödüllendirildiler. Bu girişimin bir sonucu olarak Camden Polis Güçleri, bölgede çocuklara ait agresif davranışlarda bir azalma tespit edildiğini bildirdi. PC Jones, Oxfordshire›daki ilk ve orta dereceli okullar grubunun SSP yetkilisi. Bu okullardan her biri için haftada yarım gününü harcıyor. Tüm okullarda iletişim bilgilerini içeren posterler asılı bulunuyor. Böylelikle acil bir durumda irtibat kurmak isteyen herkes (öğretmenler, öğrenciler ve ebeveynler) kendisine ulaşabiliyor. Bu okullardan birinde öğrenciliğini sürdüren 8 yaşındaki David, sınıf arkadaşı Matthew tarafından tehdit ediliyor. Bir derste Matthew kalemtıraştan söktüğü bıçağı kullanarak, David›in ceketinin sırt kısmını yırtıyor. Önemli olduğunu düşünmediği için David bunu kimseye bildirmiyor. David eve döndüğünde annesi polisi arıyor ve durumu PC Jones’a bildiriyor. PC Jones ve okul müdürü Bay Jackson, ebeveynlerden her iki çocuğu da okula getirmelerini istiyor. Başta Matthew suçlamaları inkar da etse, önüne deliller getirildiğinde ve bunun için karakola götürülebileceği kendisine söylendiğinde, suçunu kabul ediyor. PC Jones David›in annesiyle konuşarak, Matthew›i tutuklayabileceklerini ve bunun alternatifi olarak neler yapılabileceğini açıklıyor. David›in annesi öncelikle tehditlerin sona ermesini istediğini söylüyor, PC Jones›un iki çocuk arasında yapıcı bir konferans düzenleme önerisini kabul ediyor. Çocuklar konferans için şu temel kurallara uyacaklarını kabul ediyorlar: konferansı terk etmeyecekler, küfretmeyecek veya bağırmayacaklar, biri konuşurken diğeri dinleyecekti. İki çocuk arasındaki bu konferansın yönetimini üstlenen PC Jones ve Bay Jackson öncelikle David’ten, tehdit edildiğinde neler hissettiğini anlatmasını istiyor. Ardından Matthew’a bunu neden yaptığını soruyor. Konferans 20 dakika sürüyor. Matthew özür diledikten ve neden olduğu hasarı kabul ettikten sonra, çocuklar olayı geçmişte bırakma kararı alıyor ve el sıkışıyorlar. Tehdide ilişkin konferans da böylelikle sona eriyor. Her iki çocuk da 83 84 GÜVENLİ OKUL şimdi okulda daha mutlu ve daha rahat hareket ediyor, PC Jones›un gözü her ikisinin de üzerinde. Çocukların her ikisi de gerek farklı endişelerinden bahsetmek, gerekse de yalnız sohbet için PC Jones›un yanına uğramayı sürdürmekteler. (kimliklerinin gizliliğini korumak adına olayda yer alan kişilerin adları değiştirilmiştir) 6. SSPs’in Yararları 2.1 Araştırma ve süreç ortaklarından alınan yorumlar net: SSP görevlileri hem okullar için, hem polis için, hem çocuklar için hem de genel toplum için oldukça önemli faydalar sağlıyor. Bu yüzden tüm okullar, SSP sistemi kurmayı düşünmelidir. Bu faydalar özellikle üç ana alanda kendini güçlü bir şekilde gösteriyor: güven sağlama ve çözüm yaratma; ilişkiler ve riskler. 2.1 York Üniversitesi Değerlendirme Sonuçları York Üniversitesi tarafından Adalet Kurulu adına 2005 yılında SSP’ler üzerinde yapılan bir değerlendirme sonucunda şunlar tespit edildi: - Yapılan araştırma çerçevesinde, SSP okullarındaki devamsızlık/özürsüz devamsızlık oranları, kıyaslanan diğer okullara oranla kayda değer düzeyde bir düşüş gösterdi - SSP sistemi hem okullar hem de polis için, sunulan faydalar bakımından yüksek düzeyde bir maddi değer sağlamakta. - Katılan okullarda akran zorbalığı ile ilişkili sonuçlarda azalma kaydedildi - SSP okulları bu suça konu olma riski taşıyan öğrencileri tespit etme ve bu öğrencilerle etkileşim kurma alanında yeni ve yenilikçi yaklaşımlar geliştirmeye başladı. - SSP yetkilileri, zorlu geçiş dönemlerinde bu suça maruz kalabilecek çocukları (örn. ilk ve orta dereceli okullara adapte olma sürecindeki 7 yaşındaki öğrenciler) destekleme konusuna zaman ayırabilmeye başladı. - SSP okullarındaki öğrenciler, SSP sistemi uygulanmayan denk okullardaki öğrencilere kıyasla çok daha emniyetli hissettiler. GÜVENLİ OKUL 7. Güven sağlama ve çözüm yaratma 2.2 Okul topluluğunun bir üyesi olarak SSP yetkilisi, yüksek düzeyde görünür ve ulaşılabilir bir biçimde hareket eder. Suç, emniyet ve yasalarla ilgili konularda kendisine olay anında danışılabilir. Kendisi okul topluluğu dahilinde gelişebilecek herhangi bir gerilim veya çatışmayı yatıştırmak üzere çalışmaktadır. İlişkiler 2.3 SSP programının kilit hedeflerinden biri, çocuklar ve emniyet güçleri arasında daha olumlu ilişkiler kurmaktır. Çocuklara sokağın etkilerinden uzakta, okul ortamında emniyet görevlileriyle tanışma fırsatı tanımak, bu ilişkilerin geliştirilmesine yardımcı olabilir. Bu sayede, genel toplum ortamında çocuklarla karşılaştıkları zaman, emniyet güçleri de daha bilinçli hareket edebilecektir. Cornwall›daki bu orta dereceli okulda davranış sorunları oldukça nadir yaşanmaktaydı, yine de SSP kanalından yerel emniyet güçleriyle etkileşim halinde olmayı istediler. Okul müdürü, okulu ve toplum güvenini iyileştirmek adına öğrencilerle emniyet güçleri arasındaki etkileşimi artırmayı istiyor, okul tesislerine izinsiz ziyaret ve özürsüz devamsızlık gibi sorunları gidermeyi amaçlıyordu. Ayrıca ek destek sağlayabilmek adına savunmasız çocukların tespit edilmesinde yardım almayı da amaçlıyordu. Okul personeli ve emniyet görevlileri birlikte istekli bir çalışma sergiledi ve bu beraberliğin meyvelerini kısa süre içinde toplayarak, ortaklıklarını yerel yönetim düzeyine taşıdılar. Ancak emniyet güçleriyle bu olumlu etkileşimden en fazla avantaj sağlayacak olanlar da yine öğrenciler oluyor. Emniyet güçleri okulla işbirliği içinde hareket ederek, bir dizi yeni faaliyet başlattı. Bu faaliyetlerde, özellikle bu tür suçlara maruz kalma olasılığı bulunan öğrenciler hedef alındı. Anlaşmazlıkların çözümü için emniyet güçleri tarafından yapıcı adalet tekniklerinin uygulanması, öğrenciler arasındaki sorunların daha da kötüye gitmesini engelledi. Okul etrafında farklı zamanlarda düzenlenen ek devriyeler sayesinde, öğrencilerin hem okul içi hem de okul dışında emniyet güçlerine daha saygılı davranmasıyla, okuldaki bu yeni işbirliği atmosferini yerel toplum da takdir ediyor. Bölgedeki emniyet güçleri okul topluluğunun tamamlayıcı bir unsuru 85 86 GÜVENLİ OKUL haline geldi ve hem resmi hem de gayri resmi açıdan öğrencilerle düzenli olarak etkileşim kurmaya başladı. Yetkililer spor projelerine katılıyor ve hem emniyet güçleri hem de diğer süreç ortaklarıyla düzenli aralıklarda yapılan görüşmelerde öğrenciler görüşlerini belirtmek için çok sayıda fırsat buluyor. 2.4 Farklı SSP’ler arasındaki etkileşim sayesinde çalışma sürecine yenilikçi ve başarılı yaklaşımlar dahil ediliyor, SSP yetkilileri ve farklı okullara bağlı diğer personeller düzenli aralıklarda bir araya gelerek fikirlerini paylaşabiliyor ve hedefleri tartışabiliyor. 2.5 Bir dizi farklı harici hizmetin sisteme çekilmesi konusunda bir polis bağlantısı da faydalı olabilir. Örneğin itfaiye yetkilileri, kasıtlı yangın çıkarma ve kundaklamanın tehlikeleri ile yangın güvenliği konusunda çocukları bilgilendirebilir. Yerel ambulans hizmetiyle veya toplu taşıma görevlileri, güvenli kuruluşlar ve toplum kuruluşları gibi hizmetlerle de buna benzer bağlantılar kurulabilir. Risk 2.6 Okullar genellikle, çocukların sağlığı ve emniyeti konusunda endişelere sahip. Etkili bir SSP, çocuğun ve eğer gerekliyse ailenin herhangi bir üyesinin emniyetini sağlamak üzere aksiyon alabilecek uygun hizmetlere erişimi veya bu hizmetlerle iletişimi iyileştirebilir. Benzer bir şekilde SSP, süreç ortağı harici hizmetlerin bakımında olan çocuklar da dahil olmak üzere okuldaki öğrenciler hakkında etkin ve kolay bilgi paylaşımı da temin edebilir. Kişisel bilgilerin paylaşımına yönelik kararlar her vaka için bağımsız olarak alınmalıdır. Bilgi Paylaşımı: Pratisyen ve Yönetici Kılavuzu, herhangi bir birey hakkında emniyet güçleriyle iletişim halinde olduklarında pratisyenlerin, söz konusu bilgileri hukuki ve mesleki platformda nasıl ve ne zaman paylaşabileceğine dair oldukça net ve pratik bilgiler sunmaktadır. Okullar risk altındaki çocuklara yönelik çalışırken bunu göz önünde bulundurmalıdır. 8. Özel faydalar Öğrenci tarafında: - Emniyet güçlerinin çatışmaları çözümlemek ve zararlı dav- GÜVENLİ OKUL ranışa müdahale için hazır beklediğini bilmek, daha güvende hissetmelerini sağlıyor; - Okula daha emniyetli bir şekilde gidebilecekleri konusunda daha güvenli hissettikçe, öğrenimlerini de daha etkin bir biçimde sürdürebiliyorlar; - Suça yönelik, toplum karşıtı veya ekstrem bir davranışın içine çekilmekten nasıl kurtulacaklarını daha iyi algılayabilmekte ve emniyet güçlerinin toplumda ne yaptığı hakkında daha fazla bilgi sahibi olabiliyorlar; - Suça maruz kalırlarsa destek alıyorlar, suça maruz kalmaktan kaçınmak üzere yeni beceriler ediniyorlar, okula gidiş-gelişlerinde daha emniyetli hissediyorlar; - SSP yetkilisiyle iletişim kurarak pozitif bir rol modeline sahip olmanın avantajlarından faydalanıyorlar. Okul tarafında: - Öğrenci davranışı ve derse devam konusunda iyileşme ve daha düşük oranda dışlanma, daha yüksek akademik başarı; - Bir suç işleme ve hasara neden olma riski en fazla öğrencilerin tespit edilmesi, soruşturulması ve desteklenmesi konusunda, emniyet güçlerinin sağlayacağı mesleki uzmanlık üzerinden yardım alıyorlar; - Şiddetli ekstrem eylem ve/veya çete kültürü mesajlarına maruz kalma olasılığı en yüksek öğrencileri tespit etme ve bu öğrencilere yardımcı olma konusunda destek alıyorlar; - Öğrencilerin üstünde silah taraması, belirli bir nesne olup olmadığına dair aramalar, okula yabancıların izinsiz girişinin engellenmesi (şiddet ve istismar uygulayan yetişkinler dahil), öğrenciyi kontrol etmek veya etkisiz hale getirmek için fiziksel güç gerektiren durumlarla ilgilenme gibi konular için emniyet güçlerinin sunabileceği uzman desteğin avantajlarından faydalanıyorlar; - Okul topluluğu üyelerinin tamamının daha güvende hissettiği daha sakin bir okul ortamı sağlanıyor, öğrenim ve başarıya daha fazla olanak tanıyan bir ortam elde ediliyor; 87 88 GÜVENLİ OKUL - Çok kurumlu ekiplerle daha iyi entegre olunuyor, öğrenciler ve ailelerine daha etkin destek sağlama konusunda yardım sağlanıyor; - Yerel toplumla daha iyi ilişkiler kuruluyor. Emniyet güçleri tarafında: - Sorunlar okul ortamında erken safhada tespit edildiğinden ve giderildiğinden, çocuk suçlarında ve toplum karşıtı davranışlarda azalma; - SSP’lerle kurulan ilişkilerin bir sonucu olarak, yerel emniyet güçlerine duyulan kamu güveninin artması; Suç önleme ve erken müdahale konusunda emniyet güçlerine ait zamanın daha iyi ve daha verimli kullanılması sağlanıyor. - Vukuatlı ve farklı bir önceliğe sahip çocuk yaştaki suçlular, okullar ve çok kurumlu ekiplerle çalışılarak daha iyi desteklenebiliyor ve denetlenebiliyor; - Suç veya toplum karşıtı davranışların tehdidi altında hisseden çocuk ve gençleri tespit edebiliyor ve destekleyebiliyorlar; - Çete kültürü veya grup halinde işlenen suçlar, silah taşıma veya şiddet içeren ekstrem davranışlarla ilişkili herhangi bir sorunları olup olmadığını öğrenmek de dahil olmak üzere, yerel suçlar konusunda çocuklarla konuşma fırsatı yakalayabiliyorlar; - Çocuklar ve ebeveynleriyle daha iyi ilişkiler kurulabiliyor, bu da genel toplum için kayda değer avantajlar sağlıyor. Ebeveyn tarafında: - SSP sistemi uygulanan okulda ve evden okula gidiş-gelişlerinde çocukların emniyeti konusunda daha rahat hissediliyor; - Yerel toplumda ırkçılık, çete kültürü ve silah taşıma gibi herhangi bir sorunun okul ortamına nüfuz etmeyeceğinden emin olunuyor; - Çocuklarının toplum karşıtı bir davranışa veya bir suça da- GÜVENLİ OKUL hil olma riski varsa, okulda bulunan emniyet güçlerinin buna uygun bir biçimde müdahale edeceğinden emin olunuyor; - Öğrencinin davranışı ve derse devamını üst düzeyde tutma ve akranlar arası tehditlerin önlenmesi konusunda öğretmenlerin, emniyet güçlerinin desteğini alacağından emin olunuyor; - Çocuklara emniyet güçlerine karşı güven aşılandığından ve suçla ilişkili sorunlar karşısında sorumlu davranışların telkin edildiğinden emin olunuyor. - Yerel yönetimler ve diğer süreç ortakları tarafında: - SSP’nin etkisi yardımıyla yakalanabilecek yerel ve ulusal hedeflerden (emniyete ilişkin kamu algısına dair ölçütler dahil) faydalanılıyor; - Etkin bilgi paylaşımından faydalanılıyor; okullar ve çocuklara yönelik hizmetlerin emniyet güçleriyle daha yakın çalışmalar yürütmesi, daha etkin emniyet sistemlerinin uygulanmasına olanak tanıyor. - Çok kurumlu çalışmaların etkili yürütülmesi konusunda destek alınıyor (öğrenciler ve ailelerine yönelik erken müdahale ve önleme stratejileri ile uygun durumlarda yerel Önleme ve Caydırma Sistemleri dahil). 9. Underley Hall okulundaki Vaka Çalışması Underley Hall, Cumbria’da bulunan küçük bir özel yatılı okuldur. Yerel belediye meclisi, başöğretmen ve yerel polis teşkilatı okul içinde ve dışında iyi davranışları pekiştirmek amacıyla Okul Güvenliği Ortaklığı yaklaşımını kullanmaya karar verdi. Bir polis memuru, okulda öğrenciler ile birlikte saygı ortamını sağlamak, onların özgüvenlerini pekiştirmek ve çocukların, özellikle de erkeklerin, rol modelleri ile çalışabilmelerine olanak sunmak, bunun yanı sıra genç insanları teşvik edici ve cesaretlendirici projeler için gerekli maddi olanakları güvence altına almak için tam zamanlı olarak görevlendirildi. Bu program sadece görevli polis memurunun değil, şehir konsey üyelerinin ve tabi ki okul çalışanlarının da aralarında oldukları tüm katılımcı- 89 90 GÜVENLİ OKUL ların epey zaman ve çabasını gerektirmekteydi. Katılımcılar arasındaki sağlıklı iletişim, anahtar nokta idi. Fakat sonuçlar tüm çabaya değdi. Mahalli parkın banklarının yenilenmesinin de aralarında olduğu tüm özel projeler oldukça başarılıydı ve çocuklara gerçek başarı duygusunu tattırdı. Sonuç olarak, öğrencilerin okul içinde ve dışındaki davranışlarında gözle görülür bir iyileşme görüldü. Vaka analizi: Hampshire Gasport da bulunan Bridgemary Mahalli Spor Okulu’nda OGO dört ana hedef belirledi: I. Okulda ve cemiyetin genelinde suç olaylarını azaltmak. II.Daha emniyetli ve korunaklı bir okul ortamı sağlamak. III. Genç bireylerin okul eğitimlerine kesintisiz devam etmelerini sağlamak. IV. Kabul edilemez davranışların giderilmesi için genç bireyler ile ilgilenmek. Bu amaçlara ulaşabilmek için, daha güvenli okul ortaklığı memuru, okul çevresinin suç önleme birimi görevlisi tarafından incelenmesini ve bunun sonucunda suça olanak sağlayacak durumların en aza indirgenmesi için gerekli bazı fiziksel değişikliklerin yapılmasını sağladı. Örneğin, dersi asan ve sigara içen öğrencilere binadan çıkış imkanı sağlayan bir kapı, yalnızca yangın esnasında açılabilecek yeni otomatik bir kapı ile değiştirildi. OGO memurunun CCTV kameralarının konumu ve kullanımına dair teftişinin ardından, geliştirilmiş bir görüntüleme sistemi daha uygun noktalara yerleştirildi. Bu sistemden elde edilen verilerin düzenli takibi sonunda, okula yeni başlayan öğrencilerin de yer aldığı pek çok olay görüntülendi. Bunun sonucunda, yeni gelenleri bütünleyici bir şekilde desteklemek için ‘Geçiş Takımı’ kuruldu. Okul personeli, oyun alanında yaşanan olaylarda ve okul çevresinde sigara içme oranında kayda değer bir düşüş gözlemlerken, öğrenciler de okul sınırları içerisinde kendilerini daha güvende hissettiklerini bildirdiler. Okul yönetiminin en önemli endişelerinden biri de ısrarlı devamsızlık GÜVENLİ OKUL idi. Bu konuda alınacak tedbirler için OGO memuru, Okul Sosyal Dayanışma Birimi sorumlusu ve devamsızlık takibi sorumlusu ile görüştüler. Düzenli devamsızlık taramaları, ev ziyaretleri ve hareket planı alınan tedbirler arasında idi. 2006’ nın sonbaharında 129 öğrenci sürekli olarak devamsızlık yaptılar, bu sayı 2007 yılının sonbaharında ise 73’ e düştü. 10. Daha Güvenli Bir Okul Programının Kurulumu 3.1 Başarılı bir “Güvenli Okul Ortaklığı” için, okullar, polis teşkilatı ve diğer önemli katılımcıların, üzerinde mutabakata varılan ortaklık prensiplerine, odak noktasına ve amaçlara sadık kalmaları gerekir. Pek çok OGO, aşağıda belirtilen süreci izleyerek başarıya ulaştı: “Güvenli Okul Ortaklığı”nın planlanması ve uygulanmasında izlenilen adımlar; 1.Adım: İhtiyacın belirlenmesi ve desteğin seferber edilmesi. 2.Adım: Amaçlara öncelik verilmesi ve bağlılığın güven altına alınması. 3.Adım: İş planının uygulanması. 4.Adım: Sonuç değerlendirmesi. (Odağın tekrar önceliklendirilmesi) 1.Adım: İhtiyacın Belirlenmesi ve Destek Sağlanımı Güvenli Okul Programının kurulmasındaki hız, okulun liderlik takımı, polis teşkilatı, ebeveynler ve genç insanların güvenliğiyle ilgilenen diğer yerel ortaklar (örneğin: Suç ve Uyumsuzlukla Mücadele Ortaklığı, Davranış ve Okula Devam Ortaklığı, Çocuk Vakfı )gibi pek çok noktadan kaynaklanabilir. Süreci başlatmak için atılması gereken adımlarlardan bazıları aşağıdadır. Okullar ve Yöneticiler Konuyu Tartışın: Okulunuzun ya da okullar zincirinizin ihtiyaçlarını belirleyin ve “Daha Güvenli Okul Program”ına dâhil olmanın kurumunuza 91 92 GÜVENLİ OKUL ne yarar sağlayacağını araştırın. OGO memurunun okulunuzda yapabileceğini tahmin ettiğiniz şeyleri düşünün. Veliler, öğrenciler ve yöneticilerin yanı sıra, danışma kurulu ve onların temsilcilerinden ortaklık için destek talep edin. Yerel polis ile ortaklık kurma olasılığını tartışın. Size en yakın polis devriyesi iyi bir başlangıç noktası olabilir. Ortaklığın taraflarını -yerel yöneticiler gibi- bu görüşme sürecine uygun şekilde dahil edin. Polis Teşkilatı: Güvenli Okul Programından yarar sağlayabilecek okulları belirlemek ve bu program sayesinde ulaşılabilecek amaçları belirlemek amacıyla yerel istibaratı kullanın (komşu emniyet teşkilatlarından da olabilir). Her biri için uygun desteğin seviyesine karar verebilmek ve ihtiyaçları, sorunları ve sağlanabilecek faydaları göz önünde bulundurarak hangi okullarda bu programın öncelikli olarak uygulanacağı konusunda karara varmak için okulların kendileriyle çalışın. Bazı okullar OGO programının sağlayacağı yoğun polis memuru/öğrenci etkileşiminden belirgin biçimde fayda sağlayacaktır. Örneğin; bıçaklı saldırı olaylarının yoğun olduğu bölgelerde, silahların yerini belirlemekte ya da çete olaylarını azaltmakta OGO’dan yararlanılabilir. Etnik çatışma oranının yoğun olduğu okullardan (OGO) toplum bütünlüğü programları ile yarar sağlayabilirler. - OGO bünyesinde görevlendirilmeye uygun personeli değerlendirin. - OGO na katılma olasılığınızı, başöğretmenler ve bu olası ortaklıkta birlikte çalışmak istediğiniz diğer kişilerle görüşün. - Okul sınırları içerisinde görev yapacak polis memurlarının detaylı sicil kaydı isteniyorsa bunu sağlamak için harekete geçin. Ebeveynler: - Gençlik Suç Önleme Eylem Planı (2008) velilerin okullardan OGO kurulumunu talep etme haklarını açıkça beyan etmştir. GÜVENLİ OKUL - Konuyu başöğretmen ile ya da yönetici ile görüşün. Bunu yapabilirsiniz, örneğin; veliler toplantısında ya da “Aile Birliği” aracılığıyla ya da aynı zamanda bir veli olan yönetici aracılığıyla. Yerel Otoriteler/Çocuk Hizmetleri - Yerel okulların ve polis teşkilatının var olan bağlantılarını resmi okul güvenliği ortaklığı uygulamasına dâhil etmeleri için nasıl teşvik edilip ve destekleneceğini düşünün. - Yerel ihtiyaçları değerlendirin; özellikle de OGO programından fayda sağlaması muhtemel olan okulları tespit edin. Öncelikli hedefler konusunda ortakların polis teşkilatı ve yerel okullar ya da ortaklığı uygulayan okullar ile iletişime geçmesi teşvik edilmelidir. - Okul Güvenliği Ortaklığı için yerel bir plan geliştirin. Engelleri ve Zorlukları Aşmak 3.3 OGO’nın faydaları çoğunluk tarafından gözlemlenip takdir edilirken, bu programın uygulanmasında yerel ortakların endişe ettiği bazı noktalarda sorunlar çıkabilir. Bu bölüm bazı kilit sorunlara ve bu sorunları çözümüne değinmektedir. 3.4 Okullar bazen kendi sınırları içerisinde bir polis memurunun gözle görünür varlığını, dışarıya okulda davranışın başa çıkılamayacak kadar kötü olduğu yönünde bir mesaj gönderebileceğinden endişe edebililer. Kimi veliler ve yerel otoriteler de benzer kaygıları taşıyabilirler. Bu anlaşılabilir bir durumdur fakat aynı zamanda OGO nın amaçlarının yanlış anlaşıldığının da bir göstergesidir. OGO bir şeylerin ters gittiği mesajından ziyade, bahsi geçen okulun, öğrencilerinin güvenliğini sağlamada ne kadar kararlı olduğu mesajını vermektedir. Hali hazırda uygulanmakta olan ortaklıklardan edinilen tecrübeler göstermektedir ki; bu ortaklığa dâhil olduktan hemen sonra görülen faydaları takiben, ilk başta duyulan çekingenlik yerini şevke bırakmıştır. OGO nın koyduğu olumlu hedeflerle ilgili en başta kurulan sağlıklı bir iletişim, veliler ve daha geniş çevre arasında anlayışı sağlamada yardımcı olabilir. 93 94 GÜVENLİ OKUL Dahası, OGO programını tüm okullarda kurmak, herhangi bir okulun yaftalanmasının da önüne geçecektir. Bazı polis güçleri bu ortaklık gereğince memurlarından feragat etmek istemeyebilir ve diğer önceliklerin ikinci plana düşeceğinden endişe edebilirler. OGO’nun devriye polislerle nasıl bağlantı kuracağı ve OGO memurunun herhangi bir polis memurundan bazı farklı özelliklere de sahip olmasının gerekliliği gibi uygulamaya dair diğer endişeler mevcuttur. Kimi polis memurları bu görevi kariyerlerine gölge düşürecek bir tür işten uzaklaştırma gibi algılayabilirler. Fakat unutulmamalıdır ki: - Polis Baş Komiserleri Birliği OGO programını ve bu program dâhilinde görevlendirilen polis memurlarını yerel polis devriye ekiplerinin bir parçası olarak görmektedir. - Polis memurları için gençlerle çalışmak, zorlu ama heyacan verici ve mesleki gelişime katkıda bulunacak bir deneyimdir. - Hala okuldayken genç insanlarla iletişime geçebilmek, ileride onların suçlu ya da kurban durumuna düşmeleri olasılığını belirgin şekilde düşürebilir ve böylelikle yerel suç oranını aşağıya çekmede yardımcı olabilir. Bunun adalet sistemine ve toplumun geneline büyük katkısı olacaktır. 3.6 Kaynakların elverişliliği de kimi zaman OGO için bir engel olarak algılanabilmektedir. 2.ADIM: Amaçlara öncelik verilmesi ve bağlılığın güven altına alınması 3.7 Kilit rol oynayan ortaklar bir araya gelmeyi aşağıda belirtilen sebeplerden dolayı yararlı bulacaklardır. - Amaçlar ve asıl hedefler sonuçlar konusunda anlaşmak, - OGO kapsamında iş planı oluşturmak üzere bir protokol üzerinde anlaşmak, - Tarafların kendi görev ve sorumluluklarının bilincinde olduğundan emin olmak, - Kaynak, finansman, ihtiyaç ve kapasite değerlendirmesi yapmak, GÜVENLİ OKUL - Veliler ve daha geniş çevre ile iletişim konusunu gözden geçirmek, - OGO yönetim şekline karar vermek. 3.8 OGO uyarınca, okulda görev yapan polis memurunun günlük faaliyetlerinin yönetimi konusunun net olması özellikle önem arz eder. Amaçların belirlenmesi ve bu amaçlara ulaşma konusunda yapılacaklara karar verme noktasında okul ile birlikte çalışacak olmasına rağmen, OGO uyarınca görev yapan memur doğrudan hala kendi merkezine bağlıdır. 3.9 OGO uygulayan bazı okullar süreci daha sağlıklı yönetebilmek için, görevli memur, okul temsilcileri ve diğer bazı yerel unsurları da bünyesine alan “Yönlendirme Grupları” kurmuşlardır. Bu, grupta bulunan öğrencilerin de seslerini duyurmasına yardımcı olmuştur. 3.10 Okullar, polis teşkilatı ve taraflar üzerindeki yükü azaltmak adına, OGO’ yu hâlihazırda uygulamakta olan grup ya da komitelerden de “Yönlendirme Grubu”nda yer almaları istenebilir. 3.11 Ortaklar, OGO gereksinimi konusunda bir mutabakata varmak içi çalışanların, dernek üyelerinin ve temsil organları, yerel medya, seçilmiş üyeler ve alakalı toplum gruplarının da içinde olduğu tüm ilgilileri bilgilendirmelidirler. Okul hayatına dâhil olmakta zorluk yaşayan öğrenci ve öğrenci ailelerine ulaşma konusunda özel gayret sarf edilmelidir. 95 96 GÜVENLİ OKUL Arzu edilen sonuçlara nasıl ulaşılacağına dair OGO iş planı örneği OGO TARAFINDAN BELİRLENEN VE SEÇİLEN SONUÇLAR PARTNERLERIN ROLÜ ÜZERİNDE ANLAŞILAN ADIMLAR Üzerinde anlaşılan oranda devamı arttırmak öncelikli 10 aile ile ortaklaşa çalışma Davranışı ve derse devam oranını iyileştirmek Polis ve sosyal hizmetli için Okul sınırları içerisinde, okul yolunda ve mahallede bulunan sorunlu bölgelerin azaltılması Okullar personel ayırmaya, polis destek sağlamaya Okul gününün başında ve onay verir ve her iki taraf sonunda devriye gezme da olayları önleme stratejisine uyarlar Zarar vermesi en muhtemel olan öğrencilerle yüzleşilmesi ve zarar vermeyeceklerinden emin olunması Öğrecilere dair bilgilerin paylaşılması amacıyla haftalık bilgilendirme toplantıları. Okulun öğrencileri etkileyecek her hangi bir polis ya da mahkeme kararındar haberdar olması gerekir. O yılın yöneticileri, risk altında olan öğrenciler ve onları koruma yöntemleri konusunda anlaşmak için OGO memuru, gençlik suç önleme birimi üyeleri ya da diğer ortaklarla görüşürler. Zararın sınırlandırılması için tehlikeli olayların önlenmesi ya da kontrol altıına alınması Kritik durumlarda herbir ortağın üstleneceği görevin herkes tarafından anlaşılması Planlanan sürecin düzenli aralıklarla gözden geçirilmesi, olası bir acil duruma işaret eden çağrıların değerlendirilmesi 4. ADIM: Sonuçların değerlendirmesi ve yeni hedef belirleme 3.12 Etkili bir denetim ve değerlendirme, OGO da amaçlanan sonuçlar ile gerçekte elde edilenlerin sağlıklı biçimde karşılaştırılmasına olanak sağlar. 3.13 Denetim kesintisiz olmalıdır. Ortaklara ve parasal katkıda bulunan taraflara programın sonuçlarına dair geri bildirimde bulunulmalı, böylelikle OGO programının gelişmesi ve yayılmasına katkıda bulunulmalıdır. Denetim, amaçlanan sonuçlara ulaşmada farklı ve yeni bazı eylem GÜVENLİ OKUL planları sunabilir ya da daha geniş çapta uygulamalara olanak sağlayacak yöntemler belirleyebilir. 3.14 Kimi OGO programları yıllık rapor ve iş planı oluştururlar. Bu, önümüzdeki yıl üzerinde daha fazla çalışılması gereken alanlara değinmekle birlikte, içinde bulunulan yılda yürütülen çalışmaları ve edinilen başarıları da içeren kısa, basit ve net bir doküman olabilir. Finansmanın sorun olduğu noktada, bu tür bir doküman, gelecekte yapılacak işleri de açıkça planladığından ortaklardan edinilmiş para desteğini de güvence altına alacaktır. Bu tür bir doküman valilik, polis teşkilatı ve diğer başka ortakların talepleri için de uygun olacaktır. 4. Sustaining the Safer School Partnerships Guidance (SSP)”Daha Emniyetli Okul Ortaklığı Sürdürmek” (SSP) 4.1 SSP niz (Daha Emniyetli Okul Ortaklığınız) aktif olduğunda, tüm görev paylaşanların bu etkili ortaklığı nasıl sürdüreceklerine ve geliştireceklerine dikkat etmeleri gerekecektir. Ortaklığınızın uzun vadede kalıcı olmasına katkıda bulunacak önemli özellikler aşağıdakileri içermektedir: - Etkili liderlik; - Anlaşılır yönetim ve mesuliyet yapısı; - Uygun becerilere ve yeteneklere sahip motive emniyet güçleri; - Kadronun etkili işe alınma süreci, eğitimleri, gelişimleri; - Devamlılık- aynı polis memurunun belirli bir süre aynı okula ya da okullar zincirine hizmet vermesi; - Etkili bilgi paylaşımı; - Tüm görev paylaşanlar arasında iyi iletişim; - SSP nin Çevre Polis Organizasyonlarıyla bütünleşmiş olması; - Sonuç verilerin değerlendirilmesi için anlaşılır protokoller, amaçlar, hedefler ve mekanizmalar; - Tamamlayıcı hedeflerle Children’s Trusts arasında etkili çalışma bağlantıları; 97 98 GÜVENLİ OKUL Bu bölümde bahsedilenlerden bazılarına aşağıdaki bilgilerde detaylı yer verilecektir. 11. Liderlik ve Yönetim 4.2 Ortaklığın güçlü liderlik anlayışı ve anlaşılır yönetimi hem okul bünyesinde hem de polis teşkilatında SSP nin başarısının devamı açısından çok önemlidir. Bu ortaklığının aynı liderlik özelliklerini tanımlayan, sorumluluğu okulların ve teşkilatın diğer esas görevi olarak gören bir çerçeve altında idare edilmesi gerekmektedir. Hem okul hem de emniyet güçleri okul bünyesi ve kuvvetin yönetim çizgisi altında SSP mensuplarıyla bu işe gönül vermiş olmalıdır. Bu ortaklığın mensubu okulun yönetim takımının toplantılarına davet edilebilir. 4.3 SSP idaresi ve sorumluluğu açık ve net olmalıdır. Bu ortaklığın İcra Grubu ortaklara güvenilir idare sunmalıdır. Hâlihazırda bulunan yapılar SSP yi idare etmek için kullanıldığında, ortaklığın kesin bir şekilde gündemde olduğunu garanti altına almalısınız. 4.4 Emniyet güçleri için, SSP çalışması çevre polis gruplarının liderlik ve yönetim amaçlı bir parçası olarak düşünülmelidir. Ayrıca emniyet güçleri bu ortaklığın mensuplarının yerel Ulusal İstihbarat Modeli sürecine aktif bir şekilde dâhil olduklarından emin olmalılardır. Aynı zamanda yerel emniyet güçlerinin, okul ve ortaklarının okula giden çocuklar ve gençleri içeren istihbarat önceliklerinden ve okul çevresi ile yerel halkın nasıl daha geniş istihbarata sahip olabileceklerinden haberdar olmaları gerekmektedir. SSP nin okula ve topluma uygun seviyedeki desteği verebilmek için Çevre Polis İstihbarat Grubunun değişmez bir parçası olarak görülmesi oldukça önemlidir. 4.5 Yerel otoritelerin katılım ve desteği var olan SSP anlaşmasının düzenlenmesi ve desteklenmesi açısından önem taşımaktadır. Karşılaşabilinecek riskler doğrultusunda, gençler, aileleri ve okul birliği etkili müdahalelerin geliştirildiğinden ve yerine getirildiğinden emin olacaktır. Risk faktörleriyle ilgili uygun bilgilerin nasıl paylaşılacağı ve bireylerle ilgili bilgilerin güvenilirlik gereksinimlerine gölge düşürmeden karar verme aşamasının nasıl bir parçası haline geleceği dikkatle değerlendirilecektir. 4.6 Okullar ruhsal ve fiziksel olarak bazı kolaylıkla zarar görebilecek öğren- GÜVENLİ OKUL cilerin ihtiyaçlarına gereken tüm desteği temin edemeyebilirler. Okullar hedeflenen gençliğe destek organizasyonlarına dâhil olduklarında, belirli danışma yöntemleriyle doğru zamanda doğru desteğe ulaşma konusunda yardım alabilirler. 12. Kişisel Gelişim ve Eğitim 4.7 Ortaklık geliştikçe, tüm görev paylaşanların kişisel eğitim ve gelişimin SSP nin amaçlarıyla aynı doğrultuda ilerlediğinden emin olmaları gerekecektir. Bu durum hem emniyet mensupları, hem PCSOs hem de okul çalışanları için geçerlidir. 4.8 Gençlerle çalışmanın gerektirdiği becerileri bilmek ve emniyet mensupları için kişisel gelişim SSP yi oluşturmak için her türlü plana adapte edilmelidir. Bu tamamen bazen polis güçlerinin polis memurunu görevlendirmesiyle bazen de en iyi çoklu görev dağılımı ile sağlanabilir. SSP memuru okulda nasıl çalışılması gerektiği ve genç insanlarla nasıl kaynaşılabilineceği üzerine eğitime tabi tutulmalıdır. Bazı durumlarda SSP memurları yeni mezun öğretmen görev destek programlarına katılırlar. Aynı şekilde, öğretmenler ve diğer okul çalışanları da SSP memurunun sorumlu olduğu görev tanımından haberdar olarak okulun disiplini, öğrenci katılımı ve öğrencilerin esenliği için bunun kendi günlük sorumluluklarıyla nasıl doğrudan bağlantılı olduğunu fark ederek bu durumdan faydalanacaklardır. 4.9 ACPO emniyet güçlerinin eğitimi için, düzenlemeler SSP memurlarının eğitiminde doğru bir şekilde yer alsın diye daha farklı çalışmalar geliştirecek, rehberlik yapacaklardır. Okullar öğretmenlerin ve diğer çalışanların sürdürmekte oldukları kişisel gelişim için planlarının geliştirilebileceğini SSP nin de gelişimini dikkate alarak değerlendirmek isteyeceklerdir. 4.10 Önceki bölümlerde bulunan 1.9 paragrafındaki tabloda önerildiği gibi okullar sınıf içindeki çalışmanın SSP memuru için olan kapsamını dikkatle değerlendirmeyi isteyebilirler. Buna okul, SSP memuru ve emniyet gücü ortak karar verilmelidir. Bazı SSP ler müfredat odaklı aktivitelerin hem okulun hem de polis memurlarının önceliklerini belirlemek, işbirliğini güçlendirmek, paylaşılan değer yargılarının gelişmesine destek vermek, öğrencilerle beraber güvenlik prensiplerini keşfetmek, suçun 99 100 GÜVENLİ OKUL ve aşırı uç görüşlüğünün engellenmesi için etkili bir yol olduğunu ortaya koydular. Ama yine de öğretmen ve okuldaki polis memurlarının görevleri arasındaki rollerin ayrımını yapmak görev içeriklerinin birbirini tekrarlamaması açısından önem taşıyacaktır. 4.11 Gençleri risklerden haberdar etmek ve bunları minimuma indirmek, suçun doğurabileceği sonuçlar hakkında bilgilendirmek ve toplumlarına yararlı birer birey haline gelmelerini sağlamak için SSP memurlarının okul gezilerine, spor ve kültürel aktivitelere veya sosyal bilgiler derslerine katılması gibi farklı stratejiler geliştirilebilir. 4.12 SSP memurları planlama ve programın işleyişine katılımları açısından okulla ilgili alınan kararlarda da önemli rol oynayabilir. Polis memuru güçlüklerle karşı karşıya kalmış öğrenciler de dâhil belirli gruplara destek verebilirler ve bu gruplar için ne tarz bir desteğin faydalı olabileceğini yargılama hakkına sahip olabilirler. Bu gruba suç işleme potansiyeline sahip, kendini toplumdan soyutlamış, aşırı ve toplum tarafından kabul görmeyecek davranışlar sergileyen ya da madde kullanımına eğilimi olan öğrenciler dâhil olabilir. 13. Bilgilerin Daha İyi Paylaşılması İçin Oluşturulan Protokol 4.13 Bilgi paylaşımı: Bilgi paylaşımının, ne zaman ve nasıl yapılması gerektiği, yasal ya da profesyonel olarak paylaşımını açıklığa kavuşturan ilgili materyaller eğitimcilerin ve yöneticilerin kullanımlarına açıktır [176]. 4.14 Gençlik Suçlarına önlemeye yönelik olan hazırlanmış planda suçluluk durumuna duyarlılığı arttıracak bir dizi faktör tanımlandı. Bu geçerliliğe sahip bilgilere ulaşım imkânı, bir SSP nin yüksek risk altında olan çocukları ya da gençleri erken tespit edebilme açısından çok iyi bir fırsattır. Plan aynı zamanda bu faktörlerin zayıf eğitim imkânları, tatminsizlik ve iyi bir sağlığa sahip olmama gibi diğer olumsuz sonuçlarla da bağlantılı olduğunu ortaya koydu. Bu faktörlere cevap verebilecek etkin erken müdahale gençlik suçlarını engelleme açısından hayati önem taşımakla beraber daha fazla gence başarışının kapısını aralamaktadır. SSP’ler bu faktörlerden bazılarının belirlenmesinde yardımcı olabilirler ve uygun olan durumlarda yetkili hizmet verebilecek gruplarla işbirliği yapabilirler. Bu faktörleri aşağıdakilerle örneklendirilebilir. - Çevre - Yaşam şartları iyi olmayan bir mahallede yaşamak, GÜVENLİ OKUL uyuşturucuya kolay ulaşım, mahalleye giren çıkan sayısının çok olması; - Aile - Zayıf ebeveyn desteği ve disiplini, aile içi çatışma, ailede bir suç hikâyesinin olması, ebeveynlerin anti sosyal ve suça yönelik olan davranışlara müsamaha göstermesi, düşük gelir, kötü yaşam şartları, aile içi şiddet deneyimi; - Birey - Hiperaktivite ve ani karar verme dürtüsü, toplum içersinde yerini bulamama ve terk edilmişlik hissi, erken yaşta suça karışma, uyuşturucu tüketimi, suça ve uyuşturucu kullanımına meyilli arkadaşlıklar; - Okul – Henüz ilkokuldayken başarı oranının düşük olması, başkalarını rahatsız edecek saldırgan davranışlar, okula adapte olamama ve okul kırma; - Diğer risk faktörleri – Örneğin, bilinen bir çete üyesine gösterilen ilgiyle gencin büyük bir değişime uğraması ve bu tarz okul içerisinde karşılaşabilinecek risklerin toplum da oluşturabilecek zararlarından haberdar olunması. 4.15 Bir SSP memurunun ve diğer görev paylaşanların bu risk faktörlerinden haberdar olması aşağıdakilere yardımcı olabilir: - Okul içi veya çevresindeki problem oluşturabilecek sorunlu bölgelerin belirlenmesi, hatta bazen aynı problemlerin bazı öğrencilerin yaşamlarında belirlenmesi ve akabinde bir veya daha fazla ortağın müdahale planlaması; - Yaşamlarında yüksek risk faktörleri olan ve anti sosyal ya da suça yönelik davranışlara yatkın çocukların, gençlerin ve ailelerinin belirlenmesi; Bilgilere kolay ulaşım ve kaliteli analiz etme teknikleri daha detaylı bir değerlendirme ve beraberinde gelen erken önlem ve müdahale şansını mümkün kılacaktır; - Okul içerisinde diğerlerinden gelebilecek zararlara karşı çocuğu muhtemel sıkıntılardan koruyacak kararların alınabilmesi için özellikle yüksek hassasiyete sahip öğrencilerin belirlenmesi; 101 102 GÜVENLİ OKUL - Yetkili kurumlara belirlenen zorluklarla karşılaştıklarında birlikte çalışabilecekleri düzgün bir planın geliştirilmesi; - İhtiyaç duyulduğunda yaptırım uygulanması: Okul içersinde ya da civarında okuldan öğrencilerin mağdur ya da suçlu olarak karıştığı her türlü kötülüğü içeren suçlar olabilir. En etkili ortaklık yaklaşımı yaptırım odaklı olabilir; - Polis memurlarının ortaklarla, çocuklarla, gençlerle birlikte çalışabilmesi ve gençlerin başlarının derde girmesini engellemek amacıyla ailelerine yardım edebilmesi için etkin müdahaleci rolünü üstlenmesi ve komşu polis güçleriyle bağlantılarının olması. 14. İletişim 4.16 SSP’nin sürdürülebilirliği ve etkili olması açısından iletişim çok önemli bir araçtır. Ortaklar arasındaki kararlılık ve hevesli çalışmanın devamı; çalışanlar, öğrenciler, aileler ve yöneticileri içeren ilgili birimlere destek oluşturmak veya geliştirmek için kullanılabilir. SSP’ler her fırsatta gençlerin katılımını sağlamalıdırlar. 4.17 İletişim, nasıl engellerin ve manilerin aşılmasında yardımcı olabiliyorsa, SSP oluşturulurken ortaklığın devamını da sürdürebilir. İnsanlara ortaklığın tanımını sürekli anlatmak, planlamada ebeveynlerin ve öğrencilerin katılımını sağlamak ve SSP’nin ne yapacağına karar vermek önemlidir. Bu tabii ki ebeveynlerin ve öğrencilerin isteklerinin SSP’ye okul ve polis teşkilatı tarafından verilen operasyona yönelik gerekliliklerden baskın çıkacağı anlamına gelmemektedir. Ama yine de görüşleri, istekleri ve aktiviteleri planlarken veya programları geliştirirken dikkate alınmalıdır. 4.18 Öğrencileri planlama aşamasına dahil edebilmek için, partnerlerin gençlerle, ebeveynleriyle ve halkla iletişim kurabilecekleri platformları kendilerinin geliştirmesi gerekir. Bu SSP’nin verdiği onların ihtiyaçlarıyla ilgilendikleri mesajını kavramalarına yardımcı olacaktır. Saldırgan tavırlı olan ve şiddet içeren davranışlarda bulunan gençleri topluma kazandırmak için de örnek çalışmalar planlanacaktır. GÜVENLİ OKUL e) Finlandiya Modeli: 1. Finlandiya’da okul — Ülkenin Başarı Anahtarı [2] Finlandiya’nın Ankara Büyükelçiliği, Finlandiya okullarının başarısında okul binalarının ve öğrenim ortamının önemli bir faktör olduğunu belirtmektedir. Finlandiya’nın eğitim sistemi; Rekabet ve karşılaştırma yerine geniş kapsamlı okullar öğrencilere bir birey olarak destek ve rehberlik sunar. 15 yaşındaki Finli öğrencilerin tekrarlanan başarısı ve her yıl OECD (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı) tarafından düzenlenen PISA (Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı) çalışmalarıyla ölçülerek ortaya konan yetenekleri pek çok ülkenin dikkatini çekmiştir. Fm eğitim sisteminin güçlü yönlerinden bir tanesi ekonomik veya sosyal geçmişi ne olursa olsun herkese aynı eğitim fırsatlarını sunabilmesidir. Rekabet ve karşılaştırma yerine geniş kapsamlı okullar öğrencilere bir birey olarak destek ve rehberlik sunar. Öğretmenler yüksek düzeyde eğitime sahiptir. Eğitim bilimlerinde kapsamlı çalışmalar ve okul branşları da dahil olmak üzere eğitimin her düzeyi için öğretmenlerin lisansüstü derecesine sahip olması zorunludur. Öğretmenlik çok saygı duyulan bir meslektir. Hemen hemen tüm konular veya konuların çoğunluğu için öğrencilerin öğretmenleri aynıdır. Eğitimin aynı öğretmenle sürdürülmesi öğrencilere hem duygusal olarak destek olmakta hem de güven hissi vermektedir. Bu durum sınıf ortamının da ayırımcılıktan ve tacizden uzak olmasını sağlamaktadır. Öğrenme performansının notla değerlendirilmesi genellikle öğrencilerin beşinci yılı tamamlamasından sonra başlar. Öğrenciler ve öğretmenler arasındaki ilişki rahat ve dostanedir ve motivasyon ceza yerine teşvik esaslıdır. Kapsamlı okulun sonrasında öğrencilerin eğilimlerine göre genel ve mesleki eğitime yönelme fırsatı vardır. Kişiler yaşamları boyu farklı şekillerde eğitim görmeye devam edebilirler. Finlilerin yüzde yirmibeşi üniversite veya teknik yüksek okul (politeknik) derecesine sahiptir. Bu oran 25-34 yaş grubu için yüzde otuzaltıdır. “Eğitim Küçük Bir Ülkenin Güvencesidir” 103 104 GÜVENLİ OKUL Snellman (1806-1881), Fm ulusal kimliğinin ortaya çıkmasında çok önemli ve benzersiz bir rol oynamış filozof, eğitimci, gazeteci ve politikacıdır. Snellman’a göre modern dünyada iyi eğitilmiş, yüksek becerilere sahip bir nüfus bir ülkenin başarısının anahtarıdır. 1900’lerin ikinci yansında Fm toplumunun dünyanın en zengin ülkeleri arasına girmesi büyük ölçüde nüfusun kamu eğitimine yönelik talebinden ve ülkenin bu doğrultuda eğitime yaptığı yatırımdan kaynaklanmaktadır. Fm eğitim sisteminin halen devam eden başarısının temelleri 1800’lerde alınan kararlarla atılmıştı. Finlandiya, tüm ulusun eğitim almasına karar vermişti. Bu yolla, ülkede eğitilmiş bir elit kesim ile eğitilmemiş düşük sınıf arasındaki sosyal eşitsizliklerden kaçınıldı. Finlandiyalıların öğrenme tutkusu da eğitime olan genel inancın yaygınlaşmasına neden oldu. 2. Küresel sorunları eğitimle çözmek; Günümüzde iklim değişikliği, küresel ekonomik dalgalanmalar, giderek yaşlanan nüfus, modern teknolojiyle ilişkili riskler, salgın hastalıklar ve kitlesel göç gibi toplumların karşılaştığı güçlüklere çözüm bulmak yaşam stillerinde değişiklik yapmayı ve yeni aktivizm çeşitlerini beraberinde getirmektedir. Finlandiya’da ve dünyanın her yerinde büyüyen bilgi seli ve insan hareketleri geleneksel eğitim için yeni zorluklar yaratmaktadır. Bir eğitim sistemi ne kadar güçlü olursa olsun başarısını devam ettirebilmek için sürekli geliştirilmeye ve yenilenmeye ihtiyaç duyar. Bir ulus ne kadar iyi eğitilirse günümüz dünyasının zorluklarıyla baş etmek için de o derece donanımlı olacaktır. Eğitim ve demokrasi modern toplumun temel taşıdır. Fm eğitim sistemi, yüksek kalitesinin bir milletin en değerli kaynağı insanları olduğuna ve bu nedenle kaliteli eğitime erişimin esas olduğuna inanan ulusal zihniyet ile açıkça desteklenmektedir. Fm devlet ve belediye bütçesinin yüzde 11-12’si eğitime harcanmaktadır. Böylece okul öncesi, temel eğitim, orta okul, mesleki eğitim, yüksek eğitim ve sürekli ve lisansüstü çalışmalar ücretsiz, serbest erişkin eğitimi kısmen ücretli olmaktadır. Bu yapı, Finlandiya’da yaşayan herkes için mevcut olan yaşam boyu öğrenmenin omurgasını oluşturmaktadır. İlköğretim sisteminin kurulması güçlü ulusal bilincin uyanışıyla ilişkilidir. Yerel okullar ve güven yüksek kalitede okullaşmanın anahtarıdır. GÜVENLİ OKUL Finlandiya’da toplam 550.000 öğrencinin gittiği yaklaşık 3.000 kapsamlı okul bulunmaktadır. Pratikte belediyeler öğretimin düzenlenmesinden sorumludur. PISA çalışmasının en önemli bulgularından biri tüm katılan ülkeler içinde okullar arasında en az farkın Finlandiya’da olduğudur. Bu sonuç yerel okul ilkesi, yüksek düzeyde eğitim almış öğretmenler ve güven kültüründen kaynaklanmaktadır. Yerel okul ilkesi tüm çocukların ve genç erişkinlerin ailenin sosyal statüsüne göre ayrılmadan evlerine en yakın okullara gitmesi anlamına gelmektedir. Okullarda ciddi ölçüde yüksek standartların olması nedeniyle ebeveynler genellikle yerel okullardan memnundur. Ruhsata tabi olan bazı özel okullar mevcuttur ancak bu okullar da kamu kaynaklarından yararlanmakta, ulusal müfredatı takip etmekte ve bulundukları mahalleden de öğrenci kabul etme zorunluluğuna uymaktadır. Öğretmenler öğretim yöntemlerini kendileri seçmektedir. Öğretmen eğitimi hem pedagojik becerileri hem de detaylı müfredat konularını içermektedir. Müfredat ve öğrenim amaçları ulusal düzeyde kararlaştırılmakla beraber öğretmenler sınıfta kullanacakları yöntemleri serbestçe seçebilmektedirler. Okulların gelecekte karşılaşacağı en büyük güçlüğün, okulla ev arası işbirliğinin geliştirilmesi ve okullarla okul çevresi arasındaki diyaloğun ilerletilmesi alanında olacağına inanılmaktadır. Öğle yemeği molasının amacı, okulda çocukları canlandırması ve günün geri kalanını daha kolay geçirmelerine yardımcı olmasıdır. Aynı zamanda gelenekler, sağlık ve beslenme konusunda bir nevi ders niteliğindedir.[2] 105 GÜVENLİ OKUL PROJESİ 14- Türkiye’de Okul Güvenliği Uygulamaları a) Okul Güvenliğine Genel Bakış Ş İDDET OLGUSU toplumlarda yüzyıllardır var olmasına, hatta insanlık tarihi kadar eski olmasına karşın, uzun yıllar okullarda ciddi bir sorun olarak algılanmamıştır. Okullarda, meydana gelen şiddet olaylarının diğer ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de arttığı dikkati çekmektedir. Okulların temel sorumluluklarından biri, öğrencilere, istenmeyen davranışlardan ve örneklerden arındırılmış bir çevre sunmaktır. Okulda güvenliğin sağlanması ve öğrencilerin kendilerini huzurlu hissetmeleri, okullarda eğitimin sürdürülebilmesinin de ön koşullarından biridir. Şiddetin öğrenciler üzerindeki zararları fiziksel, psikolojik ve gelişimsel olabilmektedir. Şiddetin daha çok fiziksel zararları üzerinde durulsa da, şiddete uğrayan öğrencilerin stres, kaygı gibi psikolojik belirtiler de gösterdikleri bilinmektedir. Bazı araştırmalar, şiddete tanıklık eden öğrencilerin de psikolojik olarak etkilendiklerini ortaya koymaktadır. Şiddet, öğrencilerin akademik, fiziksel ve sosyal gelişimlerini yavaşlatarak öğrencilerin kapasitelerini maksimum düzeyde ortaya koymalarını engellemektedir. Şiddet veya zorbalığa uğrayan öğrencilerin önemli bir bölümünün okul sevgilerinin azaldığı, zorba öğrenciler yüzünden okula gitmekten korktukları saptanmıştır [24]. Ülkemizin yaklaşık %33 ünü oluşturan 18 yaş altı çocuk ve genç nüfusun gü- 107 108 GÜVENLİ OKUL venli bir ortamda gelişimlerini ve eğitimlerini tamamlamaları, ülkemize ve toplumumuza yararlı bireyler olarak yetişmeleri, sosyal devlet anlayışının en önemli öğelerinden birisidir. Ülkemizin gelişmiş çağdaş ve demokratik ülkeler arasında hak ettiği yeri alması yaşadığımız çağın gereklerine uygun gelişim ve değişim sağlaması çocukların ve genç nüfusun nitelikli yetiştirilmeleri ile doğru orantılıdır. Çocuk ve gençlerin şiddetten ve kötü alışkanlıklardan ve her türlü istismardan korunması ve gelişimlerinin sağlanması, vazgeçilmez bir gerekliliktir. Çocuk ve gençlere zarar verebilecek hareketlerin her geçen gün yaygınlaşma eğilimi göstermesi özellikle eğitim yaşındaki çocuklara yönelik şiddet hareketleri, kötü alışkanlıklar, çocuklar ile gençleri suça iten faktörlerin varlığı önemli bir güvenlik risk ve tehlikesi oluşturduğundan öğrenci ve okul güvenliği uygulamalarına öncelik ve önem verilmesini gerektirmiştir. Okul güvenliği, okul ve çevresinin güvenliğini sağlamayı amaçlayan düzenlemeler ile birlikte okul personelinin, öğrencilerin ve ailelerin okula olan bağlılıklarını artırmaya yönelik faaliyetleri de kapsayan bir güvenlik yapılanmasıdır. Okul güvenliği genel anlamda öğrenci ve okul personelinin okul içersinden ve çevresinden kaynaklanan suç, şiddet, saldırganlık, zorbalık, hırsızlık, vandalizim, alkol, sigara ve uyuşturucu madde kullanımı, cinsel ve ırksal taciz gibi istenmeyen davranışlara karşı korunmaları ve okulda bir kriz ortamı yaratabilecek olağan üstü hallerde (örn: silahlı saldırı, yangın, deprem, sel gibi) can güvenliklerinin en üst düzeyde sağlanması olarak da tanımlanmaktadır [122]. Okul güvenliğinden amaç, öğrenci, öğretmen, aile ve okul çalışanlarına güvenli bir ortamda olduklarını hissettirmek ve güven içinde yaşamlarını sürdürebilmeleri için huzurlu bir iklimi oluşturmaktır. b) Türkiye’de Okul Güvenliği Risk Analizleri Ülkemizde okullarda meydana gelen şiddet olaylarının tespiti amacıyla değişik yıllarda bir çok araştırma yapılmıştır. Söz konusu araştırma ve incelemeler sonucu tespit edilen risk ve durumların analiz edilerek şiddet olayları ve problemlerin nedenlerinin ortaya konulması, şiddetin önlenmesi ile müdahale yöntemlerine yönelik prosedürlerin geliştirilmesi açısından önem kazanmaktadır. Şiddetin çok sayıda ve çok yönlü nedenleri olabilir. Şiddetin okula bağlı nedenlerinin yanında çocukların kendilerini ne kadar okula ait hissettikleri ve GÜVENLİ OKUL bunları etkileyen faktörleri belirlemekte önemlidir. Okula aidiyet ve şiddet algısında okula bağlı nedenler arasındaki ilişki iyi incelenmelidir. Öğrenciler anne ve babaları ile geçirdikleri zamandan daha fazlasını okulda arkadaşları, okul çalışanları ve öğretmenleri ile geçirmektedir. Okulların temel amaçları öğrencilerine eğitim sağlamak olsa da aynı zamanda çok önemli bir sosyalleşme ortamı sağladıkları da açıktır [79]. Araştırmalarda öğrencileri okuldaki yetişkinlerle ve sınıf arkadaşlarıyla kurdukları ilişkilerin ve okulun yapısal özelliklerinin (okuldaki öğrenci sayısı, öğrenci-öğretmen oranı, okuldaki alan ve sosyal aktiviteler gibi) öğrencilerin akademik başarılarının yanında sosyal gelişimlerini de etkilediğini göstermektedir [80]. Okuldaki atmosfer, özellikle okulun öğrenciler tarafından bir toplum (community) olarak algılanmasının akademik ve sosyal becerilerine etkisi psikologlar ve sosyologlar tarafından önemle üzerinde durulan bir konudur. Aidiyet duygusu genellikle ergenlik döneminde önem kazanmaktadır. Kendilerini okula ait hissetmeyen ve okula gitmeye değer vermeyen öğrencilerin yıl içinde derslerine daha az devam ettikleri, hatta daha yüksek olasılıkla okula gitmeyi tamamen bıraktıkları belirlenmiştir [81]. Öğrencinin okula aidiyet duygusu azaldıkça daha riskli davranışlarda bulunma olasılıkları ve suç işleme eğilimleri artmakta ve akademik motivasyonları azalmakta, derslerde başarısız olmakta ve hatta depresyon ve saldırganlık gibi sorunların arttığı görülmektedir [82]. Okula aidiyetleri daha yüksek olan öğrencilerin ise öğretmen ve arkadaşları ile iyi ilişkiler kurduğu, okula karşı daha sıcak ve pozitif tutumları olduğu, okullarını sevdikleri ve derslerini daha önemsedikleri, ders ve ders dışı sosyal aktivitelerde daha çok yer aldıkları ve sonuç olarak daha olumlu bir okul deneyimine ve daha başarılı akademik hayata sahip oldukları gözlemlenmiştir [83]. Öğrencilerin okula aidiyetleri ile okulda şiddete başvurmaları arasındaki ilişkinin varlığı gözden kaçırılmamalıdır. c) Okulun Davetkar Yapısı ve Güvenlik İlişkisi Davetkar teori insanların birbirleriyle ilişki kurduğu süreçlerin insan, yeri, zaman gibi farklı unsurlar göz önünde bulundurularak şartlar ve çevre ile uyumlu bir sürekli bir değişime tabi tutulmasını temel almaktadır. [4] 109 110 GÜVENLİ OKUL Bu yaklaşım okul güvenlik stratejileri geliştirmeye yönelik bir teori olmaktan ziyade okulda güvenliğin sağlanmasında başvurulacak yaklaşımlara temel bir felsefe belirlemeyi amaçlamaktadır(Murkey).[5] Davetkar teorinin, özellikle davet eden ve davet edilen arasında aktif bir ilişkinin varlığına işaret etmesi sebebiyle seçildiğine vurgu yapılmaktadır [3]. Bu yaklaşıma göre okul güvenliğini sağlama ve suçu önleme merkezli geliştirilen önlemler okulun ve öğrencilerin farklı özellikleri okul başarısı ve okul kültürü gibi faktörler incelenmeden başarılı olamamaktadır.[6] Davetkar teori okul kültürünün ve okul içerisinde bireylerin birbiriyle ilişkilerinin dönüştürülmesinde beş faktörü (5P) ön plana çıkarmaktadır. Bunlar; insan (people), mekan(place), politika(policy), program(programme) ve süreçtir(Process).[3] Şekil : Davetkar Yaklaşımın Kavramları [3] Bu kavrama göre okulların toplum içerisinde cazibe merkezi olmaması öğrenciler arasında uyumsuzluk ve dışlanmışlık algısını beraberinde getirmektedir. GÜVENLİ OKUL Öğrencilerdeki potansiyelin fark edilmesi ve bu potansiyelin olumsuz yönde değiştirecek güçlerin belirlenmesi ve ortadan kaldırılmasını hedefleyen doğru mesaj ve iletişimin uygulamadaki kuramıdır [126]. Davetkar kuramın dört temel dayanak noktası; saygı güven, iyimserlik ve kasıt olarak belirtilmektedir. 111 GÜVENLİ OKUL PROJESİ 15- Türkiye’de Okul Güvenliğine İlişkin Genel Değerlendirme a. Rize, Tunceli, Kırşehir Emniyet Müdürlüğü Modeli – İl Emniyet Müdürü Osman ÖZTÜRK T 1. Okul Polisliği Projesi – Güvenli Okul ÜRKİYE’DE uygulamaya konulan ilk güvenli okul projelerinden birisidir. Bu proje ile; okullar ve çevresinde, öğrenci, öğretmen ve okul çalışanlarının güvenliğini etkin bir şekilde sağlamak amacıyla bir plan ve proje hazırlanarak uygulamaya konulmuştur. Öğrenci, öğretmen, aile ve Polis işbirliği ve koordinasyonunun en üst düzeyde sağlanarak okul ve çevresinde oluşabilecek olay ve suçlara yönelik önleyici ve müdahale edici çalışmaların yapılması ve güvenli okul algısının güçlü bir şekilde hissettirilmesi amaçlanmıştır. Hazırlanan “Alo Okul Hattı” okul ve öğrenci güvenliği uygulama planı doğrultusunda titiz bir çalışma sürdürülmüştür. Rize Valiliğinin koordinesinde İl Emniyet Müdürlüğü ve İl Milli Eğitim Müdürlüğünün etkin işbirliği ile uygulamaya konulan proje ile,çocuk psikolojisi ve pedegojisi konusunda eğitilmiş bir bayan ve bir erkek Polis Memurundan oluşan Okul Polisleri okullarda görevlendirilmiştir. Okul yöneticisi, öğretmen, aile ve Polis arasında uyumlu ve dengeli bir güvenlik iş birliği modeli yaratılmıştır. Öğrenciler ile olumlu ilişkiler kurularak onların gözünde güvenebilecekleri ve güvenlikle ilgili sorunlarını paylaşabilecekleri bir Polis Amca 113 114 GÜVENLİ OKUL ya da Polis Abla algısı oluşturulmak istenmiştir. Öğrencilerin ve ailelerin kendini güvenlik risk ve tehditlerine karşı koruyabilmeleri için bölgede meydana gelme olasılığı bulunan olay ve suçlara karşı kendi duyarlı olmalarına ve bu tür suçlarla karşılaştıklarında nasıl hareket etmeleri gerektiğine dair bilgilendirme çalışmaları yapılmıştır. Bu çalışma sayesinde il düzeyinde okullar ve çevresinde meydana gelen suçlarda ciddi azalma olmuştur. 2. Projenin Amacı: Okullarda güvenli eğitimin sağlanmasına yönelik koruyucu ve önleyici önlemlerin tespiti ile arttırılmasına yönelik olarak çocuk ve gençlerin güvenli ve huzurlu bir ortamdan eğitim-öğretim görmelerini sağlamak bu hizmetlere ilişkin koruyucu, önleyici ve destekleyici önlemleri almak, bu yönde ilgili kurum ve kuruluşlar ile işbirliği yapılması amaçlanmıştır. Bu kapsamda Rize ilindeki okullarda 2002-2003 eğitim ve öğretim yılında öğrencilerin kendilerine “Ağabey, Abla, Teyze ya da Amca” kadar yakın görebileceği, güvenlik ile ilgili sorunlarını rahatça iletebileceği, kötü niyetli kişilere karşı kendilerini daima koruyacak bir polisin varlığını hissedebileceği bir yapı ve ortam oluşturabilmek amacıyla “Okul Polisliği Projesi – Güvenlik ve Uygulama Planı” hazırlanmıştır. Bundan amaç okullar ve çevresinde Trafik, Asayiş, Terör ve Narkotik yönünden meydana gelmesi olasılığı bulunan suçlara karşı gerekli önleyici çalışmaları yapmak ve suç meydana geldiğinde yakalamaya yönelik kontrolleri koordine etmektir. Her okulda eğitim döneminde görev yapmak üzere bir bayan ve bir erkek Polis Memurunun,Okul Polisi olarak görevlendirilmesi ve “Alo Okul Hattı” oluşturularak bu hat üzerinden okullar ve öğrenciler ile aileler arasında iletişimin sağlanması,meydana gelme olasılığı bulunan olay ve suçların tespit edilerek gerekli önleyici ve müdahale edici çalışmaların yapılması planlanmıştır. Ana konsept geleceğin büyükleri olacak öğrencilerin üzerinde bir Polis Amca veya Polis Abla imajı yaratarak gelecekteki Polis-Halk ilişkilerine ivme kazandırmak, öğrencilere Polisi sevdirmek ve onların güvenliğini en üst boyutta disiplinli, eğitimli ve bilinçli bir şekilde sağlayarak, Devlete olan sevgi ve güveni en üst düzeye çıkarmak hedeflenmiştir. a. Bu proje ile okul yöneticileri, öğretmenler ve rehber öğretmenler- GÜVENLİ OKUL le güçlü bir işbirliği kurulmuştur. Okullardan gelen bilgi ve talepler doğrultusunda Okul Polisleri, okul güvenliği ile görevlendirilen birim ekipleri ve Yunus Timleri okullara giderek gereken işlemleri yapmışlardır. b. Öğrencileri suç ve suçlulara karşı korumak için değişik konularda toplantılar ve paneller yapılmıştır. c. İl düzeyinden meydana gelen olaylar ile meydana gelme olasılığı bulunan olaylar konusunda bilgilendirilmeleri sağlanmıştır. d. Broşür, pankart ve diğer eğitici materyallerden bastırılarak öğrenci, öğretmen ve ailelere dağıtılmıştır. e. Günlük yaşamlarında kendi güvenliklerini sağlayacak bir güvenlik refleksi edinmelerine çaba gösterilmiştir. f. Ekonomik durumu iyi olmayan öğrenciler ayrımı yapılmaksızın tüm öğrencilere istekleri doğrultusunda eğitim araç, gereç ve kıyafet yardımında bulunulmuştur. g. Alo Okul Hattı tarafından okullardan gelen şikayet ve dilekler tespit edilerek okul yönetimi ile uyum içerisinde çözümlenmesine çalışılmıştır. h. Bu proje sayesinde okullar, Okul Polisi tarafından daha güvenle korunmuş, öğrenci, öğretmen, aile ve Polis işbirliği en üst boyutta sağlanmıştır. i. Suç işleme eğilimi olan çocuklar ile ailelerinin ekonomik veya ailevi nedenlerle ilgilenemediği sahipsiz durumdaki çocuklara sıcak bir dost eli uzatılmış ve topluma kazandırılmalarına yönelik rehber öğretmenlerin ve psikologların katıldığı programlar uygulanmıştır. b) Güvenli Eğitimin Sağlanmasında Polis Teşkilatının Rolü: Güvenli Okul – Güvenli Eğitim İşbirliği Projesi Örneği [141] Bu çalışma ile yaklaşık 18 yaş altı 24 milyon çocuk nüfusumuzun yarısından fazlasını oluşturan ilk ve ortaöğretim çağı çocuklarımızın ve gençlerimizin gelişimlerini sağlıklı yaşam şartları içinde tamamlamaları, ülkemize ve topluma yararlı bireyler olarak yetişmeleri, sosyal devlet anlayışının vazgeçilmez bir gerçeğidir. Çocuk ve gençlerin güvenli ve huzurlu bir ortamda eğitim-öğretim görmelerini sağlamak, bu hizmetlere ilişkin koruyucu, önleyici ve destekleyici 115 116 GÜVENLİ OKUL güvenlik tedbirlerini almak, bu yönde ilgili kurum ve kuruluşlar ile işbirliğinde bulunmak Emniyet Teşkilatının önemli ve öncelikli temel görevleri arasında yer almaktadır. Bu çerçevede İçişleri ve Milli Eğitim Bakanlıkları arasında imzalanan “Güvenli Okul – Güvenli Eğitim” işbirliği projesi uygulaması ile, okullarda güvenli ortamın iyileştirilmesinde önemli başarılar elde edilmiştir. Bu projenin uygulanması sonucunda İçişleri ve Milli Eğitim Bakanlıkları tarafından imzalanan protokol neticesinde başlatılan işbirliği projesi kapsamında ülkemizin 81 ilinde iki bakanlığa bağlı kurumların öncülüğünde ve diğer kamu kurumlarının da destekleri ile okullarda güvenliğin sağlanması amacıyla çok yaygın ve etkili çalışmalar başlatılmıştır. Yapılan ilk değerlendirmelerde, okullarda meydana gelen şiddet ve şiddet içerikli olayların önlenmesinde önemli başarılar elde edilmiş, öğrencilerin daha güvenli ve huzurlu bir ortamda eğitim görmeleri sağlanmıştır. Bununla ilgili olarak alandaki uygulayıcıların illerinde bulunan üniversitelerin projelere katılımlarını sağlayarak gerekli akademik desteği almaları önemlidir. c) Okul ve Okul Güvenliğinin Sağlanması – İstanbul Örneği – Dilek AYDEMİR, Mehmet S. GÜÇER [140] Bu çalışma ile İstanbul Kent Güvenliği Projesi kapsamında okul ve okul çevresi güvenliğinin sağlanmasına yönelik İstanbul’da gerçekleştirilen anket, uzman mülakatları, çalıştay ve seminerlerden elde edilen bulgular, okul güvenliğinden sorumlu aktörlerin tanımlanması, okul ve okul çevresinde öğrencileri tehdit eden tehlikeler ve okul güvenliği üzerine yapılmış farklı çalışmaların değerlendirilmesine ilişkin sonuçlar sunmuştur. İstanbul Kent Güvenliği Projesi kapsamında İstanbul çapında gerçekleştirilen anket çalışması, İstanbul’un 32 ayrı ilçesinde yaşayan mahalle sakinlerinin okulda öğrencileri tehdit eden en önemli tehlikenin ne olduğuna dair fikirlerine işaret etmektedir. Buna göre; uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü arkadaş çevresi ve okul düzeninin ve okul çevresinin bozukluğu okulda öğrencileri tehdit eden unsurlar olarak sıralanmaktadır. İstanbul Kent Güvenliği Projesi kapsamında İstanbul’da gerçekleştirilen anket çalışmasının sonuçları, mahalle sakinlerinin okul güvenliğinin sağlanmasında okul yönetiminin ve polisin rolüne dair fikirlerini sunmaktadır. Sonuçlara GÜVENLİ OKUL göre mahalle sakinleri, okul güvenliğinin sağlanmasına yönelik okul yönetimlerinin aldığı önlemlere, polisin aldığı önlemlerden daha fazla inanmaktadır. Elde edilen bulgulara paralel olarak çalışma, okul ve okul çevresi güvenliğine ilişkin faktörler, rehberlik hizmetleri, emniyet teşkilatı ve eğitimcilere yönelik politika oluşturma odaklı detaylı öneriler sunmaktadır. Güvenli okul, gençlerin ve çocukların öğretmenlerden, okul yöneticilerinden ve okulda görevli kişilerden veya akranlarından şiddet görmediği ve şiddet görme korkusu yaşamadığı bir ortam olarak tanımlanmaktadır [134]. Bunun yanı sıra okulun fiziksel güvenliği ve okul çevresi güvenliği de ‘güvenli okul’ tanımı kapsamında değerlendirilen unsurlardır. Okul güvenliği öğrenciler, öğretmenler, okul çalışanları gibi kişileri, bu kişilerin birbirlerine karşı tavırları gibi çevresel faktörleri içermekle birlikte fiziksel şartları da kapsamaktadır. Güvenli okul kavramı, yalnızca suça karışmaktan veya bir suçun mağduru olmaktan korkulan okulları değil; öğretmen, yönetici ve okul çalışanlarının tutum ve davranışları, okulların tasarımı, bina yapısı, iç donanımına kadar pek çok farklı unsuru içinde barındırmaktadır. Gerçekleştirilen proje kapsamında İstanbul’da 5400 hane halk ve işyeri sahibinin katılımı ile gerçekleştirilen anket çalışması ve kent güvenliği ile ilgili alanlarda görev yapan 100 kadar uzmanla gerçekleştirilen mülakatlardan elde edilen okul ve okul çevresi güvenliğinin sağlanmasına dair veriler, çalışmada konu edilecektir [135]. Çalışmada ayrıca, İstanbul halkının görüşlerine ve okul ve okul çevresi güvenliğinin sağlanmasına yönelik önerilere de yer verilecektir. Okul çevresi güvenliği ve okul güvenliği kavramları birbirinden ayrılmaktadır. Okulun bulunduğu çevrenin suç, şiddet ve düzen eksikliğinden kaynaklanan problemlerden korunuyor olması «Okul Çevresi Güvenliği»ne işaret etmektedir. Öte yandan öğrencilerin suç, şiddet ve düzen eksikliğinden kaynaklanan tehditlere maruz kalmadığı bir eğitim ortamı ise ‘güvenli okul’ kavramını temsil etmektedir. Okul ve okul çevresi güvenliğinin sağlanmasına dair literatür, okulların suçun önlenmesinde merkezi bir role haiz kurumlar olmasından yola çıkmaktadır. Genel olarak suç önleme, farklı şekilde sınıflandırılmaktadır. Suç önlemeye dair sınıflandırmaların önemli bir kısmı okulu, suç önlemenin temel basamaklarından biri olarak ele almaktadır [136]. 117 118 GÜVENLİ OKUL Bright (1991) tarafından yapılan sınıflandırmaya göre; 1) suç önlemede toplum destekli polislik, caydırma, devriye ve olayların çok olduğu bölgelerde devriye artırımı gibi polisiye tedbirleri ve alternatif cezalandırmaları da içeren mahkemeleri kapsayan ceza adalet yaklaşımı, 2) okul destekli programlar, çocuk ve ailelerin desteklenmesi ve toplumun desteklenmesini içeren Sosyal Suç Önleme ve 3) çevresel faktörlerin düzenlenmesi ya da değiştirilmesi ve koruma görevlilerinin arttırılarak suç işlenmesinin daha da güçleştirilmesini içeren duruma dayalı fırsat azaltma gibi farklı suç önleme yollan tanımlanmıştır. Bu kapsamda okul, sosyal suç önleme mekanizmaları arasında tanımlanmaktadır. Sherman ve arkadaşlarının (1997) hazırlamış oldukları rapora göre ise suç önleme çabaları genel olarak toplum, okullar, aileler, mekânlar, iş alanları, polis, ceza adalet sistemi gibi farklı aktörleri kapsamaktadır. Bu aktörler arasında bireylerin suçtan korunmasının sağlanması ve suç mağduru olmasının önlenmesinde okul merkezi bir role sahiptir. Öğrencilerin kendilerini güvende hissetmeleri ve güvenlik algılarının yüksek olması, güvenli okul kapsamında değerlendirilmesi gereken önemli konulardan birini oluşturmaktadır. Öğrencilerin sınıfa girdiklerinde kendilerini sözü geçen faktörlerin her hangi biri açısından tehdit altında hissetmemesi de güvenli okulu oluşturan faktörler arasında yer almaktadır. Farklı uzmanlar tarafından yapılan araştırmalarda, okullarda öğrencilerin şiddet davranışlarıyla, öğretmenlerin olumsuz tutumlar arasındaki ilişkinin çok yüksek olduğu görülmüştür. Mertoğlu ve Doğutaş’ın 2007 yılında Amerika Birleşik Devletleri Kent State Üniversitesi’nde 11 okuldan 884 öğrenciyle yüz yüze gerçekleştirilen araştırmasında şiddetle okulun akademik programı, fiziki şartları, öğretmen tutumları, çocuğun kendisini okula ait hissedip hissetmediği ve benzeri ilişkiler incelenmiş; bu ilişkiler arasında en yüksek derecede ilişkinin öğretmenin hizmet içi tutumu ve şiddet arasındaki ilişki olduğu saptanmıştır [139]. GÜVENLİ OKUL d) Okullardaki Olaylara İlk Müdahale Etmesi Gereken Sorumluya Dair Bulgular İstanbul Kent Güvenliği Projesi kapsamında gerçekleştirilen alan çalışmalarında elde edilen sonuçlara göre okulda güvenlik sağlamakla sorumlu kurumlar okul özel güvenliği, öğretmenler, okul müdürü, okul aile birliği ve polis olarak tanımlanmıştır. Halkın okulda güvenliği sağlamakla en fazla yükümlü gördüğü kurum okul özel güvenliği olarak belirlenirken, bunu takip eden kurumlar öğretmenler, okul müdürü, polis ve okul aile birliği olarak sıralanmaktadır Okul özel güvenliğine yapılan vurgu bir açıdan da okullarda polisin görevlendirilmesi konusunda halkın fikirlerine ışık tutmaktadır. Yapılan araştırmalar, okulda polisin görünürlüğünün artırılmasından ziyade; okullarda güvenliğin sağlanması için okul yönetimi merkeze alınarak İşbirliği yapmasının gerekli olduğu sonucuna varılmıştır. Okullarda suçun ve şiddetin önlenmesi eğitimciler, polis ve veliler arasında işbirliği ve bilinçlendirme faaliyetlerini gerektiren çok yönlü bir çalışmadır. Bu kapsamda bir yandan veliler bilinçlendirilirken; öte yandan eğitimci ve polislere de konu ile ilgili hizmet içi eğitimlerin verilmesi bir gereklilik olarak görülmektedir. Mülakat çalışmaları ile görüşlerine başvurulan uzmanlardan Yrd. Doç. Dr. Ülkü TOSUN’un fikirleri de anket bulgularında öne çıkan konuları destekler niteliktedir: “Çatışma çözme çabaları içinde insanları sorundan ayırmak, tavırlara değil isteklere (çıkarlara) odaklanmak, nesnel ölçütler kullanmak ve karşılıklı kazanç getirecek seçenekler üzerinde yoğunlaşmak gerekmektedir. Diğer taraftan, çatışmalar esnasında karşı tarafı suçlayan bir tavır içine girmekten ziyade, diyaloğu ‘biz’ anlayışı üzerinde şekillendirmek gerekmektedir.” Bu kapsamda «Toplumsal Bilinçlendirme Atölyeleri»nin kurulması sunulan alternatif çözümler arasında sıralanmaktadır. Bu çalışmaların temelinde insan merkezli bir yaklaşım olması gerektiği, konunun uzmanları tarafından dile getirilen bir başka noktadır. Anket çalışmasına ek olarak gerçekleştirilen mülakat çalışmaları da benzer sonuçlara dikkati çekmektedir. Okul ve okul çevresi güvenliğinin sağlanmasına yönelik çalışmalarla ilgili mülakat, odak grup çalışmaları ve seminerler 119 120 GÜVENLİ OKUL çerçevesinde görüşlerine başvurulan uzmanlar konunun farklı yönlerini vurgulamaktadırlar. Güvenlikle ilgili problemlere çözüm aramak çoğu zaman öğretmenlerin ya da okul yöneticilerinin değil, polislerin görevi olarak algılanmaktadır. Okul ve okul çevresi güvenliğinin sağlanmasına yönelik yapılan çalışmalar, okul güvenliğinin sağlanmasında okul idarecileri, öğretmen ve rehberlik uzmanlarının rollerinin büyük olduğuna işaret etmektedir. Araştırmamız kapsamında farklı çalışmalar değerlendirilmiş, okul ve okul çevresi güvenliğinin sağlanmasında öne çıkan faktörlerden en önemlisi olarak okul idarecileri ve öğretmenlerinin okul içerisindeki davranışları, güvenliği sağlamada alabilecekleri roller üzerine yoğunlaşılmıştır Okul ve okul çevresi güvenliğinin artırılmasına okulların örgütsel yapısında, güvenliğe yaklaşımlarında çağdaşa bir değişimin, bir anlamda aktif biçimde “öğrenen geçişin gerekliliğini vurgulamaktadır. Okul ve okul çevresi güvenliğinin sağlanmasında, çocukların farklı mağduriyetlerinin tespitinde temel aktör okul yöneticileri ve eğitimcileridir. Bu konuda sosyal hizmet kurumları, polis ve okul yönetimi arasında okul yönetiminin merkezde yer aldığı bir mekanizma kurulmalıdır. Rehberlik çalışmaları konusunda psikolojik danışmanların eğitilmesi, yöneticilerin desteği ve okulun bir bütün olarak ele alındığı ‘tüm okul’ yaklaşımının yerleşmesi önemlidir. Öğrencilerden okullarında veya ailelerinde şiddetin herhangi bir türüne maruz kalanlar olabilmektedir. Bunların tespitinin yapılmasında rehber öğretmenlere önemli görevler düşmektedir. Bunun yanında ailelerin de çocuklarını şiddete karşı koruma konusunda bilinçlendirici eğitimlere dâhil edilmeleri gerekmektedir. Yapılan çalışmalara göre güvenli bir okul, öğrencilerine sunduğu eğitimin kalitesi üzerinde belirleyici niteliğe sahiptir. Okulun güvenliği, eğitim imkânı sunduğu öğrencilere, edinmekte oldukları eğitim çerçevesinde fırsat eşitliği sağlamak, daha bilinçli, disiplinli çalışma alışkanlıkları edindirmek ve eğitimin ömür boyu sürdürülmesi gereken bir eylem olduğu görüşünün edindirilmesi konusunda önemli ve etkili bir faktördür. Sonuç olarak, öğrencilerin yaşadığı fiziksel, sözlü, cinsel, toplumsal hareketi sınırlayıcı veya ekonomik şiddet çeşitleri göz önünde bulundurulmalı, suç teşkil edenlerin emniyet güçlerine aktarımı sağlanmalıdır. Öğrencilerin farklı GÜVENLİ OKUL kişi ya da kişilerce maruz bırakıldıkları şiddetin gerekli kurumlara yönelik çalışmalar da gelenekselden bir örgüt” yapısına iletiminin sağlanması gerçekleştirilememektedir. Öğrenciler ve eğitimciler konu ile ilgili olarak haklarından haberdar edilmelidir. e) Okul Kuralları Bazı bilim adamları; öğrenci davranışlarına ilişkin net ve açık kuralların olmayışı ve var olan kuralların uygulanamaması da anti sosyal davranışların oluşmasına neden olduğunu belirmektedirler Şiddet davranışlarının azaltılması için, eğitim kurumlarında yasaklanan davranışlar belirlendikten sonra, bu kuralları ihlal edenlerin hangi cezalara çarptırılacakları açık ve net olarak belirtilmelidir. Zira öğrenci davranışlarına ilişkin açık ve net kuralların eksikliği ve mevcut kuralların uygulanmasındaki zaafiyet, anti sosyal davranışların artmasına da neden olabilmektedir [10] Demokrat ya da özgür çocuk yetiştirmek ile çocuğu sınırsız yetiştirmenin karıştırıldığı günümüzde, okullarda disiplin uygulamasının çok önemli olduğu ve çocuğa sınır koymanın ona güven duygusunu aşılaması bakımından önemlidir [123]. Güvenli okul ortamları için okul yönetimi önemli bir yer tutmaktadır. Okulda çalışmaların yürütülmesi, olumlu okul ikliminin yaratılması bakımından okul yönetimi aşağıdaki hususları yerine getirmelidir [124]; 1. Okul davranış kuralları ihtiyaca göre oluşturulmuştur. Bu nedenle yıllık olarak gözden geçirmeli, gerekli durumlarda yenileri eklenmelidir. 2. Her kuralın bir amacı olmalı ve bu amaç öğrenciler tarafından açık ve seçik olarak anlaşılmalıdır. 3. Kurallar, öğrenciler tarafından görülebilecek şekilde uygun yerlere asılmalıdır. 4. Kurallar velilere gönderilerek bilgilendirtmelidirler, 5. Kuralların uygulanmasına özen gösterilmelidir, 6. Kuralların ihlali durumunda yapılacaklar önceden belirlenmeli, veli ve öğrenciler bu konuda bilgilendirilmelidirler. 7. Kuralların sadece yazıda kalmaması için aileler, okul personeli ve 121 122 GÜVENLİ OKUL öğretmenler olumlu rol modeli olarak davranmaları konusunda bilinçlendirilmelidirler. 8. Yanlış davranışları görmezden gelmek, mevcut kuralların işe Yaramadığı imajını vermektedir. Tüm kural ihlalleri ciddiyetle uygulanmalıdır. 9. Okulla ilişiğinin kesilmesini gerektiren filler açık ve net bir biçimde belirtilmeli ve herkes tarafından öğrenilmesi sağlanmalıdır. Kuralların dosya içerisinde veya duvarlarda asılı olmaları yeterli olmamakta onların işlevsel olmaları okul yönetimi tarafından sağlanmalıdır. f) Şiddet Olayları İle Mücadele Yöntemleri OCDE ülkelerinde şiddet olayları ile ilgili çalışmalar genellikle İzleme - gözetleme, Önleyici ve Müdahale çalışmaları olarak üç boyutta yürütülmektedir. İzleme ve gözetleme ülkeden ülkeye farklılıklar göstermektedir. Önleyici çalışmalar ise 1950›li yıllardan itibaren UNESCO tarafından yürütülmektedir. Barış ve şiddet olaylarının önlenmesi amacıyla çeşitli eğitim programları bu kuruluş tarafından uygulamaya konulmuştur [11]. UNESCO Teşkilatının 1999 yılında yayınladığı bildiride; eğitim yaşına gelmiş tüm çocuklara, değerler, davranış kuralları, yaşam biçimleri eğitimi verilmesini üye ülkelerden talep etmiştir. Bu eğitimlerle öğrenciler farklılıkları ve anlaşmazlıkları insana saygı merkezinde çözmelerine yardımcı olacağı beklenilmektedir [125]. Almanya’da yürütülen önleyici çalışmalar, daha ziyade kişisel yaklaşımları ön planda tutmaktadır. Bu anlayışla Federe Devletler, hizmet içi kurslarla öğretmenleri desteklenmektedirler UNESCO Teşkilatı, 2001 yılında “Okul Ortamlarında Problemlerin Şiddete Başvurmadan Çözme Uygulamaları” adlı bir kitapçık yayınlamıştır. Bu kitapçıkla gerek okulda gerekse de sokakta karşılaştıkları şiddet davranışları karşısında nasıl hareket edilmesi gerektiği konusunda öğrenci, öğretmen, yönetici, veli ve gençleri bilgilendirmektir [137]. İngiltere’de okullardaki şiddetin önlenmesi ile ilgili çalışmalar genellikle özel dersler şeklinde yürütülmektedir. Oluşturulan “Okul Kulüpleri” vasıtasıyla ders saatlerinden sonra öğrenci ve öğretmenler bir araya gelerek okul güven- GÜVENLİ OKUL liği ile ilgili gerekli çalışmalar yapılmaktadır. Okullarda öğrenci şikâyet hatları oluşturularak sıkıntılı öğrencilerin problemlerinin paylaşıldığı bir sistem geliştirilmiştir. Sınıflarda yapılan çalışmalara velilerin de aktif katılımları sağlanmaktadır. ABD de güvenli okullar (Safe Schools) projesi çerçevesinde önleyici eğitim programları yaygın bir şekilde yürütülmektedir. Şiddeti önlemeye yönelik farklı yaklaşımlar olmakla birlikte bu yaklaşımları üç ana başlık altına sınırlamak mümkündür [143]: 1. Yakından gözetim (güvenlik görevlileri, detektörler, elektronik aygıtlar vs.) 2. Caydırma (kurallar, sıfır tolerans, önleme stratejileri, vb) 3. Psiko-sosyal yaklaşımlar Katı kurallar ve okuldan atma cezalarının işlenen suçları azaltmadığı yapılan araştırmalarda sıklıkla rastlanılmaktadır. Okul suçlarıyla mücadelede en uygun yöntemin bütünsel bakış açısıyla faktörler ekseninde nedenlere yönelik yöntemlerin olduğu değerlendirilmektedir. Etkili şiddet önleme programlarının alt yapısı üç önemli varsayım ve ilkeye dayanmaktadır [144]. 1. Şiddet önlenebilir bir olgudur, 2. Tek ve kesin bir çözüm yoktur 3. Etkili önleme süreklilik, sorumluluk ve kararlılık gerektirir Astor ve Meyer’e göre vatandaşlar, medya mensupları ve politikacılar okuldaki şiddetin yalnızca öldürücü boyutu ile ilgilenmişlerdir. Ancak, bilimsel çalışmalarda öldürücü şiddetin az olmasına rağmen fiziksel kavgalar ve diğer şiddet çeşitlerinin oldukça fazla olduğunu ortaya koymuşlardır [145]. Toplumu en çok rahatsız eden şeyler önemsenmeyen küçük nitelikteki suçlardır. Önemsiz diye geçiştirilen küçük olumsuz davranışlar hayatın akışında sıklıkla cereyan etmekte ve sonucunda büyük önemli suçlar doğurabilmektedir. Sözlü sataşma, omuz atma tehdit gibi davranışlar öğrenciyi rahatsız eden önemli olumsuzluklardır. Rahatsız edici davranışların büyüklük ve küçüklüğüne bakılmaksızın dikkatle değerlendirilmelidir. En basit davranış bozukluklarından başlanmak suretiyle şiddetle mücadele edilmelidir. 123 124 GÜVENLİ OKUL Kendine güveni tam olarak gelişmiş, kendini ifade edebilen, insanlar iletişimi kuvvetli olan bireylerin aile içi iletişimlerinin oldukça yüksek seviyede olduğu gözlenmektedir. Böyle yetişen çocukların şiddete başvurma olasılıklarının daha az olduğu söylenebilir. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri; “2006 yılında Çocuklara Karşı İşlenen Suçlar” başlıklı araştırma raporunda, çocuklara uygulanan şiddetin trajik durumunu ortaya koymuştur. Aynı raporda; sözlü taciz ve kavganın halen okullarda devam ettiği, güvenli okul ortamlarının oluşmasının önemli engellerini oluşturduklarını belirtmiştir. Okullarda şiddet olayları yeni’ ortaya çıkmış değildir. Ancak son yıllardaki değişim ve gelişmelerin neticesinde toplumu tedirgin eden şiddet olaylarında genel hoşgörü yanında okulların etkisiz kalması şiddetin içeriğinin önemli bir biçimde değiştiği görülmektedir. Dolayısıyla değişen şiddet olaylarına karşı değişik mücadele yöntemleri uygulanmalıdır. Bu nedenle mücadele yöntemleri statik değil dinamik bir yapıda olmalıdır A- “Ortaöğretim Okullarında Görevli Yöneticilerin Şiddet Konusundaki Algılarına İlişkin Mevcut Durum Analiz Çalışması” isimli araştırmada elde edilen bulgulardan birkaçı aşağıya çıkartılmıştır [146]; 1. Okul yöneticilerine göre şiddetin önlenmesinde okullarda alınan önlemlerin birincisini (%96,4); “ziyaretçilerin okula girişlerinde kayıt defteri tutulması” olarak belirtmişlerdir. 2. Yöneticilerin fiziki önlemlerin şiddeti önlenmesinde düzeyde(%47,1) etkili olduğunu ifade etmişlerdir. 3. Okul yöneticileri okulda meydana gelen şiddet olaylarının meydana gelmesi durumunda en çok sıklıkla okul PDR servisine yönlendirdikleri(%94,2), nadiren polis veya adliyeye bildirdiklerini belirtmişlerdir 4. Okul yöneticilerine göre, kendi okullarına ait öğrencilerinin %96,7 oranındaki bölümünün okul-ev arasındaki şiddet olaylarından,%3,3 oranında ise okul içi şiddetten yakındıklarını belirtmişlerdir. 5. Okul yöneticileri şiddete karışma potansiyeli olan öğrencileri tespit etmede en çok tercih ettikleri yöntemin okul PDR görevliklerince konunu işlenmesi, ikinci olarak da velilerle yapılan görüşmeler olarak belirtilmiştir GÜVENLİ OKUL Sonuçlar incelendiğinde; okul ortamlarındaki şiddetin önlenmesinde okul yöneticilerinin şiddetin nedenlerine odaklanmadıkları, daha ziyade sonuçlarla ilgilendikleri fikri hâsıl olmuştur B- “Öğretmenlerin Şiddet Konusundaki Algıları ve Çözüm Önerileri” isimli çalışmanın sonuçlarına değin birkaç bulgu aşağıya alınmıştır [147]; 1. Öğretmenlerin yarıdan azı şiddete karışma potansiyeli olan öğrencileri tespit etmeye yönelik çalışmaları yapmadıkları, 2. Öğretmenlerin çoğu bir şiddet olayına karşı bir planlarının olmadığı, 3. Öğrencilerin yüzde 58,4’ü şiddet olaylarından rahatsız oldukları, 4. Öğrencilerin yüzde 50,7’si ev ile okul arasındaki şiddet olaylarından rahatsız oldukları, 5. Öğretmenlere göre öğrencilerin çoğunluğunun şiddeti çözüm yolu olarak gördükleri, 6. Öğretmenlerin yarıdan fazlasının şiddetin tam olarak önlenemeyeceğine inandıkları, 7. Öğretmenlerin üçte birinden fazlasının okullardaki sosyal ve kültürel faaliyetlerin yeterli olduğunu düşündüğü, 8. Öğretmenlerin yaklaşık üçte biri okullardaki sportif faaliyetlerin yeterli olduğunu belirttiği, 9. Öğretmenler öğrencilere çatışma yönetimi ve stresle başa çıkma kursu verilmesini “tam” olarak destekledikleri, Öğretmenlerin şiddet algılarının öğrenilmesinde ortaya çıkan bulgulardan en önemlisi “Öğretmenlerin yarıdan azı şiddete karışma potansiyeli olan öğrencileri tespit etmeye yönelik çalışmaları yapmadıkları” olmuştur. Bir başka deyişle öğretmenlerin şiddeti önleme çalışmasında öğrenci merkezli tutum içerisinde olmadıkları anlaşılmaktadır. C- “Öğrencilerin Şiddet Konusundaki algılarının Tespitine yönelik Çalışma” da ortaya çıkan bulguların birkaçı aşağıya çıkartılmıştır [148]; 1. Öğrenciler, daha çok sert davranmayı, kaba söz ve davranışlara muhatap olmayı şiddet olarak algıladıkları, ağız dalaşı, engelleme, laf 125 126 GÜVENLİ OKUL atma, alay etme, öğretmenlerin kızması ve buna benzer davranışları pek şiddet olarak algılamadıkları, 2. Her dört öğrenciden biri gene olarak, yaşam içinde şiddete maruz kaldığı, 3. Sokak ve çevrenin, şiddetin en çok yer aldığı yerler olarak ortaya çıktığı, 4. Öğrenciler genel olarak en fazla sözel şiddete maruz kaldıkları, 5. Öğrenciler en fazla şiddet içerikli davranışı arkadaşlarından gördükleri, 6. Öğrenciler, şiddeti önlemek için yapılması gereken en temel ve öncelikli tedbir olarak aile eğitimine önem vermeyi belirttikler, 7. Öğrencilerin kendilerine en yakın gördüğü kamu görevlisinin öğretmenler olduğu, 8. Aile, şiddete uğranıldığında ilk müracaat edilen ve sorunların çözümünde etkili olan bir kurum olduğu, 9. Başarısızlık, insanları şiddete eğilimli hale getiren önemli bir olgunun olması, 10. Gelişim çağındaki öğrencilerin kendi aralarındaki rekabet ortamı ve dışarıya karşı kendini kabullendirme isteği, çoğu zaman şiddet içeren davranışlara kaynaklık ettiği, Yolunda algıları tespit edilmiştir. Bu kapsamda; 1. Okul giriş- çıkışlarında, trafik ve asayiş yönünden alınan önlemlerin artırılması, 2. Okul yakın ve uzak çevresinde koruyucu ve önleyici güvenlik önlemlerinin alınması, 3. Öğrencilerin şiddet ve şiddet içeren olaylara karşı korunması, 4. Öğrencilerin madde bağımlılığı ve diğer zararlı alışkanlıklara kaşı korunmasına yönelik önlemlerin alınması, 5. Okulların yakın çevresinde bulunan umuma açık yerler, Internet kafeler, elektronik oyun salonları ile park ve bahçelere yönelik denetimlerin artırılması, GÜVENLİ OKUL 6. Öğrencilerin ruhsal, bedensel ve cinsel gelişimlerini olumsuz yönde etkileyecek müstehcen neşriyattan ve diğer olumsuz unsurlardan korunmasına yönelik tedbirlerin alınması, 7. Öğrencilerin yasa dışı örgütsel ve ideolojik faaliyetlerinin etkilerinden uzak tutulmasına karşı gerekli önlemlerin alınması, Şeklinde öncelikli önlemler belirlenmiştir. Bu önlemlerle birlikte okul-güvenlikçi arasındaki iletişimin sağlanması amacıyla; biri okul, diğeri polis temsilcisi olmak üzere “irtibat memurları” görevlendirilmiştir. Eğitim faaliyetlerinde kısa sürede sonuç almak bir hayli zordur. Ancak istatistikî rakamlar okula ilgili suçlarda (2007-2008) %6 bir azalmanın meydana geldiğini göstermektedir. Protokol gereği, güvenlik görevlileri okul dışında gerekli fiziki tedbirleri aldığı ve okulla iletişim içerisinde bulunduğu anlaşılmaktadır. Bu tedbirler alınacak önlemlerin güvenlik boyutunu oluşturmaktadır. Ancak asıl alınması gerekli olan önlemler okul içerisinde suç meyilli öğrencinin teşhisi ile yapılacak önleyici eğitsel çalışmalardır. Alanda yapılan araştırmalardan elde edilen veriler, tek bir önleme programının etkili olmadığını, şiddeti önlemek için geliştirilen bütüncül programlarda ise bazı bölümlerin mutlaka yer alması gerektiğini göstermiştir. Farklı programların hemen hepsinde ön plana çıkan ve okul içi şiddeti önleme programlarında yer alması gereken ana unsurlar aşağıya alınmıştır [150]; 1. Şiddete karşı okul politikasının oluşturulması ve uygulanması, 2. Fiziksel güvenliğin sağlanması, 3. Okul toplumunun eğitilmesi ve iletişimin sürdürülmesi, 4. Akademik ve sosyal başarının’ ödüllendirilmesi, 5. Sosyal etkinlik ve kulüp çalışmaların etkin bir şekilde yürütülmesi, 6. Şiddet açısından risk grubunda yer alan öğrencilerin önceden belirlenmesi (tanımlama) ve erken müdahale 7. Rehberlik çalışmaları ve danışmanlık hizmetleri, 8. Tehditlere karşılık verme, 9. Okul dışı güvenlik birimleri ve diğer kurumlarla işbirliği, 127 128 GÜVENLİ OKUL Okullardaki şiddetin önlenmesi ile ilgili çeşitli programlar uygulamaya konulmaktadır. Çünkü mücadele edilen konu çok yönlü ve o derece de karmaşık bir konudur. İnsan ve onun duygu ve düşüncesi işin içerisinde varsa, konunun zorluğu karmaşıklığı da buradan kaynaklandığı söylenebilir. Konu çözümsüz değil ancak yürütülen çalışmalar kararlılık ve sabır istemektedir. Okul toplumun bir alt sistemidir. Sistem kuramına göre; sistemin alt sistemleri sistemin özelliklerini taşır. Bu açıdan bakıldığında dünya toplumlarında şiddet gün geçtikçe artmakta ve çeşitlenmektedir. Toplumun bir alt sistemi olan okullarda şiddetin görülmesi sistem kuramına göre anormal bir gelişme değildir. Ancak toplumlardaki şiddetin azalması da etkili okuldaki kaliteli eğitimden geçmektedir. Bu yönü ile okulun kendisine, öğrencisine ve çevresine karşı sorumlulukları vardır. Oluşturduğu elverişli okul ikliminde sağlıklı öğrenciler yetiştirmek okulun en önemli görevidir. Okul ikliminin başarıyı teşvik etmesini sağlamak için öğretmen, okul-veli arasındaki işbirliği sağlanmalıdır. Ailenin çocuğun eğitiminde bilgili çocuklar yetiştirir. Ailenin ihtiyaçtır. Bu ihtiyacın karşılanması dinamiklerini harekete geçirilmeli sağlanmalıdır. Önleyici çalışmalar teşvik edilmeli ve yeterli maddi destek sağlanmalıdır. Yapılan bir araştırmada da belirtildiği gibi, [153] eğitim ortamlarında daha çok; insan sevgisi, demokrasi, barış, özgürlük, insan onuru, karşılıklı anlayış, bireysel sorumluluk gibi bireysel gelişmeye yönelik konuların sıkça işlenmesi ve uygulamalarla pekiştirilmesinin önemli olduğu düşünülmektedir. Farklı aktörler arası işbirliği geliştirilmesine yönelik çalışmalarda paydaşların sorumluluklarının net bir şekilde tanımlanması ve aktörlerin sorumluluk alanlarının, yürüttükleri çalışmaların birbirleri ile paylaşmaları çalışmalarda atılacak ilk adım olmalıdır. Okulların sağlık açısından kontrolünün yapılmasında Sağlık Bakanlığı ile işbirliği yapılmalıdır. Okullardan gelen talepler doğrultusunda gerçekleştirilen polislik çalışmaları: - Okul giriş- çıkışlarının kontrolü - Okul çevresindeki yabancıların denetimi - Okul çevresi (internet kafe, tekel maddesi satan yerler vb.) gibi umuma açık yerlerin denetimi GÜVENLİ OKUL Okul öğrenci güvenliğini arttırmaya yönelik farklı aktörlere yönelik işbirliği çalışmalarına katılım arttırılmasına yönelik çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Mesai anlayışı içinde gerçekleştirilen çalışmaların süreci yavaşlatması nedeniyle çocuklarla ilgili çalışma yapacak paydaşların gönüllüler arasından seçilmesi önemlidir. (Alternatif görüş: Gönüllülük bürokratik bir mekanizma içerisinde şekillendirilmelidir.) Çalışmaları gerçekleştirilen gönüllülere yönelik ödüllendirme mekanizmalarına başvurulmalıdır. Tüm paydaşların konuyla ilgili rolleri ayrı ayrı belirlenmeli, yetki alanları ve sorumlulukları tüm bu paydaşlar tarafından bilinmelidir. Emniyet birimiyle okul yönetimi arasında gerekli güvenin oluşması, olayların koordineli bir biçimde halledilebilmesi açısından önemlidir. 129 GÜVENLİ OKUL PROJESİ 16- Güvenli Okul ve Güvenli Okul Standartları F a) Güvenli Okul İZİKİ GÜVENLİK standartları yönünden belirlenen plan ve normlara göre di- zayn edilmiştir. Yüksek ölçekli güvenlik algısına ve prosedürlerine sahiptir. Kampüs, okul binaları ve çevresi yetenekli kamera sistemleri ile izlenir, giriş ve çıkışları özel güvenlik personeli tarafından kontrol edilir. Önceden hazırlanan güvenlik planları ile acil durum planlarına göre olası olaylara karşı alınacak önlemler ve uygulanacak yöntemler planlanarak belirli zaman aralıklarında uygulamaya dönüştürülür ve sürekli güncel tutulur. Güvenli okul için birçok tanımlama yapılmıştır. Eğitim sisteminin en işlevsel parçası olan okul, sosyal kişiliğin kazandırıldığı yerdir. Birey okulda, içinde yaşadığı toplumun beklentilerine ve önceden belirlenmiş eğitim politikalarına göre yetiştirilir ve sosyalleşir. Okul, bireyin gelişimini ve sosyalleşmesini sağlayan, genel çevreden ayrı olarak oluşturulan özel bir çevrenin adıdır. Okulun varlığını sürdürmek gibi kurumsal, hizmeti daha geniş bir kesime yayarak nitelikli bir eğitim hizmeti sunmak gibi yönetsel, eğitilerek değiştirilmesi istenen davranışları değiştirmek gibi de eğitsel amaçları vardır. Diğer bir deyişle okul, her bireyin içinde bulunduğu toplumun ona vermek istediği ve vatandaşlık görevinin gerektirdiği ortak bilgi, beceri ve değerlerin eşit olarak öğretildiği kurumsal yapıdır. 131 132 GÜVENLİ OKUL Güvenli okulun farklı bakış açılarına bağlı olarak değişik tariflerinin yapıldığı görülmektedir. Güvenli okulu oluşturan evrensel normları ve iklimsel koşulları, bütünsel bir yaklaşımla irdelediğimizde aşağıdaki gibi bir tarif üzerinde buluşabiliriz. 1. Okul güvenliği “öğrencilerin, öğretmenlerin ve diğer personelin kendilerini fiziksel, psikolojik ve duygusal bakımdan özgür hissetmeleridir” [154]. 2. Okul güvenliği “okulda öğrenme için uygun bir ortam yaratılmasıdır” [155]. 3. Okul güvenliği; okul içinde ve çevresinde öğrencilerin can ve mal güvenliğinin sağlandığı, eğitim faaliyetlerinin güvenli bir şekilde sürdürüldüğü, öğrenci ve öğretmenlerin kendilerini huzurlu ve özgür hissettikleri, olası güvenlik risklerine karşı planlamaların ve analizlerin önceden yapıldığı, önlemlerin proaktif bir yaklaşımla ve etkinlikle alındığı bir güvenlik atmosferidir. 4. Güvenli okul, her yerinde öğrenci, öğretmen ve diğer çalışanların, güven, huzur ve barış içerisinde yaşadıkları okuldur. 5. Güvenli okul; öğrenci, öğretmen, yönetici ve diğer çalışanlar ile ziyaretçilerin olumlu etkileşimde bulunduğu, tavır ve tepkilerin tehdit ve tedirgin edici olmadığı, ılımlı ilişkilerin ve kişisel gelişimin önünün açık olduğu bir iklimin yaşandığı okuldur. 6. Bir grubun diğer öğrenci veya arkadaş gruplarından daha üstün olmadığı, okuldaki tüm bireylerin birbirlerine saygı ve sevgiyle yaklaştığı okuldur. 7. Okul iklimi içerisinde yönetici, öğretmen, öğrenci, diğer çalışanlar ve ziyaretçilerin pozitif etkileşimde bulundukları okuldur. 8. Güvenli okul; her yerinde, hafta sonuda dahil olmak üzere korku, şiddet ve tedirginliğin olmadığı, özgür bir sosyal çevrenin olduğu okuldur. 9. Güvenli okul; öğrenci, öğretmen ve çalışanlar ile diğer paydaşlar olan aile ve ziyaretçilerin okul ortamında güvende olmaları, kendilerini fiziksel, psikolojik ve sosyal bakımdan “özgür” hissetmeleridir. 10. Güvenli okul, güvenliğin yalnızca okul ortamının güvenliği ile sınırlı olmadığı, kapsam ve boyutlarının öğrenci, öğretmen ve diğer GÜVENLİ OKUL okul çalışanlarının okula gitmek amacıyla evinden ayrılması anından başlayarak tekrar evine dönünceye kadarki tüm aşamaları içeren okuldur [156]. 11. Güvenli okul, yarınların güvencesi öğrencileri geleceğe hazırlayan okul ortamında yeralan tüm elemanların korku, şiddet ve tehlikeden arındırılmış bir eğitim adasının mutlu ve huzurlu ikliminde yaşadıkları okuldur. 12. Öğrencinin, nefes aldığı okul atmosferinde öğrenmekten başka bir şeyi düşünmediği, eğitimini engelleyebilecek olgu ve algılardan uzak tutulduğu okuldur. 13. Güvenli Okul, fiziki ve teknoljik enstrumanlarla güçlendirilmiş, iç ve dış çevresiyle güven veren sıcak bir okul iklimine ve güvenli kampüs alanlarına sahiptir. 14. Bu öyle bir iklimdir ki, asla içinde şiddete, korkuya ve tedirginliğe yer yoktur. 15. Okul yöneticileri ile öğretmen, öğrenci, aile ve diğer çalışanlar arasındaki iletişimin çok güçlü olduğu, okula bağlılığın yanında ortak duygu ve değerlerin bulunduğu okuldur. 16. Güvenli okulda, okul, aile, öğretmenler ile özel güvenlik ve kolluk kuvvetleri arasında işbirliği ve iletişim en üst boyuttadır. 17. Güvenli okul, fiziksel kavga ve şiddetin ya da akran zorbalığının olmadığı, öğrencilerin birbirleri ile iyi ilişkiler kurdukları okuldur. 18. Yöneticilerin öğretmen ve öğrencilere, öğrencilerin de öğretmen ve diğer çalışanlara ya da öğretmenlerin, öğrenci, öğretmen ve diğer çalışanlara karşı şiddet eğiliminin olmadığı okuldur. 19. Öğrenci davranışları ile ilgili kurallar açık ve net bir şekilde tanımlanarak duyurulmuştur. 20. Küçük nitelikli suçların ya da sataşmaların önemsiz sayılarak geçiştirilmediğinden daha büyük ve önemli suçların doğmasının engellendiği okuldur. 21. Öğrencileri rahatsız edici en küçük davranışların dikkatle değerlendirildiği okuldur. 22. Öğrencinin kendini okula ait hissettiği, ailelerin de aynı duyguyu taşıdığı okuldur. 133 134 GÜVENLİ OKUL 23. Bütün öğrencilere eşit davranılan, bireysel ve psikolojik danışmanlık hizmetleri sunulan okuldur. 24. Öğrencilerin, duygusal ve sosyal gelişimlerine değer verilen, ihtiyaçlarını, korkularını ve endişelerini okul yöneticilerine rahatlıkla dile getirebildikleri okuldur. 25. Öğrenciler arası ilişkilerin sınıf arkadaşları ve yetişkinlerle olumlu olduğu okuldur. 26. Güvenli okul kapsamlı bir acil durum yönetimi ve çözümü sunar. 27. Güvenliğin en önemli ve görünür öncelik haline getirilmesi stratejisi uygulanır. 28. Okulda güçlü ve etkili bir liderlik, kendini işine adamış öğretmen kadrosu, üst düzeyde ailesel ve toplumsal katılım ve işbirliği süreçleri vardır. 29. Akademik başarıya odaklanılarak üretkenlik ve verimlilik hedeflenir. 30. Programların seçilmesinde, sosyal, kültürel ve sportif aktivitelerin yapılmasında öğrencilerin görüşleri dikkate alınır. 31. Okulun fiziksel mimarisi ve düzenlemeleri güvenlidir. 32. Sorunları önlemeye, okul güvenliğini güçlü bir şekilde devam ettirmeye yönelik stratejiler tutarlı ve devamlı olarak uygulanır. 33. Güvenli okul, bireysel değerlere ve farklılıklara, insan hak ve özgürlüklerine saygı duyan okuldur. 34. Okul güvenliğine yönelik eğitici ve önleyici programlar ve projeler öğrenci özellikleri dikkate alınarak belirlenir. 35. Okul güvenliğine ilişkin yürütülen önlem ve stratejiler, gözlenebilir ve kontrol edilebilir yaklaşımlara dayanır. 36. Okul güvenliği ile ilgili programlar öğretmen ve diğer okul çalışanlarının katılımı ve eğitimi ile desteklenir. 37. Öğrencilerin ilgisini çeken ders programları uygulanır. 38. Düzenli ve odaklanmaya elverişli sınıfları vardır. 39. Sürekli gelişimi destekleyecek standart ve önlemlere sahiptir. GÜVENLİ OKUL 40. Doğruluk, dürüstlük, sorumluluk, iyilikseverlik, sevgi ve saygı gibi toplumda kabul gören ve önemsenen ortak değerleri kazandırır. 41. Güvenli okul; metal detektörler, x-ray cihazları, kameralar ve tel örgülerle korunan, koridorlarında nöbet tutulan ve tüm olaylara özel güvenlik veya kolluk kuvveti tarafından müdahale edilen, korku ve tedirginlik veren okul değildir. 42. Güvenli okul; öğrenciler arasında birinin diğerine uyguladığı şiddetin yetişkin bireyler arasında affedilebilir bir durum olarak görülüp rapor edilmediği bir okul da değildir. 43. Güvenli okulu yaratmak, okulda kavgaların ve şiddetin ortadan kaldırılmasından daha öte bir durumdur [157]. 44. Bu tanımlamaların ışığında güvenli okul ya da okul güvenliği denildiğinde; a. Okul ve çevresinin güvenliği (bina güvenliği, bahçe/çevre güvenliği ve altyapı ihtiyaçları), b. Öğrenci güvenliği (başarıya odaklılık, planlı yaşam, özdenetim sahibi olma, değerlere sahip olma), c. Aile güvenliği (aile içi güven, aile içi şiddetin önlenmesi, ebeveyn eğitimi), d. Toplum güvenliği (medya ve eğitim, okul-çevre işbirliği, okulların toplum tarafından desteklenmesi gibi) anlaşılır. [12]. b) Güvenli Okulun Özellikleri Güvenli okul, öğrencilere huzur ve güven içinde gidip geldikleri, tedirginlik, korku ve sıkıntı veren etkenlerden arınmış, sevgi, saygı ve barışın egemen olduğu güvenli ortamlar oluşturur. Güvenli okul, öğrencilere öğrenme ihtiyaçlarını karşılamak ve önceden belirlenen müfredat programları doğrultusunda eğitimlerini yapmaları için her türlü olanağı sağlar. Öğrenim görmek her öğrencinin hakkıdır. Okulun kurallarına uymak, huzur ve güveni bozucu davranışlardan kaçınmak da her öğrencinin ödevidir. Okul iklimini olumsuz etkileyen faktörleri tespit ederek ortadan kaldırmak ve iyileştirmekte okul yetkililerinin görevidir. 135 136 GÜVENLİ OKUL Güvenli okula ilişkin yapılan tanımlamaların ortak noktasında; güvenliğin etkinlikle alındığı, öğrenci ve okul personelinin kendini iyi hissettiği, okula bağlılığın geliştiği, eğitimi kolaylaştırıcı mimari yapı ve tasarımlara sahip, güvenlik planlarının önceden yapıldığı, okul ile aileler arasında güçlü köprülerin kurulduğu, şiddet ve tedirginlikten uzak, özgür ve güvenli bir okul ikliminin bulunduğu bir okul yer almaktadır. 1. Güvenli okula ait farklı özellikler: 2. Güvenli Okula Farklı Bir Bakış - Okul ve kampüs alanlarının güvenlik standartlarına göre düzenlendiği okuldur. - Okul giriş-çıkış kapıları yeterlidir - Okul çevresi kameralarla izlenmektedir - Yeterli sayıda eğitimli özel güvenlik personeli bulunmaktadır - Okulun kampüs alanında ve giriş-çıkışlarında trafik yönünden gerekli düzenlemeler yapılmıştır. - Gelen ziyaretciler, öğrencilerin bulunduğu alanlara girmeden görevli öğretmen veya okul özel güvenlik görevlisinin kontrolünde, önceden belirlenen bölümlerde, ziyaretlerini gerçekleştirirler. - Olağan üstü durumlarda öğrencilerin ve okul çalışanlarının kendi- GÜVENLİ OKUL lerini korumak amacıyla sığınabilecekleri, kilit sistemleri olan, kapıları sağlam ve özel güvenlik veya kolluk birimlerine bağlı haberleşme sistemleri bulunan güvenli sınıfları vardır. - Kamera görüntüleri sürekli olarak incelenmekte, şüpheli durumlar veya kişiler kolluk kuvvetlerine bildirilmektedir. - Okul rehber öğretmenleri ile okul yöneticilerinin öğrencilerin disiplin durumunu yakından izledikleri, suça eğilimli veya şiddette yatkın öğrencilerin belirlenerek aileleriyle ortaklaşa çalışmaların yapıldığı okuldur. - Okul ve çevresinde meydana gelen suçların kolluk kuvvetleriyle iletişim ve işbirliği kurularak öğrenildiği, okul yöneticileri, öğretmen ve öğrencilerin bilgilendirildiği, önlemlerin planlandığı, kontrol ve denetim mekanizmalarının geliştirildiği bir güvenlik sistemine sahip okuldur. - Güvenli okulda, öğrenciler diğer öğrenci ve öğretmenlerle rahatça iltişim kurmaktadır. - Güvenlik konusunda yapısal, kuramsal ve eğitsel gücünü öğrencilerin öğrenmesine odaklayan, iletişimi ve işbirliğini güçlü tutan okuldur. - Her öğrenci bir birey olarak görülür, istek, dilek ve şikayetleri önemsenir ve çözümlenmesi için içten çabalar sarfedilir. - Rehberlik çalışmalarına önem verilir. Psikolojik danışmanların, öğrencilerin pedegojik ve psikolojik davranışları konusunda dönemsel olarak eğitildiği, yöneticilerin desteğinin sağlandığı, okulun tüm çalışanları ile bir bütün olarak ele alındığı bir yaklaşımdır. - Sportif etkinlikler ve ders dışı aktiviteler öğrencilerin suçtan korunması için önemlidir. - Öğrenciler, değişik çalışma ve projeler ile farklı alanlarda eğitilerek bilgi ve becerilerini geliştirmeleri sağlanır. - Ayrı yaşayan ailelerin çocukları ile cinsel istismara uğramış çocuklar ve bağımlı olduğundan şüphe edilen öğrenciler, suç ile ilişkide diğer öğrencilere göre daha fazla risk altında bulunduklarından bu çocukların rehabilitasyonuna yönelik çalışmalar yapılır. - Rehber öğretmenlerin görev ve sorumlulukları büyüktür. Bilimsel 137 138 GÜVENLİ OKUL ve mesleki prosedürlerin yanında öğrencilerin suçtan korunması konusunda daha etkin ve okul yönetimi ile işbirliği içinde olmalarını benimsemeleri gerekir. - Suçu önleme, meydana gelen suçların tespiti ve suç işleyenlerin yakalanmasında proaktif bir yaklaşımla kolluk kuvvetleri ile etkili bir işbirliği gerektirir. - Ailelere, olası şiddet ve suçlara yönelik bilinçlendirici çalışmalar yaptırılması, aile ve okul iletişiminin güçlü tutulmasına katkı sağlayacaktır. - Okul yöneticileri ve eğitimcilerine düşen roller etkinlikle yerine getirilir. - Okulda yaşanan suç ve kabahatlerin kayıt altına alınması konusunda okul içi ve gruplar arası denetim mekanizmaları kurularak farklı suç türlerine karşı yeni çözüm önerileri geliştirilir. - Okulda disiplin ve cezalandırma konusunda, kurallar dengeli bir şekilde uygulanmalı ve tutarlı olmalıdır. - Yöneticilerin ve öğretmenlerin yetkileri gözden geçirilerek daha etkin olmaları sağlanmalıdır. - Kurallara uymayan öğrenciler için alternatif öğretim planları sunulmalıdır. - Öğretmenlerin ekonomik sorunlarına ilişkin iyileştirmeler sağlanmalıdır. Öğretmenlerin daha iyi yetiştirilmelerine ve sosyal statülerinin artırılmasına yönelik teşvik edici ve başarılı öğrencileri öğretmenliğe yönlendirici çalışmalar yapılmalıdır. - Öğretmenlerin verdikleri eğitimin kalitesindeki bir artışın, öğrencilerin aldıkları eğitimin kalitesine olumlu katkı sağlayacağı öngörülmelidir. - Okullarda ailelere yönelik eğitici ve bilinçlendirici seminer ve toplantıların yapılması şiddete eğilimli olan çocukların aileler ile işbirliği yapılarak tespit edilmesi şiddet algısını önlemede etkili bir yöntem olacaktır. - Ailelerin, çocuklarının eğitim süreçlerindeki başarılarına inanarak onlara karşı olumlu beklentiler içinde olmaları önemlidir. - Güvenli okul, öğrencilerin ve ailelerin psikolojik açıdan kendilerini GÜVENLİ OKUL güvende hissetmelerini sağlayacağından güvenlik algısı yüksek tutulmalıdır. - Öğrenci sayısı ile öğretmen sayısı dengeli olmalıdır. c) Güvenli Okul Standartları Güvenli okul, fiziki güvenlik standartları yönünden belirlenen plan ve normlara göre dizayn edilmiştir. Yüksek ölçekli güvenlik algısına ve prosedürlerine sahiptir. 1. Fiziki Güvenlik 1.1 Güvenli Çevre a. Okulun çevresi korunaklı duvarlar ve engellerle güvenli bir fiziki yapıya sahip olmalıdır. b. Okul çevresi yeterli ışıklandırma sistemleri ile aydınlatılmalı ve karanlık noktalar bulunmamalıdır. c. Kamera sistemleri ile gece ve gündüz izlenmelidir. Ana Giriş: a. Bina girişi İtfaiye, Ambulans, Temizlik araçları gibi araçların girişlerine uygun büyüklükte olmalıdır. b. Giriş-çıkışlar, açılır-kapanır bariyer sistemleri ile sağlanır. c. Turnike sistemi konularak öğrenci, öğretmen ve personel ile ziyaretçiler için elektronik kartlı geçiş sistemleri bulunur. d. Özel güvenlik noktası bulunmalı ve bu nokta içeriyi göstermeyen, darbelere dayanıklı camlarla donatılı olmalıdır. e. Öğretmen, öğrenci ve çalışanlar ile ziyaretçilere ait araçların park edildiği bir park alanı bulunmalıdır. f. Ziyaretçilerin kabul edilecekleri ve görüşme yapacakları ziyaretçi odası, diğer öğrencilerle temas etmeyecekleri yer ve konumda düzenlenmelidir. g. Okul binasının ana girişi ile öğrenci girişi ayrı düzenlenmeli ve ziyaretçiler, ziyaretçi girişinden içeriye alınmalıdır. 139 140 GÜVENLİ OKUL h. Ana girişte danışma, özel güvenlik ve ziyaretçi odaları düzenlenerek kamera sistemleri ile güvenli hale dönüştürülmelidir. i. Okulun güvenlik tehdit ve riski yaratabilecek noktaları tespit edilerek kamera sistemleri ile güvenli hale dönüştürülür. j. Kamera kayıtları okul yönetimi, özel güvenlik birimi ve kolluk kuvvetinin uygun göreceği süreler içerisinde saklanmalıdır. k. İşlenen ya da işlenmekte olan suçlarla ilgili olarak kamera görüntülerinden yararlanılır ve kolluk kuvvetleri ile hızlı bir şekilde iletişim kurulur. 1.2 Güvenli Bina a. Okul Binasının Yer ve Konumu b. Okul binasının jeolojik yönden zemin etüdü yapılarak depreme dayanıklılığı tesbit edilmelidir. c. Okul bahçesi, koridorları ile öğrencilerin toplanma alanları güvenlik kameraları ile izlenmektedir. d. Yerleşim bölgesi olarak su ve sel baskınlarına açık alanlara, dere ve ırmak kenarları gibi sel taşkınlarının olabileceği yerlere yapılmamalıdır. e. Okul bölgesi olarak seçilecek yerler, ulaşım sorununun olmadığı ve trafik yoğunluğunun yaşanmadığı yerler olmalıdır. f. Okul binaları suçların ve şiddet olaylarının yoğunlaştığı ve güvenlik risklerinin bulunduğu bölgelerde inşa edilirken daha güvenli alanlar seçilmelidir. g. Okul binaları öğrencilerin olumsuz etkilenebilecekleri eğlence yerlerine yakın bölgelerde yasal sınırlar dikkate alınarak inşa edilmelidir. h. Okul binası, çok katlı değil bir bahçe içinde, dikey değil yatay olarak uzanan bir mimari tasarımda olmalıdır. i. Güvenli okulda, sınıflar, salonlar ve diğer mekanların mimari tasarımları ile teknik donanımları güvenlidir. j. İyi tasarlanmış ve planlanmış fiziksel mekan ve alanlardan oluşur. k. Güvenlik risk ve tehlikesi oluşturmayan tasarımlardır. GÜVENLİ OKUL l. Öğrenci, Öğretmen ve diğer çalışanların bireysel gereksinimlerinin karşılandığı ve öğrencilerin kendilerini güvende hissettiği yapılardır. m. Eğitim ortamının sadece dersliklerden ibaret olmadığı, öğrenme süreçlerinin önemli bir bölümü olan arkadaş edinme, organize olma, hak ve adalet kavramlarının algılandığı ve günlük yaşamın doğal akışı içinde yeteneklerini geliştirdikleri yerlerdir. n. Güvenli okul, tüm alan ve mekanların yeterli güvenlik ve fonksiyonlara sahip olduğu okuldur. o. Yeterli sayıda ve kapasitede asansörlere sahiptir. p. Şebeke elektriğinin kesilmesi halinde güç kaynağı ile destekli bir sistemle devreye giren jenaratör sistemleri vardır. q. Okulun elektrik tesisatında yangına dayanıklı kablolar kullanılmıştır. r. Elektrik tesisatlarına eklenmiş kaçak akım roleleri sayesinde aşırı yüklemeler, yanlış bağlantılardan kaynaklanan yangın, patlama ve diğer kazalara karşı önlemler alınmıştır. s. Öğrenci, öğretmen ve diğer çalışanlara akıllı kartlar kullandırılarak okula giriş ve çıkışlar denetlenmektedir. Sosyal aktivitelerin yapılacağı bölümler, parklar, spor alanları ve öğrencilerin boş vakitlerinde zamanlarını geçirebilecekleri sosyal alanlardan oluşmalıdır. 1.3 Güvenli Bahçe Okul binasının mimari tasarımı, öğrencilerin öğrenmelerini kolaylaştırıcı, yaratıcılıklarını artırıcı, kendilerini geliştirmelerine ve ifade etmelerine olanak sağlayan pozitif bir tasarım olmalıdır. Binalar bu düşünce ve mimariye uygun olarak inşaa edilmelidir. Okul binaları ve kampüs alanları belirlenirken dış mekanlardaki sınırlar açıkça belirtilmeli, dışarıdan gelebilecek tehditlere karşı fiziksel güvenliği etkin olarak sağlanmalıdır. Binanın dış görünüşü, iç düzeni, temizliği, hijyeni, ferah ve sağlığa uygun oluşu öğrencilerin kendilerini güvende hissetmeleri açısından önemli fiziki göstergelerdir. Okul binaları, öğrencilerin sosyal ve psikolojik gelişimini ve yaratıcılığını ortaya koyan sosyal ve fiziksel mekanlar olarak algılanmalıdır. Okul binasının 141 142 GÜVENLİ OKUL tasarımı öğrencilerin öğrenmelerini olumlu yönde etkileyen, yaratıcılıklarını geliştiren, kişisel ve entellektüel gelişimleri için pozitif bir ortam sunmalıdır. Güvenlik için saptanan ve önerilen çözümler bu perspektife ve ortama zarar vermemelidir. Bu nedenle okul güvenliğine bakış açısını, okulun fiziksel tasarımı süreçlerinden başlayarak, faaliyete devam ettiği tüm süreçlerde korumalıdır. [9] Okul bahçesini çeviren duvarların ve engellerin çevreden gelebilecek tehlike, tehdit ve risklere karşı öğrencilerin kendilerini huzur ve güvende hissedebilmelerine olanak sağlayacak bir mimari yapıda olmalıdır. Daha ziyade öğrencilerin okuldan kaçışlarına engel olmak yerine dışarıdan gelebilecek tehlikelere karşı onları koruyan ve güven veren bir düşünsel yaklaşımla tasarlanmalıdır. Okulun büyüklüğü ve nüfusu, okulun iç ve dış güvenliğinin sağlanmasında denetimi zorlaştırarak istenmeyen öğrenci davranışlarının ortaya çıkmasına neden olabilmektedir. Öğrencilerin okula aidiyet duygularını ve ilgilerini geliştirebilecekleri, diğer öğrencilerle güçlü bir etkileşim ve iletişim kurabilecekleri mekansal büyüklükler tercih edilmelidir. Okul planları ve mimari tasarımları yapılırken daha küçük okullarda öğretmen, öğrenci ve personelin birbirini daha iyi tanıdığı, daha güçlü iletişimler kurduğu, güvenlik risk ve tehditlerinin daha az olduğu dikkate alınmalıdır. Okulun fiziksel güvenliğinin sağlanmasında ışıklandırma, güvenlik algı ve olgusunu etkileyen en önemli unsurlardan biridir. Kişilerin birbirlerini görebilmelerini sağlayacak bir ışıklandırma düzeyi ve tasarımı, güvenliğin sağlanmasını ve öğrencilerin kendilerini daha güvende hissetmelerini olumlu yönde etkileyecektir. a. Yöneticilerin çalışma ofisleri binanın giriş ve çıkışa yakın ve çevreye hakim bir konumda olmalıdır. b. Ziyaretçi odası, binanın girişinde veya öğrencilerden ayrı bir bölümde gelen ziyaretçilerin görüşmelerini yapabileceği genişlikte, rahatta ve güvenlik konseptlerine uygun bir yapıda olmalıdır. c. Değerli eşya ve kağıtlar ile önemli evrakların bulunduğu yerler fiziki ve elektronik güvenlik sistemleri ile güçlendirilmelidir. d. Merdiven ve koridorlar öğrencilerin rahatça kullanabilecekleri ve kayıp düşmeyecekleri malzeme ve merdiven parmaklıkları ile güvenli kılınmalı, yeterli düzeyde aydınlatılmalı ve havalandırılmalıdır. GÜVENLİ OKUL e. Koridorlarda öğrencilerin hareketlerini engelleyecek ve tehlikeye düşürecek dolap, masa ve eşyalar olmamalıdır. f. Merdiven parmaklıkları sağlam ve öğrencilerin düşmesine engel olacak yükseklik ve boyutlarda olmalıdır. Kolayca kırılacak, kopacak dayanıksız malzemelerden yapılmamalıdır. g. Merdiven genişlikleri ve ölçüleri koridor genişliğinden az olmamalı ve öğrenci vücut ölçülerine uygun olmalıdır. h. Bedensel engelli öğrenci veya velilerin okul girişinden itibaren bütün binalara rahatlıkla erişimini sağlayacak düzenlemeler ya da asansör sistemleri yapılmalıdır. i. Pencereler, dersliklerin havalandırılmasını ve aydınlatılmasını sağlayacak ölçülerde ve sayıda olmalıdır. j. Sınıflarda olması gerekenden fazla öğrenci olması hava kalitesini düşürerek, rahat nefes almayı zorlaştıracağından, sınıfların aşırı kalabalık olmamasına dikkat edilmelidir. k. Okul bahçesi gürültü, duman ve toz gibi zararlı unsurlardan uzak olmalıdır. l. Okul sahası ve sosyal alanları bahçe duvarı ile çevreden ayrılmış olmalıdır. m. Mekanik ve tehlikeli alet ve araçların bulunduğu bölümler kilitli tutulmalıdır. n. Okul bahçesindeki ağaçlar ve panolar kampüs alanının gözetlenmesine engel olmamalıdır. o. Okul binasına fiziksel olarak zarar verebilecek etkenler (su kaynakları, atık alanları, yoğun trafik vb.) önceden araştırılarak gerekli önlemler alınmalıdır. p. Fiziksel aktivite için planlanan mekanlar ve olanaklar (oyun ve spor alanları dahil olmak üzere) gerekli güvenlik standartlarını taşımalıdır. q. Kampüs ve binaların görünüm olarak düzenli, güzel ve ilgi çekici olmasına özen gösterilmelidir. Binaların boya, temel bakım ve tadilatları, eğitim-öğretim dönemi 143 144 GÜVENLİ OKUL olmayan zamanlarda yapılmalı ve okul alanında inşaat malzemeleri veya artıkları bulunmamalıdır. 1.4 Güvenli Ulaşım - Servis Güvenliği Güvenli okul, öğrencilerin evlerinden ayrıldıkları andan başlayarak okula vardıkları ve eğitimlerini tamamlayıp tekrar eve döndükleri ana kadar geçen tüm aşamaları içermektedir. Öğrenci ve öğretmenlerin geliş ve gidişlerini güvenli yollardan ve trafik kurallarına uygun olarak yapmaları, ulaşım ve servis güvenliğinin en önemli yönünü teşkil etmektedir. Güvenli okul için ulaşım ve servis güvenliği asla göz ardı edilmemesi gereken bir güvenlik olgusudur. 1. Güvenli okul, ulaşım ve servis güvenliğinin etkin olarak sağlandığı okuldur. 2. Ders ve okul çıkışlarında öğrenciler velileri ile birlikte ya da yanlız olarak servis araçlarına binip okuldan ayrıldıkları âna kadar öğretmenlerin ve özel güvenlik görevlilerinin denetim, kontrol ve gözetimi devam etmelidir, 3. Okul ve çevresindeki şüpheli kişiler, satıcılar veya suç teşkil eden maddeleri satanlar genel kolluk tarafından zamanında tespit edilerek, gerekli önleyici çalışmalar veya yasal işlemler yapılmalıdır. 4. Servis araçlarında acil müdahale paketleri, navigasyon cihazları ve GPS sistemleri bulunmalıdır. Aileler ve öğretmenler, öğrencilerin trafikteki durumunu öğrenme ve paylaşabilme yeteneğine sahip olmalıdır. 5. Servis araçlarının teknik bakım ve temizliği periyodik olarak yapılmalıdır. 6. Öğrenciler ile araçların trafik ve yolcu sigortaları bulunmalıdır. 7. Sürücüler araçlarını, trafik işaret ve kurallarına uygun olarak kullanmalı ve bu konuda sıklıkla denetlenmelidir. Her yıl yaşanan trafik kazaları göz önüne alınarak periyodik eğitime tabi tutulmalıdır. 8. Sürücüler bedensel ve psikolojik olarak araç kullanma şartlarına sahip olmalıdır. 9. Çalışma ve dinlenme sürelerine uyulmalıdır. 10. Servis sürücülerinin trafik ortamındaki tutum, davranış ve risk algısı gözetlenerek iyileştirmeye yönelik çalışmalar yapılır. GÜVENLİ OKUL 11. Öğrenciler, emniyet kemeri kullanmaları ve bu konuda alışkanlık kazanmaları için yönlendirilmelidir. 12. Okul servis araçları hizmet yönetmeliğinde belirtilen kurallara uygun taşımacılık yapılmalıdır. 13. Okul Servis Aracı: Genel olarak okul öncesi eğitim, ilköğretim, ortaöğretim ve yüksek öğretim öğrencileri ile sadece rehber personel taşınmalarında kullanılan ticari tescilli yolcu taşımaya mahsus taşıtlardır [168]. 14. Taşımacılar tarafından okul servis aracı olarak kullanılacak taşıtlarda aşağıdaki şartlar aranır. a. Okul servis araçlarının arkasında “OKUL TAŞITI” yazısını kapsayan numunesine uygun renk, ebat ve şekilde reflektif bir kuşak bulundurulmalıdır. b. Okul servis aracının arkasında, öğrencilerin iniş ve binişleri sırasında yakılmak üzere en az 30 cm çapında kırmızı ışık veren bir lamba bulunmalı ve bu lambanın yakılması halinde üzerinde siyah renkte büyük harflerle “DUR” yazısı okunacak şekilde tesis edilmiş olmalı, lambanın yakılıp söndürülmesi tertibatı fren lambaları ile ayrı olmalıdır. c. Okul servis aracı olarak kullanılacak taşıtlarda, öğrencilerin kolayca yetişebileceği camlar ve pencereler sabit olmalı, iç düzenlemesinde demir aksam açıkta olmamalı, varsa yaralanmaya sebebiyet vermeyecek yumuşak bir madde ile kaplanmalıdır. d. Okul servis araçlarında Araçların İmal, Tadil ve Montajı Hakkında Yönetmelik ile Karayolları Trafik Yönetmeliğinde belirtilen standart, nitelik ve sayıda araç, gereç ve malzemeler her an kullanılabilir durumda bulundurulmalıdır. e. Okul servis araçlarının kapıları, şoför tarafından açılıp kapatılabilecek şekilde otomatik (Havalı, Hidrolikli v.b.) olabileceği gibi; araç şoförleri tarafından elle kumanda edilebilecek şekilde (Mekanik) de olabilir. Otomatik olduğu takdirde, kapıların açık veya kapalı olduğu şoföre optik ve/veya akustik sinyallerle intikal edecek şekilde olmalıdır. f. Okul servis aracı olarak kullanılacak taşıtlar, temiz, bakımlı 145 146 GÜVENLİ OKUL ve güvenli durumda bulundurulmalı ve altı ayda bir bakım ve onarımları yaptırılmakla birlikte; taşıtların cinsine göre Karayolları Trafik Yönetmeliğinin öngördüğü periyodik muayeneleri de yaptırılmış olmalıdır. (EK-3) g. (Değişik bend : 17.9.2009/27352 RG) Okul servis aracı olarak kullanılacak taşıtların yaşları yirmi yaşından büyük olmamalıdır. Taşıtların yaşı, fabrikasınca imal edildiği tarihten sonra gelen ilk takvim yılı esas alınarak hesaplanır. h. Taşıtlarda her öğrenci için bir emniyet kemeri bulunmalıdır. i. Gerektiği hallerde ilgili meslek odası, okul veya işyeri ve öğrenci velileriyle haberleşebilmek için telsiz veya mobil telefon bulunmalıdır. j. Okul servisleri, öğrencilerin oturarak rahat bir yolculuk yapmalarını sağlayacak tedbirleri alarak taahhüt ettiği yere kadar götürüp getirmekle ve servis hizmeti sırasında taşıta başka herhangi bir yolcu almamakla yükümlüdür. k. (Değişik bend : 17.9.2009/27352 RG)Taşıt içi düzeni sağlamak, okul öncesi eğitim ve ilköğretim öğrencilerinin inme ve binmeleri sırasında yardımcı olmak üzere rehber personel bulundurmalıdır. 15. Okul yönetimi ve yukarıda belirtilen komisyon, servis hizmetlerinin sağlıklı, düzenli ve disiplinli bir şekilde yürütülmesine yönelik olarak, aksaklığı tespit edilen konuları, hizmeti sürdüren taşımacının bağlı olduğu meslek odalarına en kısa zamanda bildirirler. Bu odalar kendi mevzuatlarınca disiplin işlemlerini yaparak okul yönetimini bilgilendirirler. 16. Okul servis araçlarını kullanan şoförler ile rehber personel aşağıdaki şartlara sahip olmalıdır. a. Sorumlu ve yetkili olduğu hizmetin niteliklerine sahip olmak, b. Türk Ceza Kanununun 103, 104, 109, 188, 190, 191, 227 ve 5326 sayılı Kabahatler Kanununun 35 inci maddelerindeki suçlardan affa uğramış olsa bile hüküm giymemiş olmak, GÜVENLİ OKUL c. (Değişik bend:11.10.2008/27021 RG)Şoförler, son beş (5) yıl içerisinde; bilinçli taksirli olarak ölümlü trafik kazalarına karışmamış olmak, alkollü olarak araç kullanma ve hız kurallarını ihlal nedeniyle, sürücü belgeleri birden fazla geri alınmamış olmak, d. Şoförler, “Yurtiçi Yolcu Taşımacılığı Sürücü Mesleki Yeterlilik Belgesi” ne sahip olmak, zorundadırlar. 17. Okul servis araçları, öğrenci taşıyan gerçek ve tüzel kişiler ile kamu kuruluşları, taşıma hizmetinde kullanılan söz konusu araçlarına, Karayolları Trafik Kanununun öngördüğü Zorunlu Karayolu Mali Sorumluluk Sigortasını yaptırmak mecburiyetindedirler. 18. Zorunlu Karayolu Mali Sorumluluk Sigortası bulunmayan servis araçları ile öğrenci taşımacılığı yapılamaz. Bu madde hükmüne aykırı olarak faaliyet gösteren araçlar hakkında 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 91 inci maddesi hükmü uygulanır. 19. Bakanlık yapacağı denetimleri, kendi personelinin yanı sıra, valilikler, kolluk kuvvetleri (polis, zabıta, jandarma) ve yetkili kıldığı diğer kamu kurum ve kuruluşlarının personeli aracılığıyla yapar. Denetimle ilgili olarak bu kuruluşlar Bakanlıkla her zaman işbirliği içinde olmak ve Bakanlık talimatlarını yerine getirmek zorundadır. Çalışma şartları yönünden Milli Eğitim Bakanlığı ve diğer ilgili kuruluşlar da mevzuatları çerçevesinde her türlü denetimi yaparlar. 1.5 Güvenli Sınıf Sınıf ortamı dendiğinde, ard arda dizilmiş düzenli sıralarda oturmuş öğrencilerin yükseltilmiş bir platformda duran kara tahtanın önündeki kürsüden ders anlatan öğretmeni dikkatle dinlemeleri akla gelir. Güvenli okul konseptinde okul mimarisi çağdaş eğitimin gereklerine uygun olarak daha esnek ve uyarlanabilir çözümler içermektedir. Sosyal etkileşimin teşvik edilmesi güvenli okul konseptinin başlıca hedeflerindendir. Bugünün ve yarının okul binaları açık, şeffaf, esnek ve uyarlanabilir olmalıdır. Yeni öğrenme yöntemleri artan ölçüde okul binalarının tasarımını etkilemektedir. Sınıflar ve küçük grup ortamları, atölyeler, özerk çalışmalara yönelik alanlar, öz yönetimli çalışmalar ve pratik etkinlikler öğretmen merkezli bir yaklaşımdan ziyade öğrenci merkezli bir yaklaşımı vurgulamalıdır. Bina ile 147 148 GÜVENLİ OKUL binayı çevreleyen ortam arasındaki ilişki çok önemlidir. Hem dış mimari hem de iç düzen ve sınıfların görselliği okulun öğretim felsefesini ve anlayışını da ortaya koymaktadır. Öğrencilerin yetişkinliğe giden yolda geçirdikleri gelişim yıllarına eşlik eden binalar onlar için yaşam boyu esin kaynağı olabilmektedir. a. Sıralar rahat ve öğrencilerin görüşünü engellemeyecek şekilde dizayn edilerek, düşme ve yaralanmayı önleyecek biçimde sabitlenmelidir. b. Kitaplık ve dolaplar deprem veya herhangi bir nedenle devrilme olasılığı dikkate alınarak duvara monte edilmelidir. c. Elektrik kabloları veya deney yapmak için de olsa tehlikeli ve yanıcı kimyasal maddeler açıkta ve öğrencilerin ulaşabileceği yerlerde bulunmamalıdır. d. Üst katlarda bulunan sınıflarda pencerelere düşmeyi önleyecek fiziki engeller konulmalıdır. Laboratuvarlar a. Fen laboratuvarlarında bulunan kimyasal maddeler uygun bir şekilde saklanarak çevreye ve öğrencilere zarar vermemeleri için önlemler alınmalıdır. Görevli olanlar dışında kimsenin temas etmeyeceği kilitli ve havalandırmalı bölümlerde muhafaza edilmelidir. b. Laboratuvarlar deneysel malzemelerin saklandığı hazırlık odaları içermelidir. Laboratuvar talimatları hazırlanmalı, sorumluları belirlenmeli ve ders öncesi veya sonrası sorumlu görevliler tarafından kontrol edilerek eksiklikler ve oluşturabilecekleri riskler giderilmelidir. 1.6 Sağlık ve Temizlik Çocukluk dönemi, sağlık alışkanlıklarının geliştirilmesi için en elverişli dönemdir. Sağlıklı bilgi, tutum ve davranışlarını geliştiren öğrenciler çevrelerindeki öğrenciler için de eğitici olmaktadırlar. Gelişmiş ülkelerde öğrenciler eğitim yılı içerisinde günün yaklaşık üçte birini okulda geçirmektedir. Öğrencilerin sağlıklı bir çevrede eğitim ve gelişimlerini sağlayabilmeleri için önleyici ve koruyucu sağlık programları ve prosedürleri oluşturularak uygulamaya konulmalıdır. GÜVENLİ OKUL Şekil 1 – Çocukların İçinde Bulunduğu Karmaşık Çevre [158] Okul ortamında karşılaşılabilecek olası riskler temiz olmayan su, iç ve dış ortamlardaki hava kirliliği, organik çözücü maddeler ve bakteriler ile kontamine olmuş ortamlar, sıtma gibi vektörlerle taşınan hastalıklar ve güneşten kaynaklanan radyasyona karşı prosedürler geliştirilerek, çevresel risk faktörlerini önlemeye yönelik önlem ve programlar planlanmalı ve uygulamaya konulmalıdır [23] Böylelikle okul ortamını olumsuz etkileyebilecek hastalıkların ve diğer faktörlerin gelişme riski azaltılabilir. Okul ortamında sağlık sorunlarını etkileyebilecek fiziksel faktörlerin önceden tespit edilerek buna yönelik önlemlerin geliştirilmesi yararlı sonuçlar verecektir. 149 150 GÜVENLİ OKUL Şekil 2 – Okul Sağlığı Hizmetleri [159] Sağlıklı okul için gerekli şartlar belirlenerek buna yönelik standartlar oluşturulmalıdır. Bu standartların korunması ve denetlenmesi için de etkin bir denetim mekanizması uygulamaya konulmalıdır. Okul sağlığı hizmetleri öğrencilerin sağlığını korumak ve geliştirmek için yapılan çalışmaların tümünü kapsamaktadır. Böylece sağlıklı okul yaşamı oluşturulurken diğer yandan da öğrenciler ve veliler bilinçlendirilerek topluma koruyucu ve öğretici sağlık eğitiminin verilmesi gerçekleştirilmiş olur. Sağlıklı okul için aşağıda belirtilen önlem ve prosedürler uygulanmalıdır. a. Bina içerisinde koku yapacak katı atıklar ve çöpler yok edilmelidir. Her yıl karbonmonoksit ve radon gazı denetimleri yapılmalıdır. b. Tuvalet ve lavabolar sağlığa uygun, temiz ve hijyenik olmalıdır. c. Tuvalet ve lavabolar sınıflara çok yakın olmamalıdır. d. Tuvalet ve lavabolar her katta kız ve erkek öğrenciler için kolay ulaşılabilir yerlerde ve yeterli sayıda düzenlenmelidir. e. Tuvalet ve lavabolarda sabun, deterjan ve diğer temizlik maddeleri bulundurulmalıdır. f. Okul koridorları, tuvaletleri, yemekhaneler ve sosyal aktivitelerin GÜVENLİ OKUL paylaşıldığı bölümler güvenli, hijyenik kurallara uygun ve sağlıklı bir yapıya sahip olmalıdır. g. Okul ve çevresinde su birikintilerinin oluşumu engellenerek sivrisinek ve diğer vektörlerin yaşayabileceği ortamlar ve sıtma gibi hastalıkların gelişme riskini önleyici çalışmalar yapılmalıdır. h. Riskleri azaltmaya yönelik plan ve programlar tespit edilerek okul dışı etkinliklerin, hava kirliliği ile güneş ışınlarının ve böceklerin en az olduğu zaman dilimlerinde yapılması planlanabilir. Bu şekilde öğrenciler hava kirliliğinin olumsuz etkilerinden ve ultraviyole ışınlarından kaynaklanan radyasyonun zararlarından ve böceklerle taşınan hastalıklardan korunmuş olurlar. i. Okul çevresinde araçların çalışır durumda bulunması veya geçişleri düzenlenerek özellikle otobüslerin eksoz gazlarının okul binasına girişi önlenmiş olur. j. Çocuklara yemek öncesi el yıkama alışkanlığı kazandırılarak temel gıda güvenliği ile ilgili önlemler öğretilebilir. k. Gıdaların hazırlanması ve muhafazası sırasında temel gıda güvenliğine ilişkin önlemlerin belirlenmesi, öğretilmesi ve uygulanması önemlidir. l. Güneş ışınlarının zararlı etkilerinden korunmak için okul etrafına gölge veren ağaç türleri dikilebilir. m. Atık maddelerin ayrıştırılması ve geri dönüşünün sağlanması için gerekli teknolojilerden yararlanılır. n. İç ortam havasının temizliğini sağlamak için koridor ve sınıflar sık sık havalandırılarak değişik hastalıkların ortaya çıkması önlenir. o. Toplumda ve okullarda sık görülen sağlık sorunlarına yönelik araştırmalar yapılarak önlemler geliştirilir. p. Öğretmen, öğrenci ve velilerin okul ortamında sağlığı etkileyebilecek çevresel risk faktörleri hakkında temel düzeyde bilgi sahibi olmaları için değişik programlar yapılmalıdır. q. Okul müfredat programında çevre sağlığına ilişkin programlara önem verilmelidir. r. Okulda sağlık hizmetlerinin tam zamanlı olarak bir okul hemşiresi 151 152 GÜVENLİ OKUL tarafından verilmesi ve okul sağlığı uzmanından danışmanlık hizmeti alınması önemlidir. s. Okul ortamında gerçekleşen yaralanmaların tanılanması ve müdahalelerin zamanında yapılması sağlıklı ortamın gerçekleştirilmesi açısından gereklidir. Güvenli ve sağlıklı okulun oluşumunda sağlık ve güvenlik ile ilişkili alışkanlıklar ve uygulamalar birçok faktörü etkilemektedir. Güvenli okul sadece güvenlik önlemlerinin en ön planda olduğu bir okul konsepti değildir. Okul iklimini etkileyen birçok faktörün birleşmesi ile ortaya çıkan bu algı sosyal ve toplumsal içerikli çalışmalarla güç kazanmalıdır. Güvenli ve sağlıklı okul algısının gerçekleşmesinde sağlıklı okul iklimini oluşturacak etmenlerin yanında bu konu ile ilgili düzenlenecek etkinliklerin de önemi büyüktür. Bu etkinlikleri ana başlıklarla şunlardır; - Aile ve toplumun katılımı. - Okul çalışanlarına yönelik sağlığı geliştiren uygulamalar. - Okulda danışmanlık, psikolojik ve sosyal hizmetler. - Sağlık hizmetleri. - Beslenme hizmetleri. - Beden eğitimi ve diğer aktivite programları. - Sağlık eğitimi. - Sağlık, güvenlik, politikalar ve çevre. Okul yönetimi tarafından etkinlikler düzenlenerek okul sağlığı programları ya da toplum sağlığı ile ilgili öğrenci ve aileler bilinçlendirilmelidir. 1.7 Deprem ve Doğal Afetler a. Okul binaları depreme dayanıklı olmalıdır. Bulundukları alanın jeolojik zemin etüdü yapılarak depreme dayanıklılığı kontrol ve tespit edilmelidir. b. Okul binası, deprem ve sel baskını gibi doğal afetlerde acil durum prosedürleri ve kriz yönetimi esaslarına uygun olarak projelendirilmelidir. c. Sığınaklar, belirlenen mimari projeler doğrultusunda yasal şart- GÜVENLİ OKUL lara uygun olarak araç-gereç ve diğer donatılar yönünden eksiksiz olarak düzenlenmelidir. d. Okulun bodrum katında sığınaklar inşaa edilirken öğrenci ve personel sayısı göz önünde bulundurularak uygun büyüklükte ve modern bir sığınak inşaa edilmelidir. e. Sığınaklarda acil durumlarda kullanılmak üzere telefon, telsiz, megafon gibi iletişim araçları ile bulunması gereken tüm malzemeler hazır tutulmalıdır. f. Deprem güvenliği ile ilgili acil durum ve müdahale planları hazırlanarak sürekli güncel tutulmalı, görevlendirilen ekipler periyodik olarak eğitime tabi tutulmalı ve tatbikatlar düzenlenmelidir. g. Okul yöneticileri, öğretmenler, öğrenciler ve okul çalışanları depreme müdahale ve acil durum yönetimi konularında ve ilgili kurumların bilgi ve denetiminde, uzman kişilerce öngörülen sürelerde eğitilmelidir. 1.8 Yangın Güvenliği a. Yangın yönetmeliği gereğince yangına karşı gerekli önlemler alınmalıdır. Yangın araç-gereç ve malzemeleri hazırlanmalı,yangını söndürmek üzere gerekli olan araçlar önceden kontrol edilerek kullanıma hazır durumda bulundurulmalıdır [160]. b. Yangın güvenliğine ilişkin yangın ve acil durum planları hazırlanmalıdır. c. Yangına müdahale ekipleri önceden tespit edilerek listeleri güncel tutulmalıdır. d. Belirli periyotlarla yangın tatbikatları düzenlenerek, yangın güvenliği ile ilgili alınan önlemler ve uygulama planları denetlenmeli ve kontrol edilmelidir. e. Okul yönetimi, öğrenci, öğretmen ve diğer personel uzman kişilerce periyodik olarak eğitilmeli ve bilinçlendirilmelidir. f. Okulda kullanılan gaz, fuel oil vb. gibi kimyasal madde ve türevlerinin güvenli bir şekilde yüklenmesi, boşaltılması ve kullanılması sağlanmalıdır. g. Elektrik trafoları, priz, fiş, şartel ve elektrik anahtarlarının çalışır 153 154 GÜVENLİ OKUL ve tehlike oluşturmayacak güvenli bir konumda bulundurulmalarına özen gösterilmelidir. h. Öğrencilerin priz, şartel ve elektrik ile temas etmemeleri için gerekli önlemler alınmalıdır. Elektrik kabloları ve panellerinin güvenliği sağlanmalıdır. i. Okulun ısıtma merkezi öğrencilerin giremeyecekleri bir konumda ve yerde düzenlenerek yangına karşıgerekli önlemler alınmalıdır. j. Isıtma sistemlerinin çalışmasından sorumlu personel sertifikalı olmalı ve yangın talimatları doğrultusunda gerekli eğitimler peryodik olarak verilmelidir. k. İş güvenliği ile ilgili mevzuat doğrultusunda gerekli çalışmalar yapılmalıdır. d) Güvenli Okul ve Özel Güvenlik Okul Güvenlik Yönetimi : Okulun fiziki, psikolojik ve duygusal güvenliği konusunda yetkilendirilmiş okul yönetimi ve okul özel güvenlik birimi ile bütünleşerek güvenliğin tüm boyutlarından sorumlu kurumlar ve bireyler arası işbirliğini sağlama ve okulun güvenlik amaç ve beklentileri doğrultusunda yöneltme, uygulama ve denetleme konularındaki faaliyetler ile planlı ve programlı çalışmaların bütünüdür. Şekil 3. Okul Güvenlik Yönetimi GÜVENLİ OKUL Okul güvenlik yönetimi, okul iklimine uygun olarak güvenli okul algısının oluşturulmasında kurum ve bireyler arası iletişime önem vermelidir. Özel güvenlik birimi, 5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun doğrultusunda görevlendirilen sertifikalı, okul, öğrenci ve ulaşım güvenliği alanlarında eğitilmiş özel güvenlik görevlilerden oluşmalıdır. Okul özel güvenlik yönetiminin sağlıklı bir güvenlik ortamının oluşması için ihtiyaç duyacağı konular aşağıda belirtilmiştir. a. Okul ve öğrenci güvenliğinin etkin olarak sağlanabilmesi için bu konuda özel olarak eğitilmiş ve okul güvenliğinde uzmanlaşmış özel güvenlik amir ve memurlarına ihtiyaç duyulmaktadır. b. Güvenli okullarda önceden hazırlanmış güvenlik planları doğrultusunda görev yapan özel güvenlik görevlileri okul yönetimi, öğrenci ve okul çalışanları ile işbirliği içerisinde güvenliği sağlamaktadır. c. Aileler ile özel güvenlik birimi arasında iletişim ve işbirliği güçlüdür. d. Özel güvenlik görevlileri görev alanlarında nasıl hareket edeceklerini ve bir olay durumunda neler yapacaklarını bilmektedir. e. Fiziksel ve bedensel yetenekleri üst düzeydedir. f. Öğrenci ve çocuk psikolojisinin gereklerine uygun olarak öğrencilere nasıl davranmaları gerektiğini bilir. Halkla ilişkiler konusunda eğitilmiştir. g. Güler yüzlü, kibar ve naziktir. h. Görevinin gerektirdiği ölçüde ciddi ve iletişime açıktır. i. Kılık kıyafeti ve fiziki görünümü mesleki kurallara uygundur. j. Denetim mekanizmaları ile yetkili amirleri tarafından periyodik olarak denetlenirler. k. Üzerlerindeki haberleşme cihazları ile ekipmanları tam ve sağlamdır. Yeterli teknolojik donanıma sahiptir. e) Okul Güvenlik Planı Okul güvenliği okul ve çevresinin güvenliğini artırmak amaçlı yapılan düzenlemelerle birlikte okul personelinin öğrencilerin ve ailelerin okula bağlılığını artırmaya yönelik faaliyetleri de kapsamaktadır. Okul güvenliği genel anlam- 155 156 GÜVENLİ OKUL da öğrenci ve okul personelinin okul içerisinden ve çevresinden kaynaklanan suç, şiddet, saldırganlık, zorbalık, hırsızlık, vandalizm, alkol, sigara ve uyuşturucu madde kullanımı, cinsel ve ırksal taciz gibi saldırılara karşı korunmaları ve okullarda bir kriz ortamı yaratabilecek olağan üstü hallerde, (örn: silahlı saldırı, yangın deprem gibi) can güvenliklerinin en üst düzeyde sağlanması olarak tanımlanmaktadır [161]. Okul güvenliğinin istenilen düzeyde sağlanması için okul güvenlik politikalarının ve planlarının oluşturulması gerekir. Okul güvenlik politikası şu noktaları kapsayabilir [162]. Okulun adı ve sorumlularının kimler olduğu, güvenliği ne boyutta kimlerin sağlayacağı ve amacı, yapılacak çalışmaların kimler tarafından, hangi koşullarda gerçekleştirileceği, güvenlik boyutunda yer alacak kişi ve kurumların beklentileri yazılmalıdır. Ayrıca öğrenci güvenliğini sağlamaya yönelik olarak oluşturulan yönetimin niteliği, uygulamaların ayrıntıları, meydana gelen kazaların durum raporları, ilkyardım uygulamaları, okul araçgerek ve bakım raporları, acil durumlarda ulaşılacak tahliye ve kaçış yollarına ait ayrıntılar, okulda depolanmak zorunda olan risk taşıyan materyallerle ilgili bilgileri açıklayan bölümler sayılabilir [163]. Okul ve çevresinde meydana gelen olaylar ile yaşanma olasılığı bulunan şiddet olayları, okul güvenlik planlamasının yapılmasını gerekli kılmıştır. Güvenli okulun, tüm özellikleri ile ortaya konulması için bu planlara ihtiyaç vardır. Birçok okulda ve bölümlerinde güvenlik görevlileri veya kolluk kuvveti memurları dolaşmakta, okullara girişlerde kimlik kontrolleri yapılmakta, ziyaretçilerin okul girişlerinde isimleri ve imzaları alınmaktadır. Ancak okullar, duygusal ve psikolojik güvenliğin sağlanması için fiziksel güvenlik önlemlerini aşan ve okul iklimini oluşturan daha başka uygulamalar yapmak zorundadır. Okulun güvenlik hedeflerini ve beklentilerini ortaya koyan bir okul güvenliği yönetimi oluşturulmalıdır. Bu yönetim tarafından olası olaylara ilişkin güvenlik planları, tüm risk analizleri göz önüne alınarak hazırlanmalıdır. Okul güvenlik planlarının etkililiğini ve verimliliğini ortaya koymak için düzenli olarak eğitim toplantıları ve tatbikatlar yapılmalıdır. Okul güvenliği ile ilgili olarak okul politikaları ile önleme stratejilerinin gözden geçirilmesi süreçlerine öğrenci, öğretmen, aile ve yöneticiler katılmalıdır. Okul güvenliği ile ilgili olarak alınan önlemler ve yapılan planlamalar okulda güvenliği sağlamaya tek başına yetmeyecektir. Nitekim okullarda alınan GÜVENLİ OKUL katı güvenlik önlemlerinin öğrencileri okuldan soğuttuğu ve uzaklaştırdığı, öğrenciler arasında güvensizlik ve istenmeyen davranışları artırdığını ortaya koymuştur [164]. Güvenlik planları hazırlanırken okul, öğrenci, öğretmen, personel ve okul danışmanları arasında pozitif bir okul ikliminin oluşması önemlidir. Bu okul ikliminde şiddet farklı yaklaşımlar ile azaltılacaktır. Okul güvenliği, doğru güvenlik yaklaşımı, pozitif insan ilişkileri, kurumsal yasalaşma ve pozitif okul iklimi ile sağlanacaktır [165]. 157 158 GÜVENLİ OKUL Basit Bir Güvenlik Planı Taslağı [166] Okul ve kampüs güvenliğinin sağlanmasında öğrenci, öğretmen ve ziyaretçilerin güvenliği öncelikli öneme sahiptir. Sadece bu kişileri korumakla kalmayıp aynı zamanda herhangi bir olayda müdahale imkanı sağlayan bir sistem kurmak ve uygulamak önemlidir. Bu, sorunların üstesinden gelebilecek, tekil ve toplu müdahale olanağı sunan bir sistem olmalıdır. Herhangi bir acil durumda karmaşa ve yavaş müdahale kurumun müdahale planına zarar verebilir. Belirli bir yere veya gruba bir düğmeye basarak detaylı talimatları ve bilgiyi verebilmek acil bir durumda güvenlik personeline büyük zaman kazandırabilir. Teknoloji ve eğitim bu konuda büyük farklılık yaratır [167]. Okullarda, şiddet ve zorbalığın önlenmesi için okul psikologları tarafından öğrencilere ve ailelerine danışmanlık hizmeti verilmelidir. Okuldaki güvenlik risklerinin azaltılmasında okul rehber ve psikologlarının önemli görev ve sorumlulukları bulunmaktadır. Şekil 4. Okul güvenlik Planı GÜVENLİ OKUL Okul yönetici ve personeli ile özel güvenlik görevlilerinin, kolluk kuvvetleri veya konuyla ilgili uzman kişilerden öğrenci ve okul personelinin güvenliğini tehlikeye atacak kişi veya kişilerin okula yapabilecekleri olası saldırı ve baskınlara karşı alınacak önlem ve müdahale prosedürleri konusunda eğitim almaları gerekmektedir. a. Acil durumlarda yapılacak olan iş ve eylemleri kapsayan bir acil durum planı geliştirilir. Acil duruma neden olabilecek olası olaylar aşağıdaki gibi sıralandırılabilir. - Deprem, - Yangın, - Kasırga, - Sel baskını, - Terör saldırısı veya patlama, - Toprak kayması, - Doğal gaz sızıntısı veya patlaması, - Sabotajlar, - Servis kazaları, - Öğrenci ve personelin güvenliğini tehlikeye düşürecek kişilerin okula baskın yapması, - Toplumsal olaylar (yasa dışı toplantı ve gösteri yürüyüşleri), Yukarıda ana başlıklarla belirtilen olası veya benzer olaylarla ilgili acil durum planları hazırlanarak kolluk kuvvetleri ve acil durumlarda görevli diğer kurumlarla işbirliği yapılır. Güvenlik planları hazırlanırken okulun bulunduğu coğrafi çevre ile bu bölgede meydana gelen olay ve suçlulara dair bilgi ve istatistiklerden yararlanılır. Okulun güvenliğini sağlayan özel güvenlik birimi ile kolluk kuvvetleri arasında sürekli bir bilgi alışverişi ve işbirliği sağlanır. b. Okul ile ilgili diğer olası tehlikeler - Nükleer kazalar, - Kimyasal sızıntılar, - Zehirlenmeler, - Bulaşıcı ve salgın hastalıklar, 159 160 GÜVENLİ OKUL f) Okul Disiplin Kuralları Öğrenci davranışlarına ilişkin net ve açık kuralların olmaması ve var olan kuralların uygulanamaması anti-sosyal davranışların oluşmasına neden olmaktadır. Şiddet davranışlarının azaltılması için, eğitim kurumlarında yasaklanan davranışlar belirlendikten sonra, bu kurallara uymayanların hangi cezalara çarptırılacakları açık ve net olarak belirtilmelidir. Öğrenci davranışlarına ilişkin açık ve net kuralların eksikliği ve mevcut kuralların uygulanmasındaki tutarsızlık, anti-sosyal davranışların artmasına da neden olabilmektedir [25]. Okullarda disiplin uygulamasına özen gösterilmesi, öğrenciye sınır koymanın ona güven duygusunu aşılaması bakımından önemi büyüktür. Güvenli okul ortamı için okul yönetimi önemli bir yer tutmaktadır. Okulda çalışmaların yürütülmesi, olumlu okul ikliminin yaratılması açısından okul yönetimi aşağıdaki konuları yerine getirmelidir [26]; 1. Okul davranış kuralları ihtiyaca göre oluşturulmuştur. Bu nedenle yıllık olarak gözden geçirilmeli ve gerekli durumlarda yenileri eklenmelidir. 2. Her kuralın bir amacı olmalı ve bu amaç öğrenciler tarafından açık ve seçik olarak anlaşılmalıdır. 3. Kurallar, öğrenciler tarafından görülebilecek şekilde uygun yerlere asılmalıdır. Dosyaların arasına konulmuş ya da tozlu duvarlara asılmış sararmış sayfalardaki uygulanmayan kuralların öğrencilerde bir disiplin algısı yaratması beklenmemelidir. 4. Kurallar ailelere gönderilerek bilgi sahibi olmaları sağlanmalıdır, 5. Kuralların uygulanmasına özen gösterilmelidir, Kurallara uyulmaması durumunda yapılacak işlemler ve cezalar önceden belirlenerek, aile ve öğrenciler bilgilendirilmelidir. 6. Kuralların sadece yazıda kalmaması için aile, okul personeli ve öğretmenler olumlu rol model olarak kurallara uygun davranmaları konusunda bilinçlendirilmelidir. 7. Yanlış davranışları görmezden gelmek, mevcut kuralların işe yaramadığı hissini verdiğinden, tüm kural ihlalleri ciddiyetle uygulanmalıdır. GÜVENLİ OKUL 8. Okulla ilişiğin kesilmesini gerektiren eylemler, açık ve net bir biçimde belirtilmeli ve herkes tarafından öğrenilmesi sağlanmalıdır. Kuralların dosya içerisinde veya duvarlarda asılı bulunmaları onlara uyulması için yeterli olmamaktadır. Kuralların işlevsel olmaları ve okul paydaşları tarafından benimsenmeleri için okul yönetimi tarafından farklı çalışmalar yapılmalıdır. g) Güvenli Okulda Suçlara Karşı Önleme Projeleri - Güvenli okul, okul paydaşlarının kendini mutlu ve iyi hissettiği bir okul olmanın yanında, öğrenci, öğretmen, aile ve güvenlik işbirliği ve iletişiminin en güçlü olduğu bir okul yapısıdır. - Okulda eğitim yapıldığı saatlerde okulun dış kapısı önemli bir durum yoksa kilitli tutulur. - Acil bir durumda bütün öğretmenlerden sınıf kapılarını kilitlemeleri istenmesi halinde bir uyarı sistemi kurulmuştur. - Okul binası ve bahçesi karanlık noktalar kalmayacak şekilde ve yeterli düzeyde aydınlatılır. - Risk analizleri yapılarak, okul ve çevresinde meydana gelme olasılığı bulunan olaylar ve suçlar konusunda eğitici ve aydınlatıcı çalışmalara ağırlık verilir. - Okulun bulunduğu bölgenin suç ve suçlu profili incelenerek kolluk kuvvetleri ile ortaklaşa önleyici ve bilgilendirici çalışmalar planlanır. h) Okul Araç ve Gereçleri 1. Okulun sınıf, laboratuvar ve salonları projeksiyon, sabit bilgisayar, akıllı tahtalar, ses sistemleri ve telefon ağları ile donatılmıştır. 2. Kütüphanelerinde güçlü internet erişimleri vardır. ı) Güvensiz Okul a. Okul Güvenliğinde Sorun alanları - Okul ortamını güvensiz kılan etmenler şu şekilde sıralanabilir. 161 162 GÜVENLİ OKUL - Öğretimin etkisizliği ve buna bağlı olarak ortaya çıkan öğrenci başarısızlığı, - Tutarsız ve cezalandırıcı yönetimsel bakış ve uygulamalar, - Cezalandırıcı ve korkutucu yönetici ve öğretmen davranışlar,ı - İstenen davranışlara ilişkin olarak açık ve seçik olmayan beklentiler yumağı, - Kuralların uygulanmasına ve sonuçlandırılmasına gerekli özenin gösterilmemesi, - Öğrencilerin bireysel yetenek ve farklılıklarına uygun olarak öğretimin bireyselleştirilememesi, - Kuralların açık, adil, tutarlı ve dengeli olmaması, - Yönetici ve öğretmenlerin kuralları bilmemesi ya da önemsememeleri, - Yanlış tutum ve davranışların görmezlikten gelinmesi, - Öğrencilerin kuralların doğruluğuna ve meşruluğuna inanmamaları, - Okulun büyüklüğü kadar öğretim için kaynak ve olanakların yetersizliği, - Öğretmen, yönetici ve okul çalışanı işbirliğinin zayıflığı, - Yöneticilerin etkisizliği ve yeteneksizliği, - Öğrencilere yönelik sosyal etkinliklerin ve kendini kontrol etme olanaklarının yetersizliği, Güvensiz okullarda belirginleşen olumsuzluklar şunlardır. 1. Okulda şiddet olayları artar. 2. Okulda gruplaşmalar artar. 3. Disiplin suçlarında artış olur. 4. Eğitim ve öğretim aksar. 5. Güvenliği sağlamanın maliyeti artar. 6. Okulun toplumdaki imajı zedelenir. 7. Okul idaresinin otoritesi zayıflar. GÜVENLİ OKUL 8. Suça sürüklenmelerde artış olur. 9. Okula dışarıdan müdahaleler ve baskılar artar. 10. Öğrencilerin kişisel gelişimleri olumsuz etkilenir. 11. Okula ve kamu malına verilen zararlar artar. 12. Okul ekonomik olarak zarar ve ziyana uğrar. 13. Okula kayıtlarda azalma olur. 163 GÜVENLİ OKUL PROJESİ 17- Okulların Güvenlik Standartlarının Denetimi G ELİŞMİŞ ÜLKELERDE, okulların güvenliğini belirlemeye ve denetlemeye ilişkin olarak profesyonel kurumlar oluşturulmuştur [169]. ABD’de okullar, güvenli okul olup olmadıkları ya da okulun güvenlik düzeyi hakkında bilgi edinmek istediklerinde, bu merkeze başvurarak güvenlik risk ve durumlarının değerlendirildiği çalışmalar yaptırmaktadır. Bu değerlendirme sonucunda, okulun güvenliği ile ilgili eksiklikleri giderme ya da mevcut güvenliği devam ettirme konusunda önlem ve politikalar geliştirilebilmektedir. Bu konuda ülkemizde de kurumsal bir yapı oluşturulmalıdır. Objektif araştırma ve değerlendirmeler yapılarak okul güvenliğinin çağdaş standartlara göre belirlenmesine ve denetimine olanak sağlayan “Okul Güvenliği Değerlendirme ve Koordinasyon Merkezi” gibi bir merkez veya kurumun faaliyete geçirilmesi yararlı sonuçlar verecektir. 165 GÜVENLİ OKUL PROJESİ 18- Güvenli Okul ve Okul Güvenliğinin Sağlanması G ÜVENLİ OKULUN oluşturulması için güvenlik boyutunda gerekli olan plan ve programların yapılması, öğrenci ve öğretmenlerin güvenliklerinin etkin olarak sağlandığı bir güvenlik modelinin ortaya konulması gerekmektedir. Güvenli okul: öğrencilerin sabah evinden bir okul servis sorumlusu tarafından alındığı, trafik kurallarına uygun araç kullanan bir sürücünün yönetiminde güvenli yollardan okula ulaştığı, okul kapısında özel güvenlik görevlisi ile okul yöneticisi ya da nöbetçi öğretmenin güler yüzle karşıladığı, öğrencilerin sevinçle girdikleri sınıflarında heyecanla öğretmenlerini bekledikleri, okula bağlılığı ve arkadaşlarıyla ilişkileri güçlü öğrencilerin oluşturduğu bir okul ortamıdır. Bu okulun fiziki ve mimari yapısı duvar ve engellerle güvenlik altına alınmış, duyarlı bölgeleri kameralarla izlenen, güvensiz ve aydınlatılmamış alanların olmadığı, giriş-çıkışların yeterli sayıda güvenlik personeli gözetiminde rahatsızlık vermeyecek ve öğrencileri endişe veya korkuya sevk etmeyecek, eğitimli ve bilinçli davranışlarla yapıldığı, güvenlik yönetim odalarından şüpheli hareketlerin izlendiği, kolluk kuvvetleriyle iletişimin en üst düzeyde tutulduğu, olası olaylara karşı önceden hazırlanmış güvenlik planlarının hazır ve güncel bulunduğu bir okul algısıdır. Güvenli okul öyle bir okuldur ki, herşey önceden öngörülmüş, kural ve plan- 167 168 GÜVENLİ OKUL larla düzenlenmiştir. Öğrenciler okulun her yerinde zamanlarını özgürce ve güven içinde geçirmekte, arkadaşlarıyla ilişkileri sevgi ve birbirlerine bağlılıkla gelişmektedir. Öğretmen ve öğrenciler arasında karşılıklı güven duyulan, bilgi ve yeteneklerine inanılan güçlü bir bağ vardır. Ders dışı zamanlar, öğrencilerin de görüş ve düşünceleri alınarak sosyal, sanatsal, sportif ve kültürel yönden geliştirici aktivitelerle doldurulmuştur. Çocuklarını okuldan almaya gelen aileler kendilerini evlerinde hissetmekte diğer aileler ile olumlu ilişkiler kurarak okula bağlılıklarını ifade etmektedirler. Okul ortamı ile mimari tasarımı güven ve mutluluk vermektedir. Okul yöneticileri ailelerle görüşmekte, öğretmenler çocuklarının durumu hakkında görüş ve düşüncelerini paylaşmakta, başarılı ve ilişkileri güçlü öğrencilerin oluşturduğu, yabancılaşmanın olmadığı bir okul ikliminde herkes mutlu yaşamaktadır. Meydana gelen ya da gelme olasılığı bulunan olaylar ve sorunlar küçümsenmeden detaylı bir şekilde incelenmekte ve alınması gereken önlemler zamanında alınarak, sonuçlandırılmaktadır. Tüm bu bilgi ve düşüncelerin ışığında okul güvenliğinin etkin olarak sağlanması için; - Okul özel güvenlik birimi ile kolluk kuvvetleri arasında gerekli dayanışma, eşgüdüm ve işbirliği kurulmalıdır. - Okulun derslik, öğrenci ve personel sayısı dikkate alınarak özel güvenlik personeli sayısı ve özellikleri belirlenerek yeterli sayıda istihdam edilmelidir. - Okul güvenlik ve sağlık örgütü ile genel kolluk ve sağlık örgütleri arasında dayanışma ve eşgüdüm bulunmalıdır. - Öğrenci şüphelenebilir, düşünebilir ve soru sorabilir. Asla bu durum yanlış yorumlanmamalı ve motivasyonu kırılmamalıdır. Bunun için sınıf kuralları öğrencilerin rahatça ve özgürce konuşmalarına olanak sağlamalıdır. - Öğrencilerin, tehlike ve risk kavramları ile ilgili duyarlılık, anlayış ve bilinç düzeylerinin yükseltilmesi için farkındalık yaratan etkinlikler ve eğitim kampanyaları düzenlenmelidir. - Önleyici güvenlik bilinci ve kültürü yerleştirilmelidir. - Milli Eğitim Bakanlığı tarafından okul güvenliği ile ilgili çalışmalar yapılarak müfredat programlarına konulmalıdır. GÜVENLİ OKUL - Güvenli okul kapsamında ülkemizde ve dünyadaki, iyi uygulama örnekleri ve deneyimleri paylaşılarak, ülke düzeyinde “Güvenli Okul Yöntem ve Standartları” oluşturulmalıdır. - Okulda güvenlik riskleri konusunda farkındalık yaratılmalıdır. - Okulun, bina ve bahçesi ile tüm bölümleri arasında sürekli ve etkin bir iç denetim sağlanmalıdır. - Okul koridorları, tuvaletleri, yemekhaneler ve sosyal aktivitelerin paylaşıldığı bölümler güvenli, hijyenik kurallara uygun ve sağlıklı bir yapıya sahip olmalıdır. - Okul revirinde doktor veya sağlık görevlisi bulundurularak ilk müdahale ve tedavilerin yapılmasına ve bir ambulans sistemi ile ilgili sağlık kuruluşlarına sevk edilmelerine özen gösterilmelidir. - Okul saatleri içinde etkin ve yetkin bir nöbetçi öğretmenlik uygulaması yürütülmelidir [170] 169 GÜVENLİ OKUL PROJESİ Kaynakça [1] Okulun Ögeleri Arasındaki İlişkiler, http://notoku.com/okulun-ogeleri-arasindaki-iliskiler/, [2] Dünyanın En İyi Okulu - 21. Yüzyıl Finlandiya’sından Yedi Okul, http://www.finland.org.tr/Public/default.aspx?contentid=274620&nodeid=37332&culture=tr-TR [3], [135] Dilek KARAL, USAK Rapor No: 11-06, Eylül 2011 [4] P.Helen Stanley, William Watson Purkey ve Gerald A. Juhnke, “Using an Invitation Theory of Practice to Create Safe and Succesful Schools”, Journal of Counseling & Development, Cilt:82, Sayı:3, Summer 2004 [5] William Watson Purkey, An Introduction to Invitational Theory, International Alliance for Invitational Education, (erişim tarihi: 17 Haziran 2010); alıntı; <http://www. invitationaleducation.net/ie/ie_intro2.htm>. [6] P.Helen Stanley, William Watson Purkey ve Gerald A. Juhnke,“Using an Invitation Theory of Practice to Create Safe and Succesful Schools”, Journal of Counseling & Development, Summer 2004 [7]http:\\www.sosyalhizmetuzmani.org/,2005 [8] Yrd.Doç.Dr. Şakir ÇINKIR ve Ersin TAN, Eğitim Ortamlarında Güvenlik Sorunları: Nedenler ve Sonuçları Çalıştay Sonuç Raporu, [9] Dilek KARAL, USAK Rapor No: 11-06, Eylül 2011, S.14 171 172 GÜVENLİ OKUL [10]Güvenli Çevre Güvenli Okul, Safe Environment – Safe School, S.197 - Mayer, 1995; Walker, Colvin, Ramsey, 1995 akt.Pehlivan,2008;17 [11], [125] Güvenli Çevre Güvenli Okul, Safe Environment – Safe School, S.198,199,200 - Mayer, 1995; Walker, Colvin, Ramsey, 1995 akt.Pehlivan,2008;17, Henaire, 2002 [12] E.YAAMAN ve N.AYAR, Okul Güvenliğine Farklı Bir Yaklaşım: Okul Polisi Uygulaması, SAÜ Fen Edebiyet Dergisi, 2009-II - Schneider, Walker, ve Sprague, 2000 [13] 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu, K.T:12/4/1991 [14] Stephens, 1995, North Carolina State Department of Public Instruction, 1998; Schneider, Walker & Sprague, 2000; Planty & DeVoe, 2005 [15] Doç. Dr. Burhanettin DÖNMEZ, Arş. Gör. Niyazi ÖZER, Okul güvenliği ve Güvenli Okul, 2009, S.16,Duke, 1998 [16] Doç. Dr. Burhanettin DÖNMEZ, Arş. Gör. Niyazi ÖZER, Okul güvenliği ve Güvenli Okul, 2009, S.63, Center for the Study and Prevention of Violence, 1998 [17] MEB – Eğitim Ortamlarında Şiddetin Önlenmesi ve Azaltılması – Strateji ve Eylem Planı [18] Pollack & Sunderman, 2001 [19] Fatma ARIMAN – Yüksek Lisans tezi, 2007 [20] Rubel, 1978,Fatma ARIMAN – Yüksek Lisans tezi, 2007 [21] Okulda Güvenlik Sorununa Yol Açan Faktörlerin Belirlenmesi, Ferhat EROL, 2009 [22] Michael R. Gottfredson, ve Travis Hirshi, a General Theory of Crime, 1990 [23] Bahçeşehir Üniversitesi – Okul Sağlık İndeksi – İstanbul, 2013 [24] Güvenli Okul Ortamı Oluşturma, Yrd. Doç. Dr. Metin PİŞKİN, 2011 [25] Mayer, 1995; Walker, Colvin, Ramsey, 1995 akt.Pehlivan,2008;17 [26] Kramen and Massey;2007 [27] Doç. Dr. Burhanettin DÖNMEZ, Arş. Gör. Niyazi ÖZER, Okul güvenliği ve Güvenli Okul, 2009,S.21 ; Kızmaz, 2004;307 [28] Doç. Dr. Burhanettin DÖNMEZ, Arş. Gör. Niyazi ÖZER, Okul güvenliği ve Güvenli Okul, 2009,S.22, Welsh,2003 GÜVENLİ OKUL [29] Okul Güvenliği Üzerine Teorik Bir Çözümleme, İbrahim Halil ÇANKAYA, 2009 , Baginsky (2003) [30] Hilal ÖZCEBE, Sarp ÜNER,2006, Adolesanlarda Şiddet Davranışları(Ankara 2004) [31] Yurdal ve Censeven,2006; Uludağlı ve Uçanok,2006 [32] Çoban ve İşcen,2006 [33] Mertoğlu,2004 [34], [35] Öğülmüş,1995 [36], [99], [108] Yavuzer, 2001 [37] Tezcan, 1997:169 [38] National School Safety Center, 1992 [39], [43] Garcia,1994,23 [40] Dwyer ve Osher, 2000:2 [41] Akt.Işık, 2004, Millî Eğitim Dergisi, Sayı:164 , Dwyer ve Osher (2000:2) [42], [53] Stephens,1995 [44], [45] Dönmez ve Güven, 2001 [46] Loft, 1960 [47] Hill, 1996 [48] Loft, 1960; 172 [49] Buckner ve Flanary, 1996 [50], [68], [154] Dönmez, 2001, 64 [51], [69], [155] Güven, 2002, 68 [52] Wanat, 1996, s.122 [54], [88], [157] Bucher ve Manning, 2005 [55], [156] Işık, 2004; TED, 2006 [56] Işık, 2004, Millî Eğitim Dergisi, Sayı:164 [57] Welsh, Greene ve Jenkins, 1999, 75 173 174 GÜVENLİ OKUL [58] Welsh, 2001, 917 [59] [64] Verdugo, 1999, 169, 272 [60] Çelik, 2002. Akt. Özer ve Dönmez; Millî Eğitim Dergisi 2007, Sayı: 173, Hoy ve Miksel [61] National School Safety Center, 1990 [62] Akt. Özer ve Dönmez; Millî Eğitim Dergisi 2007, Sayı: 173 - Okulda Güvenlik Sorununa Yol Açan Faktörlerin Belirlenmesi, Ferhat EROL, 2009 , Perone (1998) [63], [66] O’Reilly ve Verdugo, 1999, 339 [65] Florida State Department of Education, 1997 [67] Okul Güvenliği Üzerine Teorik Bir Çözümleme, İbrahim Halil ÇANKAYA, 2009 [70] Dwyer ve Osher, 2000, 2 [71] Pollack & Sunderman, 2001 [72] Kramen and Massey-2007 [73], [74], [75] Henaire,, 2002 [76] Wilson, Lipsey,2006 [77] Skiba ve diğ. 2000 den akt. Pehlivan,2008-15 [78], [145] Pehlivan,2008 [79] Wentzel ve Looney, 2007 [80] Bronfenbrenner,1989 [81] Voelkl,1997 [82] Anderman,2003 [83] Osterman,2000 [84] Dilek Aydemir, Mehmet S. GÜÇER, Okul ve Okul Çevresi Güvenliğinin Sağlanması: İstanbul Örneği, Cemil Doğutaş, Güvenli Çevre Güvenli Okul, 2010 [85] Bronfenbrenner (1974), [86] Husen (1971)”80’li Yıllarda Okul (Der Schule Der 80er Jahre)” [87], [170] Okula Yabancılaşma Ve Okul Güvenliği, Dr. İsmail SANBERK, Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik A.D. GÜVENLİ OKUL [89] Amerikan Ulusal Okul Güvenliği koordinatörü, Ronald D.Stephan [90] Kızmaz, 2005 [91] Hirshi ve Gottfredson [92] Stewart, 2003 [93] Sergiovanni (1991, 221) [94], [103] Welsh (2000, 171) [95] Bucher & Manning, 2003 [96] Okul Güvenliği Üzerine Teorik Bir Çözümleme, İbrahim Halil ÇANKAYA, 2009, Adelman ve Taylor, 2002 [97], [102] Herrenkohl vd., 2000 [98] American Psychological Association, 1993 [100], [101] Warner, Weist & Krulak, 1999 [104], [106] Grene,2005 [105] Baginsky, 2003 [107] Schneider, Walker ve Sprague (2000) [109] Hirshi, 1969 [110] Dilek KARAL, USAK Rapor No: 11-06, Eylül 2011, S.26, Dünya Sağlık Örgütü 2002 Şiddet ve Sağlık Raporu [111], [112] Dilek KARAL, USAK Rapor No: 11-06, Eylül 2011, S.28, [113] Karaman Kepenekçi Y ve Çınkır Ş. (2003), Öğrenciler Arası Zorbalık. Kuram ve Uygulamada Eğitim bilimleri Dergisi; 34:236-253 [114] Muscari EM (2003). What Can I Do to Help a Child Who is Being Bullied [115] Arslan S, Savaşer S (2008), İnsan Hakları ve Çocuk Hakları Bağlamında Okulda Zorbalık. İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi; 16(61):65-70 [116] Uzm.Dr. Özden Şükran Üneri ve Yrd.Doç.Dr. Gülsüm Atay, Okul Çağı Çocuklarda akran Zorbalığı ve Etkileyen Faktörler. [117] Pişkin,2006 [118] Stephens (2004, 1) 175 176 GÜVENLİ OKUL [119], [120] Yost, 1960; 176-177-178 , Okulun Ögeleri Arasındaki İlişkiler , http://notoku.com/okulun-ogeleri-arasindaki-iliskiler/, [121] Hill, 1996 Okulun Ögeleri Arasındaki İlişkiler , http://notoku.com/okulun-ogeleri-arasindaki-iliskiler/, [122] özer,2006 [123] Öktem, 2007;352 [124] Kramen and Massey;2007 [125] Astor ve Meyer [126] Dilek KARAL, USAK Rapor No: 11-06, Eylül 2011, Purkey, 1992 [127] Güvenli Çevre Güvenli Okul, Cemil DOĞUTAŞ, Ankara, 2010 [128], [129] Mau (1992) [130] Oerlemans ve Jenkins (1998) [131] Seeman,1984 [132], [171] Gateway Technical College sıfır tolerans politikası [133] National School Safety and Security Services [134] Furin, 2008; Mertoğlu Sc Cemalcılar, 2005 [136] Brantingham St Faust, 1976; Bright, 1991; Clarke, 2001 [137] Henaire, 2002 [138] [139] Mertoğlu & Doğutaş, 2007 [140] Güvenli Çevre – Güvenli Okul Sorunların Çözümünde Çok Disiplinli İşbirliği ve İyi Uygulama Örnekleri \ Safe Environment – Safe School : Multidisciplinary Cooperation in Solving Problems and Best Practices [141] Müslüm SAYLİ, Dr. Cemil DOĞUTAŞ - Güvenli Çevre – Güvenli Okul Sorunların Çözümünde Çok Disiplinli İşbirliği ve İyi Uygulama Örnekleri \ Safe Environment – Safe School : Multidisciplinary Cooperation in Solving Problems and Best Practices [142], [153] Arslanboğa 2009;7 [143] Wilson, Lipsey, 2006, 38; akt. Pehlivan, 2008 [144] Skiba ve diğ. 2000 den akt. Pehlivan,2008; 15 GÜVENLİ OKUL [146], [147], [148], [151], [152] MEB-Earged,2008: 1- 2 – 3 [149] Skiba, Rausch et Ritter, 2004 den akt.lorna,2005 [150] Skiba ve diğ. 2000,7 den akt. Pehlivan, 2008/16 [158], [159] Bahçeşehir Üniversitesi – Okul Sağlık İndeksi – İstanbul, 2013 [160] 27/11/2007 tarihli ve 2007/12937 sayılı B.K.K. ile yürürlüğe konulan “Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik” [161] Özer, 2006 [162] Gifford ve diğerleri, 1994 [163] Dew, 1995 [164] Beger, 2003 [165] Bucher ve Manning, 2005 [166], [167] Center For Judicial and Executive Security School Security-Optimal Program Standarts, www.CJESconsultans.com [168] Okul Servis Araçları Hizmet Yönetmeliği (Değişik bend:11.10.2008/27021 RG) [169] ABD, Ulusal Okul Güvenliği Merkezi, 2004 [172] Dumont Okulları – PassagePoint EDU Ziyaretçi Yönetimi Çözümü [173] University of the Sciences İmkanlarını Geliştirmeyi ve Sorunlarını WEBS ile Çözmeyi Amaçlıyor [174] Morse Watchmans’in KeyWatchers Sistemi Dört Kampüs için Kişisel Giriş ve Merkezi Denetimi Mümkün Kılıyor [175] Georgia Teknoloji Enstitüsü Polis Departmanı [176] www.ecm.gov.uk/informationsharing [178] Pollack, I., & Sundermann, C. (2001). Creating Safe Schoola: a Comprehensive Approach. Journal of the Office of Juvenille Justice and delinquency Prevention, 8(1),13-20 177 GÜVENLİ OKUL Osman Öztürk Özgeçmiş Doğum Tarihi : 05.04.1957 Eğitim : • (1971 – 1974) Polis Koleji/Ankara • (1974-1977) Polis Akademisi/Ankara • (2009-) Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitü/ Yüksek Lisans İş Deneyimi : • (1977) Vezirköprü İlçe Emniyet Amirliği/Terörle Mücadele Şube Müdürlüğü/Samsun • (1980-1981) Hilvan İlçe Emniyet Amirliği • (1981-1983) Şanlıurfa Asayiş Şube Müdürlüğü • (1983) İstanbul Emniyet Müdürlüğü/Beyoğlu Merkez Başkomiserliği • (1983-1985) L’OCDE Türkiye Daimi Temsilciliğinde Koruma Amirliği /Fransa-Paris • (1985-1988) İstanbul Beyoğlu/ İlçe Emniyet Müdürü • (1988-1991) Elazığ Asayiş ve Trafik Şube Müdürü • (1991-1994) Çankaya İlçe Emniyet Müdürü / Ankara • (1994-1996) Polis Koleji Sınıflar Şube Müdürü • (1996) Kaçakçılık ve Organize Suçlar Daire Başkanlığı Mali Şube Müdürü/Ankara • (1996-2000) İl Emniyet Müdür Yardımcısı (Asayiş, Çevik kuvvet, Toplumsal Olaylar, PasaportYabancılar ve Esenboğa Havalimanı sorumlu) • (2000) 1. Sınıf Emniyet Müdürü/APK (Strateji) Daire Başkanlığı/Ankara • (2001-2003) İl Emniyet Müdürü/ Rize 179 180 GÜVENLİ OKUL • (2003-2004) Emniyet Genel Müdürlüğü/APK (Strateji) Daire Başkanlığı/Ankara • (2004) İl Emniyet Müdürü/Rize • (2004-2008) İl Emniyet Müdürü/ Tunceli • (2008-2010) İl Emniyet Müdürü/ Kırşehir • (2010-2013) Emniyet Genel Müdürlüğü / Teftiş Kurulu Başkanlığı 1. Sınıf Emniyet Müdürü Polis Başmüfettişi Katıldığı Kurslar : • (1983) Yurtdışı Temsilicilikleri Misyon/VIP Koruma Kursu • (1996) “Yasadışı Göç ve İnsan Kaçakçılığı” seminer /Kaçakçılık ve Organize Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı / Çekoslovakya ve Romanya • (1996)”Güvenlik” konusunda inceleme /ABD Washington Büyükelçiliği • (8-12 Temmuz 2002-) “Terör Olaylarında Üst Düzey Kriz Yönetimi” Semineri/ABD Dışişleri Bakanlığı/Washington DC. • (2002) “Polis Yasası’ndaki Son Değişiklikler ve Hukuk Reformu” Toplum Destekli Polis Projesi Konferans/Houston-South Texas Hukuk Fakültesi • (2002) “Çağdaş Türkiye ve Türk Polisi” konferans /Ohio-Kent State Üniversitesi • (2002) “Çağdaş Türkiye ve Türk Polisi” konferans /Newyork Princeton Üniversitesi • (2005) “Kolluk Kuvvetleri Yönetimindeki Temel Felsefe ve İyi YönetimKuralları, Suç Önleme Politikaları ve Uygulamaları, Suç Soruşturma Faaliyetlerinin İncelenmesi, AB Kolluk Faaliyetleri Güç Kullanımı, Genel ve Hizmetiçi Eğitim ile Branşlaşma Konularının Ele Alınacağı Çalışma” programı Üyelikler : • (1998-2000) Türkiye Boks Federasyonu Kurulu Üyesi • Uluslar arası Boks Turnuvası Türk Boks Milli Takımı Kafile Başkanlığı / Sardunya-Cagliari / Rusya-Moskova • (2000) Yönetim Kurulu Üyesi / Buz Sporları Federasyonu • (2002) Rize Spor Yönetim Kurulu Başkan Vekili • (2006-2008) Buz Hokeyi Federasyonu /Dış İlişkiler Komite Başkanlığı • Beşiktaş Jimnastik Kulübü Üyesi • IPA (International Police Association) Uluslararası Polis Birliği Üyesi Yayınlar : • (2007) Bakraç/ Şiir Kitabı • (2010) Taflan Mevsimi /Şiir Kitabı • (2010) Türkiye’de Trafik Kazaları Gerçeği • (2011) Eksik Sayfa/Şiir Kitabı