Suriye İç Savaşı`nda Askerî Durum (Rapor-006

Transkript

Rapor–006
22.12.2014
Suriye İç Savaşı’nda
Askerî Durum
Hazırlayanlar: (E)Tuğg.Dr. Oktay BİNGÖL, Dr. Ali Bilgin VARLIK
Amaç:
Bu rapor okuyucuya, Suriye İç Savaşı’nda askerî
durum hakkında genel bilgi vermek ve çatışmaların
seyri hakkında MSE’nin değerlendirmesini sunmak
maksadıyla hazırlanmıştır.
Merkez Strateji Enstitüsü (MSE):
MSE, ulusal, bölgesel, küresel barış ve güvenlik ile kurumsal yapılanma, risk
analizi ve strateji geliştirme konularında eğitim ve danışmanlık hizmeti veren
akademik bir danışmanlık ve düşünce kuruluşudur.
MSE benimsediği ilkeler çerçevesinde kapsadığı konularda özgün ve nitelikli
bilgiyi üretmeyi ve bunu geniş kitlelerle paylaşmayı temel amaç edinmiştir. Bu
maksatla, ilgi alanındaki konular hakkında analizler yapar, stratejiler geliştirir ve
akademik eğitim faaliyetlerinde bulunur.
MSE’nin
ilkelerini, insanlığın barış ve güvenliğini esas alan temel amacı
belirler. Bilimsel etik ve tarafsızlık kuruluşumuzun temel ilkesidir.
Ne kadar saygın olursa olsun MSE, hiçbir politik gücü veya inancı desteklemez.
S
Danışma Kurulu
M E
Doç.Dr. Sinem Akgül AÇIKMEŞE, Prof.Dr. Bülent ARI, (E)Tuğg. Dr. Oktay
BİNGÖL, Prof.Dr. Mitat ÇELİKPALA, Prof.Dr. Çağrı ERHAN, (E) Büyükelçi Dr.
Ercan ÖZER, Prof. Dr. Abdülkadir VAROĞLU, Dr. Ali Bilgin VARLIK
Merkez Strateji Enstitüsü
Rapor-006 | Suriye İç Savaşı'nda Askerî Durum 22.12.2014
İÇİNDEKİLER
Yönetici Özeti
|1
1. Genel Siyasi Durum
|3
2. Genel Askerî Durum
|6
3. Tarafların Amaçları ve Stratejileri
| 10
4. Esad Yönetiminin Askerî Durumu
| 12
5. Muhalif Grupların Askerî Durumu
6. Tarafların Mukayesesi
7. Sonuç ve Değerlendirme
| 40
| 42
i
| 24
Bu raporda yer alan hususlar; bilgilerin, Suriye İç Savaşı'nın taraflarına ait haber kaynakları ve yayın
organlarının açıklamalarından yararlanılarak oluşturulmuş olması ve askerî durumda kısa sürede
büyük değişikliklerin gerçekleşebilmesi nedeniyle, tam bir kesinlik ve doğruluk taşımayabilir.
ii
Suriye İç Savaşı'nda Askerî Durum
Yönetici Özeti
Suriye İç Savaşı, vilayetler içi ve mevzi çatışmaların ülke çapında yaşandığı, uluslararasılaşmış bir
yıpratma savaşı olarak tanımlanabilir.
Suriye halkının sadece % 13-15'ini oluştan ve yönetimi elinde bulunduran Nusayri azınlık, süreç
içerisinde, yönetimle bütünleşmiş, çoğunluğunu laik devlet düzenini benimseyenlerin ve güç/kaynak
paylaşımından memnun olanların oluşturduğu Sünniler ile diğer azınlık dini ve etnik gruplardan
nüfusun % 7-10'una karşılık gelen bölümünün desteğini sağlamıştır.
Siyasi, etnik ve dini bakımdan birbirinden çok farklı amaç ve özellikler içeren Suriye muhalefeti,
parçalanmış bir yapı arz etmektedir. ABD, muhalefetin şekillendirilmesinde başarısız olmuştur. AB
ülkeleri politik destekten fazlasını sağlamamışlardır. Katar, Kuveyt ve Suudi Arabistan'ın sağladığı destek
ise aşırı grupların ve terör örgütlerinin güçlenmesine neden olmuştur. Meşruiyeti kabul görebilecek olan
politik muhalefetin, askerî alana; insanlığa karşı işlenen suçlara ve teröre bulaşmış gruplar eliyle
aktarılmış olması uluslararası kamuoyunda endişe yaratmıştır. Bu sakıncaları ortadan kaldırmak
maksadıyla 2013 yılında yeniden şekillendirilen Suriye muhalefeti kalkışmanın yönetimi konusunda ciddi
kısıtlılıklara maruzdur.
Esad Yönetimi, halihazırda ülkenin 14 vilayetinden beşine hakimdir. En güçlü olduğu üç bölge,
batıda ülke nüfusunun en yoğun olduğu; Şam (Başkent ve çevresi), Lazkiye ve Tartus'un bulunduğu kıyı
kesimleri ve Humus ve Suveyda'dır. Muhalifler, ise ülkenin -Esad Yönetiminin hakim olduğu vilayetlerin
çevresinde yer alan- altı vilayetinde hakimdir. Bunlar: Güneyde Kuneitra ve Deraa, kuzeyde İdlib ve
Halep ve doğuda Rakka ve Deyrizor'dur. Taraflardan hiçbiri Halep'te tam hakimiyet sağlayamamıştır.
Rejim, kuzeydeki Haseke Vilayetini kısmen de olsa Kürtlere bırakmıştır. IŞİD, Rakka, Deyrizor ve Haseke
vilayetlerinde kuvvetlidir. İslami cephe, 10 vilayette aktif olmakla beraber, Şam ve Halep vilayetlerinde
nispeten daha güçlüdür. Ilımlı muhalif gruplar, en fazla Halep, İdlip ve Deraa vilayetlerinde etkindirler.
Taraflardan hiçbiri ülkenin tamamını kontrol altına alabilme imkân ve kabiliyetine sahip değildir ve
öngörülen gelecekte de bu yeterliliğe ulaşmaları beklenmemektedir.
Esad Yönetiminin temel askeri stratejisi, ilk aşamada ülkenin batısında kuzey-güney istikametindeki
ana mihver üzerindeki yerleşim yerlerinin tam kontrolünü sağlamak, müteakiben doğu-batı mihverini ele
geçirmek, son safhada ise kuzeyde PYD'ye bıraktığı bölgeleri geri almaktır. Esad Yönetimini devirmek
dışında ortak amaçları bulunmayan muhalif grupların rejim kuvvetlerinin zayıf olduğu bölgeleri ele
geçirerek kurtarılmış bölgeler oluşturmaya, bu bölgeler arasında irtibat tesis ederek rejim kuvvetlerini
kuşatmaya ve bütünlüğünü ortadan kaldırmaya yönelik bir stratejiyi uygulamaya çalıştıkları
görülmüştür.
İç savaşın başlangıcından önce, 220.000 civarında olan Suriye kara kuvvetleri, gerek ordudan
ayrılarak karşı tarafa geçenler gerekse yönetimin güven sorunu yaşadığı birlikler nedeniyle önemli ölçüde
fire vermiştir. Halen Esad Yönetimine bağlı kara kuvvetleri mevcudunun 65.000-75.000 civarında
olabileceği tahmin edilmektedir.
1
Esad kuvvetlerin sahip olduğu hava üstünlüğü, muharebe sahasındaki dengeyi büyük ölçüde
etkilemiştir. Özellikle uçuşa yasak bölge ilanı tehlikesinin ortadan kalkması üzerine, Esad Yönetiminin
hava taarruzlarına ağırlık verdiği görülmüştür. Bununla beraber yönetim, hava araçlarının idamesinde
ciddi zorluklar yaşamaktadır.
Esad Yönetimi, iç savaşın başlamasıyla birlikte kuvvetlerini gayrinizami harekât icra edecek şekilde
yeniden yapılandırmıştır. Bu kapsamda, rejime sadık birlikleri esas alan ve diğer birlikler ise bunların
emrinde muharebe için teşkilatlandıran yapılanmalara gidilmiştir. Esad Yönetimi ayrıca, yarı askerî
kuvvetini oluşturan Halk Ordusu (Ceyş el Şa'bi)'nu yeniden aktive ederek bu kuvvetin personel sayısını
60.000'e çıkarmış, Şabiha gibi organize suç şebekeleri ile halk üzerinde terör faaliyetleri icra etmiş ve Yerel
Halk Komiteleri adıyla mahalli birlikler teşkil etmiştir. Yönetim bunlardan başka, Lübnan
Hizbullahından, İran Devrim Muhafızları Ordusu (Pasdaran)na bağlı Kuds (Kudüs) Kolordusuna bağlı
birliklerde ve Iraklı Şii savaşçılardan destek almıştır.
Suriye muhalefetinin yapılanmasında Suudi Arabistan ve Katar arasında yaşanan güç mücadelesi
başta olmak üzere muhalefete destek veren ülkelerin farklı beklentiler içerisinde olmaları, bu yapının
askerî ve sivil kanatları arasında bir kopukluğa neden olduğu gibi, radikal grupların askerî kanada hakim
olmasına da sebebiyet vermiştir.
2013'de Doha'da yapılan toplantının ardından daha geniş kesimleri de kapsayan yeni siyasi yapı
askerî alana, Yüksek [Müşterek] Askerî Komutanlık Konseyi (YAK), yapılanmasının kurulması şeklinde
yansımıştır. Bölgesel komutanların gücünü öne çıkaran yapısıyla sağladığı pratik üstünlüklere karşın
YAK, genel bir kalkışmayı yönetebilme imkân ve kabiliyetine sahip değildir.
YAK'ın kurulmasıyla Özgür Suriye Ordusundan dışlanan Selefi gruplar daha fazla radikalleşerek
İslami Cephe koalisyonunu oluşturmuşlardır. Irak Sünnilerinden ve dünyadaki radikal örgütlerimden
güç alan IŞİD'in kısa sürede Suriye'deki en güçlü muhalif örgüt halini alması, ılımlı muhalefetin aleyhine
bir durum yaratmıştır. ABD liderliğinde 8 Ağustos 2014'te IŞİD'e karşı başlatılan koalisyon hava harekâtı
örgütün durdurulmasını önemli ölçüde sağlasa da, bu durum Esad Yönetiminin lehine bir durum
yaratmıştır.
Raporda yapılan inceleme neticesinde, mevcut koşulların devam etmesi halinde, tarafların orta
erimde (3-5 yıl) doruk noktasına ulaşacakları, bu sürede ellerinde bulundurdukları bölgeler çerçevesinde
Suriye'nin yeni siyasi haritasının oluşacağı, bu kapsamda:
 Esad Yönetimin asgari Şam ve sahil kesimi ile kuzeyde Hama'ya kadar olan bölgeyi elinde
bulundurabileceği,
 ÖSO'nun kuzeyde, Idlib, Halep ve Rakka'ya kadar olan kesimde kantonlar oluşturabilceği,
 Halihazırda İslami Cephe şemsiyesinde yer alan gruplar ile IŞİD'in birleşerek ülkenin doğu
kesimlerini elinde bulundurabileceği
 PYD'nin; dış desteğin artarak devam edeceği ve Türkiye’nin PKK ile mevcut etkileşiminin
değişmeyeceği varsayımına bağlı olarak, mevcut kantonlarını idame ettirebileceği sonucuna
ulaşılmıştır.
2
1. Genel Siyasi Durum1
a. Esad Yönetimi
(1) Esad Yönetimi, Rusya, Çin ve İran'dan değişen oranlarda
politik, ekonomik ve askerî destek sağlamaktadır. Lübnan ve
Suriye'de konuşlu Hizbullah Örgütü, rejimin siyasi ve askerî
müttefikidir. Yönetim, çevre ülkelerdeki Şii-Nusayri, İsmailî ve
Alevi halklardan siyasi ve kamuoyu desteği almakta, kısıtlı sayıda
savaşçı sağlamaktadır. ABD ve Batı’nın küresel ve bölgesel
politikalardan rahatsızlık duyan bir kısım ülkeler Esad Yönetimine
sempatiyle yaklaşmaktadır. Bu ülkeler arasında Kuzey Kore,
Venezüella, Angola, Cezayir ve Irak dikkat çekmektedir.2
(2) Esad Yönetiminin sadece Nusayrilerin desteğine dayandığı iddiası gerçeği tam olarak
yansıtmamaktadır. 2013’de teşkil edilen bakanlar kurulunda başbakan ile dışişleri, içişleri ve savunma
bakanlıkları dahil olmak üzere çok sayıda bakanlıklarda Sünni yönetici görev almaktadır.3 Yurt içinde
nüfusun % 13-15'ini oluşturan Şii-Nusayri, İsmailî ve Alevi gruplara ilave olarak yönetimle bütünleşmiş,
çoğunluğunu laik devlet düzenini benimseyenlerin ve güç/kaynak paylaşımından memnun olanların
oluşturduğu Sünniler ile diğer azınlık dini ve etnik gruplardan4 nüfusun % 7-10'una karşılık gelen
bölümünün desteğini sağlamıştır. Bu kapsamda, çatışmaların başlangıcından günümüze Esad Yönetimi
40 mahalli grupla anlaşma yapmıştır.5
b. Muhalif Gruplar
(1) Siyasi, etnik ve dini bakımdan birbirinden çok farklı amaç ve özellikler içeren Suriye muhalefeti,
parçalanmış bir yapı arz etmektedir. Dış kamuoyunda 'bütünleşik bir özgürleşme hareketi' algısının
yaratılamamasına neden olan bu durum, muhalefete olan dış desteğin de parçalanmasına yol açmıştır.
(2) ABD, muhalefetin şekillendirilmesinde başarısız olmuştur. AB ülkeleri politik destekten fazlasını
sağlamamışlardır. Katar, Kuveyt ve Suudi Arabistan'ın sağladığı destek ise aşırı grupların ve terör
örgütlerinin güçlenmesine neden olmuştur.6 Meşruiyeti kabul görebilecek olan politik muhalefetin, askerî
alana; insanlığa karşı işlenen suçlara ve teröre bulaşmış gruplar eliyle aktarılmış olması uluslararası
kamuoyunda endişe yaratmıştır.
(3) Muhalefetin siyasi yapısı ile askerî yapı arasındaki
kopukluk, muharebe sahasına hakim olan aşırıcı grupların
yönetilemezliği ve siyasi yapıyı şekillendirmesi tehlikesini
yaratmıştır. Askerî yapıyı siyasi yapının -Suriye Muhalif ve
Devrimci Güçler Ulusal Koalisyonu (SMDK)- kontrolü
altında, Yüksek [Müşterek] Askerî Komutanlık Konseyi
(YAK)nin kurulması ile daha önceki askerî yapılanmada [Devrim Askerî Konseyi Müşterek Komutanlığı
(DAKMK)], etkin konumda olan Selefi grupların büyük kısmı aşırıcı İslami Cephe teşkilatına katılarak
ÖSO yapısından kopmuşlardır.
3
(4) Irak kaynaklı IŞİD'in Suriye'de kısa sürede büyük askerî
başarı kazanması, iç savaşın seyrini askerî olduğu kadar politik
olarak da etkilemiştir. Irak'ta yönetimin dışına itilen Sünnilerin
IŞİD aşırıcılığına dönüşmesinde
uluslararası
toplum
olduğu gibi, Suriye'de
tarafından
tanınan
de
muhalefet
yapılanmasındaki konumlarını kaybeden aşırıcı gruplar -El Nusra
örneğinde olduğu üzere- IŞİD'e yakınlaşmıştır.
(5) Afrin, Kobani ve Cezire bölgelerinde önce kantonlar
yaratan müteakiben özerklik ilan ederek bir [geçici} hükûmet kuran
PKK'nın Suriye kolu PYD,7 önce Esad Yönetiminin müteakiben de
uluslararası koalisyonun desteğini sağlamıştır. Irak Bölgesel
Yönetimi ile ciddi anlaşmazlıkları bulunan PYD’nin Kobani krizi
sürecinde Barzani peşmergesinden aldığı desteğin kalıcı bir
işbirliğine dönüştüğünü söylemek için henüz erkendir. Coğrafi ve
askerî bakımdan küçük ölçekli başarılarına karşın, siyasi otorite
boşluğunun doldurulması kapsamında, Suriye iç savaşında kısa vadede en fazla kazamın elde eden unsur
PYD olmuştur. Bu kazanımın orta ve uzun vadeye nasıl aktarılacağı, Suriye krizinin çözümü ile Orta
Doğu’da yeni güç dengesinin şekillenmesi ve daha önemlisi Türkiye’nin “çözüm sürecini” de kapsayan
dinamikleri bağlamında yanıt aranması gereken bir sorudur.
c. Değerlendirme
(1) Esad Yönetimi
(a) Destekleyen ülkelerin sınırlı sayıda kalması ve askerî durumda aleyhine kaydedilen
gelişmeler Esad Yönetimini Rusya, İran ve Hizbullah'a karşı giderek daha fazla bağımlı kılmaktadır.8
(b) Suriye nüfusunun azami % 25'inin desteğini sağlamış olması ve Nusayriler dışındaki
destekçilerinin gelişen duruma göre kolaylıkla saf değiştirme olasılığı Esad Yönetiminin başlıca iç politik
hassasiyetlerinden birini oluşturmaktadır.
(c) Esad Yönetimi ABD ve Batı’dan soyutlanmışlığını aşmak için iki önemli fırsat yakalamış ve
bunları avantaj sağlayacak şekilde kullanmıştır. Birincisi Mayıs 2013’de ortaya çıkan kimyasal silah
krizidir. Esad Yönetiminin muhaliflere karşı kimyasal silah kullanması iddiaları kısa sürede bu silahların
imha edilmesi sürecine dönüşmüş, Suriye BM ve Batı ile işbirliğine başlamıştır. Bu süreç Esad
Yönetiminin 2011’den itibaren gittikçe zayıflayan uluslararası meşruiyetinin tekrar güçlendirilmesine
katkıda bulunmuştur. İkinci fırsat ise IŞİD’e karşı ABD ve Koalisyon harekâtının icrasına dolaylı-örtülü
destek ve tepkisizlik olarak kullanılmaktadır.
(ç) Gelinen noktada başta ABD ve Batı olmak üzere uluslararası toplum Esad Yönetiminin kısa ve
orta vadede kolaylıkla yıkılmayacağı, Suriye’nin tamamında veya bir bölümünde Esad olmaksızın bir
siyasi çözümün mümkün olmayacağı varsayımına dayalı olarak strateji belirlemeye başlamıştır. Bu
kapsamda Suriye’nin geleceğinin ülkenin iç dinamiklerinin etkileşimiyle birlikte Orta Doğu’da yeni
şekillenmekte olan bölgesel güç dengesi tasarımına da bağlı olduğu değerlendirilmektedir
4
(2) Muhalif Gruplar
(a) Muhalefetin parçalanmış yapısı, siyaseten güven bunalımına, askerî bakımdan ise
başarısızlığa ve yeterli uluslararası desteğin sağlanamamasına neden olmuştur. Bu durumun giderilmesi
kısa erimde mümkün görülmemektedir. Muhaliflerin mevcut parçalanmışlıkla başarılı olmaları olanaklı
değildir.
(b) IŞİD'in Suriye'deki etkinliği, askerî gücüne, Irak'taki Sünniler ile küresel cihatçı güçlerden
sağladığı desteğe dayanmaktadır.
(3) Gelinen aşamada taraflardan hiçbiri sorunun barışçı yollardan çözümüne razı değildir.
5
2. Genel Askerî Durum (Harita 1)9
a. Esad Yönetimi
(1) 2011'de kitlesel gösterilerle başlayan kalkışma, 2012 yazında Esad Yönetiminin kontrolünden
çıkan bir iç savaşa dönüşmüştür. 2013 yılının ortalarından itibaren, aleyhine olan genel askerî durumu,10
Hizbullah'tan ve Iraklı Şiilerden alınan takviyeler ve İranlı askerî danışmanların yardımıyla dengeye
getirmiştir. İran'ın Şubat 2014'ten itibaren artan askerî desteğine paralel olarak hasımlarına karşı kısmi
üstünlük sağlamıştır. Bu kapsamda, rejim kuvvetleri, Haziran 2013'te El Kusayr'ı, Nisan 2014'te
Kalamon'u, Haziran 2014'te Lazkiye'nin kuzey bölgelerini geri almış ve Humus'u kuşatmıştır. Esad
Yönetimi, IŞİD'e karşı başlatılan koalisyon harekâtı ile bu örgütün yarattığı baskıdan kurtulmuş ve
üstünlüğünü pekiştirmiştir. Esad Yönetimi, kuvvetlerini birleştirebildiği ve ateş üstünlüğü sağlayabildiği
durumlarda muharebeleri kazanabilmektedir. Bununla beraber, insan gücü bakımında sınırlılığı
nedeniyle ülkenin tamamında kontrolü sağlama imkân ve kabiliyeti kısıtlıdır.
(2) Halihazırda ülkenin 14 vilayetinden beşine hakimdir. En güçlü olduğu üç bölge, batıda ülke
nüfusunun en yoğun olduğu; Şam (Başkent ve çevresi), Lazkiye ve Tartus'un bulunduğu kıyı kesimleri ve
Humus ve Suveyda'dır.
(3) Savaşın daha uzun süre devam etmesi halinde rejimin, insan gücü kısıtına rağmen muhalifleri
sindirme ihtimali güçlenmektedir.
b. Muhalif Gruplar
(1) Politik-askerî seviyede uyumdan, stratejik ve operatif seviyede eşgüdümden yoksundur. Taktik
seviyede sınırlı koordinasyon gerçekleştirebilmektedir.
(2) Yardım ve işbirliğinin artması ve ağır silahların tedarikiyle muhalifler, Suriye Rejimi'nin hayati
görmediği bölgeleri ele geçirme ve elde bulundurma yeterliliğine erişmişlerdir. Son dönemde ABD
liderliğinde gündeme getirilen 'eğit ve teçhiz et' programının kısa erimde başarı getirme olanağı
bulunmamaktadır. Muhalifler, halihazırda ülkenin -Esad Yönetiminin hakim olduğu vilayetlerin
çevresinde yer alan- altı vilayetinde hakimdir. Bunlar: Güneyde Kuneitra ve Deraa, kuzeyde İdlib ve
Halep ve doğuda Rakka ve Diyrizor'dur.
(3) Taraflardan hiçbiri Halep'te tam hakimiyet sağlayamamıştır.
(4) Rejim, kuzeydeki Haseke Vilayetini kısmen de olsa Kürtlere bırakmıştır.
(5) IŞİD, Rakka, Deyrizor ve Haseke vilayetlerinde kuvvetlidir.11 Şam bölgesinde varlığını tesis
etmeye çalışmaktadır. IŞİD Suriye'de daha fazla bölgenin kontrolünü ele geçirmek suretiyle, Irak'taki
başarılarını artırmaya çalışmaktadır. Muhaliflerin büyük bölümü IŞİD'e karşı iseler de örgütün
başarılarından dolaylı kazanımlar elde etmişlerdir. Bu kapsamda IŞİD'in Eylül 2014 başında Rakka'yı ele
geçirmesi, Suriye Yönetimi için operatif seviyede bir zafiyet yaratmıştır.12 IŞİD'in ülkedeki diğer İslamî
gruplarla
güç
mücadelesine
girişmesi,
Suriye
Yönetimi'nin
askerî
kazanımlar
elde
etmesini
kolaylaştırmıştır.
(6) İslami cephe, 10 vilayette aktif olmakla beraber, Şam ve Halep vilayetlerinde nispeten daha
güçlüdür.
6
(7) Ilımlı muhalif gruplar, en fazla Halep, İdlip ve Deraa vilayetlerinde etkindirler. Dış yardımın
yeterli olmaması ve savaşın uzun süredir devam etmesi nedeniyle, ılımlı muhaliflerin aşırı muhalifler
karşısında giderek daha fazla güç kaybettiği görülmüştür.13
c. Değerlendirme
(1) Esad Yönetimi: Mevcut kazanımlarına ve üstünlüklerine karşın, ülkenin tamamında kontrolü
yeniden tesis etme imkân ve kabiliyetinden yoksundur. Bununla beraber mevcudiyetini daha uzunca bir
süre devam ettirme kapasitesine sahiptir.
(2) Muhalif Gruplar: Her ne kadar kalkışmanın başlangıcında elde ettikleri üstünlüğü muhafaza
edememiş ve Esad Yönetimini devirmeyi başaramamış olsalar da ellerinde bulundurduğu kesimleri kısa
erimde kaybetmeyecek güçtedirler. Bununla beraber iç savaşın daha da uzaması halinde dış yardım ve
destek almaksızın muhaliflerin muharebe etkinliklerini muhafaza etmeleri olası değildir.
(3) Gelinen aşamada Suriye İç Savaşı, vilayetler içi ve mevzi çatışmaların ülke çapında yaşandığı bir
yıpratma savaşı olarak tanımlanabilir.14
(4) Sonuçta, taraflardan hangisi bu savaşın galibi olursa olsun karşı tarafın askerî gücünü bütünüyle
ortadan kaldırmasının mümkün olamayacağı bu son derece kırılgan güvenlik ortamında istikrarı
sağlamakta zorlanacağı değerlendirilmektedir. Diğer bir ifadeyle taraflardan hiçbiri ülkenin tamamını
kontrol altına alabilme imkân ve kabiliyetine sahip değildirler ve öngörülen gelecekte de bu yeterliliğe
ulaşmaları beklenmemektedir.
7
8
Genel Askerî Durum
Esad Yönetimi
IŞİD
PYD
Özgür Suriye Ordusu
Suriye Devrimci Cephesi
Hizbullah
9
3. Tarafların Amaçları ve Stratejileri15
a. Esad Yönetimi
(1) Esad Yönetimi, 2011'de başlayan ayaklanmanın ilk safhalarından itibaren, Hafız Esad'ın 1982'de
Müslüman Kardeşler Örgütü'nün Hama merkezli kalkışmasında uyguladığı askerî strateji uygulamaya
çalışmıştır.16 Bu strateji üç unsuru içermekteydi: 1) Kalkışmayı bastırmak için en güvenilir birliklerin
seçilerek kullanılması 2) Siviller arasında yönetime yandaş silahlı gruplar oluşturulması ve askerî ve yarı
askerî birliklerle yerleşim yerlerinin kalkışmacılardan temizlenmesi 3) Büyük birliklerle yerleşim
yerlerinin sıkı kontrol altına alınması.17
(2) Ancak bu strateji 2011-2012 döneminde tam olarak uygulanamamıştır. Başarısızlığın başlıca iki
nedeni vardır. Birincisi, kalkışmanın ülkenin tamamına yayılması ve bütünleşik olmasa da tam bir halk
hareketine dönüşmesidir. Başarısızlığın diğer nedeni ise, Suriye Ordusunun genel sınırlılıklarına ilave
olarak güvenilir kuvvet oluşturulması önceliğinin Suriye Ordusu'nun sadece 1/3'nün kullanılmasına
imkân vermiş olması, bu nedenle de yeterli muharebe gücünün oluşturulamamış olmasıdır.18 Bununla
birlikte, Esad Yönetiminin, Nusayri azınlığı ve kendisine müzahir diğer grupları silahlandırma, suç
örgütleri de dahil olmak üzere bütün imkânlarını seferber etme ve Hizbullah ve İran'ın sağladığı desteği
askerî alana taşıma başarısını göstermiştir.19
(3) Uygulanan stratejinin yeterli kuvvetle desteklenemediği görülünce, Yönetim amaçlarını belirli
aşamalarla gerçekleştirme yoluna gitmiştir. Bu kapsamda ilk aşamada ülkenin batısında kuzey-güney
istikametindeki ana mihver üzerindeki yerleşim yerlerinin tam kontrolünü sağlamayı, müteakiben doğubatı mihverini ele geçirmeyi, son safhada ise kuzeyde PYD'ye bıraktığı bölgeleri geri almayı amaçlamıştır.
Bu amaçları gerçekleştirebilmek için:
(a) Halen elinde bulundurduğu; Şam, Lazkiye ve Tartus vilayetlerinde mutlak hakimiyet sağlayıp
sürdürmeyi birinci öncelikte değerlendirmiştir. Bu nedenle adı geçen vilayetlere yapılan saldırıları
bertaraf edebilmek için kimyasal silahlar da dahil olmak üzere bütün imkânlarını koordineli bir şekilde
kullanmaktadır.20 Rejim, Ağustos 2013 ve Haziran 2014'te Lazkiye örneğinde olduğu üzere kaybedilmesi
halinde bu bölgeleri geri alabilmek için karşı taarruzlar icra edebilmektedir.
(b) Halep-Hama-Humus-Şam-Suveyda mihveri ile batısında yer alan vilayetlerde (Lazkiye,
Tartus) kontrolünü sürdürmeyi, bu kapsamdaki diğer vilayetleri (İdlip, Kuneytira ve Dera) ele geçirmeye
çalışmaktadır.
(c) Diğer vilayetlerde ise şimdilik kaydıyla askerî mevcudiyetini sürdürmeye çalışmakta, ancak
ana ikmal sevk ve idare için vazgeçilmez gördüğü kuzey-güney ana mihveri lehine bu bölgelerden
fedakarlık yapabilmektedir.
(4) Esad Yönetimi, 2012'ye kadar olan dönemde, öncelikle kalkışmayı bastırmaya 'temizlik harekâtı'
(clear) yönelmiş, bu tarihten sonra ise ele geçirdiği bölgelerin tam kontrolüne yönelik olarak yerleşim
yerlerinde birlik konuşlandırmaya başlamıştır. Bu ikinci safhada ise kazanımlarını pekiştirmek için 'elde
tutma' (hold) ve 'ayrıştırma (cleansing) gayretlerine yoğunlaşmıştır. Esad Yönetimi, kendisine müzahir
halkın da bulunduğu ele geçirmiş olduğu bölgelerde tam kontrolü tesis edebilmek için 'etnik temizlik'
uygulamakta, sakıncalı gördüğü grupları göçe zorlamaktadır. Buna karşın, muhalif gruplara destek veren
10
veya kendisini yeterince desteklemeyen yerleşim yerlerini, sivil-savaşan ayrımı yapmaksızın askerî hedef
olarak görmektedir. 2012 başlarında, Zabadani'ye yapılan harekâtın başarısızlığa uğraması üzerine
yerleşim yerlerine ilk kez topçu bombardımanı uygulayan Yönetim, bu taktiğini o zamandan beri
kullanmaktadır.21 Esad Yönetimi, Haziran 2012'de muhaliflerin kuzey bölgelerinde -özellikle Halep ve
Lazkiye'deki- ileri harekâtını durdurabilmek maksadıyla hava kuvvetlerini kullanmıştır.22 Bu taktiğin
başlıca vasıtaları arasında; ağır topçu ve 'varil bombaları' ile yapılan hava bombardımanı ve 'teslim ol
veya açlıktan öl'23 sloganı ile uyguladığı kuşatmalar gelmektedir. Kalkışmacıyı halktan ayıramayan Esad
Yönetimi böylece halkı kalkışmacıdan ayırmaya çalışmaktadır.24 Halkı yerlerine terke zorlayan bu
uygulama neticesinde, muhalifler yerleşim yerine ele geçirmiş olsalar da halkı kaybetmektedirler.25
b. Muhalif Gruplar
(1) Muhalif grupların Esad Yönetimini devirmek dışında ortak amaçları bulunmadığından26 bu
gruplar ortak bir strateji de oluşturamamışlardır. Bununla birlikte, başlangıçta seçilen hedeflere bombalı
saldırılar ve terörist taktiklerle sınırlı olan muhalif eylemlerinin süreç içerisinde giderek askerî nitelikli
faaliyetlere yöneldikleri görülmüştür. Muhalif grupların bu kapsamda, Esad Yönetiminin zayıf olduğu
bölgeleri ele geçirerek kurtarılmış bölgeler oluşturmaya, bu bölgeler arasında irtibat tesis ederek rejim
kuvvetlerini kuşatmaya ve bütünlüğünü ortadan kaldırmaya yönelik bir stratejinin bir kısmını uyguladığı
görülmüştür.
(2) IŞİD, Esad Yönetiminin benimsediği demografik yapının yeniden şekillendirilmesi stratejisini
uygulamaktadır.
(3) PYD, Kürt nüfusun yaşadığı bölgelerde, Ocak 2014'te tesis ettiği özerk kantonlarda (Cezire,
Kobani ve Afrin) tam hakimiyetini kurmaya çalışmaktadır. Müteakip aşamada, doğudan batıya; HasekeRakka-Halep-İdlib-Lazkiye güzergahının kuzeyindeki bölgede hakimiyetini genişletmeye çalışması
kuvvetle muhtemeldir.
(4) Muhaliflerin inisiyatifiyle başlattığı askeri harekâtın çoğu, stratejik ulaştırma/iletişim hatlarının,
kritik bölgelerin tehdit ve taciz edilmesi ile rejimi yıpratmaya yönelik terörist eylemlerle, taktik akınlar
gibi küçük ve birkaç grubun müştereken icra ettiği orta çaplı harekâttan ibarettir. Yerel gruplar, taktik
seviyede mevzii kazanımlarla meşguldürler. Bu kapsamda, rejime ait hava üsleri ve silah depolarını
başlıca taktik hedefler olarak almışlardır.
11
4. Esad Yönetiminin Askerî Durumu27
a. Kuvvet Yapılanması ve Konuşlanma (2011'e kadar olan dönem)
(1) Kuvveti
(a) 2011 yılına kadar olan süreçte Suriye Silahlı Kuvvetleri, Global
Firepower'ın dünya orduları sıralamasında; bölge ülkelerinden Türkiye
(8'inci sırada), İsrail (11'inci sırada), Mısır (13'üncü sırada), İran (22'nci
sırada), Arabistan (25'inci sırada)dan sonra 26'ncı sırada gösterilmekteydi.
Suriye Silahlı Kuvvetleri; 4.950 tanka, 5.155 zırhlı muharebe aracına, 436
rokete, 3.360 namlulu topçuya, 680 çok namlulu roket atara, toplam 473
uçağa, çoğu sahil koruma botu olmak üzere 56 gemiye sahipti.28 Suriye
Kara Kuvvetleri'nin kadro mevcudu 220.000 olarak bilinmekteydi.29 Ordunun büyük çoğunluğunu
yükümlü olarak silah altına alınanlar oluşturmaktaydı. Suriye Kara Kuvvetleri, 1970'lerden itibaren SSCB
askerî doktrin ve yapılanmasını uygulamaktadır.
(b) Hava Kuvvetleri (Tablo 1.)30: Esad Yönetimi 1980'lerin sonundan itibaren, hava kuvvetlerinin
muharebe etkinliğini muhafaza etmekte ciddi sorunlarla karşılaşmıştı. Hava Kuvvetlerinin ana muharebe
uçaklarından MİG 21 ve 25'lerin üretimine sırasıyla 1985 ve 1984'te son verilmiştir. Sayıları 160-240
civarında olan bu uçaklardan etkin olarak kullanılabilenlerin sayısı 'on'larla ifade edilebilecek kadar
sınırlıydı. En yeni model olan MİG 29 (Hizmete giriş tarihi 1983)lar ise 40 civarındaki sayısı ile ülkenin
hava kuvveti ihtiyaçlarını karşılamaktan uzaktı.31 Rejim bu zafiyeti, güçlü bir hava savunma sistemi tesis
ederek gidermeye çalışmıştır.
Tablo 1. Suriye Hava Kuvvetleri Uçak Mevcudu
Mi-8/17
Orta Nakliye Helikopteri
An-24/26
Orta Nakliye Uçağı
7
IL-76
Orta-Ağır Nakliye Uçağı
5
Mi-2
Taarruz Helikopteri
10-20
Mi-24
Taarruz Helikopteri
35-48
SA-342
Taarruz Helikopteri
35
MiG 21/25
Keşif ve Avcı Uçağı
160-240
MiG 23/29
Savaş Uçağı
135-225
SU-22/24
Savaş Uçağı
80-110
L-39
Eğitim Uçağı
40-70
Kaynak: Elizabeth O’Bagy, Christopher
Harmer, Jonathan Dupree, Liam Durfee,
Syrian Air Force and Air Defense
Capabilities, Institute for the Study of
War, Mayıs 2013, s. 9.
12
100
Açıklamalar:
Muharebe Etkinliği:
Yüksek
Düşük
(2) Konuşlanma ve Kuruluş
(a)
Suriye Kara Kuvvetleri, 1976 İsrail yenilgisinden sonra yeniden yapılandırılarak üç kolordu
(Kor.) ve Genelkurmay Başkanlığı (Gnkur.Bşk.lığı)na bağlı birlikler şeklinde yeniden teşkil edilmiştir.32
Teşkilat şeması için bkz. Şekil 1.
(b) 2011 ayaklanmasından önce Suriye Kara Kuvvetlerinin 1'inci Kolordusu, İsrail ve Ürdün
sınırında; 2'nci Kolordu Lübnan sınırında; 3'üncü Kolordu ise Humus bölgesinde iç güvenlik görevlerinde
görevlendirilmişti. Doğrudan Gnkur.Bşk.lığına bağlı -Kolordu kuruluşunda bulunmayan ve aynı
zamanda stratejik ihtiyatı oluşturan- Halep güneyinde konuşlu 18'inci Zh.Tüm. kuzey, Deyrizor
bölgesindeki 17'nci Mknz.Tüm. doğu sınırından sorumluydu.33 Bkz. Harita 2.
Harita 2. Esad Yönetimi Kara Kuvvetlerinin
Konuşlanması
Haseke
Halep
18
Lazkiye
Rakka
XX
XX
17
Humus
XXX
2
XXX
XXX
Şam
3
1
400km.
(c) Suriye Hava Kuvvetlerinin konuşlanması Harita 2.'de gösterilmiştir. Hava üslerinin büyük
çoğunluğunun kalkışmanın başından beri Esad Yönetiminin kontrolünde olan merkezi ve güney
Suriye'de olması, havadan ikmal ve taarruzî hava-kara harekâtının icrasını olanaklı kılmıştır.34
13
Şekil 1. Suriye Kara Kuvvetleri Kuruluşu
Gnkur.
Bşk.
1
2
ÖZKUV.
K.lığı.
14
40
41
36
127
112
68
33
102
41
45
554
35
132
121
104
42
46
556
404
15
105
138
47
106
555
53
100
154
54
Cum.
Mhfz.
4
101
15
5
7
9
3
1
10
3
11
18
17
76
85
47
67
131
137
43
91
62
65
60
134
93
88
34
153
18
81
?
167
?
12
78
52
58
56
21
87
120
175
?
?
?
?
?
?
64
61
90
?
Açıklamalar:
Kolordu
Kadro Mevcudu : 220.000
Gerçek Mevcut:
65.000
Gnkur.Bşk.lığı Bağlıları Mevcudu: 38.000
Kor. Bağlıları Mevcudu: 27.000
Zırhlı
Tümen
Zırhlı
Tugay
Özel Kuvvet
Alayı
Mekanize
Tümen
Mekanize
Tugay
Piyade
Alayı
Özel Kuvvet
Tümeni
Özel Kuvvet
Tugayı
Topçu
Alayı
Personel Kadrosu ve Araç Envanterini Karşılama Oranı (Topçu hariç)
Kaynak: Joseph Holliday, The Syrian Army: Doctrinal Order of
Battle, Institute for the Study of War, February, 2013, p. 12.
% 100
14
% 66
% 50
% 33
% 25
% 15
(3) Kolordulara Bağlı Birlikler: Suriye Kara Kuvvetlerini oluşturan 13 tümenden dokuzu, üç
kolorduya bağlıdır.35 Bu birlikler:36
(a)
1'inci Kor.'a bağlı: 1/5'inci Mknz.Tüm., 1/7'nci Mknz.Tüm., 1/9'uncu Zh.Tüm. ve
Gnkur.Bşk./15'inci Öz.Kuv.Tüm. (Gnkur.Bşk.lığına bağlı olan bu birlik 1'inci Kor.'un harekât kontrolüne
verilmiştir).
(b) 2'nci Kor.'a bağlı: 2/1'inci Zh.Tüm., 2/10'uncu Mknz.Tüm. ve Gnkur.Bşk./14'üncü Öz.Kuv.Tüm.
(Gnkur.Bşk.lığına bağlı olan bu birlik 2'nci Kor.'un harekât kontrolüne verilmiştir).
(c) 3'ünci Kor.'a bağlı: 3'üncü Zh.Tüm. ve 11'inci Zh.Tüm.
Uygulamada birliklerin tamamı Gnkur.Bşk. kanalıyla doğrudan Devlet Başkanın kontrolü altındadır.
(4) Doğrudan Gnkur.Bşk.lığına Bağlı Birlikler: Bu kapsamda altı birlik bulunmaktadır. Bunlar:
Cumhuriyet Muhafızları Tümeni, 4'üncü Zh.Tüm., Özel Kuvvetler Komutanlığı (15'inci ve 14'üncü
Öz.Kuv.Tüm.leri sırasıyla; 1'inci ve 2'nci Kor.ların harekât kontrolüne verilmiştir. Öz.Kuv.K.lığının diğer 6
alayı ise Gnkur.Bşk.lığı kuruluşunda bulunmaktadır), stratejik ihtiyatı oluşturan 17'nci Mknz. ve 18'inci
Zh.Tüm.lerdir.
(5) Suriye Kara Kuvvetlerinin 13 tümeninden 9'u (4'er manevra tugayından oluşan) zırhlı veya
mekanize tümenlerdir. Bu Birlikler:37 1/5'inci Mknz.Tüm., 1/7'nci Mknz.Tüm. 1/9'uncu Zh.Tüm, 2/1'inci
Zh.Tüm., 2/10'uncu Mknz.Tüm., 3/3'üncü Zh.Tüm., 3/11'inci Zh.Tüm., Gnkur.Bşk.'na doğrudan bağlı
4'üncü Zh.Tüm. ve 18'inci Zh.Tüm dir.
(6) Zırhlı tümenler, 3 tank, 1 mekanize; mekanize tümenler ise 3 mekanize, 1 tank tugayından
oluşmaktadır. Her tümen ve tugay yeterli sayıda muharebe destek (istihkâm, topçu, hava savunma,
muhabere vb.) ve muharebe hizmet destek (ikmal, bakım ve bütünleme birlikleri) birliklerinden
oluşmaktadır. Tam donanımlı bir tümen 15.000 personelden oluşmaktadır.38
(7) Kara Kuvvetlerinin temel manevra elemanı olan tugaylar, 1.500 personelden oluşmaktadır.39 Bu
birlikler de tümenlerde olduğu üzere 1'e 3 yapılanmasında olmak üzere 4'lü kuruluştaki manevra
taburları ile muharebe destek ve muharebe hizmet destek bölüklerinden oluşmaktadırlar.40
(8) Gnkur.Bşk.lığı bağlılarından 4'üncü Zh.Tüm., 17'nci Mknz.Tüm. ve Özel Kuvvetler Komutanlığı
bağlıları, kolordulara bağlı standart kuruluştaki (bir tünende 4 tugay) birliklerden farklı olarak özel
kuruluşla teşkil edilmişlerdir. Bu birliklerin kuruluşunda yer alan alayların personel mevcudu 1.500
civarındadır.41 Bir alay, mevcutları 300 ile 500 arasında değişen üç taburdan meydana gelmektedir. Bu
birlikler -merkezi olarak desteklendiğinden- standart tümenlerden farklı olarak muharebe destek ve
muharebe hizmet destek birliklerine sahip değildirler.42
(9) Tümen topçu alayları, mevcutları 300-500 civarındaki 3 taburdan meydana gelmiş olup toplam
mevcutları 1.500 civarındadır.43 Suriye ordusunun 3.000 top/obüsü bulunmaktadır.44
(10) Uygulamada, Nusayri çoğunluğun hakim olduğu birliklerin teçhizat ve malzeme bakımından
diğer birliklere oranla daha fazla desteklendiği, diğer birliklerin ise personel, teşkilat ve malzeme
kadrolarında öngörülen yeterliliğe ulaştırılmadığı öteden beri bilinmekteydi.45
15
b. Kuvvet Yapılanması ve Konuşlanma (2011'den sonraki dönem): 2011 ayaklanmasıyla birlikte bu
tertiplenmede bazı değişikliklere gidilmiştir. Ancak esas büyük değişiklik belirlenen stratejiye göre
kuvvetlerin kullanılmasında ve yeniden yapılandırılmasında meydana gelmiştir. Bu kapsamda, rejim
kuvvetlerinin bir dönüşüm geçirdiğini söylemek mümkündür.
(1) Kuvveti
(a)
Her ne kadar kağıt üzerinde rejim kuvvetlerinin kadro
mevcudu olan 220.000 sayısı ve 60 civarında tugay seviyesinde manevra
birliği olduğu muhtelif kaynaklarda46 yer almış olsa da hakikatte Suriye
Kara Kuvvetleri, 1990'lardan itibaren yaşanan ekonomik sıkıntı ve yakın
müttefiki Sovyetler Birliğinin yıkılmasından sonra yardımların kesilmesi
nedeniyle bu muharebe etkinliğini muhafaza edememiştir. Kaba bir
değerlendirmeyle, 2011 kalkışmasından önce Esad Yönetiminin personel mevcudu ve envanterindeki
silahların 1/3 oranında gayri faal olduğunu söylemek yanlış olmaz. Bu olumsuzluğa ilave olarak,
uygulanan
strateji
gereği
rejimin
geri
kalan
birliklerinin
en
fazla
yarısını
kullanabildiği
değerlendirildiğinde ordunun yaklaşık 1/3'ünün aktif olarak kullanılabildiği ortaya çıkmaktadır. 47 Bu da
rejim kuvvetlerinin 65.000 civarında bir askerî gücü olduğunu ortaya koymaktadır.48 Yarı askerî güçler ve
yönetimin silahlandırdığı siviller bu sayıya dahil değildir. Esad Yönetiminin mevcut kuvvetlerin 1/3'ünün
aktif olduğunu esas alan değerlendirmeler Esad Yönetiminin 73.300 civarında bir kuvveti olduğunu
kıymetlendirmektedirler.49 Bazı diğer muhalif kaynaklar Esad'ın hali hazırda iyi donatılmış 70.000 askeri
olduğunu değerlendirmektedirler.50 Genel bir değerlendirmeyle Esad Yönetiminin 65.000-75.000 arasında
kuvveti
olduğunu kabul edebiliriz.51
Zırhlı araçlar bakımından da etkinlik oranı, personel
mevcutlarındaki kısıtlılığa benzer bir durum arz etmektedir.52
(b) Esad Yönetiminin Kara Kuvvetleri personel mevcudunun 27.000'i kolorduların kuruluşundaki
birliklerde, 38.000'i ise Gnkur.Bşk.lığı bağlısı birliklerde görevlidir.53 Birliklerin personel kadrosunu ve
harp silah ve araç envanterini karşılama oranlarına ilişkin olarak Institute for the Study of War (Savaş
Çalışmaları Enstitüsü) tarafından yayınlanan, Joseph Holliday'in; Middle East Security Report 8: The Assad
Regime, From Counterinsurgency to Civil War, başlıklı ve Mart 2013, tarihli raporuna (s. 27) göre (Bkz. Şekil
1.):
(I) Gnkur.Bşk.lığına bağlı; Cumhuriyet Muhafızları ile 4'üncü Zh.Tüm'in karşılama oranı tam,
Özel Kuvvetler Komutanlığı'nın ise % 66 civarındadır. 18'inci Zh.Tüm.'in üç tugayı % 25, 17'nci
Mknz.Tüm.'in iki tugayı % 33 kategorisinde olup bu tümenlerin birer tugayı gayri faaldir.
(II)
1'inci Kor.'a bağlı 5'inci ve 7'nci Mkzn.Tüm. ile 9'uncu Zh.Tüm.'in karşılama oranı % 33
civarındadır.
(III) 2'nci Kor.'a bağlı 1'inci Zh.Tüm.'in bir tugayının karşılama oranı % 66, iki tugayının ise
% 33 civarındadır. Kolordunun diğer bağlısı 10'uncu Mkzn.Tüm.'in bir tugayının karşılama oranı % 50, iki
tugayının ise % 33 civarındadır. Her iki tümenin birer tugayı ise gayri faaldir (karşılama oranı % 0'dır).
(IV) 3'üncü Kor.'nun 3'üncü Zh.Tüm.'nin üç tugayı % 33 seviyesinde, bir tugayı gayri faaldir.
Kolordunun diğer bağlısı 11'inci Zh.Tüm.'in iki tugayı % 33 seviyesinde, iki tugayı gayri faaldir.
16
(V)
İlgi raporda, topçu birlikleri için her hangi bir tasnif yapılmamakla birlikte, bu
kapsamda bir sınırlılığın olmadığı ifade edilmiştir.54
(VI) Esad Yönetiminin 2011'den sonraki dönemde hava kuvveti bakımından mevcut
sorunlarının artarak devam ettiği görülmüştür.
(2) Yeniden Yapılanma
(a) Silahlı Kuvvetler: 2011-2012 kalkışmayı bastırma, 2012-2014
iç savaş döneminde Esad Yönetiminin kara kuvvetlerini harekât
ihtiyaçlarına göre yeniden yapılandırdığı görülmüştür. Bu kapsamda:
(I) Görev için birlik seçimi, merkezi olarak doğrudan Beşer
Esad imzasıyla yapılmıştır.55
(II)
Birlik görevlendirmesinde askerî ölçütlere ilave olarak
rejime sadakat belirleyici etken olmuştur. Yönetim, 2012'de Dera'ya yapılan harekâtta bölgeye yakın olan
5/132'nci Mknz.Tug.'ı görevlendirirken bu birliğin yanına, daha fazla güvenilir saydığı, 150 km.
uzaklıktaki Şam'ın kuzeyinde konuşlu- 3/65'inci Zh.Tug.'ı da dahil etmiştir56.
(III) Yönetime sadakati yüksek Nusayri çoğunluklu birliklerin, askeri kademe/rütbe
bakımından kendilerinden daha büyük/kıdemli birlikleri sevk ve idare ettikleri görülmüştür.57
(IV) Muharebe için teşkilatlanma merkezi olarak tabur seviyesine kadar yapılmış, bunda
birliğinin muharebe yeterliliği kadar sadakat ölçütü de esas alınmıştır. Bu tür yeniden teşkiller, 4'üncü
Zh.Tüm. gibi Esad Yönetiminin en fazla güvendiği komutanlıklara bağlanmıştır.58 4'üncü Zh.Tüm., 2011
ayaklanmasının ilk safhalarından itibaren, direnişi bastırmakla görevli birliklerin başında yer almıştır. Bu
birliğin personelinin % 80'ini Nusarîler oluşturmaktadır.59 Kuruluşta bu birliğin komutanı Tümg.
Muhammed Ali Durgham görünmesine karşın esas görevi 42'nci Zırhlı Tümen Komutanlığı olan Başar
Esad'ın kardeşi Mahir el-Esad'ın bu birliğe komuta ettiği yönünde yaygın bir kanaat mevcuttur.60 Bu
kapsamda diğer bir örneği ise, Yönetim'in en gözde birliklerinden olan 1'inci Zh.Tüm.'nin diğer
birliklerden getirilen güvenilir birliklerle takviye edilmesi oluşturmaktadır.61
(V)
Cumhuriyet Muhafızları Tümeni, 2011 yılı itibariyle, üç mekanize, iki 'güvenlik
alayı'ndan oluşmaktaydı.62 Bu birliğin toplam gücü standart bir piyade tümenine eşit olmakla birlikte,
4'üncü Zh.Tüm.'de de olduğu üzere teçhizat ve malzeme bakımından benzerlerine oranla üstün
seviyededir. 2011 ayaklanmasıyla birlikte komuta kademesinde bulunan Sünni komutanlar, görevden
uzaklaştırılmıştır.63
(VI) Özel Kuvvet Alayları, kuruluş ve kadroları itibariyle, hafif piyade alayları gücünde
olup iç tehdide yönelik olarak görev yapmak üzere teşkil edilmiş olan birliklerdir. Bu birliklerin komuta
kademesinin tamamı Nusayri'dir.64 Ast kademelerdeki personelin % 50'sinin Sünnilerden oluşması
nedeniyle, bu birliklerin mevcutlarında azaltmaya gidilmiş, büyük çoğunluğun Nusayrilerden oluşması
sağlanmıştır.65
(VII) Ateş desteği bakımından Esad Yönetiminin kalkışmanın başlangıç evresinde hava
kuvvetlerini kullanmaktan sakındığı, bu ihtiyacı topçu ile karşılamayı tercih ettiği görülmüştür. Esad
Yönetimi, ilk kez 2012 baharında, muhalefetin Halep'in kuzeyinde ve Lazkiye'de rejim kuvvetlerinin
17
erişemediği bölgeleri ele geçirmesi üzerine helikopter kullanmaya başlamıştır.66 2012 Haziranında
kuzeydeki muhalif grupların taarruza geçmesi ve uçuşa yasak bölge ilanı tehlikesinin ortadan kalkması
üzerine, Esad Yönetiminin helikopter kullanımını artırdığı görülmüştür.67 Ağustos 2012'de Halep'te
cereyan eden muharebelerde, Humus'takinden farklı olarak Esad Yönetiminin, topçu ateş desteği
olmamasından kaynaklanan zafiyeti jetleri de kullanarak gidermeye çalıştığı görülmüştür. IWS'nin
raporunda, Hava Kuvvetleri uçaklarının kara birliklerinin olmadığı veya muharebeye girmediği
durumlarda kullanıldığına, bu durumun rejimin kara-hava tanıma sistemlerine, hassas vuruş sistemlerine
ve yeterli yakın hava desteği yeteneğine sahip olmadığının emaresi olduğuna dikkat çekilmektedir.68 Esad
Yönetiminin bahsi geçen hava muharebe imkân ve kabiliyetlerine sahip yegane hava aracı MI-25 taarruz
helikopterleri olup bunların sayısı hiçbir zaman 40'ı bulmamıştır.69 Grafik 1., 2012 Ağustosundan itibaren
Esad Yönetiminin hava taarruzlarında sabit kanatlı uçakların kullanımına ağırlık verdiğini, bu tarihten
sonra döner kanatlı uçakların (helikopter) kullanımının görece azaldığını, genel olarak da kaynağı
belirlenemeyen bombalamaların sayısının arttığını ortaya koymaktadır.
Grafik 1. Esad Yönetimi Hava Taarruzları
140
120
100
80
60
40
20
0
Nis
2012
May
2012
Haz
2012
Tem
2012
Ağu
2012
Eyl
2012
Eki
2012
Kas
2012
Ara
2012
Oca
2013
Şub
2013
Mar
2013
Nis
2013
Açıklamalar:
Kaynak: Elizabeth O’Bagy, Christopher Harmer, Jonathan
Dupree, Liam Durfee, Syrian Air Force and Air Defense
Capabilities, Institute for the Study of War, Mayıs 2013, s. 6.
Helikopter
Uçak
Kaynağı
Bilinmeyen
Kaynağı bilinmeyen bombardımanın; uzun menzilli topçu, taktik roket veya karadan karaya füze
ateşlerinden kaynaklanmış olabileceği, azami 170 civarında olabilecek helikopterlerin -silahlı kuvvetlerin,
yedek parça ikmali, bakım ve pilot yetersizliği gibi yapısal sorunlar nedeniyle- muharebe etkinliğinde
düşüş yaşanmış olabileceği değerlendirilmektedir. Esad Yönetiminin kara kuvvetlerinde mevcut olan
muharebe etkinliği sorunlarından çok daha fazlasını hava kuvvetlerinin idamesinde yaşadığı açıktır. Bu
zafiyeti gidermek için son dönemde yedek parça ve ikmal tedariki kolaylıkları nedeniyle rejimin L-39
eğitim uçaklarını kullanmaya başladığı rapor edilmiştir.70Mevcut topçu ve hava kuvvetlerine ilave olarak
Esad Yönetiminin envanterinde 400 civarında Scud füzesi olduğu bilinmektedir. Basın yayın
organlarında, Esad Yönetiminin, Aralık 2012-Şubat 2013 döneminde bu silahlardan 40'ını (ayda yaklaşık
20 tane olmak üzere) kullandığı yönünde haberler yayınlanmıştır.71
18
(b)Yarı Askerî Kuvvetler
(I) Halk Ordusu/Ulusal Savunma Kuvvetleri (Ceyş el Şa'bi):
Suriye Yönetimi'nin geleneksel yarı askerî yapılanmasının geçmişi devletin
kuruluş yıllarına kadar dayanmaktadır. Hafız Esad'ın iktidara geliş
sürecinde, orduya ilave olarak, Baas temelli, 'Halk Örgütleri' (Muazzamat
Şa'biya) adıyla anılan, bu yapının büyük etkisi olmuştur. Özellikle
1980'lerde
filizlenen
muhalefetin
bastırılmasında
ve
istihbarat
faaliyetlerinde bu yapılanmanın giderek daha fazla 'militarize' olduğu görülmüştür. Bu dönemde, 'Halk
Ordusu' (Ceyş el Şa'bi) olarak adlandırılan yarı askerî kuvvet, 100.000 civarında personelden
oluşmaktaydı.72 İç savaşın başlamasıyla birlikte Esad Yönetiminin bu kuvvetleri yeniden aktive ederek
mevcudunu
60.000'e
çıkardığı
görülmüştür.
Halk
ordusu,
Halep,
Hama,
Humus,
73
Şam,
Tartus,
Suveyda
ve
Yeniden Tertiplenmesi
Lazkiye'de
konuşlanmıştır (Harita 3).74
Halep
XX
Halep
II
Baas
Lazkiye
XX
Hama
Lazkiye
Tartus
XX
Hama
XX
Humus
Tartus
XX
Humus
Şam
XX
Şam
Suveyda
XX
400km.
Suveyda
(II)
Organize Suç Şebekeleri: Şabiha Esad ailesi ile akrabalık bağı
olan Lazkiye kaynaklı kuruluş olup kaçakçılık eylemleriyle gündeme gelen kötü
şöhretine ilave olarak muhalifleri sindirmeye yönelik faaliyetleri nedeniyle aynı
zamanda cinai bir şebekedir. Esad Yönetimi suç şebekeleriyle olan ilişkisini
Nusayrilerle sınırlı tutmamıştır. Örneğin Halep kaynaklı, uyuşturucu ve silah
kaçakçısı Berri aşireti,75
Deyrizor ve Deraa kaynaklı Şabiha grupları Sünni
kökenlidir. Toplumun sosyoekonomik bakımdan en alt kesimlerinde yer alan
76
sorunlu insanlar ile cinai suçlardan hapse düşenler ile ve yapılan rejime sadakat
anlaşması sonrasında salıverilenlerin de bu maksatlarla kullanıldığı çeşitli kaynaklarda yer almaktadır.77
Bu gruplar sayı bakımından oldukça az olmalarına kaşın, yarattıkları terör nedeniyle büyük bir psikolojik
etkiye sahiptirler.
19
(II)
[Yerel] Halk Komiteleri: Suç şebekelerinin yarattığı
etkiye sahip olmasalar da mahalli olarak teşkil edilmiş olan Halk
Komiteleri sayı bakımından önem arz etmektedirler. Müslüman Kardeşler
kalkışması esnasında ortaya çıkan bu yapı, Halk Ordusu'na benzer bir
yapılanmaya sahip olmalarına kaşın daha çok mahalli nitelikli kendisini
koruyan kuvvet olma özelliğiyle yakın zamana kadar nispeten az bir
askerî önemi haizdiler. Ancak 2013'ün başlarından itibaren Esad Yönetimi, bu grupları Ulusal Koruma
Kuvveti (Kuvvet el Difa'a el Vatani) adıyla, Halk Ordusu benzeri bir yapıda yeniden teşkilatlandırmaya,
teçhiz etmeye ve eğitmeye başlatmıştır. Bu yeni yapılanma için İran'ın Devrim Muhafızları (Besiç) benzeri
bir modelin benimsendiği bu kuvvetlerin İranlı askerî danışmanlar tarafından eğitilmesinden
anlaşılmaktadır. Halk Komiteleri Alevi, Nusayri, Dürzi ve Hristiyan azınlıklardan oluşmaktadır.78 Halk
Komitelerinin kontrol ve direnek noktaları tesis etmenin dışında bir diğer görevi ise muhalefet hakkında
istihbarat sağlamaktır.79 Kaynaklar, Halk Komitelerinin asıl güdüsünün Esad Yönetimine destek
vermekten
çok
muhaliflerin
toplu
öç
alma
operasyonlarından
korunmak
olduğuna
dikkat
çekmektedirler.80
(c) Müttefik Kuvvetler
(I) Lübnan Hizbullahı: ABD, Suriye'ye eğitim, silah ve askerî
destek sağladığı gerekçesiyle Ağustos 2012'de, Hizbullah'a ambargo
uygulama kararı almıştır.81 2014 yazında, Hizbullah kuvvetlerinin Şam'ın
kuzeybatısında bulunan Kalaman bölgesinde Esad Yönetimi saflarında
çarpıştığı saptanmıştır.82 İsrail kaynaklarına göre, Hizbullan' ın Suriye'de
4.000-5.000 civarında savaşçısı mevcuttur.83 Hizbullah birlikleri muharebe
tecrübesi yüksek ve yetişmiş piyadeden oluşmaktadır.84 Hizbullah kuvvetleri, Suriye'nin Lübnan sınır
bölgelerinde, Kusayr'da ve Şam civarında etkindir.85
(II)
Iraklı Milisler: ABD kaynaklarına göre Suriye'de 2.000-
5.000 civarında Iraklı milis savaşmaktadır.86 Bunlardan başlıcaları, Asa'ib
Ehl el Hak ve Kata'ib Hizbullah örgütüdür. Bu grupların açıklamalarında
amaçlarının, Suriye'de Şiiler için kutsal olan yerleri korumak olduğu
beyan edilse de daha geniş bir alanda faaliyet gösterdiklerine dair raporlar
mevcuttu.87 Son dönemde IŞİD'in Irak'ta kaydettiği başarılar bazı milislerin ülkelerine dönmelerine neden
olmuştur.88
(III) İran Devrim Muhafızları (Pasdaran): İran 2011'den
itibaren gerek Esad Yönetimi kuvvetlerine gerekse rejim yanlısı gruplara,
eğitim desteği ve mali yardım sağlamaktadır. Nitekim Şubat 2012'de ABD
İran istihbarat servisi SAVA'ya yaptırım uygulama kararı almıştır.89 Eylül
2012'de
İran
Devrim
Muhafızları
(Pasdaran)
Komutanı,
Kudüs
Kolordusuna bağlı personelin Suriye'de bulunduğunu açıklamıştır.90 Bu
kuvvetlerin 1.000-3.000 civarında olduğu tahmin edilmektedir.91
20
(3) Tertiplenme ve Birliklerin Kullanılması
(a) Esad Yönetimi, kuzey-güney mihverini öncelikle elde bulundurmayı hedeflediğinden, sıklet
merkezini Şam ve Humus bölgesinde tesis etmiş, nizami birliklerini ağırlıklı olarak buralarda
tertiplemiştir. İlgi rapor,92 kolorduların genel itibariyle önceki konumlarını muhafaza ettiği, ancak
kolordulara bağlı bazı birliklerin Gnkur.Bşk.lığı kuruluşundaki seçkin/güvenilir birliklerin emrine
verilerek kullanıldığına dikkat çekmektedir. Bu değerlendirmenin genel hatlarıyla doğru olması kuvvetle
muhtemel olmakla birlikle, Lübnan İç Savaşı'na yoğun şekilde müdahil olan 2'nci Kor.'un Suriye'nin bu
ülkedeki askerî mevcudiyetine son verdiği 2005 yılından itibaren ülkenin batı sahil bölgesini de
kapsayacak şekilde yeniden konuşlandırılmış olmasını ihtimal dahilinde tutmak gerekir.
(b) İç savaşı asıl yürüttüğü doğrudan Gnkur.Bşk.lığına bağlı seçkin birliklerini ise bu hattın (ŞamHalep ana güzergahının) kuzeyinde ve güneyinde sıklet merkezi/kuvvet çoğunluğu kuzeyde olacak
şekilde yeniden tertiplemiştir (Harita 3.). Bu durumun başlıca iki nedenden kaynaklandığı
değerlendirilmektedir. Birinci neden İsrail sınırında bulunan 1'inci Kor.'ın zaten nispeten muharebe
etkinliği yüksek birliklerden oluşması bu nedenle seçkin birliklere bu bölgede görece daha az ihtiyaç
duyulmasıdır. İkinci neden aynı gerekçeye dayanır. Kuzeyde öteden beri görece daha az kuvvetin
bulunduruluyor olması buradaki kuvvet ihtiyacını artırmıştır. Ayrıca, Esad Yönetiminin bir şekilde
ayakta kalabilmesinin yegane yolu, Nusayrilerin çoğunluğu oluşturduğu ülkenin kıyı bölgesini doğu
istikametinden gelecek tehditlere karşı koruyabilecek azami derinliğin elde bulundurulmasıdır. Halep ve
kuzeyi bu ihtiyacı asgari ölçüde karşılayabilecek niteliktedir. Esad Yönetiminin sınırlarını coğrafi
bakımdan doğal bir engel sisteminden güç alarak savunabilmesi için ise birinci aşamada Fırat Nehri'nin
Carablus-Tabak, ikinci aşamada Akçakale-Rakka hatlarını birleştiren istikamette açmış olduğu vadileri
kontrol altına alması gerekmektedir.
(c) Kuzey ve doğu bölgelerde ise nispeten daha küçük birliklerle direnek noktaları
oluşturmuştur. Bu kuvvetlerin çoğu lojistik ve takviye imkânlarından mahrum olmaları nedeniyle
yenilgiye uğratılmış olsalar da muhalefetin ilerlemesini engellemeyi başarmışlardır.93
(ç) Bu bilgiler ışığında, Esad Yönetiminin savaş alanını, şehirleri esas alarak:
(I) Şam, Kuneytra, Dera ve Süveyda'yı kapsayacak şekilde 'Şam ve civarı'
(II)
Tartus ve Lazkiye'yi kapsayan 'batı sahil şeridi'
(III) Humus, Hama, İdlip ve Halep'i kapsayan 'orta bölge'
(IV) Fırat Nehri'in ana koluyla ülkeye giriş yaptığı Carablus'tan Rakka'nın kuzeyine kadar
olan 'kuzey orta bölge'
(V)
Rakka'nın kuzeyi ile Haseke vilayetini kapsayan 'kuzeydoğu bölgesi'
(VI) Fırat Nehri'nin Tabka'dan itibaren doğuya doğru Ebu Kemal'de Irak'a geçtiği
güzergahta Rakka ve Deyrizor'u kapsayan 'doğu bölgesi' olacak şekilde altı muharebe sahası şeklinde
değerlendirdiği, iç savaş koşullarının imkân verdiği ölçüde öncelik verdiği ilk üç bölgede birliklerini
yeniden tertiplediği anlaşılmaktadır. İç savaşın seyri esnasında açık kaynaklarda yer alan birliklerin
harekât icra ettiği bölgeler dikkate alınarak yapılan değerlendirme neticesinde Esad Yönetimi kara
kuvvetlerinin yeniden tertiplenmesini gösteren kroki Harita 4.'te gösterilmiştir.
21
Yeniden Tertiplenmesi
Carablus
XX
Halep
Haseke
Rakka
XX
18
17
Lazkiye
2 3
Tartus
Humus
Ebu Kemal
XX
X
3 17
42
2 3
2 1
Şam
Gnkur.
X
3
1
XX
XXX
Gnkur.
65
XX
132
Kuneytra
Dara
Suveyda
Gnkur.
XX
41
47
Öz.Kuv
Gnkur.
85
104
105
138
X
45
53
Öz.Kuv
54
555
556
400km.
c. Yeterlilik Ölçütleri Bakımından Değerlendirme
(1) Savaşma Azim ve İrade Yeterliliği: Nusayriler ve Esad saflarında yer alanlar, yenilmeleri
halinde hınç ve cezalandırılma korkusuyla birbirlerine sıkı şekilde bağlı, aşırı milliyetçi bir nitelik
kazanmıştır.94 Birliklerin tecrit edilmesinden dolayı merkezi yönetim ile zayıflayan komuta bağlantısının
sektörel kuvvetlerin dayanışmasını ve motivasyonunu artırdığı saptanmıştır.95 Kısıtlı insan kaynağını
Hizbullah ve Kuds birliklerinden sağladığı eğitim desteğiyle seferber edebilme yeteneği ile savaşma azim
ve iradesini artırmıştır. Mahalli kuvvetleri devreye sokmak suretiyle, gayrinizami harbin koşullarına
uyum sağlamıştır.
(2) Beka Yeterliliği: Suriye silahlı kuvvetlerinin öncelikli görevleri arasında rejimin korunması ve
halka yönelik güvenlikçi ve baskıcı uygulamaların geçmişte de sıklıkla kullanılması nedeniyle bekanın
sağlanmasına yönelik ikaz, ihbar, istihbarat, tesis ve kuvvet koruma kapasitesine sahiptir. Sıklet merkezi
tesis ettiği bölgelerde, muhaliflerin muhtelif gayrinizami harekât taktiklerine karşı korunma imkân ve
kabiliyeti yüksektir.
(3) Komuta Kontrol, Sevk ve İdare Yeterliliği: Düzenli bir ordunun sahip olduğu komuta ve
kontrol sistemlerinin tamamına sahiptir. Mevcut durumda, farklı etkinlikte de olsa kuzey ve doğuda bazı
kesimler hariç, ülkenin tamamına yayılmış olan kuvvetlerini merkezi bir şekilde sevk ve idare edebilecek
iletişim alt yapısına, komuta kontrol sistemine ve bu imkânları kullanabilecek personel ve birliklere
22
sahiptir.96 Suriye silahlı kuvvetlerinin liyakatten ziyade sadakate dayanan terfi sisteminin neden olduğu,
ehliyet, mesleki yeterlilik, inisiyatif kullanma, liderlik vb. sorunları devam etmektedir. Sovyet doktrinin
bu esnek olmayan yapının oluşmasında etkisi olduğu değerlendirilmektedir.97
(4) Hareket ve Manevra Kabiliyeti Yeterliliği: Sıklet merkezi tesis ettiği bölgelerde bu kapsamdaki
yeterliliği yüksektir. Rejim kuvvetleri, stratejik yerleşim birimlerini ve kritik araziyi ele geçirmek
maksadıyla, birkaç hafta devam ettirilebilen, şiddetli muharebeler icra edebilme kapasitesine sahip
olduğunu geçtiğimiz yıl, Halep, Şam civarı, Lazkiye vilayetlerinde icra ettiği askerî harekât esnasında
kanıtlamıştır.98
(5) Harp Silah ve Araçları, Ateş Gücü ve Desteği Yeterliliği: Çoğunluğu 1970'lerin modelleri olmak
üzere geniş bir ağır silah envanteri (tank/zırhlı araç, topçu, füze vb.) mevcuttur.99 Hava üstünlüğüne
sahiptir.
(6) Muharebe Hizmet Desteği Yeterliliği
(a) Yerleşik bir lojistik ağına sahip olmasına karşın, ikmal ve bütünleme sıkıntısı çekmektedir.
Personel bütünlemesi bakımından Esad Yönetiminin ciddi sıkıntılara maruz olduğu anlaşılmaktadır. Esad
yönetimi bu kapsamdaki zafiyetini gidermek maksadıyla; Nusayri tabanından ittifak halinde olduğu
Hristiyan, Dürzi ve Sünni gruplardan personel seferberlik sistemini takviye etmeyi başarmıştır.100
(b) Esad Yönetiminin günde ortalama 80 personel kaybı vardır.101Yönetimin, Haziran 2012'ye
kadar olan süreçte açıkladığı rakamlara göre 3.100 civarında ölü, 12.400 civarında yaralı olmak üzere
personel kaybı mevcuttur.102 Esad Yönetimi, bu tarihten sonra kayıplarını açıklamayı durdurmuştur.
Muhalif kaynakların Esad kuvvetlerinin kayıplarına ilişkin raporları ise güvenilirlik taşımamaktadır. Esad
Yönetiminin düzenli ordudaki kayıplarını yarı askerî kuvvetlerle telafi etmeye çalıştığı görülmektedir.
Nusayri erkek nüfusun silah altına alınabilir mevcudu 840.000'dir.
23
5. Muhalif Grupların Askerî Durumu103
a. Kuvvet Yapılanması ve Konuşlanma
(1) Genel Yapı
(a) Muhalif gruplar, 2011'de kalkışmanın başlangıcından bu zamana kadar geçen süre içerisinde,
ülkenin kuzey ve doğusunda oldukça belirgin büyüklükteki bir alanı rejim kuvvetlerinden temizlemeyi
başarmış olsalar da halen iç savaşı yönetebilecek yapılanmaya ulaşamamışlardır. Ağustos ve Eylül 2013
itibariyle; ABD Savunma Bakanlığı İstihbarat Dairesi, bu grupların sayısının 1.200104, IHS Jane's ise 1.000
civarında olduğunu ve toplamda 100.000 muharip personeli kapsadığını105 değerlendirmiştir. ABD
Kongresinin Nisan 2014 tarih ve " Armed Conflict in Syria: Overview and U.S. Response" başlıklı
raporunda ise Suriye Muhalefetinin 75.000-80.000 veya azami 110.000-115.000 civarında muharip
personelinin 1.500 civarında gruba dağıldığı belirtilmiştir.106
(b) Politik olarak birbirinden çok farklı ideolojik güdülerle beslenen bu gruplar arasında ortak
tehdit -Esad Yönetimi- dışında, bağlayıcı unsurlar çoğunlukla mevcut değildir. Ancak kalkışmanın
başlangıç evrelerinde çok daha parçalı bir yapı arz eden muhalefetin süreç içerisinde ortak tehdit
etrafında birleşerek, köy ölçekli gruplardan şehir kuşatmaları yapabilen ve vilayet çapında harekât icra
edebilen bir yapıda bütünleştiği görülmüştür.
(c) Suriye muhalefetinin bütünleşme süreci, genel yapıda üç farklı kırılmanın ortaya çıkmasına
neden olmuştur. Bunlardan birincisi, Özgür Suriye Ordusu (ÖSO), ikincisi Selefi gruplar, üçüncüsü ise
Irak kaynaklı IŞİD'dir. Muhalefetin geçirdiği dönüşümün bir sonucu olarak başlangıçta Selefi grupların
kontrolünde olan ÖSO'nun liberal ve Batı yanlısı unsurları da kapsayacak şekilde genişletilmesi, Selefi
grupların büyük ölçüde ÖSO'dan dışlanmalarına ve giderek daha aşırıcı bir istikamete yönelmelerine
neden olmuştur. Buna karşın ılımlı Sünni grupların ise ÖSO ile bağlarını gevşek de olsa korudukları
görülmüştür.
(ç) ABD kaynaklı bir araştırmada, muhaliflerin % 75'inin Suriye'de Sünni Şer'i bir devlet
düzeninden yana olduklarını ortaya koymuştur. İlgi raporda, ABD, İstihbarat teşkilatı tarafından
desteklenen bazı grupların aşırılaşarak IŞİD ve El Nusra saflarına geçtikleri saptanmıştır.107
(2) Muhalif Grupların Savaşçı Profili
(a) Suriye Ordusundan Karşı Tarafa Geçenler: Bu gruplar arasında, Özgür Suriye Ordusu
(ÖSO)'nun da temelini oluşturan Esad kuvvetlerinden karşı tarafa geçen askerler, önemli bir kesimi
oluşturmaktadır. Rejim kuvvetlerinin % 20-30'na karşılık gelen108 bu kuvvetlerin sayısı hakkında 50.000 ila
100.000 arasında değişen tahmin ve değerlendirmeler güvenilirlik taşımamaktadır.109 Ayrıca karşı tarafa
geçen askerlerden ne kadarının ÖSO'da aktif görev aldığına dair net bir bilgi bulunmamaktadır.
(c) Silahlanan Suriyeliler: Suriye muhalefetinin muharip unsurlarının bir diğer kaynağını ise
Esad Yönetimi'ne karşı silahlanan Suriyeliler oluşturmaktadır. Bunlardan sadece Sünni nüfusun silah
altına alınabileceklerin sayısı 2.520.990'dır. Bununla beraber rejime entegre olmuş olan Sünnileri bu
kapsam dışında tutmak gerekmektedir. Ayrıca bu nüfusun büyük çoğunluğunun askerî/muharip
yeterlilikten yoksun olduğunu da dikkate almak gerekir. Bu durumda, silahlanan Suriyelilerin, sayı
bakımından olmasa da muharebe yeterliliği bakımından ciddi kısıtlılıklarının olduğunu söylemek yanlış
olmayacaktır.
24
(ç) Yabancı savaşçılar: Suriye İç Savaşı'nda yabancı savaşçıların katılması her ne kadar Cabhat el
Nusra'nın Ocak 2012'deki inisiyatifiyle başlamışsa da IŞİD saflarında yer alanların da katılımıyla bunların
sayısında önemli artış kaydedilmiştir. Muhaliflerin saflarında yer alan yabancı savaşçıların sayıları
hakkında Ocak 2014'te ABD Ulusal İstihbarat Başkanı James Clapper'in değerlendirmesi 7.000'di.110
Ancak geçen süre zarfında bu sayının 12.000'e kadar çıkmış olabileceği yönünde muhtelif tahminler
bulunmaktadır.111 Yabancı savaşçılar hakkında ülkelerin istihbarat servislerinin vermiş olduğu resmi
rakamlar ise 11.000 civarındadır (Bkz. Tablo 2.). Üç yıl içinde kaydedilen bu sayı, on yıl süren Afganistan
Savaşı'nda gelen yabancı savaşçılardan daha fazladır.112 Bunlardan 750-1.000'inin AB ülkelerinden113,
2.500'ünün ise Batılı ülkelerden114 115 geldiği, Kanada, ABD, Balkanlar, Kafkaslar, Doğu Asya, Sahra Altı ve
Kuzey Afrika'dan ise daha küçük katılımların gerçekleştiği ve bunların toplamda 81 değişik ülkeden
geldikleri kıymetlendirilmektedir. Yabancı savaşçıların büyük kısmı, aşırı dinci gruplara ve özellikle de
Ahrar el Şam, Cabat el Nusra ve IŞİD'e katılmışlardır.116
Tablo 2. Yabancı Savaşçılar (Resmi Rakamlar)
S.Nu
Devlet
1
Tunus
3.000
13
Hollanda
120
2
Suudi Arabistan
2.500
14
Danimarka
100
3
Fas
1.500
15
ABD
70+
4
Rusya
800
16
Endonezya
60
5
Fransa
700
17
İspanya
51
6
İngiltere
400
18
Norveç
50
7
Türkiye
400
19
İrlanda
30
8
Almanya
270
20
Finlandiya
30
Sayı
S.Nu
Devlet
Sayı
9
Avustralya
250
21
İsveç
30
10
Belçika
250
22
Kanada
30
11
Cezayir
200
23
Kırgızistan
12
Kosova
120
24
İsviçre
10+
10
Yabancı savaşçıların geldiği diğer devletler:
Afganistan, Arnavutluk,
Ermenistan, Avusturya, Azerbaycan, Bahreyn, Bangladeş, Bosna-Hersek,
Bulgaristan, Çad, Çek Cum., Çin, Eritre, Estonya, Fildişi Sahilleri, Filipinler,
Filistin, Gürcistan, Hindistan, İran, Irak, İsrail, İtalya, Japonya, Karadağ,
Kazakistan, Kuveyt, Libya, Lübnan, Lüksemburg, Macaristan, Makedonya,
Malezya, Maldivler, Mısır, Moritanya, Pakistan, Polonya, Şili, Umman, Ürdün,
Yeni Zelanda,
Kaynak: Barrett, Richard. Foreign Fighters in Syria. Rapor. The Soufan Group, Haziran 2014.
Web. 30 Haziran 2014, s. 13, 14.
(3) Muhalif Ana Gruplar:
(a)
Özgür Suriye Ordusu (ÖSO):
(I) ÖSO terimi ilk kez Temmuz 2011 sonlarında, Suriye Ordusundan muhalif saflara katılan ve
kendisini ÖSO'nun başkomutanı olarak tanıtan Albay Riad el-Asaad'ın Türkiye'den yaptığı açıklamada
geçmiştir.117 Her ne kadar basın yayın organlarında muhalefete atfedilen en genel ad olarak kullanılmış
olsa da ÖSO, gerçek anlamda askerî bir yapılanmadan ziyade 'marka adı'dır.118 Gerçekten de kalkışmanın
ilk günlerinden bu zamana kadar geçen sürede Suriye muhalefeti parçalanmış bir yapı arz etmektedir.
Muhalefete destek veren devletlerin farklı sebeplerden motive olmaları ve ÖSO'yu kendi kontrolleri
altında tutmaya çalışmaları119 örgütün istikrarlı bir yönetime kavuşmasını önlemiştir. Örgüte destek veren
25
ülkelerden Katar ve Suudi Arabistan arasındaki güç mücadelesi bu kapsamda etkili olmuştur. ÖSO'nun
bütünleşik bir yapıya kavuşturulamayışının bir diğer önemli sebebi ise Hafız Esad döneminden bu yana
Suriye'deki muhalefetin daima parçalı ve organize olamayan bir yapı arz etmiş olmasıdır. Suriye
muhalefetini siyasi ve askerî kanatları uyumlu, tek bir emir komuta içinde, birlikte ve etkin çalışabilir bir
konuma getirebilmek için başlıca üç girişimde bulunulmuştur. Bunlardan ilk ikisi [Devrim Askerî
Konseyi Müşterek Komutanlığı (DAKMK) ve Beş Cephe Komutanlığı (BÇK)] başarısız olmuştur. Halen,
üçüncü girişim olan Yüksek Askerî Komutanlık (YAK) girişimi ise öngörülen seviyeye ulaşmaktan
oldukça uzaktır. Aşağıda bu girişimler hakkında özet bilgi sunulmuştur.
(II)
Devrim Askerî Konseyi Müşterek Komutanlığı (DAKMK) Uygulaması: Eylül 2012'de,
Tuğg. Mithkel el Bediş, ÖSO'nun içerideki ve yurt dışındaki kuvvetlerinin faaliyetlerini "organize ve
sistematize" etmek maksadıyla Devrimin Yüksek Müşterek Askerî Komutanlık Konseyi (DAKMK)'nin
kurulduğunu açıklamıştır.120 Bu yapı Genel Komutana (Mustafa Şeiyh) bağlı tuğgeneral rütbesinde beş
danışman/daire başkanından (Tuğg. Mithkel el Betiş, Tuğg. Salim İdris, Tuğg. Abdül Mecid Dabis, Tuğg.
Zaki Lori, Tuğg. Ziad Fahd) ve Suriye vilayetlerinden sorumlu, Genel Komutanlığa doğrudan bağlı 14
Askerî Konsey Komutanından oluşmaktaydı (Bkz. Şeki 2.). Ayrıca kuruluşun bünyesinde bulunan
Koordinasyon Bürosunda Suudi Arabistan temsilcisi yer almaktaydı.
Şekil 2. Devrimin Askerî Konseyi Müşterek Komutanlığı
(DAKMK)
Genel Komutan
Tuğg. Abdül
Macit Dabis
Tuğg. Ziad
Fahd
Tuğg. Salim
İdris
Tuğg. Zaki
Lori
Tuğg. Mithkael
el Batiş
Idlib
Blg.K.
Hama
Blg.K.
Humus
Blg.K.
Sahil
Blg.K.
Halep
Blg.K.
Rakka
Blg.K.
Haseke
Blg.K.
Kuneytra
Blg.K.
Suveyda
Blg.K.
Dara
Blg.K.
Deyrizor
Blg.K.
Şam
Blg.K.
Kaynak: Elizabeth O’Bagy, Middle East Report 9, The Free Syrian Army, Institute for the Study of War, 2013, s. 12.
(III) Yukarıda özetle değinilen Suudi-Katar nüfuz mücadelesi, DAKMK'ın başarısızlığında
ayrı bir konu başlığı oluşturmaktadır. Katar, yardımlarını doğrudan Bölgesel Komutanlıklara yaparken,
Koordinasyon Ofisini kontrolü altına alan Suudi Arabistan, bu birimin Genel Komutanlıktan daha fazla
güçlenmesini sağlamış ve yardımlarını bu birim vasıtasıyla yönlendirmiştir. Bu iki devletin baskısıyla
yapılan atamalar sonucunda, cephede; "atananlar" ile "seçilenler" olmak üzere iki farklı askerî liderlik
ortaya çıkmıştır.121 Ekim 2012'de Katar, DAKMK'ın kontrolünde Suudi Arabistan'ın nüfuzunu tehdit eden
bir konuma yükselmişti. Öyle ki taraflar artık örgütten ziyade kendilerine müzahir bölge komutanlarına
yardım etmeyi tercih ediyorlardı.122
26
(IV) Bu örgütün başarısızlığında başlıca etkenlerden biri, Katar ve Suudi Arabistan'ın aşırıcı
"dinci" grupları desteklerken Suriye muhalefetinin geri kalanını bu yapıdan uzak tutmuş/kaçırmış
olmalarıydı. Bu kapsamda, Esad Yönetimine karşı birlikte savaşan unsurlar arasında, bir bölgenin ele
geçirilmesinden sonra, başta Şerî ve modern hukuk esaslarının uygulanması olmak üzere zaman zaman
çatışmaya varan pek çok bölüşüm sorunu yaşanmıştır. Diğer taraftan, aşırıcı grupların ÖSO'dan
uzaklaştırılması askerî kanadın zayıflamasına yol açmıştır. DAKMK'ın bir diğer sorunu ise üst düzey
askerî yetkililerin cepheden uzak olmalarıydı. Çoğunlukla ülke dışında bulunan üst rütbeli komutanlar
harekâtın sevk ve idaresinde etkin olamamaktaydılar. Suriye muhalefetinin siyasi kanadı olan Suriye
Ulusal Kongresi ile DAKMK arasındaki kopukluk ise askerî faaliyetleri, siyasi meşruiyet ve güçten
yoksun bırakıyordu.
(V)
Beş Cephe Komutanlığı Girişimi: Suudi Arabistan'ın inisiyatifiyle başlatılan bu girişim
ilk kez Kasım 2012'de, muhalefetin o zamanki politik kanadı olan Suriye Ulusal Konseyinin bütün
kesimleri kapsayacak şekilde genişletilmesi maksadıyla -Suriye Ulusal İnisiyatifi'nin talebi üzerineKatar/Doha'da yapılan toplantı esnasında gündeme gelmiştir.123 Katar'ın bu toplantıya siyasi ve askerî
kanadın temsilcilerini çağırmasını, ÖSO üzerindeki nüfuzuna bir tehdit olarak gören Suudi Arabistan
toplantı öncesinde Bölge Komutanlarına bu davete katılmamaları hakkında telkinde bulunmuştur.124 Söz
konusu toplantı devam ederken -5 Kasım 2012'de- Suudi kaynaklı bir You Tube videosunda DAKMK'ın
yerine ÖSO'nun beş cepheli bir komutanlık şeklinde yeniden yapılandırıldığı açıklanmıştır.125 Yönetim
ilkeleri ve askerî gerekler bakımından DAKMK'tan daha etkin bir yapıya sahip olsa da bu girişim, Suriyeli
muhalif gruplar tarafından ÖSO'nun Suudi Arabistan'ın kontrolü altına alınma manevrası olarak
görüldüğünden rağbet görmemiş, DAKMK'ın otoritesine zarar vermesine karşın onun yerini
alamamıştır.126
(VI) Yüksek [Müşterek] Askerî Komutanlık (YAK): 11 Kasım 2012
Doha toplantısı, Suriye Ulusal Konseyi'nin yerine -muhalefetin diğer kesimlerini de
kapsayacak şekilde genişletilmiş- Suriye Muhalif ve Devrimci Güçler Ulusal
Koalisyonu (SMDK)'nun kurulmasıyla sonuçlanmıştır.127 Siyasi kanattaki bu
yeniden yapılanmanın askerî alandaki yansıması ise DAKMK'ın yerini YAK'ın
alması olmuştur. Antalya'da Aralık 2012'de 260 askerî liderin yanı sıra ABD, Fransa,
Körfez ülkeleri, Ürdün ve Türkiye'den temsilcilerin katılımıyla yapılan toplantıda,
YAK kurulmuştur.128 Bu toplantı, muhalefetin bütünlüğünü sağlamaya yönelik girişimlerinin başarısızlığa
uğramasının ardından gerçekleştirilmiş olması nedeniyle önem arz etmekteydi. YAK'ın önceki
girişimlerden farkı; daha geniş bir tabanı temsil edecek şekilde oluşturulması ve muharip faaliyetlere
ilave olarak muharebe destek ve muharebe hizmet destek işlevlerini de kapsayacak şekilde
yapılandırılmış olmasıydı.129 Bu gelişmeden sonra YAK, ÖSO'nun yeni komuta yapısı olarak tanınmıştır.
(VII) YAK'ın130 üç temel işlevi vardır. Bunlar: 1) Alandaki kuvvetleri birleştirmek ve anarşiyi
önlemek 2) Dış güçlerin Suriye halkının geleceği üzerindeki etkisini en aza indirmek 3) Aşırıcı unsurların
ülkede güç kazanmasını önlemek. Bu hedeflerden birincisi önceki girişimlerin de temel amacı olması
bakımında yeni değildir. İkinci işlev, uygulanabilirliği olmayan bir iddiayı içermektedir. Üçüncü işlev ise
ÖSO'nun bünyesinde başlıca güç merkezi olan aşırıcı grupların dışlanmasına yöneliktir. Libya
27
kalkışmasında etkin olan çok sayıda El Kaide militanının Suriye'ye geçerek muhalefetin büyük
çoğunluğunu oluşturması ABD'nin bu kararı almasında etkin olmuştur.
Harita 4. Özgür Suriye Ordusunun Yüksek
Askerî Konsey Yapısı Altında Tertiplenmesi
Carablus
Halep
Idlib
Haseke
Rakka
Lazkiye
Tartus
Humus
Ebu Kemal
Şam
Kuneytra
Dara
Suveyda
400km.
(VIII) YAK 11'i asker, 19'u sivil olmak üzere 30 üyeden oluşturulmuştur.131 Bu üyeler altışarlı
gruplara ayrılarak, beş cephe komutanlığının (Kuzey, Güney, Doğu, Batı, Merkez ve Humus cepheleri
Bkz. Harita 5.) sevk ve idaresine getirilmiştir. Ayrıca her cepheye beşi asker, beşi sivil olmak üzere onar
komutan yardımcısı görevlendirilmiştir. Her cephe komutanlığı karargahında; istihbarat, harekât, ikmal
ve bütünleme, maliye ve idare ile geçiş dönemi adli faaliyetlerini yürütmek üzere beş daire başkanlığı
oluşturulmuştur.132 Cephe komutanlıklarının üzerinde yer alan YAK Gnkur.Başk.lığı ise silah ve mali
yardımları merkezi olarak paylaştırmakla görevli iki komite ile, Gnkur.Bşk.lığının faaliyetlerine yardımcı
olmak üzere teşkil edilmiş olan; destek, silah ve muhabere ofisinden oluşturulmuştur. Silah ve mali
yardım komiteleri, cephe komutanlıklarında görevlendirilmiş olan -otuz üyeden- ikişer temsilciyi de
ihtiva etmektedir (Şekil 3.).133
(IX) YAK mevcut yapısı ile Katar'ın DAKMK, Suudi Arabistan'ın Beş Cephe yapılanmasının
bir karışımı gibidir. YAK Karargahının operasyonel yetkisi bulunmamaktadır. Her cephe komutanlığı
kendi bölgesindeki birliklerin sevk ve idaresi ile harekât ve lojistik faaliyetlerinden sorumludur. Bu
komutanlıkların vilayetler seviyesindeki faaliyetleri, ülke düzeyinde YAK karargahı tarafından koordine
edilmektedir. YAK ayrıca cephe komutanlıkları arasındaki ilişkileri de düzenlemektedir.134 Bununla beraber
YAK'ın -cephe komutanlıklarının vilayetler düzeyinde sağladığı şekilde- ülke çapında emir ve komuta
birliğini gerçekleştirdiğini söylemek mümkün değildir.135 YAK'ın önceki denemelerden önemli bir farkı ise
bu yapının doğrudan muharebe sahasında bulunan komutanların kontrolü altında olması, ancak nihai
28
kararların muhalefete dışarıdan destek veren devletlerin üzerinde anlaştıkları YAK Genelkurmay Başkanı
tarafından verilmesidir. Bir diğer fark ise muhalefetin siyasi kanadı; SMDK ile işbirliği ve koordinasyonun
sağlanmış olmasıdır. Ancak, koalisyonun henüz etkin bir geçiş dönem hükûmeti kuramamış olması, YAK
komutanlarının idari yükünü artırmaktadır.
Şekil 3. Yüksek [Müsterek] Askerî Komutanlık Konseyi
(YAK)
YAK
KOMUTANI
Doğu Müş. K.lığı
Asker
Sivil
Üye
Üye
Humus Müş. K.lığı
Asker
Sivil
Üye
Üye
Merkez Müş.K.lığı
Asker
Sivil
Üye
Üye
Kuzey Müş. K.lığı
Asker
Sivil
Üye
Üye
Güney Müş. K.lığı
Asker
Sivil
Üye
Üye
D. Bşk.lıkları
D. Bşk.lıkları
D. Bşk.lıkları
D. Bşk.lıkları
D. Bşk.lıkları
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
6 Üye
6 Üye
6 Üye
6 Üye
6 Üye
2 Üye
2 Üye
2 Üye
2 Üye
2 Üye
2 Üye
2 Üye
2 Üye
Silah
Komitesi
Mali
Komite
2 Üye
2 Üye
Kaynak: Elizabeth O’Bagy, Middle East Report 9, The Free Syrian Army, Institute for the Study of War, 2013, s. 16.
(X)
YAK'ın halihazırda karşı karşıya olduğu başlıca sorunlar; komuta-kontrol ve
kaynakların tahsisini sağlayabilecek bir emir-komuta ağının olamaması, aşırıcı örgütlerin ülkede etkinlik
kazanmasına yeterince engel olamaması ve muhalif grupların kontrolündeki bölgelere malzeme
yardımının etkin bir şekilde ulaştıramamasıdır.136 Ayrıca her biri kendi başına hareket eden cephe
komutanlıklarının bu teşkilatın tam komutasına girmesi kolay değildir.137 Bununla beraber YAK, bağlı
gruplar arasında koordinasyon sağlamakta, politik bir platform olarak hizmet vermekte, en önemlisi mali
ve askerî yardımları dağıtmaktadır. 2013 Haziranında, ABD, İngiltere ve Fransa, mali ve silah
yardımlarını bu kuruluş vasıtasıyla dağıtacaklarını açıklamışlardır.138
(XI) YAK'ın yapısal sorunlarından biri de politik tercihlerin örgütün yapılanmasında ağırlık
kazanmış olmasıdır. SMDK'nın belirlediği sivil personel atamaları, YAK'a demokratik ve sivil bir yapı
görüntüsü verirken aslında, dış güçlerin YAK'ı şekillendirme işlevi görmektedir. Ayrıca bu durum askerî
ihtiyaçları karşılamaktan uzaktır. Ancak burada, önceki organizasyonlarda, cepheye hakim olan aşırıcı
grupların Suriye muhalefetinin siyasi yapısını şekillendirmesi tehlikesinin, Batı Dünyası tarafından
bertaraf edilebilmesi için başka bir yolun olmadığını da saptamak gerekir. Bu durumun bir sonucu olarak,
Şubat 2014'te, YAK'ın başlangıçtaki lideri Tümg. Salim İdris'in yerini, Tugğ. Abdullah el Beşir el Noami
29
almıştır.139 Bazı kaynaklarca Suudi Arabistan destekli oluğu bildirilen140 komuta yapısındaki bu değişiklik
henüz tam yerine oturmamış, İdris ve taraftarı tarafından kabul edilmemiştir.141
(XII) Haziran 2013'de YAK'ın önceki Genelkurmay Başkanı Tümg. Salim İdris, ÖSO'nun
80.000 savaşçısı olduğunu, birkaç gün sonra ÖSO sözcüsü ise bu sayının 320.000 olduğunu açıklamıştır.
YAK'ın bir diğer iddiası ise Suriye'deki muhalif grupların % 80'inin kendilerine bağlı olduğu
yönündedir.142 Sayıdaki bu farklılığın, YAK'ın muhalif gruplar üzerindeki kontrol zafiyetinden olduğu
kadar, bu örgüte dahil olmanın dış destek almak için iyi bir yol olarak görülmesinden de kaynaklandığı
anlaşılmaktadır.
(XIII) YAK'ın askerî yapısı, biri mahalli taburlar diğeri bir araya getirilen (mürettep) cephe
tugayları olmak üzere iki farklı unsurdan oluşmaktadır. Mahalli taburlar Askerî Konseylerin gevşek
yapılı komutası altında faaliyet göstermektedirler. Bu birlikler daha ziyade YAK'ın sağladığı dış destekten
aktarılanlarla ayakta durabilen, çoğunlukla ideolojik tabanlı olmayan, köy ve kasaba koruma birlikleridir.
Mürettep birlikler ise; Faruk Taburları, Şükr el Şam Tugayı gibi doğrudan dış destek alabilen, ideolojik
motiveli birlikler olup, ülkenin birden fazla bölgesinde harekât icra edebilme imkân ve kabiliyetine sahip,
daha büyük çaplı ve YAK'dan bağımsız hareket edebilen birliklerdir. Bu her iki kategorideki birlikler
arasında komuta ilişkisi, rütbe ve karşılıklı çalışabilirlik sorunları mevcuttur.143
(IVX) Bölge komutanlıklarının birlikte uyguladıkları bir askerî strateji bulunmamaktadır.
Suriye İç Savaşı daha uzun süre devam edecek bir yıpratma savaşına dönüştüğünden ÖSO kuvvetleri
mevcut kazanımlarını pekiştirmeye çalışmakta, ancak bu safhada Esad kuvvetleri ile kesin sonuçlu
muharebelerden kaçınmaktadır. ÖSO, yönetime karşı giriştiği koordineli taarruzlarda organizasyon
dışında kalan aşırıcı gruplarla geçici işbirliği yapmaktadır. ÖSO'nın hali hazırda uyguladığı başlıca taktik,
Esad Yönetiminin ağırlık merkezini oluşturan, hava kuvveti ile silah ve cephane üstünlüğünü ortadan
kaldırmaya yöneliktir. Bu safhada, hava alanları, iniş pistleri ile silah ve cephane depoları öncelikli
hedefler arasında görülmektedir.144 İdlib, Halep ve Deyrizor'daki muharebeler esnasında kaydedilen nispi
başarılar, sahada görev yapan komutanlara ağırlıklı olarak yer veren yeni komuta yapısının, ÖSO'ya
birkaç koldan koordineli taarruz yapabilme imkân ve kabiliyeti kazandırdı şeklinde yorumlanmaktadır.145
(b) ÖSO/YAK Bağlıları:146 13'üncü Tümen (Idlib, Hama, Humus/1.800 savaşçı); Liwa’ Fursan alHaqq (Hakkın Savaşçıları Tugayı), (Idlib, Hama, Halep); 101'inci Tümen (Idlib, Hama, Halep); Liwa’
Suqour Jabal al-Zawiya (Zaviye Dağı Şahinleri Tugayı), (Zaviye bölgesi/7.000 savaşçı147); Liwa’ al-Awwal
Masha’ (1'inci Piyade Tugayı); Hareket Hazm (Azim Hareketi), (Idlib, Hama, Humus, Halep/5.000
savaşçı); Hareket Nour el-Din el-Zenki (Halep ve Şam); Alwiyat ve’ Kata’ib Şuheda Ahmed el-Abdo
(Ahmet el Abdo Şehitleri Tugay ve Taburları), (Şam Bölgesi kuzeyi); Tajammu Suqour al-Ghab
(Kuzeybatı Suriye-Gab ovası); Al-Adiyat Brigade (Idlib); Ceyş el-Mucahidin (Halep/5.000 savaşçı);
Tacammu Kata’ib ve’ Elviyat Şuheda Suriye (Suriye Şehit Evlatları Tabur ve Alayları), (Zaviye bölgesi);
Evliyat el Ömer (Dera); Liva el Yarmuk (Yarmuk ve Doğu Cephesi/4.000 savaşçı); Cavat Ensar el İslam
(Kuneytra ve Dera); Fırkat el Hamza (Hamza Tümeni), (Güney Cephesi); Elviyat Saif el Şam (Şamın
Kılıcı Tgayları) (Dera, Kuneytra, Şam, Güney Cephesi); Liva Şuhede el İslam (İslam Şehitleri Tümeni),
(Dera ve Güney Şam bölgesi); Fırkat Fecr el İslam (İslamın Şafağı Tümeni), (Dera); Liva-i Endar el
Sunnah (Sunni Yardım Tugayları), (Dera ve Koneytra); Elviyat el Ansar (Yardım Tugayları), (Idlib ve
Hama); Amad Horan Tugayları (Dera, Kuneytra, Güney Cephesi); Liva-i Mücahirin ve el Ansar
30
(Göçmen ve Yardım Tugayları), (Dera); Tevhid Kaib Horan (Horan'ın Tevhit Taburu), (Güney Cephe);
1'inci Topçu Alayı (Dera); Kuneytra Askerî Konseyi; Liva-i Sabbah el Sunnah (Sünni Gençlik Tugayı),
(Dera ve Kuneytra); El Enfal Tugayı (Güney Cephe); 1'inci Tugay (Dera); El Liva-i Şehid el Dimşk (Şam
Şehitleri Tugayı), (Dera, Kunaytra ve Şam civarı), Suriye Türkmen Tugayları (Lazkiye)148.
(c) ÖSO Yanlıları
(I) Suriye Devrimcileri Cephesi: İslami Cephe (İC)nin kurulmasına bir
tepki olarak, Aralık 2013'te 14 muhalif grubun katılımıyla kurulmuş ancak kısa süre
sonra IC ile uzlaşmıştır. Toplam mevcudu 10.000-15.000 savaşçı olan koalisyonun
başlıca üyeleri arasında; Hama kaynaklı Faruk Taburları, Suriye Şehitleri Tugayı, Idlib
Şehitleri Tugayı, Idlib Askerî Konseyi, Halep 9'uncu Tümeni ve Ahrar el Şimal Tugayı
yer almıştır. Örgüt özellikle Idlib bölgesinde etkin olmuştur. Suriye muhalefetinin
siyasi kanadı SMDK tarafından desteklenen örgüt, El Nusra ve IŞİD ile girdiği çatışmalarda ağır kayıplar
vermiştir.149
(II)
Asala ve el Tanmiye Cephesi: Kasım 2012'de Halep'te kurulmuştur. YAK'ın beş
cephesinde 36 örgütün kendisine bağlı olduğunu ve savaşçı sayısının 13.000 olduğunu açıklamış/iddia
emiştir.150 ÖSO'nun amblemini taşıyan örgüt kendisini ılımlı Selefi olarak tanımlamaktadır.151 Koalisyonun
en fazla bilinen üyeleri arasında , ülkenin birkaç vilayetinde mevcudiyet gösteren ve özellikle Doğu
Suriye'de aşiretlerin hakim olduğu bölgelerde güçlü olan Ehl el Ahtar Taburları152 ve Halep'te faaliyet
gösteren ve aynı zamanda Mücahit Ordusunun da üyesi olan Nurettin el Zengi Taburları gelmektedir (Bu
örgüt 2 Mayıs 2014'te koalisyondan ayrılmıştır).153
(III) Ahvad el Resul (Tugayı): Eylül 2012'de Şam'da kurulmuştur. El
Hak, Şuheda el Colan, Şükr el Colan ve Şükr Cebel el Zaviye taburlarından
oluşmaktadır. Ağustos 2013'te 50 civarında grupla işbirliği yapmıştır. 7.000-9.000
civarında savaşçısı vardır.154 ÖSO'ya bağlı olup, lideri aynı zamanda YAK Askerî Komitesi üyesidir. Şam,
Dera, Kuneytra'da özellikle de Idlib'te etkin olmuştur. Katar tarafından kurulmuş olan Sünni tabanlı örgüt,
IŞİD'e karşıdır. Ağustos 2013'de Rakka'da IŞİD'e karşı giriştiği çatışmada ağır kayıplar vermiştir.
(IV) Halid bin Velid Tugayı: 2012'de 3.000 kişilik bir kuvveti olan grup,
dağılmadan önce Humus'ta faaliyet göstermiştir. Bu gruba bağlı komutanlar Daha
sonra diğer örgütlere katılmışlardır. Halen Halid bin Velid Taburları adıyla bazı
gruplar bulunmaktadır.155
(V)
Duro el Tavra (Devrim Kalkanı) Komisyonu: Hama ve İdlib'te konuşlu grupların bir
araya gelmesiyle, 2012 yılında kurulmuştur. ÖSO'ya yakındır. Müslüman Kardeşler Örgütü tarafından
desteklenen ılımlı bir gruptur.
(VI) Kıta'eb el Şuheda el Yarmuk (Yarmuş Şehitleri Kıtaları): Dera'da
konuşlu sekiz küçük grubun bir araya gelmesiyle, 2012'de kurulmuştur. ÖSO'ya
yakındır. Suriye'nin Ürdün sınırında ve İsrail işgali altındaki Golan Tepeleri'nde aktif.
31
(VII) Kıta'eb el Vahda el Vataniye (Ulusal Birlik Kıtaları): Ağustos 2012'de kurulmuştur.
Liberal, demokratik düzenden yanadır. Idlib, Şam güneyi, Deyrizor, Dera bölgelerinde faaliyet
göstermektedir. 2.000 civarında savaşçısı vardır.156
(VIIII)
Liva el Ahfad el Resul (Peygamberim Çocukları Tugayı): Ilımlı İslamcı 40 grubun
birleşmesiyle IDLİB'te, 2012'de kurulmuştur. Katar ve Batılı istihbarat örgütleri ile irtibatı mevcuttur.
Ağustos 2013'te IŞİD tarafından Rakka'da yenilgiye uğratılmıştır.157
Şekil 4. İslami Cephe (İC)’nin Oluşumu
Şükr
el Şam
Ansar
el Şam
İC
Ceyş
el İslam
Ahrar
el Şam
el İslamiye
Liva
el Tevhid
Liva
el Hak
Kürt İslam
Cephesi
Kaynak: Valerie Szybala, A Power Move by Syria's Rebel Forces, Institute for the Study of War Syria Updates,
ISW, 23 Kasım 2013. http://iswsyria.blogspot.com.tr/2013/11/a-power-move-by-syrias-rebel-forces.html
(ç) Suriye [İslami] Özgürlük Cephesi (SÖC) (Cabhat Tahrir Suriye el-İslamiye)
(I) SÖC, Eylül 2012'de Şükr el Şam, El Tevid ve Faruk Tugaylarının
liderliğinde yaklaşık 20 grubun katılımıyla kurulmuştur. Başlıca üyeleri arasında; Liva
el Faruk, Liva el Faruk el İslamiye, Liva el Tevhid, Liva el Feth, Liva el İslam, Şükr el
Şam ve Deyrizor Devrimcileri Konseyi gibi, ılımı ve radikal gruplar yer almıştır. SÖC
ÖSO'ya bağlı olmamasına karşın bu örgütle belirli bölgelerde yakın işbirliği yapmıştır.
(II)
SÖC, etkin olduğu dönemde; Idlib, Hama, Humus, Şam, Kamışlı ve Deyrizor'da askerî
mevcudiyet göstermiştir. Örgüt kaynaklarına göre kuvveti 30.000-40.000 civarındaydı.158
(III) Kasım 2013'de önde gelen üyelerden; Şükr el Şam, El Tevhit ve Ceyş el İslam'ın İslami
Cephe'ye katılmasının ardından örgütün diğer üyelerinin aynı ad altında faaliyet gösterip göstermediği
bilinmemektedir (Şekil 4.).159
32
(d)Suriye İslami Cephesi (SİC) (El Cabhat el İslamiye el Suriye) (Feshedilmiş koalisyon)
(I) Selefi Ahrar el Şam örgütü liderliğinde oluşturulan SİC, Aralık 2012'de
kurulmuştur. ÖSO'dan ayrı olmasına karşın SÖC gibi ÖSO ile işbirliği yapmıştır.
(II)
Katar tarafından desteklenen örgüt,160 kısa sürede gücünü artırmış,
2012 sonunda 25.000161 olan savaşçı sayısını Mayıs 2013'de 30.000'e162 çıkarmıştır. SİC, etkin olduğu
dönemde; ülke çapında; özellikle de Idlib, Şam, Lazkiye ve Deyrizor'da askerî mevcudiyet göstermiştir.
(III) Kasım 2013'de İslami Cephenin kurulmasıyla örgüt feshedilmiştir (Şekil 4.).163
(e) İslami Cephe (İC) (El Cabhat el İslamiye)
(I) Suriye Ulusal Konseyinden ayrılan yedi Selefi muhalif grubun
liderliğinde, Kasım 2013'de kurulmuştur.164 Bu örgütler daha önce SÖC'ün bünyesine
olan; 1) SİC'in kuruluşunda olan Idlib kaynaklı Ahrar el Şam el İslamiye 2) Şam
kaynaklı Ceyş el İslam 3) Idlib kaynaklı Şükr el Şam 4) Liva el Tevhid 5) Humus
kaynaklı Liva el Hak 6) Lazkiye kaynaklı Ansar el Şam 7) Kürt İslam Cephesi'nden
oluşmuştur (Şekil 4.).
(II)
Suudi Arabistan tarafından desteklenen örgütün,165 40.000-70.000 civarında kuvveti
olduğu bildirilmiştir.166 Önceki Selefi koalisyonlardan daha aşırıcı bir çizgi izleyen İC, ÖSO ile oldukça
mesafelidir. Hatta İC ile Mücahidin Ordusu ve Suriyeli Devrimciler Cephesi kuvvetleriyle çatışmalar
yaşanmıştır. Bununla birlikte İC'ye bağlı bazı unsurlar, rejim kuvvetlerine karşı zaman zaman ÖSO ile
koordineli harekât icra etmektedirler. İŞİD'le mücadeleye girene kadar Suriye'nin en büyük askerî güçleri
arasında görülen İC'nin bu örgütle mücadelesinde bazı unsurlarını IŞİD'e kaptırdığı bilinmektedir.167
(f) Haraket Ahrar el-Sham el-İslamiye (Şam'ın İslami Hürleri Hareketi) (IC Bağlısı)
(I) Ocak 2012'de İdlib'te kurulan örgüt, o yılın sonlarında, 11 "İslamcı"
militan grupla birlikte tesis ettiği, Suriye İslami Cephesi vasıtasıyla güç kazanarak
Kuzey Suriye'deki en etkin askeri güç halini almıştır.168 Başlangıçta İdlib ile sınırlı
harekât alanını ülke geneline yaygınlaştırmıştır169. El Kaide ile yakın ilişkisi olan örgüt
politik olarak daha sonra kurduğu, İslami Cephe'nin lideri konumundadır.170 Ocak
2013'de küçük ölçekli üç grup (Haraket el-Facr el-İslamiye, Cemaat el-Taliaa el-İIslamiye ve Kataeb el-İman
el-Mukatila) örgüte katılmıştır.171 Bu yapının ayrıca bir de Kürt kolu bulunmaktadır.172 Liderliğini Şeyh
Haşim el Şeyh (diğer adı Ebu Caber)'in173 yaptığı örgüt, hasmı IŞİD gibi, Selefi, "Cihad"cı ideolojiyi
benimsemiştir. Batı tipi devlet anlayışını reddeden örgüt benzerlerine görece ılımlı kabul edilmektedir.
Örgütün zaman zaman ÖSO ile işbirliği yaptığı görülmüştür. 2013'te araları açılıncaya kadar örgütün El
Nusra ve IŞİD ile yakın işbirliği olmuştur. Kasım 2013'ten itibaren IŞİD'le aralarında mevzi çatışmalar
yaşanmıştır.174 Örgüt Ocak 2014'te Cabat el Nusra ve İslami Cephe'nin diğer örgütleriyle birlikte IŞİD'in
Rakka'dan uzaklaştırılması maksadıyla kurulan, Yüksek Askerî Komite'ye dahil olmuştur.175
(II)
Örgüt liderliği askerî gücünün 83 taburdan oluştuğunu beyan etmiştir. Bu sayının 10.000-
20.000 kişilik bir kuvvete karşılık geldiği değerlendirilmektedir.176 Örgütün kuruluşunda ayrıca bir siber
savaş birliği bulunmaktadır.177 Örgütün bir diğer unsuru ise "Mekteb el-Agatha" yardım kuruluşudur.
Ülkenin 11 vilayetinde fiili olarak kuvvet bulunduran örgütün, Haziran 2013 itibariyle; İdlib, Hama, Halep,
33
Rakka, Deyrizor, Haseke ve Dera'da güçlü olduğu bilinmekte olup,178 IŞİD'in güç kazandığı Rakka,
Deyrizor ve Haseke'de bu etkinliğini aynı ölçüde muhafaza edemediği değerlendirilmektedir. Örgütün
başlıca dış destekçisi Katar'dır179 2012'de başlıca finansal kaynağının Şeyh Haccac el Acem olduğu
açıklanmıştır.180
(g) Ceyş el İslam (IC Bağlısı)
(I) Eylül 2013'de Şam'da 50 civarında örgütün birleşmesiyle Zahran
Allush'un liderliğinde kurulmuştur. Bu örgütlerden 30'u daha önce, Liva el İslam Birliği
adı altında toplanmışlardı.181 Ceyş el İslam, Aralık 2013'de 6 muhalif grupla birleşerek
İslami Cephe'yi oluşturmuşlardır.182 Örgütün lideri, Suudi Arabistan bağlantılı Zahran
Elloş'tur.183
(II)
Ceyş el İslam, Şam'daki en güçlü gruplardan biridir. Özellikle de Şam'ın doğusundaki
Ghouta kırsalında etkin olduğu bilinmektedir.184 Örgütün askerî kuvveti hakkında -5.000 ile 50.000 arasında
değişen-185 çelişkili tahminler mevcuttur. Örgüt diğer 11 grupla birlikte muhalif İC'ye katılmamıştır. 186
Örgüt bünyesinde bulunan Liva el İslam örgütü gibi Suudi Arabistan'dan mali destek almaktadır.187 Suudi
Arabistan, Ceyş el İslam'ı El Kaide'nin Şam bölgesinde güç kazanmasına engel olmak maksadıyla
desteklemekte olup, ABD ise örgütün Yüksek Askerî Konseyi tanıması için silah desteği sağlamaktadır.188
(h) Şükr el Şam (IC Bağlısı)
(I) Örgüt, Eylül 2012'de İdlib'de Cebel el Zavaiye bölgesinde, Şeyh Ahmed
Ebu Isa tarafından kurulmuştur. Görece ılımlı Selefî 19 grubu kapsayan Suriye İslami
Kurtuluş Cephesi Şükr el Şam liderliğinde oluşturulmuştur. Örgüt bu cephenin askerî
bakımdan en aşırı ve en etkin unsurudur. 2013 yılında örgütü aşırıcı kanadının Haraket
Ahrar el-Sham el-İslamiye'ye katılması ile bir parçalanma yaşanmıştır. Şubat 2014'te
IŞİD'le çatışmaya giren örgüt, Hama'da ağır bir yenilgiye uğramış, ardından IŞİD'le
ateşkes imzalamıştır.189 Örgüt ÖSO ile irtibatlı olmakla beraber bağımsız olarak harekât icra etmektedir.
(II) Askerî gücü 8.000-9.000 civarında olup, İdlip, Halep ve Şam civar bölgelerinde etkindir.190
Örgütün başlıca dış destekçisi Katar'dır.191 Silah ve teçhizatının kaynağını ağırlıklı olarak Esad
Yönetiminden ele geçirilenler ile rüşvetle satın alınanlar oluşturmaktadır.192
(i) Liva el Tevhit (IC Bağlısı)
(I) Temmuz 2012'de 30 civarında muhalif grubun birleşmesiyle Ocak 2013'te
Halep'te kurulmuştur.193 Böylelikle şehrin bir bölümünü kontrol edebilen ilk örgüt
olmuştur.194 Kasım 2013'de lideri Abdül Kder Salih'in öldürülmesinden sonra örgüt
yeni liderinin ismini açıklamamıştır.195
(II)
edilmektedir.
196
Liva
el
Tevhit'in
8.000-11.000
arasında
muharip
kuvvetinin
olduğu
tahmin
Liva el Tevhit, İdlib muharebeleri esnasında, muhtelif sınıf ve silahları kullanarak organize
taarruzlar düzenleyebilme imkân ve kabiliyetine sahip olduğunu göstermiştir.197 Başlangıçta daha ılımlı bir
çizgi takip eden ve ÖSO içinde yer alan örgüt, daha sonra önce Suriye İslami Kurtuluş Cephesi'ne bu
organizasyonun başarısız olması üzerine de Aralık 2013'de İslami Cephe'ye katılmıştır.198199 Kuruluşunda
Suudi Arabistan'ın önemli etki olan200 örgüte Katar tarafından mali destek sağlandığı rapor edilmiştir.201
34
(ı) Liva el Hak (IC Bağlısı)
(I) Ağustos 2012'de Humus'ta kurulmuştur.202 Esasen İslami motiveli bir
örgüt olmasına karşın her kesimden taraftarı bulunmaktadır.203 Örgüt 6 muhalif grupla
birlikte, Aralık 2013'de İslami Cephe'ye katılmıştır. Örgütün siyasi lideri eski bir iş
adamı olan Ebu Ratıb, askerî lideri ise eski bir hava indirme subayı olan Abdurrahman
Suveis'tir.204
(II)
Humus bölgesindeki en etkin muhalif gruplardan biri olan Liva el
Hak'ın askerî gücü bilinmemektedir.205 Örgüt, İdlib'teki çatışmalarda, El Nusra ve Liva
el Tevhit ile işbirliği yapmıştır. Örgüt Suudi Arabistan tarafından desteklenmektedir.206
(j) Ansar el Şam (IC Bağlısı)
(I) Örgüt Haziran 2012'de Lazkiye'de, tabur çapında askerî kuvveti olan 11
muhalif örgütün bir araya gelmesiyle kurulmuştur. Örgütün kurucusu, Ebu Ömer,207
askerî lideri Çeçen kökenli Ebu Musa el Şişani'dir. Ansar el Şam, daha çok insani
yardım, eğitim ve öğretim faaliyetleriyle öne çıkmaktadır.208 Askerî bakımdan çok
güçlü olmamasına karşın, birleştirici özelliği nedeniyle İslami Cephenin kurucuları
arasında yer almıştır.209
(II)
Ansar el Şam'ın 2.5000'den fazla muharip personeli bulunmaktadır.210 Savaşçılarından
çoğu Suriyelilerden oluşmaktadır. Ana karargahı Lazkiye'de olan örgüt özellikle Halep ve İdlip'te
etkindir.211 Örgüt, ÖSO ve IŞİD başta olmak üzere diğer muhalif gruplarla çatışmaktan özenle
kaçınmaktadır. Suudi Arabistan'dan mali destek aldığı yönünde bazı kanıtlar mevcuttur.212
(k) Kürt İslami Cephesi (IC Bağlısı): 1.000 kişiden az bir kuvveti olan örgüt,
başlangıçta, PYG'ye kaşı Suriye El Kaidesi ile birlikte mücadele vermiştir. Son dönemde,
Suriye [Geçici] Kürt Hükûmetine katılmıştır.
(l) Liva el Faruk (SÖC Bağlısı): 2011 Sonbaharında kurulan örgütün merkezi
Humus'tadır. Örgüt, Idlib, Hama, Halep ve Şam'da etkindir. SÖC'e bağlı bir kuruluştur.
Örgüt kaynakları 14.000 civarında kuvvete sahip olduklarını açıklamışlardır.213 Çok
hızlı büyüyen örgüt kısa süre içinde parçalanmalar yaşamıştır.214 Müslüman Kardeşler
Örgütü tarafından desteklenen Faruk Tugayı (Taburları), ÖSO ile müttefik olup bazı
yöneticileri YAK'ta görev yapmaktadır.215 Örgütten ayrılan İslami Faruk Tugayı, Ömer
Faruk Tugayı gibi gruplar aşırıcı kanada kaymıştır.216
(m)
Liva el Feth (SÖC Bağlısı): Halep, Haseke ve Rakka'da faaliyet göstermektedir. Cihatçı
gruplara karşı, YAK saflarında yer almıştır.
(n) Liva el İslam (SÖC Bağlısı): 2011'de kurulan Selefi örgüt, Şam çevresinde etkindir.
(o) Ansar el İslam: 2001 yılında, El kaide irtibatlı, Kuzey Irak kökenli örgütün
Suriye kolu, başlangıçta Ansar el Şam örgütü bünyesinde faaliyet gösteren yedi grubun
birleşmesiyle Ağustos 2012'de Şam'da kurulmuştur. Halep muharebelerinde El Nusra
ve İslami Cephe ile ittifak yapmıştır.217 Ancak kısa süre sonra Suriye İslami Cephesine
35
ve Ahvad el Resul örgütüne katılımlar nedeniyle koalisyonda kopmalar yaşanmıştır. Örneğin son olarak,
Şam batısında ve Golan bölgesinde etkin olan Furkan Tugayları örgütten ayrılmıştır.218 Halihazırda örgütün
başlıca üyeleri El Habib el Mustafa Tugayı ve Sahebe Tugaylarıdır.219 Ansar el İslam örgütü 50 lideri,
Ağustos 2014'te IŞİD'e katılmıştır.220
(ö) Cabat el Nusra
(I) Irak El Kaidesi lideri Ebu Bekir el Bağdadi'nin, Suriye'ye gönderdiği
temsilcisi Ebu Muhammed el Golani tarafından 2011'de kurulan örgüt221 ilk kez 24 Ocak
2012'de adını duyurmuştur. Başlangıçta, 6 Haziran 2012'de Şam'da 26 kişinin ölümüyle
sonuçlanan bombalama olayı gibi terör eylemleriyle ile dikkat çeken Cabhat el Nusra,
sonraları askerî harekât da icra edebilme yeterliliğine ulaşmıştır. El Nusra'nın kısa süre içinde askerî
yeterliliğini artırmasında, aldığı dış yardımların büyük etkisi olmuştur.222 Irak El Kaidesi, operasyonel
bütçesinin yarısını El Nusra'ya tahsis ettiğini açıklamıştır.223 Örgüt sivillere yönelik saldırıları nedeniyle,
Aralık 2012'de ABD, 2014'te ise BM tarafından terörist örgütler listesine alınmıştır.224 El Nusra, Kasım
2014'te İdlib yakınlarındaki Cebal el Zaviye bölgesinde, Muhalefetin ılımlı kanadını oluşturan ve ÖSO'ya
yakınlığı ile bilinen Suriye Devrimci Cephesi ve Hareket Hazm örgütlerine karşı önemli askerî başarılar
elde etmiş, bu gruplara bağlı kuvvetlerden bir kısmını kendi saflarına çekmiştir.225 IŞİD'in Cabat el
Nusra'nın ağırlıklı faaliyet alanı olan kuzey ve doğu Suriye'de bölgelerinde iç savaşa dahil olması
sonrasında, iki örgüt arasında yaşanan gerilim, Mart 2014'te Nusara'nın 3.000 personel kaybına varan
çatışmalara dönüşmüştür.226 El Nusra IŞİD ile mücadelesinde ÖSO ile müştereken harekât icra emiştir.227
2014 Yazında, IŞİD, El Nusra ve müttefiklerinin en önemli askerî üssü ve petrol kaynağı olan Deyrizor'u ele
geçirmiştir.228 Irak El Kaidesi'nin IŞİD'i reddetmesine rağmen son dönemde El Nusra'nın bazı unsurlarının
bu örgütle yakın işbirliği içinde olduğu ve bir kısım savaşçısının IŞİD saflarına katıldığı saptanmıştır.229
(II)
Örgüt, IŞİD ile mücadelesi esnasında ve koalisyon kuvvetlerinin hava taarruzları
neticesinde vermiş olduğu kayıplara rağmen halen Suriye'nin 13 vilayetinden 11'inde fiili olarak kuvvet
bulundurmakta olup, özellikle Halep, Rakka, Deyrizor, Dera ve İdlib'te etkin olan örgütün 5.000-7.000
civarında bir askerî gücü olduğu değerlendirilmektedir.230 El Nusra, IŞİD'ten sonra en fazla yabancı
savaşçıya sahip olan örgüttür.231
(p)Irak Şam İslam Devleti (IŞİD)
(I) 9 Mayıs 2013'de Irak El Kaide'sinin [Cabat] el Nusra ile birleşmesiyle
ortaya çıkmıştır. Örgütün lideri, Ebu Bekir El-Bağdadi'dir. Suriye harekât alanını El
Nusra'ya tahsis eden El Kaide lideri Zavahiri'nin bu kararının hilafına faaliyet alanını
Suriye'ye taşıyan IŞİD, bu örgütle başlangıçta çatışmış ancak son aşamada uzlaşmayı
başararak faaliyet alanını genişletmiştir. Başlangıçta 5.000 kişilik kuvvetine karşın, Irak
ve Suriye yönetimleri tarafından tarafından dışlanan Sünni nüfusun desteğini
sağlamayı başaran örgüt, Irak'taki muharip sayısını 30.000'e Suriye'deki savaşçı sayısını ise 20.000'e
çıkarmıştır.
(II)
Irak'ta Haziran-Temmuz 2014 aylarında Anbar, Felluce, Ramadi ve diğer bazı bölgelerin
ele geçirilmesinde ve kuzeydeki Erbil ve Dohuk'u tehdit eden bir konuma kolaylıkla yükselmesi, örgüte bu
kazanımlarını Suriye'ye aktarabilme imkânını bahşetmiştir.232 Temmuz ve Ağustos (2014) aylarında,
36
Rakka'yı ele geçiren örgüt, Suriye İç Savaşı'ndaki stratejik dengeyi değiştiren operatif seviyede bir kırılmayı
gerçekleştirmiştir.
(II)
IŞİD halihazırda, Suriye'nin kuzey ve doğusunda, Rakka, Deyrizor ve Haseke
vilayetlerinde kontrolü elde bulundurmakta olup Şam civarında ve orta-kuzey kesimde PYD'nin elinde
bulundurduğu, Kobani/Ayn el Arab'ta varlığını tesis etmeye çalışmaktadır. Esasen ağırlıklı orak Irak'lı
Sünni gruplardan desteklenen ve bu ülkedeki üslerinden güç alan örgüt, Suriye İç Savaşı'nda kısa süre
içerisinde dengeleri lehine değiştirmeyi, aşırıcı örgütleri kendi komutası altında toplamayı başarmıştır.
(IV) Eylül 2014'de Irak Hükûmetinin talebi üzerine ABD önderliğinde oluşturulan
koalisyonun 8 Ağustos 2014'ten itibaren, önce Irak'ta müteakiben de Suriye'de icra ettiği hava harekâtı
neticesinde örgütün özellikle kuzey ve batı istikametinde ilerlemesi kısmen de olsa durulmuştur.
(V) Örgütün ABD ve Koalisyon ülkelerinin 8 Ağustos’tan itibaren icra ettikleri hava harekâtı ile
Irak güvenlik kuvvetleri, peşmergeler, Şii milisler ve PYD/PKK unsurları ile çatışmalarda Aralık 2014
itibariyle 3.000-3.500 civarında militan kaybettiği, 30 tank ve 70 civarında zırhlı, 700 civarında diğer
aracının tahrip olduğu kıymetlendirilmektedir. Örgüt hava harekâtında vurulan petrol tesisleri nedeniyle
gelirlerinin yüzde 70’ni kaybetmiştir.233
(VI) ABD ve Koalisyon liderliğinde IŞİD’e karşı yapılan harekât Suriye’de Esad Yönetimine
doğrudan ve dolaylı olarak fayda sağlamaktadır.
(r) Yekineyen Parastina Gel (YPG-Halk Koruma Birlikleri)
(I) PKK'nın Suriye kolu olan ve Liderliğini Salih Müslim'in yaptığı Kürt
Demokratik Birlik Partisi (PYD)'nin silahlı örgütü 2004'te Kamışlı'da kurulmuştur. Bu
dönemde, 10.000-15.000 civarında kuvveti olan örgüt, 2012 yazında Esad Yönetimi ile
ittifak yaparak rejim kuvvetlerinin bölgeden çekilmesinin ardından bir güç olarak ortaya çıkmıştır. Bu
kapsamda, Afrin, Kobani ve Cezire bölgelerini kapsayan bir [geçici} hükûmet kurmuştur.234 PYD,
Suriye’deki iç savaştan, Türkiye’de PKK’nın “ateşkes” ve “çözüm sürecinde” kuvvet kaydırma imkânından
ve IŞİD tehdidinden dolayı yerel ve uluslararası destekten istifade ile gücünü önemli ölçüde artırmıştır.
PYD’nin silahlı militan sayısının 40-50.000 civarında olduğu iddia edilmektedir.235
(II)
PYD'nin saf değiştirerek SMK'ya dahil olmasının ardında ise örgüt, Halep'te rejim
kuvvetleriyle çatışmaya girmiştir. IŞİD'in kuşatmasına maruz kalan Ayn el Arab/Kobani'nin savunulması
maksadıyla, Irak Peşmergelerinden Türkiye üzerinden destek almıştır. Kobani saldırıları ve ABD
liderliğindeki "Eğit ve Teçhiz Et" projesi, bölgedeki muhtelif Kürt grup ve aşiretlerinin PYD liderliğindeki
hükûmete katılmalarına neden olmuştur.
(III) IŞİD'in Irak'tan aldığı güçle Suriye'de askerî ve siyasi dengeyi lehine değiştirdiği gibi,
PYD'de PKK ve Irak Kürdistan Bölgesel Yönetiminden aldığı destekle bölgesinde siyasi başarı elde etmiştir.
Suriye İç Savaşı'nda, askerî yetersizliklerine karşın, fiilen de olsa, "devletini" kuran ilk grup PYD olmuştur.
Bu koalisyon içinde şimdilik yer alan diğer Kürt grupların tasfiye veya asimilesi ise sadece bir süreç
meselesidir.
37
c. Yeterlilik Ölçütleri Bakımından Değerlendirme
(1) Savaşma Azim ve İrade Yeterliliği
(a) İslami Cephe, El Nusra ve IŞİD gibi "cihatçı" gruplar ile YPG'nin savaşma azim ve iradesi,
ideolojik tabanlarından ve güçlü liderlikten beslenmektedir. ÖSO, yerel komutanların öne çıkarıldığı
Yüksek Askeri Konsey (YAK) yapılanması ile önceki liderlik zafiyetini büyük ölçüde gidermiştir.
(b) Gelinen aşamada, muhalif gruplar, Esad Yönetiminin marjinal bir güce indirgenmedikçe toplu
katliamlara maruz kalacaklarına inandıklarından savaşma azimlerini muhafaza etmektedirler.
(c)Yapısal olarak ise, ÖSO'nun savaşma azim ve iradesi dış yardımlar ve bölgesel
komutanlıkların sahip olduğu kadardır. Aşırıcı grupların savaşma azmi sahip oldukları dış destekten çok
Sünni tabandan ve Irak'taki Sünnilerden sağladıkları desteğe bağlıdır. Kürt grupların savaşma azmi ise
Irak , Türkiye ve Batı'dan sağladıkları desteğe bağlıdır.
(ç) Muhalefetin savaşma azim ve iradesine ilişkin en büyük hassasiyet, farklı grupların ortak
harekât icra ettikleri durumlarda yaşanmaktadır. Mayıs-Haziran 2013'te El Kusayr; Ağustos 2013 ve
Haziran 2014'te Lazkiye örneklerinde olduğu üzere, baskı altında muhalifler arasındaki işbirliği
parçalanabilmektedir.
(2) Beka Yeterliliği: Muhalif grupların tamamı, dış destek almadıkça; ikaz, ihbar, istihbarat imkân
ve kabiliyetinden yoksundur. Bu unsurların hava savunması zafiyeti nedeniyle de tesis ve kuvvet koruma
kapasitesi düşüktür. Sektörel kurtarılmış bölgeler dışında büyük yerleşim alanlarında istikrarlı bir şekilde
hakimiyet tesis edememektedirler. Bununla beraber, muhalif grupların, kırsal kesimlerde beka yetenekleri
mevcuttur. ISİD haricindeki muhalif gruplar, beka yeteneklerini destekleyecek öz mali kaynaklardan
yoksundur.
(3) Komuta Kontrol, Sevk ve İdare Yeterliliği:
(a) IŞİD dışındaki grupların komuta ve kontrol imkân ve kabiliyetleri, ancak kısıtlı kapsamdaki
harekâtı destekleyebilecek seviyededir. Ülkenin vilayetleri arasında zayıf bir koordinasyon mevcut olup
merkezi olarak sevk ve idare edilememektedir. Bununla beraber, muhalif grupların, süreç içerisinde, şehir
muharebelerinde müştereken harekât icra etme yeteneklerini geliştirdikleri görülmüştür. YAK
yapılanması, ülke çapında bir komuta ve kontrol imkânı sağlamamaktadır. Muharebeler, operasyonlar ve
lojistik konular muhalif gruplar arasında yapılan görüşmeler ile belirlemektedir.236
(b) Kısıtlı bölgede harekât icra etmesine karşın, YPG, terör örgütünden milis gruplarına geçiş
sürecinde bulunması nedeniyle nizami harekâtın ihtiyaçlarını yerine getirebilecek komuta ve kontrol
yeterliliğine sahip değildir.
(4) Hareket ve Manevra Kabiliyeti Yeterliliği:
(a) ÖSO da dahil olmak üzere mahalli grupların hareket ve manevra kabiliyeti zayıftır. Esad
Yönetimi'nin ulaştırma ve iletişim hatları üzerindeki genel hakimiyeti, muhalefetin bu kapsamdaki
kısıtlılığının sebeplerinden biri olduğu kadar sonucunu da oluşturmaktadır.
(b) Koalisyon hava harekâtı neticesinde ciddi kayıplar vermesine karşın237 IŞİD, bu kapsamdaki
imkân ve kabiliyetini belirli ölçülerde de olsa muhafaza etmektedir. Irak sınırından itibaren Rakka'ya
38
kadar olan bölgedeki güzergaha hakim olan IŞİD, doğu harekât bölgesinde önemli ölçüde manevra
kabiliyeti üstünlüğünü haizdir. Bu imkân ve kabiliyet örgüte, Irak ve Suriye'deki kazanımlarını karşılıklı
olarak bir ülkeden diğerine aktarabilme olanağı sağlamaktadır.
(5) Harp Silah ve Araçları, Ateş Gücü ve Desteği Yeterliliği:
(a) YAK yapılanmasından sonra ÖSO'ya bağlı unsurlar da dış yardım ve desteğe ulaşmaya
başlamışlardır.238 Büyük çaplı bir harekât için gerekli olan ateş desteği yetersiz olan ÖSO'nun yegane
birliği, Güney Cephe'deki 1'inci Topçu Alayıdır. Bu birliğin ise hareket kabiliyeti ve lojistik sınırlılıklar
nedeniyle etkin kullanım imkânı kısıtlıdır. Mevcut durumda, muhalefetin harp silah ve araçlarındaki
zafiyeti azaltmak maksadıyla, Esad Yönetimine ait silah depolarına olan saldırılarını yoğunlaştırdığı
görülmektedir.
(b) Yerel cihatçı gruplar, ÖSO'nun önceki yapılanmasında sahip oldukları konum vasıtasıyla dış
yardımların büyük kısmına sahip olmuşlardır. Bu gruplar, gelişmiş tanksavar ve piyade ateş destek
silahlarına sahiptir.
(6) Muharebe Hizmet Desteği Yeterliliği
(a) Muhalif grupların yerleşik bir lojistik sistemi bulunmamaktadır. Muharebe hizmet
desteğindeki yetersizlikler, Lazkiye muharebelerinde olduğu üzere uzun süreli çatışmaların başarısızlıkla
sonuçlanmasına ve ele geçirilen yerlerin muhafaza edilememesine neden olabilmektedir.239 İkmal
bütünüyle dış yardımlara bağlıdır.
(b) Silah altına alınabilir personel bakımından sorunu bulunmayan muhalif grupların, yetişmiş
muharip personel ve eğitim ihtiyacı büyüktür. ABD liderliğinde bölge ülkelerinin katılımıyla başlatılan
"Eğit ve Teçhiz Et" programının kısa erimde muharebe sahasının ihtiyaçlarını karşılama ve mevcut
dengeyi değiştirebilme imkânı bulunmamaktadır.
(c) Muhalif kuvvetlerin günde ortalama 100 personel kaybı vardır.240. Sünni erkek nüfusun silah
altına alınabilir mevcudu 2.520.990'dır.
39
6. Tarafların Mukayesesi
a. Tarafların Kuvvetli ve Zayıf Tarafları
(1) Esad Yönetiminin Kuvvetli Tarafları: Savaşma azim ve iradesi, beka yeterliliği, hareket ve
manevra kabiliyeti, harp silah ve araçları bakımından yeterlidir. Komuta kontrol, sevk ve idare, yetişmiş
personel bütünlemesi ve muharebe hizmet desteği bakımından asgari yeterli seviyededir.
(2) Esad Yönetiminin Zayıf Tarafları: Sınırlı insan ve malzeme kaynağıyla iç savaşı uzun süre
devam ettirebilme kapasitesi kısıtlıdır.
(3) Muhalif Grupların Kuvvetli Tarafları: Savaşma azim ve iradesi yeterli seviyededir. İnsan gücü
kaynağı nedeniyle harbi uzun süre devam ettirebilme kapasitesine sahiptir. Harp silah ve araçları
bakımından gelişme kaydetmektedir.
(4) Muhalif Grupların Zayıf Tarafları: Hareket ve manevra kabiliyeti ve komuta kontrol, sevk ve
idare yeteneği belirli alanlarla sınırlıdır. Beka yeterliliği, yetişmiş personel bütünlemesi ve muharebe
hizmet desteği, zayıftır.
b. Yeterlilik Ölçütlerinin Ayrıntılı Mukayesesi
Tablo 3. Tarafların Kuvvetli ve Zayıf Tarafları
Yeterlilik Ölçütü
Esad
Yönetimi
Muhalif
Gruplar
1
Savaşma Azim ve İradesi
a
Liderlik
Yeterli
Yeterli
b
Olumsuz Güdülenme
Çok İyi
İyi
c
Olumlu Güdülenme (İdeoloji)
Yeterli
Çok İyi
ç
Muharip Kaynağı
Kısıtlı
Kısıtlı
d
Unsurlar Arasındaki Dayanışma
İyi
Yetersiz
e
Disiplin
İyi
Yetersiz
f
Eğitim
İyi
Yetersiz
2
Beka
a
Alarm, İkaz ve İhbar Sistemi
Çok İyi
Yetersiz
b
İstihbarat ve İstihbarata Karşı Koyma
Çok İyi
Yetersiz
c
Keşif, Gözetleme
Çok İyi
Yetersiz
ç
Baskın ve Sabotajlara Karşı Tedbirler
Çok İyi
Yetersiz
d
Düşman Silahlarından Korunma
İyi
Yetersiz
Derecelendirme:
1
Çok İyi
2
İyi
3
Yeterli
40
4
Kısıtlı
5
Yetersiz
Tablo 3. Tarafların Kuvvetli ve Zayıf Tarafları (Devamı)
Yeterlilik Ölçütü
Esad
Yönetimi
Muhalif
Gruplar
3
Komuta Kontrol, Sevk ve İdare
a
Komuta Kontrol, Tesis, Sistem ve Süreçleri
İyi
Yetersiz
b
Bilgi ve İletişim Sistem ve İmkanları
İyi
Yetersiz
c
Doğru ve Süratli Karar Verebilme Yeteneği
İyi
İyi
ç
İnisiyatif Geliştirebilme Yeteneği
İyi
Çok İyi
4
Hareket ve Manevra Kabiliyeti
İyi
İyi
Yeterli
İyi
İyi
Yetersiz
Zırhlı Birlikler
Çok İyi
Yetersiz
Motorlu Birlikler
Çok İyi
Yeterli
İyi
Yeterli
Muharebenin İcrası
Çok İyi
İyi
Hedef Ele Geçirme ve Muhafaza Edebilme
Çok İyi
Yetersiz
Karşı Taarruz Yapabilme
Çok İyi
Yeterli
Dost Kuvvetlerin Hareket Kabiliyetini Artırma
Hasım Kuvvetlerin Hareket Kabiliyetini Azaltma
Bağımsız Olarak Harekât İcra Edebilme
İntikal
5a
Harp Silah ve Araçları
İyi
Yeterli
5b
Ateş Gücü ve Desteği
Çok İyi
Yeterli
6
Muharebe Hizmet Desteği
Lojistik İkmal ve Bütünlemesi
İyi
Yetersiz
Personel Seferberliği
İyi
İyi
Derecelendirme:
1
Çok İyi
2
İyi
3
Yeterli
41
4
Kısıtlı
5
Yetersiz
7. Sonuç ve Değerlendirme
a. Kuvvet Bakımından Değerlendirme
(1)Esad Yönetiminin hava ve ateş gücü üstünlüğüne sahip olması, kara harekâtının seyrini stratejik
seviyede etkilemektedir. Gayrinizami harekâtın gereklerine göre yeniden teşkil edilen rejim kuvvetleri,
halihazırda başarıyla gerçekleştirmiş olduğu seferberlik sistemi ve mevcut muharebe gücüyle muhaliflere
karşı üstünlük sağlamıştır.
(2) Muhalif
gruplar
içinde
askerî
yeterliliği
yüksek
olan
aşırıcı
unsurların
ÖSO'dan
uzaklaştırılmasıyla doğan güç boşluğunun ılımlı, demokratik güçlerle doldurulması, dış yardımların
artırılarak bu unsurlara yönlendirilmesini ve halihazırda uygulanandan daha büyük kapsamlı eğitim
programlarını gerektirmektedir. Diğer taraftan, YAK yapılanmasıyla daha geniş bir tabana yayılan
ÖSO'nun, halihazırda Esad Yönetiminin yanında yer alan unsurları yanına çekme imkânları artmıştır.
(3) IŞİD'e karşı icra edilen koalisyon kuvvetleri harekâtı Esad Yönetiminin ve PYD'nin güç
kazanmasına neden olmuştur.
b. Mekan Bakımından Değerlendirme
(1) Suriye İç Savaşı ana ulaştırma yollarının ve yerleşim merkezlerinin kontrolü üzerine yoğunlaşan
bir yıpratma savaşına dönüşmüştür. Gelinen aşamada Esad Yönetiminin Sahil Şeridi, Şam ve civarından
güç alan askerî harekâtının güney kuzey mihveri üzerindeki Humus, Hama, Halep ve Idlip mihverini ele
geçirmeyi büyük ölçüde başardığını söylemek mümkündür.
(2) Buna mukabil muhalif kuvvetlerin ülkenin doğusuna ve kuzeyine inhisar eden kontrolü taraflar
arasındaki güç mücadelesi nedeniyle istikrar kazanmış değildir. ÖSO'nun Esad Yönetimine üstünlük
sağlayabilme imkânı öncelikle IŞİD'in bertaraf edilmesinden ve bu örgüte bağlı unsurlardan ılımlı olanları
kendi saflarına çekmesinden geçmektedir. IŞİD'in 'marjinalize' edilebilmesi ise Sünnilerin Irak yönetimi
içinde kendilerine bir yer bulabilmelerine doğrudan bağlı görünmektedir. Bu ise ancak, doğru bir
stratejinin istikrarlı olarak uygulanmasıyla mümkün olabilecektir. Görüldüğü üzere ÖSO'nun başarılı
olabilmesi, çok sayıda şartın sağlanmasına bağlı olması, Esad Yönetimine durum üstünlüğü
sağlamaktadır.
(3) Operatif seviyedeki genel durum, Halep üzerindeki mücadelenin sonucunun iç savaşın seyrini
önemli ölçüde etkileyebileceğini ortaya koymaktadır. Halep'in Esad Yönetiminin eline geçmesi halinde ise
rejim kuvvetleri, kuzeyde Fırat Nehri'nin Ceylanpınarı'ndan Tabka Barajı (Rakka'nın 50 Km. kuzeyi)'na
kadar olan kesimini doğrudan tehdit edebilecektir. Bu kesimin ele geçirilmesi halinde ise savunmasını
doğal bir engele dayandırdığı gibi, Sünni nüfusu elektrik ve su kaynaklarından büyük ölçüde yoksun
bırakabilecektir.
c. Zaman Bakımından Değerlendirme
(1) Suriye İç Savaşı uzun süreli bir yıpratma savaşına dönüştüğünden harbin sonucunu mevcut
kazanımlarını devam ettirebilme yeteneği belirleyecektir. Esad Yönetiminin bu kapsamdaki kısıtlılıkları
muhaliflere oranla daha fazlıdır. Bu nedenle, Esad Yönetimi, siyasi tabanını yeni bağlaşıklarla
genişletmeksizin, mevcut kuvvetleriyle elinde bulundurduğu bölgeleri uzun bir süre korumakta ciddi
güçlüklerle karşılaşacaktır. Bu nedenle, kuvvetlerini geniş bir alana yaymış olmanın verdiği zafiyet
42
nedeniyle uzun dönemde kuvvetiyle mütenasip bir alana geri çekilmesi kuvvetle muhtemeldir. Esad
Yönetimi, dış yardımlara büyük ölçüde bağımlı olmasına karşın, güvenilir müttefiklere sahip olmanın
avantajlarını kullanmaya uzun erimde de devam edecektir.
(2) Halihazırda yerel liderlere dayanan ÖSO'nun güçlü bir liderlik etrafında toplanabilme olanağı
siyasi gruplar arasındaki farklılıklar ve dış destekçilerin farklı beklentileri nedeniyle mümkün
görünmemektedir. Bu durum, Esad Yönetiminin yenilgiye uğratılması durumunda bile muhalif grupların
parçalı bir yapıyı aşamayacaklarını ortaya koymaktadır. Diğer taraftan Irak'taki Sünni kesimden güç
almayan ve kendi kendine yeterli kaynaklara sahip olmayan bir coğrafyada oluşturulacak bir
yapılanmanın Suriye'de uzun süre ayakta kalması zordur.
(3) PYD'nin üç kanton arasındaki kopukluğu ortadan kaldırması bir zaman ve güç meselesinden
ibaret olmakla beraber, muhalif grupların kuzeye sıkışmışlığı kaçınılmaz olarak yeni bir Kürt-Arap
çatışması yaratacaktır.
ç. Sonuç: Tarafların orta erimde (3-5 yıl) doruk noktasına ulaşacakları, bu sürede ellerinde
bulundurdukları bölgeler çerçevesinde Suriye'nin yeni siyasi haritasının oluşacağı, bu kapsamda mevcut
koşulların devam etmesi halinde:
(1) Esad Yönetimin asgari Şam ve sahil kesimi ile kuzeyde Hama'ya kadar olan bölgeyi elinde
bulundurabileceği,
(2) ÖSO'nun kuzeyde, Idlib, Halep ve Rakka'ya kadar olan kesimde kantonlar oluşturabilceği,
(3) Halihazırda İslami Cephe şemsiyesinde yer alan gruplar ile IŞİD'in birleşerek ülkenin doğu
kesimlerini elinde bulundurabileceği
(4) PYD'nin; dış desteğin artarak devam edeceği ve Türkiye’nin PKK ile mevcut etkileşiminin
değişmeyeceği
varsayımına
bağlı
olarak,
mevcut
ulaşılmaktadır.
43
kantonlarını
idame
ettirebileceği
sonucuna
Notlar:
1. Genel Siyasi Durum
2
“Syrian Regime Being Aided from 12 Countries”, Foreign Policy, 15 Mart 2013, http://foreignpolicy.com/2013/03/15/report-syrianregime-being-aided-from-12-countries/
3
Council of Ministers (Syria), Wikipedia, http://en.wikipedia.org/wiki/Council_of_Ministers_(Syria)
4 Suriye nüfusunun; % 8-10'u oluşturan Hristiyan (Ortodoks, Nasturî, Katolik), % 3'ünü oluşturan Dürzi, Musevî ve Yezidî, %
74'ünü oluşturan Sünni halk ile % 7-9'unu oluşturan Kürt, Ermeni ve diğer etnik gruplara mensup halkın bir kısmı Esad
Yönetimine destek vermektedir.
5
OSC Raporu LIR2014061158407788, “Syria: regime exploiting humanitarian crisis to win truce deals, gain ground,” 11 Haziran
2014,
Lori Plotkin Boghardt, "Saudi Funding of ISIS", The Washington Institute, 23 Haziran 2014.
http://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/saudi-funding-of-isis; Lori Plotkin Boghardt, "Qatar and ISIS Funding:
The U.S. Approach", The Washington Institute, Ağustos 2014. http://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/qatar-andisis-funding-the-u.s.-approach; Lori Plotkin Boghardt, "The Terrorist Funding Disconnect with Qatar and Kuwait", The Washington
Institute, 2 Mayıs 2014. http://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/the-terrorist-funding-disconnect-with-qatarand-kuwait
6
"PYD Announces Surprise Interim Government
http://rudaw.net/english/middleeast/syria/13112013
7
in
Syria’s
Kurdish
Regions",
Rudaw,
13
Ekim
2013.
Michael Eisenstadt ve Jeffrey White, An Enhanced Train-and-Equip Program for the Moderate Syrian Opposition, The Washington
Institute for Neareast Policy, 2014.
8
2. Genel Askerî Durum
10 2012 yılında rejim kuvvetlerinden ele geçirilen bir harita, Şam'ın yarısının muhaliflerin kontrolünde olduğunu göstermekteydi.
Nikolaos van Dam, The Struggle for Power in Syria: Politics and Society under Asad and the Ba’th Party, New York: I.B. Tauris & Co
Ltd, 2011, s. 112.
11 IŞİD hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. (E) Tuğg. Oktay Bingöl ve Dr. Ali Bilgin Varlık, Merkez Strateji Enstitüsü Raporu-002: IŞİD’e
Karşı Operasyonun Boyutları: Stratejiler, Riskler, Öneriler, Merkez Strateji Enstitüsü, 02.10.2014.
12 Deyrizor-Rakka mihveri, IŞİD’in ilan ettiği İslam Devleti’nin Irak-Suriye bütünlüğünü sağlaması, Irak-Suriye ana ulaşım
istikametini kontrol etmesi ve Fırat’ın her iki yakasını elde bulundurma imkânı vermesi nedeniyle IŞİD için stratejik önemi
haizdir. Bkz. (E) Tuğg. Oktay Bingöl ve Dr. Ali Bilgin Varlık, Merkez Strateji Enstitüsü Raporu-002: IŞİD’e Karşı ABD ve Koalisyon
Hava Harekâtının Değerlendirilmesi, Merkez Strateji Enstitüsü, 08.10.2014.
13 Michael Eisenstadt ve Jeffrey White, 2014.
14 a.g.e.
3. Tarafların Amaçları ve Stratejileri
Joseph Holliday, Middle East Security Report 8: The Assad Regime, From Counterinsurgency to Civil War, Institute for the Study of
War. Mart 2013, s. 7. Hafız Esad'ın Hama ayaklanmasında uyguladığı strateji hakkında bkz. Nikolaos van Dam, The Struggle for
Power in Syria: Politics and Society under Asad and the Ba’th Party, New York: I.B. Tauris & Co Ltd, 2011, s. 26-28, 31-37, 98, 112, 114;
Patrick Seale, Asad: The Struggle for the Middle East London:I.B. Tauris & Co, 1988, s. 327, 329; Kirk Campbell, “Civil-Military
Relations and Political Liberalization: A Comparative Study of the Military’s Corporateness and Political Values in Egypt, Syria,
Turkey and Pakistan,” s. 230. http://gradworks.umi.com/3330856.pdf.; “Syria: Muslim Brotherhood Pressure Intensifies,” Defense
Intelligence Agency, May 1982, s. 4. http://www.foreignpolicy.com/files/fp_uploaded_documents/DIASyria-MuslimBrotherhood
Pressure Intensifies.pdf.
17 Joseph Holliday, Mart 2013. s. 10.
18 a.g.e., s. 7, 10, 15.
19 a.g.e., s. 7.
20 16 Ekim 2014 tarihinde Esad Yönetimine bağlı kuvvetlerin, Şam'ın Jabar bölgesinde muhtemelen kimyasal silah kullandığı
rapor edilmiştir. Bkz. Jennifer Cafarella and Theodore Bell, Syria Update: October 10 - October 17, 2014, Innstitute for the Study of
War, 2014.
21 Joseph Holliday, “The Struggle for Syria in 2011,” Institute for the Study of War, Aralık 2011; “Syria’s Armed Opposition.”;
Joseph Holliday, Mart 2013, s. 15.
22 Joseph Holliday, “Syria’s Maturing Insurgency,” Institute for the Study of War, Haziran 2012, s. 17.
23 Michael Eisenstadt ve Jeffrey White, 2014.
24 Joseph Holliday, Mart 2013, s. 7.
25 a.s.
16
44
26
a.s.
4. Esad Yönetiminin Askerî Durumu
28
Global Firepower, "Countries Ranked by Military Strength", 2014. http://www.globalfirepower.com/countries-listing.asp
International Institute for Strategic Studies, The Military Balance 2011, Londra: Routledge, 2011, s. 330.
30 Elizabeth O’Bagy, Christopher Harmer, Jonathan Dupree, Liam Durfee, Syrian Air Force and Air Defense Capabilities, Institute for
the Study of War, Mayıs 2013, s. 9.
http://www.understandingwar.org/sites/default/files/Updated%20Syrian%20Air%20Force%20and%20Air%20Defense%20Capabil
ities%20Brief_8May.pdf
31 Strategy Page, "Attrition: The Destruction Of The Syrian Air Force" http://www.strategypage.com/htmw/htatrit/20130618.aspx
32 Richard Bennet, “The Syrian Military: A Primer,” Middle East Intelligence Bulletin, Ağustos/Eylül 2001.
33 Skype'in Sürgündeki Suriye'li Generalle Mülakatı, Washington, DC, 19 Nisan 2012.
34 Elizabeth O’Bagy vd. 2013, s. 8.
35 Richard Bennet, Ağustos/Eylül 2001.
36 Joseph Holliday, Mart 2013, p. 12.
37 a.g.e., s. 12.
38 Human Rights Watch, “By All Means Necessary: Individual and Command Responsibility for Crimes against Humanity in
Syria”, Aralık 2011, s. 88; Sürgündeki Suriyeli generalle mülakat, Washington DC, 20 Mart, 2012'dan aktaran, Joseph Holliday,
2013.
39 a.g.e.
40 a.g.e.
41 a.g.e.
42 a.g.e.
43 a.g.e.
44 The Military Balance 2011, s. 331.
46 a.g.e., s. 26.
47 a.s..
49 Örneğin bkz. “70 percent of Sunni soldiers in Bashar’s army are no longer working,” Mokhtsar News, April, 10, 2012. http://
www.almokhtsar.com/node/46838; “Fallen Rebel Heroes Honored by Thousands in Idlib,” YouTube video, February 7, 2012,
http://www.youtube.com/watch?v=qaCV0UUstH0.
50 Anshel Pfeffer, “Syrian Rebel Chief – When Assad Falls, We Will Secure His Chemical Weapons,” Haaretz, May 29, 2012.
52 Örneğin, 2012 Şubatında dört tümenden tugayların katılımıyla Zabadani'ye yönelik olarak yapılan harekâtta, ABD Savunma
Bakanlığı sadece 40 civarında zırhlı aracın kullanıldığını saptamıştır. (ABD 'State Department' tarafından Suriye'nin Zabadani
çecreindeki askerî yığınaklanması konulu görsel, Şubat 11-13, 2012. http://www.humanrights.gov/2012/03/05/situation-in-syriamore-images/). Benzer şekilde Mart ortalarında İdlib'te yapılan harekâta, 4'üncü ve 76'ncı Zırhlı Tümenlerden ve Özel Kuvvetler
Komutanlığından alayların katıldığı harekâtta hava fotoğrafları 35'den az sayıda zırhlı araç tespit edilebilmiştir (ABD 'State
Department' tarafından Suriye'nin İdlib'deki askerî yığınaklanması konulu görsel, Mart 11, 2012. http://www.globalsecurity.org
/intell/library/imint/ syria-10.htm.). Kırk civarındaki zırhlı araç bir alay kuvvetindeki bir birlik için bile çok azdır. Ancak kara
kuvvetlerinin yaşadığı lojistik kısıtlar dikkate alındığında bu durum şaşırtıcı görünmemelidir. Joseph Holliday, Mart 2013, s. 28.
53 a.g.e., s. 27.
54 a.g.e., s. 16.
55 Michael Weiss, “My interview with a defected Syrian soldier; plus, more leaked Syrian documents,” The Telegraph, 9 Ağustos,
2011.
56 Human Rights Watch, Aralık 2011, s. 30, 46.
57 İnsan Hakları Gözlemcileri mülakatlarında, bir nizami tugayın Özel Kuvvetler Komutanlığına bağlı 35'inci Öz.Kuv.A.'nın emrine
verildiği saptanmıştır( Joseph Holliday, 2013, s. 12; Human Rights Watch, Aralık 2011, s. 20, 31, 36.)
58 Suriye Kara Kuvvetlerinden Özgür Suriye Ordusu saflarına geçen subayla, 4 Nisan 2012'de Washington, DC'de yapılan yapılan
mülakat (Joseph Holliday, 2013, s. 13).
59 Anshel Pfeffer, 29 Mayıs, 2012; Human Rights Watch, Aralık, 2011, s. 83.
60 Human Rights Watch, Aralık, 2011, s. 83.
61 2012 yılı boyunca 1'inci Zh.Tüm. kuruluşundaki birlikler Şam'ın güneyinde bulunan Kisvah'daki garnizonlarının 10 km.
civarındaki operasyonlara iştirak etmelerine karşın, bunlardan 76'ncı Zh.Tug. bünyesinde teşkil edilen birlikler, İdlib'deki harekâta
katılmışlardır. Bu harekâttaki acımasız uygulamalarından ötürü 76'ncı Zh.Tug.'a, 'ölüm tugayı' adı verilmiştir (Yerel Koordinasyon
Komitesi Internet sayfası, http://www.lccsyria.org/1563, 29 Temmuz, 2011; Yerel Koordinasyon Komitesi Internet sayfası,
29
45
lccsyria.org, 15 Kasım, 2012; Yerel Koordinasyon Komitesi Internet sayfası, lccsyria.org, 14 Kasım 2012; Suriye Devrim
Koordinatörünün Birliği Facebook sayfası, facebook.com/monasiqoon, 15 Şubat 2012; “They Burned My Heart: War Crimes in
Northern Idlib during Peace Plan Negotiations,” Human Rights Watch, Mayıs 2012, s. 7; Joseph Holliday, 2013, s. 14).
62 Human Rights Watch, Aralık, 2011, s. 83.
63 a.s.
64 Nikolaos van Dam, The Struggle for Power in Syria: Politics and Society under Asad and the Ba’th Party, New York: I.B. Tauris & Co
Ltd, 2011, s. 115; Alain Chouet, “L’Espace Tribal Des Alaouties a l’Epreuve du Pouvoir: La disintegration par le politique”,
Maghreb-Mashreq No. 147, 1995 (http://alain.chouet.free.fr/documents/Alaouite.htm).
65 Alain Chouet, “L’Espace Tribal Des Alaouties a l’Epreuve du Pouvoir: La disintegration par le politique”, Maghreb-Mashreq
No. 147, 1995 (http://alain.chouet.free.fr/documents/Alaouite.htm).
66 Joseph Holliday ve Christopher Harmer, 2012, s. 17.
67 a.s.
68 a.g.e., s. 23.
70 Joseph Holliday ve Christopher Harmer.
71 Sevil Küçükçoşkun, “Syria fired more than 40 Scud missiles in two months,” Hürriyet, 21 Şubat, 2013.
72 Nikolaos van Dam, 2011, s. 208-209; The Military Balance 2011, s. 332; Joseph Holliday, 2013, s. 16.
73
"The regime digs in", The Economist, 15 Haziran 2013.
74
The Carter Center, Syria: Pro-Government Paramilitary Forces, 5 Kasım 2013.
Salih, “Syrian Shabiha and Their State;” European Union, Council Implementing Regulation (EU) No 1151/2011, 14 Kasım, 2011.
Liz Sly, “Tensions among Alawites pose new challenge or Assad,” Washington Post, 17 Ekim, 2012.
77 Salih, “Syrian Shabiha and Their State; STRATFOR, “The Use of Mercenaries in Syria’s Crackdown.”
78 United Nations High Commissioner for Human Rights, Independent International Commission of Inquiry on the Syrian Arab
Republic, 20 Aralık, 2012, s. 2; "Minority militias stir fears of sectarian war in Damascus,” Reuters, 7 Eylül 2012; Joseph Holliday,
2013, s. 18.
79 “Treasury Sanctions Al-Nusrah Front Leadership in Syria and Militias Supporting the Asad Regime,” U.S. Department of the
Treasury, 11 Aralık 2012.
80 Ruth Sherlock, “Syrian rebels cut off Bashar al-Assad’s escape route,” The Telegraph, 17 Aralık 2012.
81
E.O. 13582, U.S. Department of Treasury, 10 Ağustos 2012.
82
“ISIS’ Iraq offensive could trigger Hezbollah to fill gap left in Syria,” Daily Star, 16 Haziran 2014.
83
“Israel watches warily as Hezbollah gains battle skills in Syria,” New York Times, 10 Mart 2014.
75
76
84
“Hezbollah and the fight for control in Qalamoun,” Institute for the Study of War, 26 Kasım 2013.
85
86
“Leaked video: Iran guiding thousands of Shiite fighters to Syria,” Christian Science Monitor, 23 Eylül 2013; “From Qusair to
Yabrud: Shiite foreign fighters in Syria,” Al Monitor, 6 Mart 2014.
“From Karbala to Sayyida Zaynab: Iraqi Fighters in Syria’s Shi’a Militias,” CTC Sentinel, 27 Ağustos 2013.
87
88
“Seeing their gains at risk, shiites flock to join militias, New York Times, 13 Haziran 2014.
89
Department of the Treasury, Basın Açıklaması, 16 Şubat 2012.
90
“Elite Iranian unit’s commander says his forces are in Syria,” Washington Post, 16 Eylül 2012.
91 Al Monitor bu sayıyı, 1.000-1.500, The Telegraph ise 2.000-3.000 olarak vermektedir.(“From Qusair to Yabrud: Shiite foreign
fighters in Syria,” Al Monitor, 6 Mart 2014; "Iran boosts support to Syria", The Telegraph, 21 Şubat 2014.
92
Joseph Holliday, 2013, s. 12-15.
93
a.g.e., s. 7.
94
a.g.e., s. 7, 10.
95
Michael Eisenstadt ve Jeffrey White, 2014.
Michael Eisenstadt ve Jeffrey White, An Enhanced Train-and-Equip Program for the Moderate Syrian Opposition a Key Element of U.S.
Policy in Syria and Iraq, The Washington Institute, 2014.
96
97
Joseph Holliday, The Syrian Army: Doctrinal Order of Battle, Institute for the Study of War, Şubat, 2013, s. 12.
98
99
a.g.e.
100
a.g.e..
46
101
a.g.e.
102
Joseph Holliday, Mart 2013, s. 28.
5. Muhalif Grupların Askerî Durumu
Eric Schmitt and Mark Mazzetti, “U.S. Intelligence Official Says Syrian War Could Last for Years,” New York Times, 20 Temmuz
2013'den aktaran, Aron Lund, " The Non-State Militant Landscape in Syria", Combatting Terrorism Center in West Point, 27
Ağustos 2013. https://www.ctc.usma.edu/posts/the-non-state-militant-landscape-in-syria
104
105
IHS Aerospace, Defence & Security, Analysis: Syria’s Insurgent Landscape, Eylül 2013, s.2.
Congressional Research Service, Armed Conflict in Syria: Overview and U.S. Response. U.S. Congress, Washington, 9 Nisan 2014,
s.4.
106
Charles Lister, "Syria’s insurgency beyond Good Guys and Bad Guys,” ForeignPolicy.com; Middle East Channel (blog), 20 Eylül
2013; Aron Lund, “The Politics of the Islamic Front 1: Structure and Support,” Carnegie Endowment for International Peace, Syria
in Crisis (blog), 14 Ocak 2014'e atfen, Congressional Research Service, 9 Nisan 2014, s.1.
107
Joseph Holliday, Middle East Security Report 8: The Assad Regime, From Counterinsurgency to Civil War, Institute for the Study of
War. Mart 2013, s. 27.
108
Örneğin bu grubun önde gelenlerinden Mustafa Şeik Nisan 2012'de yaptığı açıklamada bu sayının 50.000 civarında olduğunu,
bir ay sonra diğer bir lider 90.000 civarında olduğunu, [Kaynak: Anshel Pfeffer, “Syrian Rebel Chief – When Assad Falls, We Will
Secure His Chemical Weapons,” Haaretz, 29 Mayıs 2012 (http://www.almokhtsar.com/node/46838)'den tercüme eden, Elizabeth
O’Bagy, “70 percent of Sunni soldiers in Bashar’s army are no longer working,” Mokhtsar News, 10 Nisan 2012.], Temmuz 2012'de
daha önce Suriye Hava Kuvvetleri istihbaratında görevli olan bir başka lider bu sayının 100.000 civarında olduğunu açıklamış,
(Kaynak: Joseph Holliday, Middle East Security Report 8: The Assad Regime, From Counterinsurgency to Civil War, Institute for the
Study of War. Mart 2013, s. 27.) bazı Türk ve ABD kaynaklarında ise muhalif güçlere katılanların 60.000 civarında olduğu
belirtilmiştir (Kaynak:“Former Syrian Officer Says Ranks of Defectors Are Swelling,” Al-Monitor, 10 Temmuz 2012; Ken Sofer,
“Next Steps in Syria: A Look at U.S. Priorities and Interests,” Center for American Progress, 14 Ağustos 2012'den aktaran, Joseph
Holliday, Middle East Security Report 8: The Assad Regime, From Counterinsurgency to Civil War, Institute for the Study of War. Mart
2013, s. 27.)
109
110
Reuters http://www.reuters.com/article/2014/01/29/us-usa-security-syria-idUSBREA0S1XL20140129.
111
IHS Aerospace, Defence & Security, Eylül 2013, s. 5.
Barrett, Richard, Foreign Fighters in Syria. Rapor. The Soufan Group, Haziran 2014. Web. 30 Haziran 2014, s. 6.
http://soufangroup.com/wp-content/uploads/2014/06/TSG-Foreign-Fighters-in-Syria.pdf.
112
113
114
Barrett, Richard, Haziran 2014, s. 9.
115
a.g.e., s. 6.
116
a.s.
“Announcement of the Creation of
www.youtube.com/watch?v=ItzI_AIFUWg
117
118
Aron Lund, 27 Ağustos 2013.
119
a.g.e.
the
Free
Syrian
Army.
Colonel
Riad
al-Asaad,”
29
Temmuz
2011.
“Formation of the Joint Command for the Revolution’s Military Council,” YouTube, 29 Eylül 2012.
http://www.youtube.com/watch?v=ibAhDleBVGg.
120
Bu durumun an çarpıcı örneği Sahil Komutanlığında yaşanmıştır. Konsey tarafından atanan Tuğg. Hüseyin Kouliya, mahalli
komutanlar tarafından CIA ve Suudi ajanı olmakla suçlanmış, bu komutanlar onun yerine Ahmet Rehal'i bölge komutanı olarak
seçmişlerdir. Elizabeth O’Bagy, Middle East Report 9, The Free Syrian Army, Institute for the Study of War, 2013, s. 13.
121
122
a.s.
123
“The Syrian National Initiative,” Carnegie Middle East Center, 1 Kasım 2012.
124
Elizabeth O’Bagy, 2013, s. 15.; Albay Abdel Jabbar al-Aqidi in Bab Salama ile6 Kasım, 2012'de yapılan mülakat.
125
“Syrian revolutionary battalions united within five fronts,” AlArabiya, 5 Kasım 2012.
126
Elizabeth O’Bagy, Mart 2013, s. 15.
Rebhy, Abdullah, "Syrian opposition groups reach unity deal", Associated Press, 11 Kasım 2012. 60 üyeli SMDK'nın 22 üyesi
önceki Suriye Ulusal Konseyinden seçilmiştir. Bunlar:
127
47
Suheyr Atassi, Suriye Devrimi Genel Kurulu; Ömer İdlibi, Yerel Koordinasyon Komiteleri; Ahmet el-Asi el-Carbe, Suriye Devrimi
Aşiretler Konseyi; Dr. Muhammed el-Sabuni, Suriye Alimler Birliği; Dr. Sadık Celal el-Azm, Suriye Yazarlar Birliği; Mustafa
Sabbağ, Suriye İş Forumu; El-Haris Nebhah, Vatandaşlık Hareketi; Heysem el-Malih, Suriye Devrimi Mütevelli Heyeti; Bessam
Yusuf, Ma'an Hareketi; Yahya Gkab, Suriye Ulusal Demokratik Bloku; Halid Hoca, Türkmen Bileşeni; Ziyad el-Hasan, Türkmen
Bileşeni; Hüseyin Abdullah, Türkmen Bileşeni; Dr. Abdulhakim el-Beşar, Ulusal Kürt Konseyi; Mustada Osso, Ulusal Kürt
Konseyi; Muhammed Abdo Kido, Ulusal Kürt Konseyi; AbdulIlah Abdulmuen Fahed, Yerel Konsey, Humus; Mustafa Navaf
elAli, Yerel Konsey, Rakka; Rima Felihan, Yerel Konsey, Suveyda; Dr. Cevad Ebu Hatab, Yerel Konsey, Şam; Riyad el-Hasan,
Yerel Konsey, Deyr ez-Zor; Musa Muhammed el-Halid, Yerel Konsey, Kuneytıra; Şeyh Muaz el-Hatib, Yerel Konsey, Şam; Ziyad
Gassan, Yerel Konsey, Lazkiye; Muhammed Abdel Salam el-Said, Yerel Konsey, Tartus; Dr. Muhammed Kaddah, Yerel Konsey,
Dera; Adnan Rahmun, Yerel Konsey, İdlib; Celal Hancı, Yerel Konsey, Halep; Selahaddin Hamavi, Yerel Konsey, Hama;
Muhammed Mustada Muhammed, Yerel Konsey, Haseke; Halid Ebu Salah, Ulusal Şahıslar; Yahya Kurdi, Ulusal Şahıslar; Ali
Sadraddin el-Beyanuni, Ulusal Şahıslar; Abdulkerim Bekkar, Ulusal Şahıslar; Necib Gadban, Ulusal Şahıslar; Tevfik Dünya,
Ulusal Şahıslar; Ziyad Ebu Hamdan (Muntaha el-Atraş'ı temsilen), Ulusal Şahıslar; Kemal Lebvani, Ulusal Şahıslar; Riyad Seyf,
Ulusal Şahıslar; George Sabra, Ulusal Konsey; Abdulbasit Seyda, Ulusal Konsey; Muhammed Faruk Tayfur, Ulusal Konsey; Dr.
Burhan Galyun, Ulusal Konsey; Nezir el-Hakim, Ulusal Konsey; Semir Neşşar, Ulusal Konsey; Ahmet Ramazan, Ulusal Konsey;
Cemal el-Verd, Ulusal Konsey; Hüseyin es-Seyyid, Ulusal Konsey; Halid Salih, Ulusal Konsey; Hişam Merve, Ulusal Konsey;
Abdulahad Esatifo, Ulusal Konsey; Selim el-Msalet, Ulusal Konsey; Necati Teyyara, Ulusal Konsey; Besam Ishak, Ulusal Konsey;
Muti el-Butayn, Ulusal Konsey; Halid el-Nasır, Ulusal Konsey; Muhammed Sarmini, Ulusal Konsey; Dr. Luey Safi, Ulusal
Konsey; Muhammed Khader Veli, Ulusal Konsey; Hannan el-Belhı, Ulusal Konsey; Vasıl Şammari, Ulusal Konsey; Mişel Kilo.
"Yeni Suriye Muhalefet Koalisyonu Listesi", YDH Haber, 12 Kasım 2012. http://www.ydh.com.tr/HD11003_yeni-suriye-muhalefetkoalisyonu-listesi.html
128
Neil MacFarquhar and Hwaida Saad, “Rebel groups in Syria make framework for military,” New York Times, 7 Aralık 2012.
129
130
Neil MacFarquhar and Hwaida Saad, 7 Aralık 2012.
131
a.g.e.
132
“Statement on the formation of the Supreme Military Council Command of Syria,” Carnegie Middle East Center, 15 Aralık 2012.
133
“Complete List of Names of the New Military and Civilian Command for the Free Syrian Army,” Syria News, 12 Aralık 2012.
134
Joseph Holliday, “Syria’s Maturing Insurgency,” Middle East Security Report 5, Institute for the Study of War, Haziran 2012.
135
a.g.e.
136
137
Elizabeth O’Bagy; Liz Sly, “Defector Syrian General Will be Conduit for U.S. Military Aid to Rebels,” Washington Post, 16
Haziran 2013.
138
YAK'ın önceki Genelkurmay Başkanı İdris ile Suriye Muhalefeti Koalisyonu Başbakanı Muaz el Hatip ve Genel Sekreter Mustafa
Sabbah arasında yakın işbirliği ve uyum, Sabbah başta olmak üzere koalisyonda yer alan Müslüman Kardeşler Örgütü
taraftarlarının YAK'a hakim olacakları endişesini yaratmıştı. (Rania El Gamal and Andrew Hammond, “Mistrust of Syria’s Muslim
Brotherhood lingers,” Reuters, 12 Kasım 2012.).139
139
Aron Lund, "A Cour in the Supreme Military Council?", Carnegie, 17 Şubat 2014.
http://carnegieendowment.org/syriaincrisis/?fa=54537
140
141
Congressional Research Service, 9 Nisan 2014, s. 5.
“Formation of the Joint Command for the Revolution’s Military Council,” YouTube, 29 Eylül 2012.
http://www.youtube.com/watch?v=ibAhDleBVGg.
142
143
Charles Levinson, “Leadership rifts hobble Syrian rebels,” Wall Street Journal, 10 Eylül 2012.
144
“Central operations room directs every battle inside,” Okaz News, 7 Ocak 2013.
145
Bu bölümde ayrıca atıf yapılanlar dışındaki bütün bilgiler için kaynak: "The Moderate Rebels: A Complete and Growing List of
Vetted Groups", Democratic Revolution, Syrian Style, 21 Ekim 2014.
http://notgeorgesabra.wordpress.com/2014/10/21/the-moderate-rebels-a-complete-and-growing-list-of-vetted-groups/
146
"Syria crisis: Guide to armed and political opposition" BBC 13 Aralık 2013 http://www.bbc.com/news/world-middle-east24403003
147
148
"Suriye Türkmen Ordusu resmi olarak açıklandı", Fars Haber Ajansı, 8 Ağustos 2012.
48
http://turkish.farsnews.com/newstext.aspx?nn=9104253347
149
Aron Lund, "The Syria Revolutionaries’ Front", 13 Aralık 2013. http://carnegieendowment.org/syriaincrisis/?fa=53910
150
Sinjab, Lina, "Syria crisis: Guide to armed and political opposition".BBC, 17 Ekim 2013.
151
Aron Lund, 27 Ağustos 2013.
152
a.g.e.
153
"The Mujahedeen Army of Aleppo". Carnegie Endowment for International Peace. 8 Nisan 2014.
154
"Syria crisis: Guide to armed and political opposition" BBC 13 Aralık 2013
155
Elizabeth O’Bagy,. Mart 2013,s. 41.
156
"Syria crisis: Guide to armed and political opposition" BBC 13 Aralık 2013.
157
a.g.e.
158
Karouny, Mariam. "Syria's Islamist rebels join forces against Assad". Reuters. 10 Kasım 2013.
159
"Syria crisis: Guide to armed and political opposition" BBC 13 Aralık 2013
160
"The crowning of the Syrian Islamic Front". Foreign Policy. 2013-Temmuz-24.
161
Aron Lund, "Freedom fighters? Cannibals? The truth about Syria’s rebels". The Independent. 18 Haziran 2013.
162
"The Structure and Organization of the Syrian Opposition", Center for American Progress. Americanprogress.org.14 Haziran 2013.
163
"Syria crisis: Guide to armed and political opposition". BBC. 13 Aralık 2013.
"Series of Syrian Muslim rebel brigades say they've unified under name of the 'Islamic Front'". Edmonton Journal. Associated
Press. 22 Kasım 2013.
164
165
"Al-Qaeda and ISIS: The Renunciation of Abu Bakr al-Baghdadi", Al Akhbar, 4 Şubat 2014.
Richard Hall "Factbox: Syria's rebel groups". Reuters. 9 Ocak 2014.
http://www.foreignpolicy.com/articles/2014/03/04/islamic_front_isis_syria
166
167
Congressional Research Service, 9 Nisan 2014, s.5.
ABD Ulusal İstihbarat Ajansı Başkanı, Şubat 2014'te yaptığı açıklamada örgütü ülkedeki en etkin ilk üç grup arasında (diğer ilk
iki grup; IŞİD ve El Nusra) saymıştır. Pellerin, Cheryl. "Intelligence Leaders Detail Global Threats to Senate Panel." U.S.
Department of Defense. N.s., 11 Şubat 2014. Web. 22 Temmuz 2014. http://www.defense.gov/news/newsarticle.aspx?id=121644.
168
169
"Guide to the Syrian Rebels." BBC News., 13 Aralık 2013.
Lund, Aron. "The Politics of the Islamic Front, Part 2: An Umbrella Organization." Carnegie Endowment for International Peace, 15
Ocak 2014. Web. 16 Temmuz 2014. http://carnegieendowment.org/syriaincrisis/?fa=54204.
170
Lund, Aron. "Syria's Salafi Insurgents: The Rise of the Syrian Islamic Front". Rapor. UI Occasional Paper 17, 26. 19 Mart 2013.
Web. 22 Temmuz 2014. http://www.ui.se/eng/news/ui-publications/namnlos-nyhet-29.aspx
171
Lund, Aron. "The Politics of the Islamic Front, Part 5: The Kurds." Carnegie Endowment for International Peace. N.s., 30 Ocak 2014.
Web. 10 Auğustos 2014. http://carnegieendowment.org/syriaincrisis/?fa=54367
172
Örgütün ilk kurucularından eş-başkan, Ebu Ömer el Şami olarak da bilinen Ebu Halid el Suri, El Kaide lideri Ayman el
Zavahiri'nin temsilcisi olarak kabul edilmiştir. 23 Şubat 2013'te -örgütün IŞİD'i sorumlu tuttuğu- örgüt karargahına yapılan
bombalı saldırıda ölmüştür (Joscelyn, Thomas. "Syrian Rebel Leader Was Bin Laden's Courier, Now Zawahiri's Representative."
The Long War Journal. Foundation for the Defense of Democracy, 17 Şubat 2013. Web. 18 Temmuz 2014). Ebu Halis el Suri'nin
yerine geçen diğer eş-başkan Hasan Abboud (Ebu el Hasan/Ebu Abdullah el Hamavi) ise 9 Eylül 2014'te öldürülmüştür
("Competition among Islamists." The Economist. N.s., 20 Temmuz 2013. Web. 03 Temmuz 2014; Joscelyn, Thomas. "Head of
Islamic Front, other senior leaders killed in explosion." Long War Journal. N.s., 9 Eylül. 2014. Web. 24 Eylül 2014
http://www.longw)
173
"Ahrar-u Şam Halep'te saldırıyor" Aljazeera Türk, 8 Ekim 2014. http://www.aljazeera.com.tr/haber/ahrar-u-sam-haleptesaldiriyor.
174
175
"Mapping Militant Organizations: Ahrar al-Sham", Standford University. 5 Kasım 2014.
http://web.stanford.edu/group/mappingmilitants/cgi-bin/groups/view/523
IHS Jane’s Terrorism & Insurgency Centre; 13 Aralık 2013; "Competition among Islamists." The Economist. N.s., 20 Temmuz
2013. Web. 03 Temmuz 2014. http://www.economist.com/news/middle-east-and-africa/21582037-one-islamist-rebel-group-seemshave-overtaken-all-others-competition-among; Washington Post'a göre ise örgütün kuvveti 10.000-15.000 arasındadır (Ignatius,
David. "A Nightmare Group in Syria Could Target the United States." Washington Post. N.s., 13 Mayıs 2014. Web. 15 Temmuz
2014.
176
49
http://www.washingtonpost.com/opinions/david-ignatius-a-nightmare-group-in-syria-could-target-the-united-states/2014/05).
Zelin, Aaron, ve Charles Lister, "The Crowning of the Syrian Islamic Front." Foreign Policy. N.s., 24 Haziran 2013. Web. 18
Temmuz 2014.
http://mideastafrica.foreignpolicy.com/posts/2013/06/24/the_crowning_of_the_syrian_islamic_front.
177
Zelin, Aaron, ve Charles Lister. 24 Haziran 2013; "Competition among Islamists." 20 Temmuz 2013; Hubbard, Ben. "Islamist
Rebels Create Dilemma on Syria Policy." New York Times. N.s., 27 Nisan. 2013. Web. 3 Temmuz 2014.
http://www.nytimes.com/2013/04/28/world/middleeast/islamist-rebels-gains-in-syria-create-dilemma-forus.html?pagewanted=all.
178
Hassan, Hassan. "The Army of Islam Is Winning in Syria." Foreign Policy. N.s., 1 Ekim 2013. Web. 07 Ağustos. 2014.
http://www.foreignpolicy.com/articles/2013/10/01/the_army_of_islam_is_winning_in_syria.
179
Lund, Aron. "Holy Warriors." Foreign Policy (n.d.): n. pag. 15 Ekim 2012. Web. 18 Temmuz 2014.
http://www.foreignpolicy.com/articles/2012/10/15/holy_warriors.
180
181
"Guide to the Syrian Rebels." 13 Aralık 2013.
Lund, Aron. "The Politics of the Islamic Front, Part 1: Structure and Support." Carnegie Endowment for International Peace. N.s.,
14 Ocak. 2014. Web. 07 Ağustos. 2014. http://carnegieendowment.org/syriaincrisis/?fa=54183.
182
183
"Missile Blast Wounds Syrian Rebel Commander: Activists", Reuters. N.s., 20 Şubat 2013.
184
Guide to the Syrian Rebels." 13 Aralık 2013.
Örneğin BBC'ye göre savaşçı sayısı 9.000, (Guide to the Syrian Rebels." 13 Aralık. 2013.), The Guardina'a göre 5.000-50.000
(Black, Ian. "Syria Crisis: Saudi Arabia to Spend Millions to Train New Rebel Force." The Guardian. N.s., 08 Kasım 2013. Web. 07
Agustos 2014. http://www.theguardian.com/world/2013/nov/07/syria-crisis-saudi-arabia-spend-millions-new-rebel-force),
Reuters'e göre ise birkaç bindir (Oweis, Khaled Yacoub. "Insight: Saudi Arabia Boosts Salafist Rivals to Al Qaeda in Syria."
Reuters. N.s., 01 Ekim 2013. Web. 07 Agustos. 2014. http://www.reuters.com/article/2013/10/01/us-syria-crisis-jihadists-insightidUSBRE9900RO20131001)
185
186
Oweis, Khaled Yacoub, 01 Ekim. 2013.
Hassan, Hassan. "The Army of Islam Is Winning in Syria." Foreign Policy. N.s., 1 Ekim 2013. Web. 07 Ağustos. 2014.
http://www.foreignpolicy.com/articles/2013/10/01/the_army_of_islam_is_winning_in_syria.
187
188
Guide to the Syrian Rebels." 13 Aralık 2013; Black, Ian, 08 Kasım 2013.
Hassan, Hassan. "Front to Back." Foreign Policy. N. s., 4 Mart 2014. Web. 27 Temmuz 2014.
http://www.foreignpolicy.com/articles/2014/03/04/islamic_front_isis_syria.
189
IHS Aerospace, Defence & Security, Analysis: Syria’s Insurgent Landscape, Eylül 2013, s. 3, 4. BBC'ye göre ise örgütün kuvveti
9.000-10.000 arasındadır ("Guide to the Syrian Rebels." 13 Aralık. 2013).
190
Oweis, Khaled, and Erika Solomon. "Syria Islamists Unite as Faction-fighting Goes on." Reuters. N.s., 22 Kasım 2013. Web. 28
Temmuz 2014. http://www.reuters.com/article/2013/11/22/us-syria-crisis-islamists-idUSBRE9AL0T420131122.
191
Berman, Asher. "Rebel Groups in Jebel Al-Zawiyah." Backgrounders (26 Haziran 2011): 6. Institute for the Study of War. Web. 29
Temmuz 2014.
http://www.understandingwar.org/sites/default/files/Backgrounder_RebelGroupsJebelAlZawiyah_31July.pdf.
192
Pannell, Ian. "Syria: Fear and Hunger amid Battle for Aleppo." BBC News. N.s., 29 Temmuz 2012. Web. 01 Ağustos 2014.
http://www.bbc.com/news/world-middle-east-19042700.
193
Sinjab, Lina. "Guide to the Syrian Rebels."
194
195
BBC
News.
N.s.,
13
Aralık
2013.
Web.
24
Temmuz
2014.
Lund, Aron, 27 Ağustos 2013.
Syzbala, Valerie. A Power Move by Syria's Rebel Forces. (Rapor). Institute for the Study of War, 22 Kasım 2013. Web. 24
Temmuz 2014. http://iswsyria.blogspot.com/2013/11/a-power-move-by-syrias-rebel-forces.html; Sinjab, Lina. "Guide to the
Syrian Rebels." 13 Aralık 2013.
196
Roggio, Bill. "Al Nusrah Front Launches Joint Assaults with Numerous Syrian Rebel Groups." Long War Journal. Foundation for
the Defense of Democracies, 31 Temmuz 2013. Web. 04 Ağustos. 2014.
http://www.longwarjournal.org/archives/2013/07/al_nusrah_front_laun
197
Syzbala, Valerie. A Power Move by Syria's Rebel Forces. (Rapor). Institute for the Study of War, 22 Kasım 2013. Web. 24 Temmuz
2014. http://iswsyria.blogspot.com/2013/11/a-power-move-by-syrias-rebel-forces.html.; Lund, Aron. "Fighting in Aleppo,
Resisting Geneva: An Interview With the Tawhid Brigade." Carnegie Endowment for International Peace. N.p., 2 Ocak 2014. Web.
30 Temmuz 2014. http://carnegieendowment.org/syriaincrisis/?fa=54064.
198
50
199
"The Tawhid Brigade Joins the Syria Islamic Liberation Front,” Tawhid Brigade veb sitesi, 10 Ocak 2013.
Lund, Aron, "The Politics of the Islamic Front, Part 1: Structure and Support." Carnegie Endowment for International Peace.
N.s., 14 Ocak 2014.
200
"Syrian Air Raid Kills Rebel Commander in Aleppo: Activists." Reuters. N.s, 14 Kasım 2013. Web. 01 Ağustos. 2014.
http://www.reuters.com/article/2013/11/15/us-syria-crisis-aleppo-idUSBRE9AE04320131115.
201
202
Guide to the Syrian Rebels, 13 Aralık 2013.
Lund, Aron. "Syria's Salafi Insurgents: The Rise of the Syrian Islamic Front." UI Occasional Papers (n.d.): 31. Swedish Institute of
International Affairs, Mart 2013. Web. 7 Ağustos 2014.
203
204
ag.e.
205
Guide to the Syrian Rebels." 13 Aralık 2013.
206
Lund, Aron, 14 Ocak 2014.
Hussein, Tam, "The Ansar Al-Sham Battalions." Carnegie Endowment for International Peace. N.s., 24 Mart 2014. Web. 07 Ağustos.
2014. http://carnegieendowment.org/syriaincrisis/?fa=55066.
207
208
Lund, Aron, Mart 2013.
209
Hussein, Tam, 24 Mart 2014.
210
a.g.e.
211
Lund, Aron, Mart 2013.
Hussein, Tam. "The Ansar Al-Sham Battalions." Carnegie Endowment for International Peace. Ns., 24 Mart 2014. Web. 07 Ağustos
2014. http://carnegieendowment.org/syriaincrisis/?fa=55066
212
213
Faruk Taburları sözcüsü, Yezid al-Hassan ile yapılan mülakat, Skype, Haziran 2013'ten aktaran, Lund, Aron, 27 Ağustos 2013.
Koalisyondan ilk kopuş, ilk liderin karıştığı seks skandalından sonra gereçekleşmiştir. Bunu iki büyük grubun ayrılması takip
etmiştiri. Koalisyona bağlı küçük bir fraksiyonun liderinin kameralar karşısında Esad taraftarı olan bir ölünün etini yemesi ile
örgüt dünya kamuoyunun dikkatini çekmiştir (Paul Wood, “Face-to-Face with Abu Sakkar, Syria’s ‘Heart-Eating Cannibal,’”
BBC, 5 Temmuz 2013'ten aktaran, Lund, Aron, 27 Ağustos 2013.).
214
215
Elizabeth O’Bagy, Mart 2013,s. 41.
"Syria crisis: Guide to armed and political opposition" BBC 13 December 2013 http://www.bbc.com/news/world-middle-east24403003
216
217
Aymenn Jawad Al-Tamimi, "Key Updates on Iraq’s Sunni Insurgent Groups". Brown Moses Blog.
“Statement about the Withdrawal of the Furqan Divisions from the Ansar al-Islam Gathering,” Furqan Divisions veb sitesi, 11
Nisan 2013.
218
219
Lund, Aron, 27 Ağustos 2013.
220
"Arutz Sheva, Jihadist Group Swears Loyalty to Islamic State" Middle East News 7 Kasım 2014.
"Country Reports on Terrorism 2012." Bureau of Counterterrorism. U.S. Department of State, Mayıs 2013. Web. 03 Temmuz
2014. http://www.state.gov/j/ct/rls/crt/2012/index.htm.; Joscelyn, Thomas. "Al Qaeda in Iraq, Al Nusrah Front Emerge as
Rebranded Single Entity." Long War Journal. Foundation for Defense of Democracies, 9 Nisan 2013. Web. 03 Temmuz 2014.
http://www.longwarjournal.org/archives/2013/04/the_emir_of_al_qaeda.php; Joscelyn, Thomas. "Al Nusrah Front Leader
Renews Allegiance to Al Qaeda, Rejects New Name." Long War Journal. Foundation for Defense of Democracies, 10 Nisan
2013. Web. 30 Haziran 2014 http://www.longwarjournal.org/archives/2013/04/al_nusrah_front_lead.php.
221
"Mapping Militant Organizations: Jabhat al-Nusra", Standford University. 12 Kasım 2014.
http://web.stanford.edu/group/mappingmilitants/cgi-bin/groups/view/493#cite3
222
"Iraqi al-Qaeda and Syrian group 'merge'" ,9 Nisan 2013. Web. 9 Nisan 2013.
http://www.aljazeera.com/news/middleeast/2013/04/201349194856244589.html
223
Gordon, Michael, and Anne Barnard. "U.S. Places Militant Syrian Rebel Group on List of Terrorist Organizations." New York
Times. N.p., 10 Aralık 2012. Web. 3 Temmuz 2014. http://www.nytimes.com/2012/12/11/world/middleeast/us-designates-syrianal-nusra-front-as-terrorist-group.html?_r=0.
224
"Jihadists Edging out US Allies in Syria." BBC News. 4 Kasım 2014. Web. 9 Kasım 2014.
225
Associated Press. "ISIL says it faces war with Nusra in Syria." Al Jazera. N.s., 8 Mart 2014. Web. 25 Haziran 2014.
http://www.aljazeera.com/news/middleeast/2014/03/isil-says-it-faces-war-with-nusra-syria-20143719484991740.html.
226
227
Congressional Research Service, 9 Nisan 2014, s. 6.
51
"Islamic State expels rivals from Syria's Deir al-Zor - activists." Reuters. N.s., 14 Temmuz 2014. Web. 25 Eylül 2014.
http://uk.reuters.com/article/2014/07/14/uk-syria-crisis-east-idUKKBN0FJ1I020140714; Lund, Aron. "Syria's al-Qaeda Wing
Searches for a Strategy." Carnegie Endowment for International Peace. N.s., 18 Eylül 2014. Web. 25 Eylül 2014.
http://carnegieendowment.org/syriaincrisis/?fa=56673.
228
Branford, Nicholas. "After Foley murder, more jihadi threats to murder hostages." The Christian Science Monitor. N.s., 24
Ağustos 2014. Web. 25 Eylül 2014. http://www.csmonitor.com/World/Middle-East/2014/0824/After-Foley-murder-more-jihadithreats-to-murder-hostages.
229
230
Barrett, Richard. Foreign Fighters in Syria. Rapor. The Soufan Group, Haziran 2014. Web. 30 Haziran 2014.
http://soufangroup.com/wp-content/uploads/2014/06/TSG-Foreign-Fighters-in-Syria.pdf.
231
(E) Tuğg. Oktay Bingöl ve Dr. Ali Bilgin Varlık, MSE Raporu-002, IŞİD’e Karşı Operasyonun Boyutları: Stratejiler, Riskler, Öneriler,
Merkez Strateji Enstitüsü, 02.10.2014, s.7.
232
233
(E) Tuğg. Oktay Bingöl ve Dr. Ali Bilgin Varlık, Merkez Strateji Enstitüsü Raporu-005: IŞİD’e Karşı Harekâtın (4 Aylık) Ara Dönem
Değerlendirmesi, Merkez Strateji Enstitüsü, 04.12.2014, s.17.
"PYD Announces Surprise Interim Government
http://rudaw.net/english/middleeast/syria/13112013
234
235
in
Syria’s
Kurdish
Regions",
Rudaw,
13
Ekim
2013.
(E) Tuğg. Oktay Bingöl ve Dr. Ali Bilgin Varlık, Merkez Strateji Enstitüsü Raporu-005: ..." 04.12.2014, s.20.
236
237
Bkz. (E) Tuğg. Oktay Bingöl ve Dr. Ali Bilgin Varlık, Merkez Strateji Enstitüsü Raporu-005: ..." 04.12.2014, s.18
238
"The Moderate Rebels: A Complete and Growing List of Vetted Groups", Democratic Revolution, Syrian Style, 21 Ekim 2014.
239
240
"The Moderate Rebels: A Complete and Growing List of Vetted Groups", 21 Ekim 2014.
52

Suriye İç Savaşı`nda Askerî Durum (Rapor-006

Transkript

Benzer belgeler

Merkez Strateji Enstitüsü - Merkez Strateji Enstitisü

Hatay ve buyuk Suriye

Patriotlar İş Başında

aynalı kahve sohbetleri-61

ak parti genel merkez dış ilişkiler başkanlığı

Tanıtım Broşürü - Kara Kuvvetleri Komutanlığı

gündem

Yazının devamı için lütfen tıklayın.