Dossier - THINKTANK
Transkript
Dossier - THINKTANK
Dossier www.mttp.pl polAND • TURKEy • EUROPE O co gra dziś Turcja i co to oznacza dla Polski? Konieczne nowe otwarcie w relacjach Polonya genişleyen Avrupa'da Türkiye'nin geleceğe yönelik ortağı olabilir. Fakat ilişkilerimizde yeni bir açılıma ihtiyaç duyulmaktadır Turkey and Europe: together or apart? Time to decide. Scenarios for the future. Polsk a strategia wobec Turcji: jak ie pr ior ytet y? Dossier THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 Dossier II 2012 THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB REKOMENDACJE/ TAVSİYELER/ recommendations Poland Turkey Europe: Potrzeba redefinicji / Yeniden Tanımlama İhtiyacı / The need for redefinition • Europa wciąż jest dla Turcji ważnym punktem odniesienia. Jednakże kryzys w strefie euro i instytucjach unijnych z jednej strony, a z drugiej – wzmocnienie gospodarczej i politycznej pozycji Turcji w ostatniej dekadzie inspirują ten kraj do redefinicji priorytetów strategicznych. Jeśli Unia Europejska nie da Turcji jasnego sygnału, że członkostwo w UE (lub równie atrakcyjna forma relacji) jest możliwe, Turcja skupi się na budowaniu własnej przestrzeni wpływów, co będzie dla Europy znacznie mniej korzystne. Prawie 600 lat stosunków dyplomatycznych Polski i Turcji to dobry punkt wyjścia do tego, by Polska odgrywała większą rolę jako rzecznik zacieśniania więzów Europy z Turcją. Okazją do tego może być wybór Turcji jako jednego z perspektywicznych rynków dla polskiej gospodarki. • Avrupa Türkiye için önemli referans noktası olmaya devam etmektedir. Fakat bir taraftan Euro bölgesi ile AB kurumlarındaki kriz, diğer taraftan da Türkiye'nin siyasi ve ekonomik öneminin en son on yıl içinde pekiştirilmesi, stratejik önceliklerini yeniden tanımlama ilhamına yol açmaktadır. AB üyeliğinin (veya aynı ölçüde cazip olabilecek diğer ilişkiler) mümkün olduğu açık bir işareti AB tarafından Türkiye'ye gönderilmezse, Türkiye, kendi etki alanının geliştirilmesine odaklanacak, dolayısıyla bu durum AB için daha az avantajlı olacaktır. Yaklaşık 600 yıl devam eden Polonya Türkiye ilişkileri, Polonya'nın, Türkiye'nin Avrupa ile bağlarının daha sıkı olmasını destekleyen daha etkin sözcü rolünü oynaması için iyi bir hareket noktasıdır. Türkiye'nin Polonya ekonomisi için geleceğe yönelik ve vaat edici bir pazar olarak seçilmiş olması buna iyi bir fırsat olabilir. • Europe still remains a vital point of reference for Turkey, but the crisis in the eurozone and EU institutions on one hand, and on the other – the strengthening of Turkey’s economic and political position over the last decade have led the country to redefine its strategic priorities. Unless the EU gives Turkey a clear signal that EU membership (or an equally attractive form of relationship with the EU) is a real possibility, Turkey will concentrate on building its own sphere of influence, which will be considerably less advantageous for Europe. Almost 600 years of diplomatic relations between Poland and Turkey are a good starting point for Poland to play a greater role as an advocate for forming closer ties between Europe and Turkey. The selection of Turkey as one of the potential markets for the Polish economy might be an opportunity to do this. THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 Dossier 1 2012 THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB spi s treśc i OİÇİNDEKİLER / Contents Dofinansowano ze środków Ministerstwa Gospodarki RP Partner projektu: 4 Polska i Turcja w liczbach İstatistiklere Göre Polonya ve Türkiye 6 Analiza I O co gra dziś Turcja? Turcja na nowo definiuje swoje miejsce w świecie oraz wzmacnia pozycję polityczną i gospodarczą w swoim regionie. Europa wciąż jest dla niej ważnym punktem odniesienia, ale nie jest jedynym pomysłem na przyszłość. Stabilnie rozwijające się gospodarki Polski i Turcji, a także rosnąca rola obu państw to dobry kontekst, by wypracować nowe formy współpracy, uwzględniające interesy obu stron. 14 ANALİZ II Polonya, Türkiye'nin Genişleyen Avrupa'da Geleceğe Yönelik Ortağı Polonya, Türkiye'nin Avrupa'da ana ortağı ve müttefiki olabilecek. Fakat karşılıklı ilişkilerde yeni bir açılıma ve beraberce yapılabileceklerine daha derin bakışa ihtiyaç duyulur İlişkilerimizin 600. yıldönümünün kutlamaları ve Türk pazarının Polonya şirketleri için geleceğe yönelik bir piyasa olarak seçilmesi buna iyi bir fırsat olabilir. 25 ANALYSIS III Turkey’s choice, Europe’s choice European-Turkish relations could develop in two different directions. Turkey might be a ’builder of bridges’ between the West and the Orient, or an inconvenient neighbour of Europe. Which will it choose? – this depends less and less on Europe. www.mttp.pl www.thinktankmagazine.pl Misją ośrodka analitycznego THINKTANK jest dostarczanie polskim liderom biznesu i administracji publicznej inspiracji i narzędzi do podejmowania lepszych decyzji. THINKTANK prowadzi projekty dotyczące polityk publicznych, spraw międzynarodowych oraz skutecznego zarządzania, przywództwa oraz innowacji w firmach i instytucjach; publikuje raporty oraz kwartalnik THINKTANK. THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 THİNKTANK Analiz Merkezi'nin misyonu, iş alanında ve kamu idaresinde önde gelen Polonyalı liderlere, daha isabetli kararlar almaları amacıyla ilham ve araçların sunulmasıdır. Kamu politikaları ve efektif yönetim, şirket ile kamu teşebbüslerinde lider olma konusundaki programları geliştirerek, THİNKTANK adlı üç aylık dergi yayımlamaktadır. Dossier 2 The mission of the analysis and research centre THINKTANK is to provide Polish leaders in business and public administration with the inspiration and the tools for better decision-making. THINKTANK conducts projects relating to public policy as well as leadership and innovation in firms and public institutions; it publishes reports and the THINKTANK quarterly magazine. 2012 THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB myŚli, które pomagają poDejmować lepsze Decyzje Ośrodek analityczny nowego typu, wspierający m.in. globalną ekspansję polskich firm Dyskusje • debaty • publikacje • kwartalnik THINKTANK • Network idei i dobrych rozwiązań Daha iyi kararlar almaya yarDim eDen Düşünceler /Polonya firmalarının küresel açılımını destekleyen yeni tip analiz merkezi Tartışma • açık oturum • yayınlar • THİNKTANK adlı üç aylık dergi • Ülkü ve iyi çözümler ağı iDeas which help with better Decision-making A new kind of analysis and research centre providing support among others for global expansion of Polish business Discussions • debates • publications • THINKTANK quarterly magazine Network of ideas and good solutions www.mttp.pl THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 Dossier 3 2012 THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB ❖ L i c Z B Y ❖ sayılar Polska ❖ L i c Z B Y ❖ sayılar ❖ L i c Z B Y ❖ sayılar ❖ LicZBY Turcja 600 lat relacji POLONYA - TÜRKİYE 600 Yillik İlişkiler Wielkość ma znaczenie / Büyüklüğün Önemi Vardır Turcja zajmuje 783 tys. km kw. (więcej niż jakikolwiek kraj UE; Francja ma 643 tys. km kw.). To 18 proc. terytorium obecnej UE i 2,5 razy więcej niż terytorium Polski. Rozmiar i strategiczne położenie pomiędzy Europą a Bliskim Wschodem wpływają na pozycję Turcji zarówno w Europie, jak i wśród wschodnich i południowych sąsiadów. Metropolia Stambuł z 13,5 mln mieszkańców jest 21. miastem świata, któremu w Europie dorównuje jedynie Londyn z przedmieściami (12,2 mln). Gdyby Turcja weszła do UE, byłaby drugim pod względem populacji państwem członkowskim (ponad 79 mln mieszkańców), ustępując jedynie Niemcom (81 mln, Polska z 38 mln to szósty kraj UE pod względem populacji). Populacja turecka jest młoda (28 lat), mediana europejska to 40,9 lat (np. Niemcy 45, Francja 40, Polska 38,8). Członkostwo Turcji mogłoby więc znacznie odmłodzić Europę. / Türkiye'nin yüzölçümü 783 bin kilometre karedir (herhangi Avrupa ülkesinden daha büyüktür; örn. Fransa'nın yüzölçümü 643 bin km. karedir). Öyleyse Türkiye, Avrupa Birliği'nin mevcut yüzölçümünden %18'ine eşit olup, Polonya’nınkinden ise 2,5 kat büyüktür. Büyüklüğü ve Avrupa ile Orta Doğu arasındaki stratejik konumu, Türkiye'nin hem Avrupa'da hem de doğu ve güney komşuları arasındaki önemini etkiler. Nüfusu 13,5 milyon olan büyükşehir İstanbul, dünyanın 21. şehridir. Avrupa'da kenar sentleri dahil olmak üzere ancak Londra’yla (nüfusu 12,4 milyon) karşılaştırılabilir. Türkiye AB üyesi olsaydı, nüfus açısında nüfusu 81 milyon olan Almanya'dan sonra ikinci üye (nüfusu 79 milyon üstündedir) olacaktı. Nüfusu 38 milyon olan Polonya AB ülkeleri arasında altıncı yer almaktadır). Türk nüfusu gençtir (yaş ortalaması 28). Avrupa yaş ortalaması 40,9 (örn. Almanya 45, Fransa 40, Polonya ise, 38,8). Türkiye'nin üyeliği Avrupa'yı çok gençleştirebilecek. 14 % ok. O tyle wzrosłyby zarówno populacja, jak i terytorium UE, gdyby dołączyła do niej Turcja. / Türkiye AB üyesi olsaydı, hem AB nüfusu hem de yüzölçümü bu oranda artacaktı. Polska – Turcja: potencjał jeszcze niewykorzystany / Polonya - Türkiye: Henüz Yararlanılmamış Potansiyel Wymiana handlowa Turcji z Polską prawie się potroiła – z 2 mld dol. w 2004 r. do 5,6 mld dol. w roku 2011. W 2011 r. znacznie wzrósł polski eksport (o 32,6 proc.), co przy umiarkowanym wzroście importu (8,6 proc.) doprowadziło do bezprecedensowej nadwyżki polskiego eksportu na poziomie 978 mln dol. Polska wysyła do Turcji głównie wyroby przemysłu elektromaszynowego (ok. 63 proc.), chemicznego (14 proc.) oraz artykuły rolno-spożywcze (12 proc.). Turcja z kolei eksportuje do Polski wyroby przemysłu elektromaszynowego (ok. 40 proc.), lekkiego (ok. 30 proc.), chemicznego (ok. 10 proc.) i rolno-spożywczego (ok. 9 proc.). THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 Dossier / Türkiye - Polonya arasındaki ticaret hacmi 2004'de 2 milyar dolardan 2011'de 5,6 milyar dolara kadar, yani üç kat artmıştır. 2011 yılında Polonya ihracatı önemli derecede artmıştır (%32,6). İthalatın artışı oldukça küçükken (%8,6), ilk defa ihracatta 978 milyon dolar tutarındaki fazlalık kaydedilmiştir. Genellikle elektrik ve makine sanayi ürünleri (ykl. %63), kimyasal maddeler (%14) ve gıda maddeleri (%12) Polonya'dan Türkiye'ye ihraç edilmektedir. Elektik ve makine sanayi ürünleri (ykl. %40), hafif sanayi ürünleri (ykl. %30), kimyasal maddeler (ykl. %10) ve gıda maddeleri (ykl. %9) ise, Türkiye'den Polonya'ya ithal edilmektedir. 4 2012 THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB ❖ L i c Z B Y ❖ sayılar ❖ L i c Z B Y ❖ sayılar ❖ L i c Z B Y ❖ sayılar ❖ LicZBY Środkowoeuropejski lider wzrostu / Orta Avrupa'da Kalkınma Lideri Polska w ostatniej dekadzie rozwijała się równie szybko jak Turcja (4,2 proc. wzrostu w latach 2001–2008, w 2009 r. jedyny kraj w UE, który odnotował wzrost). W latach 2008–2011 skumulowany wzrost PKB Polski wyniósł 15,8 proc. – najwięcej na całym kontynencie. Siłą gospodarki jest duży rynek wewnętrzny, rosnący udział eksportu w PKB (42 proc., czyli na poziomie Niemiec; w Turcji jest on dwukrotnie mniejszy) oraz inwestycje infrastrukturalne i wykorzystanie funduszy UE na rozwój kraju. W ciągu ostatniej dekady wartość eksportu polskich produktów i usług wzrosła trzyipółkrotnie. Rosnące znaczenie eksportu w gospodarce skłania polskie przedsiębiorstwa do poszukiwania sojuszy na kluczowych rynkach. / Son on yıl içinde Polonya da çok hızlı gelişmekteydi (2001-2008 yılları arasında %4,2 oranındaki artış kaydedilmiştir; 2009 yılında ise, AB ülkeleri arasında artış kaydeden tek ülkeydi). 2008-2011 döneminde, birikilmiş GSMH'nın artış oranı %15,8 idi - Avrupa kıtasında en büyük artış. Büyük iç piyasa, GSMH'da artan ihracat payı (%42, yani Almanya düzeyinde; Türkiye'de iki kat daha küçüktür) ve altyapı yatırımlar ile AB fonlarının kalkınma için kullanılması, Polonya ekonomisinin gücünü oluşturur. Son on yıl içinde, Polonyalı ürün ile hizmetlerin değeri üç buçuk kat artmıştır. İhracat payının ekonomimizde artışı, Polonya firmalarını anahtar pazarlarda ortaklar aramaya teşvik etmektedir. Dobrze wykorzystana dekada prowadzi rozległą i bardzo •Turcja aktywną politykę zagraniczną. ❖ İyi kullanılmış en son on yıl Tempo wzrostu PKB w Polsce, Turcji i UE (1991–2011) GSMH'nın Polonya, Türkiye ve AB'de artışı (1991–2011) Polska jest w relacjach globalnych znacznie mniej ekspansywna. /Türkiye çok kapsamlı ve yapıcı dış politikayı 12 10 8 6 4 2 gütmektedir. Polonya ise, büyüme açısından daha az ilerleme hızını kaydetmektedir. 0 -2 -4 -6 -8 Źródło / Kaynak: Worldbank Polska / Polonya Turcja / Türkiye UE / AB Wpływowa potęga średniego szczebla / Orta Boy Nüfuzlu Güç Będąc 17. gospodarką świata (PKB pod względem parytetu siły nabywczej) Turcja stała się jedną z najbardziej wpływowych gospodarczych potęg średniego szczebla. W ciągu ostatniej dekady wzrost PKB wynosił średnio 5 proc. rocznie. Napędzały go zarówno rosnący rynek wewnętrzny, jak i aktywna obecność za granicą oraz ekspansja gospodarcza np. w Afryce i Azji Środkowej, a także Ameryce Południowej. Dziś Turcja jest 13. pod względem atrakcyjności krajem do lokowania inwestycji w regionie. Jest też drugim na świecie po Chinach krajem pod względem liczby inwestycji infrastrukturalnych realizowanych poza granicami kraju – turecka firma buduje np. warszawskie metro. Ambicją kraju jest zostanie jedną z 10 gospodarek świata, co oznaczałoby prześcignięcie m.in. Hiszpanii, Włoch czy Francji. THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 Dossier / Ekonomi büyüklüğü bakımından dünya çapında 17. yer alan Türkiye (alım gücü açısından kişi başına GSMH'ya göre yapılmış sıralama) orta boy, en etkileyici ekonomilerden biri olmuştur. Son on yıl içinde GSMH %5 oranında ortalama olarak artıyordu. Gerek hızlı gelişmekte olan iç piyasa, gerekse, yurtdışı yatırımlar, gerekse de Afrika, Orta Asya ve Güney Amerika'ya yönelik ihracat kampanyası, GSMH'nın hızlı artışını sağlamıştır. Halen Türkiye, yatırımların bölgede gerçekleştirilmesi istenen 13. ülkedir. Ayrıca Türkiye, Çin'den sonra, yurtdışında gerçekleştirilmekte olan altyapı yatırım sayısı açısından dünya çapında ikinci yer almaktadır (örn. Varşova metrosu bir Türk firmasınca inşa edilmektedir). Türkiye, dünyanın 10 en büyük ekonomiden biri olmak istemektedir. Böyle olursa, İspanya, İtalya ve Fransa geride bırakılacak. 5 2012 THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB nowe partnerstwo Polska i Turcja Potrzebny lepszy pomysł na wzajemne relacje autorzy: Małgorzata Bonikowska, Paweł Rabiej, THINKTANK Dzisiejsza Turcja mało przypomina tę znaną z lat 90. Szczególnie ostatnia dekada była dla tego państwa okresem wzrostu – zarówno gospodarki, jak i znaczenia na arenie międzynarodowej. Polska, zajęta wzmacnianiem swojej pozycji w UE, dostrzegła skalę tych zmian, ale nie zaproponowała konkretów. Wciąż nie jest za późno na zbudowanie silniejszych relacji polsko-tureckich. Trzeba jednak wiedzieć po co. Patrząc na cieśninę Bosfor z pałacu Topkapi, gdzie przez kilka stuleci mieszkali otomańscy władcy, jednocześnie dostrzega się Europę i Azję, przeszłość imperium i współczesność modernizującej się republiki. Miniona świetność chrześcijańskiej stolicy cesarstwa bizantyjskiego splata się z teraźniejszością İslambol, czyli „miasta islamu”. Najważniejszy zabytek Stambułu – Hagia Sophia, przez tysiąc lat największa świątynia chrześcijańskiego świata – do dziś pozostaje wzorem dla twórców kościołów i meczetów. Budowla ta dobrze symbolizuje Turcję jako państwo łącznik, stojący na dwóch nogach – azjatyckiej i europejskiej. przestrzeni polityczno-społecznej na wzór amerykański. Polityka zagraniczna była wyznaczana przez strategiczny sojusz ze Stanami Zjednoczonymi w opozycji do Związku Radzieckiego, aktywne członkostwo w NATO (od 1952 r., co łączyło się z utrzymywaniem własnej siły militarnej), a także neutralne relacje z sąsiadami (w większości państwa islamskie) oraz dążenie do maksymalnego zbliżenia z jednoczącą się Europą. Wniosek o członkostwo we Wspólnocie Europejskiej Turcja złożyła już w 1960 r.; w 1999 r. została oficjalnym kandydatem do UE, a w 2005 r. rozpoczęła negocjacje akcesyjne. W nowym stuleciu zdarzyło się wiele rzeczy, które modyfikują ten kurs1. Po dojściu do władzy w 2002 r. Partia Sprawiedliwości i Rozwoju (Adalet ve Kalkınma Partisi – AKP) kierowana przez Recepa Erdoğana zakwestionowała linię polityczną kemalistycznych poprzedników. Nowy rząd postawił na rozwój i ekspansję ekonomiczną w regionie, aktywnie zainteresował się sprawami innych krajów, zwłaszcza państw Bliskiego Wschodu. Politykę zagraniczną wzbogaciły nowe wektory określane O co gra Turcja? Dziś rodzi się nowy kształt tureckiego państwa. Marszałek Mustafa Kemal, Atatürk, czyli „ojciec wszystkich Turków” – architekt niepodległej republiki i pierwszy prezydent, zaprojektował ją jako silne, laickie państwo religijnego społeczeństwa. Przez lata do najważniejszych celów rządu należały: demokratyzacja, modernizacja, rozwój ekonomiczny i organizacja THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 Dossier 6 2012 THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB nowe partnerstwo Turcja stała się światowym graczem średniej kategorii, co zmieniło jej priorytety geopolityczne. Dziś buduje własną przestrzeń polityczno-gospodarczo-społeczną. Polska powinna wyciągnąć z tego wnioski. mianem „koncepcji strategicznej głębi”, m.in. polityka „zero problemów z sąsiadami” (rozwiązywanie kwestii spornych przez dialog, wspieranie rozwoju, dobrobytu i ekonomicznej niezależności państw ościennych) oraz dążenie do odgrywania roli lidera krajów muzułmańskich. Jednocześnie Turcja zaczęła szerzej wychodzić w świat (Afryka, Ameryka Południowa, Środkowy Wschód) – m.in. poszukując dostępu do surowców i rynków zbytu. UE zeszła na dalszy plan, zwłaszcza od kiedy negocjacje akcesyjne zostały spowolnione, a potem zamrożone (otwarto do tej pory tylko 13 z 33 rozdziałów, a zamknięto jeden). Sytuacja w najbliższym otoczeniu Turcji także się zmienia. Zaangażowanie w „arabską wiosnę”, mediacje polityczne w państwach muzułmańskich oraz wsparcie przemian w Syrii zbliżyły Turcję do Zachodu, ale doprowadziły do ochłodzenia relacji z częścią sąsiadów (Syria, Iran). Rywalizacja o eksploatację złóż gazu we wschodnim basenie Morza Śródziemnego wzmogła napięcie w stosunkach z Izraelem. W najtrudniejszym położeniu stawiają jednak Turcję działania Iranu – politycznego konkurenta o „rząd arabskich dusz”. Politykę sąsiedzką Turcji można więc raczej dziś określić jako „zero spraw wokół nas bez nas”. Dzięki ostatniej dekadzie szybkiego wzrostu (średnio 8 proc. PKB rocznie) pod stabilnymi rządami Turcja wzmocniła swoją pozycję międzynarodową, czego zwieńczeniem było jej wejście w 1999 r. do grupy G20. Choć Turcja nie należy do BRIC, stała się średniej wielkości mocarstwem globalnym, którego horyzont działania nie ogranicza się do regionu2. Zwiększyła wpływy na światowej scenie politycznej, aktywnie uczestniczy w organizacjach międzynarodowych (m.in. w ONZ czy Organizacji Współpracy Islamskiej) oraz rozwija dyplomację ekonomiczną (tureckie firmy zajmują drugie miejsce po chińskich pod względem liczby inwestycji realizowanych za granicą). Wiele z tych faktów umknęło uwadze Europejczyków. Od lat 90. XX stulecia postrzegają oni Turcję stereotypowo – jako państwo przyjazne i stabilne, ale mało zamożne i mentalnie odległe. Także duża część polskiego społeczeństwa, w tym elit politycznych, kojarzy Turcję powierzchownie: z wakacjami, tanimi tekstyliami, kulturą islamu i zagrożeniem nielegalną migracją. Brak wiedzy na temat THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 Dossier UE ma wiele obaw wobec akcesji Turcji, ale w dłuższej perspektywie wiele straci na tureckim dryfie w inną stronę. Polska może odegrać ważną rolę w sformułowaniu optymalnego pomysłu na europejsko-tureckie relacje i wypracować nową jakość własnych stosunków z Turcją. współczesnej kondycji kraju utrudnia ocenę sytuacji i nie pozwala wyciągać strategicznych wniosków politycznych. Warto dostrzec kilka czynników. Co determinuje przyszłość Turcji? Po pierwsze, Turcja stała się znacznie silniejszym graczem politycznym i gospodarczym, „sworzniem geopolitycznym”, jak to już w 1997 r. przewidział Zbigniew Brzeziński3. Silnie oddziałuje i stabilizuje region. Prowadzi aktywną i jasno zdefiniowaną politykę. Dostosowuje ją do okoliczności, potrafi wyjść poza utrwalone schematy (np. ma dziś dobre relacje z Rosją). Jest najbliższym Europie dużym (prawie 80 mln mieszkańców) i szybko rozwijającym się rynkiem. Stawia na intensywny wzrost i nowe technologie. Po drugie, Europa przestała być dla Turcji jedynym wyborem. Choć tureckie tablice rejestracyjne wyglądają na unijne, a prasa z satysfakcją odnotowuje każdy przejaw popularności Turcji w Europie, splendor Europy zbladł. Sprzyjają temu kryzysy w Europie – ekonomiczny i ideowy. Tym, co wciąż trzyma Turcję przy Unii, jest fakt, że Europa pozostaje wzorcem modernizacji państwa i najlepszych standardów. Nie bez znaczenia są także relacje gospodarcze: 46 proc. tureckiego eksportu i 39 proc. importu przypada na kraje UE; Turcja jest szóstym partnerem handlowym Unii z obrotami 3,6 proc. ogółu handlu, a z Europy pochodzi ok. 80 proc. bezpośrednich inwestycji zagranicznych w tym kraju. Ale i to się zmienia – w bilansie handlowym Turcji rośnie znaczenie wymiany z Azją i Ameryką Południową. 7 2012 THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB Turcja jest dla Polski głównym partnerem gospodarczym z obszaru Bliskiego Wschodu i Azji. W latach 2008–2011 wartość polskiego eksportu do Turcji wzrosła o 86 proc. (czyli blisko 9-krotnie szybciej niż przeciętnie, do 3,3 mld dol.), natomiast poziom importu z Turcji w roku ubiegłym wyniósł 2,3 mld dol. i był o 8,2 proc. niższy niż w przedkryzysowym roku 2008. Mimo że handel między Polską a Turcją rośnie dynamicznie (…), nadal jego skala nie odpowiada potencjałom obu gospodarek, które należą do najszybciej rozwijających się w regionie Europy. (…) Na Polskę i Turcję patrzeć trzeba nie tylko jako na coraz bardziej interesujące rynki zbytu towarów. Firmy polskie i tureckie mogą stać się ważnymi partnerami w ekspansji na rynki krajów trzecich w regionie Europy Środkowej i Wschodniej oraz Bliskiego i Środkowego Wschodu. We wzajemnych obrotach towarowych w ujęciu wartościowym znaczącą rolę odgrywają międzynarodowe korporacje. Jest to powszechnie występująca tendencja w epoce zglobalizowanej gospodarki. Chętnie widzielibyśmy jednak większą aktywność innych sektorów, w tym przedsiębiorców z sektora MŚP. WALDEMAR PAWLAK [wicepremier RP, minister gospodarki], fragment wystąpienia podczas polsko-tureckiego forum biznesowego 16 maja 2012 r. w Warszawie Po trzecie, decyzje Turcji w coraz mniejszym stopniu zależą od Europy. Im Turcja staje się silniejsza i bardziej niezależna, tym większe ma pokusy innej drogi rozwoju. Tymczasem Europie coraz trudniej się porozumieć, także w sprawie relacji z Turcją. Zwolennikami członkostwa Turcji w UE są (każde z innego powodu): Hiszpania, Włochy, Wielka Brytania, Litwa i Polska. Tradycyjni przeciwnicy to przede wszystkim Francja, Niemcy, Austria, Cypr i Grecja. Brak zdecydowania i jasnej wizji, jakiego rodzaju THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 Dossier 8 stosunków z tym krajem Europa tak naprawdę chce, będą skłaniać Turcję do poszukiwania nowych politycznych pomysłów na swoją przyszłość oraz nowych partnerów, przede wszystkim w najbliższym sąsiedztwie, czyli na Środkowym i Bliskim Wschodzie. Jest to tym bardziej prawdopodobne, że gospodarcza ekspansja w globalnym świecie przychodzi tureckim firmom dość łatwo. Chcąc ją wesprzeć, tylko w Afryce w ciągu ostatnich dwóch lat rząd otworzył 22 nowe ambasady, by spozycjonować się wśród afrykańskich elit jako alternatywa dla Chin. Po czwarte, w wymiarze społecznym Turcja będzie poszukiwać własnej drogi, balansując pomiędzy wartościami islamu i świata zachodniego oraz popularyzując swój model polityczno-społeczny w krajach arabskich. Turcja nie jest krajem arabskim, nie chce być także określana jako kraj muzułmański. Islam sunnicki i alewici to oficjalnie 99 proc. społeczeństwa, obowiązuje jednak doktryna laickiego państwa, a ustrój opiera się na zachodnich wzorcach i wyraźnych odniesieniach do europejskich wartości (demokracja, państwo prawa). Turcja wypracowała wyjątkowe połączenie konserwatyzmu i modernizacji, religijności i laickości, demokracji zachodniej i elementów orientalnych, które może być wzorcem dla wielu krajów muzułmańskich, dla których Europa jest mentalnie zbyt odległa, a model świeckiego i demokratycznego państwa trudny do wdrożenia4. Co więcej, Turcja będzie wzmacniać własną „miękką siłę”, która może albo być w harmonii, albo rywalizować z europejską soft power w świecie islamu. Po piąte, Turcja będzie też wzmacniać swoją „twardą siłę”, m.in. poprzez aktywność i rosnącą pozycję w NATO („południowa kotwica”)5 oraz poprzez różne formy działań, w których niektórzy dostrzegają realizację doktryny neoosmanizmu, czyli występowania Turcji jako samodzielnego, głównego gracza w wielokulturowej przestrzeni cywilizacyjnej (tzn. bloku państw pod jej 2012 FOT.: ministerstwo gospodarki nowe partnerstwo THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB nowe partnerstwo przywództwem, który mógłby stać się alternatywą dla członkostwa w UE). Elementem budowania hard power mogą być sukcesy gospodarcze. Według rządowej strategii w 2023 r. (stulecie republiki) Turcja ma się stać m.in. 10. gospodarką świata z dochodem na głowę mieszkańca w wysokości 25 tys. dol.6 To możliwe, choć słabością Turcji jest np. prawie całkowite uzależnienie energetyczne od Rosji (ok. 85 proc. importu), a także stosunkowo niski udział eksportu w PKB. skutecznej transformacji ustrojowej i ekonomicznej dla świata zachodniego.Mimo dobrych relacji politycznych polsko-tureckie kontakty gospodarcze nie są zbyt intensywne. Co prawda, wymiana handlowa prawie się potroiła (z 2 mld dol. w 2004 r. do 5,6 mld dol. w 2011 r.), a obroty handlowe dorównują obrotom z Norwegią, Danią czy Austrią, ale inwestycje po obu stronach są małe. Szacowana wartość ulokowanego w Turcji polskiego kapitału to niecałe 20 mln dol. (81 firm, najwięcej zainwestowały grupa kapitałowa Selena, spółki MPN EE, firmy Smyk oraz X-Broker, Asseco, Polpharma). Ministerstwo Gospodarki RP prowadzi w Turcji dwa programy promocji branżowej (odzież i galanteria skórzana, kosmetyki). W badaniu ankietowym zrealizowanym przez resort w 2011 r. 11 na 16 urzędów marszałkowskich wskazało zasadność promocji gospodarczej właśnie w Turcji (najwięcej głosów po Chinach). Ponadto w 2011 r. resort gospodarki wybrał Turcję jako jeden z pięciu rynków priorytetowych. Co może pomóc zintensyfikować kontakty gospodarcze? Na pewno potrzebne są działania promocyjne i informacyjne skoncentrowane na sześciu obszarach branżowych. Pierwszy to handel produktami spożywczymi oraz komponentami, m.in. dla przemysłu samochodowego i samolotowego, budowlanego, energetycznego. Drugi to wpisanie się w turecką strategię zwiększania innowacyjności FOT.: PAWEŁRABIEJ, JUPITERIMAGES Polska – Turcja: gospodarcze szanse To, czego nie chce dostrzec w Turcji zjednoczona Europa, może zobaczyć Polska. W maju 2009 roku szefowie rządów Polski i Turcji przyjęli deklarację o „strategicznym partnerstwie”. Ministrowie gospodarki i przedstawiciele biznesu spotykają się regularnie od trzech lat na corocznych forach. Oba kraje zbliża nie tylko transformacja (podobnie duża skala zmian), ale także 600 lat relacji. Łączy je też szacunek dla przeszłych dokonań (Imperium Otomańskie jako jedyne państwo nigdy nie uznało rozbiorów Polski), a także wzajemna ciekawość swojej teraźniejszości. Oba kraje czerpią z kilku stuleci tradycji adaptowania cywilizacyjnych wzorców Wschodu i Zachodu. Turcja ma dziś co prawda silniejszą niż Polska pozycję w globalnym świecie, ale to Polska jest członkiem UE oraz wzorem THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 Dossier 9 2012 THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB • zintensyfikować bezpośrednie kontakty regionów i firm oraz zadbać o wspólne stoiska narodowe na targach branżowych (można tu np. naśladować działania Niemiec); • wspierać promocyjne i operacyjne (zwłaszcza przez resorty gospodarki oraz spraw zagranicznych) działania tych polskich firm, które mają pozycję na rynkach zagranicznych i możliwości inwestycyjne, a są zainteresowane rynkiem tureckim; • stworzyć parasol polityczny dla dużych kontraktów polsko-tureckich, w tym w sektorze publicznym (energetyka, infrastruktura transportowa, przemysł zbrojeniowy, technologie związane z bezpieczeństwem); • połączyć promocję gospodarki z promocją polskiej kultury, prawie zupełnie nieobecną w Turcji mimo wielowiekowych tradycji relacji między państwami. Kultura jest ważnym elementem polskiej „miękkiej siły” i może być doskonałą dźwignią rozwoju kontaktów biznesowych. Okazją do tych działań będzie w 2014 r. Rok Polski w Turcji. • wspierać działania podmiotów gospodarczych poszukujących partnerów do inwestowania w kontrakty infrastrukturalne na rynkach trzecich, np. w Iraku. Turcy mają bowiem doskonałe kontakty w krajach sąsiednich, a jednocześnie poszukują partnerów gospodarczych (także z Polski) do realizacji takich kontraktów. gospodarki (m.in. rola designu). Trzeci – rozwój dużych przedsięwzięć biznesowych w energetyce i zielonych technologiach (np. oferowanych przez klaster GreenEvo). Czwarty to dostawa technologii i sprzętu dla przemysłu tureckiego, zwłaszcza dla sektora zbrojeniowego (np. radary pokładowe i lotnicze), energetyki i ochrony środowiska. Piąty – wchodzenie polskich firm doradczych w konsorcja do przetargów na realizację projektów typu Technical Assistance dla tureckiej administracji, finansowanych w ramach funduszu przedakcesyjnego IPA (Turcja otrzymuje ok. 50 proc ogółu tych środków). Szósty to rozwój turystyki, która jest drugim po eksporcie źródłem tureckich przychodów (23 mld dol. w 2011 r.), zwłaszcza zwiększenie współpracy operatorów przy zrównoważeniu bilansu (obecnie jest negatywny dla Polski), a także wykorzystanie możliwości inwestycji tureckich firm w polską infrastrukturę hotelową. Ponadto warto zwiększyć aktywność rządu oraz samorządu. Należy: • poszerzyć listę branż wspieranych przez MG (komponenty samochodowe, produkty spożywcze, informatyka, zielone technologie, energetyka, turystyka, produkty farmaceutyczne) oraz systematycznie promować polskie produkty i marki; THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 Dossier 10 2012 FOT.: JUPITER IMAGES, PAWEŁ RABIEJ, www. t24.com.tr, www.zigetvar.com nowe partnerstwo THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB FOT.: Radek Pietruszka, PAP nowe partnerstwo Potrzebne jest również: wsparcie polityczne i operacyjne agend rządowych oraz struktur pozarządowych w kontekście Turcji, m.in. intensyfikacja działań polsko-tureckich izb przemysłowo-handlowych, zwłaszcza Polish Turkish Business Council (umowa TOBB-KIG), zwiększenie zaangażowania polskich i tureckich organizacji biznesowych (m.in. PKPP Lewiatan, TUSIAD, TISK) i wsparcie budowania partnerstw i porozumień z tureckimi organizacjami biznesowymi oraz wynikających z nich działań, intensywniejsza promocja sieci COI (Centra Obsługi Inwestora) w Polsce, które mają możliwości wsparcia informacyjno-doradczego dla polskich firm interesujących się rynkiem tureckim, a wciąż są mało znane. Warto także rozważyć stworzenie w ramach Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych struktury nastawionej na prowadzenie roboczych kontaktów pomagającej firmom uruchamiać w Turcji projekty biznesowe. Wreszcie należy wzmocnić współpracę polskiej i tureckiej administracji oraz ekspertów w zakresie budowania instytucji (institution building) i wprowadzania zmian wynikających z akcesji Turcji do UE. Polska ma w tej dziedzinie świeże doświadczenia. Ciekawą perspektywę kontaktów mogłyby przynieść projekty twinningowe między urzędami centralnymi i samorządami w ramach działań przedakcesyjnych, które dają możliwość przekazywania polskich doświadczeń transformacyjnych nie tylko bezpośrednio do Turcji, ale także pośrednio – poprzez partnerstwa tureckich instytucji z organizacjami w innych krajach regionu. Trzeba ponadto zadbać o współpracę akademicką. Edukacja jest jedynym z priorytetów tureckiego rządu, a tureckie uczelnie przyciągają naukowców z całego świata. Polskie placówki edukacyjne cieszą się w Turcji dobrą opinią. Polska jest dla młodych Turków według statystyk programu Erasmus drugim po Niemczech preferowanym miejscem THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 studiów w UE. Warto, aby resort nauki i szkolnictwa wyższego zwrócił większą uwagę na tureckich partnerów i wspólnie stymulował uczelnie obu krajów do zintensyfikowania projektów badawczych oraz zwiększania wymiany studentów i kadry, m.in. w ramach programów unijnych. Europa musi zdecydować, jak postrzega Turcję i jakich relacji pragnie. Ale ma na to coraz mniej czasu. Miejsce na szerszy plan polityczny W interesie Polski i UE jest utrzymanie Turcji blisko Europy. Leży to również w interesie Turcji. Jednym z kluczowych kierunków polskiej strategii zagranicznej jest wspieranie procesu rozszerzenia Unii oraz promowanie relacji z krajami kandydackimi, w tym z Turcją7. Zasadne jest zatem pytanie: czy we wzajemnych relacjach jest miejsce na szerszy polityczny sojusz polsko-turecki? Polska Wielu polskich przedsiębiorców już dostrzegło zalety tureckiej gospodarki. Jest to kraj o najmłodszym społeczeństwie w Europie i – co ważne – coraz lepiej wykwalifikowanym. Kluczowe mogą być rozbudowane powiązania handlowe i kapitałowe Turcji z państwami UE, Azji Centralnej i Bliskiego Wschodu czy strategiczne położenie dla tranzytu surowców energetycznych oraz bogate zasoby naturalne. Już dziś polskie firmy Selena, Asseco czy Polpharma zainwestowały w Turcji; Rafako i Rafamet są aktywnymi graczami w branży maszynowej, a PESA Bydgoszcz, Herbapol Pruszków i inne wchodzą na ten rynek. W 2014 r. przypada 600. rocznica nawiązania polsko-tureckich stosunków dyplomatycznych. To dobry czas na budowę nowej jakości w naszych relacjach. Ilona Antoniszyn-Klik [wiceminister gospodarki] Dossier 11 2012 THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB nowe partnerstwo Ahmet Davutoğlu [minister spraw zagranicznych Turcji], Nowa wizja, Polityka zagraniczna, 20 maja, 2010 r. Polska wskazała Turcję jako rynek perspektywiczny, ale aby odnieść tam sukces gospodarczy, musi wykazać także inicjatywę polityczną. W innym przypadku Turcja nie postawi na Polskę. W Turcji współpraca biznesu i polityki nie ma charakteru deklaratywnego; ekonomizacja polityki zagranicznej jest jednym z silnych atutów tureckiej gospodarki. Za aktywnością polskiego resortu gospodarki powinny pójść zatem działania dyplomacji ekonomicznej, kulturalnej i społecznej w Turcji i na rzecz Turcji. Polska jest dla Turcji naturalnym sojusznikiem ze względu na brak bezpośrednich kwestii spornych, znaczenie dla europejskiego bezpieczeństwa oraz historyczne relacje (te czynniki dostrzegła już Litwa)8. Turcja THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 wskazała Turcję jako rynek perspektywiczny, ale aby odnieść tam sukces gospodarczy, musi wykazać także inicjatywę polityczną. Dossier 12 mogłaby mieć w Polsce strategicznego partnera w Europie, znacznie bliższego niż Hiszpania, Włochy czy Wielka Brytania. Polska mogłaby odgrywać aktywniejszą rolę jako sojusznik Turcji – skupić się na obszarach priorytetowych dla Polski i całej UE (np. energia). Mocniej związać oba państwa może polityka sąsiedztwa. Polska stara się popularyzować swoje doświadczenia transformacji gospodarczej i instytucjonalnej w innych krajach, angażuje się we wspieranie przemian demokratyzacyjnych m.in. w Tunezji i Libii9. Turcja robi podobnie i choć konsekwentnie zaznacza swą odmienność od świata arabskiego, muzułmanie przyjmują to duchowe przywództwo z mniejszą nieufnością niż przywództwo zachodnie. Ankara będzie dążyła do nawiązania bliskich politycznych i ekonomicznych stosunków z nowymi władzami tych państw. Jednocześnie aktywność Turcji jest utrudniona poprzez resentymenty historyczne, które wymagają delikatnego podejścia i odbudowania relacji. Polska nie ma tych obciążeń, ale gorzej zna świat i kulturę islamu. Łączącą oba kraje inicjatywą mogłoby być polsko-tureckie partnerstwo i współpraca w budowaniu podstaw demokracji i transformacji ustrojowej w państwach „arabskiej wiosny”. Ogłoszenie nowej polsko-tureckiej inicjatywy mogłoby być jednym z elementów nadających konkretny wymiar obchodom rocznicy 600-lecia stosunków dyplomatycznych w 2014 r. PERSPEKTYWA ZMIAN Dróg, którymi mogą pójść Turcja i Europa, jest wiele. Przyszłość mieści się jednak pomiędzy skrajnymi scenariuszami. Albo zakotwiczona w zachodniej demokracji Turcja stanie się sojusznikiem UE i „budowniczym mostów” pomiędzy Zachodem a Orientem10, który wzmocni unijną „jedność w różnorodności” i zlikwiduje nieformalne dziś kryterium członkostwa – wyznanie11, 2012 FOT.: WIKIMEDIA COMMONS Po pierwsze, Turcja pragnie spełnić wszystkie warunki członkostwa w UE i zamierza stać się wpływowym jej członkiem do 2023 r. Po drugie, będzie dążyć do integracji regionalnej poprzez współpracę w sprawach dotyczących bezpieczeństwa i gospodarki. Po trzecie, będzie chciała odgrywać wpływową rolę w rozwiązywaniu konfliktów w regionie. Po czwarte, będzie aktywnie zaznaczać swoją obecność na arenie międzynarodowej. I po piąte – zacznie być ważnym podmiotem w organizacjach międzynarodowych oraz stanie się jedną z dziesięciu największych gospodarek na świecie. Aby osiągnąć powyższe cele, Turcja musi osiągnąć postępy we wszystkich kierunkach i na wszystkich płaszczyznach, interesować się każdą kwestią dotyczącą stabilizacji na świecie i przyczynić się do jej utrzymania. THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB nowe partnerstwo albo okaże się niewygodnym sąsiadem Europy, który w wyniku zaniedbań i lęków UE skoncentruje się na własnej grze, niekoniecznie na europejskich warunkach. Europa musi zdecydować, jak postrzega Turcję i jakich relacji pragnie. Ale ma na to coraz mniej czasu – niebawem Turcja będzie mieć wystarczająco dużo miękkiej i twardej siły, by pójść własną drogą. By dokonać dobrego wyboru, Europa powinna przede wszystkim zauważyć, jak bardzo współczesna Turcja różni się od obrazu tego kraju, który wciąż dominuje w europejskim myśleniu. Polska może łatwiej wyjść poza takie stereotypowe postrzeganie – choćby dlatego że przez lata także była jego ofiarą. ■ 1 Więcej na ten temat: What does Turkey think?, edited by Dimitar Bechev, European Council on Foreign Relations, London, June 2011. 2 Więcej: Adam Balcer, Turkey goes global: implications for the EU, DemosEUROPA, czerwiec 2012. 3 Zbigniew Brzeziński, Wielka szachownica, Bertelsmann Media, Warszawa 1999 (wyd. amerykańskie: 1997). 4 Więcej: Günter Verheugen, Meeting the Geopolitical Challenges of the Arab Spring: A Call for a joint EU-Turkish Agenda, TEPAV, styczeń 2012. 5 Zbigniew Brzeziński, Wielka szachownica, op. cit. 6 Strategia gospodarcza Turcji, 2010. 7 Priorytety polskiej polityki zagranicznej 2012–2016, MSZ, maj 2012. 8 „Insight Turkey”, vol 14. SETA, lato 2012. 9 W lipcu 2012 r. MSZ otworzyło polsko-tunezyjski instytut przy Ambasadzie RP w Tunisie. 10 Taką koncepcję prezentuje m.in prof. Zbigniew Brzeziński w książce Strategic Vision: America and the Crisis of Global Power, wydanej w styczniu 2012 r. 11 Więcej: Turcja i Europa. Wyzwania i szanse, red. Adam Szymański, PISM, Warszawa 2011. FOT.: PAWEŁ RABIEJ Rekomendacje THINKTANK 1. P olsk a i Turc ja mogą wykorz ystać rocznicę 600 l at stosunków dyplomat ycznych, aby otworzyć nowy rozdział tej relacji, który uwzględni wzrost znaczenia obu państw na arenie międzynarodowej i ich wzmocniony potencjał gospodarczy. 2. P odstawą tego partnerst wa może się stać nowa inic jat y wa polit yczna, wykorzystująca polskie i tureckie doświadczenia transformacji ustrojowej i ekonomicznej. Powinno się ją połączyć z intensyfikacją kontaktów gospodarczych oraz działaniami dyplomacji kulturalnej i społecznej. THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 Dossier 13 2012 THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB İ ş b i rl i ğ i potans i yel i Polonya - Genişlemiş Avrupa'da Türkiye'nin Ortağı yazarlar: Małgorzata Bonikowska, Paweł Rabiej, THINKTANK Yirmi yıllık düzen dönüşümünden ve Avrupa Birliği'ne kök saldıktan sonra Polonya'nın uluslararası önemi artmış, siyaseti ise, daha çok boyutlu olmuştur. "Kuvvetli Avrupa'da Kuvvetli Polonya" yaklaşımı Avrupa Birliği'ne müktesebat süreci nedeniyle Avrupa'ya odaklanma eğilimi yerine geçmiştir. Kendi tercihlerini yeniden yapılandıran Türkiye de, bu değişiklikten yararlanabilecek. İki ülkemizin stratejik ekonomik-siyasi işbirliği, "Polonya Kuvveti"nin pekiştirilmesini, aynı zamanda da Türkiye'nin, genişlemekte olan yeni Avrupa'da büyük, sağlam bir müttefikini sağlayabilecek. Aralık 2011'de sona ermiş ve başarıyla gerçekleştirilmiş olan Avrupa Birliği Konseyi'nin Polonya Dönem Başkanlığı, Polonya'nın Avrupa oyuncusu olarak önemini artırdı. Avrupa Parlamentosu'nun il Polonyalı Başkanı olan Jerzy BUZEK'in devresi, ancak Avrupa Birliği'nde değil, AB dışında da Polonya'nın imajının olumlu ölçüde değiştirilmesine yol açtı. Dönemin Polonya Başbakanı, devresinin sonunda Türkiye'yi resmen ziyaret etti. Ziyareti sırasında, Brüksel'in Türkiye'ye ne kadar sıcak baktığını vurguladı. Devresi, Polonya'nın uluslararası hususlara yapıcı yaklaşımı ile zor uzlaşma yapma yeteneğinin sembolüydü. Polonya'da, halkımızın çeşitli fedakârlıkları, esnekliği ve becerikliliği gerektiren düzen dönüşümü 20 yılın fazlasından beri devam etmektedir. Ekonomimiz açık ve esnek olup, merkezi planlama sisteminde mevcut olmayan ve yeni kurulmakta olan şirketler değişiklikliklere hızlı ayak uydurmaktadır. Girişimcilik patlaması, kalıplaşmış örneklerin ötesine geçme THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 Dossier hazırlığı ve yeni şartlara kolay adapte olma yeteneği son yirmi yıl içinde kaydedilmekte olan ekonomi artışına yol açmıştır. Devletin ve şirketlerin oldukça düşük borçlanması, yabancı yatırımcıların gelmesi, özelleştirme süreçleri, girişimcilerimizin yaratıcılığı ve diğer AB ülkelerinde çalışma giderleriyle kıyasla göreceli düşük çalışma giderleri gibi unsurlar, Avrupa'ya nazaran efektif artış modelini oluşturur. Medeniyetlerin Kavşağında Polonya'daki dönüşüm, Türkiye'de ne kadar büyük değişiklikler yapıldığı çağrışımını doğurur. Beş yüzyıldan fazla devam eden ilişkiler ülkelerimizi yakınlaştırır, neticesinde müşterek geçmişin bilinci doğar. İki ülkemizin geçmişteki atılımlarına beslenen saygı (Polonya'nın yabancı ülkeler tarafından ele geçirilmesi Osmanlı İmparatorluğu'nca asla kabul edilmemişti) ve halen yaşadığımız günlerin merak edilmesi ülkelerimizi birleştirir. 14 2012 THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB İ ş b i rl i ğ i potans i yel i Polonya ve Türkiye'nin istikrarlı olarak gelişmekte olan ekonomisi ile iki ülkenin artmakta olan rolü, iki ülkenin çıkarları göz önüne alınarak, iki taraflı işbirliğinin yeni alanlarının hazırlanması için uygun bir zemin oluşturur. Ülkelerimizin Avrupa ve Asya yollarının kesiştiği noktadaki konumu da Polonya ile Türkiye'yi birleştirir. Doğu ile Batı, Kuzey ile Güney arasında bulunmuş olan ilk Polonya Cumhuriyeti, gerçek toplumsal ve kültürel karışımı oluşturur, üstelik yabancı ülkelerin hakimiyeti altında bulunması ve üç kısma parçalanması bu bu karışımı bir kat daha pekiştirirdi. Türkiye, Batı medeniyetinde Şark diyarı, doğu ülkeler için ise Batı'nın temsilcisi olarak algılanırdı. İki medeniyetin unsurlarını benimseyerek, bunları tamamen farklı, tekrar edilemez bir niteliğe dönüştürürdü. Bugünlerde, iki ülke birikimlerinden yararlanarak, aracı ve birleştirici unsur rolünü oynamakta, Doğu ve Batı medeniyetleri tarafından sunulmuş olan örneklerin birkaç yüzyıl süren adaptasyon geleneğine dayanmaktadır. milletler uğruna savaşırlardı. Avusturya'ya karşı ilan edilen Macar ihtilali bastırıldıktan sonra Türkiye'ye kaçıp Murat Paşa adıyla padişah ordusunda mareşal tayin edilen Jozef Bem yurtdışında verdiğimiz mücadelenin en parlak örneklerden biriydi. 1918 yılında bağımsızlığa kavuştuktan sonra Polonya'nın yüz ölçümü daha küçüktü. Fakat ancak 20 yıl sonra Hitler'in Almanya'sı, birkaç gün sonra ise Sovyetler Birliği Polonya'ya yeniden hücum etti. 1945 yılında, İkinci Dünya Savaşı bittikten sonra Polona ve diğer Orta ve Doğu Avrupa ülküleri, Sovyetler Birliği'nin etkisi altında bulunup, dinamik gelişen Batı Avrupa ülkelerinden Demir Perdeyle ayrılmıştır. Efektif olmayan, merkezden planlanan ekonomi ile sınırlı bağımsızlık nedeniyle savaş sonrası gelişme potansiyelimizden tam olarak yararlanması mümkün değildi. Buna rağmen diğer Sovyet Bloku ülkelerine nazaran Polonya'da serbest düşünce ve kendi idare imkânları nispeten genişti. Bunun sayesinde ülkemiz tarım ve sanayi devletleştirme kâbusundan kaçınabilmişti. Aynı zaman Avrupa'nın batı kısmındaki ülkeler savaş yaralarını hızlı kapatıp, yeni ülke birlikleri ve tek Avrupa pazarı tasarımları hazırlamaya başlıyordu. Seksenli yılların sonlarında Sovyet bloku çökmeye başladığında, 1980'de kurulmuş ve Lech Wałęsa tarafından yönetilmiş olan "Dayanışma" Sendikasının bünyesinde bulunan muhalif liderler, dönemin hükumetiyle Yuvarlak Masa görüşmeleri sırasında anlaşmışlardı. Gerek hükumet gerekse de muhalefet temsilcileri, devletin sağlam ve bağımsız olması gerektiğini vurguluyorlardı. Yapılmış olan anlaşma siyasi ve ekonomik dönüşümlere yol açtı. Ayrıca, Orta Avrupa'da yapılacak olan değişikliklere temel attı. Polonya Litvanya Birliği'nden Avrupa Birliği'ne Doğru Polonya devletinin tarihi 10. yüzyıla kadar uzanıyor, dolayısıyla Avrupa devletlerinin tarihine göre oldukça uzun sayılır. 16. ve 17. yüzyıllarda, birkaç milletin topraklarında oturduğu, iyi yönetilen, asilzadeler demokrasisi denilen ve Avrupa çapında yegâne olan yönetim modeline sahip olan Polonya, Litvanya ile birliği sayesinde yüz ölçümü bakımından Avrupa'nın en büyük devletiydi. Polonya Cumhuriyeti bir taraftan Avrupa'da Türklere karşı engel oluşturur, diğer taraftan da Türklerle iyi tanışarak, giyim, kuşam, mücevher, silah gibi Türk kültürünün unsurlarını benimserdi. "Hristiyanlık siperi" olmasına rağmen Polonya-Litvanya Birliği, din hoşgörüsünü korur, Polonyalı, Lİtvanyalı, Musevi, Alman, Hollandalı, Beyaz Rusyalı, Ukraynalı ve Tatarlar gibi çeşitli din ve kültürlere sahip olan insanları kaynaştırmayı başarırdı. Merkezi yönetim zayıfladığı, asilzadeler demokrasisinin saptırıldığı ve dış tehlikelerin ihmal edildiğinden 18. yüzyılda, çok milletli ve büyük devlet çökmeye başladı. Güçlü, otoriter kraliyet olma eğiliminde olan komşu devletler bu fırsatı kaçırmamıştı. O dönemde Avrupa'da yüz ölçümü en büyük fakat aynı zaman en zayıf devletin toprakları Rusya, Prusya ve Avusturya tarafından arasında bölünmüştü. Polonyalılar, birkaç ulusal ayaklanma işgalcilere karşı başlatarak, bir yüzyıldan fazla süren dönem boyunca bağımsızlık için mücadele ederlerdi. O dönemde de diğer THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 Dossier 15 2012 THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB İ ş b i rl i ğ i potans i yel i Polonya Cumhuriyeti Başbakan Yardımcısı ve Ekonomi Bakanı Waldemar Pawlak [16 Mayıs 2012 günü Varşova'da düzenlenmiş olan Polonya Türkiye İş Forumu sırasında yaptığı konuşmanın bir kısmı] Ağustos 1989'da kurulmuş olan Tadeusz Mazowiecki'nin hükumeti, ancak 111 gün içinde radikal reform taslağını hazırlayıp uygulanmasını başardı. Prof. Leszek Balcerowicz'in hazırladığı "Balcerowicz programı", serbest piyasa ve yeni ekonomi düzenini oluşturma zeminini oluşturdu. "Şok terapisi" adlı bu program kısa zamanda olumlu sonuçlar verdi. Bu programın uygulanması neticesinde enflasyon ve bütçe açığı önemli derecede düşürüldü (1990 yılınınyarısında devlet bütçesinde fazlalık kaydedildi), piyasadaki mallarıneksikliği giderildi, merkezi dağıtım sistemi kaldırıldı, yabancı alacaklılarla anlaşma yapılarak dış borçlarımız indirildi, döviz rezervleri artırıldı ve 1992 yılında, eski doğu bloku ülkelerinden en hızlı olarak ekonomik artış kaydedildi. THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 Dossier 16 Birleşmiş Avrupa'da Değişikliklerin başlamasıyla birlikte Avrupa Birliği Polonya'nın en önemli referans noktası, hedefi ise kıt'amızın yapmacık ayrımının kaldırılmasıydı. Bu yaklaşım, Polonya'yı yöneten tüm partiler tarafından yapılan siyasi ve ekonomi seçimlere tesir ediyordu. Doksanlı yılların başında, Avrupa homojen pazar kurma programını gerçekleştiriyor, kurucu AET anlaşmalarını Avrupa Birliği'nin kurulması doğrultusunda revize ediyor ve müşterek para projesini hazırlıyordu. 1991 yılında imzalanmış olan Avrupa Anlaşmasında, yâni Avrupa Topluluklarıyla yapılan ortaklık anlaşmasında, Polonya'nın stratejik siyasi ve ekonomi hedefinin bu teşkilatın tam üyeliği olduğu belirtilmiştir. Hızlı ekonomik gelişme isteklerimize yardımcı oldu. Banka ve finans kurumları sektörü çabuk gelişti. 1992 yılında, Varşova Menkul Kıymetler Borsası faaliyetlerine başlayarak, sermaye piyasasının kuruluşuna yol açtı. Gerek ciro gerekse de kaydedilen şirket ve borsaya giren şirket sayısı açısından Viyana Borsasından daha büyük olup, halen Varşova Borsası Orta Avrupa borsalarından en büyüğüdür. Devlet müesseselerinin özelleştirilmesi, bütçeye gelir kaynağı olup, yabancı yatırımcıların ülkemizle ilgilenmesine de yol açtı. Neticesinde ekonomi sektörlerimizin çoğu daha çok profesyonel oldu. Müktesebat görüşmelerinin başından beri, iş çevreleri çok etkin rol oynuyordu. Müktesebat görüşmeleri sırasında, Avrupa Birliği'ne üyeliğin kendi faaliyet hedefleri arasında en önemli referans noktalarından biri olduğu Polonya Özel İşverenleri Konfederasyonu kurulmuştur. Kanunların yaklaşık %70'inin Brüksel'de onaylandığını göz önüne alarak, Konfederasyon kısa bir süre içinde Brüksel'de kendi ofisini açtı, BUSINESSEUROPE'ye üye olup, Avrupa Birliği çapında en büyük iş federasyonlarıyla işbirliğine başladı. 2012 fotoğraf: Ekonomi Bakanlığı Avrupa 2020 stratejisinin gerçekleştirilmesi, "yeşil ekonomi"nin teşvik edilmesi, çevre koruma sektörünün desteklenmesi ekonomi programımızın önemli unsurudur. Dönüşümümüzün başından beri yabancı yatırımlar önemli bir rol oynamaktadır. 2010 yılında, Polonya'da 8,9 milyar dolar tutarındaki yabancı yatırımlar yapılmıştır (BIZ). 2009 yılına nazaran yatırım tutarında düşüş kaydedildiği halde Polonya, Orta Doğu Avrupa'da yabancı sermaye yatırımlarının yapıldığı ülkedir. Sermayenin yatırılması için büyük altyapı yapımı ve iş ortamının iyileştirilmesi gerekli olacak (...). Önümüzdeki yıllara dönük programların çeşitliliği, gelecek yatırım projelerinin gerçekleştirilmesine çeşitli imkânlar vermektedir. THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB İ ş b i rl i ğ i potans i yel i fotoğraf: JUPITERIMAGES Cazip Piyasa Dönüşüm başlama günlerinden bu yana, Polonya'da 111 milyar Euro değerindeki yatırımlar genellikle Avrupa yatırımcıları gerçekleştirildi. Yabancı yatırımcılar hemen hemen tüm iş kollarında faaliyetlerine başladılar. Başlangıçta, yabancı yatırımcılar, oldukça büyük yerli piyasada paylarını almak niyetindeydiler. Sonra da kendi faaliyetlerini diğer Avrupa ülkelerinde devam ettirmeye başladılar. yenilikçi ürün ile hizmetler (örn. araç montaj tesisleri, elektronik donanım üretimi, müşteriler için daha büyük "katma değeri"ne sahip olan ve ilerlemiş teknoloji ve dizayn tekniklerine dayanılarak üretilen ürünler) piyasamıza sürülmeye başlanıldı. Halen yabancı yatırımcılar, yatırımlarını, finans, çağrı ve arama merkezleri, müşterek hizmet merkezleri, teknoloji merkezleri, elektronik ve otomotiv sektörleri, biyoloji teknolojisi, R&D ve uçak sanayi dahil olmak üzere uluslararası hizmet sektörüne yönlendirmektedirler. Muhasebecilik, finans, lojistik, yazılım geliştirme, mühendislik ve otomasyon sistemleri, eczacılık ve yazılım başta olmak üzere sınır ötesi (offshore) ve B+R sanayi sektörlerinde yapılan yatırım hacmi artmaktadır. Çeşitli avantajlara sahip olduğu için Polonya, maliyetlerini düşürmek ve yaptıkları hizmetlerin (dış kaynak kullanımı, iş işlevleri ve paylaşımlı hizmet merkezleri) yüksek kalitesini korumak isteyen Avrupa şirketleri için offshoring tipi hizmet merkezi olmuştur. THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 Dossier UNCTAD World Investment Report 2011'e göre bugünlerde Polonya, dünya çapında ofshoring hizmetlerinin yapıldığı altıncı cazip bir ülkedir. Krakov şehri, dış kaynak kullanım merkezlerinin yerleştirilmesi bakımından dünyanın birincisidir. Polonya, bu tür merkezlerin yerleştirildiği ülke olarak 300'den fazla şirket tarafından seçilmiştir. Bu sektörde yaklaşık 50 bin kişi çalışmakta, önümüzdeki iki yıl içinde bu sayı 20 bin kişi oranında artacakmış. 4,3% Polonya'nın GSMH'sının 2011 yılında artış oranı. Kriz içinde bulunan Avrupa'ya göre bu bir istisnadır. 2008-2011 döneminde, birikmiş GSMH'nın artış oranı %15,8 idi – Avrupa kıt'asında en büyük artış. Polonya ekonomisinin yirmi yıldan beri çok hızlı gelişmekte olduğu ve Avrupa Birliği'ne üye olduktan sonra daha çok hızlandığı anlamına gelir. 17 2012 THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB İ ş b i rl i ğ i potans i yel i ihracatçı şirket grubu kurulmuştur. Adı geçen şirket tarafından üretilen, yüksek kaliteye sahip olan ürünler sadece iç piyasada değil, yabancı piyasalarda ortaya çıkmaya başlayarak, küreselleşen çevrede sabit yerini bulmuştur. "Teknoloji ikramiyesi" de girişimciliğin gelişmesini de olumlu olarak etkiliyordu. Birçok şirket ve kuruluşların Polonya piyasasında "sıfır"dan kurulduğundan en yeni teknoloji çözümleri bu şirketlerde uygulanmaya başladı. Polonya'da bu kadar şirket kaydedilmiştir (hemen hemen hepsi özel şirketlerdir). Serbest girişimciliğin Balcerowicz programı denilen reform programının uygulanması neticesinde ancak doksanlı yıllarda gelişmeye başladığı vurgulanmalıdır. Son yirmi yıl içinde gelişen girişimcilik Polonya ekonomisinin itici gücü oldu. Güçlü Avrupa'da Güçlü Polonya Polonya'nın 2004 yılında AB'ye üye olduğundan Polonya şirketleri için Avrupa pazarları açıldı ve bir süre sonra da Polonyalı emekçiler diğer üye ülkelerinde iş bulma imkânlarına sahip oldular. Aynı zamanda, Polonyalı müteşebbisler, daha güçlü Batı Avrupa rakiplerine karşı göğüs germek zorunda kaldılar. Avrupa fonları ve bunlar tarafından ortak olarak finans edilen altyapı ve yenilikçi projeler ekonomimiz için dev bir kaynak oldu. Bu projelerin AB uyumluluk politikası çerçevesinde finanse edilmesi amacıyla 2007-2013 yılları itibariyle 68 milyar Euro tahsis edilmiştir. Bu projeler, Polonya'nın en önemli ekonomik kalkınma kaynaklarından biridir. Siyasi açıdan, AB üyeliğimiz, devletimizin AB kurumlarındaki öneminin pekiştirilmesine, Avrupa Parlamentosu ve Avrupa kurumlarında etkinliklere odaklanma dönemine yol açtı. Müteakip yıllar boyunca, Polonya'nın siyasi hedefi, Ayrıca, beş yıl (1999-2004) süren görüşmeler sırasında, Polonya kanunlarının AB kanunlarına iktibas edilmesi ve idare ve kurumsal reformların gerçekleştirilmesi gerekliydi. Bu faktör, hem devletin hem de şirketlerin yapısal değişikliklerini önemli ölçüde etkiledi. Kamu sektöründe, idare modernizasyonuna ve işlemlerinin daha şeffaf olmasına yol açtı. Ekonomide ise, homojen Avrupa pazarı alanında faaliyet şartlarının şekillenmesini sağladı. Yenilikçi hareketleriyle profesyonelleşme süreçlerini zorunlu kılarak, şirketlerimizin Avrupa pazarındaki sıkı rekabete hazırlanmasını temin etti. Avrupa Birliği'ne üye olmadan önce, Selena, Atlas, Nowy Styl ve LPP unvanlı şirketler gibi çok güçlü THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 Dossier 18 2012 fotoğraf: JUPITERIMAGES 1,8m ilyon THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB fotoğraf: WIKIMEDIA COMMONS İ ş b i rl i ğ i potans i yel i ülkemizin pozisyonunun önemli AB üyesi olarak pekiştirilmesi ve Polonya için önemli siyasi hedeflerin AB gündemine getirilmesi olmuştur. Doğu Ortaklığı bu hedeflerden biridir. Polonya ve İsveç'in inisiyatifi üzerine, Ermenistan, Azerbaycan, Beyaz Rusya, Gürcistan, Moldova ve Ukrayna gibi Doğu Avrupa ülkelerine yönelik ve AB tarafından gerçekleştirilen projedir. Siyasi ortaklığın yaratılması, AB ile ortak devletlerin bileşik serbest ticaret bölgelerinin kurulması ve vize rejiminin liberal hale götürülmesi, projede belirtilen amaçların grubunu oluşturur. Polonya bu inisiyatifte etkin rol oynayarak, Avrupa'nın daha yakın entegrasyonunun ve üye devletlerin daha yakın siyasi işbirliğinin taraftarıdır. European Growth and Jobs Monitor (2009) dergisi tarafından yayımlanmış olan sıralamaya göre Polonya, Avrupa'nın 2020 yılına kadar gelişme hedeflerini belirlenen Lizbon stratejisinin kurallarına uygun olarak gelişen ülkelerin sıralamasında Finlandiya'dan sonra ikinci defa ikinci derece almıştır. Bu da Polonya'nın sadece hızlı değil, yenilikçi doğrultuda gelişmekte olduğu anlamına gelir. Başarımız şu dört sağlam temele dayanır: iş maliyetine oranla yüksek verimlilik katsayısı (bu katsayı Batı Avrupa ülkelerine göre iki kat yüksektir), genç, iyi eğitim görmüş elemanlar (başarı peşinde koşan ve iyi eğitim gören insanlar), ülkemizin Avrupa Birliği'nde istikrarlı ve sağlam finans durumu. Polonya ekonomisi high income economy (yüksek kâr getiren ekonomi) olarak Dünya Bankası tarafından belirlenmiştir. 38 milyonluk nüfusuna (AB nüfusunun %7'si) sahip olan Polonya'nın kişi başına düşen ve alım gücü göz önüne alınarak ölçülen GSMH'sı 18,8 bin Amerikan Dolarıdır. AB çapında altıncı, dünyada ise yirminci ekonomiye sahibiz. Birçok sıralamalara göre Polonya, Avrupa'da direkt yabancı yatırımların yapılabileceği en cazip ülkelerden biridir. Belirli bölgeler tarafından teklif edilen teşvikler ve faal olan 14 sanayi bölgesi ile teknoloji THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 parkı yukarıdaki yorumu kanıtlar. Ortalama iş maliyeti Batı Avrupa'ya nazaran nispeten düşüktür (7,8 Euro / 17,9 Euro). İş ve personel kalitesiyle birlikte bu şartlar yabancı yatırımcılar için cazibe sayılır. Kendi piyasa sektörlerinde lider olan Polonya şirketlerinin istikrarlı ve güçlü pozisyonu, birleştirme ve devralma işlemleri için uygun bir ortam oluşturur. Yirmi yıllık artıştan sonra şirketlerimizin kendileri yeni gelişme alanları ile sermaye bağları aramaktadır. Artmakta olan ihracat bu süreci hızlandıran faktörlerden biridir. İhracat değerinin GSMH'ya oranı, 2009 yılında, yakın zamanlarda küresel ihracatçı sıfatına sahip olan Almanya'nınkinden (%44,5) ancak birkaç yüzde kadar düşüktür. Bu eğilim birkaç yıldan kalıcı artış göstermektedir. Son on yıl içinde, ihraç edilen Polonya ürünleriyle hizmetlerinin değeri üç kat artmıştır (201 milyar PLN'den 677 milyar PLN'ye kadar). Ucuz ve az işlenmiş ürünlerden başlayarak kalitesi ve katma değeri yüksek olan ürün ile hizmetler yapılıncaya kadar ihraç edilen ürün ile hizmetlerin çeşidi de değişmektedir. Eski Avrupa ülkelerinin küresel ihracatındaki payı düşerken, Polonya'nınki artmakta (en son beş yıl içinde Yunanistan'ın küresel ihracattaki payı %20, İtalya ve Fransa'nınki Ortak sınırımızın olmamasına rağmen 600 yıl devam eden ilişkilerimiz sayesinde kendimizi komşu hissediyoruz. Polonya-Türk siyasi ilişkileri çok iyi olup, ekonomi alanındaki işbirliğimiz hızlı gelişmektedir. Türkiye, Polonya'nın NATO'ya üyelik çabalarını çok destekliyordu. Polonya ise Türkiye'nin AB üyeliğini destekliyor. Bu tür destekler unutulmayacak. Ekonomik ilişkilerden sorumlu olan Türkiye Cumhuriyet Başbakan Yardımcısı Ali Babacan [Başbakan Yardımcısı Ali Babacan'ın Polonya'daki Ocak 2012 ziyareti sırasında kaydediliş olan konuşması] Dossier 19 2012 THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB Türkiye ile AB müktesebat görüşmeleri 2005 yılında başlamadan önce Avrupa Birliği'nin gelişme geleceği ve yönleri konusundaki tartışma yapılmıştı. Polonya bu tartışmaya katılmadı. Bugün Avrupa işleri bizim işlerimizdir. en büyük AB ülkelerinden biri olan Polonya ise, AE geleceğiyle ilgili görüşmelere katılmaktadır. Girişini 35 yıldır bekleyen Türkiye AB ilişkileri bu sürecin bir kısmını oluşturur. Türk ortaklarını bu sürece ikna ederek, Polonya bu süreç içinde daha etkin rol oynayabilecek. Geçici siyasi sorunlara rağmen ticari ilişkilerimizin devamlı olarak gelişmesi için iş çevrelerinin de rolü önemlidir. Karşılıklı ilişkilerimizin geliştirilip pekiştirilmesi için Polonya ve Türkiye dahil olmak üzere Avrupa Birliği'nin bir sürü ticari çıkarları mevcuttur. Lewiatan Özel Müteşebbisler Polonya Konfederasyonu Başkanı Bayan Henryka Bochniarz %19, Almanya'nınki ise %8,3 oranında düşmüştür). İhracatın artmakta olan önemi, anahtar piyasalarda daha yakın müttefikleri aramaya zorlamaktadır. Bugünlerde Polonya, Avrupa Birliği'nde istikrarlı pozisyona sahip olup, yeni gelişme yönlerini aramaktadır. Dünya finans krizinden sonra 2009 yılında Polonya Cumhuriyeti Başbakanının Danışmanlar Grubu tarafından hazırlanmış olan Polonya Stratejisi 2030 adlı raporda, sabit gelişme tehlikesi, yâni Polonya'yı daha hızlı gelişecek dünya ekonomilerine karşı koruyabilecek kadar fazla zayıf artışın olabileceği belirtilmektedir. Bu rapora dayanılarak hazırlanmış olan strateji, Polonya'nın gelişmesinin yedi tahrik çarkını göstermektedir. • Avrupa Entegrasyonu: Avrupa'da daha güçlü, siyasi entegrasyon iradesi (kriz yüzünden Avrupa Birliği'nde bu konudaki tartışmalar daha dinamik oldu) ön plana çıkarsa, entegrasyon önemli gelişme faktörü olabilecek. THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 Dossier Birçok sıralamalara göre Polonya, Avrupa'da direkt yabancı yatırımların yapılabileceği en cazip ülkelerden biridir. 20 • Gelişmeye Yönelik Kamu Yatırımları: Kamu harcamalarında yapılacak ve altyapı, sağlık, eğitim, bilimi, kültür vb. olmak üzere genel gelişme hızının artırılmasını sağlayacak değişikliklikler. En son dört yıl içinde, gelişmeye yönelik harcamalar GSMH'ya oranla %13'den %16,8'e kadar, yani yılda 50-60 milyar PLN oranında artmıştır. • Yenileşme Süreçlerinin Toplu Olarak Desteklenmesi: yenileşmeyi birçok seviyede destekleme projesi (eğitim, GSMH'nın %3 oranındaki kamu harcamaları - harcamaların üçte ikisi özel sektörden kaynaklanacak; dijital eğitim, kalıcı eğitim). • Toplumsal İstekler: Polonya'da, büyük istekler özellikle gençler tarafından dile getirilmektedir. Bu istekler, ana tahriki hayat kalitesini iyileştirme hevesi olacak tüketim artışını en az 20 yıl içinde sağlayacak. Genç kuşağın meslek etkinliğinin artırılması şarttır. • "Dijitalleştirme Darbesi": Dijitalleştirme, sadece Polonya'da değil, tüm Avrupa'daki gelişmenin itici gücü olabilecek. 20 yıldan beri karşı karşıya geldiğimiz İnternet olayı, yeni dijital çözümlerin yaşam ve ekonominin çeşitli alanlarındaki ne gibi sonuçlar verebileceğini açıkça gösterir. Bu çözümler sayesinde, Dünyamızın farklı bölgelerinde oturan insanlar işbirliği yaparak, yeni ürün ve hizmetler yaratabilirler. Dijital çözümler, küresel mikro şirket, küresel ortamda faaliyetlerde bulunan orta büyük yenilikçi firmaların kurulmasını sağlar. • Büyük Kentleşme: Şehirleşme de itici güç olabilir. İktisatçı Richard Florida tarafından mega bölgeler adlandırılan büyük şehirlerde, yeni hizmet türüne dayanan yeni tip ekonomi oluşmaktadır. Halen, Polonya'nın on büyük şehirde GSMH'nın %50'si üretilmektedir. • Katılım: vatandaşların sosyal yaşama daha etkin katılımı ve toplumsal sermayenin artırımı. 2012 THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB fotoğraf: thinktank İ ş b i rl i ğ i potans i yel i İ ş b i rl i ğ i potans i yel i 20m ilyar dolar Polonya - Türkiye - Yeni Açılım mı? f azlası Bu sermaye Son yirmi yıl zarfında Polonya efektif dönüşüm süreçlerinden geçip, istikralı kalkınmanın sağlam temelini atmıştır. Polonyalılar sır batı mallarını tüketmekle yetinmediler. Aksine, yeni ürün ve hizmetler sağlamaktadırlar. Avrupa Birliği üyeliği ön planda olan siyasi ve ekonomik hedefimizdi ve Polonya hükumetinin en önemli referans noktası kalacak. Fakat Polonya küresel dünyaya açılarak, uluslararası yapılara katılımından kaynaklanan avantajları ihmal etmemektedir. 2011 yılının ikinci yarısında AB Konseyi'nin Dönem Başkanlığı ve halen Vişegrad Grubu'nun Başkanlığı bu açılımı desteklemektedir. THINKTANK'ta Polonya seçkinlerinin düşünme tarzının değişikliği gözlemlenmektedir. Daha geniş, çok boyutlu ilişkilerin geliştirilmesine yönelik çok taraflı, ağ anlaşmalarının, eski siyasi ve ekonomi düzeninin yerine geçtiği olgusu yeni konsetlere yansımaktadır. Dışişleri Bakanlığı tarafından hazırlanan Polonya'nın Dış Siyasetinin Öncelikleri - 2012-2016 etüdünde, çok kutupluluk ve diplomasimizin, devlet modernizasyon amaçlarının gerçekleştirilmesi etkin katılımı vurgulanmıştır. AB'nin genişlemesi ve Türkiye dahil olmak üzere aday ülkelerle ilişkileri teşvik etme politikası dış siyasetimizin ana yönlerinden biridir. fotoğraf: JUPITERIMAGES Polonya'da gerçekleştirilmekte olan yatırımlara Almanya tarafından tahsis edilmiştir. AB, Çin ve Rusya şirketleri Polonya'da yatırımlarda bulunmaktadır. Fransızlar ticarette, İngilizler ise hizmetlerde öncülük yapmaktadırlar. Yukarıda belirtilen bu tür ilgi, gelişmiş Polonya şirketleri ve sermaye piyasasının (bu bölgede en büyük menkul kıymetler borsası Polonya'da bulunur), Türk sermaye için de cazip bir hedef olabileceğini göstermektedir. THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 Dossier 21 2012 THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB İ ş b i rl i ğ i potans i yel i THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 Dossier Uluslararası ilişkilerin geliştirilmesiyle ilgili daha küresel, şeklini yeni almaya başlayan strateji, Avrupa'nın güney doğusunda en önemli oyuncu olmaya başlayan Türkiye ile siyasi ilişkileri pekiştirme imkânı vermektedir. Modernizasyon ve Avrupa'ya yakınlaşma çabalarının desteklenmesi gereken Türkiye dinamik gelişen siyasi ve 22 2012 fotoğraf: JUPITERIMAGES Bu yıl, Türkiye, Kanada, Brezilya, Kazakistan ve Cezayir yanında, geniş perspektifleri olan beş piyasadan biri olarak Polonya Ekonomi Bakanlığı tarafından seçilmiştir. Bu yeni siyasi ve ekonomik durum değerlendirip, avantajlarından yararlanılmalıdır. Pratikte, önümüzdeki üç yıl içinde Polonya şirketleri, Türkiye ile ticari ilişkilerde bulunmaya aktif olarak teşvik edilecek, Polonya'nın ise, gerçekten modern ve dikkate şayan bir pazar olduğu Türk ortaklarımıza Polonya makamlarınca etkin olarak kanıtlanacak. Polonya Türk yatırımlara açıktır. Polonya piyasasının büyüklüğü ve konumu, Orta ve Doğu Avrupa'nın daha küçük pazarlarına ve AB piyasasına girme şansını sağlamaktadır. Polonya şirketleri, otomotiv, enerji, gıda, turizm ve diğer hizmetler olmak üzere Türkiye'nin gelişen ekonomisi stratejik sektörlerde iş yapmakla yakından ilgilenmektedir. Polonya şirketlerinin yenilikçi çözümler uyguladığı yenilenebilir enerji ve yeşil teknoloji (örn. GreenEvo kümesi) alanları işbirliğimiz için potansiyel oluşturmaktadır. Polonya ile Türkiye arasında, karşılıklı ziyaretlerle pekiştirilen iyi siyasi ilişkiler devam etmektedir. 2010 yılında, Başbakan Donalt Tusk Türkiye'yi ziyaret etti. Bir yıl sonra Başbakan Yardımcısı Waldemar Pawlak, sırf büyük firmaları değil, orta ve küçük büyüklükteki şirketleri temsil eden yaklaşık 50 müteşebbisten oluşan heyetle birlikte Türkiye'ye geldi. Ocak 2012'da, Türkiye Başbakan Yardımcısı Ali Babacan Polonya'yı ziyaret etti, Mayıs ayında ise, TC Sanayi ve Ticaret Bakanı Zafer Çağlayan ve PC Başbakan Yardımcısı Waldemar Pawlak'ın Başkanlığında üçüncü Polonya Türkiye İktisadi İstişare Görüşmeleri ile 100 Polonya şirketi dahil olmak üzere 200'den fazla Polonyalı ve Türkün katıldığı ekonomi forumu düzenlenmiştir. Görüldüğü üzere ekonomi ilişkilerimizin esasını teşkil eder. İhracatımız açısından Türkiye'nin 17. sırada olmasına rağmen, son dönemde ticari ciromuz bariz bir şekilde artmaktadır. 2011 yılının 11 ayı boyunca ticari ciromuz %25 oranında, Polonya'nın Türkiye'ye ihracat hacmi ise, 2010 yılının aynı dönemine kıyasen %37 oranında arttı. İki ülkemiz arasındaki ticari cironun tutarı bugünlerde yaklaşık 10 milyar Amerikan Doları olup, başta et ve otomotiv sanayi için yedek parçaların ihraç edildiğinden ticari bilanço Polonya lehinedir. Enerji sektörü ihracatımızda da önemli rol oynamaktadır. Türkiye'nin petrol ve doğal gazın Avrupa'ya tedarik edildiği alternatif geçidi oluşturma fikri Polonya tarafından desteklenmektedir. THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB İ ş b i rl i ğ i potans i yel i iktisadi güç olarak Polonya tarafından tanımlanmaktadır. AB Dönem Başkanlığı sırasında, Polonya, AB üyeliğini desteklediğimiz Türkiye ile AB müktesebat görüşmelerini canlandırmaya çalışıyordu. Türkiye'nin bu çabaları da Polonya halkı tarafından da desteklenmektedir. 2009 yılında vatandaşlarımızın %67'i AB'nin genişlemesini destekliyordu. İlk sırada, Ukrayna (%55), Hırvatistan (%39), Beyaz Rusya (%31) ve Türkiye'nin (%27) AB'ye giriş desteğini kazanmıştır. Daha düşük desteği oranı şu devletler almıştır: Sırbistan - %16, Rusya - %15, Makedonya - %13 ve Karadağ - %11 (sondaj sonuçları GfK Polonya tarafından yayımlandı). AB'nin genişlemesi değil, güdülmekte olan komşuluk politikası Polonya ve Türkiye'yi en çok bağlayabilecek. İki ülkemiz, "Arap Baharı"na katılan ülkelerin dönüşümüne etkin olarak katılmaktadır. Bu tür dönüşümü yönetmek için iki ülkemizde büyük birikim mevcuttur. İki tarafın elinde önemli argümanlar olduğu için bu konudaki işbirliği verimli olabilecek. Polonya, Avrupa Birliği çerçevesinde Demokrasi İçin Avrupa Fonunu harekete geçirmeyi, Türkiye ise, Müslüman ülkelerde lider pozisyonunu kazanmayı başarmıştır. Bugünlerde Polonya, Avrupa Birliği'nde istikrarlı pozisyona sahip olup, yeni gelişme yönlerini aramaktadır. Demokrasi ve dönüşüm ile ilgili bilgilerin Kuzey Afrika ve Orta Doğu'da aktarılması açısından Polonya, Türkiye'nin AB çerçevesinde mükemmel ana ortak adayıdır. Polonya, siyasi ve ekonomik değişikliklerin barış yoluyla yapılması ile ilgili yeni tecrübelere sahip, demokratik bir ülkedir ve o bölgelerde hoş görülür (tarihinde sömürgeci bir devlet değildi). Dolayısıyla geçmişimiz Osmanlı İmparatorluğunun süper güç olma çabalarına ilişkin çağrışımların ortaya çıkmasını dengeleyebilecek. Aynı dine ve benzer kültüre sahip olduğu için Arap dünyasının gerçeği Türkiye tarafından daha iyi bilinmektedir. Müslümanların Türkiye'ye güveni var. Ayrıca, batı tipi çözümlerin Müslüman toplumlara nasıl önerildiği konusundaki bilgilere sahiptir. İki ülkemiz bu tür işbirliğinden önemli ölçüde yararlanabilecek. Polonya, az bilinen piyasalara girebilecek, Türkiye ise, dönüşümle ilgili bilgileri dönüşüm süreçlerinden yeni geçmiş olan ülkeden doğrudan doğruya aldıktan sonra uygulayabilecek. Demokrasi İçin Fonun Merkezinin İstanbul'a yerleştirilmesiyle ilgili öneri, Türkiye'yi AB'ye yakınlaştırma çabalarının önemli desteği olabilecek. Ayrıca, AB'nin güney komşuları olan ülkelerde ortak işler, hem AB hem de Türkiye'nin 21. yüzyılda karşılıklı ilişkilerin en iyi modelinin hazırlanmasına yardımcı olabilecek. İki tarafın bugünlerde itiraf ettiği gibi AB'ye tam giriş ancak tek bir çözüm değildir. ■ THINKTANK'ın TAVSİYELERİ 1. T ürkiye, Polonya'nın yurtdışında önemli moderniz asyon rolünü oynama ç abasından yararl anabilir. Polonya-Türkiye işbirliği, dönüşüm süreçlerinin Arap ülkelerinde desteklenmesi gibi iki taraflı inisiyatiflere dayanabilecek. Polonya'nın Demokrasi İçin Avrupa Fonunun kurulmasında öncülük yaptığı için adı geçen işbirliği daha önemli olabilecek. 2. P olonya Türk ilişkilerinin 600. yıl dönümü kutl amal arı ve Türkiye'nin Polonya şirketleri için büyük imkânları olan gelişme yönü olarak seçilmesi (gerçekleştirilen özel tanıtım programı Türk siyasi ve iş çevrelerinin dikkatini Polonya'ya çevirebilecek), iki ülke arasındaki ilişkileri pekiştirebilecek. 3. T ürkiye'nin Polonya'daki etkinlikleri pl anl anırken, ulaşım, enerji, altyapısı, eğitim sektörüne yapılacak yatırımlar ve Polonya'nın Türkler tarafından şimdiye kadar keşfedilmemiş turizm potansiyeli göz önüne alınmaya değer. THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 Dossier 23 2012 THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB D i rect i ons of change Turkey’s choice, Europe’s choice authors: Małgorzata Bonikowska, Paweł Rabiej, THINKTANK The relations between Europe and Turkey could go in two directions. Turkey could either be a ‘builder of bridges’ between the West and the Orient, or it could become an inconvenient neighbour building its own political sphere in the region. Which direction it takes depends less and less on Europe. Europe entered this new century as a union of democratic states with various administrative structures tied by a single market of half a billion but torn by economic and leadership crisis. At the same time, unified in terms of the administrative system but ethnically diverse Turkey has grown to be a serious economic partner and a major player in international politics. Both Europe and Turkey are today building their strategy for the future. Both share many hundred years of tradition as neighbours and common history of relations and cooperation, but do they intend to take advantage of this closeness? “Turkey is becoming strategically more important for the European Union than it was in the past,” Günter Verheugen, former European Commissioner for Enlargement said recently.1 In 1963 the then European Economic Community granted Turkey the status of associate member; in 1995 the country joined the Customs Union (EUCU); in 1999 it became an official candidate for membership of the EU; and in 2005 it entered into formal accession negotiations. At the same time, the European Union, laboriously constructed on the territory of the Old Continent, found itself slipping THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 Dossier into the gravest crisis in its history. Today the Member States are considering a number of alternatives: leaving the Euroland, suspending their Schengen membership, and in groups and subgroups entering into agreements outside of EU institutions, to name just a few. Is the European Union heading for disintegration? What will Europe’s and Turkey’s international position be in successive decades of the 21st century? What might the future of those relations be? Who is currently more interested in strengthening those relations – Turkey or the EU? The Orient for the West, the West for the Orient The West’s influence in Turkey is not only due to the last few decades of relations marked by Turkey’s striving to enter the European Communities, and subsequently the EU. It is above all several hundred years’ history of contacts and mutual permeation of cultures, which is remembered in the south-eastern part of Europe, for instance, in the Balkans and in Poland. Turkish society does not perceive westernisation as a threat to Islam, but as an alternative to 24 2012 THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB D i rect i ons of change Europe’s strength is declining. The key to the European Union remaining attractive and maintaining its position in the world is to speed up integration processes. Turkey is increasing in attractiveness – so much so that it has started to seek alternatives to the prospect of EU membership. If it so wishes, it will have sufficient “soft” and “hard” power to stimulate the forming of its own political, cultural and social sphere in Eurasia. Islamic fundamentalism, which a large number of Turks fear. Europe is better known in Turkey than Turkey in Europe. Turks also have a stronger sense of ties and interdependence with Europe than Europe with Turkey. Approximately 50 per cent of Turkish society continue to be in favour of EU membership, but at the same time, only 17 per cent believe that it will eventually happen (in 2004 this figure was 78 per cent).2 Until now there have been two reasons for this scepticism: prolongation of the accession process and unclear declarations on the part of the political elites. Speaking in the Turkish parliament in November 2011 the President of the European Parliament Jerzy Buzek summarised as follows: “European Union needs Turkey. And I believe Turkey needs EU. Let us make our win-win strategy work even better.” Turkey has also heard the opinion however that they will not be a part of the Western world and will fail to adopt Western values.Political scientists have even started to talk about the new, unofficial ‘Copenhagen Criterion, ’that is, religion.3 Not long ago two more factors appeared that are causing greater scepticism among Turks regarding the prospect of accession: the crisis in Europe (economic and political) and the achievements of Turkey’s economy and diplomacy, which has led to a strengthening of Turkey’s standing in the region. Those in favour of accepting Turkey into the EU believe that it will strengthen the continent militarily (of all NATO members Turkey dedicates the highest percentage of its GDP to military spending apart from the US) and politically. It will also help to make Europe more open to the world and strengthen the transformations aimed at democratisation and modernisation in Turkey. Those opposed stress that due to the large Turkish population (75 million), the country will make concessions in EU institutions only to Germany. This would mean a mighty influence over the THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 Dossier Community’s decisions. At the same time, Turkey – which still stands out from the West in terms of wealth – could become the largest recipient of funds under the cohesion policy. Those in favour of Turkish membership in the EU (each for a different reason) are: Spain, Italy, the United Kingdom, Lithuania, and Poland. During its recent EU presidency Poland demonstrated this by attempting to break the deadlock in EU-Turkish accession talks. The traditional opponents are France, Germany, Austria, Cyprus and Greece. This has not stopped German and French firms from playing a significant role in the Turkish economy. Both of these countries are highly active on the Turkish market, and involvement of governments in supporting their countries’ firms helps secure business contracts. The principal bone of contention in EU-Turkey relations is the Cyprus question. This has caused among other things a slowdown in accession talks (up to now only 13 out of 33 chapters have been opened, and one closed) and a boycott of Cyprus’ EU presidency of the council of the EU (July - December 2012). It also affects EU – NATO relations, which are at an impasse due to the double TurkishCypriot veto. Controversy surrounding the deaths of more than ten thousand Omanis in 1915; the Kurdish situation; freedom of the press; human rights and civil freedom issues, including rights of ethnic and religious minorities, have cast a shadow over European-Turkish relations. In order to get negotiations with Turkey back on track, in May 2012 the EU Directorate-General for Enlargement proposed the Positive Agenda. This featured among other things eight EU-Turkish working groups meeting alternately in Ankara and Brussels to discuss eight selected issues: “freedom 25 2012 THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB Turkey has much to be proud of. Your economy has tripled in size over the last decade. You have introduced major social reforms such as increasing social welfare. Your secular democracy has become an inspiration for millions of people in North Africa and the Middle East who strive to be free from authoritarian regimes (…) the EU and Turkey should be full of hope and optimism that together we can bring about a future that is safe and based on solidarity. Jerzy Buzek, President of the European Parliament [Part of a speech given in the Turkish Parliament, 24 November 2011]. to provide services; corporate law; the information society and media; statistics; financial control; consumer and health protection; the judiciary and fundamental rights; justice – freedom – security (including visas). The process is intended to lay the groundwork for negotiation of the accession chapters. Events in the EU however have changed the way it is perceived by Turkey as an attractive political project. Turks still believe that the “values and ideas represented by the EU, are not only precious for Europe, but they are valuable globally,”4 but the fundamental question is what kind of creation they are in fact supposed to integrate with. Europe is better known in Turkey than Turkey in Europe. Closing of ranks or disintegration? In legal terms the European Union is an international organisation of a unique nature, because its members have assigned many powers to it. It could also be said that the EU is a federation at an early stage of development. The most important basis upon which it operates is the Lisbon Treaty, which created a structure for the provisions of the founding THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 Dossier 26 treaties of the communities, gave the European Union the status of a legal entity and enriched the EU’s economic tools by adding the Charter of Fundamental Rights, threreby defining European values. At the same time, as a kind of ‘union within a union,’ there is the eurozone (17 EU countries), and parallel to the EU – the Schengen zone, made up of 25 countries, among them 22 EU countries (exclusive of Bulgaria, Rumania, Cyprus, Ireland and the United Kingdom) and Iceland, Norway and Switzerland. The European regional community is a special affiliation of nation states for which there is no equivalent or precedent. It is also a creation that is constantly being expanded, and the imperfections of which prevent efficient management at community level – especially at difficult moments. Europeans however keep at bay the vision of a confederacy or a federation, not to mention a European superstate. One of the positive aspects of the current crisis in Europe might be the speeding up of the decision-making process within the EU and determining the model for development of this community. Like Turkey, in the new century Europe has to define anew what it is and what holds it together. The European Union's most crucial weakness is precisely the lack of a cohesive strategic vision for development. The economic collapse of the Euroland proved that when it comes to integration there is nothing to be gained by half measures, for example, introducing a common currency without a common fiscal policy. The crisis also incidentally demonstrated the weakness of European leadership (while there are very distinct personalities among the heads of the Member States' governments) and misalignment of national interests. In times of hardship 2012 PHOTO: European Parliament press service D i rect i ons of change THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB PHOTO: PAWEŁ RABIEJ D i rect i ons of change the Union naturally looked to its most wealthy and most powerful member, Germany, thereby revealing the true position of that country in Europe. The EU’s other weak point is the increasing discord between politicians, bureaucrats and the people of Europe. National leaders have not created a common space for public activity for Europeans. For most of the societies of the Member States the way the EU functions is completely incomprehensible. At the same time, they want to act and have an influence over what is happening in the place in which they live (in the opinion of Benjamin Barber it is precisely the towns and cities that will be the new means of integration of communities in the global world). The greatest achievement of contemporary Europe (after hundreds of years of war) is creating means of resolving disputes other than by force. The most important elements on which this process is based are renunciation of the will to dominate, focusing on what unites and not on what divides, and trust – both of states and societies. European solidarity assumes the existence of a community but does not cure the misalignment of interests. The constant incapacity of EU institutions for efficient management results from the lack of political will on the part of the Member States to change this. Only two scenarios appear: either greater integration or the gradual disintegration of political union, the Euroland and the Schengen zone, and THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 Dossier consequently, the seeking of new forms of coexistence on the European continent while retaining the EU’s second greatest achievement: the single market (economic union). Europe is however still an important point of reference for other states, including Turkey. It is a point of attraction, as one of the wealthiest and most comfortable places in the world to live, and neighbours continue to fall under the influence of its so-called soft power. The best illustration of this is the number of visas issued for the Schengen zone and the growing problems with illegal immigrants, including those from Turkey. It is easier for Member States to respond collectively than individually to contemporary challenges, especially as the new growing powers have greater respect for a united Europe than a fragmented one. It therefore seems necessary to build a political union and European ‘hard power,’ and to secure bases of raw materials and food. An increasingly important element of the European project should be solidarity in energy and integration of certain aspects of energy policy, for example, in the form of joint purchases, which would give Europe more effective exercise of control over its suppliers. The great challenge faced by Europe is above all the building not only of a political and economic community, but a true community of people living Europe's affairs. This process would be helped by the introduction, being considered by EU politicians today, of European electoral 27 2012 THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB D i rect i ons of change lists for the European Parliament (not national, but European political parties) and European general elections for the position of President of the EU. The Lisbon Treaty also allows exploiting the potential of the national parliaments of the Member States in European politics in a much better way. The question arises what the reach of this ‘European community of people’ will be, and whether these political and social conglomerates of a particular nature such as Turkey and Russia can be part of it. Nothing around us without us PHOTO: JUPITER IMAGES What are the feasible scenarios for the near, shared future of Turkey and Europe? NATO will undoubtedly remain the most credible guarantor of security for Turkey and a platform for developing strategic relations with the USA and the largest European countries. In turn, the European Union will be a point of reference, because it is strong grounds for reform and further modernisation of the country. The Turkish middle class also have an influence over this area, their role in public life is increasing, and they are striving to intensify economic cooperation with the EU countries. Economic relations and migration policy, including lifting the visa requirement (which was the case for all the other candidate countries) that is seen as an obstacle to doing business, are a priority. Currently 1 million in approximately 8.5 million Turkish passports are special passports giving the holder the right to enter the EU on business. This does not change the fact that Turkey is concerned about the economic situation in the European Union. Europe receives 45 per cent of Turkish exports (which is made easier by customs union), and the inflow of European investments is an important factor in the development of the country. With GDP growth of approximately 8 per cent per annum, in the current climate, Turkey does not have to and does not intend to speed up negotiations. It does however want to seek economic alternatives, particularly as the country is becoming the main player in Eurasia due to ever greater independence of policy in the region that is based on a military and political partnership with the United States, activeness in NATO as well as social and cultural ties with the Arab world. As a counterbalance to the influence of Russia and China, Turkey also stimulates development of relations between Turkish-speaking republics of Central Asia under the Cooperation Council of Turkic Speaking States (CCTS), of which (apart from Turkey) Kazakhstan, Kirgizstan and Azerbaijan are members, and Uzbekistan and Turkmenistan are to become members.5 THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 Dossier 28 2012 THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB D i rect i ons of change Turkey demonstrated that a country with a predominantly Muslim population can fully implement the core values driving the Arab Spring: democracy, the rule of law, human rights, and the protection of minorities. In developing relations with the Arab world, Turkey’s strongest advantages are religion and culture, whose importance should not be underestimated. Indeed, because of its cultural background, religion, and geographic proximity, Turkey benefits from greater access to these countries than do the countries of Western Europe or elsewhere. Like Europe, Turkey is very ambitious. Both of these spheres can be brought closer together today not so much by the economy as by working together politically. The Turkish strategy is transparent in this regard: growth on two planes – economic and geopolitical. Over the last two years Ankara has opened 22 new embassies in Africa, trying to position itself as an alternative to China. In a joint effort with the Americans, it provides support to the opposition in Syria and is involved in discussions concerning the country’s future, playing against Russia and Iran, who are supporters of the President of Syria. Since the beginning, it has also been involved in aiding the new authorities in the Arab Spring countries in their effort to change the states under their rule. All this means that the ‘zero problems with neighbours’ policy has become a ‘no issues around us without us’ policy. PHOTO: VIKIMEDIA COMMON Together or apart? Turkey’s location, at the crossroads of the East and West, its military might and strong position in North Africa and the Middle East means it is invaluable for Europe, especially in the context of the possible consequences of the Arab Spring and destabilisation of countries to the south of the EU. Turkey’s intensive promotion of democracy in Muslim countries works in Europe’s favour, because it strengthens the pro-modernisation community in those countries. The common Turkish and European problem of energy and gas dependence upon Russia (i.e. the need to seek alternatives) and the danger that countries outside of the international system of arms control, such as Iran, can gain a nuclear weapon capacity are also important for building healthy relations. These situations have come to the notice for example of Poland, which has become involved in the transformation and democratic process in Tunisia, THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 Günter Verheugen, former vice president ofthe European Commission (Commissioner for Enlargement, Enterprises and Trade) [Meeting the Geopolitical Challenges of the Arab Spring: A Call for a joint EU-Turkish Agenda, Turkish Policy Brief, TEPAV (International Policy And Leadership Institute), January 2012, pp. 3]. Turkey is becoming strategically more important for the European Union than it was in the past. Dossier 29 Libya and other countries, and actively supports the project for the pipeline from the Caucasus and the Persian Gulf to Europe via Turkey (project Nabucco). If Iran gains a nuclear weapon capacity Turkey will have to do so too. This would enforce Turkey’s aspirations to become a superpower and would meet with a great deal of mistrust on the part of its neighbours. It is true that they acknowledge cultural and social closeness with Turkey and the influence Turkey is having on civilisation (in the Balkans, among others, especially in states in which a large portion of the population are Muslims, such as Bosnia, Albania, and Bulgaria), but are wary of the concept of Turkey as a leading political force in the region. As Günter Verheugen put it, Turkey “must avoid 2012 THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB behaving as a regional superpower that seeks to dominate others. It is prepared, however, to play a leadership role by setting an example, offering help, sharing best practices and giving guidance if wanted”6. Neoosmanism, an alternative policy to EU membership which by uniting a bloc of countries under Turkish leadership could build a sphere for multiculturalism and civilisation, would not only put Turkey in the position of strategic partner to the West, but also make it an independent player in the region. The policy is however not welcomed by the Turkish intelligentsia. They see such ‘dreams of power’ as a threat to democratic and liberalisation processes and an obstacle to the already difficult creation of a citizens society. Any possible imperial urges on the part of Turkey are minimised by the powerful negative connotations with the Ottoman Empire, which is associated with backwardness and incompetence (the republic was created in Turkey among other things as THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 Accepting Turkey into the European Union will help to make Europe more open to the world. Dossier 30 a result of Atatürk questioning the efficiency of sultan rule). There are therefore two paths that can be taken. Turkey can either be the ‘builder of bridges’ between the West and the East, or it could become an inconvenient neighbour, in which case a piece of Europe will only be a part of that country in geographical terms. The year 2023 will be the 100th anniversary of the Turkish Republic, which for the national elites is an extraordinarily important watershed. It is not only an opportunity to summarise the past achievements of the country created by Atatürk as a counterbalance to its imperial past, but above all a chance to define the key challenges of the future and redefine development strategy. According to the government's plans by 2023 the country is to become, among other things, the 10th economy in the world and achieve a target of 500 billion USD in foreign trade. If Turkey joins the EU by that time (or at least completes negotiations), the European 2012 PHOTO: PAWEŁ RABIEJ D i rect i ons of change THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB D i rect i ons of change We want strong EU and we know that Turkish diversity, cultural richness and strategic position can only strengthen Europe and make it more influential in all relevant regions like Middle East, North Africa or Central Asia. Turkey can bring its own perspective and enrich European point of view on global affairs. The current internal problems in Europe make thinking about the prospects of Turkish accession a distant issue for European leaders. Nevertheless, Turkey has a long term view and is going to be patient and continue the process of domestic changes and reforms. Union will expand its internal market by almost 80 million people and gain a cheaper location for manufacture while retaining the same standards and norms. At the same time Europe’s border will shift to Mesopotamia and the Caucasus, with all of the social, cultural and political problems of those regions. However, if this does not happen, both parties will begin to look for a way out of an uncomfortable situation – Europe because of its internal problems among other things, and Turkey because staying on the verge of Europe will strike at the ambition of that growing player and in the long term will not be acceptable. Turkey will then become closer to the countries of Central Asia and the Middle East and will start to build its own Eurasian world, not necessarily on European conditions. It has sufficient ‘soft’ and ‘hard’ power to do this. ■ Ali Babacan, Deputy Prime Minister of Turkey, responsible for economic relations [an extract from an interview conducted by THINKTANK during his visit to Poland in January 2012]. 1 Interview for Famagusta Gazette, Thursday, 27.10.2011 2 Research carried out by TAVAK (Turkish-European Educational and Scientific Research Foundation), August 2012. 3 F or more on EU-Turkish relations see: Turcja i Europa, edited by Adam Szymański, Polish Institute for International Affairs (PISM), Warsaw, 2011 4 Quote from an interview with the Deputy Prime Minister of Turkey Ali Babacan during a visit to Poland – THINKTANK, January 2012. 5 That organisation’s most recent summit, held in August 2012 in the capital of Kirgizia, Bishkek, was attended by the President of Turkey Abdullah Gül and Foreign Minister Ahmet Davutoğlu. 6G ünter Verheugen, Meeting the Geopolitical Challenges of the Arab Spring: A Call for a joint EU-Turkish Agenda, Turkish Policy Brief, TEPAV (International Policy And Leadership Institute), January 2012, p. 3 THINKTANK’s RECOMMENDATIONS PHOTO: WIKIMEDIA COMMONS 1. T he European Union needs to use the crisis in the Eurozone to close ranks and speed up integration processes, and to specify more precisely what it truly wants to be. This applies also to the future of EU-Turkish relations. 2. T urkish accession would mean the common market could be expanded by almost 80 million people and would open Europe up to the Middle East and Central Asia. This would mean abandoning the ‘castle under siege’ policy. For Turkey, EU membership would mean, for instance, a strengthening of the process of reforms and modernisation of the country, an influence over the EU’s internal policies and the situation in Europe, an increase in European investments, and neutralisation of migration problems with the West. 3. F or both partners it would be beneficial to set an accession date, for ex ample the hundredth anniversary of the Turkish Republic. If the European Union does not give Turkey a clear signal that membership is a real possibility, Turkey will concentrate on building its own political, cultural and social sphere – possibly on its own, and not European, conditions. This could create a mental distance between Europe and Asia for generations. THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 Dossier 31 2012 THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB A U TO RZ Y Yazarlar O THE AU THO RS dr Małgorzata Bonikowska Partner zarządzający / THİNKTANK'ın Yönetici Ortağı / Managing Partner of THINKTANK Specjalizuje się w problematyce stosunków międzynarodowych i komunikacji społecznej. Absolwentka m.in. Uniwersytetu Warszawskiego, paryskiej Sorbony i Uniwersytetu Columbia w Nowym Jorku (stypendium Fulbrighta). Przed wejściem Polski do UE kierowała Centrum Informacji Europejskiej w Urzędzie Komitetu Informacji Europejskiej. Była ekspertem i szefem Programu Informacji i Komunikacji Komisji Europejskiej w Polsce i Bułgarii. Uczestniczyła w projektach unijnych m.in. w Indiach. Uluslararası ilişkiler ve toplumsal iletişim konularında ihtisas yapmaktadır. Varşova Üniversitesi, Paris Sorbonne Üniversitesi ve New York Columbia Üniversitesinden (Fulbright bursu) mezundur. Polonya'nın AB üyeliğinden önce Avrupa Bilgileri Komitesi nezdindeki Avrupa Bilgileri Merkezi'nin yöneticisiydi. AB Komisyonu Polonya ve Bulgaristan Bilgilendirme ve İletişim Projesinin yöneticisi ve danışmanıydı. Hindistan olmak üzere çeşitli AB projelerine katılmaktaydı. Dr Małgorzata Bonikowska specialises in international relations and social communication. She has studied at the University of Warsaw and Sorbonne in Paris, and Columbia University in the City of New York (Fulbright Grant). Prior to Poland’s EU accession she was head of the European Information Centre at the Office of the Committee for European Information. She acted as an expert and head of the European Commission Information and Communication Programme in Poland and Bulgaria, and took part in EU projects, among others in India. Paweł Rabiej Partner zarządzający / THİNKTANK'ın Yönetici Ortağı / Managing Partner of THINKTANK Specjalizuje się w problematyce innowacyjności i strategii, a także w procesach globalizacji polskich firm. Kierował konsorcjum opracowującym i realizującym na zlecenie Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP strategię komunikacji Polski przed jej wejściem do Unii Europejskiej; współtworzył strategie promocji polskich miast i regionów. Polonya firmalarının küresel süreç içinde yenilikçilik ve strateji konularında uzmandır. Polonya Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı'nın siparişi üzerine Polonya AB'ye üye olmadan önce iletişim stratejisine ilişkin etüdü hazırlayan konsorsiyumun lideriydi, Polonya şehirleri ve bölgelerinin tanıtım stratejisiyle ilgili projelere katılmaktaydı. Paweł Rabiej specialises in innovation and strategy issues and in the processes of globalisation of Polish business. He headed the consortium drawing up and implementing Poland’s communication strategy for the Polish Ministry for Foreign Affairs prior to EU accession, and was co-author of strategies for Polish towns and cities, and regions. THINKTANK DOSSIER POLSKA – turcja – EUROPA powstało w ramach cyklu raportów realizowanych przez THINKTANK na temat możliwośc i rozwijania relacji Polski ze strategicznymi światowymi gospodarkami. Publikacja została wydana na Europejskie Forum Nowych Idei 2012. Opinie wyrażone w THINKTANK DOSSIER są opiniami THINKTANK i nie reprezentują oficjalnego stanowiska rządu RP ani innych instytucji. Wydawnictwo współfinansowane ze środków Ministerstwa Gospodarki RP. THİNKTANK DOSSIER POLSKA - TURCJA – EUROPA (Polonya - Türkiye - Avrupa Dosyası) Polonya'nın stratejik dünya ekonomileriyle ilgili ilişkilerinin geliştirilebilirliği konusunda olan ve THİNKTANK tarafından hazırlanmış raporlara dayanılarak kurulmuştur. Yeni Ülküler Avrupa Forumu'nda sunulmak üzere bu etüt yayınlanmıştır. THİNKTANK DOSSİER'de dile getirilen görüşler ancak TİHİNKTANK'a ait olup, Polonya Cumhuriyeti hükümetinin veya diğer kurumların resmi görüşlerini ifade etmez. Yayınevi Polonya Cumhuriyeti Ekonomi Bakanlığıyla ortaklaşa finanse edilir. The THINKTANK DOSSIER POLAND – TURKEY – EUROPE came about as part of a series of THINKTANK reports regarding the potential directions in which Poland’s relations with strategic global economies might develop. It was published on the European Forum for New Ideas 2012. The opinions expressed in the THINKTANK DOSSIER are THINKTANK’s opinions and are not the official position of the government of the Republic of Poland or any other institutions. The publication was co-financed by the Polish Ministry for the Economy. Dossier W ydawca : THINKTANK Sp. z o.o., ul. Mińska 25, 03-808 Warszawa P rojekt graf i czny: Katarzyna Zbytniewska AUTORZ Y R APORTU: dr Małgorzata Bonikowska, Paweł Rabiej zdj ę c i e na ok ł adce : Forum / Michał Grocholski K oordynator wydawn i C Z Y: Anna Chyckowska Centrum Tłumaczeń Profesjonalnych [język turecki] G R A F I K : Monika Chylińska T Ł U M A C Z E N I E : Tappenden Translations [język angielski] I S B N : 978-83-63460-12-9 THINKTANK DOSSIER Polska_Turcja_UE 2012 Dossier 32 2012 THINKTANK DOSSIER Polonya_Türkiye_AB IBM, logo IBM, ibm.com i ikona planety są zarejestrowanymi znakami towarowymi lub znakami towarowymi International Business Machines Corporation w Stanach Zjednoczonych i/lub innych krajach. Aktualna lista znaków towarowych IBM dostępna jest na www.ibm.com/legal/copytrade.shtml. Nazwy i logo innych produktów, przedsiębiorstw i usług mogą być znakami towarowymi lub znakami usług innych podmiotów. © Copyright IBM Corporation 2012. Wszelkie prawa zastrzeżone. Nie mów o przyszłości IT. Twórz ją. Partnerzy Handlowi IBM dostarczają swoim klientom niezbędną wiedzę specjalistyczną. Teraz stało się to jeszcze prostsze. Przedstawiamy pierwszą na świecie rodzinę systemów z wbudowaną wiedzą ekspercką – IBM PureSystems™. IBM PureSystems na nowo definiuje pojęcie wiedzy specjalistycznej w informatyce dzięki systemom z wbudowaną wiedzą o konkretnych dziedzinach i branżach. Wszystko to dostępne w ramach jednej, prekonfigurowanej, gotowej do pracy w chmurze infrastruktury. To nie są tylko zintegrowane rozwiązania. To rozwiązania inteligentne, uproszczone i dopasowane do rodzaju zadania. Tylko PureSystems wykorzystuje usystematyzowaną wiedzę opartą o tysiące THINK TANK 186X250 PURE SYSTEMS.indd 1 Dossier wdrożeń, przekształcając ją we wzory, dzięki którym system lepiej alokuje zasoby i może sprawniej radzić sobie ze zmieniającymi się wymaganiami biznesowymi. Minimalizując czas poświęcony na aktualizację, pomagają swoim klientom poprawić produktywność: zarówno w centrum przetwarzania danych, jak i w całym przedsiębiorstwie. PureSystems. Po prostu wiedza. Inteligentne przetwarzanie dla mądrzejszego świata. Aby dowiedzieć się więcej, obejrzyj materiał wideo na: ibm.com/puresystems/pl III 88//12 10:42 AM Dossier IV