İNŞAAT İŞLERİNDE ASGARİ İŞÇİLİK UYGULAMASI
Transkript
İNŞAAT İŞLERİNDE ASGARİ İŞÇİLİK UYGULAMASI
İNŞAAT İŞLERİNDE ASGARİ İŞÇİLİK UYGULAMASI AYŞE SEVENCAN S. M. MALİ MÜŞAVİR I. GENEL BİLGİ Asgari işçilik uygulaması; bir işin yürütülmesi için gerekli olan en az sigortalı sayısına, sigorta primine esas kazanç tutarına ve çalışma süresine uygun olarak işverence Kuruma yeterli işçilik bildirilip bildirilmediğinin tespitine yönelik bir uygulama olup, kayıt dışı istihdamın önlenmesini ve Kurum gelirlerinin artırılmasını amaçlamaktadır. Uygulama Ülkemizde ilk olarak 1964-1978 yılları arsında 915 sayılı “Sosyal Sigorta İşlemleri Tüzüğü”nde belirtilen usul ve esaslar dahilinde ölçümleme adı altında uygulanmıştır. 09.07.1987 tarihinde yürürlüğe giren 3395 sayılı Kanun ile ölçümleme sistemine son verilmiş, bunun yerine idari para cezası sistemi getirilmiştir. Dolayısıyla 1987-1994 devresinde ölçümleme veya asgari işçilik uygulaması yapılmamıştır. Daha sonra 01.12.1993 tarihinde kabul edilen 3917 sayılı Kanun ile 4792 sayılı Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunun 6. Maddesinde yapılan değişiklikle asgari işçilik uygulaması tekrar getirilmiştir. 04.10.2000 tarih - 24190 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 616 sayılı KHK ile asgari işçilik uygulamasıyla ilgili söz konusu 6. madde iptal edilmiştir. Kararnamede belirtilen usul ve esaslar dahilinde asgari işçilik uygulaması bu dönemde de devam etmiştir. 06.08.20003 tarihinde yürürlüğe giren 4958 sayılı Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunun 79 ve 130’uncu maddelerine eklenen fıkralar asgari işçilik uygulamasını daha kapsamlı hale getirilmiştir. En son olarak da 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 85 inci maddesinde asgari işçilik uygulaması aynen düzenlenmiş olup uygulama halen bu maddeye istinaden devam etmektedir. Ayrıca konuya ilişkin ayrıntılı düzenleme Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin eski 117 ila 121 inci, 110 ila 113 üncü maddelerinde de yer aldığı gibi, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından 02/04/2011 tarihinde yayımlanan 2011/13 Sayılı Genelgede de en son düzenlemeler çerçevesinde ayrıntılı açıklamalara yer verilmiştir. II. ÖZEL BİNA İNŞAATLARINDA VE İHALELİ İŞLERDE İŞÇİLİK Özel bina inşaatlarında SGK’ ya bildirilmesi gereken asgari işçilik tutarının hesaplanması için öncelikle inşaatın yaklaşık maliyetinin hesaplanması gerekir. Asgari işçilik miktarı; İnşaatın m² birim maliyet bedeli (Bkz.1 veya inşaat ruhsatında da yazılıdır.) ile inşaatın toplam m² nin çarpılması sonucu bulunan tutara asgari işçilik oranının uygulanması sonucunda kuruma bildirilmesi gereken en az işçilik miktarıdır. Kurumca araştırma (ön değerlendirme) yapılırken faturalı ödemeler dikkate alınmaz. Bunun yerine asgari işçilik oranından % 25 indirim yapılır. (Bkz.2) Yani asgari işçilik oranı %9 olan bir inşaat için hesaplama yapılırken % 9 oranının % 25 eksiği (% 6,75) üzerinden hesaplama yapılır. Araştırma işlemi inşaat tamamen bittikten sonra yapılır. Zorunlu hallerde inşat bitmeden de asgari işçilik hesabı yapılabilir. SENA YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK LTD. ŞTİ. Namazgah, İzzettinbey Cad. Bayrak İş Mrk. A Blok No: 9/9 34696 Üsküdar / İSTANBUL Tel: (0216) 650 92 20 ( Pbx ) Faks: (0216) 650 92 25 www.senaymm.com.tr e-mail : senaymm@senaymm.com.tr İnşaatın ruhsatında belirtilen yapı sınıfı grubu ile Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca tespit edilen listede kayıtlı yapı sınıf grubunun farklı olması durumunda asgari işçilik hesabında göz önüne alınacak yapı sınıf grubu SGK Kontrol memurlarınca yapılan tespite istinaden Sosyal Güvenlik Merkezince belirlenir. III. ÖZEL BİNA İNŞAATLARINDA BAŞLAMA VE BİTİŞ TARİHLERİNİN TESPİTİ Sosyal Güvenlik Kurumu Bakanlığı 2011/13 Genelgesinde, başladığı yıl içinde bitirilmiş olan inşaatın maliyetinin hesaplanmasında o yıl için tespit edilen, başladığı yıldan sonraki yıllarda bitirilmiş inşaatın maliyetinin hesabında ise bitirildiği yıldan önceki yıla ait birim maliyet bedeli esas alınır. Yapımına 2003 yılından önce başlanılan ve 01.05.2004 tarihinden sonra bitirilen özel bina inşaatlarında binaların yaklaşık maliyeti 2004 yılından önceki yılların birim maliyetleri toplanarak yıl sayısına bölünmesi ile elde edilecek maliyet ile inşaatın bittiği yıldan önceki yıla ait birim maliyetle toplanarak ikiye bölünmesi suretiyle bulunacak ortalama maliyet tutarı esas alınarak hesaplama yapılacaktır. IV. ÖZEL BİNA İNŞAATLARINDA İLİŞİKSİZLİK BELGESİ VERİLMESİ İlişiksizlik belgesi verilebilmesi için işverenin, işin emsaline, niteliğine, kapsam ve kapasitesine göre işin yürütümü açısından gerekli olan sigortalı sayısının, çalışma süresinin veya prime esas kazanç tutarının altında bildirimde bulunduğunun tespiti halinde, işin yürütümü açısından gerekli olan asgarî işçilik tutarı; yapılan işin niteliği, kullanılan teknoloji, işyerinin büyüklüğü, benzer işletmelerde çalıştırılan sigortalı sayısı, ilgili meslek veya kamu kuruluşlarının görüşü gibi unsurlar dikkate alınarak tespit edilir. Söz konusu tespitler, Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurları tarafından yapılır. Kamu idareleri, döner sermayeli kuruluşlar, kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar ile bankalar tarafından ihale mevzuatına göre yaptırılan işlerden ve özel nitelikteki inşaat işlerinden dolayı bu işleri yapan işveren tarafından yeterli işçilik bildirilmiş olup olmadığı Kurumca araştırılır. Bu araştırma sonucunda yeterli işçiliğin bildirilmemiş olduğu anlaşılırsa, eksik bildirilen işçilik tutarı üzerinden hesaplanan prim tutarı, 89 uncu madde gereği hesaplanacak gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte bir ay içinde ödenmek üzere işverene tebliğ edilir. Tebliğ edilen prim ve gecikme cezası ve gecikme zammının ödendiği veya ödeneceğinin işveren tarafından yazılı olarak taahhüt edilmesi halinde borç kesinleşir. Ön değerlendirme neticesinde yeterli işçilik bildirilmiş ise ilişiksizlik belgesi verilir. Yeterli işçiliğin bildirilmemiş olduğu anlaşıldığında tespit edilen asgari işçilik oranı ve fark işçilik tutarı işverene tebliğ edilir. Yapılan tebligata istinaden 1 ay içerisinde fark işçilik tutarının ödenmesi veya ödeneceğine dair taahhütname verilip aynı süre içerisinde ödenmesi halinde ilişiksizlik belgesi verilir. V. ÖZEL BİNA İNŞAATLARINDA İŞÇİLİK HESAPLANMASI ÖRNEKLERİ Örnek 1 : Yapım Başlangıç Tarihi : 2009 Yapım Bitim Tarihi : 2011 Yapı Sınıfı ve Grubu : 3B Yüzölçümü : 7.338 m² Konutun maliyeti nedir? SENA YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK LTD. ŞTİ. Namazgah, İzzettinbey Cad. Bayrak İş Mrk. A Blok No: 9/9 34696 Üsküdar / İSTANBUL Tel: (0216) 650 92 20 ( Pbx ) Faks: (0216) 650 92 25 www.senaymm.com.tr e-mail : senaymm@senaymm.com.tr 2009 455,00 TL 3B 7.338,00 3.338.790,00 TL 6,75% 38,5% 2010 511,00 TL 3B 7.338,00 3.749.718,00 TL 6,75% 38,5% İnşaat m² Birim Maliyeti: İnşaatın (yapının) grubu İnşaatın Toplam m² 'si İnşaatın Maliyeti TL Uygulanacak İşçilik Oranı % Prim Oranı A B C D E F Bildirilecek İşçilik Matrahı Ödenecek Toplam Sgk Prim Tutar G A*C*E 225.368,33 TL 253.105,97 TL H F*G 86.766,81 TL 97.445,80 TL Eğer inşaat 2010 yılında bitseydi, 2009 yılının Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca belirlenen oran olan 455 455,00 TL dikkate alınacaktı ama inşaat 2011 yılınca bittiği için her yıl değişen Bayındırlık ve İskan Bakanlığı oranı olan 511,00 TL dikkate alıyoruz. Bu yüzden bildirilecek işçilik tutarı da değişiyor. Örnek 2 : Veriler: Yapım Başlangıç Tarihi : Mayıs 2011 Yapım Bitim Tarihi : Kasım 2011 Yapı Sınıfı ve Grubu : 3B Yüzölçümü : 400 m² Konutun maliyeti nedir? Hesaplamalar: 2011 yılı için 3B sınıf grubunda bulunan yapının birim maliyeti =511,00-TL. Toplam Maliyeti = 400 x 511= 204.400,00-TL Asgari işçilik oranı %9,ön değerlendirmede %25 eksiği alınacağından %6,75 üzerinden hesaplama yapılacaktır. Bu durumda bildirilmesi gereken işçilik tutarı 204.400,00 TL x %6,75 = 13.797-TL’sidir. Örnek 3 : Eksik İşçilik Bildirilmiş Olması Hali: Veriler: İnşaata başlama tarihi : 01.07.1998 İnşaatın bitiş tarihi : 17.06.2001 Yapının sınıf ve grubu : 3-B İnşaatın toplam yüzölçümü Metrekare birim maliyet bedeli : 3.005,13 m2 : 76,04 (inşaatın bittiği yıl hariç önceki yıllara ait birim maliyetlerin ortalaması alınmıştır) SENA YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK LTD. ŞTİ. Namazgah, İzzettinbey Cad. Bayrak İş Mrk. A Blok No: 9/9 34696 Üsküdar / İSTANBUL Tel: (0216) 650 92 20 ( Pbx ) Faks: (0216) 650 92 25 www.senaymm.com.tr e-mail : senaymm@senaymm.com.tr Uygulanacak işçilik oranı : % 6,75 (% 9’un % 25 eksiği) KDV hariç malzemeli işçilik faturası toplamı: 0 KDV hariç salt işçilik faturası toplamı : 0 SSK’ya bildirilen toplam işçilik : 4.061,00 (Brüt işçilik) Hesaplamalar: 1-Metrekare birim maliyet bedeli ile inşaatın toplam yüzölçümü çıkan sonuçla da inşaatın tamamlanma oranı ile çarpılır, (varsa) KDV hariç malzemeli işçilik faturası toplamı çıkarılır ve Tüm Yapı Maliyeti bulunur. Tüm Yapı Maliyeti : İnşaatın Yüzölçümü x Metrekare Birim Maliyet Bedeli 3005.13 x 76,04 = 228.510,08 Buradaki örnekte malzemeli işçilik gider faturası olmadığından hesaplamaya dahil edilmemiştir 2-Tüm yapı maliyetine asgari işçilik oranı uygulanarak işin yürütümü için gerekli en az (asgari) işçilik miktarı tespit edilir. 228.510,08 x % 6,75 = 15.424,43 3-İşin yürütümü için gerekli asgari işçilik miktarından (varsa) KDV hariç salt işçilik gider faturası toplamı ve sigorta primine esas kazanç üst sınırını aştığı için SSK'ya bildirilemeyen işçilik ödemesi tutarı düşülerek SSK’ya bildirilmesi gereken asgari işçilik tutarı bulunur. Ancak buradaki örnekte herhangi bir salt işçilik gider faturası ve s.p.e.k. üst sınırını aşan işçilik ödemesi bulunmadığından, işin yürütümü için gereken asgari işçilik miktarı aynı zamanda SSK’ya bildirilmesi gereken asgari işçilik tutarını oluşturmaktadır. 4-SSK’ya bildirilmesi gereken asgari işçilik tutarından SSK’ya bildirilen işçilik miktarı düşülerek sonuca ulaşılır. 15.424,43 – 4.061,00 = 11.363,43 Sonuç : 11.363,43 TL eksik işçilik bildirilmiştir. VI. TAŞERONLARLA YAPILAN SÖZLEŞMELERDE İŞÇİLİK Taşeron (alt işveren-aracı) SGK’ya karşı belli bir oranla muhatap değildir, işin veya inşaatın asıl sahibi yani SGK’ da adına dosya açılan kişi bu oranla muhataptır. Sözleşme hukuku çerçevesinde, dosya sahibinin yani asıl işverenin taşeronlarıyla yaptığı sözleşmelerde ayrı bir oran veya rakam her zaman yazılabilir. Bu taşeronla asıl dosya sahibinin arasındaki bir konudur. Taşeronlara SGK ilişiksizlik belgesi değil "borcu yoktur" yazısı verir, asıl işverene (dosya sahibine) ise yapılan hesaplama sonucunda “ilişiksizlik belgesi” verilir ya da fark işçilik tespit edilirse bir yazı ile işverenden talep edilir. Asıl İşveren taşeronun SGK’ya bildirdiği prime esas kazanç tutarlarını gider göstermez ancak bildirmesi gereken Asgari işçilik tutarının bulunmasında dikkate alınır. SENA YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK LTD. ŞTİ. Namazgah, İzzettinbey Cad. Bayrak İş Mrk. A Blok No: 9/9 34696 Üsküdar / İSTANBUL Tel: (0216) 650 92 20 ( Pbx ) Faks: (0216) 650 92 25 www.senaymm.com.tr e-mail : senaymm@senaymm.com.tr VII. TAŞERONLARLA YAPILAN SÖZLEŞMELERDE İŞÇİLİK HESAPLANMASI Sözleşme bedelinin veya kesilen hakediş faturalarının matrahının %6,75 ile çarpılmasıyla işçilik oranı bulunur. İşçilik oranın SGKya ödenen Prim Oranı (%38,5) ile çarpımından yatırılması gereken prim tutarını tespit edilir. SGK’ ya ödenen Prim (Brüt Ücret Tutarı * Kişi * Ay) ile yatırılması gereken prim arasındaki fark ile eksik ya da fazla yatırılan işçilik tutarı bulunabilir. Veriler: Sözleşme Bedeli : 250.000,00 TL Yapının sınıf ve grubu : 3-B (% 9) SGK Prim Oranı :% 38,5 Yatırılmış Prim : 5.119,54 TL Yatırılması Gereken işçilik Tutarı nedir? Hesaplamalar: SÖZLEŞME TUTARI VEYA HAKEDİŞ FATURA MATRAHLARI İŞÇİLİK ORANI YATIRILMASI GEREKEN PRİM YATAN PRİM FARK EKSİK PRİM ÖDEMESİ 250.000,00 TL 16.875,00 TL 6.496,88 TL 5.119,54 TL 1.377,34 TL 6,75 % 38,50 % - Bkz 1 : YILLAR BİNALARIN METREKARE NORMAL İNŞAAT MALİYET BEDELLERİNİ GÖSTERİR CETVEL : Bağlantı için tıklayınız. Sık karşılaşılan yapı sınıf ve gruplarının belli yıllar itibariyle maliyet bedelleri. 3A 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 39.062.000 60.546.100 99.901.000 123.000.000 202.950.000 264.000.000 283.000.000 315.000.000 334 375 399 437 448 482 Bkz 2 3B 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 44.666.000 69.232.300 114.233.000 140.000.000 231.000.000 300.000.000 322.000.000 359.000.000 381 427 455 498 511 565 4A 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 50.243.000 77.876.650 128.496.000 158.000.000 260.700.000 339.000.000 364.000.000 406.000.000 430 482 513 561 577 625 4B 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 55.821.000 86.522.550 142.762.000 175.000.000 288.750.000 375.000.000 402.000.000 448.000.000 475 533 568 622 640 701 : ÇEŞİTLİ İŞKOLLARINA AİT ASGARİ İŞÇİLİK ORANLARI LİSTESİ : Bağlantı için tıklayınız. SENA YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK LTD. ŞTİ. Namazgah, İzzettinbey Cad. Bayrak İş Mrk. A Blok No: 9/9 34696 Üsküdar / İSTANBUL Tel: (0216) 650 92 20 ( Pbx ) Faks: (0216) 650 92 25 www.senaymm.com.tr e-mail : senaymm@senaymm.com.tr