İzmir`de Katı Atık Tesisinin Yer Seçimi Sürecindeki Anlaşmazlıklar ve

Transkript

549
TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / 28-30 Kasım 2013
İZMİR’DE KATI ATIK TESİSİNİN YER SEÇİMİ SÜRECİNDEKİ
ANLAŞMAZLIKLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
İlgi ATAY KAYA
Araştrma Görevlisi
ilgiatay@iyte.edu.tr
Yard. Doç. Dr. Nursen KAYA EROL
nursenkaya@iyte.edu.tr
GİRİŞ
Planlama kararlar farkl çkar gruplarn etkilediğinden planlama süreci sadece teknik değil
ayn zamanda politik bir süreçtir. Çoğu arazi kullanmnn planlamas aşamasnda
anlaşmazlklar yaşanmasna rağmen çöp depolama alanlar, geri dönüşüm tesisleri, artma
tesisleri, maden ocaklar ve cezaevleri gibi ‘Yerelde İstenmeyen Arazi Kullanmlar’ olarak
tanmlanan kullanmlar yer seçimi süreçlerinde en çok sorun görülen arazi kullanmlardr. Bu
kullanmlar için arazi tahsisi çoğunlukla problemli ve çözümü zor bir süreçtir. Kirlilik,
gürültü, sağlksz yaşam koşullar veya ekonomik değer kayb gibi nedenlerle planda önerilen
yerin yaknnda yaşayanlar tarafndan istenmemekte ve bu kullanmlara tüm kentliler
tarafndan ‘benim arka bahçemde olmasn’ şeklinde yaklaşlmaktadr.
Bu çalşmada bu kullanmlarn İzmir’in gündemde en çok kalanlarndan biri olan kat atk
tesisleri üzerinde durulmaktadr. Çalşmann amac İzmir’de kat atk tesislerinin yer seçimi
sürecinde yerelin tepkilerinin dikkate alnmas ve sürecin yalnzca teknik açlardan değil
sosyal ve politik açlardan da değerlendirilmesi gerektiğini vurgulamaktr.
Bu çalşmada İzmir’de kat atk tesisinin yer seçimi sürecinde yaşananlar ve bugüne kadar
önerilen yerlerdeki deneyimler araştrlmştr. Bu araştrma için yerel ve ulusal gazetelerdeki
ilgili haberler taranmş, daha sonra bu süreçte yer alan taraflarla görüşmeler yaplarak yaşanan
anlaşmazlklarn niteliği, nedenleri ve karar vericilerin geliştirdikleri çözüm önerileri ele
alnmştr. Sonuç olarak anlaşmazlklarn giderilmesi konusunda bir çözüme ulaşmak için
nasl bir planlama sürecinin gerektiği konusunda öneriler getirilmiştir. Çalşmann kentin
planlama pratiğine katk sağlamas ve karar verme sürecinde yerel yönetimlere rehber olmas
beklenmektedir.
YERELDE İSTENMEYEN ARAZİ KULLANIMLARINI PLANLAMA
Yerelde İstenmeyen Arazi Kullanmlar ve Karar Verme Süreçleri
Yerelde istenmeyen arazi kullanmlar bölgesel ya da kentsel ölçekte gerekli görülen veya
istenen ancak kirlilik, gürültü, sağlksz yaşam koşullar veya ekonomik değer kayb gibi
nedenlerle planda önerilen yerin yaknnda yaşayanlar tarafndan istenmeyen ve tüm kentliler
tarafndan ‘benim arka bahçemde olmasn’ şeklinde yaklaşlan arazi kullanmlardr (Popper,
1985; Nordenstam, 1994; Peyton, 2007). Bu konuda yaplmş araştrmalarda bu kullanmlar
enerji, çöp, sanayi, ulaşm, konut, sağlk ve suç konularyla ilişkilendirilmiştir. Örnekleri
nükleer, hidroelektrik ve termik enerji santralleri, petrol rafinerileri, maden ocaklar, çöp
depolama alanlar, geri dönüşüm tesisleri, artma tesisleri, fabrikalar, havaalanlar, otoyollar,
alt gelir grubu konutlar, akl hastaneleri, rehabilitasyon merkezleri ve cezaevleri gibi arazi
kullanmlardr.
* Bu bildiri Şehir Planclar Odas adna düzenlenmiştir.
550
Yerelde istenmeyen arazi kullanmlar yer seçimi süreçlerinde en çok sorun görülen arazi
kullanmlardr. Bu kullanmlar için arazi tahsisi çoğunlukla problemli ve çözümü zor bir
süreçtir. Peeples (2000) çevresel problemler açsndan yerel ölçeğin diğerlerinden daha fazla
önemsenmesi üzerinde durmuştur. Been (1994) ise bu kullanmlarn yer seçimi sonras
etkilerini araştrmştr. Klasik yer seçimi kriterlerinin bu kullanmlar için uygun olmadğ,
onlar yerine çok kriterli karar verme modellerinin ve çok disiplinli yaklaşmlarn kullanlmas
gerektiği de vurgulanmştr (Nordenstam, 1994; Colebrook ve Sicilia, 2007).
Yerelde İstenmeyen Arazi Kullanmlarnn Planlama Süreçlerindeki Anlaşmazlklar ve
Çatşma Yönetimi
Kentler farkl çkarlara sahip çok çeşitli gruplar içerdiği için kentsel arazi kullanm
planlamas çeşitli konularda anlaşmazlklarla karşlaşlan bir süreçtir. Her arazi kullanmnda
çkar çatşmas yaşanma potansiyeli olsa da yerelde istenmeyen arazi kullanmlar
anlaşmazlklarla en çok karşlaşlan arazi kullanmlarndandr. Özellikle ‘benim arka
bahçemde olmasn’ yaklaşmna sahip eylemler olduğunda bu kullanmlarn yer seçimine
karar vermek zorlaşmaktadr. Bu yaklaşmlarn arkasnda genelde bu arazi kullanmlarnn yol
açacağ düşünülen sağlk problemleri, ekonomik kayplar ve çevreye olumsuz etkiler gibi
sebepler bulunmaktadr.
Bu konuda yaplmş baz çalşmalara (Minchart ve Neeman, 2002; Rootes ve Leonard, 2009)
göre, yerelde istenmeyen arazi kullanmlar için özellikle düşük gelir gruplarnn veya
aznlklarn bulunduğu bölgelerin adaletsizce seçilmesi çkan çatşmalarn gerçek sebebidir.
Öte yandan bu görüşü eleştiren bir başka çalşmaya (Been, 1994) göre yerelde istenmeyen
arazi kullanmlarnn yaknlarnda düşük gelir gruplar ve aznlklarn bulunmas bu bölgelerin
adaletsizce seçiminden değildir, aksine bu arazi kullanmlar önerildikten sonra çevreleri
fakirleşmiş ve aznlklarn tercih ettiği yerler haline gelmiştir.
Yerelde istenmeyen arazi kullanmlarnn planlama süreçlerinde karşlaşlan anlaşmazlklar
çözmek için baz çatşma yönetimi stratejileri ve planlama yaklaşmlar önerilmiştir.
Bunlardan bazlar katlmc planlama (Magigi ve Drescher, 2010), arabulucu müzakere
stratejileri (Forester, 1987), anlaşmazlk çözüm teknikleri (Dorius, 1993) ve yerel toplum
perspektiflerini dikkate alan karar verme süreçleridir (Nash et al., 2010). Genel olarak planc
merkezli planlamadan çok halk katlmn önemseyen planlama yaklaşmlar öne çkmaktadr.
İşbirlikçi planlama bunlardan biridir. Bu yaklaşmda çoğunluk kural yerine ana çkar
gruplarnn bir araya geldiği ve ortak bir çözüm üzerinde işbirliği yaptğ bir süreç
önerilmektedir (Healey, 1997; Margerum, 2002).
İZMİR’DE KATI ATIK TESİSİNİN YER SEÇİMİ
İzmir’de Kat Atk Tesisleri
2010 yl verilerine göre 3 948 848 nüfusu ile Türkiye’nin üçüncü büyük kenti olan İzmir’de
ylda 1 685 659 ton çöp toplanmaktadr. Bu miktar ayn yl ülkede toplanan çöpün yüzde
yedisini oluşturmaktadr. Bu çöpün yüzde 77’si düzenli kat atk tesisinde depolanrken,
kalan ilçe belediyelerinin çöp alanlarnda toplanmaktadr (TÜİK, 2010).
Türkiye’nin ilk düzenli atk depolama alan olan Harmandal Kat Atk Depolama Alan,
1992’de İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafndan yaplmştr. 90 hektarlk bir alan kaplayan
ve kent merkezine 25 km. uzaklkta bulunan tesis kapasitesini doldurmuştur (İKA, 2008). Bu
551
alanda her gün günde yaklaşk 3000 ton çöp toplanmaktadr. Evsel atk, evsel nitelikli
endüstriyel atk ve tbbi atk olmak üzere 3 tip atk toplanmaktadr (Şekil 1) (İZSU, 2010).
Şekil 1 Harmandal Kat Atk Depolama Alan’nda evsel (soldaki), evsel nitelikli endüstriyel
(ortadaki) ve tbbi (sağdaki) atk depolama yerleri (İZSU, 2010)
Harmandal Kat Atk Depolama Alan, İzmir Büyükşehir Belediyesi snrlar içinde kalan
tüm yerleşimlere hizmet vermektedir. 2005 ylnda 5216 sayl yasayla bu snrlarn
genişlemesiyle düzensiz atk sahalar kapatlmş ve ilçelere atk transfer istasyonlar (Şekil 2)
yaplmştr (Özen, 2011).
Şekil 2 İzmir’de atk transfer istasyonlar (Özen, 2011)
İzmir’de Kat Atk Tesislerinin Yer Seçimi
İzmir’de Büyükşehir Belediyesi’nin Kat Atk İşletmeler Şube Müdürlüğü kat atk tesislerinin
planlarndan, projelerinden, Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) raporlarndan ve bu
süreçlerin kontrolünden sorumlu kurumdur. Kat atk tesislerinin yer seçimi kararlar bu birim
tarafndan verilmektedir. Kurumla yaplan görüşmelere göre öncelikle birçok kritere bakarak
en uygun yer seçilmektedir, daha sonra bu alan için ÇED süreci başlatlmaktadr. Planlama
şubesinden görüşler alnarak alan uygun bulunursa planlara işlenmektedir.
Kat Atk İşletmeler Şube Müdürlüğü’nün kat atk tesislerinin yer seçimi sürecinde
kullandklar kriterler şunlardr:
- Alan ihtiyac
- Yerleşim alanlarna uzaklk
- Tarmsal alanlara uzaklk
- Zeytinlik alanlara uzaklk
- Arazi kullanm kabiliyet snflar
- Endüstriyel alanlara uzaklk
552
-
Sit alanlar ve koruma bölgelerine uzaklk
Askeri bölgelere uzaklk
Doğal göllere uzaklk
Baraj göllerine uzaklk
Akarsulara uzaklk
İçme suyu kuyularna uzaklk
I. derece karayollarna uzaklk
II. ve III. derece karayollarna uzaklk
Demiryollarna uzaklk
Eğim
Yükseklik
Atk transfer istasyonlarnn yer seçim süreçleri de buna benzer şekilde sürmektedir, ancak
daha az kriter kullanlmaktadr. Özellikle çöp kamyonlarnn erişimi ve alan gereksinimleri de
dikkate alnmaktadr. ÇED süreci bu alanlar için de uygulanmaktadr ve ardndan alann
jeolojik yaps incelenmektedir. Daha sonra alanlar planlara işlenmekte ve itirazlar
değerlendirilmektedir. Tüm bu süreçlerde çeşitli kurumlarn olumlu görüşleri alnmaktadr
(İBB, 2008).
Yeni Yer Arayş ve Anlaşmazlklar
Harmandal Kat Atk Depolama Alan’nn kentin büyümesiyle şehir içinde kalmş olmas
(Şekil 3) ve ayn zamanda kapasitesini doldurmuş olmas nedeniyle İzmir Büyükşehir
Belediyesi yeni bir kat atk tesisi için yer aramaktadr. Kat Atk İşletmeler Şube Müdürlüğü
bu tesisin atklarn değerlendirilip, geri dönüştürülebilir atklarn ayrştrldğ ve elektrik
enerjisi üretimi yaplan bir Kat Atk Değerlendirme Tesisi olmasn planlamaktadr (Özen,
2011).
Şekil 3 İzmir’in 1/25000 ölçekli Nazm İmar Plan’nda Harmandal Kat Atk Depolama Alan
(İBB kent rehberi)
Kat Atk İşletmeler Şube Müdürlüğü’nün 2008’deki eylem planna göre kentin güneyinde bir
kat atk tesisi önerilmiştir. Torbal’da önerilen alternatif alanlardan çoğu kurumlarn olumsuz
görüşleri nedeniyle iptal edilmiş ancak 168 hektarlk bir alan için karar verilmiştir. İlk izinler
Orman Genel Müdürlüğü’nden alnmştr. Alan Mahalli Çevre Kurulu tarafndan kabul
553
edilmiştir (İBB, 2008). ÇED süreci başlatlmştr ve alan 1/25000 ölçekli imar planna
işlenmiştir. Alt ölçekli planlar için kurumlardan görüşler alnmaya başlanmştr (İBB, 2009).
Gazetelere göre Büyükşehir Belediye Başkan Harmandal’daki tesisin 2 yl içinde
kapanacağn duyurmuştur. Yeni yer için iki alternatif yer üzerinde durulduğu açklanmştr.
Bunlardan biri Torbal, diğeri de Bornova’nn Gökdere Köyü ile Buca’nn Kaynaklar Köyü
arasndaki bir yerdir (Milliyet, 09.03.2009; Yeni Asr, 07.10.2009). Bu açklama çeşitli karş
görüşlerin çkmasna neden olmuştur ve anlaşmazlklar başlamştr. İlk tepkiler Bornova ve
Buca Belediye Başkanlar’ndan gelmiştir ve kendi ilçe snrlar içinde bu tesisi istemediklerini
söylemişlerdir. Daha sonra Büyükşehir Belediyesi bu alandan vazgeçmiştir (Yeni Asr,
31.03.2010). Ancak tartşmalar ve anlaşmazlklar Torbal, Menemen, Menderes, Yamanlar ve
mevcut Harmandal örneklerinde devam etmiştir (Şekil 4).
Şekil 4 Kat Atk Tesisinin Harmandal’daki mevcut yeri ve Torbal, Menemen, Menderes ve
Yamanlar’daki önerilen yerleri (İBB kent rehberi; sol üst fotoğraf Yeni Asr, 30.12.2011; sağ
üst Yeni Asr, 29.11.2012; sol alt Yeni Asr, 06.05.2010; sağ alt Yeni Asr 30.01.2013)
Torbal önerisine ilk tepki İl Tarm Müdürlüğü’nden gelmiştir. 168 hektarlk alann 47
hektarnn zeytin alan olmas nedeniyle gelen tepki sonucunda öneri alan 121 hektara
düşürülmüştür (Yeni Asr, 31.03.2010). Daha sonra öneriye çeşitli kurumlardan, sivil toplum
örgütlerinden, yerel halktan ve siyasi parti temsilcilerinden karş çkanlar olmuştur.
Tepkilerini belediye meclislerinde, basn açklamalaryla, dava açarak, imza toplayarak veya
kap kap dolaşarak göstermişlerdir. Torbal’nn çeşitli meslek odalar birlik oluşturarak çöp
alannn olas problemleri konusunda rapor hazrlamşlardr ve Devlet Bakanna, Başbakan
Yardmcsna ve 3 büyük partinin milletvekillerine giderek bu raporu sunmuşlardr (Yeni
Asr, 04.04.2010).
Karş çkanlarn yan sra az da olsa karar destekleyenler de bulunmaktadr. Bunlardan biri
olan Çevre ve Orman İl Müdürü karş çkanlar tesisin türünü, teknolojisini ve kalitesini
bilmeden karş çktklar için eleştirmiştir (Yeni Asr, 05.06.2010; Milliyet, 06.06.2010).
554
Ayrca baz gazeteciler kararn alnmas için Orman Bölge Müdürlüğü, Maden Tetkik Arama
Enstitüsü, Devlet Su İşleri, Tarm İl Müdürlüğü gibi çeşitli kurumlardan olumlu görüş
alndğn hatrlatmşlardr (Yeni Asr, 09.06.2010).
Büyükşehir Belediye Başkan Torbal’da önerilen alana bir ziyaret yapmştr ve halkn
protestolaryla karşlaşmştr (Şekil 5). Üç köyden yaklaşk 70 köylü belediyenin otobüsünü
durdurarak “İzmir’in çöpünü bölgemizde istemiyoruz” yazl pankartlar açmşlardr.
Kendilerine neden sormadğn soran köylülere açklama yapmaya çalşan Belediye Başkan
halkn görüşlerinin ÇED sürecinde alnacağn, ancak kararn bilime dayanarak verildiğini ve
eğer bir yasal engel olmazsa buraya yaplacağn söylemiştir, ancak köylülerin tepkisi devam
etmiştir (Yeni Asr, 04.06.2010; Milliyet, 05.06.2010).
Şekil 5 Torbal halknn çöp alanna karş eylemi (Sol üst fotoğraf Yeni Asr, 04.06.2010;
diğerleri Milliyet, 05.06.2010)
Daha sonra Büyükşehir Belediyesi Almanya’daki iyi örnekleri ilgili gruplara göstermek için
bir gezi organize etmiştir. Baz gruplar geziye katlmayarak tepkilerini gösterirken baz
gruplar bilgilenerek daha iyi karş çkacaklarn düşündükleri için geziye katlmay tercih
etmişlerdir. Baz köylüler, yerel ve merkezi yönetimlerden temsilciler, üniversitelerden
katlmclar, odalar ve diğer sivil toplum örgütlerinden toplam 32 kişi geziye katlmştr (Şekil
6) ve tesisin benzerinin İzmir’e yaplmas konusunda olumlu görüşler kazanmşlardr (Yeni
Asr, 20-23-25.09.2010; Milliyet, 23.09.2010).
Şekil 6 Almanya teknik gezisinin katlmclar (Soldaki fotoğraf Yeni Asr, 25.09.2010;
sağdaki Milliyet, 23.09.2010)
555
Torbal’da kat atk tesisine karş olan taraflar bir araya gelerek Torbal Ticaret Odas
koordinasyonunda Çöpe Karş Sivil İnisiyatif Grubu’nu oluşturmuşlardr. Bu grup siyasi parti
temsilcileri, sivil toplum örgütleri, odalar, muhtarlar ve 25 kurumun temsilcilerden
oluşmuştur (Şekil 7). Toplantlar düzenleyerek çöpe karş nasl eylemler yapacaklarn
tartşmşlardr. Daha sonra bir deklarasyon imzalayarak, bunu el ilanlar, gazete ilanlar ve
basn açklamalar ile duyurmaya başlamşlardr. Mahkemeye başvurmuşlardr. Köylere
giderek çöpün olas kötü etkilerini anlatmşlardr. Harmandal tesisinin kötü fotoğraflarndan
oluşan bir sergi düzenlemişlerdir ve Torbal’nn merkezinde sunmuşlardr (Yeni Asr, 2831.10.2010; Milliyet, 30.10.2010).
Şekil 7 Torbal’da Çöpe Karş Sivil İnisiyatif Grubu (soldaki fotoğraf Yeni Asr, 28.10.2010;
sağdaki Yeni Asr, 31.10.2010)
Torbal’da bu eylemler sürerken Büyükşehir Belediye Başkan kentin kuzeyinde de bir kat
atk tesisi yaplacağn duyurmuştur (Yeni Asr, 3.11.2010; Milliyet, 04.11.2010; Hürriyet,
04.11.2010). Diğer yanda Harmandal kat atk tesisinin yaknnda yaşayanlar çöp sorununun
bir an önce çözülmesi için eylemler düzenlemişlerdir (Şekil 8). Harmandal Cumhuriyet
Mahallesi Muhtar İzmir Valiliği’nin İnsan Haklar Komisyonu’na, İzmir Barosu’nun Çevre
Komisyonu’na ve İl Sağlk Müdürlüğü’ne Anayasa’nn 56. maddesindeki herkesin sağlkl
yaşam hakk maddesine dayanarak başvurular yapmştr ve Harmandal’daki çevre
sorunlarndan ve sağlk risklerinden şikayet etmiştir. Ancak İZSU Genel Müdürlüğü
suçlamalar reddederek çöpte patlama riski, skşmş gaz ve pis su aknts olmadğn
savunmuştur (Yeni Asr, 05.12.2010). Harmandal’da yaşayanlar Avrupa İnsan Haklar
Mahkemesi’ne başvuracaklarn açklamşlardr. Büyükşehir Belediye Başkan bu karar
desteklediğini ve bunun onlarn hakk olduğunu dile getirmiştir (Yeni Asr, 05.10.2011).
Şekil 8 Harmandal halknn çöp alanna karş eylemi (soldaki fotoğraf Milliyet, 09.09.2011;
Harmandal’da yaplan eylemlerle ilgili haberler Torbal’daki protestolar arttrmştr (Yeni
Asr, 06.12.2010). Çöpe Karş Sivil İnisiyatif Grubu Manisa Kütahya İzmir Çevre Düzeni
Plan’nn iptali için dava açmştr. Bu davada Torbal’da çöp alan yaplmasnn 3573 sayl
Zeytinciliğin Islah ve Yabanilerin Aşlattrlmas Hakknda Kanun’un 20. maddesine aykr
olduğunu öne sürmüşlerdir (Yeni Asr, 28.12.2010; Milliyet, 29.12.2010). Grup önce Çevre
556
ve Orman Bakan’n sonra Kültür ve Turizm Bakan’n davet ederek çöpe karş hazrladklar
raporu sunmuşlardr. İki Bakan da Torbal’nn kat atk tesisi için uygun olmadğn
söylemiştir. Daha sonra Büyükşehir Belediye Başkan daha uygun bir alan bulunursa kararn
değiştirilebileceğini söylemiştir (Yeni Asr, 01-02-03-04.04.2011; Yeni Asr, 03.08.2011).
İlerleyen günlerde Torbal’da önerilen kat atk tesisi hakkndaki ÇED raporu tamamlanmştr.
Alann zemininin geçirgen olduğu ve bölgede yer alt su kaynaklar bulunduğu rapor
edilmiştir. Büyükşehir Belediyesi bu rapor üzerine alann çöp için uygun olmadğna karar
verdiğini, zemini membranla kaplamak gibi önerilen teknikleri reddettiğini ve kat atk tesisi
için yer arama sürecinin devam edeceğini duyurmuştur (Yeni Asr, 27.08.2011; Milliyet,
29.08.2011). Torbal’da bu karar nedeniyle kutlamalar yaplmştr (Şekil 9).
Şekil 9 Torbal’da kat atk tesisinden vazgeçilmesinin kutlamalar (Yeni Asr, 27.08.2011)
Büyükşehir Belediye Meclisi oy çokluğu ile Menemen’deki mevcut kompost tesisinin 203
dönüme büyütülüp daha iyi bir teknoloji ile yeni kat atk tesisine dönüştürülmesi karar
almştr. Önerilen tesiste çöp depolanmayacak, yalnzca ayrştrlacak ve enerji üretilecektir
(Milliyet, 16.10.2011). Büyükşehir Belediye Başkan bir basn açklamas yaparak projenin
detaylarn ve alann seçilme nedenlerini duyurmuştur. Kentin güneyinde bulunan
kullanlmayan taşocaklarnn olduğu bölgeye de bir kat atk tesisi yaplacağn açklamştr
(Yeni Asr, 05.10.2011; Milliyet, 28.10.2011).
Menemen’de kat atk tesisinin yaplmasna karş olanlar bir araya gelerek tepkilerini
göstermişlerdir. Menemen Belediyesi bir basn açklamas yaparak kararn İmar Planlarna ve
Çevre Düzeni Planna uymadğn öne sürmüştür. Ayrca tarma dayal bir ekonomisi olan
Menemen’in bu arazi kullanm kararndan olumsuz etkileneceğini açklamştr (Milliyet,
26.10.2011; Yeni Asr, 28.10.2011). Büyükşehir Belediye Başkan protestolara cevap vererek
seçilen alann yerleşim yerlerine uzak olmas, otoyola yakn olmas ve mevcut tesisin
kullanlmasnn yeni bir tesis yaplmasndan daha ekonomik olmas gibi seçilme nedenlerini
sralamştr ve yeni teknoloji kullanlacağ için koku ve depolanmş çöp bulunmayacağn
eklemiştir (Yeni Asr, 06.11.2011; Milliyet, 07.11.2011). Ancak bu açklamalar protestolar
önleyememiştir. Çeşitli odalardan, Kent Konseyi’nden, Sağ ve Sol Sahil Sulama
Birlikleri’nden ve Menemenlilerden oluşan bir grup toplanarak eylemler yapmşlardr (Şekil
10) (Milliyet, 13.11.2011). Sol Sahil Sulama Birliği Başkan konuyla ilgili dava açtğn
çünkü bu karardan hem tarm alanlarnn hem su kaynaklarnn etkileneceğini söylemiştir
(Yeni Asr, 15.11.2011).
557
Şekil 10 Menemen halknn çöp alanna karş eylemi (soldaki fotoğraf Yeni Asr, 15.11.2011;
Büyükşehir Belediyesi öneri alan İl Toprak Koruma Kurulu’na göndermiştir. Kurul çeşitli
incelemeler yaparak 5403 sayl Toprak Koruma Kanunu’na göre alann nitelikli tarm arazisi
olduğunu rapor etmiştir (Yeni Asr, 30.12.2011). Büyükşehir Belediyesi alanda kat atk tesisi
yaplabilmesi için ‘kamu yarar’ karar başvurusunda bulunmuştur (Yeni Asr, 30.12.2011).
Başkana göre mevcut tesis için daha önce alnmş bir ÇED raporu bulunduğundan yeni bir
ÇED raporuna ihtiyaç yoktur, ancak Sol Sahil Sulama Birliği Başkan önceki ÇED raporunun
1995’te alndğn ve artk geçerli saylmayacağn, bu nedenle yeni bir ÇED sürecinin
gerektiğini savunmuştur (Yeni Asr, 16.01.2012).
Anlaşmazlk bir süre daha devam etse de Büyükşehir Belediyesi’nden alnan bilgiye göre
Menemen’de önerilen alan tarm alan olduğu için bu karardan vazgeçilmiştir. Sol Sahil
Sulama Birliği’nden alnan bilgiye göre açlan davada mahkeme bu alann tarm alan olmas
nedeniyle Büyükşehir Belediyesi’nin yetkisinde olmadğna karar vermiştir.
Kat atk tesisi için yeni bir yere karar verilememiş olmas ve Harmandal çöp alannda çkan
yangn yaknnda yaşayanlarn tepkilerini arttrmştr (Milliyet, 07.08.2012). Toplanp
yürüyüş yaparak, pankartlar ve sloganlarla özellikle kötü kokudan şikayet ederek tepkilerini
göstermişlerdir (Şekil 11). Büyükşehir Belediye Başkan’n tesisin kapatlacağ yönündeki
sözlerini yerine getirmediği konusunda eleştirmişlerdir (Yeni Asr, 06.09.2012; Milliyet,
04.09.2012; Hürriyet, 03.09.2012). Başkan yaptğ açklamada yeni yer bulununca
Harmandal çöp alannn kapatlacağn ve yerine kent orman yaplacağn açklamştr (Yeni
Asr, 05.11.2012; Milliyet, 06.11.2012). Yeniden yaplan eylemlerde halk tarafndan kat atk
tesisinin yolu kapatlarak çöp kamyonlarnn geçişine izin verilmemiştir (Yeni Asr,
13.03.2013).
Şekil 11 Harmandal halknn çöp alanna karş eylemi (soldaki fotoğraf Milliyet, 04.09.2012;
sağdaki Yeni Asr, 06.09.2012)
Menemen önerisinin de iptal edilmesiyle kat atk tesisinin yer seçimi için diğer alternatifler
üzerinde çalşlmaya devam edilmiştir. Büyükşehir Belediyesi’nin birimlerinden uzmanlarn
558
oluşturduğu bir komisyon alternatifleri eleyerek Menderes ve Yamanlar hakknda öneriler
getirmişlerdir. Bu alanlarla ilgili olas kararlar resmiyete dökülmeden ve kamuoyuyla
paylaşlmadan önce ilçe belediyelerince karş çklmaya ve tepkiler verilmeye başlanmştr.
Konunun basna yansmasndan sonra Büyükşehir Belediyesince yaplan açklamaya göre
Yamanlar’n seçilmesinin sebebi yerleşim yerlerine uzak olmas, tarma elverişsiz olmas,
coğrafi konumunun ve topoğrafyasnn uygun olmasdr (Yeni Asr, 29, 30.11.2012; Hürriyet,
01.12.2012). Bu açklama yakn ilçe belediyeleri tarafndan tepkiyle karşlanmştr. Zaten
mevcut çöpe yakn olduklarn ve yenisini istemediklerini belirtmişlerdir (Yeni Asr,
05.12.2012). Seçilen yerle ilgili kurum görüşleri için başvurular yaplmştr (Yeni Asr,
11.04.2013).
Yamanlar için teknik süreç devam ederken kat atk tesisi için çeşitli kurumlardan çeşitli
öneriler öne sürülmüştür. Bunlardan biri Kemalpaşa Belediye Başkan’nn tesis için kendi
ilçesini önermesidir. Benim ilçemde olmasn diyenleri eleştiren Başkan, tesisin zaten bir
fabrika gibi olacağn o nedenle Kemalpaşa’daki mevcut sanayi bölgesinde yaplabileceğini
söylemiştir (Yeni Asr, 06.12.2012). Yeni tesis için diğer bir öneri ise Ulaştrma Bakan’ndan
gelmiştir. Önerisine göre başka yer düşünmeye gerek yoktur ve yeni tesis de Harmandal’da
yaplabilir (Yeni Asr, 07.12.2012). Tesisin ilçesinde önerilmesine karş çkan Karşyaka
Belediye Başkan da gündeme çöp alan için Aliağa Yeni Şakran önerisiyle gelmiştir (Yeni
Asr, 10.12.2012). Tüm bu öneriler farkl gruplar tarafndan eleştirilmiştir.
İzmir’in kuzey aksnn çöpü için önerilen Yamanlar sürecinde olduğu gibi güney aksnn
çöpünün depolanmas için önerilen Menderes sürecinde de konunun duyulmasyla birlikte
tepkiler başlamştr. İlk tepki ilçe belediyesinden gelmiştir. Başkan İzmir’in içme suyunu
karşlayan bir bölgeye kat atk tesisi yaplmas kararn gayriciddi bulduğunu söylemiştir.
Yakn köy muhtar ise kendilerine sorulmamasn eleştirmiştir (Yeni Asr, 30.01, 13.02.2013).
Yeni yer konusunda tartşmalar sürerken Harmandal halk yeniden eylemlere başlamştr
(Şekil 12). Çöp alannn kaldrlmas için yaplan yürüyüş sonras yaklaşk 500 eylemci İzmirÇanakkale Karayolu’nu trafiğe kapatmştr. Çeşitli pankartlar taşyarak çöpü protesto eden
grup ayrca basn açklamas da yapmştr (Hürriyet, 04.08.2013).
Şekil 12 Harmandal halknn çöp alanna karş eylemi (Hürriyet, 04.08.2013)
İzmir Büyükşehir Belediye Başkan Türkiye Mühendis ve Mimar Odalar Birliği’ne
(TMMOB) bağl meslek odalarnn başkan ve temsilcileri ile birlikte Yamanlar’da önerilen
alan incelemek üzere bir teknik gezi düzenlemiştir. Alan için kurum görüşlerinin geldiği ve
Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü'nden, Gda Tarm ve Hayvanclk Müdürlüğü'nden, Devlet
Su İşleri'nden, İZSU Genel Müdürlüğü'nden, Orman Bölge Müdürlüğü'nden ve Gediz
Dağtm A.Ş. ile Türkiye Elektrik İletim A.Ş.'den olumlu görüş alndğ bildirilmiştir. ÇED
için çalşmalarn başlandğ açklanmştr (Yeni Asr, 15.09.2013; Hürriyet, 16.09.2013). Gezi
sonrasnda çalşmalarna devam eden meslek odalar bu konuda rapor hazrlayacaklarn
bildirmişlerdir (Yeni Asr, 06.10.2013).
559
Kat atk için Yamanlar’n önerilmesinin ardndan sürecin çeşitli siyasi tartşmalara neden
olduğu görülmüştür. Ayrca Yamanlar’n kat atk tesisine uygun olmadğnn ODTÜ ve
Hacettepe tarafndan rapor edildiği bildirilmiştir. Raporda bölgenin ekolojik değeri, içme suyu
havzas olmas ve sit alan olmas nedeniyle uygun olmadğnn belirtildiği açklanmştr
(Yeni Asr, 18, 22.09, 01.10.2013; Hürriyet, 18.09.2013). Buna karşlk Büyükşehir Belediye
Başkan da çöp alan için bilimsel rapor hazrlatacağn duyurmuştur. Alan öğretim üyeleriyle
yeniden ziyaret edeceğini ve bilimle teknolojiyi kullanarak sorun yaratmayacak bir tesis
kuracaklarn açklamştr (Yeni Asr, 03.10.2013).
İzmir’in kat atk tesisinin yeni yeri için devam eden süreçte yaplan son eylem ise
Menemen’in Koyundere beldesi sakinleri tarafndan düzenlenmiştir. Yamanlar’da yaplmas
planlanan tesise karş çkan halkn yan sra eyleme sivil toplum örgütlerinden ve siyasi
partilerden temsilciler de katlmştr (Yeni Asr, 04.10.2013).
Anlaşmazlklarn Analizi
İzmir’de kat atk tesisinin yer seçimi konusu hala çözülememiş bir sorundur. Şimdiye kadarki
süreç incelenerek problemin nedenlerinin araştrlmas bundan sonraki süreci
yönlendirebilecek sonuçlar çkarlmas için gereklidir.
Süreçteki aktörler 4 grupta snflandrlabilir. (I) Karar verici olarak İzmir Büyükşehir
Belediyesi, (II) süreçte yer alan diğer kamu kurumlar, ilçe belediyeleri, bakanlklar ve il
müdürlükleri, (III) yerel halk ve temsilcileri, (IV) sivil toplum örgütleri, meslek odalar,
çevreci gruplar, siyasi parti temsilcileri ve üniversiteler.
Kat atk tesisinin yer seçiminde sorumlu kurum olmas nedeniyle baş aktörlerden biri
Büyükşehir Belediyesidir. Yer seçim kararndan en çok etkilenecek grup yerel halktr. Bu
nedenle en büyük anlaşmazlklar bu iki aktör arasndadr. Süreçte yer alan diğer kurumlar
grubu ya tesisin yer alacağ ilçenin belediyeleridir, ki çoğu zaman karara karş olmuşlardr, ya
da karar verme sürecinde görüşü sorulan bakanlklar ve il müdürlükleri gibi resmi
kurumlardr. Süreçte önemli yer tutarlar çünkü verdikleri görüşler kararn iptali ve yeni
alternatiflerin belirlenmesi açsndan etkilidir. Dördüncü aktör grubu üyelerinin ise daha
dolayl olarak katlmalarna rağmen özellikle karş çkmalar için yerel halk yönlendiren ve
organize eden gruplar olduklarnda süreçte önemli pay aldklar gözlenmektedir.
Süreçteki aktör gruplar arasnda çkar ve fikir çatşmalar olduğu gibi, bir grup içerisinde de
anlaşmazlklar olabilir. Örneğin sivil toplum örgütleri grubu sadece karara karş çkan gruplar
içermez, destekleyenler de protesto edenler de olabilir. Ayrca bir bölgedeki yerel halkn
karara karş çkmas başka bir bölge yerel halk için olumsuz olabilir. Örneğin Torbal halk
karara karş çkarken Harmandal halk bu karş çkşn karar geciktireceğini ve mevcut
tesisin daha uzun süre kullanacağn düşündüğü için eylem yapmaktadr.
Aktörlerin yer seçim kararlarna verdikleri tepkiler çeşitlidir. En çok rastlanan tepkinin sözlü
olarak ifadesidir. Grupça verilen tepkilerde en çok görülenler eylemler düzenlemek, önerilen
alana giderek pankartlar açmak, sloganlar atmak, imza toplamak, basn açklamalar yapmak
ve yaknda yaşayan herkesi karş çkmaya davet etmek olarak saylabilir. Bunlar dşnda İzmir
örneğinde ilginç başka tepkilere de rastlanmştr. Meclis üyelerinin karar protesto etmek için
meclis salonunu terk etmesi ya da Torbal’nn eski belediye başkannn vasiyetinde konuya
değinmesi bunun örnekleridir. Tepkinin başka bir ilginç gösterimi ise Karşyaka Belediye
Başkan Yardmcs’nn Yamanlar’da yetişen domates ve biberle yaplmş menemen ikram
eşliğinde yaptğ basn açklamas olmuştur.
560
Kat atk tesisine karş çkma nedenleri çevre, sağlk, trafik sorunlar, ekonomik ve sosyal
zararlar, ilçenin imaj ve politik nedenlerdir. Torbal örneğinde zeytin alanlarnn varlğ
önemli bir karş çkma nedeni iken Menemen örneğinde verimli tarm arazileri öne
çkmaktadr. Süreçteki aktörlerin tamam tesisin olas kötü etkileri nedeniyle karş
çkmamaktadr. Örneğin baz siyasi aktörler Büyükşehir Belediyesi’nin başarsz olmas için
önerilere karş çkmaktadr.
Torbal’da kararn iptali için en önemli nedenlerden biri yer alt sularnn varlğ olmuştur, bu
konu ÇED raporunda öne çkarlmştr. Ancak bu noktada süreçle ilgili bir soru işareti
doğmaktadr. Büyükşehir Belediyesi yer alt sularnn varlğn kat atk tesisinin yer
seçiminde bir kriter olarak dikkate almamş mdr? Kullanlan kriterlerin eşiklerinde bir
değişme mi olmuştur? Yoksa Büyükşehir Belediyesi bu bölgedeki yer alt sularn ÇED
raporu sayesinde mi öğrenmiştir? Analizlerin tam yapldğ iyi tasarlanmş yer seçimi
süreçlerinde bu tür sonuçlarla karşlaşlmamaktadr.
Karş çkma nedenleri arasnda mevcut planlarda verilmiş kararlar da öne çkmaktadr.
Örneğin Menemen’de hem karar veren hem karş çkan taraf bu konuyu ele almştr. Karş
çkanlar kararn imar planlarna aykr olduğunu öne sürerken Büyükşehir Belediyesi plana
uygun olduğunu söylemektedir. Gerçekte planda mevcut tesis mutlak tarm alanlarnn
ortasnda gösterilmiştir ve plan notlarnda eğer kamu yarar karar ve kamu yatrm ihtiyac
varsa yeni bir kat atk tesisi için plan revizyonuna ihtiyaç duyulmadan izin verildiği
yazlmaktadr.
Büyükşehir Belediyesi’nin görüşüne göre kat atk tesisine karş çklmasnn temel
sebeplerinden biri mevcut örneğin yaşadğ sorunlar ve iyi örneklerin eksikliğidir. Bu nedenle
Torbal kararna karş çkan gruplar Almanya’ya iyi örnekleri göstermek için götürme yolunu
denemişlerdir. Bu gezi katlanlar için olumlu görüş sağlamştr ancak ya katlmay
reddedenler nasl ikna edilecektir? Halkn kamu kurumlarna olan güveni azalmştr ve bir
çevre yatrm yapldğnda iyi organize edilebileceği, iyi yönetilebileceği ve etkilerin düzenli
kontrol edilebileceği konularnda şüpheler bulunmaktadr. Bu nedenle karar verici kurumun
kendi sorumluluğu altndaki bir iyi örneğin gösterilmesi karş çkşlara karş daha etkili
olacaktr. Bu konuda Büyükşehir Belediye Başkan Menemen sürecinde alana 2,5km
uzaklktaki artma tesisini örnek göstermiştir ve yeni yaplacak tesisin onun gibi sorunsuz
yönetileceğini taahhüt etmiştir.
Büyükşehir Belediyesi’nin süreçteki anlaşmazlklar azaltmak için önerdiği çözümlerden biri
de ek vergidir. Bu vergi kat atk tesisine ev sahipliği yapan ilçe belediyesi için ek gelir
sağlayacaktr, ancak ya yerel halk? Onlar hem istemedikleri bir arazi kullanmna hem de ek
vergiye katlanmak zorunda kalacaklardr. Bu öneri ilçe belediyesinin karş çkşn
engelleyebilir, ancak ilçe belediyesinin kararda hemfikir olmas süreçteki çatşmalarn önüne
geçememektedir. Örneğin Torbal sürecinde ilçe belediyesinin kat atk tesisine karş
çkmamas sorunu çözememiştir, aksine karş çkan gruplar tarafndan suçlamalarla
karşlaşmştr.
Karş çkşlar azaltmak için getirilen önerilerden bir diğeri de bir istenmeyen arazi kullanm
önerilecek yerleşime bir de çok istenen veya ihtiyaç duyulan bir arazi kullanm önermektir.
Kat atk tesisi yaplmas düşünülen bir köyde artma tesisi yoksa iki yatrm birden yapmak
bunun bir örneğidir. Kat Atk Şube Müdürlüğü’nde yaplan görüşmede bu konuya Japonya
örneği verilmiştir, Japonya’da kat atk tesisini kabul eden yerleşimlere yüzme havuzu
yapldğ ve bunun benzerlerinin İzmir’de de uygulanabileceği vurgulanmştr.
561
Çözüm Önerileri
Öncelikle bir kentte kat atk tesisinin yerine karar verilmesi kentin planlama sürecinden ayr
yürütülmemelidir. Bu tür büyük arazi kullanmlar ve kamu yatrmlar için yer belirlenmesi
ancak kent bütününün planlanmas srasnda çözülen bir konu olmaldr. Kentin öncelikleri ve
büyüme yönleri gibi kararlar kat atk tesisi için önerilebilecek yerlerle birlikte düşünülmeli ve
bu arazi kullanmnn olas etkileri de bu süreçte dikkate alnmaldr. İzmir’de kat atk tesisi
konusu kentin planlanmas sürecinden ayr, tekil bir süreç olarak çözülmeye çalşlmaktadr.
Böyle bile olsa en azndan mevcut planlardan nasl etkileneceği ve onlar nasl etkileyeceği
düşünülmelidir. Yalnzca bu arazi kullanmnn yer seçeceği alana değil onun yaratacağ
kentsel ve bölgesel etkilere de dikkat edilmelidir.
Mevcut planlarda belirlenmiş olan hedeflerle, gelişme alanlaryla ve korunacak alanlarla
çelişmeyen kararlar verilmesi önemlidir. Ayrca bu arazi kullanm önerildikten sonra da
komşu alanlarn gelişmeye açlmamas gerekmektedir. Aksi bir durumda Harmandal
örneğindeki gibi mevcut bir çöp depolama alannn yaknna konut alan önerilmesi orada
yaşayanlar için sağlksz bir çevre oluşturmas ve yaşam kalitesinin düşük olmas gibi
sorunlar beraberinde getirmektedir.
Kat atk tesisinin yer seçimi sürecinde bu arazi kullanmnn getireceği olas zararlar önceden
düşünülerek, ortadan kaldrlmas veya azaltlmas için gerekli önlemler alnmaldr. Arazi
kullanmnn son teknolojinin kullanlacağ çevreye zararsz bir tesis olmas öngörülse dahi,
az da olsa yaknndaki bölgeleri etkileyeceği unutulmamaldr. Bu nedenle yerleşim yerlerine,
tarm alanlarna, su kaynaklarna ve benzeri etkilenebilecek alanlara uzaklğ konusunda
yalnzca yönetmeliklerde tanmlanan minimum snrlara uymak yetmemektedir. Ayn
zamanda bu konularda uzman kişilerin analizlerini ve araştrmalarn önerilerini dikkate almak
gerekmektedir.
Kat atk tesisleri yalnzca bu alann yaknndaki yerleri etkilemekle kalmaz, bu alana çöp
taşyan kamyonlarn geçeceği güzergahlardaki alanlar da etkiler. Bu alanlardaki etkilerin de
yer seçim sürecinde ele alnmas ve önerilen yerin bu açdan da değerlendirilmesi gerekir.
Yakn çevresini olumsuz etkileyeceği düşünülen tüm arazi kullanmlarnda olduğu gibi kat
atk tesislerinin yer seçim sürecinde de önerilen alana en büyük tepki yaknnda yaşayanlardan
gelmektedir. İzmir için deneyimlenen süreçte bu tepkiler Menemen ve Torbal önerilerinde
oldukça ses getiren büyük eylemlere ve karş çkşlara dönüşmüştür. Süreçte yerelin
ihtiyaçlar ve görüşleri dikkate alnmazsa bu tepkiler kaçnlmazdr. Öncelikle karş
çklmasna neden olacak durumlar ortadan kaldrlmadr ve yalnzca bilgilendirme şeklinde
olmayan etkin bir katlm süreci tasarlanmaldr. Ancak doğru yer seçimi yaplmasna rağmen
bir tepki geliyorsa uygun çatşma yönetimi teknikleri kullanlarak bu sorunlar çözülmelidir.
Aksi takdirde kamuoyunda teknik bilgilere göre değil yerel halkn tepkisine göre değişen yer
seçim kararlar olduğu hissi uyanacaktr ve bunun önlenmesi gerekir.
Gelişmiş ülkelerde kat atk tesislerinin yer seçiminde çok kriterli karar verme yöntemleri
kullanlmaktadr. Bu konuda daha önce deneyimlenmiş iyi örnekler ve yaplmş çalşmalar
İzmir örneği için de uyarlanarak kullanlabilir. Örneğin çok kriterli analiz teknikleri, bu
tekniklerin Coğrafi Bilgi Sistemleri ile entegrasyonu, ve paydaş analizi ile çok kriterli
mekansal değerlendirmenin kombinasyonu (Vasiloglou 2004; Banar et al., 2007; Chang et al.,
2008; Schumati et al., 2008; Ersoy and Bulut, 2009; Wang et al., 2009; Aragones-Beltran et
al., 2010; Ekmekçioğlu et al., 2010; Şener et al., 2011; Geneletti, 2010) gibi yöntemler
geliştirilmiştir. İzmir örneğinde ise belirli kesimlere göre kat atk tesisinin yeri yalnzca
mülkiyet durumu ve maliyetin düşük tutulmas kriterlerine göre belirlenmektedir. Kimsede bu
562
algnn oluşmamas için gerçekten tüm kriterlerin dahil edildiği bir karar verme yöntemi
kullanlmas önemlidir. Eğer İzmir örneğinde de bilimsel çalşmalardakilere benzer yöntemler
kullanlrsa karş çkanlar ikna etmek daha kolay olur ve verilen kararlarn arkasnda daha
kolay durulabilir. Ancak, bu yöntemde kullanlan kriterler için belirlenen ağrlklar da adaletli
dağtlmaldr. Süreçte kullanlan tüm kriterler ve bu kriterden hangilerinin seçilen alanda ne
ölçüde sağlandğ konularnda şeffaf ve tüm taraflara açk olunmaldr. Bu sayede sürecin
deneme yanlma yöntemiyle yürüdüğü düşüncesi ortadan kalkacaktr.
Kullanlan çok kriterli yöntemin ardndan bulunan uygun alanlar arasndan alternatifler
belirlenmeli ve bu alternatiflerin en az ikisi potansiyel alan olarak seçilmelidir. Büyük ve tek
bir çöp depolama alannn şehrin bir noktasnda olmasndansa daha küçük iki çöp tesisinin
şehrin kuzey ve güneyinde konumlanmas hem seçilen yere vereceği etkiler açsndan daha
adaletli olacak hem de kentin her yerinden toplanan çöpün lojistik maliyetini azaltacaktr.
Büyükşehir belediyesinin yetki alan genişleyince bu konunun daha da önem kazanacağ
şimdiden düşünülmelidir.
Kat atk tesisleri gibi yerelde istenmeyen arazi kullanmlar konusunda yaplmş
araştrmalarda üzerinde durulan bir başka konu ise çöp depolama alanlarnn yer seçim
sürecinin birden çok disiplini ve uzmanlğ gerektirdiğidir. Bu nedenle İzmir örneğinde de
sürece yalnzca mühendislerin ve planclarn katlm yeterli değildir ve konuyu tüm açlardan
değerlendirecek uzmanlarn karar verme sürecine dahil edilmesine ihtiyaç vardr. Ancak,
uzmanlarn katlm yalnzca bilgilendirme şeklinde olmamaldr, uyar ve önerileri kararlara
yanstlmaldr.
SONUÇ
Bu çalşmann ana sonuçlarna göre kat atk tesislerinin yer seçim süreçleri dikkatlice
tasarlanmas gereken süreçlerdir. Karar vericilerin tesisin olas etkilerinin en aza indirileceği
konusunda halka güven vermesi gerekir. Bunun için de hem tesis içinde kullanlacak teknoloji
iyi seçilmesi ve bu konuda bilgilendirmeler yaplmas hem de seçilen yerin bilimsel bir
yöntemle ve süreçle seçilmesi gerekmektedir. Yerelin yaşam kalitesinin ve tüm çkar
gruplarnn düşünüldüğü adil kararlar verilmelidir.
Özetle, İzmir’de yeni bir kat atk tesisinin yer seçimi için (1) üst ölçekli planlara ve kentin
gelişme hedeflerine uygun, (2) yerel, kentsel ve bölgesel etkileri dikkate alnmş, (3) yerleşim
yerleri, koruma alanlar, tarm alanlar ve zeytinlikler gibi zarar görebilecek alanlardan uzak,
(4) yakn çevresine ve çöp taşma güzergahna vereceği olas zararlar için gerekli önlemler
alnmş, (5) belirlenen alternatifler üzerinden kentin birden fazla yerinde seçilen bir alan (i)
yerelin ihtiyaçlarn ve görüşlerini dikkate alan, (ii) analizlerin mevzuatta tanmlanan snrlarla
kalmayp bu konuda yaplmş bilimsel çalşmalarda önerilen kapsayclkta yapldğ, (iii)
karş çkanlarn tepkilerini ve bu tepkilerin nedenlerini dikkate alan, (iv) ağrlklar adaletli
belirlenmiş çok kriterli karar verme yöntemleri ile desteklenen ve (v) farkl disiplinlerden
uzmanlarn etkin katlmyla gerçekleşen (vi) şeffaf bir süreçle seçilmelidir.
TEŞEKKÜR
Bu çalşma İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü 2013İYTE35 nolu BAP Projesi olarak destek
almştr.
563
KAYNAKLAR
Aragones-Beltran, P., Pastor-Ferrando, J. P., Garcia-Garcia, F. & Pascual-Agullo, A., “An Analytic Network
Process approach for siting a municipal solid waste plant in the Metropolitan Area of Valencia (Spain)”, Journal
of Environmental Management, 91, 2010, pp. 1071-1086.
Banar, M., Kose, B. M., Ozkan, A. & Poyraz Acar, I., “Choosing a municipal landfill site by analytic network
process”, Environmental Geology, 52, 2006, pp. 747-751.
Been, V., “Locally Undesirable Land Uses in Minority Neighborhoods - Disproportionate Siting or Market
Dynamics”, Yale Law Journal, 103, 1994, pp. 1383-1422.
Chang, N. B., Parvathinathan, G. & Breeden, J. B., “Combining GIS with fuzzy multicriteria decision-making
for landfill siting in a fast-growing urban region”, Journal of Environmental Management, 87, 2008, pp. 139153.
Colebrook, M. & Sicilia, J., “Undesirable facility location problems on multicriteria networks”, Computers &
Operations Research, 34, 2007, pp. 1491-1514.
Dorius, N., “Land-Use Negotiation - Reducing Conflict and Creating Wanted Land Uses”, Journal of the
American Planning Association, 59, 1993, pp. 101-106.
Ekmekcioglu, M., Kaya, T. & Kahraman, C., “Fuzzy multicriteria disposal method and site selection for
municipal solid waste”, Waste Management, 30, 2010, pp. 1729-1736.
Ersoy, H. & Bulut, F., “Spatial and multi-criteria decision analysis-based methodology for landfill site selection
in growing urban regions”, Waste Management & Research, 27, 2009, pp. 489-500.
Forester, J., “Planning in the Face of Conflict - Negotiation and Mediation Strategies in Local Land-Use
Regulation”, Journal of the American Planning Association, 53, 1987, pp. 303-314.
Geneletti, D., “Combining stakeholder analysis and spatial multicriteria evaluation to select and rank inert
landfill sites”, Waste Management, 30, 2010, pp. 328-337.
Healey, P., Collaborative planning. Shaping places in fragmented societies. Houndmills and London: MacMillan
Press, 1997.
Hürriyet, 2004-2013 yllar arasndaki konuyla ilgili haberler. [Web sayfas erişimi: Ekim 2013]
<http://www.hurriyet.com.tr/>.
İKA, İzmir (TR31) Bölgesi Mevcut Durum Raporu, İzmir Kalknma Ajans, İzmir, 2008.
İBB, Faaliyet Raporu (Action Report) 2008, İzmir Büyükşehir Belediyesi, Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi
Başkanlğ, Kat Atk İşletmeler Şube Müdürlüğü, İzmir, 2008.
İBB, Faaliyet Raporu 2009, İzmir Büyükşehir Belediyesi, Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlğ, Kat
Atk İşletmeler Şube Müdürlüğü, İzmir, 2009.
İZSU, Faaliyet Raporu 2010, İzmir Büyükşehir Belediyesi İzmir Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü,
İzmir, 2010.
Magigi, W. & Drescher, A. W., “The dynamics of land use change and tenure systems in Sub-Saharan Africa
cities; learning from Himo community protest, conflict and interest in urban planning practice in Tanzania”,
Habitat International, 34, 2010, pp. 154-164.
Margerum, R., “Evaluating Collaborative Planning”, Journal of the American Planning Association, 68, 2002,
pp. 179-193.
ÇOB, Atk Yönetimi Eylem Plan (2008–2012), Çevre ve Orman Bakanlğ, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü,
Ankara, 2008.
564
Milliyet, 2004-2013 yllar arasndaki konuyla ilgili haberler. [Web sayfas erişimi: Ekim 2013]
<http://www.milliyet.com.tr/>.
Minchart, D. & Neeman, Z., “Effective siting of waste treatment facilities”, Journal of Environmental
Economics and Management, 43, 2002, pp. 303-324.
Nash, N., Lewis, A. & Griffin, C., “'Not In Our Front Garden': Land Use Conflict, Spatial Meaning and the
Politics of Naming Place”, Journal of Community & Applied Social Psychology, 20, 2010, pp. 44-56.
Nordenstam, B. J., When Communities Say NIMBY to Their LULUs: Factors Influencing Environmental and
Social Impact Perception, Doctor of Philosophy, University of California, 1994.
Özen, N., İzmir Büyükşehir Belediyesi Atk Yönetimi, İzmir Büyükşehir Belediyesi, Çevre Koruma ve Kontrol
Dairesi Başkanlğ, Kat Atk İşletmeler Şube Müdürlüğü, KALDER Temiz Çevre Günleri Sempozyumu, 18
Ekim 2011, İzmir.
Peeples, J. A., Place and Identity as Rhetorical Tactics in Locally Unwanted Land Use Disputes, Doctor of
Philosophy, University of Washington, 2000.
Peyton, B., Rethinking Spatial Conflict: An Analysis of LULUs and Their Encroaching Communities, Master of
Arts, Tufts University, 2007.
Popper, F. J., “The Environmentalist and the LULU (cover story)”, Environment, 27, 1985, pp. 6-11.
Rootes, C. & Leonard, L., “Environmental movements and campaigns against waste infrastructure in the United
States”, Environmental Politics, 18, 2009, pp. 835-850.
Şener, S., Şener, E. & Karaguzel, R., “Solid waste disposal site selection with GIS and AHP methodology: a
case study in Senirkent-Uluborlu (Isparta) Basin, Turkey”, Environmental Monitoring and Assessment, 173,
2011, pp. 533-554.
TÜİK, Atk hizmeti verilen belediye says, nüfusu, yaz ve kş mevsimine göre ortalama atk miktar, bertaraf
yöntemine göre atk miktar, Türkiye İstatistik Kurumu, 2010. [Web sayfas erişimi: Mart 2012]
<http://www.tuik.gov.tr/cevredagitimapp/katiatik_ing.zul>.
Vasiloglou, V. C., “New tool for landfill location”, Waste Management & Research, 22, 2004, pp. 427-439.
Wang, G. Q., Qin, L., Li, G. X. & Chen, L. J., “Landfill site selection using spatial information technologies and
AHP: A case study in Beijing, China”, Journal of Environmental Management, 90, 2009, pp. 2414-2421.
Yeni Asr, 2004-2013 yllar arasndaki konuyla ilgili haberler. [Web sayfas erişimi: Ekim 2013]
<http://www.yeniasir.com.tr/>.

İzmir`de Katı Atık Tesisinin Yer Seçimi Sürecindeki Anlaşmazlıklar ve

Transkript

Benzer belgeler

Bio-Graffiti Protection.fh11

kapak.fh11

25 Mayıs 2012 - Sayı 11

Fuar`da Erdal Beşikçioğlu İlgisi