Aks yük hesaplamaları Aks yükleri ve yük hesaplamaları ile ilgili
Transkript
Aks yük hesaplamaları Aks yükleri ve yük hesaplamaları ile ilgili
Aks yük hesaplamaları Aks yükleri ve yük hesaplamaları ile ilgili genel bilgi Aks yükleri ve yük hesaplamaları ile ilgili genel bilgi Kamyonları kullanan tüm taşıma tipleri kamyon şasisinin belli bir üstyapı tarafından desteklenmesini gerektirir. Aks yükü hesaplamalarının amacı şasiyi ve üstyapının yerini optimize etmektir. Maksimum taşıma yükünü, maksimum izin verilen aks ve boji ağırlığını aşmadan, yasal gereklilikleri ve teknik sınırlamaları göz önünde bulundurarak taşıyabilmek çok önemlidir. Yük optimizasyonunu taşıyabilmek için, şasi ağırlıkları ve ölçümleri ile ilgili bilgi gereklidir. • Bir aks üzerindeki sağ ve sol tekerlek yükleri arasındaki fark toplam aks yükünün %3'ünü geçmemelidir. Eşit olmayan yük aracın bir tarafa eğilmesine neden olur. • Aracın direksiyon kabiliyetinin iyi olmasını sağlamak için, en az araç ağırlığının %20'si yönlendirm aksları üzerine gelmelidir. Ancak yerel yasalar farklı bir dağılımı gerektirebilir. 04:20-01 Yayım 1 tr-TR 1 (19) © Scania CV AB 2010, Sweden Aks yük hesaplamaları Aks yükleri ve yük hesaplamaları ile ilgili genel bilgi Örnek Bazı durumlarda, bir kamyon tam dolu olduğundakine oranla kısmen doluyken daha yüksek aks ağırlıkları meydana gelebilir. Resimde, kamyon yaklaşık %65 yüklü olduğunda maksimum ön aks ağırlığının elde edildiğini göstermektedir. Bu durumda maksimum ön aks ağırlığı, tam yükte daha az olmasına rağmen, %65 yükte izin verilenden daha yüksektir. Örneğin çöp araçları için hesaplama yaparken, bu koşullar tersine döner. bu araçlar arkadan dolduruldukları için tam yükten daha az yüklerde daha yüksek bir arka aks ağırlığı meydana gelebilir. 1 7 6 F (kg) R (kg) 9 000 7 100 7 000 6 000 3 5 000 4 000 3 000 5 4 2 000 1 000 8 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 % 316 998 8 000 1. Ön aks üzerindeki yük (kg) 2. Maksimum ön aks ağırlığı 3. Ön aks için yük eğrisi 4. Arka aks için yük eğrisi 5. Yük boşaltırken ön aks üzerindeki en yüksek yük 6. Aracın arkadan nasıl boşaltıldığını gösterir 7. Arka aks üzerindeki yük (kg) 8. Maksimum yükün bir yüzdesi olarak yükün boyutu 12 000 11 000 10 000 9 000 8 000 7 000 6 000 5 000 4 000 3 000 2 000 1 000 2 04:20-01 Yayım 1 tr-TR 2 (19) © Scania CV AB 2010, Sweden Aks yük hesaplamaları Aks yükleri ve yük hesaplamaları ile ilgili genel bilgi Scania distribütörleri ve yetkili satıcıları yük optimizasyonu için, aks ağırlığı hesaplamalarına yardımcı olan bilgisayar tabanlı bir programa sahiptir. 6 500 3 250 1 210 15 420 Toplam 9 030 0 4 550 0 2 000 15 580 15 420 0 15 420 15 580 15 420 31 000 32 000 1 000 1 495 800 5 100 2 610 4 666 6 455 9 205 17 389 13 611 31 000 Yönlendirmeli akslar üzerindeki ağırlık Yönlendirmeli ön akslar üzerinde Kayma sınırı, Asfalt Kayma sınırı, Çakıl taşlı yol 316 999 Bir aks ağırlığı hesaplamasından çıkan sonuca örnek: Ön Arka Şasi ağırlığı 6 445 2 585 Ekstra ağırlık 0 0 Üstyapı ağırlığı 1 146 3 404 Ağırlık 1-4 0 0 Gövde donanımı 2 135 -135 Boş ağırlık 9 726 5 854 Yük 0 3 885 11 535 Yük 1–4 0 0 Yük ağırlığı 3 885 11 535 Boş ağırlık 9 756 5 854 3 885 11 535 Yük ağırlığı Brüt yük ağırlığı 13 611 17 389 Azami ağırlık 14 200 19 000 Ağırlık marjı 589 1 611 955 66 % 43 % 31 % 18 % 04:20-01 Yayım 1 tr-TR 3 (19) © Scania CV AB 2010, Sweden Aks yük hesaplamaları Aks yükleri ve yük hesaplamaları ile ilgili genel bilgi Kaldırma prensibi Kaldırma prensibi aşağıdaki örnekle açıklanabilir (örnekteki tekerlekli krikonun ağırlıksız olduğu varsayılır). 100 kg Tekerlekli krikonun iki zemin desteği bir uçta bir tekerkelten ve tekerlekli krikonun diğer ucunu kaldıran bir insandan oluşur. Bu kişinin yanına bir yük yerleştirildiğinde, tekerlek daha az bir kısmı yüklenirken, bu kişi yükün daha büyük bir kısmını taşımalıdır. 317 000 70 kg Yükü tekerleğe yaklaştırdıkça, tekerleğin üzerindeki yükleme artar ve kişi daha düşük yük taşır. 100 kg 317 001 20 kg Ağırlık tekerleğin merkezinin önüne yerleştirilirse, kişi tekerlekli krikonun ileriye doğru devrilmesini önlemek için aracın tutma yerini aşağıya doğru bastırmalıdır. 100 kg 317 002 10 kg 04:20-01 Yayım 1 tr-TR 4 (19) © Scania CV AB 2010, Sweden Aks yük hesaplamaları Aks yükleri ve yük hesaplamaları ile ilgili genel bilgi Kişi için yük, aracın üzerindeki yükün yerine göre değişir. Sistem hareket etmediğinde, tüm kuvvetlerin ve torkların toplamı 0'a eşittir. Tekerleğin merkezine doğru bir tork dengesi olduğunda, aşağıdaki denklem uygulanır. U TR C A = = = = U (kg) Yük Yük (yükün kişi üzerinde etki eden kuvveti) Tekerleğin merkezinden yükün ağırlık merkezine olan mesafe Zemin destekleri arasındaki mesafe (tekerleğin merkezi ile kişi) TR (kg) U · C = TR · A A 317 003 C Yük (kargo) · kaldıracı = yük· kaldıracı 04:20-01 Yayım 1 tr-TR 5 (19) © Scania CV AB 2010, Sweden Aks yük hesaplamaları Aks yükleri ve yük hesaplamaları ile ilgili genel bilgi Konsept ve hesaplamalar AB BL/2 BL/2 U Aks ağırlığı ve üstyapı hesaplamaları ststik denge temellidir, • Aşağı kuvvetlerin toplamı, yukarı kuvvetlerin toplamına eşittir. Bunun anlamı kamyonun tüm bileşenlerinin ve yükünün toplam ağırlığının kamyonun aks ağırlıkları kadar fazla olduğudur. • Bir nokta etrafındaki kuvvetler tarafından uygulanan toplam tork, aynı noktanın reaksiyon kuvvetleri tarafından uygulanan torkların toplamı ile aynıdır. Bu çnceki kısımdaki kaldıraç prensibi ile tanımlanmıştır. Önceki örnekteki tekerleklerin yerine kamyonun ön tekerlekleri ve kişinin yerine de arka tekerlekler koyulabilir. Ölçümler BEP L011 L002 L012.1 L014 AT L015 BL K - C - Açıklama İlk ön aks ve ilk çekiş aksı arasındaki mesafe Ön akstan üstyapıya kadar olan mesafe Ön akslar arasındaki mesafe İlk ön aks ile her iki ön aks için teorik yük arasındaki mesafe İlk arka tahrik aksı ile boji için teorik yük merkezi arasındaki mesafe Teorik aks mesafesi, ön ve arka teorik yük merkezi arasındaki mesafe Yük taşıyıcının dış uzunluğu Yük taşıyıcının merkez noktası ile yük ve üstyapı için ağırlık merkezi arasındaki mesafe Ön yük merkezi ile yükün ve üstyapının veya ekstra ağırlığın ağırlık merkezi arasındaki mesafe 04:20-01 Yayım 1 tr-TR TF TR K C AT A L 317 004 Scania A AB Q LL L 6 (19) © Scania CV AB 2010, Sweden Aks yük hesaplamaları Aks yükleri ve yük hesaplamaları ile ilgili genel bilgi Ağırlıklar ve formüller Ağırlık tipi: T W N U = = = = Yüklü aracın toplam ağırlığı Şasi ağırlığı Ekstra ağırlık, örneğin vinç Üstyapı yükü ve ağırlığı Dağılmış ağırlık Ön Arka TF TR WF WR NF NR UF UR Aşağıdaki formülleri kullanın: T=W+N+U C · U = AT · UR Veya yazılı formda: C = AT · UR U U = UF + UR Bir denge elde etmek için, yük ve üstyapının toplam ağırlığı U kaldıracı C ile çarpılarak, teorik aks mesafesi AT ile çarpılan arka aksın ağırlık merkezi UR üzerinde bulunan U orantısı ile aynı sonucu vermelidir. Daha sonra yük yüzeyi BL'yi hesaplayabilecek şekilde C'yi hesaplayın. Yük yüzeyi BL'nin yeri, ='a en yakın olacak şekilde genellikle sapma K tarafından belirlenir. 04:20-01 Yayım 1 tr-TR 7 (19) © Scania CV AB 2010, Sweden Aks yük hesaplamaları Aks yükleri ve yük hesaplamaları ile ilgili genel bilgi Aşağıdaki bilgileri bulun: • İzin verilen aks ağırlığı • Kamyon ağırlıkları ve aks mesafesi • Üstyapı ağırlığı ve ilave ekipmanlar Hesaplama Ön ağırlık (kg) Yüklü aracın toplam ağırlığı Şasi ağırlığı Ekstra ağırlık Yük + üstyapı = TF WF NF UF Arka ağırlık (kg) TR WR NR = UR Toplam ağırlık (kg) T W N = U Burada beş hesaplama örneği sunulmuştur. 04:20-01 Yayım 1 tr-TR 8 (19) © Scania CV AB 2010, Sweden Aks yük hesaplamaları Aks yükleri ve yük hesaplamaları ile ilgili genel bilgi Örnek 1: 6x4 tekerlek konfigürasyonlu traktör Hesaplamanın amacı, optimum aks ağırlığını elde etmek için beşinci tekerleğin (C) nerede olması gerektiğini bulmaktır. U Hesaplamaya aşağıdaki bilgileri elde ederek başlayın: • Azami izin verilen aks ağırlığı • Kamyon ağırlıkları ve aks mesafesi TF AT = A + L = 4.977,5 mm A Hesaplama Ön ağırlık (kg) Toplam ağırlıka Şasi ağırlığı Yük + beşinci tekerlek TF = 7.000 - WF = 4.790 = UF = 2.210 Arka ağırlık (kg) TR = 19.000 - WR = 3.350 = UR = 15.650 Toplam ağırlık (kg) T = 26.000 - W = 8.140 = U = 17.860 TR C AT L 317 005 A= 4.300 mm L = 677,5 mm a. Yüklü araç Aşağıdaki hesaplamayı kullanarak C'yi hesaplayın: C= AT · UR U = 4 977,5 · 15 650 17 860 =4.362 mm Maksimum izin verilen aks ağırlıklarını kullanabilmek için, beşinci tekerlek ön aksın 4.350 mm arkasına yerleştirilmelidir, bu durumda K 0'dır. 04:20-01 Yayım 1 tr-TR 9 (19) © Scania CV AB 2010, Sweden Aks yük hesaplamaları Aks yükleri ve yük hesaplamaları ile ilgili genel bilgi Örnek 2: 6x2 tekerlek konfigürasyonlu ve arkaya monteli vinçli kamyon Hesaplamanın amacı, sırasıyla ön ve arka akslardaki vincin ağırlık dağılımını belirlemektir. N Hesaplamaya aşağıdaki bilgileri elde ederek başlayın: • Azami izin verilen aks ağırlığı • Kamyon ağırlıkları ve aks mesafesi • Vincin ağırlığı ve ağırlık merkezi = = = = = 4.600 mm 612 mm (6x2) A + L = 4.600 + 612 = 5.212 mm 7.400 mm 2.500 kg NF A L NR AT C 04:20-01 Yayım 1 tr-TR 317 006 A L AT C N 10 (19) © Scania CV AB 2010, Sweden Aks yük hesaplamaları Aks yükleri ve yük hesaplamaları ile ilgili genel bilgi Kaldıraç prensibini kullanarak aşağıdaki hesaplama yapılabilir: NR = N·C AT = 2 500 · 7 400 5 212 =3.550 kg NR = 3.550 kg, şu şartla: NF = N - NR = 2.500 - 3.350 = -1.050 kg NF = - 1.050 kg Ön aks üzerindeki ağırlığın negatif olduğuna, başka bir deyişle ön aks üzerindeki ağırlığın azaldığına dikkat edin. Tüm araçtaki hesaplamalar için, devam eden hesaplama içindeki ilgili ağırlık merkezleri NF ve NR girilir. 04:20-01 Yayım 1 tr-TR 11 (19) © Scania CV AB 2010, Sweden Aks yük hesaplamaları Aks yükleri ve yük hesaplamaları ile ilgili genel bilgi Örnek 3: Kabin arkasındaki vinç ve 4x2 tekelek konfigürasyonuna sahip kamyon AB BL N Hesaplamanın amacı, sırasıyla ön ve arka akslardaki vincin ağırlık dağılımını ve üstyapı için uygun bir platform ağırlığı belirlemektir. BL/2 Hesaplamaya aşağıdaki bilgileri elde ederek başlayın: BL/2 U • Azami izin verilen aks ağırlığı • Kamyon ağırlıkları ve aks mesafesi • Vincin ağırlığı ve ağırlık merkezi Akslar üzerindeki vinç ağırlığı dağılımının hesaplaması için örnek 2'ye bakınız. = = = = = AT = 4.300 mm Vinç tanımı ve hesaplamasına göre en az 1100 mm 4.260 kg 1.848 kg 1.950 kg Hesaplama Toplam ağırlıka Şasi ağırlığı Ekipman, vinç Yük + üstyapı Ön ağırlık (kg) = TF = 7.500 WF = 4.260 NF = 1.586 UF = 1.654 Arka ağırlık (kg) TR = 11.000 - WR = 1.848 - NR = 364 = UR = 8.788 TF TR C A J 317 007 A AB WF WR N Toplam ağırlık (kg) T = 18.500 - W = 6.108 - N = 1.950 = U = 10.442 a. Yüklü araç 04:20-01 Yayım 1 tr-TR 12 (19) © Scania CV AB 2010, Sweden Aks yük hesaplamaları Aks yükleri ve yük hesaplamaları ile ilgili genel bilgi Aşağıdaki hesaplamayı kullanarak C'yi hesaplayın: C = AT · UR U C= 4 300 · 8 788 10 442 = 3.619 mm Optimum aks ağırlığı dağılımı ile mümkün olan en uzun yük yüzeyini (BL) elde etmek için mümkün olan en kısa AB ölçümünü girin. C = AB + BL/2 3619 = 1100 + BL/2 BL/2 = 2519 mm Optimum aks ağırlığı dağılımına sahip mümkün olan en uzun yük yüzeyi (BL) 5.038 mm'dir. 4.400 mm standart uzunluğa sahip olan damperli gövde kullanın. Önceki hesaplama damperli gövdenin vinç arkasına alanı olduğunu gösteriyor. 04:20-01 Yayım 1 tr-TR 13 (19) © Scania CV AB 2010, Sweden Aks yük hesaplamaları Aks yükleri ve yük hesaplamaları ile ilgili genel bilgi Optimum uzunluğa ve kabul edilebilir arka çıkıntıya sahip damperli gövdeyi seçebilmek için AB boyutunu hesaplayın. C = AB + BL/2 3.619 = AB + 2.200 AB = 1.419 mm Damperli gövdenin ön akstan en uzak noktası: C + BL/2 = 3.619 + 2.200 = 5.819 mm Bu durumda arka aksın arkasındaki çıkıntı (J) şöyledir: (C + BL/2) - A = 5.819 - 4.300 = 1.519 mm Devrilme aks arka aksın 1000 mm arkasındaysa, devrilme aksının arkasında 519 mm'lik çıkıntı var demektir. Bu kabul edilebilir bir değerdir ve 4400 mm uzunluğundaki bir damperli gövde seçiminin değiştirilmesine gerek yoktur. 04:20-01 Yayım 1 tr-TR 14 (19) © Scania CV AB 2010, Sweden Aks yük hesaplamaları Aks yükleri ve yük hesaplamaları ile ilgili genel bilgi Örnek 4: 8x4*4 tekerlek konfigürasyonlu damperli kamyon AB BL/2 Hesaplamanın amacı, maksimum izin verilen aks ağırlığını geçmeden yük alanı (B) ve yeri için uygun bir uzunluk elde etmektir. Seçilen uzunluk, bu durumda iyi bir devrilme stabilitesi elde edebilmek için de uygun bir çıkıntı sağlamalıdır. BL/2 C K U Hesaplamaya aşağıdaki bilgileri elde ederek başlayın: • Azami izin verilen aks ağırlığı • Kamyon ağırlıkları ve aks mesafesi • Üstyapı ağırlığı ve ilave ekipmanlar Bu örnekte, bir damperli kamyonla hesaplama, eşit dağıtılmış bir yükle yapılır A K L AT = = = = 3.350 mm 0 1.256 mm A + L = 4.606 mm (ICD'ye göre) Hesaplama Toplam ağırlıka Şasi ağırlığı Yük + üstyapı Ön ağırlık (kg) TF = 7.100 - WF = 4.870 = UF = 2.230 TF L A AT Arka ağırlık (kg) TR = 24.000 - WR = 4.585 = UR = 19.415 TR 317 008 Ölçüm (AB) genellikle ön aks ile üstyapının ön kısmı arasından yapılır. İzin verilen minimum AB ölçümü farklı kabin uzunlukları için belirtilmiştir. 14 kabin için minimum AB ölçümü 320 mm olarak belirtilmiştir. Toplam ağırlık (kg) T = 31.100 - W = 9.455 = U = 21.645 a. Yüklü araç 04:20-01 Yayım 1 tr-TR 15 (19) © Scania CV AB 2010, Sweden Aks yük hesaplamaları Aks yükleri ve yük hesaplamaları ile ilgili genel bilgi CC hesaplaması için aşağıdaki formülü kullanın: C= AT · UR U C= 4 606 · 19 415 21 645 = 4 131 En uzun yük üstyapının (BL) optimum aks ağırlığı dağılımı ile ne kadar olabileceğini hesaplamak için aşağıdaki formülü kullanın: C + K = AB + BL/2 4.131 = 320 + BL/2 BL = 7.622 mm Optimum aks ağırlığı dağılımına sahip en uzun üstyapı 7.622 mm'dir. 04:20-01 Yayım 1 tr-TR 16 (19) © Scania CV AB 2010, Sweden Aks yük hesaplamaları Aks yükleri ve yük hesaplamaları ile ilgili genel bilgi 6.200 mm standart uzunluğa sahip damperli gövde kullanın. Aşağıdaki hesaplama, seçilen damperli gövde için yeterli yer olmadığını göstermektedir. Hangi platformun kabul edilebilir bir çıkıntı verdiğini görmek için AB ölçümünü hesaplayın. C = AB + BL/2 4 131 = AB + 6.200/2 AB = 1.031 mm 6200 mm'lik yük yüzeyine sahip bir damperli platform için, ön aksın damperli platformunun en arkadaki noktası aşağıdaki gibidir: C + BL/2 4.131 + 3.100 = 7.231 mm Boji için aks mesafesi 1.355 + 1.305'tir. Bu da aracın ICD'sinde gösterilir. Son aksın arkasındaki çıkıntı şöyledir: (C + BL/2) - (A + 1.355 + 1.305) = (4.131 + 3.100) - (3.350 + 1.355 + 1.305) = 7.231 - 6.010 = 1.221 mm Devrilme aksı arka aksın 550 mm arkasındaysa, devrilme aksının arkasında 1221 550 = 671 mm'lik bir çıkıntı elde edilebilir. Bu kabul edilebilir bir değerdir ve 6.200 mm uzunluğundaki bir damperli gövde seçiminin değiştirilmesine gerek yoktur. 04:20-01 Yayım 1 tr-TR 17 (19) © Scania CV AB 2010, Sweden Aks yük hesaplamaları Aks yükleri ve yük hesaplamaları ile ilgili genel bilgi Örnek 5: 8x4 tekerlek konfigürasyonlu beton karıştırma kamyonu Hesaplamanın amacı, izin verilen en yüksek aks ağırlığında beton karıştırıcının en ideal yerini elde etmektir. U AB Hesaplamaya aşağıdaki bilgileri elde ederek başlayın: • Azami izin verilen aks ağırlığı • Kamyon şasi ağırlıkları ve aks mesafesi • Üstyapı ağırlığı ve ilave ekipmanlar ile ilgili ağırlık merkezleri (CG). AT = 4.005 mm CG = 2.941 mm, üstyapının ön kenarından ölçüm ağırlıka Toplam Şasi ağırlığı Yük + üstyapı Ön ağırlık (kg) TF = 13.000 - WF = 6.385 = UF = 6.615 Arka ağırlık (kg) TR = 19.000 - WR = 2.720 = UR = 16.280 Toplam ağırlık (kg) T = 32.000 - W = 9.105 = U = 22.895 a. Yüklü araç TR TF Q C AT A 04:20-01 Yayım 1 tr-TR 317 009 Hesaplama 18 (19) © Scania CV AB 2010, Sweden Aks yük hesaplamaları Aks yükleri ve yük hesaplamaları ile ilgili genel bilgi Ön yük merkezine göre ağırlık merkezinin nerede olması gerektiğini bulmak için C'yi hesaplayın. C= AT · UR U = 4 005 · 16 280 22 895 =2.848 mm İlk ön aksa göre beton karıştırıcının yerini belirlemek için, AB ölçümü hesaplanır. C, ön aks mesafesinin yarısı olan, ön yük merkezinden başladığından, bu durumda 1940/2 = 970 mm kullanılır. AB = C - CG + ön aks mesafesinin yarısı = 2.848 - 2.941 + 970 = 877 mm Beton karıştıurıcısını, ilk ön aksın 877 mm arkasına yerleştirin. 04:20-01 Yayım 1 tr-TR 19 (19) © Scania CV AB 2010, Sweden