Makaleyi Yazdır
Transkript
Makaleyi Yazdır
ALTERNATİF YAKLAŞIMLARLA SOSYAL BİLGİLER EĞİTİMİ Editörler Ramazan SEVER • Mesut AYDIN • Erol KOÇOĞLU Yazarlar Ramazan SEVER Mesut AYDIN Erol KOÇOĞLU Ali Sinan BİLGİLİ Recep DÜNDAR Elvan YALÇINKAYA Nihat ŞİMŞEK Mustafa AKDAĞ Hasan AYDEMİR Özlem ULU KALIN İhsan ÜNLÜ Sibel OĞUZ Gül TUNCEL İsmail ŞAN Cihan KARA Selçuk ILGAZ Hasan ASLAN Özkan AKMAN Feride ERSOY Emine ERDOĞAN Özcan EKİCİ Fatih KAYA Uğur ÖZHAN Servet ATİK İlyas AKKUŞ Hakan ÖRTEN Hacer DOLANBAY Arcan AYDEMİR Alpaslan AY Esra MİNDİVANLI AKDOĞAN Kenan BAŞ Fatıma Betül DEMİR Aslıhan KURT Editörler Ramazan SEVER – Mesut AYDIN – Erol KOÇOĞLU ALTERNATİF YAKLAŞIMLARLA SOSYAL BİLGİLER EĞİTİMİ ISBN: 978-605-318-447-8 Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. © 2016, Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 1. Baskı: Mayıs 2016, Ankara Yayın-Proje: Çiğdem Hanlı Düzenleme ve Dizgi: Ezgi Öz Dincel Kapak Görseli: depositphotos.com İmaj ID: 60095737 Copyright: Rawpixel Baskı: Vadi Grup Ciltevi A.Ş. İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284. Sokak No: 105 Yenimahalle/ANKARA (0312-394 55 91) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 26687 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi 0312 430 67 50 - 430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 İnternet:www.pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net ÖN SÖZ Sosyal bilgiler eğitimi, öğrenme-öğretme sürecinde hedef kitleye bir çok kazanımı aktarmakla birlikte içerdiği kazanımların öğrenciler tarafından anlamlı olarak öğrenilmesi için farklı yaklaşım, strateji, yöntem, teknik ve materyal kullanımına önem veren bir çalışma alanıdır. Ayrıca sosyal bilgiler çalışma alanı, gerek içerdiği disiplinler gerekse bu disiplinlere yönelik olarak hazırlanan kazanımlar bakımından öğrencinin eğitim hayatında kritik bir işleve sahiptir. Çünkü, birey yaşadığı ailenin farkındalığına sahip olup onlara karşı aidiyet duygusuyla bağlanması, yaşadığı toplumun değer algılarını öğrenip içselleştirerek toplumsallaşması, hayatını devam ettirdiği toplum içinde toplumsal kişiliğin en önemli özelliği olan iyi bir yurttaş olmayı, yurttaş olarak ödev ve sorumluluklarını bilmesi ve ona göre toplum içerisinde hareket etmesi sosyal bilgiler eğitimi çalışma alanı aracılığıyla edindiği kazanımlar sayesinde öğrenmektedir. Birey sosyal bilgiler eğitimi çalışma alanında edindiği bu kazanımları formal eğitimin uygulandığı örgün eğitim kurumlarına yönelik olarak, ilgili kurullar tarafından hazırlanan programlar aracılığıyla öğrenmektedir. Sosyal bilgiler dersine yönelik hazırlanan öğretim ve ders programlarında yer alan kazanımların, kazanımlara uygun olarak belirlenip düzenlenen içeriğin aktarımında, öğrenme ortamında öğrencinin güdülenme, dikkat ve kavrama düzeyini arttıracak farklı yaklaşımların kullanılması, sosyal bilgiler dersine yönelik öğrencinin başarısını arttıracağından dolayı öğrencinin derse karşı tutumunu da olumlu yönde değiştirecektir. Aynı zamanda, öğrenci başarısı ve tutumunun sosyal bilgiler dersinde olumlu yönde değişmesi öğrencinin derse olan ilgisini arttıracaktır. Bütün bunlardan hareketle sosyal bilgiler derslerinde başarı düzeyini arttırmak amacıyla, sosyal bilgiler öğretmenleri, görev yaptıkları okulların bulunduğu bölgenin bütün özelliklerini göz önüne alarak öğrenme-öğretme sürecinde birbirinden farklı yaklaşımlar kullanabilirler. Sosyal bilgiler eğitimi çalışma alanına yönelik öğrenme öğretme sürecinde yapılan etkinliklere ilişkin, öğrencinin dikkat, öğrenme, güdülenme ve başarı düzeyini arttırmak için geçmişten günümüze sosyal bilgiler eğitiminde kullanılan bütün yaklaşımlar değerlendirilerek oluşturulan farklı yaklaşımlarla sosyal bilgiler eğitimini temele alan bu kitap, on dokuz bölümden oluşmaktadır. Bilimsel ve pedagojik çerçevede akademik bir kitap muhtevasında hazırlanan Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi adlı eserimiz, eğitim camiasını oluşturan bütün bileşenlere katkı sağlamasını ümit ederek kitaba yazılarıyla katkı sağlayan tüm yazarlarımızı teşekkür ediyoruz. Editörler Prof. Dr. Ramazan SEVER Prof. Dr. Mesut AYDIN Yrd. Doç. Dr. Erol KOÇOĞLU BÖLÜMLER VE YAZARLAR 1. BÖLÜM: ALTERNATİF YAKLAŞIMLARLA SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Prof. Dr. Ramazan SEVER 2. BÖLÜM: TARİHSEL EMPATİYLE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Prof. Dr. Mesut AYDIN 3. BÖLÜM: GÖRSEL MATERYALLERLE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Yrd. Doç. Dr. Erol KOÇOĞLU Yrd. Doç. Dr. Hasan AYDEMİR Arş. Gör. Özcan EKİCİ 4. BÖLÜM: HARİTALARLA SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Doç. Dr. Elvan YALÇINKAYA Prof. Dr. Ramazan SEVER 5. BÖLÜM: KÜLTÜREL DEĞERLERLE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Yrd. Doç. Dr. Erol KOÇOĞLU Arş. Gör. Feride ERSOY Arş. Gör. Servet ATİK 6. BÖLÜM: GÜNCEL OLAYLARLA SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Doç. Dr. Nihat ŞİMŞEK 7. BÖLÜM: EĞİTSEL OYUNLARLA SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Arş. Gör. Dr. Esra MİNDİVANLI AKDOĞAN Prof. Dr. Ali Sinan BİLGİLİ 8. BÖLÜM: HİKÂYELERLE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Yrd. Doç. Dr. İhsan ÜNLÜ Arş. Gör. Alpaslan AY 9. BÖLÜM: ANILARLA SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Yrd. Doç. Dr. Özlem ULU KALIN Arş. Gör. Arcan AYDEMİR 10. BÖLÜM: ARGÜMANTASYON TEKNİĞİYLE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Yrd. Doç. Dr. Sibel OĞUZ Fatıma Betül DEMİR vi Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi 11. BÖLÜM: EZGİLERLE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Yrd. Doç. Dr. Özlem ULU KALIN 12. BÖLÜM: YENİ BİR ÖĞRENME ORTAMI OLARAK ARTIRILMIŞ GERÇEKLİK UYGULAMALARIYLA SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Yrd. Doç. Dr. Erol KOÇOĞLU Arş. Gör. İlyas AKKUŞ Arş. Gör. Uğur ÖZHAN 13. BÖLÜM: SINIF DIŞI ÖĞRETİM TEKNİKLERİYLE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Yrd. Doç. Dr. Gül TUNCEL Arş. Gör. Hacer DOLANBAY 14. BÖLÜM: ŞİİRLERLE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Yrd. Doç. Dr. Özkan AKMAN 15. BÖLÜM: SAHNE SANATLARIYLA SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Yrd. Doç. Dr. Cihan KARA Kenan BAŞ 16. BÖLÜM: SINAV YOLUYLA SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Yrd. Doç. Dr. İsmail ŞAN Doç. Dr. Mustafa AKDAĞ Aslıhan Kurt 17. BÖLÜM: RESİM VE FOTOĞRAFLARLA SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Yrd. Doç. Dr. Selçuk ILGAZ Yrd. Doç. Dr. Hasan ASLAN Arş. Gör. Hakan ÖRTEN 18. BÖLÜM: YEREL TARİH ETKİNLİKLERİYLE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Prof. Dr. Mesut AYDIN Doç. Dr. Recep DÜNDAR Arş. Gör. Fatih KAYA 19. BÖLÜM: DİNÎ VE AHLAKİ DEĞERLERLE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Yrd. Doç. Dr. Erol KOÇOĞLU Arş. Gör. Emine ERDOĞAN İÇİNDEKİLER Ön Söz .................................................................................................................................... iii Bölümler ve Yazarlar ..............................................................................................................v 1. BÖLÜM ALTERNATİF YAKLAŞIMLARLA SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Özet ..........................................................................................................................................1 Giriş ..........................................................................................................................................2 Eğitim.................................................................................................................................2 Sosyal Bilgiler....................................................................................................................2 Anı (Hatırat) .....................................................................................................................3 Argümantasyon ................................................................................................................3 Artırılmış Gerçeklik .........................................................................................................4 Oyun ..................................................................................................................................4 Eğitsel Oyun......................................................................................................................5 Ezgi - Türkü - Şarkı ..........................................................................................................5 Harita .................................................................................................................................6 Hikâye ................................................................................................................................6 Kültür .................................................................................................................................7 Resim ve Fotoğraf ............................................................................................................8 Sınav Yoluyla Öğrenme Yöntemi ...................................................................................8 Sınıf Dışı Öğretim ............................................................................................................9 Şiir ......................................................................................................................................9 Kaynakça................................................................................................................................10 Yazar Hakkında.....................................................................................................................13 2. BÖLÜM TARİHSEL EMPATİYLE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Özet ........................................................................................................................................15 Giriş ........................................................................................................................................16 Konu ile İlgili Temel Kavramlar .........................................................................................17 Empati .............................................................................................................................17 viii Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Tarihsel Empati ...............................................................................................................19 Tarihsel Empati ve Sosyal Bilgiler Dersi Etkileşimi .........................................................21 Sonuç ......................................................................................................................................24 Kaynakça................................................................................................................................25 Yazar Hakkında.....................................................................................................................27 3. BÖLÜM GÖRSEL MATERYALLERLE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Özet ........................................................................................................................................29 Giriş ........................................................................................................................................30 Yazılı Materyaller............................................................................................................31 Grafikler ..........................................................................................................................35 Model ve Numuneler .....................................................................................................37 Poster ve Afişler ..............................................................................................................39 Gazete Küpürleri ............................................................................................................40 İllüstrasyon......................................................................................................................42 Karton Faaliyetleri..........................................................................................................42 Diyoramalar - Üç Boyutlu Maket Çalışmalar .............................................................45 Karikatür .........................................................................................................................46 Sonuç ......................................................................................................................................93 Kaynakça................................................................................................................................99 Yazar Hakkında.................................................................................................................. 103 4. BÖLÜM HARİTALARLA SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Özet ..................................................................................................................................... 105 Giriş ..................................................................................................................................... 106 Harita ............................................................................................................................ 106 Sosyal Bilgiler Öğretiminde Harita Kullanımı ........................................................ 107 Harita Becerileri .......................................................................................................... 107 Harita Kullanımına Yönelik Etkinlikler ve Öneriler............................................... 116 Sonuç ................................................................................................................................... 125 Kaynakça............................................................................................................................. 126 Yazar Hakkında.................................................................................................................. 129 İçindekiler ix 5. BÖLÜM KÜLTÜREL DEĞERLERLE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Özet ..................................................................................................................................... 131 Giriş ..................................................................................................................................... 132 Kültür ve Değer.................................................................................................................. 133 Kültür ............................................................................................................................ 133 Kültür Sınıflandırmaları ............................................................................................. 135 Değer ............................................................................................................................. 137 Kültürel Değer ............................................................................................................. 138 Eğitim ve Kültürel Değer ............................................................................................ 141 Sosyal Bilgiler Dersinde Kültürel Değerlerin Eğitimdeki Yeri ve Önemi .................. 143 Kültürel Değerlerin Öğretiminde, Öğretmene Yönelik Açıklamaların Sosyal Bilgiler Öğretmeni Açısından Değerlendirilmesi ............................................. 146 Sonuç ................................................................................................................................... 147 Kaynakça............................................................................................................................. 148 Yazar Hakkında.................................................................................................................. 150 6. BÖLÜM GÜNCEL OLAYLARLA SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Özet ..................................................................................................................................... 153 Giriş ..................................................................................................................................... 154 Güncel Olayların Gündemdeki Kişilerle Öğretimi ....................................................... 156 Güncel Olayların Öğretimi .............................................................................................. 157 Güncel Olayların Öğretiminde Öğretmenin Rolü ........................................................ 163 Sonuç ................................................................................................................................... 165 Kaynakça............................................................................................................................. 171 Yazar Hakkında.................................................................................................................. 172 x Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi 7. BÖLÜM EĞİTSEL OYUNLARLA SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Özet ..................................................................................................................................... 173 Giriş ..................................................................................................................................... 174 Oyun ............................................................................................................................. 174 Eğitsel Oyun ................................................................................................................ 176 Oyun ve Bireysel Gelişim ........................................................................................... 180 Sosyal Bilgilerde Eğitsel Oyunlar .............................................................................. 183 Bilgi Kazandırmayı Amaçlayan Eğitsel Oyunlar..................................................... 185 Beceri Öğretimini Amaçlayan Eğitsel Oyunlar....................................................... 188 Değer Öğretimini Amaçlayan Eğitsel Oyunlar ....................................................... 189 Kavram Öğretimini Amaçlayan Eğitsel Oyunlar .................................................... 191 Sonuç ................................................................................................................................... 194 Kaynakça............................................................................................................................. 195 Yazar Hakkında.................................................................................................................. 197 8. BÖLÜM HİKÂYELERLE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Özet ..................................................................................................................................... 199 Giriş ..................................................................................................................................... 200 Edebiyat Temelli Sosyal Bilgiler Öğretimi ............................................................... 201 Sosyal Bilgiler Öğretiminde Hikâyelerin Kullanımı ............................................... 203 Sosyal Bilgiler Dersinde Kullanılacak Hikâyelerin Belirlenmesi ve Nitelikleri .. 207 Sosyal Bilgiler Dersinde Hikâye Kullanımında Faydalı Olabilecek Yöntemler... 208 Sosyal Bilgiler Dersinde Hikâye Kullanımının Sınırlılıkları.................................. 212 Sonuç ................................................................................................................................... 213 Kaynakça............................................................................................................................. 221 Yazar Hakkında.................................................................................................................. 223 İçindekiler xi 9. BÖLÜM ANILARLA SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Özet ..................................................................................................................................... 225 Giriş ..................................................................................................................................... 226 Anı (Hatırat) ...................................................................................................................... 227 Eğitimde Edebî Ürün Olarak Anı Kullanımının Yararları ........................................... 230 Sosyal Bilgiler Eğitiminde Anılar .................................................................................... 231 4. ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Eğitiminde Anı Kullanımı ................................................ 237 6. ve 7. Sınıf Sosyal Bilgiler Eğitiminde Anı Kullanımı ................................................ 239 Sosyal Bilgiler Eğitiminde Kullanılabilecek Anı Örnekleri ......................................... 244 Sonuç ................................................................................................................................... 250 Kaynakça............................................................................................................................. 251 Yazar Hakkında.................................................................................................................. 254 10. BÖLÜM ARGÜMANTASYON TEKNİĞİYLE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Özet ..................................................................................................................................... 255 Giriş ..................................................................................................................................... 256 Argümantasyon ................................................................................................................. 257 Argümantasyonu Değerlendirme Yöntemleri ............................................................... 258 Toulmin Argüman Modeli ......................................................................................... 258 Zohar ve Nemet’in Analitik Çerçevesi ..................................................................... 259 Kelly ve Takao’nun Modeli (Epistemik Seviyeler Modeli) ..................................... 259 Downing Modeli ......................................................................................................... 259 Erduran, Simon ve Osborne’un Argümantasyon Seviyeleri Modeli ................... 260 Giere Modeli ................................................................................................................ 260 Schwarz, Neuman, Gil ve İlya Modeli (2003) .......................................................... 261 Sandoval Modeli (2003) ............................................................................................. 262 Lawson Modeli (2003) ................................................................................................ 263 Sosyal Bilgiler ve Argümantasyon ................................................................................... 264 Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Yer Alan Kazanımlar ................................. 264 Sonuç ................................................................................................................................... 280 Kaynakça............................................................................................................................. 284 Yazar Hakkında.................................................................................................................. 286 xii Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi 11. BÖLÜM EZGİLERLE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Özet ..................................................................................................................................... 287 Giriş .................................................................................................................................... 288 Ezgi-Türkü-Şarkı ............................................................................................................... 292 Ezgilerin Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarındaki Yeri ve Önemi .......................... 294 Kültür ve Miras .................................................................................................................. 298 Sosyal Bilgiler Öğretiminde Kullanılabilecek Ezgi Örnekleri ..................................... 307 Sonuç ................................................................................................................................... 322 Kaynakça............................................................................................................................. 323 Yazar Hakkında.................................................................................................................. 326 12. BÖLÜM YENİ BİR ÖĞRENME ORTAMI OLARAK ARTIRILMIŞ GERÇEKLİK UYGULAMALARIYLA SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Özet ..................................................................................................................................... 327 Giriş ..................................................................................................................................... 328 Artırılmış Gerçeklik .......................................................................................................... 330 Artırılmış Gerçeklik Tarihçesi ......................................................................................... 334 Sanal ve Artırılmış Gerçeklik Kavramları Arasındaki Fark Nedir? ............................ 335 Eğitimde Artırılmış Gerçeklik ......................................................................................... 336 Artırılmış Gerçeklik Kullanımının Avantajları ............................................................. 339 Artırılmış Gerçeklik Kullanımının Dezavantajları ....................................................... 340 AG Uygulamaları Öğrenme Ortamlarında Kullanılırken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar ................................................................................. 341 Sosyal Bilgiler Öğretiminde Artırılmış Gerçeklik Uygulamaları ................................ 341 Gelecekte Sosyal Bilgiler Öğretiminde Artırılmış Gerçeklik Uygulamaları İçin Öneriler .............................................................................................. 347 Sonuç ................................................................................................................................... 348 Kaynakça............................................................................................................................. 350 Yazar Hakkında.................................................................................................................. 355 İçindekiler xiii 13. BÖLÜM SINIF DIŞI ÖĞRETİM TEKNİKLERİYLE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Özet ..................................................................................................................................... 357 Giriş ..................................................................................................................................... 358 Sınıf Dışı Öğretim ............................................................................................................. 358 Sınıf Dışı Öğretimin Arka Planı ...................................................................................... 360 Sınıf Dışı Öğretim ve Sosyal Bilgiler Dersi .................................................................... 361 Sınıf Dışı Öğretim Tekniklerinin Sınıflandırılması ...................................................... 362 Doğa ve Çevre Eğitimi ................................................................................................ 362 Gezi ve Gözlem............................................................................................................ 366 Yerel Tarih .................................................................................................................... 380 Sözlü Tarih ................................................................................................................... 384 Proje Temelli / Tabanlı Öğrenme .............................................................................. 390 Medya Araçları, Sosyal Medya ve Sınıf Dışı Öğretim ............................................ 392 Sonuç ................................................................................................................................... 403 Kaynakça............................................................................................................................. 413 Yazar Hakkında.................................................................................................................. 418 14. BÖLÜM ŞİİRLERLE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Özet ..................................................................................................................................... 419 Giriş ..................................................................................................................................... 420 Şiirin Tanımı ...................................................................................................................... 422 Şiir Türleri .......................................................................................................................... 422 Sosyal Bilgiler Eğitiminde Şiirin Önemi ........................................................................ 424 Kaynakça............................................................................................................................. 433 Yazar Hakkında.................................................................................................................. 435 xiv Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi 15. BÖLÜM SAHNE SANATLARIYLA SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Özet ..................................................................................................................................... 437 Giriş ..................................................................................................................................... 439 Sanat Kavramı ve Sahne Sanatları ................................................................................... 440 Geleneksel Sahne Sanatları............................................................................................... 443 Karagöz ......................................................................................................................... 444 Meddah ......................................................................................................................... 445 Orta Oyunu .................................................................................................................. 448 Köy Oyunları ............................................................................................................... 451 Kukla ............................................................................................................................. 453 Çağdaş Sahne Sanatları ..................................................................................................... 454 Tiyatro........................................................................................................................... 455 Müzik ............................................................................................................................ 457 Bale-Dans ..................................................................................................................... 460 Opera ............................................................................................................................ 462 Sosyal Bilgiler Eğitimi ve Sahne Sanatları ...................................................................... 464 Sonuç ................................................................................................................................... 468 Kaynakça............................................................................................................................. 470 Yazar Hakkında.................................................................................................................. 474 16. BÖLÜM SINAV YOLUYLA SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Özet ..................................................................................................................................... 475 Giriş ..................................................................................................................................... 476 Sınav Yoluyla Öğrenme Yöntemi ..................................................................................... 478 Sınav Yoluyla Öğrenme Yönteminin Uygulanışı ........................................................... 479 Sınav Yoluyla Öğrenme Yönteminin Faydaları .............................................................. 480 Sonuç ................................................................................................................................... 484 Kaynakça............................................................................................................................. 495 Yazar Hakkında.................................................................................................................. 496 İçindekiler xv 17. BÖLÜM RESİM VE FOTOĞRAFLARLA SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Özet ..................................................................................................................................... 497 Giriş ..................................................................................................................................... 498 Görsel Kaynakların Sosyal Bilgiler Dersinde Kullanımı .............................................. 499 Sosyal Bilgiler Dersinde Resim Kullanımı ..................................................................... 500 Sosyal Bilgiler Dersinde Fotoğraf Kullanımı ................................................................. 507 Sonuç ................................................................................................................................... 515 Kaynakça............................................................................................................................. 518 Yazar Hakkında.................................................................................................................. 521 18. BÖLÜM YEREL TARİH ETKİNLİKLERİYLE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Özet ..................................................................................................................................... 523 Giriş ..................................................................................................................................... 524 Yerel Tarih Anlayışının Gelişimi ..................................................................................... 525 Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yerel Tarih Etkinliklerinin Kullanımı ............................ 529 Sonuç ................................................................................................................................... 534 Kaynakça............................................................................................................................. 535 Yazar Hakkında.................................................................................................................. 537 19. BÖLÜM DİNÎ VE AHLAKİ DEĞERLERLE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Özet ..................................................................................................................................... 539 Giriş ..................................................................................................................................... 540 Değer ............................................................................................................................. 541 Değer Eğitimi ............................................................................................................... 543 Dinî Değer .................................................................................................................... 545 Ahlaki Değer ................................................................................................................ 546 Dinî ve Ahlaki Değerler Açısından Türkiye’de Eğitim ........................................... 549 Dinî ve Ahlaki Değerler Açısından Sosyal Bilgiler Eğitimi ................................... 550 Sonuç ................................................................................................................................... 556 Kaynakça............................................................................................................................. 557 Yazar Hakkında.................................................................................................................. 560 1. BÖLÜM ALTERNATİF YAKLAŞIMLARLA SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Prof. Dr. Ramazan SEVER Giresun Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sınıf Öğretmenliği ABD Özet Sosyal bilgiler eğitimi kendi içerisinde birbirinden farklı disiplinleri barındıran çalışma alanıdır. Bu çalışma alanın her bir disiplinine yönelik olarak hazırlanan kazanımların aktarımında, dersin aktarıcıları olan sosyal bilgiler öğretmenleri tarafından farklı farklı yaklaşımlar kullanılmaktadır. Kullanılan bu yaklaşımların belirlenmesinde dersin kazanımları başta olmak üzere, öğretmen yeterlilikleri, okul ya da sınıfın donanım düzeyi, öğrencilerin hazırbulunuşluk düzeyi gibi etmenlerin etkili olduğunu söyleyebiliriz. Sosyal bilgiler dersi disiplinlerinin kazanım ve içerik yapısı dikkate alınarak hazırlanan bu çalışmada ele alınan yaklaşımlarla ilgili kavramlar bu bölümde açıklanmıştır. Açıklanan kavramlar, eğitim, sosyal bilgiler, anı, oyun, eğitsel oyun, harita, ezgi-türkü-şarkı, argümantasyon, arttırılmış gerçeklik, Hikâye, kültür ve şiir olup; çalışmanın diğer bölümlerinde bu kavramların sosyal bilgiler eğitimindeki kullanımına ayrıntılı bir şekilde yer verilmiştir. 10 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Kaynakça Abdüsselam, M. S., & Karal, H. (2012). Fizik öğretiminde artırılmış gerçeklik ortamlarının öğrenci akademik başarısı üzerine etkisi: 11. Sınıf manyetizma konusu örneği. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(4), 170-181. Akandere, M. (2003). Eğitici Okul Oyunlar. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Aksan, D. (1999). Şiir dili ve Türk şiir dili. (4. Basım). Ankara: Engin Yayınevi. Aldağ, H. (2005). Düşünme aracı olarak metinsel ve metinsel-grafiksel tartışma yazılımının tartışma becerilerinin geliştirilmesine etkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü. Ata, B. (2014). Türkiye’de tercüme faaliyetleri içinde eğitim klasiklerinin yeri ve bu eserlerin sosyal bilgiler eğitimine katkıları. B. Ata ve İ. Bağcı (Ed.), Sosyal Bilgiler Eğitimi Açısında Eğitim Klasikleri İncelemeleri içinde (1-20), Ankara: Pegem Yayıncılık. Barr, R., Barth, J., & Shermis, S. S. ( 1978). The natüre of the social studies. California: ETC Puplications. Barth, J.L. ve Demirtaş, A. (1997). İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretiminde Jaynak Üniteler. YÖK- Dünya Bankası Milli Eğitimi Geliştirme Projesi. Ankara. Baş, B. (2003). Altıncı sınıf türkçe ders kitaplarındaki metin türleri üzerine bir inceleme. Türklük Bilimi Araştırmaları, 13, 257-265. Bostancı, E. (2011). Kültürel miras için zenginleştirilmiş gerçeklik uygulamaları. Pamukkale University Journal of Engineering Sciences, 17(3), 133-142. Cecil, N. L. (1994). For the love of language. Poetry for every learner. Winnipeg, MB: Peguis. Civaroğlu, Ö. (2000).Çocuk Edebiyatı, (4. Baskı). İstanbul: Esin Yayınları. Çakır, M. A., Eymirli, E. B. (2012). Arttırılmış Gerçeklik Teknolojisi, Kuzeydoğu Anadolu Kalkınma Ajansı, 5-10. Demir, Ş. B. & Akengin, H. (2012). Hikâyelerle sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: Pegem Yayıncılık. Demiralp, N. (2009). Haritalarla öğrenme. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(4), 955-973. Demirel, Ö. (2012) Eğitim Sözlüğü ( 4. Baskı ). Ankara Pegem Yayınclılık. Derman, İ. (1991). Fotoğraf ve Gerçeklik. İstanbul: Ağaç Yayıncılık. Doğan, M. S., Özyurt,S. ve Boztoprak, G. (2009). Sosyoloji çarşısı. İstanbul: e yazı. Duea, J., McClain, J., Nielsen, L., & Strub, B. (1985). Maps and globes: An instructional unit for elementary grades. ERIC Digest. Retrieved on 27 July 2014 at http://files.eric.ed.gov/fulltext/ED292691.pdf. Eaton, G. J. (2008). Towards improving cross-cultural dialogue and learning with maps. Doctoral dissertation, University of Manitoba. Retrieved on 27 December 2015 at http://www.collectionscanada.gc.ca/obj/thesescanada/vol2/002/MR41402.PDF. Erkal, M. E. (2006). Sosyoloji. İstanbul: Der Yayınları. Ertürk, S. ( 1972 ). Eğitimde Program Geliştirme. Ankara: Yelkentepe Yayınları. Alterna f Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eği mi ile İlgili Temel Kavramlar 11 Gökalp, Z. (1966). Türkçülüğün esasları. İstanbul: Varlık Yayınları Grubert, J., & Grasset, R. (2013). Augmented reality for Android application development. Packt Publishing, Birmingham, UK. Gülüm, K., & Torun, F. (2009). Oyun ve Etkinliklerle Coğrafya Öğretimi. Ankara: Anı Yayıncılık. Gün, E. (2014) Artırılmış Gerçeklik Uygulamalarının Öğrencilerin Uzamsal Yeteneklerine Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara, Gazi Üniversitesi http://tdk.gov.tr/index. php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.566b10212a3135.09045377 adresinden erişim tarihi: 11.12.2015 İbili, E. (2013) Geometri Dersi İçin Artırılmış Gerçeklik Materyallerinin Geliştirilmesi, Uygulanması Ve Etkisinin Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara, Gazi Üniversitesi Jimenez-Aleixandre, M. P. , Rodriguez, A.B. & Duschl, R. (2000). “Doing the lesson” or “Doing science”: argument in High School Genetics. Science Education, 84, 757-792. Kaplan, M. (1987). Türk milletinin kültürel değerleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları Kaya, M. (2013). Okuma-yazma öğretiminde şiir. Dil ve Edebiyat Dergisi, 10(1). Kaya, O.N. ve Kılıç, Z.(2008). Etkin bir fen öğretimi için tartışmacı söylev, Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(9), 89-100. Kaymakçı, S. (2013). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Sözlü Ve Yazılı Edebî Türlerin Kullanım Durumu. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 230-255. Kaymakçı, S. (24-26 Mayıs 2012). İlköğretim 4. Ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Edebî Ürünlerin Kullanımına Bir Bakış. 11. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu’nda Sunulmuş Bildiri, Rize. Knapp, C. E., Swan, M., Vogl, S., & Vogl, R. (1986). Using the outdoors to teach social studies: Grades 3-10. ERIC Digest. Retrieved on 27 July 2014 at http://files.eric.ed.gov/fulltext/ ED269192.pdf. Koçoğlu, E. (2015) Sosyal Bilgiler Eğitiminde Temel Disipliner ve Çalışma Alanları, Sosyal Bilgiler Öğretimi ( Editör Ramaza Sever), Ankara, 2015. Koçoğlu, E.(2015). Eğitsel Mekânlara Dayalı Sosyal Bilgiler Eğitimi (Edt. Ramazan Sever, Erol Koçoğlu), Sosyal Bilgiler Eğitiminde Mekânsal Öğrenme Ortamları, Ankara: Pegem Yayınları. Konstantinidou, A., Macagno, F. (2013). Understanding students’ reasoning: argumentation schemes as an ınterpretation methodin science education, Sci&Educ (22),1069-1087. Köroğlu, O. (2012). En yaygın iletişim ortamında artırılmış gerçeklik uygulamaları, XVII. Türkiye’de İnternet Konferansı. Küçük, S. (2015) Mobil Artırılmış Gerçeklikle Anatomi Öğreniminin Tıp Öğrencilerinin Akademik Başarıları İle Bilişsel Yüklerine Etkisi Ve Öğrencilerin Uygulamaya Yönelik Görüşleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Erzurum, Atatürk Üniversitesi 12 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Mirzaoğlu-Sıvacı, F. G. (2005). Türkülerde mitolojik unsurlar, Türkbilig, 10, 34-53. Onay, C. (2007). İlköğretim Okulları İçin 100 Eğitsel Oyun. İstanbul: Morpa. Oruç, Ş. (2009). Sosyal Bilgiler 6. Sınıf Ders Kitaplarında Edebi Ürünler. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(2): 9-24. Ozer, N., Erdem, A. T., Ercan, A. O., & Erdem, C. E. (2012, April). Inertial sensor fusion for 3D camera tracking. In Signal Processing and Communications Applications Conference (SIU), 2012 20th (pp. 1-4). IEEE. Özarslan, Y. (2013). Genişletilmiş gerçeklik ile zenginleştirilmiş öğrenme materyallerinin öğrenen başarısı ve memnuniyeti üzerindeki etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Eskişehir, Anadolu Üniversitesi. Özen, G., Timurkaan, S., Güllü, M., Timurkaan, H., Meriç, F., Uğraş, S., & Çelik Çoban, D. (2012). Eğtisel Oyunlar (3 b.). MEB. Özen, G., Timurkaan, S., Güllü, M., Timurkaan, H., Meriç, F., Uğraş, S., & Çelik Çoban, D. (2012). Eğtisel Oyunlar (3 b.). MEB. Öztürk, C. & Otluoğlu, R. (2011). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Edebi Ürünler ve Yazılı Materyaller, 4. Baskı, Ankara, Pegema Yayıncılık. Poyraz, H. (2011). Okul Öncesinde Oyun ve Oyun Örnekleri. Ankara: Anı Yayıncılık. Savage, T.V., Armstrong, D.G. ( 1996 ). Effective teaching in elementary social studies. Prentice Hall, İnc., A Simon & Schuster Company, Englewood Cliffs. Sunal , C. S., & Haas, M. E. (2002). Social studies in elementary social studies. New Jersey: Simon & Schuster Company Englewood Cliffs. Şimşek, A. & Kaymakçı, S. 2015. Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretiminin Amacı. İçinde, Şimşek & Kaymakçı (ed). Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretimi. 1-11. Ankara: Pegem A. TDK, (1994). Türk dil kurumu okul sözlüğü. Ankara: Türk Tarih Kurumu. TDK. (1998). Türkçe Sözlük, Ankara: TTK Basımevi. Tok, T. N. (2013). Etkili Öğretim İçin Yöntem ve Teknikler. A. Doğanay içinde, Öğretim İlke ve Yöntemleri (s. 162-230). Ankara: Pegem Akademi. Topbaş, E. ve Yücel-Toy, B. (2010). Öğretmen adaylarının sınav yoluyla öğrenme yöntemine ilişkin görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 44, 287-299. Toulmin, S. (2003). The Uses of argument.Cambridge, UK: Cambridge University Press. Türk Dil Kurumu, Güncel Türkçe Sözlük, 09.01.2016 tarihinde, http://tdk.gov.tr/index. php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.56910b37b620a0.34746783 adresinden erişilmiştir. Tyler, W.R. (2010). ‘’ Basic Principles of curriculum and instruction. Chicago: University of Chicago Press. Uygun, M. N. (2014). Kütahya’nın pınarları (vehbi) türküsü ve yaşanmış öyküsü, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Kütahya Özel Sayısı Kasım, 93-96. Alterna f Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eği mi ile İlgili Temel Kavramlar 13 Prof. Dr. Ramazan SEVER Prof. Dr. Ramazan SEVER, 1968 Malatya doğumlu olup, ilk ve orta öğrenimini Malatya ve Muğla’da, yükseköğrenimi ise, Erzurum Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Coğrafya Bölümünde tamamlamıştır. Yazar, 1996 yılında Aşkale Yöresi’nin Fiziki Coğrafya Etüdü adlı çalışmasıyla master, 2001 yılında da Berta (Okçular) Çayı Havzası’nın Fiziki Coğrafyası adlı çalışmasıyla doktora öğrenimini tamamlar ve aynı yıl yardımcı doçentlik kadrosuna atanır. SEVER, 2006 yılında Doçent, 2011 yılında da profesörlük unvanını almıştır. Hâlen Giresun Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalında öğretim üyesi olarak görevini sürdürmektedir. Coğrafya ve coğrafya eğitimi alanı ile ilgili yayımlanmış kitabı ve birçok akademik çalışması bulunan yazarın, başlıca araştırma konuları arasında; çevre, çevre eğitimi, barajlar ve HES ler ile öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı konuları yer alır. 2. BÖLÜM TARİHSEL EMPATİYLE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Prof. Dr. Mesut AYDIN İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler Eğitimi ABD Özet Sosyal bilgiler dersi çalışma alanı, tarih disiplinine dayalı kazanımların aktarımında öğrenme öğretme sürecinde “öğrencinin tarihi olayları doğru anlaması ve doğru ifade edebilmesi için tarihsel empatik anlayışın sergilendiği bir öğrenme ortamına ihtiyaç duymaktadır”. Bu öğrenme ortamının şekillenmesinde birçok değişken etkili olmakla birlikte bu değişkenlerin dersin uygulayıcıları olan sosyal bilgiler öğretmenleri tarafından dikkate alınması, sürecin niteliğini daha da artıracaktır. Bu değişkenlerin öğretmenler tarafından dikkate alınmasının en belirgin özelliği, hazırlanan kazanım ve kazanıma dayalı içeriğin soyut olan sosyal bilgiler dersinin işlevini artırmasıdır. Kazanımların ve içeriğin soyut olması sosyal bilgiler öğretmenlerine gerek alan gerekse mesleki yeterlilik olarak bir takım sorumluluklar yüklemektedir. Bu sorumlulukların başında öğrencilerin konuyu en somut şekilde öğrenip kavrayabilmeleri için konuya uygun strateji, yöntem, teknik ve materyal kullanımıdır. Tarih disiplinine yönelik konuların aktarımında sosyal bilgiler dersinde öğretmenler bir çok yöntem ve teknik kullanmakla birlikte; öğrencilerin tarihi karakteri, olayı ya da durumu daha iyi anlamaları için tarihsel empati tekniği de kullanılabilir. Bütün bunlardan hareketle, sosyal bilgiler öğretiminde tarihsel empatinin kullanım gerekliliği ve önemini vurgulamak amacıyla “alternatif yaklaşımlarla sosyal bilgiler eğitimi” isimli çalışmamızda bu bölüme yer verilmiştir. Tarı ̇hsel Empatı ẏ le Sosyal Bı ̇lgı ̇ler Öğre mi 25 Kaynakça Altıkulaç, A., Gökkaya, A. K. (2014). Tarih öğretiminde hatıratların kullanımının tarihsel empati becerisine etkisi, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish orTurkic, (1) 9,21-35. Avcı,C.,Öner,G. (2015). Tarihi Mekânlar ile Sosyal Bilgiler Öğretimi; Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Görüş ve Önerileri, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt:15 (USBES Özel Sayısı I), 108-133. Barth, J. L. ve Demirtaş, A. (1997). İlköğretim sosyal bilgiler öğretimi kaynak üniteler. Ankara: YÖK/Dünya Bankası, Millî Eğitimi Geliştirme Projesi. Barton, K. C., &Levstik, L. S. (2004). Teaching history for the commongood. Mahwah. NJ: Lawrence Erlbaum Associates. Borke,H., (1971). Interpersonal Development of Young Children; Egocentrisim or Empathy?, Developmental Psychology, 5 (2), 263-269. Demir, M. K. (2012). Sınıf öğretmeni adaylarının empati becerilerinin incelenmesi, Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 107-121. Dökmen, Ü. (2000). İletişim Çatışmaları ve Empati, Sistem Yayıncılık, İstanbul. Gaddish, J. L. (2002). The Landscape of History: How Historians Map the Past. New York: Oxford University Press. Havekes, H.; VonBoxtel, C.; Coppen, P.A, Luttenburg, J. (2012). Knowing and doing history: A contextual frame work and pedagogy for teaching historical contextualisation, International Journal Of HistoryTeaching Learning and Research, Vol11.1, ss.72-93. Hoffman, M. L. (1979). Development of Moral Thought, Feeling and Behavior. American Psychologist, 34 (10), 958-966. Hoffman, M. L. (1990). “TheContribution of Empathy to Justice and Moral Judgment”, N. Eisenberg ve J. Stayer (Ed.), Empathy AndIts Development, Cambridge University Press, New York. Kabapınar, Y. (2012). Kuramdan Uygulamaya Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi, Ankara: Pegem A yayınları. Karabağ, Ş.G. (2003). Öğretilebilir ve Bilişsel Bir Beceri Olarak Tarihi Empati. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara. Kiriş Avaroğulları, A. (2014). 9. Sınıf Tarih Dersi Öğretim Programının Yöntemsel Kavramlar Açısından Analizi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 29 (3), 95-109. Koçoğlu, E. (2015). Eğitsel Mekânlara Dayalı Sosyal Bilgiler Eğitimi (Edt. Ramazan Sever, Erol Koçoğlu), Sosyal Bilgiler Eğitiminde Mekânsal Öğrenme Ortamları, Ankara: Pegem Yayınları. Körükçü Sarıyüce Ö. (2004). “Altı Yaş Grubundaki Çocukların Özsaygı Düzeyleri İle Anne Empatik Becerilerinin İncelenmesi”. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. 26 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Lee, P. and Shelmit D. (2003). A scaffold, not a cage: progression and progression models in history. Teaching History, 113. Lee, P., Ashby, R. (2001). Empathy, PerspectiveTaking, andRationalUnderstanding. In O. L. Davis, E. A. Yeagerand S. J. Foster (eds.), Historical Empathyand PerspectiveTaking in theSocialStudies. Maryland: Rowmanand Little field Pub. pp. 21-50. Lennon, Randyand Nancy Eisenberg. (1990). Genderand Age Differences in Empathy and Sympathy, EmpathyandIt’s Development. New York: Cambridge University Pres. Meydan, A., Akkuş, A .(2014). Sosyal bilgiler öğretiminde müze gezilerinin tarihi ve kültürel değerlerin kazandırılmasındaki önemi, Marmara coğrafya dergisi, 402-422. Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2005). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi. 6-7. Sınıflar Öğretim Programı Kılavuzu (Taslak Basım). Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü. Öz, F. (1998). Son Sınıf Hemşirelik Öğrencilerinin Empatik Eğilimleri, Empatik Becerileri ile Akademik Başarıları Arasındaki İlişki. C. Ü. Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 2 (2), 32-38. Özçelik, İ. (2011). Tarih Araştırmalarında Yöntem ve Teknikler. Ankara: Nobel Yayınları. Pala, A. (2008). Öğretmen Adaylarının Empati Kurma Düzeyleri Üzerine Bir Araştırma, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (1) 23, 13-23. Skolnick, J., Dulberg, N., MaestreT. (1999). Through OtherEyes: Developing Empathy and Multicultural Perspectives in the Social Studies. (PippinTeacher’s Library). River City Books. LLC. Sözer, E. (1998). Sosyal Bilimler Kapsamında Sosyal Bilgilerin Yeri ve Önemi. Can, G.(Ed.) Sosyal Bilgiler Öğretimi. Eskişehir: AÖF Yayınları. Ünal, F. (2007). Çocuklarda Empatinin Gelişimi: Empatinin Gelişiminde Anne-Baba Tutumlarının Etkisi. Milli Eğitim, 176, 134-148. Ünal,F (2003). Empatik İletişim Eğitiminin Okulöncesi Çocuğu Olan Annelerin Empatik Beceri Düzeylerine Etkisi, Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi. Van Drie, J., Van Boxtel, C. (2007). Historical reasoning: Towards a frame work for analyzing students’ reasoning about the past. Educational Psychology Review, 20, 87-11 Tarı ̇hsel Empatı ẏ le Sosyal Bı ̇lgı ̇ler Öğre mi 27 Prof. Dr. Mesut AYDIN Prof. Dr. Mesut AYDIN, 1959 yılında Amasya’da doğdu. İlkokul, ortaokul ve lise eğitimini Amasya’da tamamladı. Yazar Aydın, 1976 yılında yüksek öğrenimine Ankara Üniversitesi Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi Genel Türk Tarihi bölümünde başladı. Aydın, 1984 yılında Türkiye’nin Asya Sınırlarının Tesbiti adlı çalışmasıyla master, 1989 yılında da TBMM. Tarafından İstanbul’da Kurulan Gizli Gruplar ve Faaliyetleri isimli çalışmasıyla doktora öğrenimini bitirdi. 1990 yılında Malatya İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Tarih Eğitimi Bölümü’nde yardımcı doçentlik kadrosuna atandı. 1998 yılında aynı fakültede İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler Eğitimi Programında doçent olarak; 2005 yılından itibaren de profesör olarak çalışmalarına devam etmektedir. Yazar Aydın, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesinde birçok idari görev yürütmekle beraber halen İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler Eğitimi Programı başkanı olarak görevini sürdürmektedir. Yayımlanmış kitapları ve birçok akademik çalışması bulunan Aydın’ın başlıca araştırma konusu arasında, Cumhuriyet Tarihi, Sosyal Bilgiler Eğitimi, Eğitim Teknolojileri ve Türk Eğitim Tarihi konuları yer almaktadır. Evli ve üç çocuk sahibi olan yazar Aydın, Almanca bilmektedir. 3. BÖLÜM GÖRSEL MATERYALLERLE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Yrd. Doç. Dr. Erol KOÇOĞLU İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği ABD Yrd. Doç. Dr. Hasan AYDEMİR İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği ABD Arş. Gör. Özcan EKİCİ Dicle Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Eğitimi ABD Özet Görsellerin insan hayatında etkisinin artmasıyla görsel okuryazarlık, eğitimöğretim ortamlarında kazandırılması gereken en önemli becerilerden biri olarak kabul edilmiştir. Görsellerin eğitim-öğretim ortamına sağladığı birçok katkı vardır. Bunların en önemlileri ön bilgileri harekete geçirme, bilgileri bütünleştirme; anlamayı, zihinde yapılandırmayı ve öğrenilenin hatırlanmasını kolaylaştırma gibi katkılardır. Bu nedenle, görsel okuma ve görsel, sunu yapılandırmacı yaklaşımın da etkisiyle, ‘Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nda yerini almıştır. Genel olarak dokuz görsel eğitim teknolojisi bulunmaktadır. Bunlar, Yazılı Materyaller, Görsel Materyallerle Sosyal Bilgiler Öğre mi 99 Kaynakça Akbaba, B. (2009). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Görsel Materyal Kullanımı. M. Safran (Ed.). Sosyal Bilgiler Öğretimi, Ankara: Pegem A Yayınları. Akkaya, A. (2011). Karikatürlerle Dil Bilgisi Öğretimi. Yayınlanmamış doktora tezi, Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya. Aksoy, B., Karatekin, K., Kuş, Z. ve Sönmez, Ö.F., (2010). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Karikatür Kullanımının Öğrencilerin Akademik Başarısına Etkisi. Sınıf Öğretmenliği Sempozyumu, Elazığ. Alkan, N. (2006). Avrupa karikatürlerinde II. Abdülhamid ve Osmanlı İmajı. İstanbul: Selis Kitaplar. Alsaç, Ü. (1994). Türkiye’de Karikatür, Çizgi Roman ve Çizgi Film. İstanbul: İletişim Yayınları. Altun, A. (2009). Sosyal Bilgiler Dersinde Karikatür Kullanımı. R. Turan, A.M. Sünbül ve H. Akdağ (Ed.). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yeni yaklaşımlar I. Ankara: Pegem A Yayınları. Ana Britannica Ansiklopedisi. (1994). Karikatür md. 18.C. İstanbul: Ana Yayıncılık. 188-191. Aşıcıoğlu, E. (2001). Yazısız Karikatürlerin Grafik Sanatındaki Yeri, Yazısız Karikatür Uygulamaları. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Avşar, B.Z. (1991). Karikatür ve İletişim. Kültür Bakanlığı Gençliğin Sesi Dergisi, 10, 24-27. Avşar, S. (2007). Tarih Öğretiminde Karikatür İmgesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Balcıoğlu, S. (1983). Cumhuriyet Dönemi Türk Karikatürü, İstanbul: İş Bankası Yayınları Çeviker, T.(2010). “Karikatürkiye” - Karikatürlerle Cumhuriyet Tarihi 1923 - 2008 (3 cilt), İstanbul: NTV Yayınları. Coşkun, S.A. (2009). Fen Bilgisi Öğretiminde Karikatür Kullanımının Başarı, Motivasyon ve Tutumlar Üzerine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Burdur. De fren, M. (1988), Using Cartoons to Develop Writing and Thinking Skills, Social Studies Journal, 79, 221–224. Demir, Y. (2008). Kavram yanılgılarının belirlenmesinde kavram karikatürlerinin kullanılması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum. Doğan, F. (1999). Tef karikatüristleri Albümü Önsözü. Gül Diken (Özel Sayı 5 Ferruh Doğan), 19, 112-116. Dougherty, B.K. (2002). Comic Relief: Using Political Cartoons in the Classroom. International Studies Perspectives, 3, 258-270. Duman, B. (2008). Eğitim ve Öğretim ile ilgili temel kavramlar. B. Duman (Ed.). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Maya Akademi Yayın Dağıtım. 100 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Durualp, E. (2006). İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretiminde Karikatür kullanımı. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Efe, H. (2005). Karikatür ve Eğitim. İzmir: Etki Yayınları. Erişti, S. D. (2009). Öğretim teknolojileri ve Materyal Tasarımı, (Ed. Hatice Ferhan ODABAŞI), Anadolu Üniversitesi Yayını No:1752, Açıköğretim Fakültesi Yayını No:905, Eskişehir. Ertürk, S. (1994). Eğitimde Program geliştirme. Ankara: Meteksan Yayınevi. Fidan, B. (2007). Reklam ve Karikatür. İstanbul: RYD Yayınları, Yazın Matbaacılık, 39-40. Goldstein, M.(1982). “The Politics of İmprovisation”: Perspectives of New Music, Fall Winter/ Spring-Summer. Vol.21, No.1. Gutierrez, R.,Ogborn, J. (1992). A causal framework for analyzing alternative conceptions. International Journal of Science Education, 14(2), 201–220. Güneş, F. (2007). Türkçe Öğretimi ve Zihinsel Yapılandırma. Ankara: Nobel Yayın ve Dağıtım. Heitzmann, A. (1989) Increasing Productivity and Decreasing Insurance Costs: Prevention and Intervention Plan Development for Employers, Journal of Applied Administration, August, pp 81-84. Heitzmann, W.R. (1998). The Power of Political Cartoons in Teaching History. Occassional Paper. National Council for History Education, 1998 (ED 425 108). Heinzelmann, T. (2004). Osmanlı Karikatüründe Balkan Sorunu. 1908-1914. (Çev. T. Noyan) İstanbul: Kitap Yayınevi. Hopkins, G. (2004). Why Teach Current Events? 31.12.2004, http://www.educationalworld. com/a_curr/curr084.shtml adresinde 15.03.2012 tarihinden alınmıştır. Hünerli, S. (1993). Türkiye’de Gazete Karikatürünün Durumu ve Siyasi Karikatürün Söylemi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. İnel, D., Balım, A.G. ve Evrekli, E. (2009). Fen ve Teknoloji Öğretiminde Kavram KarikatürüKullanımına İlişkin Öğrenci Görüşleri. Balıkesir: Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, (EFMED), 3 (1), 1-16. İşman, A. (2011). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı, Ankara, Pegem Akademi İzci, E. (2006). Öğretimde Araç ve Gereçler, Öğretim Teknolojileri ve Materyal Hazırlama, Ankara, Akış yayıncılık. Kabapınar, F. (2005). Yapılandırmacı Öğrenme Sürecine Katkıları Açısından Fen Derslerinde Kullanılabilecek Bir Öğretim Yöntemi Olarak Kavram Karikatürleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 5 (1), 101-146. Kabapınar, F. (2007). Fen Öğretiminde Kavram Karikatürleri: Oluşturmacı Bir Öğretim Yöntemi. A. Oktay, Ö.P. Unutkan (Ed.). İlköğretim Çağına Genel Bir Bakış içinde (s.243-264). İstanbul: Morpa Kültür Yayınları. Kar, İ. (1999). Karikatür Sanatı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Keogh, B., Naylor, S. (1999). Concept Cartoons, Teaching and Learning in Science: An Evaluation. International Journal of Science Education, 21 (4), 431-446. Görsel Materyallerle Sosyal Bilgiler Öğre mi 101 Kılınç, K. (2006). Tarih Öğretiminde Karikatür Materyalinin kullanımının öğrenci başarısına etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Köse, S. (2004). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarında Fotosentez ve Bitkilerde Solunum Konularında Görülen Kavram Yanılgılarının Giderilmesinde Kavram Haritalarıyla Verilen Kavram değişim Metinlerinin Etkisi. Doktora tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon. Köseoğlu, M. (2009). Sosyal bilgiler dersinde karikatür kullanımını eleştirel düşünmeye etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat. Long, S. and Marson, K. (2003). Concept Cartoons. Investigating, 19 (3). Long, S. and Marson, K. (2003). Concept Cartoons: a new perspective on physics education. Physics Education, 33, 219-224. Mardi, H.Ö. (2006). Çocuk Kitapları Resimlemede Karakter Yaratma. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir. Meydan Larousse. (1990). Karikatür md. 10.C. İstanbul: Sabah Yayınları. Ankara. Naylor, S ve McMurdo, A. (1990). Supporting science in schools, Timperley. Oruç, Ş. (2006). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Mizah. Yayınlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Örs, F. (2007). Eğitim ve Karikatür. H. Efe (Ed.). Karikatür ve Eğitim. İzmir: Karikatürcüler Derneği İzmir Temsilciliği Yayınları, 11-15. Özalp, I. (2006). Karikatür tekniğinin fen ve çevre eğitiminde kullanılabilirliği üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Celal Bayar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Manisa. Özer, A. (1998). Kuramsal ve uygulamalı karikatür. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. Özşahin, E. (2009). Karikatürlerle coğrafya öğretimi. Marmara Coğrafya Dergisi, 20, 101-122. Peacock, S.M., Ponko, S.C.(1995). Thermal modeling of the southern Alaska subduction zone: Insight into the petrology of the subducting slab and overlying mantle wedge. JournaL Of Geophysical Research, Vol. 100, No. B11, P. 22,117. Rule, A.C., Sallis, D.A., and Donaldson, J.A. (2008). Humorous Cartoons Made By Preservice Teachers For Teaching Science Concepts To Elementary Students: Process And Product. Annual Graduate Student Research Symposium (Apr 7) Cederfalls. Sarıgül, B. (2009). The Significance of Caricature in Visual Communication. GD494 graduation thesis, Izmir University of economics, Izmir. Seçgin, F., Yalvaç, G. ve, Turhan, Ç. (2010). İlköğretim 8. Sınıf Öğrencilerinin Karikatürler Aracılığıyla Çevre Sorunlarına İlişkin Algıları, International Conference on New Trends in Education and Their Implications 11-13 November, Antalya-Turkey ISBN: 978 605 364 104 9. Selamet, C. S. , Beşinci Sınıf Öğrencilerinin Tablo ve Grafik Okuma ve Yorumlama Başarı Düzeylerinin İncelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar. 102 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Selçuk, T. (1980). Türkiye’de Yapısal Değişme ve Karikatür. Karikatürk Dergisi, İstanbul. Sipahioğlu, A.(1999). Türk Grafik Mizahı. İzmir: Eylül Yayınları. Sever, R., Koçoğlu, E., Kelleci, D., (2013). Eğitimde Karikatür Kullanımının Öğrenci Başarısı ve Tutumuna Etkisi . XII. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Sempozyomu (23-25 Mayıs 2013) s.506514, Adnan Menderes Üniv. Aydın. Sever, R., (2010), Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı. Anı Yayıncılık, Ankara. Sever, R., Koçoğlu E., Tan., Ç, (2013). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Karikatür Kullanımı. Sosyal Bilgiler Öğretiminde Eğitim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı, sayfa:233-253,Pegem Akademi, (Editörler: Sever, R., Koçoğlu E.,) Ankara. TDK. (2005). Büyük Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları. TDK. (2015). Türk Dil Kurumu, Büyük Türkçe Sözlük, http://www.tdk.gov.tr/index.php? option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.5671513a8982b5.94227722 Topuz, H. (1986). İletişimde Karikatür ve Toplum. Eskişehir. Uğurel, I. ve Moralı, S. (2006). Karikatürler ve Matematik Öğretiminde Kullanımı. Milli Eğitim, 170, 32-47. Uslu, H. (2005). Karikatür Kullanımı Keşke Bütün Derslerde Yaygınlaştırılsa. Hürriyet Gösteri Sanat Edebiyat Dergisi, 275, 81-82. Uslu, H. (2007). Eğitimde Karikatür. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, 84 (7), 15-18. Varış, F. (1978). Eğitim Bilimine Giriş. Ankara Ün. Basımevi. Yahşi, İ. ve Keleş, H. (2013). Tarih Öğretiminde Gazete Kullanımının Çok Perspektifliğe Etkisi, Kastamonu Eğitim Dergisi, Cilt:21 No:2, s. 693-710. Yanpar Şahin, T. ve Yıldırım, S. (1999). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Ankara: Anı Yayınları. Yaşar, Ş., Gültekin, M. (2009). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Araç-Gereç Kullanımı, (Ed. Cemil Öztürk), Sosyal Bilgiler Öğretimi- Demokratik Vatandaşlık Eğitimi - Ankara, Pegem Akademi. Yoltaş, N. (2004). Karikatür ve Mizah.10. Uluslararası Karikatür Festivali. Ankara. Görsel Materyallerle Sosyal Bilgiler Öğre mi 103 Yrd. Doç. Dr. Erol KOÇOĞLU 1982 yılında Çemişgezek de doğan yazar ortaokul ve liseyi Elazığ’da tamamlamıştır. Lisans eğitimini 2000-2004 yılları arasında Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Bölümünden mezun olarak tamamlamıştır. 20062008 yılları arasında Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilgiler Eğitimi alanında tezli yüksek lisans programını; 2009-2013 yılları arasında Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sosyal Bilgiler Eğitimi alanında “ Sosyal Bilgiler Eğitiminde Karikatür Kullanımı” adlı doktora tezini hazırlayıp tamamlayarak mezun olmuştur. Koçoğlu, 2011 yılında Dicle Üniversitesi, Eğitim Fakültesinde Araştırma Görevlisi olarak 2013 yılında da Yrd. Doç. Dr. Olarak görev yapmıştır. Yazar 2014 Temmuz ayından itibaren Malatya İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Ana Bilim Dalı’nda öğretim üyesi olarak başladığı görevini halen devam ettirmektedir. Yazar evli olup, sosyal bilgiler eğitimi üzerine yazılmış birçok ulusal ve uluslararası makale ve çalışması bulunmaktadır. Yrd. Doç. Dr. Hasan AYDEMİR 1971 yılında Ağrı Merkez Özbaşı Köyü’nde doğan yazar; ilkokulu köyünde, ortaokul ve lise öğrenimini Ağrı’da tamamlamıştır. Lisans eğitimini 19911995 yılları arasında İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Eğitim Programları ve Öğretim bölümünde tamamlamıştır. 1995 yılında İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Felsefe Tarihi ABD’nda araştırma görevlisi olarak göreve başlayan yazar, aynı yıl İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Programları ve Öğretim Bilim Dalında yüksek lisans öğrenimine başlamış; 1998 yılında “Malatya Merkez İlköğretim Okulları ile Özel İlköğretim Okullarında Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Program Uygulamalarında Karşılaşılan Sorunlar” konulu yüksek lisans tezini tamamlamıştır. 2001-2011 yılları arasında İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği ABD’nda araştırma görevlisi olarak görevini sürdüren AYDEMİR, doktora öğrenimini de 2011 yılında Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Programları ve Öğretim Bilim Dalında “İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretim Programı Etkinliklerinin Uygulamadaki Etkililiğinin Değerlendirilmesi” konulu tez çalışmasıyla tamamlamıştır. 2011 yılı itibariyle yardımcı doçent olarak Sınıf Öğretmenliği ABD’na atanan yazar halen İnönü Üniversitesi’nde bu görevini sürdürmektedir. 104 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Arş. Gör. Özcan EKİCİ 08.08.1980 tarihinde Malatya’da doğan yazar, ilk ve ortaöğrenimini Malatya’da tamamlamıştır. 2010 yılında İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Programı’ndan mezun olmuş, 2011 yılında ise İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü’nde Sosyal Bilgiler Öğretmenliği alanında yüksek lisans eğitimine başlamıştır. Yine 2011 yılında Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü’nde Araştırma Görevlisi olarak göreve alınmıştır. İnönü Üniversitesi’nde 2013 yılında yüksek lisans öğrenimini tamamlamış, aynı yıl Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Bilim Dalı’nda doktora öğrenimine başlamıştır. EKİCİ, sosyal bilgiler eğitimi üzerine araştırma ve çalışmalarını sürdürmektedir. 4. BÖLÜM HARİTALARLA SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Doç. Dr. Elvan YALÇINKAYA Niğde Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü Prof. Dr. Ramazan SEVER Giresun Üniversitesi Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü Özet Bu çalışmada sosyal bilgiler dersleri için çok önemli olduğu düşünülen harita kullanımı ve becerisi üzerinde durulmuştur. Çalışmada sırasıyla harita kullanımına genel bir giriş yapılmış, daha sonra ilköğretimde harita becerisi ile buna yönelik yapılabilecek etkinliklere değinilmiştir. Bu çerçevede sosyal bilgiler öğretiminde harita ve küre kullanımına ilişkin olarak çeşitli öneriler getirilmiştir. Sosyal bilgiler öğretim programında harita kullanımına yönelik örnekler yer almaktadır. Bununla birlikte sosyal bilgiler dersinde öğrencilerin harita okuma ve kullanma becerilerinin geliştirilmesi hedeflenmektedir. Öğrencilerin harita kullanım becerilerini geliştirmek amacıyla ilk yapılacak çalışmalar basit düzeyde olmalıdır. Harita kullanımının öğretimine öğrencilerin yakın çevrelerini gösteren haritalarla başlamak yerinde olacaktır. Bu becerinin gelişiminde yakından uzağa, basitten karmaşığa, kolaydan zora, bilinenden bilinmeyene gibi öğretim ilkelerinin dikkate alınması gerekmektedir. 126 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Kaynakça Ayas, C., Miller, S. L., Smith, W. R., & Tyson, C. A. (2010). A general look at the history of geography education in the United States. International Online Journal of Educational Sciences, 2(1), 110-132. Bailey, P., & Fox, P. (1996). “Teaching and learning with maps.” In P. Bailey & P. Fox (Eds.), Geography teacher’s handbook (pp. 112–122). Sheffield, UK: Geographical Association. Britt, J., & LaFontaine, G. (2009). Google Earth: A virtual globe for elementary geography. Social Studies and the Young Learner, 21(4), 20–23. Buğdaycı, İ., & Bildirici, İ.Ö. (2009). Harita kullanımının coğrafya eğitimindeki önemi, TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 12. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, 11-15 Mayıs 2009, Ankara. Craycraft, K., & Timme, K. (1985). Beginning mapping skills: A unit for study for kindergarten children. ERIC Digest. Retrieved on 27 July 2014 at http://files.eric.ed.gov/ fulltext/ED275431.pdf. Demiralp, N. (2009). Haritalarla öğrenme. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(4), 955-973. Demircioğlu, İ. H., & Akengin, H. (2007). “Zaman ve mekâna ilişkin becerilerin öğretimi”. Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi. (Ed. Cemil Öztürk). Ankara: Pegem A Yayıncılık. Doğanay, H., & Sever, R. (2011). Genel ve fiziki coğrafya, Ankara: Pegem Yayıncılık. Duea, J., McClain, J., Nielsen, L., & Strub, B. (1985). Maps and globes: An instructional unit for elementary grades. ERIC Digest. Retrieved on 27 July 2014 at http://files.eric.ed.gov/ fulltext/ED292691.pdf. Dunfee, M. (1970). Elementary school social studies: A guide to current research. Association for Supervision and Curriculum Development, Washington. Eaton, G. J. (2008). Towards improving cross-cultural dialogue and learning with maps. Doctoral dissertation, University of Manitoba. Retrieved on 27 December 2015 at http://www. collectionscanada.gc.ca/obj/thesescanada/vol2/002/MR41402.PDF. Girgin, M., Ertürk, M., Sever, R., & Güner, İ. (2001). Coğrafya öğretiminde atlaslar. Doğu Coğrafya Dergisi, 7(6), 45-59. Gökçe, N. (2015). Social studies in ımproving students’ map skills: Teachers’ opinions. Educational Sciences: Theory & Practice, 5, 1345-1362. Gregg, M. (2007). Seven journeys to map symbols: Multiple intelligences applied to map learning. Journal of Geography, 96, 146-152. Haas, M. E. (1989). Teaching geography in the elementary school. ERIC Clearinghouse for Social Studies/Social Science Education Bloomington IN. Retrieved on 26 July 2014 at http://files. eric.ed.gov/fulltext/ED309133.pdf. Hawkins, M. L. (1972). Social studies for the elementary school proficiency module 8: Skill development- maps and globes, ERIC, Retrieved on 27 December 2015 at http://files.eric. ed.gov/fulltext/ED073984.pdf. Haritalarla Sosyal Bilgiler Öğre mi 127 İncekara, S., & Kantürk, G. (2010). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının haritalarla ilgili temel görüşleri ve harita kullanımına yönelik yaklaşımları. Marmara Coğrafya Dergisi, 21, 240257. Kaltsounis, T. (1987). Teaching social studies in elementary school. New Jersey: A Division of Simon and Schuster/ Englewood Cliffs. Kızılçaoğlu, A. (2007). Harita becerilerine pedagojik bir bakış. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 341-358. Knapp, C. E., Swan, M., Vogl, S., & Vogl, R. (1986). Using the outdoors to teach social studies: Grades 3-10. ERIC Digest. Retrieved on 27 July 2014 at http://files.eric.ed.gov/fulltext/ED269192.pdf. Kraak, M.J., & Ormeling, F.J. (1996). Cartography: Visualization of spatial data. London: Longman. Levine, M., Jankovic, I., & Palij, M. (1982). Principles of spatial problem solving. Journal of Experimental Psychology: General, 111, 157-175. MEB (Milli Eğitim Bakanlığı) (2005). Sosyal bilgiler öğretim programı. Milli Eğitim Bakanlığı, Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı, Ankara. Moffatt, M. P. (1957). Sosyal bilgiler öğretimi, (Çev. Oran, N.) İstanbul: Maarif Kitabevi. Obenchain, K. M., & Morris, R. V. (2014). 50 Social Studies Strategies for K-8 Classrooms. Pearson Higher Ed. Parker, W. C., & Jarolimek, J. (1997). Social studies in elementary education. New Jersey: Simon & Schuster Company. Rossano, M. J., & Morrison, T. T. (1996). Learning from maps: General processes and map-structure influences. Cognition and Instruction, 14(1), 109-137. Schoenfeldt, M. (2001). Geographic literacy and young learners. The Educational Forum, 66(1), 26-31. Schofield, N. J., & Kirby, J. R. (1994). Position location on topographical maps: Effective of task factors training and strategies. Cognition and Instruction, 12, 35-60. Seefeldt, C. (2001). Social studies for the preschool/ primary child. Merrill Prentice Hall, New Jersey. Sönmez, Ö. F., & Aksoy, B. (2013). Cumhuriyetten günümüze ilköğretim programlarında harita becerileri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 17(1), 269–288. Stoltman, J. P. (1990). Geography education for citizenship. Boulder, CO: Social Science Education Consortium. Sunal , C. S., & Haas, M. E. (2002). Social studies in elementary social studies. New Jersey: Simon & Schuster Company Englewood Cliffs. Şimşek, A. (2003). Tarih öğretiminde görsel materyallerin kullanımı. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 143- 157. Thorndyke, P. W., & Stasz, C. (1979). Training procedures for map learning. Rand Corporation, Washington. 128 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Thorndyke, P. W., & Hayes-Roth, B. (1982). Differences in spitial knowledge acquired from maps and navigation. Cognitive Psychology, 14, 560-589. Verdi, M. P., & Kulhavy, R. W. (2002). Learning with maps and texts: An overview. Educational Psychicology Review, 14(1): 27-46. Welton, A. D., & Mallan, J. T. (1999). Children and their world. strategies for teaching. H. Mifflin Company, USA. Zarillo, J. J. (2000). Teaching elementary social studies. Prentice-Hall. New Jersey. Haritalarla Sosyal Bilgiler Öğre mi 129 Prof. Dr. Ramazan SEVER Prof. Dr. Ramazan SEVER, 1968 Malatya doğumlu olup, ilk ve orta öğrenimini Malatya ve Muğla’da, yükseköğrenimini ise, Erzurum Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Coğrafya Bölümünde tamamlamıştır. Yazar, 1996 yılında Aşkale Yöresi’nin Fiziki Coğrafya Etüdü adlı çalışmasıyla master, 2001 yılında da Berta (Okçular) Çayı Havzası’nın Fiziki Coğrafyası adlı çalışmasıyla doktora öğrenimini tamamlar ve aynı yıl yardımcı doçentlik kadrosuna atanır. SEVER, 2006 yılında Doçent, 2011 yılında da profesörlük unvanını almıştır. Hâlen Giresun Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalında öğretim üyesi olarak görevini sürdürmektedir. Coğrafya ve coğrafya eğitimi alanı ile ilgili yayımlanmış kitabı ve birçok akademik çalışması bulunan yazarın, başlıca araştırma konuları arasında; çevre, çevre eğitimi, barajlar ve HES ler ile öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı konuları yer alır. Doç. Dr. Elvan YALÇINKAYA 1979 yılında Kayseri’de doğdu. Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğitim Fakültesi, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği bölümünden 2000 yılında mezun oldu. 2004 yılında Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Anabilim Dalında yüksek lisans eğitimini, 2009 yılında da Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Anabilim Dalında doktorasını tamamladı. Öğretmenliğe 2000 yılında atanan Yalçınkaya, 10 yıl çeşitli ilköğretim okullarında sosyal bilgiler öğretmenliği yaptı. 2011 yılında Niğde Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalına yardımcı doçent doktor olarak başladı ve 2014’te doçent unvanı aldı. 2013 Temmuz ve Ağustos aylarında Japonya Hiroşima Üniversitesi Eğitim Fakültesinde misafir öğretim üyesi olarak bulundu. İlköğretim, sosyal bilgiler, öğretmen yetiştirme, sosyal bilgiler öğretim yöntem ve teknikleri, alternatif ölçme ve değerlendirme alanlarında ulusal ve uluslar arası yayınlar yaptı. Halen Niğde Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler Eğitimi Anabilim Dalında doçent doktor olarak görev yapmaktadır. Kitabımızın editörü ve yazarıdır. Evli ve iki çocuk babasıdır. 5. BÖLÜM KÜLTÜREL DEĞERLERLE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Yrd. Doç. Dr. Erol KOÇOĞLU İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler Eğitimi ABD Arş. Gör. Feride ERSOY Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler Eğitimi ABD Arş. Gör. Servet ATİK İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bölümü Özet Sosyal bilgiler dersi, ilkokul ve ortaokulda ele aldığı konular bakımından çeşitlilik sunan bir çalışma alanıdır. Bundan dolayı, sosyal bilgiler çalışma alanına yönelik olarak içeriğin oluşturulmasında birçok disiplinden yararlanılmaktadır. Bu disiplinlerden her birinin içerik olarak sosyal bilgiler çalışma alanına katkı sunması, bu çalışma alanına tematik bakımdan ve öğrencilere aktarılacak kazanımların yer aldığı öğrenme alanlarının farklılaşması açısından katkı sağladığını söyleyebiliriz. Bu öğrenme alanları tek tek irdelendiğinde, bu alanlarının tamamının birbirinden farklı özgün değerler içerdiğini görmekteyiz. Sosyal bilgiler dersi 148 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Kaynakça Aslanapa, O. (2002). İlk Müslüman Türk devletlerinde kültür ve sanat. H. C. Güzel, K. Çiçek ve S. Koca (Ed.). Türkler: Orta Çağ, C.6 (9-45). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. Erişim adresi: http://www.bilinmeyenturktarihi.com/pdf/turkler-cilt-06.pdf Erişim tarihi: 13.01.2016 Ata, B. (2006). Sosyal bilgiler öğretim programı. C. Öztürk (Ed.). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi: yapılandırmacı bir yaklaşım (71-83). Ankara: Pegem A Yayıncılık Aydın, C. ve Tuncer, O. (1991). Annenin ev dışında çalışmasının çocuk gelişim ve davranışına etkisi. B. Dikeçligil ve A. Çiğdem (Der). Aile yazıları 3: birey, kişilik ve toplum (95-102). Ankara: Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayınları Aydın, M. Z. (2010). Okulda Değerler Eğitimi, Eğitime Bakış. 6 (18), 16-19. Balcı, F. A. ve Yanpar Yelken, T. (2010). İlköğretim Öğretmenlerinin “Değer” Kavramına Yükledikleri Anlamlar. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 81-90. Clark Wissler (1983). Influences on the Development of Anthropology in the United States. American Anthropologist, Volume 85, Issue 4. DOI: 10. 1525/aa.1983.85.4.02a00040 Çelikkaya, H. (1996). Fonksiyonel eğitim sosyolojisi. İstanbul: Alfa. Dilmaç, B., Deniz, M., ve Deniz, M. E. (2009). Üniversite öğrencilerinin öz-anlayışları ile değer tercihlerinin incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 7 (18), 9-24. Doğan, M. S., Özyurt,S. ve Boztoprak, G. (2009). Sosyoloji çarşısı. İstanbul: e yazı. Erdem, A. R. (2003). Üniversite kültüründe önemli bir unsur: Değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (4), 55-72. Erkal, M. E. (2006). Sosyoloji. İstanbul: Der Yayınları. Gebze’de 10 bin tavuk itlaf edildi (14 Mayıs 2015). http://www.hurriyet.com.tr/gebze-de-10bin-tavuk-itlaf-edildi-28995738 Giddens, A. (2000). Elimizden kaçıp giden dünya. İstanbul: Alfa Yayınları, Giddens, A. (2001). Sosyoloji: eleştirel bir giriş (Ü. Yıldız, Çev.). Ankara: Phoenix Yayınevi Gökalp, Z. (1966). Türkçülüğün esasları. İstanbul: Varlık Yayınları İçli, G. (2005). Sosyolojiye giriş. Ankara: Anı Yayıncılık İstanbul’da ‘kuş gribi’ önlemleri (23 Temmuz 2015). http://www.iha.com.tr/haber-istanbuldakus-gribi-onlemleri-481494/ Kaplan, M. (1987). Türk milletinin kültürel değerleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları Karaaziz, M. ve Erdem Atak, İ. (2013). Narsisizm ve narsisizmle ilgili araştırmalar üzerine bir gözden geçirme. Nesne, 1 (2), 44-59. Erişim adresi: http://www.nesnedergisi.com/makale/ pdf/1377697916.pdf Erişim tarihi: 13.01.2015 Karpuz, Haşim (2002). İslam öncesi Türk sanatının İslami döneme etkisi. H. C. Güzel, K. Çiçek ve S. Koca (Ed.). Türkler: Orta Çağ, C.6 (46-53). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. Erişim adresi: http://www.bilinmeyenturktarihi.com/pdf/turkler-cilt-06.pdf Erişim tarihi: 13.01.2016 Kastamonu’da kuş gribi virüsü tespit edildi (30 Nisan 2015). http://www.ntv.com.tr/saglik/ kastamonuda-kus-gribi-virusu-tespit-edildi,yHsGosButkWi0zgwRGiP4Q Koçoğlu, E.(2014). Sosyal bilgiler dersi kazanımlarının kültürel yaşam üzerindeki etkilerine ilişkin öğretmen algıları. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, 4(2), 191-205. Kültürel Değerlerle Sosyal Bilgiler Öğre mi 149 Kongar, E. (1991). Türkiye’de aile: yapısı, evrimi ve bürokratik örgütlerle ilişkileri. B. Dikeçligil ve A. Çiğdem (Der). Aile yazıları 2: kültürel değerler ve sosyal değişme (63-91). Ankara: Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayınları Kuş Gribi (15 Mayıs 2015). http://www.sabah.com.tr/gundem/2015/05/15/muezzinoglundanflas-kus-gribi-aciklamasi Mahiroğulları, A. (2005). Küreselleşmenin kültürel değerler üzerine etkisi. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 50, 1276-1288. MEB. (2005). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 4-5 Sınıf Öğretim Programı ve Kılavuzu. Ankara Mentiş, T. A. (2004). “Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Eğitimi Program Standartlarının Belirlenmesi”. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37/1, 28-54. Milli Eğitim Bakanlığı (1980). Milli eğitim temel kanunu. Ankara: Milli Eğitim Basımevi Milli Eğitim Bakanlığı (2005). Sosyal bilgiler öğretim programı 6-7. http://ttkb.meb.gov.tr/program2.aspx?islem=1&kno=39 adresinden erişildi. National Council for the Social Studies (1994). Curriculum Standards for Social Studies. Washington DC. Özdemir, S. M. (2009). Sosyal bilgiler öğretimi programı ve değerlendirilmesi. M. Safran (Ed.). Sosyal bilgiler öğretimi (17-46). Ankara: Pegem Akademi Öztürk, C. ve Otluoğlu, R. (2011). Sosyal bilgiler öğretiminde edebî ürünler ve yazılı materyaller. Ankara: Pegem Akademi Sever, R. (2015). Sosyal Bilgiler Mekânsal Öğrenme Ortamları ile ilgili temel Kavramlar. Sosyal Bilgiler Eğitiminde Mekânsal Öğrenme Ortamları, (Ediörler: Sever, R., Koçoğlu, E.) Sayfa:1-15.Pegem Akademi. Ankara. Sever, R., Başcı, Z., (2013). Beşinci Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Değer Eğitiminin Öğretmen Görüşlerine Göre İncelenmesi: Erzurum Örneği. XII. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Sempozyomu (23-25 Mayıs 2013) Bildiri Özetleri, Adnan Menderes Üniv. Aydın. Sever, R., Mazman, F., (2013). Sosyal Bilgiler Değer Eğitiminde Estetik Değer, Uluslararası Sosyal Bilgiler Eğitimi Sempozyumu Aksaray Üniversitesi Eğitim Fakültesi ile Sosyal Bilgiler Eğitimcileri Birliğinin (SBEB) (26-28 Nisan 2013), Aksaray. Schwartz, S. H.(1999). “A Theory of Cultural Values and Some Implications for Work”, Applied Psychology: An International Review, 48 (1), 23–47. Tunç Yaşar, F. (2013). Osmanlı’dan cumhuriyete geçiş sürecinde âdâb-ı muâşeret. Toplumsal Tarih, 231, 51-59. Türk Dil Kurumu, Güncel Türkçe Sözlük, 09.01.2016 tarihinde, http://tdk.gov.tr/index. php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.56910b37b620a0.34746783 adresinden erişilmiştir. Türkiye’de kuş gribi. http://www.kusgribi.gov.tr/TR/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433C FFAAF6AA849816B2EF3F93D97214554F97 Yüksel, A. T. (2001). İlk Müslüman Türk Devletlerinin siyasi, kültürel ve medeniyet tarihi üzerine. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11, 67-99. Erişimadresi:http:// dergipark.ulakbim.gov.tr/neuifd/article/view/5000125614/5000115414 Erişim Tarihi:12.01.2016 150 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Yrd. Doç. Dr. Erol KOÇOĞLU 1982 yılında Çemişgezek de doğan yazar ortaokul ve liseyi Elazığ’da tamamlamıştır. Lisans eğitimini 2000-2004 yılları arasında Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Bölümünden mezun olarak tamamlayıp, 2006-2008 yılları arasında Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilgiler Eğitimi alanında tezli yüksek lisans programını; 2009-2013 yılları arasında Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sosyal Bilgiler Eğitimi alanında “Sosyal Bilgiler Eğitiminde Karikatür Kullanımı” adlı doktora tezini hazırlayıp tamamlayarak mezun olmuştur. Koçoğlu, 2011 yılında Dicle Üniversitesi, Eğitim Fakültesinde Araştırma Görevlisi olarak 2013 yılında da Yrd. Doç. Dr. Olarak görev yapmıştır. Yazar 2014 Temmuz ayından itibaren Malatya İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Ana Bilim Dalı’nda öğretim üyesi olarak başladığı görevini halen devam ettirmektedir. Yazar evli olup, sosyal bilgiler eğitimi üzerine yazılmış birçok ulusal ve uluslararası makale ve çalışması bulunmaktadır. Arş. Gör. Feride ERSOY 1978 yılında Antalya’da doğan yazar, ortaokul ve liseyi açık öğretimden tamamlamıştır. 2005 yılında girdiği Burdur Eğitim Fakültesinden 2009 yılında bölüm birincisi olarak mezun olmuştur. 2009-2010 akademik yılında Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Sosyal Bilgiler Eğitimi tezli yüksek lisans programına giren yazar, aynı yıl içinde Kadıköy İnönü İlköğretim okulunda sosyal bilgiler öğretmeni olarak göreve başlamıştır. 2010 yılı yazında YÖK tarafından açılan Öğretim Üyesi Yetiştirme Programı (ÖYP) kapsamında mezun olduğu fakülteye araştırma görevlisi olarak ataması yapılan yazar, bu atama kapsamında 2010-2011 akademik yılında İstanbul Teknik Üniversitesine dil eğitimi amacıyla görevlendirilmiştir. Bu süreçte İngilizce eğitimi almış, aynı zamanda alanıyla ilgili bir takım atölye çalışmalarına da katılmış ve bu nedenle yüksek lisans eğitimini dondurmuştur. 2011-2012 akademik yılında Marmara Üniversitesine görevlendirilen yazar, ÖYP kapsamında yüksek lisansa yeniden başlamış, 2013 yılında “ sosyal bilgiler dersiyle bütünleştirilmiş aile katılımlı karakter eğitimi programının geliştirilmesi” başlıklı teziyle uzmanlığını almıştır. 2013-2014 akademik yılında Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Sosyal Bilgiler Eğitimi doktora programına giren yazar, doktora eğitimine devam etmektedir. Karakter eğitimi, değerler eğitimi, sosyal bilgiler eğitimi, ders kitabı inceleme, ölçek geliştirme, program geliştirme gibi konularla ilgilenen yazarın bu konularla ilgili ulusal ve uluslararası çalışmaları bulunmaktadır. Kültürel Değerlerle Sosyal Bilgiler Öğre mi 151 Arş. Gör. Servet ATİK 1987 yılında Malatya’da doğan yazar ilköğretimi ve liseyi aynı ilde tamamlamıştır. İnönü Üniversitesi sınıf öğretmenliği lisans bölümünden 2009 yılında mezun olmuştur. 2010 yılında İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Yönetimi ve Denetimi yüksek lisans programına başlamış, aynı programdan 2012 yılında mezun olmuştur. 2012 yılında İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Yönetimi ve Denetimi doktora programına başlamış ve aynı programda doktora eğitimini sürdürmektedir. Yazar 2013 yılında İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesinde araştırma görevlisi olarak çalışmaya başlamış ve bu görevine halen devam etmektedir. 6. BÖLÜM GÜNCEL OLAYLARLA SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Doç. Dr. Nihat ŞİMŞEK Gaziantep Üniversitesi, Nizip Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği ABD Özet Yaşadığımız dünya sürekli bir değişim ve dönüşümün içerisindedir. Bu değişim ve dönüşüme birer birey olarak kayıtsız kalmamız mümkün değildir. Bize düşen, değişimin olabileceğini kabul ederek ona hazırlıklı olmaktır. Özellikle okulun ilk yılları başta olmak üzere programlar ve dersler kanalıyla bizlere bu konuda bilgiler verilmeye çalışılır. Hiç kuşku yok ki bireyi, sahip olduğu kapsamlı içerikten dolayı değişimden ve dönüşümden hareketle hayata en iyi hazırlayacak çalışma alanlarından biri de sosyal bilgilerdir. Sosyal bilgiler öğretmenlerinin, öğrencileri güncel olaylar ve örnekler üzerinden değişim ve gelişmeden kaynaklı olası tahribatın önüne geçerek hayata hazırlaması beklenmektedir. Bunun için öncelikli olarak sosyal bilgiler öğretmenlerinin bu konuda bilgi ve birikim sahibi olmaları gerekir. Öğretmenler belli bir birikime sahip olduktan sonra öğrencilere rehberlik edebilirler. Güncel Olaylarla Sosyal Bilgiler Öğre mi 171 Kaynakça Arın, D. (2006). Sosyal Bilgiler Derslerinde Güncel Olayların Kullanımının Öğrenci Başarısına ve hatırda Tutma Düzeyine Etkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Eskişehir Barth J. ve Demirtaş, A. (1997). İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretimi, YÖK/DÜNYA BANKASI, Millî Eğitimi Geliştirme Projesi Hizmet Öncesi Öğretmen Eğitimi. Binbaşıoğlu, C. (2004). Eğitimde Günlük Olaylar ve Öğretimi, Çağdaş Eğitim Dergisi. Aralık-2004 Erden, M. (Tarihsiz). Sosyal Bilgiler Öğretimi, Alkım Yayıncılık, Ankara Chapın, J. R., Messick, R. G. (1999). Elementary Social Studies: a Practical Guide. (Fourth Edition). New York, Longman. Demirkaya Gedik, H. (2008). Sosyal Bilgiler Eğitiminde Güncel Olaylar, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Haas, M. E. - Laughlin, M. A. (2000). Teaching Current Events: Its Status in social Studies Today, ED 440899. Ediger, M. (2001). Reading Current Events Items. Eric. ed. gov/ ERIC Web Portal/record Detailaccno=ED458551 - 20k - adresinden 16.01.2016 tarihinde alınmıştır Jarolimek, J. (1967). Social Studies in Elementary Education. 3. Baskı (New York: The Macmillan Company). Lawrence, H. H. (1938). Methods of Teaching Current Events, Social Studies, C. 29, S. 6. Middletown, Ohio. Copyright (c) 2002. Heldref Publications. MEB. (2005). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 6-7. Sınıflar Öğretim Programı ve Kılavuzu, (Taslak Basım), Ankara. Moffat, M. P. (1957). Sosyal Bilgiler Öğretimi, New Jersey Montclair, New Jersey, Devlet Öğretmen Koleji, Çev: Nesrin Oran, İstanbul. Parker, W. C. (2001). Social Studies in Elementary Education, Eleventh Edition, New Jersey, Ohio. Smıth, D. O. (1963). Current Events in The Intermediate Grades of a Modern Elementary School, (MS Thesis, Kean University). New Jersey. Otto, H. J. (1957). Social Education in Elementary School. Ungerman, J. M. (1961). A Pilot Study for the Teaching of Current Events to Sixth Graders in South Plainfield , New Jersey. An Enrichment of Teaching Aids to Meet an Expanding School Population. (MS Thesis, Newark State College) New Jersey. 172 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Doç. Dr. Nihat ŞİMŞEK Yazar, 25.03.1972 tarihinde Elazığ İli Baskil İlçesi Bilal Uşağı Köyünde doğmuştur. İlkokulu kendi köyünde, ortaokulu Nevşehir Hacıbektaş lisesi orta kısmında, liseyi Malatya Fatih Lisesinde tamamlamıştır. 1995 yılında KTÜ Coğrafya Öğretmenliği bölümünden mezun olmuştur. Aynı yıl Şanlıurfa İli, Ceylanpınar İlçesi Maden Köyüne sınıf öğretmeni olarak atanan yazar, iki yıl burada sınıf öğretmeni olarak çalışmıştır. 1997 yılında KTÜ’de yüksek lisansa başlamış olan yazar, 2000 yılında bilim uzmanı unvanını alarak aynı üniversiteden mezun olmuştur. 2000 yılında Gaziantep Üniversitesi Kilis Muallim Rıfat Eğitim Fakültesine Araştırma görevlisi olarak atanan yazar, 2003 yılında 35.madde kapsamında doktora yapmak üzere Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsüne görevlendirilmiştir. 2007 yılında “Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Sosyal Bilgilerde Kullanımının Öğrencilerin Başarısına ve Derse Karşı Tutumuna Etkisi” isimli tezini tamamlayarak doktor unvanını almıştır. 2008 Yılında Kilis 7 Aralık Üniversitesi Muallim Rıfat Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümüne Yardımcı Doçent olarak atanmıştır. 2013 yılında Gaziantep Üniversitesi Nizip Eğitim Fakültesinde göreve başlamıştır. 2014 yılında doçent unvanını olarak, aynı fakültede çalışmalarına devam etmektedir. Ulusal ve uluslararası alanda yayınlanmış makaleleri bulunan yazar, evli ve iki çocuk babasıdır. 7. BÖLÜM EĞİTSEL OYUNLARLA SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Arş. Gör. Dr. Esra MİNDİVANLI AKDOĞAN Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği ABD Prof. Dr. Ali Sinan BİLGİLİ Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği ABD. Özet Oyun, çocuğun en önemli işidir. Çocuk oyun oynayarak hayatı tanımakta, bilgi, beceri ve deneyim kazanmaktadır. Oyunlar yaşa, zamana, ortama göre doğru olarak hazırlandığında birey üzerinde kazandırılması amaçlanan bilgi ve becerileri kazandırma konusunda büyük başarı elde edilebilir. Bu nedenle eğitim-öğretim ortamlarında bir öğretim materyali olarak kullanılan oyun, ders ortamında dersin daha eğlenceli hale getirilmesi, derse başlanmadan önce güdülemenin sağlanması, ders sonunda elde edilen bilgilerin pekiştirilmesi gibi amaçlarla kullanılmaktadır. Bireyde analiz-sentez gibi düşünsel faaliyetlerin gelişmesi, sosyalleşmenin sağlanması, kurallara uyarak sistemli ve amaçlı düşünmelerin gerçekleştirilmesi gibi faydaları olan eğitsel oyunların; sosyal bilgiler gibi soyut konuların da yoğun olduğu bir derste kullanılması, hem öğrencilerin derse karşı olan ilgisini artırmada hem de akademik başarılarının yükseltilmesinde etkili sonuçlar alınmasını sağlayabileceği düşünülmektedir. Eğı ̇tsel Oyunlarla Sosyal Bı ̇lgı ̇ler Öğre mi 195 Kaynakça Akandere, M. (2003). Eğitici Okul Oyunlar. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Akkuş, Z., & Aslan, H. (2013). Sosyal Bilgiler Dersinde Oyunlarla Kavram Öğretimi. International Journal Social Science Research, 2(2), 61-77. Akkuş, Z., Aslan, H., & Mindivanlı, E. (2013). Divanu Lugati’t -Türk’teYer Alan “Münğüz Münğüz” Oyununun Sosyal Bilgiler Öğretimine Uyarlanması: Örnek Bir Uygulama. Türkiyat Araştırmaları Dergisi(33), 189-205. Altınbulak, D., Emir, S., & Avcı, C. (2006). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Eğitsel Oyunların Erişiye ve Kalıcılığa Etkisi. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi(2), 35-51. Aydın, M., & Akyol Gürler, Ş. (2014). Okulda Değerler Eğitimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Bakar, A., Tüzün, H., & Çağıltay, K. (2008). Öğrencilerin EĞitsel Bilgisayar Oyunu Kullanımına İlişkin Görüşleri: Sosyal Bilgiler Dersi Örneği. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi(35), 27-37. Çoban, B. (2006). Ortaöğretimde ve Üniversitelerde Eğitsel Oyunlar. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Engin, O., Seven, M., & Turhan, V. (2004). Oyunların Öğrenmedeki Yeri ve Önemi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(2), 109-120. Fulford, J., Hutchings, M., Ross, A., & Schmitz, H. (2001). İlköğretimde Drama. (L. Küçükahmet, H. Borçbakan, & S. Karamanoğlu, Çev.) Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Genç, S. (2014). Sanat Eğitiminde Eğitsel Oyunların Önemi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 380-392. Gülsoy, T., & Uçgun, D. (2013). 6. Sınıf Öğrencilerinin Kelime Hazinesinin Geliştirilmesinde Eğitsel Oyunların Etkisinin İncelenmesi. Turkish Studies, 8(13), 943-952. Gülüm, K., & Torun, F. (2009). Oyun ve Etkinliklerle Coğrafya Öğretimi. Ankara: Anı Yayıncılık. Kaya, S., & Elgün, A. (2015). Eğitsel Oyunlar ile Desteklenmiş Fen Öğretiminin İlkokul Öğrencilerinin Akademik Başarısına Etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(1), 329-342. Koçyiğit, S., Tuğluk, M., & Kök, M. (2007). Çocuğun Gelişim Sürecinde Eğitsel Bir Etkinlik Olarak Oyun. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi(16), 324-342. Korkusuz, M., & Karamete, A. (2013). Eğitsel Oyun Geliştirme Modelleri. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 7(2), 78-109. MEB. (2009). MEGEP Çocuk Gelişimi ve Eğitimi. Ankara: MEB. Onay, C. (2007). İlköğretim Okulları İçin 100 Eğitsel Oyun. İstanbul: Morpa. Ormanlıoğlu, M. U. (2013). Niçin Oyun? İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık. Özen, G., Timurkaan, S., Güllü, M., Timurkaan, H., Meriç, F., Uğraş, S., & Çelik Çoban, D. (2012). Eğtisel Oyunlar (3 b.). MEB. Poyraz, H. (2011). Okul Öncesinde Oyun ve Oyun Örnekleri. Ankara: Anı Yayıncılık. Pehlivan, H. (2005). Oyun ve Öğrenme. Ankara: Anı yayıncılık 196 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Sezginsoy Şeker, B., & Gür Şahin, G. (2012). Sample Game Applications in Social Studies Teaching. Procedia-Social and Behavioral Sciences(46), 1679-1683. Tok, T. N. (2013). Etkili Öğretim İçin Yöntem ve Teknikler. A. Doğanay içinde, Öğretim İlke ve Yöntemleri (s. 162-230). Ankara: Pegem Akademi. Tortop, Y., & Ocak, Y. (2010). Sınıf Öğretmenlerinin Eğitsel Oyun Uygulamalarına Yönelik Görüşlerinin İncelenmesi. Spor ve Performans Araştırmaları Dergisi, 1(1). Tüzün, H. (2006). Eğitsel Bilgisayar Oyunları ve Bir Örnek: Quest Atlantis. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi(30), 220-229. Uğurel, I., & Moralı, S. (2008). Matematik ve Oyun Etkileşimi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(3), 75-98. Yeşilkaya, İ. (2013). 7.Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi “Zaman İçinde Bilim” Ünitesinin Eğitsel Oyun Yöntemi İle Öğretimi, Malatya: İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Eğı ̇tsel Oyunlarla Sosyal Bı ̇lgı ̇ler Öğre mi 197 Arş. Gör. Dr. Esra MİNDİVANLI AKDOĞAN 1983 yılında Erzurum’un Pasinler ilçesinde doğan Mindivanlı, ilkokulu köyünde okuduktan sonra ortaokul ve lise öğrenimini Erzurum’da tamamlamıştır. 2001-2005 yılları arasında Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği bölümünde lisans eğitimini almıştır. 2008 yılında yüksek lisansını aynı bölümde tamamlayan yazar, 2016 yılında Atatürk Üniversitesi Eğitim bilimleri Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı’nda “Köy Enstitülerinde Eğitim Anlayışı ve Tarih ve Yurttaşlık Bilgisi Öğretimi” başlıklı doktora tezini tamamlayarak mezun olmuştur. 2006 yılı aralık ayından itibaren Atatürk üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgilier Eğitim Anabilim Dalı’nda araştırma görevlisi olarak çalışmaya başlayan yazar, halen bu görevini sürdürmektedir. Yazar evli olup, sosyal bilgiler eğitimi alanında çalışmalarını sürdürmektedir. Prof. Dr. Ali Sinan BİLGİLİ Ali Sinan Bilgili, 01.02.1964 tarihinde Erzurum’un Oltu İlçesi’nde doğdu. İlk, orta ve lise tahsilini Erzurum’da yaptı. 1981 yılında kaydolduğu Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’nden 1985 yılında lisans eğitimini tamamlayarak mezun oldu. 1986 yılında Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Tarih Eğitimi anabilim dalına araştırma görevlisi olarak atandı. 1987 yılında Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde yüksek lisansını, 1995 yılında yine aynı üniversitenin Türkiyat Enstitüsü’nde Prof. Dr. Mustafa Çetin Varlık danışmanlığında hazırladığı “XVI. Yüzyılda Tarsus Sancağı ve Tarsus Türkmenleri” başlıklı teziyle doktora eğitimini tamamladı. 1995 yılında Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Tarih Eğitimi Bölümü yardımcı doçentlik kadrosuna atandı. Yardımcı doçentlik kadrosu 1998’de İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler Eğitimi anabilim dalına aktarıldı. 2005 yılında yine aynı anabilim dalında doçentlik, 2010 yılında profesörlük kadrosuna atandı. Halen aynı anabilim dalında çalışmaktadır. 8. BÖLÜM HİKÂYELERLE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Yrd. Doç. Dr. İhsan ÜNLÜ Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler Öğretmenliği ABD Arş. Gör. Alpaslan AY Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler Öğretmenliği ABD Özet Son yıllarda sosyal bilgiler eğitimi konusundaki tartışmaların başında alternatif yöntem-teknikler ve materyaller yer almaktadır. Önemli görülen bu başlıklardan birisi ise edebi ürün kategorisinde yer alan hikâyelerin sosyal bilgiler dersinde kullanımıdır. Yapılan araştırmalar hikâyelerin öğretmenler tarafından en fazla kullanılan edebi tür olduğunu göstermektedir. Sosyal bilgiler dersinde hikâye kullanımının, öğrencilerde bilişsel, duyuşsal ve psikomotor alan gelişimlerine katkı sağladığı ve öğrenmeye yönelik olarak öğrencilerde artı bir motivasyon oluşturduğu söylenebilir. Hikâyelerin sosyal bilgiler dersindeki kullanımı akademik ve pedagojik birtakım kriterlerin sağlanması neticesinde başarıya ulaşabilir. Bu kriterler; hikâyenin öğretim programına ve öğrenci seviyesine uygunluğunun yanı sıra kendi yapısal bütünlüğü olarak belirtilmiştir. Öğretmenlerin mesleki açıdan derslerde hikâye kullanımı sağlayacak yeterlikte olmaları da önemli hususlardan Hı ̇kâyelerle Sosyal Bı ̇lgı ̇ler Öğre mi 221 Kaynakça Açıkgöz, K. Ü. (2009). Aktif öğrenme. İzmir: Biliş Yayıncılık. Akkuş, Z. (2006). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Destanların Kullanımı. Atatürk Üniversitesi Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi(KKEFD), 14, 31-48 Akkuş, Z. (2007). Tarih öğretiminde edebi ürünlerin kullanımının öğrenci başarısına etkisi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Altıkulaç, A., & Uslu, S. (2014). Teaching Values Through The Moral Dilemma Approach in Social Studies Course. Journal of Theoretical Educational Science, 7(3), 383-407. Altun, A. & Ata, B. (2008). Türkiye’de Sosyal Bilgiler Eğitim Anabilim Dalındaki Akademisyenlerin ve Öğretmen Adaylarının Başvuru Kitapları Üzerine Düşünceleri. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, 27-45. Aydın, M. Z. (2008). Okulda Ahlak Eğitimi ve Ahlak Öğretiminde Örnek Olay İncelemesi Yöntemi (3. baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Bilen, M. (2002). Plandan Uygulamaya Öğretim. Ankara. Celep C. (2002), Sınıf Yönetimi ve Disiplini, Ankara: Anı Yayıncılık. Civaroğlu, Ö. (2000).Çocuk Edebiyatı, (4. Baskı). İstanbul: Esin Yayınları. Çençen, N. (2010). 11. Sınıf Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Dersinde Tarih Öğretmenlerinin Edebî Ürün Kullanımına İlişkin Görüşleri. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi. Çengelci, T. (2013). Sosyal Bilgiler Dersinde Yararlanılan Toplumsal ve Kültürel Kaynakların Belirlenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12(43): 219-236. Demir, B. S., ve Akengin, H. (2011). Hikayelerle Sosyal Bilgiler Öğretimi, Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Demirel, Ö. (2009). Öğretim ilke ve yöntemleri öğretme sanatı. Ankara: Pegem Akademi. Demircioğlu, H. İ. (2014).Tarih öğretiminde öğrenci merkezli yaklaşımlar, (4. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık. Güven, M. (2011).Öğrenme-Öğretme Süreci, Öğretim İlke ve Yöntemleri, Edt. Bilal Duman, Ankara: Anı Yaıncılık. Gözütok, F. D. (2007). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Ekinoks Yayıncılık. Gowan, M.T. & Guzetti, B. (2003). Edebiyat Temelli Sosyal Bilgiler Öğretimi. (Çev. Doğanay, A.). Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(11): 35-44. Gowan, M.T. & Guzzetti, B. (1991). Promoting Social Studies Understanding Through Literature-Based Instruction. Social Studies, 82(1): 16-22. Gülüm, K. ve Ulusoy, K. (2008). Sosyal bilgiler dersinde göç konusunun işlenişinde halk türkülerinin kullanılması (örnek bir çalışma), Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (26), 112-127. İnan, S. (2014). Sosyal Bilgiler Eğitimi: Nedir, Ne Zaman ve Neden?, (Edt. Süleyman İnan), Sosyal Bilgiler Öğretimine Giriş, Anı Yayıncılık, Ankara. Kaya, E. & Ekici, M. (2015). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Gezi Yazılarından Yararlanma: Gülten Dayıoğlu’nun Gezi Yazıları Örneği. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 19(1): 87-114. Kaymakçı, S. (2013). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Sözlü Ve Yazılı Edebî Türlerin Kullanım Durumu. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 230-255. 222 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Kaymakçı, S. (24-26 Mayıs 2012). İlköğretim 4. Ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Edebî Ürünlerin Kullanımına Bir Bakış. 11. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu’nda Sunulmuş Bildiri, Rize. Köksal, H. (2010). Tarih Öğretiminde Epik Şiirlerin Kullanılması. M. Safran, (Edt.), Tarih Nasıl Öğretilir? içinde (252-258). İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi. Küçükahmet, L. (1997). Eğitim Programları ve Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Gazi Kitabevi. MEB. (2005). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Programı, Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı, Ankara. Michaelis, J.U. & Garcia, S. (1996). Social Studies For Children: A Guide To Basic Instruction (11th ed.). Boston: Allyn & Bacon. Mindivanlı, E., Küçük, B., & Aktaş, E.(2012). Sosyal Bilgiler Dersinde Değerlerin Aktarımında Atasözleri Ve Deyimlerin Kullanımı. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(3). 93-101. Mutluay, R. (1977). 100 Soruda Edebiyat Bilgileri, İstanbul, Gerçek Yayınevi. Oruç, Ş. (2009). Sosyal Bilgiler 6. Sınıf Ders Kitaplarında Edebi Ürünler. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(2): 9-24. Öztürk, C. & Otluoğlu, R. (2011). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Edebi Ürünler ve Yazılı Materyaller, 4. Baskı, Ankara, Pegema Yayıncılık. Sandmann, A.L. & Ahern, J.F. (2002). Linking literature with life: The NCSS Standards and children’s literature for the middle grades. Silver Springs, MA: National Council for the Social Studies. Silss-Briegel, T. & Camp, D. (2001). Using Literature to Explore Social Issues. Clearing House; 74 (5): 280-284. Sönmez, V. (2008). Öğretim İlke ve Yöntemleri, Ankara: Anı Yayıncılık. Şimşek, A. (2000). İlköğretim sosyal bilgiler dersi öğretiminde hikaye anlatım yönteminin (storytelling) kullanımı. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Şimşek, A. (2012). Sosyal Bilgiler Dersinde Bir Öğretim Materyali Olarak Edebi Ürünler, Mustafa SAFRAN (Ed.) Sosyal Bilgiler Öğretimi içinde (389-412). Ankara, Pegem Yayıncılık. Tan, Ş. , Kayabaşı, Y. Ve Erdoğan, A. (2002). Öğretim Planlama ve Değerlendirme. Ankara: Anı Yayıncılık. Taşdemir, M. (2007). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Nobel Yayıncılık. Tekgöz, M. (2005). “İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Edebiyat Temelli Öğretim Yönteminin Öğrencilerin Akademik Başarısına ve Kalıcılığına Etkisi”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yanpar-Şahin, T. (2004). Sosyal bilgiler dersinde oluşturmacı yaklaşım sonucunda ortaya çıkan öğrenen çalışmalarının değerlendirilmesi. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Malatya: İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi. Yılmaz, A ve Yiğit, E.Ö.(2009). İlköğretim öğrencilerinin değerlere yönelik farkındalık düzeylerinin belirlenmesinde öykülerden yararlanma: misafirperverlik değeri. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 30, 189-203. Hı ̇kâyelerle Sosyal Bı ̇lgı ̇ler Öğre mi 223 Yrd. Doç. Dr. İhsan ÜNLÜ Yrd. Doç. Dr. İhsan ÜNLÜ, 1983 Gaziantep doğumlu olup, ilk ve ortaöğrenimini Gaziantep de, yükseköğrenimini ise Ankara Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesinde tamamlamıştır. Yazar, 2009 yılında durumlu öğrenmenin sosyal bilgiler dersinde kullanımının öğrenci başarısına etkisi adlı master tezini tamamlamıştır. 2012 yılında ise ilköğretim sosyal bilgiler dersi öğretim programında kültürel aktarım konuları öğretiminin yeterliliği adlı doktora tezini tamamlamıştır. 2013 yılında Yrd. Doç. Dr. unvanını alan yazar halen Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler Eğitimi Ana Bilim Dalında görevini sürdürmektedir. Yazar, ilköğretim öğrencilerinde kültür algısı, kültür aktarımı ve değer öğretimi konularının öğretimi gibi konularda çalışmalarına devam etmektedir. Arş. Gör. Alpaslan AY 1981 yılında Osmaniye’de doğdu. İlköğrenimini Osmaniye’de, ortaöğrenimini Ankara’da tamamladı. Lisans öğrenimini Gaziantep Üniversitesi Adıyaman Eğitim Fakültesi İlköğretim Sosyal Bilgiler Eğitimi Anabilim Dalında 2006 yılında tamamladı. Aynı yıl Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı Sosyal Bilgiler Eğitimi Bilim Dalında yüksek lisansa başladı. Yüksek lisansını “Afyonkarahisar İlinde Coğrafi Faktörlerin Örgün Eğitime Etkileri” başlıklı tez çalışması ile 2009 yılında tamamladı. Halen Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı Sosyal Bilgiler Eğitimi Bilim Dalında doktora eğitimine devam etmektedir. Ay, Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler Eğitimi Anabilim Dalında, 2008 yılından beri araştırma görevlisi olarak çalışmaya devam etmektedir. Yazar, sosyal bilgiler eğitimi, sosyal bilgiler öğretim programı ve öğrenme amaçlı yazma etkinlikleri üzerine araştırma ve çalışmalarını sürdürmektedir. 9. BÖLÜM ANILARLA SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Yrd. Doç. Dr. Özlem ULU KALIN Artvin Çoruh Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Eğitimi ABD Arş. Gör. Arcan AYDEMİR Artvin Çoruh Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Eğitimi ABD Özet Sosyal bilgiler dersi, demokratik değerleri benimsemiş vatandaşlar olarak öğrencilerin içinde yaşadığı topluma uyum sağlamalarını ve öğrencilere bu bilgi birikimini yaşama geçirebilecek donanımlar kazandırmayı amaçlamaktadır. Bilgiyi kullanma, bilgiyi edinmeden daha önemlidir. Bilgiyi öğrenmenin önemi göz ardı edilmemekle birlikte, öğrenciler bilgiyi problem çözmede, anlamlı ortamlarda eleştirel düşünmede ve yaratıcı düşünmede kullanmalıdır. Eleştirel düşünme becerisi ancak edebi ürünleri okuma alışkanlığı ile gerçekleştirilebilir. Ders kitapları edebi yayınlar kadar albenili, dikkat çekici ve sürükleyici değildir. Öğretmenler öğrencilerinin seviyelerine uygun edebi yayınlar seçerek öğrencilerinin okuma alışkanlıklarını geliştirmelidir. Anılarla Sosyal Bilgiler Öğre mi 251 Kaynakça Akdağ, H. (2009). Sosyal bilgilerin tanımı, amacı, önemi ve Türkiye’deki yeri. R. Turan, A. M. Sünbül ve H. Akdağ (Ed.), Sosyal bilgiler öğretiminde yeni yaklaşımlar-I içinde (2-21), Ankara: Pegem Yayıncılık. Akkuş, Z. (2006). Sosyal bilgiler öğretiminde destanların kullanımı. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14, 31-48. Akkuş, Z. (2007). Tarih öğretiminde edebi ürünlerin kullanımının öğrenci başarısına etkisi, Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi, Erzurum. Altun, A. (2013). Yapılandırmacı yaklaşım, sosyal bilgiler programları ve ders kitapları.B. Akbaba (Ed.), Konu alanı ders kitap inceleme kılavuzu sosyal bilgiler içinde (2-26), Ankara: Pegem Yayıncılık. Asan, N. (2011). Anı türü eserlerde İzmir, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara. Asiltürk, B.(2011). Yazılı anlatım metin inceleme ve oluşturma. İstanbul: İkaros Yayıncılık. Ata, B. (2014). Türkiye’de tercüme faaliyetleri içinde eğitim klasiklerinin yeri ve bu eserlerin sosyal bilgiler eğitimine katkıları. B. Ata ve İ.Bağcı (Ed.), Sosyal bilgiler Eğitimi Açısında Eğitim Klasikleri İncelemeleri, içinde (1-20), Ankara: Pegem Yayıncılık. Baş, B. (2003). Altıncı sınıf türkçe ders kitaplarındaki metin türleri üzerine bir inceleme. Türklük Bilimi Araştırmaları, 13, 257-265. Başdoğan, Ü. (2014). İlköğretim 4. sınıf sosyal bilgiler ders ve öğrenci çalışma kitabı. Ankara: Evrensel İletişim Yayınları. Birbiçer, B. (2015). 4.sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Ankara: Dikey. Carlsson, M. A., Fülüp, M. & Marton, F. (2010). Peeling the onion: student teachers’ of literary understanding. Scandinavian Journal of Educational Research, 45(1), 5-18. Cerrahoğlu, M. (2013). Destanların eğitimdeki işlevi/ atasözlerinin destan metinleri ile öğretilmesi. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(13), 633-644. Çambel, H. C. (2011). Makaleler hatırlar. Ankara: Türk Tarih Kurumu. Çencen, N. (2010). 11.sınıf Türkiye cumhuriyeti inkılap tarihi ve atatürkçülük dersinde tarih öğretmenlerinin “edebi ürün” kullanımına ilişkin görüşleri, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara. Çeri, B. (2000). Cumhuriyet tarihinde Osmanlı tarihinin kurgulanışı, Tarih ve Toplum Dergisi, 33(198). Çığ, M. İ. (2007). Sümerli Ludingirra Geçmişe Dönük Bilimkurgu. İstanbul: Kaynar Yayıncılık. Demir, Ş. B. & Akengin, H. (2012). Hikayelerle sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: Pegem Yayıncılık. Dervişoğlu, İ. (2012). Asım us gördüklerim/ duyduklarım duygularım. İstanbul: Kitabevi. Doğanay, A. (2004). Sosyal bilgiler eğitiminin genel amaçları ne olmalıdır? I. Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi, 15-17 Mayıs, İzmir. 252 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Ergenoğlu, M. (2013). 1864 kafkas tehciri kafkasya’da rus kolonizasyonu, savaş ve sürgün. M. Hacısalihoğlu (Ed.),Kafkaslardan anadoluya uzanan bir göç öyküsü: mersin atlılar köyü içinde (373-401).İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Basım ve Yayım Merkezi. Erol, K. (2012). Tarih-edebiyat ilişkisi ve tarihi romanların tarih öğretimine katkısı. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 1(2), 59-70. http://atese-militer.nedir.orgadresinden 14.12.2015 tarihinde erişilmiştir. http://osmanlicaturkce.net/98110/serpusadresinden 14.12.2015 tarihinde erişilmiştir. İnan, S. (2014). Sosyal bilgiler eğitimi: nedir, ne zaman ve neden? S. İnan (Ed.), Öğretmenler ve Öğretmen Adayları İçin Sosyal bilgiler Eğitimine Giriş Kavramlar, Yaklaşımlar, Etkinlikleriçinde (1-21), Ankara: Anı Yayıncılık. İpekliler, M. (2010). Anılarda 12 eylül dönemi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara. Kal, N. (2003). Atatürk’le yaşananlar: anılar. Ankara: TC Ziraat Bankası Kültür Yayınları. Karabıyık, E. Ü. (2014). 5.sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Ankara: Evren. Karasoy, Y., Yavuz, O., Kayasandık, A.& Direkci, B. (2004). Uygulamalı türk dili ve kompozisyon bilgileri. Konya: Tablet. Karatay, H. (2011). Karakter eğitiminde edebi eserlerin kullanımı. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6(1), 1398-1412. Kaymakçı, S. (2013). Sosyal bilgiler ders kitaplarında sözlü ve yazılı edebi türlerin kullanım durumu. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 230-255. Kavcar, C. (1999). Edebiyat ve eğitim, Ankara: Engin Yayınevi. McCall, A. L. (2010). Teaching powerful social studies ideas through literature circles. The Social Studies, 101(4), 152-159. McGowan, T. &Guzzetti, B. (1991). Edebiyat temelli sosyal bilgiler öğretimi. (Çev. Ahmet Doğanay), Türkoloji Araştırma Merkezi’ninhttp://turkoloji.cu.edu.tr/GENEL/doganay_01. pdfweb sitesinden 09.12.2015 tarihinde alınmıştır. MEB. (2005). Sosyal bilgiler 6. ve 7. sınıf sosyal bilgiler programı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü. MEB. (2011). 6.sınıf sosyal bilgiler öğrenci çalışma kitabı. Ankara:Saray Yayıncılık. Onur, B. (2007). Çocuk tarih ve toplum. Ankara: İmge Yayıncılık. Otluoğlu, R. (2001). İlköğretim okulu 5. sınıf sosyal bilgiler öğretiminde yazılı edebiyat ürünlerinin ders aracı olarak kullanmanın duyuşsal davranış özelliklerini kazanmaya etkisi, Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Oğuzkan, A. F. (2001). Çocuk edebiyatı, Ankara: Anı Yayınları. Önal, S. (2007). Tuğgeneral ziya yergökün anıları sarıkamıştan esarete (1915-1920). İstanbul: Remzi Yayınevi. Öztürk, A. (2002). Tarih öğretiminde tarihi romanların kullanılması, Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Anılarla Sosyal Bilgiler Öğre mi 253 Öztürk, B. (2011). Tanzimat yazarlarına göre hatırat türü. Türklük Bilimi AraştırmalarıTÜBAR, 19, 303-317. Öztürk, C. & Deveci, H. (2011). Farklı ülkelerin sosyal bilgiler öğretim programlarının değerlendirilmesi. C. Öztürk ve H. Deveci (Ed.), Farklı Ülkelerin Sosyal bilgiler Öğretim Programları, içinde (1-40), Ankara: Pegem Yayıncılık. Öztürk, C. & Otluoğlu, R. (2002). Sosyal bilgiler öğretiminde yazılı edebiyat ürünlerini ders aracı olarak kullanmanın duyuşsal davranış özelliklerini kazanmaya etkisi. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 15, 173-182. Sarıca, S. & Gündüz, M. (1995). Güzel konuşma, yazma (kompozisyon). İstanbul: Fil. Segers, R. T. (1997). Inventing a future for literary studies: research end teaching on cultural identity. Journal of Literary Studies, 13(3-4), 263-283. Şehsuvaroğlu, H. (1953). Asırlar boyunca istanbul. Cumhuriyet Gazetesi tarafından basılmıştır. Şimşek, A. (2006). Türkiye’deki sosyal bilgiler öğretimi alanı çocuk edebiyatı ürünlerinden yararlanma bağlamında çağdaş dünyanın neresindedir? II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu, Eylül 2006, Ankara. Şimşek, A. (2014). Sosyal bilgiler derslerinde bir öğretim materyali olarak edebi ürünler. M. Safran (Ed.), Sosyal bilgiler Öğretimi, içinde (89-412), Ankara: Pegem Yayıncılık. TDK, (1994). Türk dil kurumu okul sözlüğü. Ankara: Türk Tarih Kurumu. Tekgöz, M. (2005). İlköğretim 7. Sınıf sosyal bilgiler dersinde edebiyat temelli öğretim yönteminin öğrencilerin akademik başarısına ve kalıcılığına etkisi, Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana. Tekışık, H. H. (1969), Yeni İlkokul programına göre sosyal bilgiler öğretim yöntemi, Ankara: Rehber Yayınevi. Tekten, Z. (2015). 6.sınıf sosyal bilgiler öğrenci çalışma kitabı. Ankara: Yakınçağ Yayınevi. Tüysüz, S. & Yıldırım, Ş. (2015a). 7.sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Ankara: Tuna Yayınevi. Tüysüz, S. & Yıldırım, Ş. (2015b). 7.sınıf sosyal bilgiler öğrenci çalışma kitabı. Ankara: Tuna Yayınevi. Yeşilbursa, C. C., Sabancı, O. & Hamarat, E. (2013). Sosyal bilgiler ders kitaplarında edebi ürünlerin kullanımı, B. Akbaba (Ed.), Konu Alanı Ders Kitap İnceleme Kılavuzu Sosyal bilgiler, içinde (146-207), Ankara: Pegem Yayıncılık. Yiğit, Ö. (2007). Öyküleştirme yönteminin sosyal bilgiler dersine yönelik öğrenci tutumuna etkisi. III. Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi, 18-20 Haziran, Adana. Yiğit, Ö. & Erdoğan, T. (2008). Sosyal bilgiler dersinde uygulanan öyküleştirme yönteminin ilköğretim 6.sınıf öğrencilerinin yaratıcı düşünme düzeylerine etkisi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(3), 399-416. Yücel, H. A. (2007). Geçtiğim günlerden. İstanbul: İletişim. 254 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Yrd. Doç. Dr. Özlem ULU KALIN 1981 yılında Artvin’de doğdu. İlk, orta ve lise öğrenimini burada tamamladı. 1999-2003 yılları arasında Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Sosyal bilgiler Öğretmenliği ABD programından mezun oldu. 2007 yılında Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilgiler Eğitimi’nde yüksek lisans, 2011 yılında aynı üniversitede Eğitim Bilimleri Enstitüsü’nde doktora eğitimini tamamladı. 2006 yılında KTÜ Artvin Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü’nde araştırma görevlisi olarak göreve başladı. Halen Artvin Çoruh Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Ana Bilim Dalında öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır. Orta derecede İngilizce bilgisine sahiptir. Evlidir, Özgür ve Barış adında iki erkek çocuğa sahiptir. Arş. Gör. Arcan AYDEMİR 1990 yılında Artvin’de doğdu. İlk ve ortaöğrenimini Artvin’de tamamladı. 2008 yılında Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği programını kazandı ve 2012 yılında bu bölümden mezun oldu. 2012 yılında Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Sosyal Bilgiler Eğitimi Anabilim Dalı’nda yüksek lisans eğitimine başladı ve 2014 yılında yüksek lisans eğitimini tamamladı. 2014 yılında Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Sosyal Bilgiler Eğitimi Anabilim Dalı’nda doktora öğrenimine başladı ve Tübitak’ın Genel Yurt İçi Doktora Burs Programı’ndan yararlanma hakkı kazandı. 2014 yılında Artvin Çoruh Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Eğitimi Anabilim Dalı’na araştırma görevlisi olarak atandı. Halen doktora çalışmalarına devam etmektedir. 10. BÖLÜM ARGÜMANTASYON TEKNİĞİYLE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ* Yrd. Doç. Dr. Sibel OĞUZ* Kastamonu Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler Eğitimi ABD Fatıma Betül DEMİR Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler Eğitimi ABD Özet 2005 yılından itibaren yapılandırmacı yaklaşım içerisinde düzenlenen sosyal bilgiler öğretim programı, bireyin kendini gerçekleştirmesine yardımcı olma ve karşılaştıkları sorunlara yönelik kullanmaları gereken becerileri aktarmaktadır. Özellikle görsel kanıt kullanma, basılı ve görsel kaynakları kullanma ve değerlendirme (5 N 1 K Formülü), bilimsel genelleme yapma, harita okuma ve atlas kullanma, araştırma, çıkarımda bulunma, tarihsel olguları ve yorumları ayırt etme, problem çözme becerileri doğrudan verilmesi gereken beceriler arasındadır. Öğrencilerin akıl yürütmesini, bilimsel etkinliklere katılıp ezberden uzaklaşmasını ve öğrencinin aktif katılımını sağlayan modellerden biri de argü* 23-25 Nisan 2015 tarihleri arasında düzenlenen “IV. Uluslararası Sosyal Bilgiler Eğitimi Sempozyumu”nda sunulan “Sosyal Bilgiler Öğretim Programının ve Ders Kitabının Toulmin Argüman Modeline Göre Değerlendirilmesi” başlıklı bildiri olarak sunulmuştur. 284 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Kaynakça Aldağ, H. (2006).Toulmin tartışma modeli, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(1),13-34. Aldağ, H. (2005). Düşünme aracı olarak metinsel ve metinsel-grafiksel tartışma yazılımının tartışma becerilerinin geliştirilmesine etkisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü. Aktamış H., Hiğde, E.(2015). Fen Eğitiminde kullanılan argümantasyon modellerinin değerlendirilmesi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi(35), 136 -172. Aslan, S. (2014). Analysis of students’ written scientific argument generate and evaluation skills, Journal of Theory and Practice in Education / Eğitimde Kuram ve Uygulama Articles / Makaleler - 2014, 10(1): 41-74. Demircioğlu, T.(2011). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının labaratuvar eğitiminde argüman temelli sorgulamanın etkisinin incelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana. Driver, R., Newton, P., & Osborne, J. (2000). Establishing the norms of scientific argumentation in classrooms. Science Education, 84, 287-312. Erduran, S., Osborne, J., ve Simon, S. (2004). Enhancing the quality of argumentation in school science. Journal of Research in Science Teaching, 41(10), 994-1020. Aslan, S. (2014). Analysis of students’ written scientific argument generate and evaluation skills, Journal of Theory and Practice in Education / Eğitimde Kuram ve Uygulama Articles / Makaleler - 2014, 10(1): 41-74. Jimenex-Aleixandre, M. P. , Rodriguez, A.B. & Duschl, R. (2000). “Doing the lesson” or “Doing science”: argument in High School Genetics. Science Education, 84, 757-792. Kabataş- Memiş, E. (2014). İlköğretim öğrencilerinin argümantasyon tabanlı bilim öğrenme yaklaşımı uygulamalarına ilişkin görüşleri, Kastamonu Eğitim Dergisi 22(2), 401-418. Kaya, O.N. ve Kılıç, Z.(2008). Etkin bir fen öğretimi için tartışmacı söylev, Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(9), 89-100. Konstantinidou, A. & Macagno, F. (2013). Understanding students’ reasoning: argumentation schemes as an ınterpretation methodin science education, Sci&Educ (22),1069-1087. Komisyon(2014). İlköğretim 5 sosyal bilgiler ders kitabı, Ankara: Evren yayınları. http://www. meb.gov.tr/2014-2015-egitim-ogretim-yilinda-okutulacak-ilk-ve-orta-ogretim-derskitaplari/duyuru/7013.25.11.2015 tarihinde erişildi. Lawson, A. (2003). The nature and development of hypothetico-predictive argumentation with implications for science teaching. International Journal of Science Education, 25(11), 1387 – 1408. MEB, (2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 6-7. sınıflar öğretim programı ve kılavuzu, Ankara: MEB. MEB, (2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 4-5. sınıflar öğretim programı ve kılavuzu, Ankara: MEB. MEB.(2015a). İlköğretim 4 sosyal bilgiler ders kitabı ve öğrenci çalışma kitabı(1.kitap)(5.baskı). Ankara: devlet kitapları müdürlüğü. http://www.meb.gov.tr/2014-2015-egitim-ogretimyilinda-okutulacak-ilk-ve-orta-ogretim-ders-kitaplari/duyuru/7013.25.11.2015 tarihinde erişildi. Argümantasyon Tekniğiyle Sosyal Bilgiler Öğre mi 285 MEB.(2015b). İlköğretim 6 sosyal bilgiler ders kitabı ve öğrenci çalışma kitabı(1.kitap)(5.baskı). Ankara: devlet kitapları müdürlüğü. http://www.meb.gov.tr/2014-2015-egitim-ogretimyilinda-okutulacak-ilk-ve-orta-ogretim-ders-kitaplari/duyuru/7013.25.11.2015 tarihinde erişildi. MEB.(2015c). İlköğretim 7 sosyal bilgiler ders kitabı ve öğrenci çalışma kitabı(1.kitap)(5.baskı). Ankara: devlet kitapları müdürlüğü. http://www.meb.gov.tr/2014-2015-egitim-ogretimyilinda-okutulacak-ilk-ve-orta-ogretim-ders-kitaplari/duyuru/7013.28.11.2015 tarihinde erişildi. Sampson, V. & Gleim, L. (2009). Argument- Driven inquiry to promote the understanding of important concepts& practices in biology. The American Biology Teacher, 71(8), 465-472 http://web.b.ebscohost.com/ehost/pdfviewer/pdfviewer?vid=3&sid=2ac0326f-b2a6-45f3bff2-c3a6a0bd14af%40sessionmgr110&hid=118 adresinden 09.06.2015 tarihinde erişildi. Soysal, Y. (2012). Sosyobilimsel argümantasyon kalitesine alan bilgisi düzeyinin etkisi: Genetiği değiştirilmiş organizmalar, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu. Şimşek, U.(2015). Okul dışı sosyal bilgiler öğretiminde tarihsel şehitlik, anıt ve mezarların kullanımı, A.Şimşek ve S.Kaymakçı(Ed.), Okul dışı sosyal bilgiler öğretimi(225-233).Ankara: PegemA. Şimşek A.ve Kaymakçı S.(2015). Okul dışı sosyal Bilgiler öğretiminin amaç ve kapsamı, A.Şimşek ve S.Kaymakçı(Ed.), Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretimi(1-11).Ankara: PegemA. Toulmin, S. (2003). The Uses of argument.Cambridge, UK: Cambridge University Press. Tümay, H. (2008). Argümantasyon Odaklı Kimya Öğretimi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü, Ankara. Tümay, H. ve Köseoğlu, F. (2010). Bilimde Argümantasyona Odaklanan Etkinliklerle Kimya Öğretmen Adaylarının Bilimin Doğası Hakkındaki Anlayışlarını Geliştirme, GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 30, Sayı 3 (2010) 859-876. Verheij, B. (2005). Evaluating arguments based on toulmin’s scheme.19:347-371. Yeşildağ Hasançebi, F., ve Günel, M.,(20013). Argümantasyon tabanlı bilim öğrenme yaklaşımının dezavantajlı öğrencilerin fen bilgisi başarılarına etkisi, Elementary Education Online, 12(4), 1056‐1073. Yıldırır, H. E. (2013). Sınıf ortamında argümantasyona dayalı öğreneme ortamının değerlendirilmesi: Deneyimli kimya öğretmenleri ile kimya öğretmen adaylarına ilişkin durum çalışması, Yayınlanmamış Doktora tezi, Balıkesir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir. Zarebski, Z.,(2009). Toulmin’s model of argument and the “logic” of scientific discovery, studuents in logic, Grammar And Rhetoric,16(29),267-283. http://www.hurriyet.com.tr/33-dernekten-cocuklari-hapsetmeyin-cagrisi-40015284.28. 11.2015 tarihinde erişildi. http://arsiv.ozgurdusuncehareketi.org/ 02.12.2015 tarihinde erişildi. http://ozelogretimyontemleri3.blogspot.nl/2012/12/grup-ad-olusturmaclk-ve-bilgisayar.html 02.12.2015 tarihinde erişildi. 286 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Yrd. Doç. Dr. Sibel OĞUZ 1983 yılında Kahramanmaraş’ ta doğan Sibel Oğuz, 2001 yılında Sinop Anadolu Öğretmen Lisesi’ den mezun oldu. 2005 yılında Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğitim Fakültesi Sosyal bilgiler Öğretmenliği bölümünden mezun olan Oğuz, aynı yıl üniversitenin Eğitim Bilimleri Enstitüsü Sosyal Bilgiler Eğitimi alnında 2008 yılında yüksek lisans, 2013 yılında doktora eğitimini tamamladı. 2010 yılında Kastamonu Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Anabilim Dalında araştırma görevlisi olarak başladı. 2013 yılında aynı üniversitede yardımcı doçent olan Oğuz, halen çalışmalarına aynı üniversitede devam etmektedir. İlgilendiği eğitim ve çalışma alanları arasında sosyal bilgiler eğitimi, çocuk hakları ve sosyal bilgiler eğitiminde teknoloji kullanımı yer almaktadır. Fatıma Betül DEMİR 1989 yılında Kastamonu’ da doğan Demir, ilkokul, ortaokul ve lise eğitimini Kastamonu’ da tamamladı. 2009 yılında Selçuk Üniversitesini Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Sosyal bilgiler Öğretmenliği bölümüne başladı ve 2013 yılında Necmeddin Erbakan Üniversitesinden mezun oldu. 2014 yılında Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilgiler Eğitimi alnında yüksek lisansa başladı ve halen devam etmektedir. Demir, sosyal bilgiler eğitimi ve argümantasyon konularıyla ilgilenmektedir. 11. BÖLÜM EZGİLERLE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Yrd. Doç. Dr. Özlem ULU KALIN Artvin Çoruh Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Eğitimi ABD Özet Sosyal Bilgiler dersi ilkokul 4. Sınıf ve ortaokul 5, 6 ve 7. Sınıflarda sarmal yaklaşım doğrultusunda etkili ve sorumlu Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı yetiştirmek amacıyla tasarlanmış bir derstir. Sosyal Bilgiler ünitelerinde; tarih, coğrafya, felsefe, ekonomi, mantık, sosyoloji, antropoloji, psikoloji, siyaset bilimi ve hukuk gibi sosyal bilimler ve insan hakları ve vatandaşlık bilgisi konuları toplulaştırılmış olarak ele alınır. Konular işlenirken her birisi ayrı ayrı değil bir bütün halinde verilmelidir. Uygulamalı alan bilgisine yönelik olmayan bu bilim dalları ile ilgili konularda öğrencilerin dikkatini sürekli canlı ve yüksek tutabilmek için öğretim yöntem ve teknikleri ile öğretim teknik ve materyallerini çok iyi kullanabilmek gereklidir. Öğretimin ilkelerinden biri olan somuttan soyuta ilkesi Sosyal Bilgiler öğretiminde önemli bir yere sahiptir. Öğrenilecek olan bilgiler ne kadar çok duyu organına hitap edilecek şekilde somutlaştırılırsa öğrenme de o kadar hızlı ve kalıcı olacaktır. Ruhun gıdası olarak bilinen müzik, herkese hitap edebilen, insanı canlandıran ve ilgisini yüksek tutan bir özelliğe sahiptir. Sosyal Bilgiler eğitimcileri sosyal bilimlerden besledikleri konularına uygun müziksel ezgileri derslerinde kullanırlarsa dersleri daha eğlenceli ve kalıcı hale gelecektir. Çalışmada Sosyal Bilgiler Öğretim Programında ve mevcut ders kitaplarında kullanılan ezgi örnekleri sunulmuş; ayrıca yol gösterici olabilmesi bakımından bazı Sosyal Bilgiler konularında kullanılabilecek ezgisel etkinliklere yer verilmiştir. Ezgilerle Sosyal Bilgiler Öğre mi 323 Kaynakça Akay, A. S. (2006), Somut olmayan kültürel mirasın tarih araştırmalarında kaynak olma özelliği, Milli Folklor Dergisi, 18(70), 38-58. Alakuş, A. O. (2004). Kültür Kavramı Tanımlamalarına İlişkin Bir Analiz. Milli Eğitim Dergisi, 164. Bakırcıoğlu, R. (2012). Ansiklopedik eğitim ve psikoloji sözlüğü, Ankara: Anı Yayıncılık. Başdoğan, Ü. (2014). İlköğretim sosyal bilgiler 4 ders ve çalışma kitabı 1. kitap, Ankara: Evrensel İletişim Yayınları. Başol, S., Ünal, F., Azer, H., Yıldız, A. ve Evirgen, Ö. F. (2014a), İlköğretim sosyal bilgiler 5 ders kitabı, İstanbul: MEB Devlet Kitapları. Başol, S., Ünal, F., Azer, H., Yıldız, A. ve Evirgen, Ö. F. (2014b), İlköğretim sosyal bilgiler 5 öğrenci çalışma kitabı, İstanbul: MEB Devlet Kitapları. Birbiçer, B. (2015). İlköğretim sosyal bilgiler 4 ders kitabı öğrenci çalışma kitabı, Ankara: Dikey Yayıncılık. Bölücek, B. (2008). Sosyal bilgiler öğretiminde türkülerden yararlanmanın öğrencilerin akademik başarısına etkisi. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Bölücek, B. (2010). Sosyal bilgiler öğretiminde türkülerin yeri ve önemi, Türk Yurdu, 99(269). Çangal, Ö. (2012). Yabancılara türkçe öğretiminde kültür taşıyıcısı olarak türküler, Gazi Üniversitesi Türkçe Araştırmaları Akademik Öğrenci Dergisi, 2(2), 9-20. Çetin, A. (2008). 6. sınıf yeni sosyal bilgiler ders kitabının (2005) öğretmen görüşlerine göre incelenip değerlendirilmesi. Yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon. Çelikkaya, T. (2013). Sosyal bilgiler öğretiminde araç-gereç ve materyal kullanımının önemi. Sever, R. ve Koçoğlu, E. (Ed.) Sosyal Bilgiler Öğretiminde Eğitim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı içinde (s.39-68). Ankara: Pegem Akademi. Deveci, H. (2009). Sosyal bilgiler dersinde kültürsen yararlanma: öğretmen adaylarının kültür portfolyalarının incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(28), 001-019. Fidan, S. (2011). Sözlü kültür-sözlü tarih ilişkisi bağlamında niş türküleri, Turkish StudiesInternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6(4), 139-148. Gökkaya, K. (2003). Sosyal bilgilere giriş. C. Şahin (Ed.). Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu sosyal bilgiler içinde (7-29). Ankara: Gündüz Eğitim Yayıncılık. Görsev, A. ve Yiğit, E. Ö. (2007). Sosyal bilgiler öğretiminde müzikten yararlanmanın öğrencilerin derse yönelik tutumlarına etkisi, III. Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi, 18-20 Haziran 2007, Adana. Gülüm, K. ve Ulusoy, K. (2008). Sosyal bilgiler dersinde göç konusunun işlenişinde halk türkülerinin kullanılması (örnek bir çalışma), Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7(26), 112-127. Güvenç, B. (1984). İnsan ve kültür. İstanbul: Remzi Kitabevi. 324 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Karabıyık, E. Ü. (2014a). İlköğretim 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı, Ankara: Evren Yayıncılık ve Basım San. Tic. A.Ş. Karabıyık, E. Ü. (2014b). İlköğretim 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı, Ankara: Evren Yayıncılık ve Basım San. Tic. A.Ş. Karabıyık, E. Ü. (2014c). İlköğretim 6. sınıf sosyal bilgiler öğrenci çalışma kitabı, Ankara: Evren Yayıncılık ve Basım San. Tic. A.Ş. Karabıyık, E. Ü. (2014d). İlköğretim 7. sınıf sosyal bilgiler öğrenci çalışma kitabı, Ankara: Evren Yayıncılık ve Basım San. Tic. A.Ş. Karabıyık, E. Ü. (2015a). İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı, Ankara: Evren Yayıncılık ve Basım San. Tic. A.Ş. Karabıyık, E. Ü. (2015b). İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler çalışma kitabı, Ankara: Evren Yayıncılık ve Basım San. Tic. A.Ş. Karataş, H. (2014). Geleneğin kuşaklara aktarımı bağlamında bir çatalzeytin düğün türküsü: “dünür ağa”, Milli Folklor, 26(101), 138-148. Kaymakcı, S. (2013). Sosyal bilgiler ders kitaplarında sözlü ve yazılı edebi türleerin kullanım durumu, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 230-255. Kınık, M. (2011). Türk halk müziği kültüründe birleştirici unsur olarak hüseyni dizisi ve hüseyni türküler, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 455-469. Komisyon, (2015a). İlköğretim 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı, İstanbul: MEB Devlet Kitapları. Komisyon, (2015b). İlköğretim 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı, İstanbul: MEB Devlet Kitapları. McGowan, T. (2003). Edebiyat temelli sosyal bilgiler öğretimi, (A. Doğanay, Çev.) Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(11), 35-44. MEB, (2005a). İlköğretim sosyal bilgiler dersi öğretim programı ve kılavuzu (4-5. sınıflar), Ankara: Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı. MEB, (2005b). İlköğretim sosyal bilgiler 6-7. sınıf programı, Ankara: Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı. MEB, (2006). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 6. sınıf öğretim programı ve kılavuzu, Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü. Melanlıoğlu, D. (2008). Kültür aktarımı açısından türkçe öğretim programları. Eğitim ve Bilim, 33(150), 64-73. Mirzaoğlu-Sıvacı, F. G. (2005). Türkülerde mitolojik unsurlar, Türkbilig, 10, 34-53. Mutluay, R. (1977). 100 soruda edebiyat bilgiler, İstanbul: Gerçek Yayınevi. Otluoğlu, R. (2001). İlköğretim okulu 5. sınıf sosyal bilgiler öğretiminde yazılı edebşyat ürünlerini ders aracı olarak kullanmanın duyuşsal davranış özelliklerini kazanmaya etkisi, Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Otluoğlu, R. ve Öztürk, C. (2002). Sosyal bilgiler öğretiminde edebi ürünler, Ankara: PegamA Yayıncılık. Ezgilerle Sosyal Bilgiler Öğre mi 325 Ökten, C. E. ve Kavanoz, S. (2014). Yabancı dil olarak türkçe öğretimini hedefleyen ders kitaplarında kültür aktarımı. International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(3), 845-862. Özensoy, A. U. (2014a). İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı, Ankara: Harf Yayıncılık. Özensoy, A. U. (2014b). İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler çalışma kitabı, Ankara: Harf Yayıncılık. Öztürk, C. (2005). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: Pegem A Yayıncılık. Öztürk, C., Coşkun Keskin, S. ve Otluoğlu, R. (2012). Sosyal bilgiler öğretiminde edebi ürünler ve yazılı materyaller, PegemA Yayıncılık, Ankara. Safran, M. (Ed.). (2009). Sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: Pegem A Yayıncılık. Sönmez, V. (2005). Hayat ve sosyal bilgiler öğretimi öğretmen kılavuzu. Ankara: Anı Yayıncılık. Tekerek, N., Kaya, N., Alıç, M. D. Yılbat, B., Yıldırım, T. Koyuncu, M. vd. (2005). İlköğretim sosyal bilgiler 4 ders kitabı, İstanbul: Devlet Kitapları. Tekgöz, M. (2005). İlköğretim 7. sınıf sosyal bilgiler dersinde edebiyat temelli öğretim yönteminin öğrencilerin akademik başarısına ve kalıcılığına etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana. Tekşan, K. (2010). Kültür aktarımında yazılı anlatımın rolü, TÜBAR, XXVII, 598-619. Tekten, Z. (2015). İlköğretim 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı, Ankara: Yakın Çağ Yayınları. Tezcan, M. (1997). Kültürel antropoloji, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı. Tezgel, E. (2006). Yeni ilköğretim sosyal bilgiler dersi öğretim programında insan hakları ve değer eğitimi, II. Uygulamalı Etik Kongresi, ODTÜ. Tüysüz, S. ve Yıldırım, Ş. (2015). İlköğretim 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı, Ankara: Tuna Matbaacılık Sa. Ve Tic. A.Ş. Uygun, M. N. (2014). Kütahya’nın pınarları (vehbi) türküsü ve yaşanmış öyküsü, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Kütahya Özel Sayısı Kasım, 93-96. Wells, C. (1971). Sosyal Antropoloji Açısından İnsan ve Dünyası. (B. Güvenç Çev.) İstanbul: Remzi Kitabevi. Veyis, S. (1971). Etnoloji sözlüğü, Ankara: A.Ü.D.T.C.F. Yayınları, Yayın No:200. Yapıcı, H. (2015). Sosyal bilgiler öğretimi üzerine bir bibliyografya denemesi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, Nisan, 346-364. 326 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Yrd. Doç. Dr. Özlem ULU KALIN 1981 yılında Artvin’de doğdu. İlk, orta ve lise öğrenimini burada tamamladı. 1999-2003 yılları arasında Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği ABD programından mezun oldu. 2007 yılında Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilgiler Eğitimi’nde yüksek lisans, 2011 yılında aynı üniversitede Eğitim Bilimleri Enstitüsü’nde doktora eğitimini tamamladı. 2006 yılında KTÜ Artvin Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü’nde araştırma görevlisi olarak göreve başladı. Halen Artvin Çoruh Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Ana Bilim Dalında öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır. Orta derecede İngilizce bilgisine sahiptir. Evlidir, Özgür ve Barış adında iki erkek çocuğa sahiptir. 12. BÖLÜM YENİ BİR ÖĞRENME ORTAMI OLARAK ARTIRILMIŞ GERÇEKLİK UYGULAMALARIYLA SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Yrd. Doç. Dr. Erol KOÇOĞLU İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler Eğitimi ABD Arş. Gör. İlyas AKKUŞ İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü Arş. Gör. Uğur ÖZHAN İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü Özet İçinde yaşadığımız bilgi çağında teknoloji çok hızlı bir şekilde gelişmektedir. Bu durumun eğitim alanında birçok yansıması olmuş ve eğitim alanında kullanılabilecek birçok teknoloji geliştirilmiştir. Bu teknolojilerden bir tanesi de artırılmış gerçeklik teknolojisidir. Artırılmış gerçeklik gerçek ortam ile sanal ortamdaki modellerin birleştirilerek oluşturulduğu ve kullanıcılara etkileşimli olarak zenginleştirilmiş içerik sunan bir teknoloji olarak tanımlanmaktadır. AG, gerçek dünya ile dijital ortamda üretilen video, animasyon, 3 boyutlu model, ses, grafik ve GPS konum bilgisi gibi medya ve verilerin birleşimini sağlayan yenilikçi bir teknoloji- 350 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Kaynakça Abdüsselam, M. S. (2014). Öğretmen ve Öğrenci Görüşleri: 11. Sınıf Manyetizma Konusu Örneği. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 4(1), 59-74. Abdüsselam, M. S., Karal, H. (2012). Fizik öğretiminde artırılmış gerçeklik ortamlarının öğrenci akademik başarısı üzerine etkisi: 11. Sınıf manyetizma konusu örneği. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(4), 170-181. Abdüsselam, M. S., Karal, H.(2015). Artırılmış Gerçeklik, Eğitim Teknolojileri Okumaları, ISBN: 978- 605- 318- 126- 2, 149 – 170. Arvanitis, T. N., Petrou, A., Knight, J. F., Savas, S., Sotiriou, S., Gargalakos, M., vd. (2007). Human factors and qualitative pedagogical evaluation of a mobile augmented reality system for science education used by learners with physical disabilities. Personal and Ubiquitous Computing, 13(3), 243–250. Augmented Reality by PhillyHistory (2011), 02/02/2016 tarihinde www.azavea.com/index.php/ download_file/view/655/ adresinden erişilmiştir. Azuma, R. (2004, August). Overview of augmented reality. In ACM SIGGRAPH 2004 Course Notes (p. 26). ACM. Azuma, R. T. (1997). A survey of augmented reality. Presence, 6(4), 355-385. Azuma, R. T. (1999). The challenge of making augmented reality work outdoors. Mixed reality: Merging real and virtual worlds, 379-390. Azuma, R. T. (2001). Augmented reality: Approaches and technical challenges. Fundamentals of wearable computers and augmented reality, 27-63. Azuma, R., Baillot, Y., Behringer, R., Feiner, S., Julier, S., MacIntyre, B. (2001). Recent advances in augmented reality. Computer Graphics and Applications, IEEE, 21(6), 34-47. Bayraktar, E., Kaleli, F. (2007). Sanal Gerçeklik ve Uygulama Alanları. Billinghurst, M., Duenser, A. (2012). Augmented reality in the classroom. Computer, (7), 56-63. Billinghurst, M., Kato, H. (2002). Collaborative augmented reality. Communications of the ACM, 45(7), 64-70. Billinghurst, M., Kato, H., Poupyrev, I. (2001). The magicbook-moving seamlessly between reality and virtuality. Computer Graphics and Applications, IEEE, 21(3), 6-8. Bostancı, E. (2011). Kültürel miras için zenginleştirilmiş gerçeklik uygulamaları. Pamukkale University Journal of Engineering Sciences, 17(3), 133-142. Bozkurt, A., Akalın, S. (2010). Matematik öğretiminde materyal geliştirmenin ve kullanımının yeri, önemi ve bu konuda öğretmenin rolü. Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 47-56. Bujak, K., Radu, I., Catrambone, C., MacIntyre, B., Zheng, R,, ve Golubski, G. (2013). A psychological perspective on augmented reality in the mathematics classroom. Computers and Education, 68, 536–544. Yenı ̇ Bı ̇r Öğrenme Ortamı Olarak Ar rılmış Gerçeklı ̇k Uygulamalarıyla Sosyal Bı ̇lgı ̇ler Öğre mi 351 Chen, Y. C. (2006, June). A study of comparing the use of augmented reality and physical models in chemistry education. In Proceedings of the 2006 ACM international conference on Virtual reality continuum and its applications (pp. 369-372). ACM. Cheng, K. H., Tsai, C. C. (2013). Affordances of augmented reality in science learning: Suggestions for future research. Journal of Science Education and Technology, 22(4), 449-462. Clark, R., Nguyen, F., Sweller, J. (2005). Efficiency in learning: Evidence-based guidelines to manage cognitive load: Pfeiffer. Sydney. Craig, A. B. (2013). Understanding augmented reality: Concepts and applications. Massachusetts: Morgan-Kaufmann Publishers. Damala, A., Cubaud, P., Bationo, A., Houlier, P., Marchal, I. (2008). Bridging the gap between the digital and the physical: design and evaluation of a mobile augmented reality guide for the museum visit. In Proceedings of the 3rd international conference on Digital Interactive Media in Entertainment and Arts (pp. 120-127). ACM. Dede, C., Salzman, M., Loftin, R. B., Ash, K. (1997). Using virtual reality technology to convey abstract scientific concepts. Learning the Sciences of the 21st Century: Research, Design, and Implementing Advanced Technology Learning Environments. Lawrence Erlbaum: Hillsdale, NJ. Dunleavy, M., Dede, C., ve Mitchell, R. (2009). Affordances and limitations of immersive participatory augmented reality simulations for teaching and learning. Journal of Science Education and Technology, 18(1), 7‐22. Grubert, J., Grasset, R. (2013). Augmented reality for Android application development. Packt Publishing, Birmingham, UK. Gün, E. (2014) Artırılmış Gerçeklik Uygulamalarının Öğrencilerin Uzamsal Yeteneklerine Etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara, Gazi Üniversitesi Gündüz, Ş., Emlek, B., Bozkurt, A. (2008). Computer Aided Teaching Trigonometry Using Dynamic Modeling in High School, IETC 2008, Eskişehir, Türkiye. Hanson, K., & Shelton, B. E. (2008). Design and development of virtual reality: analysis of challenges faced by educators. Journal of Educational Technology & Society, 11(1), 118-131. Heilig, M. L. (1962). Father of Virtual Reality. Morton L. Heilig (1926-1997): http://www. mortonheilig.com/ (Erişim Tarihi: 12.03.2012). i-Wow Atlas World. 02/01/2016 tarihinde http://mahei.es/iwowatlas.php?lang=en adresinden erişilmiştir. Ivanova, M., ve Ivanov, G. (2011). Enhancement of learning and teaching in computer graphics through marker augmented reality technology. International Journal on New Computer Architectures and their applications, 1(1), 176‐184. İbili, E. (2013) Geometri Dersi İçin Artırılmış Gerçeklik Materyallerinin Geliştirilmesi, Uygulanması ve Etkisinin Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara, Gazi Üniversitesi İncikabı, L., Kılıç, Ç. (2013). An Analysis of Primary School Students Conceptual Knowledge of Geometric Solids. Journal of Theoretical Educational Science, 6(3), 343-358. 352 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Kaufmann, H., ve Schmalstieg, D. (2003). Mathematics and geometry education with collaborative augmented reality. Computers and Graphics, 27(3), 339–345. Kerawalla, L., Luckin, R., Seljeflot, S., Woolard, A. (2006). Making it real: Exploring the potential of augmented reality for teaching primary school science. Virtual Reality, 10 (3-4), 163-174. Kirner, T. G., Reis, F.M.V., ve Kirner, C. (2012). Development of an interactive book with augmented reality for teaching and learning geometric shapes. Information Systems and Technologies (CISTI), 2012 7th Iberian Conference on 1‐6., Madrid, Spain, 20‐23 June 2012 Klopfer, E., Squire, K. (2008). Environmental Detectives—the development of an augmented reality platform for environmental simulations. Educational Technology Research and Development, 56(2), 203-228. Klopfer, E., Yoon, S. (2004). Developing games and simulations for today and tomorrow’s tech savvy youth. TechTrends, 49(3), 33-41. Kozma, R. B., Anderson, R. E. (2002). Qualitative case studies of innovative pedagogical practices using ICT. Journal of computer assisted learning, 18(4), 387-394. Köroğlu, O. (2012). En yaygın iletişim ortamında artırılmış gerçeklik uygulamaları, XVII. Türkiye’de İnternet Konferansı. Krueger, Myron, W. (1991). Artificial Reality II. Reading: Addison-Wesley. Küçük, S. (2015) Mobil Artırılmış Gerçeklikle Anatomi Öğreniminin Tıp Öğrencilerinin Akademik Başarıları İle Bilişsel Yüklerine Etkisi Ve Öğrencilerin Uygulamaya Yönelik Görüşleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Erzurum, Atatürk Üniversitesi Küçük, S., Yılmaz, R. M., & Göktaş, Y. (2014). İngilizce Öğreniminde Artırılmış Gerçeklik: Öğrencilerin Başarı, Tutum ve Bilişsel Yük Düzeyleri. Eğitim ve Bilim, 39(176), 393-404. Lai, Y. S., & Hsu, J. M. (2011). Development trend analysis of augmented reality system in educational applications. In Electrical and Control Engineering (ICECE), 2011 International Conference on (pp. 6527-6531). IEEE. Lee, K. (2012). Augmented reality in education and training. TechTrends, 56(2), 13-21. Luckin, R., Fraser, D. S. (2011). Limitless or pointless? An evaluation of augmented reality technology in the school and home. International Journal of Technology Enhanced Learning, 3(5), 510-524. Mann, S., Fung, J., Aimone, C., Sehgal, A., Chen, D. (2005). Designing EyeTap digital eyeglasses for continuous lifelong capture and sharing of personal experiences. Alt. Chi, Proc. CHI 2005. Martin, S., Diaz, G., Sancristobal, E., Gil, R., Castro, M., Peire, J. (2011). New technology trends in education: seven years of forecasts and convergence. Computers & Education, 57(3), 1893–1906. http://dx.doi.org/10.1016/j.compedu.2011.04.003. Milgram, P., Kishino, F. (1994). A taxonomy of mixed reality visual displays. IEICE TRANSACTIONS on Information and Systems, 77(12), 1321-1329. Oh, S., Woo, W. (2008). ARGarden: Augmented edutainment system with a learning companion. In Transactions on edutainment I (pp. 40-50). Springer Berlin Heidelberg. Yenı ̇ Bı ̇r Öğrenme Ortamı Olarak Ar rılmış Gerçeklı ̇k Uygulamalarıyla Sosyal Bı ̇lgı ̇ler Öğre mi 353 Ozer, N., Erdem, A. T., Ercan, A. O., Erdem, C. E. (2012, April). Inertial sensor fusion for 3D camera tracking. In Signal Processing and Communications Applications Conference (SIU), 2012 20th (pp. 1-4). IEEE. Özarslan, Y. (2011). Öğrenen içerik etkileşiminin genişletilmiş gerçeklik ile zenginleştirilmesi. 5. International Computer & Instructional Technologies Symposium (ICITS 2011), Fırat Üniversitesi, Elazığ. Özarslan, Y. (2013). Genişletilmiş gerçeklik ile zenginleştirilmiş öğrenme materyallerinin öğrenen başarısı ve memnuniyeti üzerindeki etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Eskişehir, Anadolu Üniversitesi. Piaget, J. (1976). Piaget’s theory (pp. 11-23). Springer Berlin Heidelberg. Quarles, J., Lampotang, S., Fischler, I., Fishwick, P., Lok, B. (2008, March). A mixed reality approach for merging abstract and concrete knowledge. In Virtual Reality Conference, 2008. VR’08. IEEE (pp. 27-34). IEEE. Rosli H. Baharom, F. Harryizman, H. Ali A. Daud,Y. Haslina, M., Norida Muhd, D.(2010). Using augmented reality for supporting learning human anatomy in science subject for Malaysian primary school. Proceedings of Regional Conference on Knowledge Integration in ICT. Sandystation Project. 02/02/2016 tarihinde http://en.sandystation.cz/ adresinden erişilmiştir. Seo, J., Kim, N., & Kim, G. J. (2006). Designing interactions for augmented reality based educational contents. In Technologies for E-Learning and Digital Entertainment (pp. 11881197). Springer Berlin Heidelberg. Sever, R. (2015). Sosyal Bilgiler Mekânsal Öğrenme Ortamları ile İlgili Temel Kavramlar. Sosyal Bilgiler Eğitiminde Mekânsal Öğrenme Ortamları, (Ediörler: Sever, R., Koçoğlu, E.) Sayfa:1-15.Pegem Akademi. Ankara. Sever, R., Mazman, F., Yalçınkaya, E., (2009). Coğrafya Eğitiminde Kavram Haritaların Önemi. Atatürk Üniv. Sos Bil Enst. Der. Cilt.13. Sayı:2, Erzurum. Shelton, B. E., & Hedley, N. R. (2002). Using augmented reality for teaching earth-sun relationships to undergraduate geography students. In Augmented Reality Toolkit, The First IEEE International Workshop (pp. 8-pp). IEEE. Shumaker, R. (Ed.). (2013), Virtual, augmented and mixed reality: Systems and applications, 5th international conference, VAMR, Held as Part of HCI International, Las Vegas, NV, USA, July 21‐26, Proceedings, Part II. Solak, E., Çakır, E. (2015). Exploring the effect of materials designed with augmented reality on language learners’ vocabulary learning. Journal of Educators Online, 12(2). Somyürek, S. (2014). Öğretim Sürecinde Z Kuşağının Dikkatini Çekme: Artırılmış Gerçeklik. Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama, 4(1), 63-80. Taşkıran, A., Koral, E., Bozkurt, A. (2015) “Artırılmış Gerçeklik Uygulamasının Yabancı Dil Öğretiminde Kullanılması”. 17. Akademik Bilişim Sempozyumu 354 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Vlahakis, V., Karigiannis, J., Tsotros, M., Gounaris, M., Almeida, L., Stricker, D., Ioannidis, N. (2001, November). Archeoguide: first results of an augmented reality, mobile computing system in cultural heritage sites. In Virtual Reality, Archeology, and Cultural Heritage (pp. 131-140). Wang, F., Hannafin, M. J. (2005). Design-based research and technology-enhanced learning environments. Educational technology research and development, 53(4), 5-23. Wang, X. D. P. S., Dunston, P. S. (2007). Design, strategies, and issues towards an augmented reality-based construction training platform. Wang, X., Kim, M. J., Love, P. E., & Kang, S. C. (2013). Augmented Reality in built environment: Classification and implications for future research. Automation in Construction, 32, 1-13. Wojciechowski, R., Cellary, W. (2013). Evaluation of learners’ attitude toward learning in ARIES augmented reality environments. Computers & Education, 68, 570-585. Wu, H. K., Lee, S. W. Y., Chang, H. Y., Liang, J. C. (2013). Current status, opportunities and challenges of augmented reality in education. Computers & Education, 62, 41-49. Yılmaz, M. R. (2014) Artırılmış Gerçeklik Teknolojisiyle 3 Boyutlu Hikâye Canlandırmanın Hikâye Kurgulama Becerisine ve Yaratıcılığa Etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Erzurum, Atatürk Üniversitesi Yuen, S., Yaoyuneyong, G., Johnson, E. (2011). Augmented reality: An overview and five directions for AR in education. Journal of Educational Technology Development and Exchange, 4(1), 119-140. Zhou, Z., Cheok, A. D., Pan, J. (2004). 3D story cube: an interactive tangible user interface for storytelling with 3D graphics and audio. Personal and Ubiquitous Computing, 8(5), 374-376. Yenı ̇ Bı ̇r Öğrenme Ortamı Olarak Ar rılmış Gerçeklı ̇k Uygulamalarıyla Sosyal Bı ̇lgı ̇ler Öğre mi 355 Yrd. Doç. Dr. Erol KOÇOĞLU 1982 yılında Çemişgezek de doğan yazar ortaokul ve liseyi Elazığ’da tamamlamıştır. Lisans eğitimini 2000-2004 yılları arasında Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Bölümünden mezun olarak tamamlamıştır. 2006-2008 yılları arasında Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilgiler Eğitimi alanında tezli yüksek lisans programını; 2009-2013 yılları arasında Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sosyal Bilgiler Eğitimi alanında “ Sosyal Bilgiler Eğitiminde Karikatür Kullanımı” adlı doktora tezini hazırlayıp tamamlayarak mezun olmuştur. Koçoğlu, 2011 yılında Dicle Üniversitesi, Eğitim Fakültesinde Araştırma Görevlisi olarak 2013 yılında da Yrd. Doç. Dr. Olarak görev yapmıştır. Yazar 2014 Temmuz ayından itibaren Malatya İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Ana Bilim Dalı’nda öğretim üyesi olarak başladığı görevini halen devam ettirmektedir. Yazar evli olup, sosyal bilgiler eğitimi üzerine yazılmış birçok ulusal ve uluslararası makale ve çalışması bulunmaktadır. Arş. Gör. İlyas AKKUŞ 1990’da yılında Malatya’da doğdu. İlk, orta ve lise öğrenimini Malatya’da tamamladı. 2013 yılında Malatya İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi bölümünden lisans derecesini aldı. 2014 yılında İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi bölümünde Yüksek Lisans eğitimine başladı ve 2014 yılında yine aynı bölüme Araştırma Görevlisi atandı. Hala aynı bölümde yüksek lisans çalışmalarını yürütmektedir. Bunun yanında anabilim dalında bilimsel çalışmalar yapmaya devam etmektedir. Arş. Gör. Uğur ÖZHAN 1982’de yılında Malatya’da doğdu. İlk, orta ve lise öğrenimini Malatya’da tamamladı. 2005 yılında Malatya İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi bölümünden lisans derecesini aldı. 2012 yılında Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi bölümünde Yüksek Lisans derecesi aldı. 2010 yılından İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümünde araştırma görevlisi olarak çalışmaya başlamıştır. 2012 yılından beri Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Anabilim dalında doktora yapmaktadır. 13. BÖLÜM SINIF DIŞI ÖĞRETİM TEKNİKLERİYLE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Yrd. Doç. Dr. Gül TUNCEL Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği ABD Arş. Gör. Hacer DOLANBAY Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği ABD Özet Değişen ülke ve dünya koşullarında yaşama dair konularda problemleri çözebilen etkin vatandaşlar yetiştirmek sosyal bilgiler dersinin amaçlarından biridir. Toplumun etkin bir üyesi olabilmesi için kazanım ve beceriler sunan sosyal bilgiler dersi yaşamla doğrudan bağlantılı bir derstir. Yaşamla olan bağı ve etkileşimi göz önüne alındığında sosyal bilgilerin öğrenme öğretme süreçlerini sadece sınıfta değil okul dışında, sınıf dışı öğrenme kaynakları ve etkinlikleri ile sürdürmesi kaçınılmaz ve zorunlu bir hal almaktadır. Yapılandırmacı yaklaşım ile hazırlanan sosyal bilgiler programları da sınıf dışı öğretim teknikleriyle sosyal bilgiler öğretimini desteklemektedir. Doğa ve çevre eğitimi, coğrafi mekânlarda gezi ve gözlem, tarihi mekanlarda gezi ve gözlem, araştırma-inceleme gezisi ve sanal gezi alt başlıklarını kapsayan gezi ve gözlem, yerel tarih, sözlü tarih, proje temelli öğrenme ve medya araçlarıyla öğretim sosyal bilgiler dersi öğretimi için kullanılabilecek öğrencilerin zihinsel, duyuşsal ve psikomotor gelişimlerini önemli derecede etkiyecek sınıf dışı öğretim teknikleridir. Sınıf Dışı Öğre m Teknikleriyle Sosyal Bilgiler Öğre mi 413 Kaynakça Ada, S., Baysal, N.Z. & Kadıoğlu, H. (2009). “Projeye Dayalı Öğrenme Yaklaşımının Öğrencilerin Sosyal Bilgiler Dersine İlişkin Tutumlarına ve Görsel Sunu Uygulamalarına Etkisi”. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, C.10,S.3,89-96 Akçalı, A. & Aslan, E. (2012). “Tarih Öğretiminin İyileştirilmesi Yolunda Alternatif Bir Yaklaşım:Sözlü Tarih”. Kastamonu Eğitim Fakültesi Dergisi. C.20.S.2. s.669-688 Arıbaş, S. & Fırat, Ş. (2010). “İlköğretim 4. Sınıf Öğrencilerinin Sosyal Bilgiler Dersine Yönelik Akademik Başarıları Üzerinde Proje Tabanlı Öğrenme Yaklaşımının Etkisi”.Milli Eğitim Dergisi.S.186, s.310-319 Aslan, E. (2000). Yerel Tarihin Tanımı, Gelişimi Ve Değeri. Tarih Yazımında Yeni Yaklaşımlar: Küreselleşme ve yerelleşme. İstanbul :Türkiye ekonomik ve toplumsal tarih vakfı. Atalay, Z.Ö. (2014). “Üstün Zekalı Ve Yetenekli Bireyler İçin Farklılaştırılmış Sosyal Bilgiler Dersinde Uygulanabilecek Öğretim Stratejileri”. Hasan ali yücel eğitim fakültesi dergisi. C.11. S.22. s 339-358 Aytaç, A. 2014. Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Eğitimlerinde Gezi-Gözlem Metodunun Yeri ve Önemi. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi. 11 (21). 55-69. Berk, N. A. 2015. Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretiminde Sivil Toplum Kuruluşları. İçinde, Şimşek & Kaymakçı (ed). Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretimi. 327-343. Ankara: Pegem A. Bilici, İ.E. (2014). Medya Okuryazarlığı ve Eğitimi. Nobel Yayıncılık: Ankara Bilişim Ajandası. 2012 Nisan. s: 101. Aylık Bilişim Kültürü Dergisi Black, L. (2003). Tarih Öğretim Ve Öğreniminde Yöntem Sorunları. İçinde, Yerel Tarih Üstüne. Haz: Köymen O. Tarih eğitimine eleştirel yaklaşımlar: Avrupalı Türkiyeli tarih eğitimcileri buluşması.(ss.32 33). İstanbul:Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Brooks, A. 2004. Can outdoor education be dispensed with? A critical review of some common rationales for outdoor education. Paper presented at Connections and Disconnections: Examining the reality and rhetoric. International perspectives on outdoor education theory and practice, La Trobe University Bendigo, Australia. Caunce, S. (2001). Sözlü Tarih ve Yerel Tarihçi. (Çev: Can, B.B. ve Yaçınkaya , A.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları115 Çengelci, 2013. Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Sınıf Dışı Öğrenmeye İlişkin Görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri. 13(3). 1823-1841. Çepni, O. & Aydın, F. 2015. Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Sınıf Dışı Okul Ortamlarına İlişkin Görüşleri. International Journal of Social Science. Number: 39 , p. 317-335, Autumn III 2015. Çetin, T., Kuş, Z. & Karatekin, K. 2010. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi. 2, (2010): 158180. Çulha, B. (2006). Yerel Tarih Çalışmalarının Sosyal Bilimlerin Disiplinler Arası Yapısına Katkıları Ne Olabilir?. II. Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi. 26-28 mayıs 2005. Van: Milli eğitim 414 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Demircioğlu, i.H. (2006). Sözlü Tarihin Bir Öğretim Yaklaşımı Olarak Tarih Derslerinde Kullanımı.II. Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi. 26-28 mayıs 2005. Van: Milli Eğitim Demirhan, C. ve Demirel,Ö. (2003).”Program Geliştirmede Proje Tabanlı Öğrenme Yaklaşımı”. AİBÜ Eğitim Fakültesi Dergisi.ss.49-61 Demirkaya, H. 2006. Çevre Eğitiminin Türkiye’deki Coğrafya Programları İçerisindeki Yeri Ve Çevre Eğitimine Yönelik Yeni Yaklaşımlar. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Cilt: 16, Sayı: 1 Sayfa: 207-222, Elazığ-2006 Deveci, H. (2005).”Sosyal Bilgiler Dersinde Gazete Kullanımı”. The Turkish Online Journal of Educational Tecnology. 4 (3),159-166 Deveci,H. & Çengelci, T. (2008). “Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarından Medya Okuryazarlığına Bir Bakış”. Yüzüncü yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. C.5, S.2 ,25-43 Dikyol, D. Ç., İnce, E & Usta, S. 2011. Öğretmen Adaylarının Tarihi Mekanlara Ve Eserlere İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı 16 (20112), 57-68. Doğan, Y. (2015).Okul dışı Sosyal Bilgiler Öğretiminde Sözlü Tarih. İçinde, Şimşek,A. & Kaymakçı S. (Edi.),Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretimi (ss.113-142). Ankara: Pegemakademi Eraslan, L. ve Eser, D .Ç. (2015). Sosyal Medya Toplum Araştırma: Sosyal Medya Sosyolojisine Giriş. İstanbul: Beta yay. Erdoğan, İ. (2009). Eğitime Dair: Yazılar, Konuşmalar Ve Söyleşiler. Ankara: Pegemakademi Erdoğan, M. 2009. Fifth grade students’ environmental literacy and the factors affecting students’ environmentally responsible behaviors. Unpublished doctoral dissertation, Middle East Technical University, Turkey. Erdoğan, M., Erentay, N., Aydogan, B., Çelik, M., Çınar, Ü., Balaban, D., et al. 2010. Expanding the horizons through field trips: Developing global action plan for saving endangered species and threatened environments. In M. Kalogiannakis, D. Stavrou, & P. Michaelidis (Eds.), Proceedings of the 7th International Conference on Hands-on Science. pp. 398-403. Rethymno-Crete. Erdoğan, M. 2011. Ekoloji Temelli Yaz Doğa Eğitimi Programının İlköğretim Öğrencilerinin Çevreye Yönelik Bilgi, Duyuşsal Eğilimler ve Sorumlu Davranışlarına Etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri. 11(4). Güz. 2223-2237. Garipağaoğlu, N. 2001. Gezi -Gözlem Metodunun Coğrafya Eğitimi Ve Öğretimindeki Yeri. Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı: 3, Cilt: 2, s. 13-30, İstanbul, 2001 Glasser, W. (1992). Okulda Kaliteli Eğitim: Öğrencileri Baskısız Yönetmek. Türkçesi: Kaplan, U. Beyaz.İstanbul:Beyaz yay. Gökdemir, O. (2011). Tarih yazımında iki yeni yaklaşım: sözlü ve yerel tarih. İçinde, Şimşek, A. (Edi.). Tarih Nasıl Yazılır. (ss. 199-222). İstanbul: tarihçi kitap. Gülbahar, Y., Kalelioğlu, F. ve Madran, O.(2010). “Sosyal Ağların Eğitim Amaçlı Kullanımı”. XV. Türkiye’de internet konferansı, İstanbul, http://www.inet-tr.org.tr adresinden 10.01.2016 tarihinde erişim sağlanmıştır. Sınıf Dışı Öğre m Teknikleriyle Sosyal Bilgiler Öğre mi 415 Gültekin, M. (2005). “İlköğretim 5.sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Proje Tabanlı Öğrenmenin Öğrenme Ürünlerine Etkisi”. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri. 5 (2), 517-556 Güven, A., Gazel, A. A. & Sever, R. 2004. Tarih Öğretmenlerinin Gezi Gözlem Etkinliklerinde Karşılaştıkları Sorunlar. Kazım Karabekir Dergisi. 2004. Sayı 9.225-235. Harnett, P. (2009).Tarihin Yerel,Bölgesel,Ulusal,Avrupa Ve Küresel Boyutlarını Dengeli Bir Şekilde İlişkilendirmek 147-160. (İçinde, Aktekin,S. Harnett, P. Öztürk, M. Smart, D. vd. (Edi). Çok Kültürlü Bir Avrupa İçin Tarih Ve Sosyal Bilgiler Eğitimi. Ankara: Harf Eğitim Hobbs, R. vd. (2014). Going Digital: Developing Business and Education Strategies for a 21 st- century Rhode Island. 10.01.2016 tarihinde http:// academia.edu.tr adresinden erişim sağlanmıştır. İnal, K. (2009). Medya Okuryazarlığı. Ankara: Ütopya İşman, A.& Albayrak, E. (2014). “Sosyal Ağlardan Facebook’un Eğitime Yönelik Etkililiği”.Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. C.4, S1,129-138 Kabapınar, Y. (2012). Kuramdan Uygulamaya Hayat Bilgisi Ve Sosyal Bilgiler Öğretimi. Ankara: Pegemakademi Kaplan, E. & Dilek, D. (2008). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersinde Sözlü Tarih Alışmalarının Tarihsel Düşünme Becerileri Üzerindeki Etkisi, İçinde, Safran, M. ve Dilek, D. (Edi.).21. Yüzyılda kimlik, vatandaşlık ve tarih eğitimi (ss.273-285). İstanbul: Yeni insan Kaya, H. 2008. Kamu ve Özel Sektör Kuruluşlarının Örgütsel Kültürünün Analizi ve Kurum Kültürünün Çalışanların Örgütsel Bağlılığına Etkisi: Görgül Bir Araştırma. Maliye Dergisi. Sayı 155. Temmuz-Aralık 2008. Keçe, M. 2015. Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretiminde Resmi Kurumlar. İçinde, Şimşek & Kaymakçı (ed). Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretimi. 283-300. Ankara: Pegem A. Kök, A. (2013). Günümüz Toplumsal Ortamında Kişilerarası İlişkilerdeki Dönüşümün Sosyal Medyayı Kullanan Çocuklar Üzerinden İncelennesi. Ege Üniversitesi.Yayımlanmamış Yüksek.Lisans Tezi. İzmir Kuyucu, M.(2015) Sosyal Medya Ve Toplumsal Faydaları: İstanbul Aydın Üniversitesi İletişim Fakültesi Öğrencilerine Yönelik Bir Araştırma. Laughey, D. (2010). Medya Çalışmaları: Teoriler Ve Yaklaşımlar. Türkçesi Toprak, A..İstanbul: Kalkedon MEB. (2005). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 4-5. Sınıflar Öğretim Programı ve klavuzu. Ankara: MEB yayınları MEB. (1989). Ortaokul Ve Orta Öğretim Kurumlarındaki Öğrencilerin Ders Dışı Eğitim Ve Öğretim Faaliyetleri Hakkında Yönetmelik. Resmi Gazete. Sayı:20336 Meydan, A. & Akkuş, A. 2014. Sosyal Bilgiler Öğretiminde Müze Gezilerinin Tarihi Ve Kültürel Değerlerin Kazandırılmasındaki Önemi. Marmara Coğrafya Dergisi Sayı: 29, Ocak - 2014, S. 402-422. 416 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Odabaşı, H. vd. (2012). “Eğitim İçin Yeni Bir Ortam: Twitter”. Anadolu Journal of education sciences international , 2(1). 89-103 Oğuzoğlu, Y. (2011). Yerel tarih İçinde, Engin, V. & Şimşek, A. (edi.). Türkiye’de Tarih Yazımı. İstanbul: Yeditepe Özbalkan, M. ve İrik, O. (2003). Tarih ülkesi aydın yerel tarih araştırmaları rehberi. Aydın: Aytag Aydın Tarih grubu yay.1 Özdemir, O. 2010. Doğa Deneyimine Dayalı Çevre Eğitiminin İlköğretim Öğrencilerinin Çevrelerine Yönelik Algı ve Davranışlarına Etkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı:27. Ss.125-138 Palmberg, I.E. & Kuru, J. 2000. Outdoor Activities A Bases For Environmental Responsibility. Journal Of Environmental Education. 31 (4). 32-36 Postman, N. (1994). Televizyon: Öldüren Eğlence, Gösteri Çağında Kamusal Söylem. (Çev: Akınhay, O.).İstanbul: Ayrıntı yayınları. Priest, S. 1986. Redefining outdoor education: A matter of many relationships. Journal of Environmental Education, 17(3), 13-15. Reinecke, I. (1992). Elektroniğin Büyüsü. (Çev: Elmalı, F.).İstanbul:İnsan yayınları Sarı, İ. (2006). Akademik Tarih ve Tarih Öğretiminde Sözlü Tarihin Yeri ve Önemi. TSA. Yıl:10, S.3 Safran, M.(2006). Tarih Eğitimi: Makale ve Bildiriler. (Okul dışı tarih öğretimi, Ata, B. İle birlikte). GÜGEF dergisi, C.18, S.1,ss.53-60 Sever, R., Koçoğlu, E., (2015). Sosyal Bilgiler Eğitiminde Mekânsal Öğrenme Ortamları, Pegem Akademi. Ankara. Sidekli, S. ve Avaroğulları, M. (2013).”Facebook: Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yeni Bir Yöntem”. Cumhuriyet İnternational Journal of Education. 2(2),145-154 Somersan,S. (1995). Sözlü tarih, araştırmacılık ve tarih yazımına katılım. İçinde, Özbaran, S. (Haz) Tarih öğretimi ve ders kitapları: 1994 buca sempozyumu. (ss.368-379). Sempozyum atölye 4 İzmir: tarih vakfı yurt yay. Şimşek, A. & Kaymakçı, S. 2015. Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretiminin Amacı. İçinde, Şimşek & Kaymakçı (ed). Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretimi. 1-11. Ankara: Pegem A. Talas, M. 2011. Sivil Toplum Kuruluşları ve Türkiye Perspektifi. TÜBAR-XXIX-/2011-Bahar. Tay, B. & Uçuş, Ş. 2015. Okul Dışı Sosyal Bilgiler Eğitiminde Özel Sektör Kurumları. İçinde, Şimşek & Kaymakçı (ed). Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretimi. 303-324. Ankara: Pegem A. Tsai, J.T. 2006. The identification of the components for an outdoor education curriculum in Taiwan. PhD Thesis, Indiana University, USA. Türkoğlu, N. (2004). İletişim Bilimlerinden Kültürel Çalışmalara Toplumsal İletişim Tanımlar, Kavramlar, Tartışmalar. İstanbul : Babil Yay. Uğurlu, N. B. % Aladağ, E. Mekânsal Düşünmenin Türkiye’de Sosyal Bilgiler Öğretim Programındaki Yeri Ve Öğretmenlerin Bu Beceri Hakkındaki Görüşleri. Marmara Coğrafya Dergisi Sayı: 32, Temmuz – 2015. 22-42. Sınıf Dışı Öğre m Teknikleriyle Sosyal Bilgiler Öğre mi 417 Üçüncü, K. (2011). Sözlü tarih. İçinde, Engin, V. & Şimşek, A. (edi.). Türkiye’de Tarih Yazımı. İstanbul: Yeditepe Williams, T. (2001). Televizyon, Teknoloji Ve Kültürel Biçim. Ankara: Dost kitabevi yay. Yalçınkaya, E. (2015). Sosyal Bilgiler Eğitiminde Siyasi Mekanlara Dayalı Öğrenme Ortamları. İçinde, Sever & Koçoğlu (ed). Sosyal Bilgiler Eğitiminde Mekansal Öğrenme Ortamları. 79115. Ankara: Pegem A. Yerel Tarih Dergisi (1998-1999). 1998 Nisan. S.1, İstanbul: Numune matbaası. Yeşilbursa, C. C. 2008. Sosyal Bilgiler Öğretiminde Tarihî Yerlerin Kullanımı. TÜBAR-XXIII/2008-Bahar. Yeşilbursa, C.C. (2015). Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yerel Tarih. İçinde, Şimşek,A. & Kaymakçı S.(Edi.),Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretimi (ss.143-160). Ankara:Pegemakademi Yerkes, R., & Haras, K. 1997. Ourdoor education and environmental Responsibility. (ED 414112, ERIC Document Production Service). Online Kaynaklar 3DLocationEarth.com http://bisav.org.tr/edergi/default.aspx?dergiid=81 adresinden 24.12.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır. (Bilim Sanat Vakfı: Sözlü Tarih Araştırmacılığı İçin Pratik El Klavuzu,2006) www.kultur.gov.tr http://statisticbrain.com/facebook-statistics/) 418 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Yrd. Doç. Dr. Gül TUNCEL 1966 yılında İstanbul’da doğdu. İlk, orta ve lise öğrenimini tamamladıktan sonra 1982-1986 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe bölümünde lisans öğrenimini tamamladı. Özel bir anaokulunda 2 yıl öğretmenlik yaptıktan sonra Eskişehir Dikmen Köyü İlkokuluna sınıf öğretmeni olarak atandı. Daha sonra İstanbul’a dönerek çeşitli dershane ve özel okullarda felsefe grubu öğretmenliği yaptıktan sonra 2000 yılında Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Eğitimi Bilim Dalında yüksek lisansa başladı. 2001 yılında aynı bilim dalında araştırma görevlisi olarak göreve başladı. 2007 yılında doktorasını bitirdi ve halen aynı bilim dalında yardımcı doçent olarak göreve devam etmektedir. Sosyal Bilgiler Eğitimi, İnsan Hakları Eğitimi, Medya Okuryazarlığı Eğitimi alanlarında çalışmaları bulunmaktadır. Arş. Gör. Hacer DOLANBAY Malatya’da doğan yazar ilk, orta ve lise öğrenimini Malatya’da tamamladı. 1998 yılında girdiği İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Bölümü’nü 2002 yılında bitirerek lisans öğrenimini tamamladı. 2009 yılında İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Bölümü’nde yüksek lisans yapmaya başladı. 2010 yılında Muş Alparslan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Bölümü’ne araştırma görevlisi olarak atandı. 2011 yılında “Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının İnsan Hakları ve Demokrasi Dersinin İşlenişine Dair Görüşleri (İnönü, 19 Mayıs ve Fırat Üniversitesi Örnekleri)” başlıklı yüksek lisans teziyle uzmanlığını aldı. Aynı yıl Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Sosyal Bilgiler Eğitimi Bölümü’nde doktora programına giren yazarın doktora eğitimi devam etmektedir. Yazarın başlıca araştırma konuları arasında medya okuryazarlığı, iletişim araçlarının eğitimde kullanımı, sosyal bilgiler eğitimi, öğretmen eğitimi, program geliştirme ve nitel araştırma yöntemleri gelmektedir. 14. BÖLÜM ŞİİRLERLE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Yrd. Doç. Dr. Özkan AKMAN Gaziantep Üniversitesi Nizip Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği ABD Özet Türkiye’de eğitim öğretim faaliyetlerinin birçok alanında farklı nitelikte problemin olduğu bilinen bir gerçektir. Bunların birisi de Sosyal Bilgiler eğitiminde şiirin kullanımı ve önemi konusudur. Edebi metinlerin eğitimde kullanılması yaygın olmakla beraber bu edebi türlerden şiir, daha çok milli bayramlar ve kutlama günlerinde tercih edilen bir yöntemdir. Çocuklar için hazırlanan halk edebiyatı ürünlerinden olan şiirlerin birçoğu milli niteliktedir. 2005 yılından beri uygulamaya konulan yapılandırmacı eğitim sistemiyle birlikte artık öğretmenin rolü değişmiş ve öğretmen bilginin tek kaynağı olma özelliğini yitirmiştir. Eğitim ve öğretim faaliyetlerinin tek düzelikten kurtarmak amacıyla yapılan bu sistemde artık edebi ürünlerden yararlanılmaya başlanmıştır. Zaten sosyal bilgiler eğitimi doğası gereği sözlü ve yazılı edebi türlerini kullanmak durumundadır. Milletlerin inançlarını, ahlaklarını, faziletlerini, kahramanlıklarını en güzel anlatan edebi türlerden olan şiirin de sosyal bilgiler Eğitiminde önemli bir materyal olarak kullanılması konunun daha anlamlı ve daha kalıcı olduğu birçok araştırma sonuçlarında da belirtilmiştir. Bu amaçla Sosyal Bilgiler dersi kapsamında şiirin bir araç olarak kullanılması öğrencilerin ifade etme becerisini ve akademik başarısını olumlu olarak etkileyebilir. Şiirlerle Sosyal Bilgiler Öğre mi 433 Kaynakça Adorno, T. W. (2004). Lirik Şiir ve Toplum. Edebiyat Yazıları, 115-136. Aksan, D. (1999). Şiir dili ve Türk şiir dili. (4. Basım). Ankara: Engin Yayınevi. Ata, B. (2000). Tarih öğretiminde bir araç olarak tarihi romanlar. Türk Yurdu, 20 (153-154), s.158-165. Barth, R. S. (1991). Restructuring Schools: Some Questions for Teachers and Principals. Phi Delta Kappan, 73(2), 123-28. Butler-Kisber, L. (Ed.). (2010). Poetry and education: Possibilities and practices [Special issue]. Learning Landscapes, 4(1). Cecil, N. L. (1994). For the love of language. Poetry for every learner. Winnipeg, MB: Peguis. Çencen, N. ve Berk, N. A. (2014). Ortaöğretim TC İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersinde “Şiir Kullanımına” İlişkin Öğretmen Görüşleri. Türk Tarih Eğitimi Dergisi, 3(1), 1-23. Demir, N. Ve Demir, F. (2014) Türk Ninnileri, ANKARA: Edge Akademi yayınları Demir, S. B., & Akengin, H. (2011). Hikâyelerle Sosyal Bilgiler Öğretimi.Pegem Akademi, Ankara. Downey, M. (1986). Time, space, and culture. Social Education 50: 490-501. Elçin, Ş. (1988). Halk Şiiri Antolojisi Kültür ve Turizm Bakanlığı. Kültür ve Turizm Bakanlığı. Eroğlu, E. (1981). Sezai Karakoç’un Şiiri, Bürde Yayınları, İstanbul. Evans, J. M., & Brueckner, M. M. (1990). Elementary social studies: teaching for today and tomorrow. Allyn & Bacon. Furman, R. (2005). Using poetry and written exercises to teach empathy. Journal of Poetry Therapy, 18, 103–110. doi:10.1080/08893670500140549 Furman, R., Coyne, A., & Negi, N. (2008). An international experience for social work students: Selfreflection through poetry and journal writing exercises. Journal of Teaching in Social Work, 28(1–2), 71–85. doi:10.1080/08841230802178946 Gömleksiz, M. N., & Bulut, İ. (2006). Yeni sosyal bilgiler dersi öğretim programının uygulamadaki etkililiğinin değerlendirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 12(3), 393-421. Gülüm, K., ve Ulusoy, K. (2008). Sosyal Bilgiler Dersinde Göç Konusunun İşlenişinde Halk Türkülerinin Kullanılması (Örnek Bir Çalışma). Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 26(26). Güven, H. F. (1997). Klâsik Türk Şiirinde Hiciv. Gazi Üniversitesi, SBE, Basılmamış Doktora Tezi) Ankara. Hartoonian, H. M., and M. Laughlin. (1989). Designing a social studies scope and sequence for the 21st century. Social Education 53: 388-98. İnan Süleyman, (2014). ‘Sosyal Bilgiler Eğitimi: Sosyal Bilgiler Eğitimine Giriş, s. 1-21, Anı Yayıncılık. Ankara. Karaçalı, A. (2004). Talim ve Terbiye Kurulu Başkanı Prof. dr. Ziya Selçuk’la söyleşi. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, 54-55 434 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Kaya, M. (2013). Okuma-yazma öğretiminde şiir. Dil ve Edebiyat Dergisi, 10(1). Kaymakci, S. (2013). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Sozlu ve Yazılı Edebî Türlerin Kullanım Durumu. Dicle Üniversitesi Z iya Gökalp Egitim Fakultesi Dergisi, 20, 230-255. Langer, C. L., & Furman, R. (2004). Exploring identity and assimilation. Research and interpretative poems. Forum: Qualitative Social Research, 5(2). http://www.qualitativeresearch.net/fqs-texte/2-04/ 2-04langerfurman-e.htm Mazza, N. (1986). Poetry and popular music in social work education: The liberal arts perspective. Arts in Psychotherapy, 13, 293–299. doi:10.1016/0197-4556(86)90030-4 Mazza, N. (1998). The place of poetry in gerontological social work education. Journal of Aging and Identity, 3(1), 25–34. doi:10.1023/A:1022840705744 Mazza, N. (2003). Poetry therapy: Theory and practice. New York, NY: Brunner-Routledge. McGowan, T., & Guzzetti, B. (1991). Promoting social studies understanding through literature-based instruction. The Social Studies, 82(1), 16-21. MEB. (2007). EARGED ÖBBS Projesi (Türkçe, Matematik, Fen Bilgisi ve Sosyal Bilgiler) 2005 Uygulama Raporları. MEB. (2005). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 6–7. Sınıflar Öğretim Programı ve Kılavuzu (Taslak Basım). Ankara: MEB Yayınevi. Memmedov,C. (2013). Modern Türk Çocuk Şiirinin Dil ve Üslup özellikleri. Journal of History Culture and Art Research Vol. 2, No. 1. Oğuzkan, F. (2000) Çocuk Edebiyatı. 6. Baskı. Ankara: Anı Yayıncılık Otluoğlu, R., & Öztürk, C. (2003). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Edebi Ürünler ve Yazılı Metinler Pegem Yayınevi. Özcan, H. (2008). Halk Edebiyatı Metinlerinden Çocuk Edebiyatına Kaynak Olması ve Örneklem Olarak Dede Korkut Hikayeleri Örneklem, E. K. O. V. Turkish Studies, 3, 2. Özden, Y. (1999). Öğrenme ve öğretme (3. Baskı). Ankara: Pegema Yayıncılık. Öztürk, C., Keskin, S. C., & Otluoğlu, R. (2002). Sosyal bilgiler öğretiminde edebi ürünler ve yazili materyaller. Ankara: Pegem Yayınları. Schug, M. C., & Beery, R. (1992). Teaching social studies in the elementary school: Issues and practices. Waveland PressInc. Sönmez, V. (1997). Sosyal Bilgiler Öğretimi Ve Öğretmen Kılavuzu, Ankara: Anı Yayıncılık. Şahin, T. Y. (2004). Sosyal bilgiler öğretiminde oluşturmacı yaklaşım sonucunda ortaya çıkan öğrenen çalışmalarının değerlendirilmesi. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9. Tay, B. Ve B. A. Tay (2006). “Sosyal Bilgiler Dersine Yönelik Tutumun Başarıya Etkisi”, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, Kış 2006, Cilt: 4, Sayı: 1, s.: 73-82. T D K . ( 2 0 1 6 ) . Ş i i r i n Ta n ı m ı : h t t p : / / t d k . g o v . t r / i n d e x . p h p ? o p t i o n = c o m _ gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.569d5a03846e89.67335866 Wronski, S. P. (1982). Edgar Bruce Wesley (1891-1980): His Contributions to the Past, Present and Future of the Social Studies. Journal of Thought, 55-67. Şiirlerle Sosyal Bilgiler Öğre mi 435 Yrd. Doç. Dr. Özkan AKMAN 1979 yılında Konya’da doğan yazar; ilkokul, ortaokul ve lise eğitimini Konya’da tamamlamıştır. 1998 yılında Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği bölümünü kazandı. 2002 yılında mezun olduktan sonra aynı yıl mezun olduğu okulda yüksek lisansa başladı. 2005 yılında yüksek lisans programından da mezun olduktan sonra Sosyal Bilgiler öğretmeni olarak atandı. Türkiye’nin değişik şehirlerinde öğretmenlik yaptı. Öğretmenlik yaptığı sırada 2011 yılında Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Sosyal Bilgiler Eğitimi Bölümünde doktora programına girmeye hak kazanmıştır. 2014 yılında doktora eğitimini de tamamlayarak Gaziantep Üniversitesi Nizip Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Eğitimi Ana Bilim Dalına 2015’te Yrd. Doç. Dr. olarak ataması gerçekleştirilmiştir. Yazar halen bu fakültede görev yapmaktadır. 15. BÖLÜM SAHNE SANATLARIYLA SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Yrd. Doç. Dr. Cihan KARA Artvin Çoruh Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler ABD Kenan BAŞ Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Özet Sahne sanatları eğitim ve öğretimin amaçlarının didaktik olmadan gerekli mesajları vermek suretiyle gerçekleşmesine yardımcı olabilir. Bu durum öğrendiklerimizi daha sonra pratiğe dökme geleneğini bozarak şu anda, şimdiki zamanda teoriyle pratiği birbiri içinde meczederek bilgiyi kabullenmeyi kolaylaştırır, süreci bütün olarak görebilmeye olanak tanır. Bu anlamda haz alarak öğrenmeyi beraberinde getirir. Sahne sanatlarının eğitimde ve sosyal bilgiler öğretimindeki birçok soyut kavram ve değerlerin kazanılmasında yapacağı öğretimsel katkı sadece somutlaştırmayla sınırlı olarak değerlendirilmemelidir. XIX. Asrın rasyonel bilgi kaygısıyla kalın duvarlarla ayrılmış uzmanlık alanlarının bölünmüş parçalı bakış açılarının verimsizleştiği, interdisipliner çalışmaların bile klasikleştiği günümüzde multidisipliner çalışmaların, çoklu diyalogların ve perspektiflerin birbirlerine yapacakları potansiyel katkı ve etkileşimler belki de eğitime, sanata ve bilime yeni 470 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Kaynakça Açıkgenç, A, (2011). Bilgi Felsefesi. IV. Baskı, İstanbul: İnsan Yayınları. Akan, N. (2012). “Platon’da Müzik.” Bağlam Yayıncılık, İstanbul. Akgül, K. P. (2007) Toplum Yaratısı Halk Oyunları ve Bir Uyum Etkinliği Dansın Toplumsal Yaşamdan Edindikleri ve Kattıkları, Journal of İstanbul Kültür University,3 ss. 117-125 Akıncı, B.A., Yakıncı, M.C. (2013). Hastalık Konulu Anlatı Filmleriyle Tıp Eğitimi, çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 56, 208-217. Aksakallı, E. (2012). Politik Tiyatro İle Orta Oyunundaki Siyasal Eleştiri ve Söylemin Karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sahne Sanatları Ana sanat Dalı, Erzurum. Alkış, S. (2009). Sosyal Bilgilerde Kavram Öğretimi, Sosyal Bilgiler Öğretimi, Ed. Mustafa Safran, Pegem Akademi Yayınları, Ankara. Altunbay, M. (2012).Dil Öğreniminde Ve Öğretiminde Tiyatronun Kullanımı Ve Tiyatronun Temel Dil Becerilerine Katkısı, Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/4, p.747-760, ANKARA-TURKEY. Arıoğlu, İ.E. (2011). Günümüzde Meddahlık, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Anabilim Dalı Türk Halk Edebiyatı Bilim Dalı. Artun, E. (2008). Seyirlik Köy Oyunları ve Anonim Halk Edebiyatı Araştırmaları. İstanbul Çalış Ofset. Aşkar, F. (2011). Sanatsal İletişim Modeli: Sahne (Performans) Sanatları Üzerine Bir İnceleme, Akademik Bakış Dergisi, Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, sayı:25, sayfa: 1-23. Babacan, F. (2012) Carlos Saura Sinemasında Sahne Sanatları Uyarlaması ve Luis Bunuel ve Sultan Süleyman’ın Masası Örneği, Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sinema TV Anasanat Dalı, SinemaTV Sanat Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul. Behrens, V. , Töteberg, M. (2013). Fatih Akın, Sinema Benim Memleketim Filmlerimin Öyküsü, Çev. Barış Tut, Doğan Kitap, İstanbul. Bölükoğlu, H.İ. (2002) Bilgi Çağında Eğitim Fakültelerinde Resim-İş Eğitiminin Genel Bir Değerlendirmesi, G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt 22, Sayı 3 (2002) 247-259. Cevizci, A. (2011) Eğitim Felsefesi. İstanbul: Say Yayınları. Coşkun, P. (2010). Dünden Bugüne Türk Gölge Tiyatrosu: Karagöz Örneği, Uzmanlık Tezi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü Cüceloğlu, D. , Erdoğan, İ. (2014) Öğretmen Olmak Bir cana Dokunmak, Final Kültür Sanat Yayınları,6.baskı, İstanbul. Dikici, A. (2006) Sanat Eğitimi ve Yaratıcılık, Eğitim ve Bilim Dergisi, Cilt 31, Sayı: 139(3-9) Duymaz, A. , Şahin, H.İ.(2010). Balıkesir Ve Çevresinde Hayvan Benzetmecesine Bağlı Köy Seyirlik Oyunları, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 13, Sayı 23, ss.171-185. Sahne Sanatlarıyla Sosyal Bilgiler Öğre mi 471 Düzgün, D. (2000). Osmanlı Döneminde Geleneksel Türk Tiyatrosunun Genel Görünümü, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı:14, s.63-69. Elçin, Ş. (1977). Anadolu Köy Orta Oyunları (Köy Tiyatrosu). Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara. Eren, M. A. (2009) Bir Eğitimcinin Düşünce ve Anıları II. Kitap, Kardelen Ofset, Ankara. Erinç, S.M. (2004). Sanat Psikolojisi’ne Giriş. Ankara Ütopya Yayınevi. Ersoy, A. (2002). Sanat Kavramlarına Giriş. İstanbul Yorum Sanat Yayıncılık. Fay, B. (2005). Çağdaş Sosyal Bilimler Felsefesi Çok Kültürlü Bir Yaklaşım,Çev.İsmail Türkmen, Ayrıntı Yayınları, İstanbul. Gençaydın, Z. (2002). Sanat Eğitimcisi Yetiştirmede Gazi Eğitim Fakültesi Resim-İş Bölümünün Yeri ve Bugünkü Durumu. Gazi Üniversitesi 1.“Sanat Eğitimi Sempozyumu”. Ankara, s.25- 30. Gürol, M. (2004) Öğretim Sürecinde İletişim, Model ve Uygulamalar, Öğretimde Planlama, Uygulama, Değerlendirme, II. Baskı, Ed. Mehmet Gürol, Üniversite Kitabevi. Elazığ. Gürten, E. (2009). Sahne Sanatlarında Yönetim ve Etkili İletişim, Yüksek Lisans Tezi İstanbul Kültür Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Hançerlioğlu, O. (1993). Felsefe Sözlüğü, İstanbul. İçyar, C. (2011). Köy Seyirlik Oyunları Orta Oyunu Ve Commedia Dell’arte Oyunlarının İlişkilerinin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sahne Sanatları Anasanat Dalı. Kaçmaz, G.(2009) Eğlence Pazarlamasında Sahne Sanatlarının Pazarlanması ve Bir Uygulama, Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı İşletme Yönetimi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul. Kavgar, C. (1981) Cumhuriyet Döneminde Müzik Eğitimi, I. Türk Müziği Kurultayı Sözlü Bildiri, egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/download/5691/1822 (Erişim Tarihi: 19.10.2015) Koçak, R. (2011). Temel Kavramlar, öğrenmeyi Etkileyen Etmenler, Öğrenme Öğretme Kuram ve Yaklaşımları, Ed. Behçet Oral, Pegem Akademi Yayınları, Ankara. Koçoğlu, E. (2015) Sosyal Bilgiler Eğitiminde Eğitsel Mekânlara Dayalı Öğrenme Ortamları, Sosyal Bilgiler Eğitiminde Mekânsal Öğrenme Ortamları, (Ed. Ramazan Sever, Erol Koçoğlu), Pegem Akademi, Ankara. Kuru, E., Karabulut, E.O. (2009) Ritim Eğitimi ve Dans Dersi Alan ve Almayan Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu Öğrencilerinin Problem Çözme Becerilerinin Çeşitli Değişkenler Bakımından İncelenmesi, G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 29, Sayı 2, sayfa: 441-458. Kuyumcu, N. (2010). Eğitimde Tiyatro Ve Gençler, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 19, Sayı 1, sayfa: 156-165. Nutku, Ö. (1976) Yaşayan Tiyatro. İstanbul: Çağdaş Yayınları Nutku, Ö. (2002) Sahne Bilgisi. İstanbul: Kabalcı Yayınevi 472 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Nutku, Ö. (2001). Dram Sanatı. İstanbul: Kabalcı Yayınevi Öztürk, C. , Keskin, S.C. , Otluoğlu, R. (2012) Sosyal Bilgiler Öğretiminde Edebi Ürünler ve Yazılı Materyaller, Pegem Akademi, Ankara. Pehlivan, Z., Öksüzoğlu, P. (2006 Kasım) Futbol ve Dansla Uğraşan Üniversite Öğrencilerinin Problem Çözme Becerileri, 9. Uluslar arası Spor Bilimleri Kongresi, Muğla Üniversitesi. Platon. (2005) Devlet (Çeviren: Cem Taşkıran) Pan Kitapevi Yayınları. Ankara. Sekmen, M. (2010). Oyuncu Meddah Ya Da “Kendi Ve Diğerleri” Mekanizması, Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 30/2, s.27- 45. Senemoğlu, N. (2013). Gelişim, Öğrenme ve Öğretim Kuramdan Uygulamaya, 23.Baskı, Yargı Yayınevi. Ankara. Sokullu, S.(1979).Türk Tiyatrosunda Komedyanın Evrimi, Kültür Bakanlığı Yayınları. Ankara Şen, H. (2012). Leyla İle Mecnun Adlı Halk Hikâyesinin Meddah Formunda Oyunlaştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sahne Sanatları Anabilim Dalı Rejisörlük Bilim Dalı. Şendurur, Y.,Barış, D.A. (2002). Müzik Eğitimi ve Çocuklarda Bilişsel Başarı, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt 22, Sayı 1,s.165-174. Şimşek, T. (2011). Kuramdan Uygulamaya Çocuk Edebiyatı El Kitabı, Grafiker Yayınları. Ankara. Taburoğlu, Ö. (2011) Kent Efsaneleri. Doğu Batı Yayınları. Taş, H. – Karakuş, E. (2007). Türkçe Öğretiminde Tiyatro ve Uygulamalar, Maya Akademi, Ankara. Tekerek, N. (2007). Köy Seyirlik Oyunları, Seyirlik Uygulamalarıyla 51 Yıllık Bir Amatör Topluluk: Ankara Deneme Sahnesi ve Uygulamalarından İki Örnek: Bozkır Dirliği Ve Gerçek Kavga, Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 24, s.67-124. Töre, E. (2009). Türk Tiyatrosunun Kaynakları, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4 /1-II, s: 2181-2348. Türe N. (2007) Eğitimde Ve Öğretimde Bir Araç Olarak Görsel Sanatlar Eğitiminin Öğrencilere Sağladığı Katkılar, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Güzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı,Resim-İş Öğretmenliği Bilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, s.67-72) Türkmen, F. , Fedekar, P. (2009). Türk Halk Tiyatrosunda Hareket Komiğine Bağlı Mizahi Unsurlar, Millî Folklor, 2009, Yıl 21, Say› 82, s.98-109. Uçan, A. (1996). İnan ve Müzik, İnsan ve Sanat Eğitimi, Müzik Ansiklopedisi Yayınları, Ankara. Ürkmez, B. (2010). Hipermedya İle Seyirlik Köy Oyunlarının Ortak Etkileşimlilik Özellikleri, Sanatta Yeterlik Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Grafik Tasarım Anasanat Dalı Grafik Tasarımı Programı, İstanbul. Yalçın, A. , Aytaş, G. (2002) Tiyatro ve Canlandırma Sahneleme Bilgileri, Başer Matbaası, Ankara. Sahne Sanatlarıyla Sosyal Bilgiler Öğre mi 473 Yalçın, A.; Aytaş, G. (2002a). Tiyatro ve Canlandırma Sahneleme Bilgileri, Akçağ Yayınları, Ankara. Yener, F. (1992) 100 Opera, Bateş Yayınları, İstanbul. Yöre, S. (2011). Kültürleşmenin Bir Parçası Olarak Osmanlı’da Opera’nın Görünümü, Zeitschrift für die Welt der Türken, Journal of World of Turks, Vol.3,No.2,s.53-69 http://www.tdk.org.tr (Erişim: 02.012.2015. saat 10.25). http://www.tr.wikipedia.org/wiki/Sahne) (Erişim: 02.12.2015. saat 11.38) https://tr.wikipedia.org/wiki/Bale (Erişim: 11.10.2015.saat 14.20) https://tr.wikipedia.org/wiki/Opera (Erişim: 13.10.2015. saat 09.20) https://tr.wikipedia.org/wiki/Tiyatro (Erişim: 22.12.2015. saat 12.30) https://tr.wikipedia.org/wiki/M%C3%BCzik (Erişim: 22.12.2015. saat 12.55) 474 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Yrd. Doç. Dr. Cihan KARA 1978 Adana Kozan doğumlu olan yazar ilk ve orta öğrenimini Kozan’da tamamladı. 2000 yılında Lisans eğitimine Atatürk Üniversitesi Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi’nde başlayıp Niğde Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliğinde devam eden yazar buradan 2004’te mezun oldu. 2007’de Yüksek lisans eğitimini aynı üniversitenin sosyal bilimler enstitüsü ilköğretim sosyal bilgiler eğitimi ana bilim dalında “Erol Güngör’de Milliyetçilik” adlı teziyle bitirdi. 2009 yılında Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü’nde doktora eğitimine başlayan yazar 2013 yılında “2004 İlköğretim 7.Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretim Programındaki Kazanımların Ön-Son Test Sonuçlarına ve Öğretmen Görüşlerine Göre değerlendirilmesi” adlı doktora tezinin kabulüyle mezun oldu. Aynı yıl içinde Artvin Çoruh Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Anabilim Dalı öğretim üyesi kadrosuna atandı. Yazar halen sosyal bilgiler öğretimi kapsamında ve onunla ilişkili olarak değerler eğitimi, birey devlet ilişkileri, vatandaşlık ve insan hakları eğitimi, sosyal psikoloji, bilgi sosyolojisi ve felsefesi alanlarında bilimsel araştırma ve çalışmalarına devam etmektedir. Yazar evli ve bir çocuk babasıdır. Kenan BAŞ 1981 yılında Elazığda doğan yazar Baş, ilk orta ve lise öğrenimini Elazığda çeşitli okullarda tamamladı. 2005 yılında 19 Mayıs Üniversitesinde Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Ana Bilim Dalında mezun olarak lisans eğitimini; 2012 yılında Kilis 7 Aralık üniversitesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliğinde yüksek lisansını tamamlayarak Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Sosyal Bilgiler Eğitimi dalında doktora eğitimine başlayıp bu eğitimine şuan devam etmektedir. 16. BÖLÜM SINAV YOLUYLA SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Yrd. Doç. Dr. İsmail ŞAN İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü Doç. Dr. Mustafa AKDAĞ İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü Aslıhan Kurt Öğretmen (MEB) Özet Türk Eğitim Sistemi, sınavların oldukça yoğun olarak kullanıldığı bir yapıdadır. Dolayısıyla ölçme ve değerlendirme amacının yanı sıra, öğrenme ve öğretme amacını da yerine getirebilen sınavların, bu özelliğinin ihmal edilmemesi gerekmektedir. Zira sistemin dolaylı olarak yönlendirdiği öğrenme için değerlendirme, testlerin belki de en çok ihmal edilen ve en önemli özelliği olan biçimlendirmeyi beraberinde getirmekte ve süreç devam ederken müdahale şansı da sunmaktadır. Sınav yoluyla öğrenme yöntemi, sınavları öğretim amacıyla kullanan öğrenmeöğretme yöntemleri arasında yer almaktadır. Bu yöntemin, özellikle işlem becerisi gerektiren konularda kullanılmasının faydalı olacağı düşünülmektedir. Sınav Yoluyla Sosyal Bilgiler Öğre mi 495 Kaynakça Akgün, İ. H. (2014). Sosyal bilgiler dersi 7. Sınıf kültür ve miras öğrenme alanı Türk tarihine yolculuk ünitesinde geçen kavramların öğrenilme düzeyi, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9 (5), 105-116. Alım, M., Özdemir, Ü. ve Yılar, B. (2008). 5. sınıf öğrencilerinin bazı coğrafya kavramlarını anlama düzeyleri ve kavram yanılgıları. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11 (1), 151-162. Altun-Serdaroğlu, S. (2013). Sınav yoluyla öğrenme yönteminin akademik başarı, tutum ve kalıcılığa etkisi: Sağlık hizmetlerinde iletişim dersi örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Borich, G D. (2014). Etkili öğretim yöntemleri (M. B. Acat, Çev.), Ankara: Nobel Yayıncılık. Budak, Y. (2011). Soru Türlerinin Öğrenmeyi Açıklama Gücü, Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi. Cilt 1 (1),3-10. Karpicke, J. D. ve Bauernschmidt, A. (2011). Spaced retrieval: absolute spacing enhances learning regardless of relative spacing. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition, 37(5), 1250-1257. OECD (2013). OECD skills outlook 2013: First results from the survey of adult skills (summary in Turkish). http://www.oecd.org/innovation/inno/47164461.pdf adresinden alınmıştır. Şan, İ. (2014). Level of self-efficacy of prospective mathematics teachers on competencies for planning and organizing instruction. Universal Journal of Educational Research, 2(8), 551563. Şan, İ. (2016). Assessment for learning: Turkey case. Universal Journal of Educational Research 4 (1), 137-143 Şan, İ. ve Akdağ, M. (2016). Sınav yoluyla öğrenme yöntemi ve örnek uygulamalar. Ankara: Nobel Yayıncılık. Topbaş, E. ve Yücel-Toy, B. (2010). Öğretmen adaylarının sınav yoluyla öğrenme yöntemine ilişkin görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 44, 287-299. Yapıcı, H. (2015). Sosyal bilgiler öğretiminde öğrencilerin karşılaştıkları bazı kavramları anlama düzeyleri. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10 (7), 985-996. 496 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Yrd. Doç. Dr. İsmail ŞAN 1985 yılında Kırıkhan’da dünyaya geldi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Fakültesi İlköğretim Matematik Öğretmenliği programında lisans ve yine aynı üniversitenin Fen Bilimleri Enstitüsü İlköğretim Anabilim Bilim Matematik Öğretmenliği Bilim Dalında yüksek lisans öğrenimi gördü. 2008 yılında Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Eğitim Programları ve Öğretim Bilim Dalında başladığı doktora öğrenimini 2014 yılında İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Anabilim Eğitim Programları ve Öğretim Bilim Dalında tamamladı. 2007-2009 yılları arasında kısa aralıklarla Erzurum Hınıs Yeniköy İlköğretim Okulunda ve Mardin Kızıltepe Çıplak İlköğretim Okulunda matematik öğretmenliği görevini ifa etti. 2009-2014 yılları arasında İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Ana Bilim Eğitim Programları ve Öğretim Bilim Dalında araştırma görevlisi olarak çalışan İsmail Şan, 2014 yılından itibaren öğretim üyesi olarak aynı üniversitede akademik hayatını sürdürmektedir. Evli ve bir çocuk babasıdır. Doç. Dr. Mustafa AKDAĞ 30.07.1959’da İzmir’de doğdu. İlk ve ortaöğrenimini İzmir ve Manisa illerinde tamamladıktan sonra, 1980’de Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesinde yükseköğrenimine başladı. Haziran-1984’de aynı fakültenin “Eğitim Programları ve Öğretim” anabilim dalından mezun oldu. 1985-1987 yılları arasında Malatya Atatürk Kız Lisesinde Rehber öğretmen olarak görev yaptı. Aralık-1987 tarihinde İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü Eğitim Programları ve Öğretim Anabilim dalında araştırma görevlisi olarak göreve başladı. Mart-1988’de Yüksek Lisansını ve Temmuz-1993’te Doktora öğrenimini İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü “Eğitim Bilimleri Anabilim dalı Eğitim Programları ve Öğretim Bilim dalı”nda tamamladı. Kasım-1994 tarihinde aynı görev yerinde Yardımcı Doçentliğe atandı. 1998’de Eğitim Fakültelerinin yeniden yapılanması sonucunda kurulan Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümüne geçti. Ocak-2015 tarihinden itibaren Eğitim Bilimleri Bölümü Eğitim Programları ve Öğretim Anabilim dalında Doçent olarak göreve başladı. Halen bu bölümde görevini sürdürmektedir. Aslıhan KURT 1982 yılında Malatya’da doğdu. 2000 yılında İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Programında lisans öğrenimine başladı ve 2004 yılında mezun oldu. Çeşitli KPSS kurslarında 2006 yılından bu yana eğitim bilimleri derslerini yürütmektedir. Evli ve bir çocuk annesidir. 17. BÖLÜM RESİM VE FOTOĞRAFLARLA SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Yrd. Doç. Dr. Selçuk ILGAZ Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği ABD Yrd. Doç. Dr. Hasan ASLAN Kafkas Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği ABD Arş. Gör. Hakan ÖRTEN Gaziosmanpaşa Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği ABD Özet Sosyal bilgiler dersindeki konuların geleneksel yöntemlerle işlenmesinden dolayı sosyal bilgiler dersinin öğrencilere zor ve sıkıcı geldiği bilinmektedir. Bu dersin öğrencilere sıkıcı gelmesinin sebepleri arasında; dersin öğretmen merkezli olması, öğretmenlerin düz anlatım kullanarak ders işlemeleri ve ezberin en kolay öğrenme olduğu mantığının oluşması yer almaktadır. Tarih, vatandaşlık, felsefe, psikoloji ve sosyoloji gibi soyut ağırlıklı konulara sahip dersleri model, resim, görüntü, fotoğraf gibi materyallerle yaşantıya dönüştürerek; öğrencinin 518 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Kaynakça Akbaba, B. (2003). Tarih Öğretiminde Fotoğraf Kullanımı. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Akbaba, B. (2005). Tarih Öğretiminde Fotoğraf Kullanımı. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 6 (1) 185-197. Akbaba, B. (2009). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Görsel Materyallerin Kullanımı. Mustafa Safran. (Ed.). Sosyal Bilgiler Öğretimi (1. baskı) içinde (s. 283-319). Ankara: Pegem Akademi. Aslan, E. (2008). Tarih Öğretiminde Fotoğraf Kullanımı. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, 82-91. Bayram, S. (2006). İlköğretimde Materyal Kullanımı. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları. Black, L. (2005). The Use Of Sources İn Teaching And Learning History , Workshop 2 on “Using visual historical sources (illustrations, photos, Internet, etc), http://www.coe.int/t/dg4/ education/historyteaching/Source/Cooperation/Cyprus/Historymultilangue2009_V1.pdf, adresinden 16 Mart 2012’de alınmıştır. Byrne, J., How can sources help us to teach history? http://www.htai.ie/docs/pdf/ How%20 can%20sources%20help%20us%20to%20teach%20history%20.pdf adresinden 16 Mart 2012’de alınmıştır. Ceyhan, E., Yiğit, B. (2004). Konu Alanı Ders Kitabı İncelemesi (2. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık. Çelik, L. (2012). Öğretim Malzemelerinin Hazırlanması ve Seçimi. Özcan Demirel, Eralp Altun (Ed.). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı. (7. baskı) içinde (s. 27-66). Ankara: Pegem Akademi. Çilenti, K. (1992). Eğitim Teknolojisi ve Öğretim. (5. Baskı). Ankara: Kadıoğlu Matbaası. Çoban, A., İleri, T. (2013). Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Öğretim Teknolojileri ve Materyalleri Kullanma Düzeyleri ve Kullanamama Sebepleri. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 194-213. Demircioğlu, İ. (2005). Tarih Öğretiminde Öğrenci Merkezli Yaklaşımlar. Ankara: Anı Yayıncılık. Demircioğlu, İ. (2012). Tarih Öğretimi, Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı. Tarih Öğretiminde Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı (1. Baskı) içinde (s. 1-12). Ankara: Pegem Akademi. Derman, İ. (1991). Fotoğraf ve Gerçeklik. İstanbul: Ağaç Yayıncılık. Doğdu, S. ve Aslan, Z. (1993). Eğitim Teknolojileri Uygulamaları ve Eğitim Araç-Gereçleri. Ankara. Durualp, E. (2006). İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretiminde Karikatür Kullanımı. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Resim ve Fotoğraflarla Sosyal Bilgiler Öğre mi 519 Felton, Randall G., Allen-Rodney F. (1990). Using Visual Materials As Historical Sources, Social Studies, Cilt 81, Sayı 2. http://web.ebscohost.com/ehost/detail adresinden 10.04.2012’de alınmıştır. Güngör Akıncı, B. A. (2011). İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretiminde Temsili Resim Kullanımıyla Tarihsel Düşünme Becerilerinin Geliştirilmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Halis, İ. (2002). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Ankara: Nobel Yayıncılık. İşman, A. (2005). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi. İşman, A. (2011). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı, Ankara: Pegem Akademi Köksal, H. (2003). Ders Kitaplarında Görsel Materyaller. L. Küçükahmet (Ed.). Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kavuzu içinde (s. 106-113). Ankara: Nobel Yayıncılık. Köstüklü, N.(2014). Sosyal Bilimler ve Tarih Öğretimi. Konya: Çizgi Kitabevi. Küçükahmet, L. (2002). Öğretimde Planlama ve Değerlendirme. (13. Baskı). Ankara: Nobel Yayıncılık. Kütükoğlu, M.(1998). Tarih Araştırmalarında Usul (6. Baskı). İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı. Mahir, B. (2012). Osmanlı Minyatür Sanatı. (1. Baskı). İstanbul: Kabalcı Yayıncılık. MEB Komisyonu (2005). Sosyal Bilgiler Öğretim Programı ve Kılavuzu. Ankara: MEB Yayınları. Nichol, J. (1991). Tarih Öğretimi. Mustafa Safran(Çev.). Ankara: Çağrı Matbaacılık. Paykoç, F. (1991). Tarih Öğretimi. Eskişehir: ETAM A.Ş. Web-Ofset. Sever, R., (2010), Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı. Anı Yayıncılık, Ankara. Sever, R., Koçoğlu, E., (2013). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarındaki Coğrafya Konularına İlişkin Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Görüşleri (Diyarbakır Merkez İlçe Örneği). Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi (ISSN 1304-0278), Sayı:45, İstanbul. Sidekli, S., Er, H., Yavaşer, R., Aydın, E. (2014). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Alternatif Bir Yöntem: Karikatür. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2014(2).151-163. Sönmez, Ö.F. (2006). İlköğretim Sosyal Bilgiler 7.Sınıf ‘’Karadeniz Bölgesi’’ Konusunun Görsel ve Gereçlerle Öğrencilerin Akademik Başarısına Etkisinin Değerlendirilmesi (Tokat Örneği). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi) Gazi Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Stradling, R. (2003). 20. Yüzyıl Avrupa Tarihi Nasıl Öğretilmeli. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayını. Şimşek, A. (2003). Tarih Öğretiminde Görsel Materyal Kullanımı. G.Ü. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 4, Sayı 1, 143- 157. Şimşek, A. (2003). Tarih Öğretiminde Görsel Materyal Kullanımı. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi. 4(1), 141–155. 520 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Şimşek, A. (2012). Görsel Tarih Materyalleri. İsmail H. Demircioğlu ve İbrahim Turan. (Ed.). Tarih Öğretiminde Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı. (1. Baskı) içinde (s. 135131). Ankara: Pegem Akademi. Şimşek, A. (2012). Görsel Tarih Materyalleri. İsmail H. Demircioğlu ve İbrahim Turan (Ed.). Tarih Öğretiminde Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı. (1.baskı) içinde (s. 135-131). Ankara: Pegem Akademi. Taşkaya, S. M., Bal, T. (2010). Sınıf Öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler Ders Araç Gereçlerini Kullanma Durumları. Akademik Bakış Dergisi, 22. http://akademikbakis.org/eskisite/22/10. pdf, adresinden 29.01.2016’da alınmıştır. TDK. (1998). Türkçe Sözlük, Ankara: TTK Basımevi. Ulusoy, K., Gülüm, K. (2009). Sosyal Bilgiler Dersinde Tarih ve Coğrafya Konuları İşlenirken Öğretmenlerin Materyal Kullanma Durumları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2), 85-99. Yaşar, O. (2004). İlköğretim Sosyal Bilgiler Derslerinde Görsel Materyal Kullanımı İle Coğrafya Konularının Eğitim ve Öğretimi. Milli Eğitim Dergisi, Sayı 163. Yazıcı, K. (2006). Sosyal Bilgilerde Kullanılan Görsel Araçlar: Haritalar-Küreler, Resimler, Tablolar ve Grafikler. Selçuk Üniversitesi Soysal Bilimler Enstitüsü Dergisi. (15), 651-662. İneternet Kaynakları http://teachingprimarysources. illinoisstate.edu/ MCTPS/PD_Guide/Section_4.pdf. Erişim tarihi: 18.12.2015. Resim ve Fotoğraflarla Sosyal Bilgiler Öğre mi 521 Yrd. Doç. Dr. Selçuk ILGAZ 1979 yılında Erzincan’da, dört çocuklu bir ailenin dördüncü çocuğu olarak dünyaya geldi. İlk, orta ve lise öğrenimini Erzincan’da tamamladı. Lisans öğrenimine 1998 yılında Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Bölümü’nde başladı. 2002 yılında bu fakülteden mezun oldu. 2003 yılının Ocak ayında yine aynı fakültenin Sosyal Bilgiler Eğitimi Anabilim Dalı’na araştırma görevlisi olarak başladı. Yüksek lisans eğitimini 2005 yılında tamamlayan Ilgaz, aynı yıl doktora eğitimine başladı. 2010 yılında doktor unvanını alan Ilgaz, 2012 yılında Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Eğitimi Anabilim Dalı yardımcı doçent kadrosuna atandı. Halen Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Eğitimi Anabilim Dalı yardımcı doçent kadrosunda çalışmaktadır. Yrd. Doç. Dr. Hasan ASLAN 1979 Erzurum ili Oltu ilçesinde doğdu. 1990 Oltu 25 Mart İlk Okulu’nu bitirdi. 1993 Oltu Orta Okulu’nu bitirdi. 1996 Oltu Lisesi’ni bitirdi. 2002 Balıkesir Üniversitesi Necati Bey Eğitim Fakültesi, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği bölümünden mezun oldu. 2003 Yılında Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalında Yüksek Lisans sınavını kazandı. 2008 yılında Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Sosyal Bilgiler Öğretmenliği doktora programına başladı. 2009 yılında 2547 sayılı Yüksek Öğrenim kanununun 35. maddesi gereğince Atatürk Üniversitesi’ne görevlendirme ile atandı. 2015 yılında doktora eğitimini tamamlamıştır. Kafkas Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Anabilim Dalı’na 2016 yılında Yardımcı Doçent olarak atanmış olup akademik çalışmalarını yürütmektedir. 522 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Arş. Gör. Hakan ÖRTEN 1981 yılında Tokat’ın Reşadiye ilçesinde doğdu. İlk, orta ve lise eğitimini Tokat’ta tamamladı. 2003 yılında Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih programından mezun olup 2004 yılında Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilgiler Öğretmenliği tezli yüksek lisans programına kayıt yaptırmıştır. 2005 yılında Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Anabilim Dalı’nda Araştırma Görevlisi olarak göreve başladı. 2007 yılında yüksek lisans programından mezun olup 2008 yılında Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Sosyal Bilgiler Öğretmenliği doktora programına başladı. 2009 yılında 2547 sayılı Yüksek Öğrenim kanununun 35. maddesi gereğince Gaziosmanpaşa Üniversitesinde Araştırma görevlisi olarak akademik hayatına devam etmektedir. 18. BÖLÜM YEREL TARİH ETKİNLİKLERİYLE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Prof. Dr. Mesut AYDIN İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler Eğitimi ABD Doç. Dr. Recep DÜNDAR İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler Eğitimi ABD Arş. Gör. Fatih KAYA İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler Eğitimi ABD Özet Sosyal bilgiler dersi, tarih, antropoloji, arkeoloji, coğrafya gibi çeşitli sosyal bilimlerin temel kazanımlarını aktarmayı amaç edinen bir çalışma alanıdır. Sosyal bilgiler çalışma alanı, içerdiği disiplinler nedeniyle amaç yönünden bireye birçok özelliği kazandırmayı hedeflemektedir. Bu amaçlardan biri de millî bilincin oluşturulmasıdır. Sosyal bilgiler dersini alan öğrencilerde millî bilincin oluşturulması tarih disiplinine yönelik kazanımların etkili bir şekilde aktarımına bağlıdır. Bu ders öğrencilerde millî bilincin oluşturulması sürecinde sosyal bilgiler öğretmenlerine gerek mesleki gerekse alan yeterlilikleri bakımından birçok etkinliği bir Yerel Tarih Etkinlikleriyle Sosyal Bilgiler Öğre mi 535 Kaynakça Aslan, E. (2000).Yerel Tarihin Tanımı, Gelişimi ve Değeri. Tarih Yazımında Yeni Yaklaşımlar: Küreselleşme ve Yerelleşme. (Haz. Zeynel Abidin Kızılyaprak), s.195-204. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı. Avcı Akçalı, A., Aslan, E.(2007). Yerel Tarih ve Tarih Öğretimindeki Rolü, Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi 21, 80-88. Aydın, M., Dündar, R. (2014) Amasya Şehir Tarihleri/Amasya City Histories, The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science, Volume 6 Issue 3, 971-990. Bayraktar Ar, B. (2000) “Tarih, Tarihçi, Toplum ve Üniversite” Çanakkale Sempozyumu. Erişim tarihi: 03.01.2016. Erişim adresi. http://sbe.erciyes.edu.tr/dergi/sayi_15/11_yildiz. pdf. Calkin, H. L. (1942). Local History: A Means of Better Understanding United States History. The School Rewiev. Danacıoğlu, E.(2001). Geçmişin izleri (Yanıbaşımızdaki Tarih İçin Bir Kılavuz), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. Demircioğlu, İ.H. (2005), Tarih Öğretiminde Öğrenci Merkezli Yaklaşımlar, Ankara: Anı Yayıncılık. Douch, R. (1972). Local History and the Teacher. London: Routledge and Kegan Paul. Erpulat, D. (2003). Tarih Eğitiminin İyileştirilmesi Çalışmaları. Tarih Eğitimine Eleştirel Yaklaşımlar. s.123-136. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı. Hoskins, W.G. (1984). Local History in England. New York: Addison Wesley Longman Limited. Işık, H. (2002). Yerel Tarih Konularının Sosyal Bilgiler (6. Sınıf) Programı Tarih Üniteleri İle İlişkilendirilmesine Yönelik Bir Uygulama: Pasinler Örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, G.Ü Eğitim Bilimleri Enstitüsü Tarih Eğitimi Ana Bilim Dalı, Ankara. Işık, H.(2008). İlköğretimde Tarih Konularının Yerel Tarih İle İlişkilendirilmesinin Öğrenci Başarısına Etkisi, The Journal Of International Social Research (Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi), Vol.1, Is.4. İlyasoğlu, A. (2001). Yerel Tarih Gruplarıyla Tanışırken: Konular, Sorunlar. Yerel Tarihçilik, Kent, Sivil Girişim: Yerel Tarih Grupları Deneyimi. (Ed. Funda Çelebi), s.37-42. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı. Koçoğlu, E.(2015). Eğitsel Mekânlara Dayalı Sosyal Bilgiler Eğitimi (Edt. Ramazan Sever, Erol Koçoğlu), Sosyal Bilgiler Eğitiminde Mekânsal Öğrenme Ortamları, Ankara: Pegem Yayınları. Kütükoğlu, M.S.(2014). Tarih Araştırmalarında Usûl, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Litchman, A. J. and French, V. (1978). Historians and the Living Past: The Theory and Practice of Historical Study. Illinois: Harlan Davidson. MEB (2005). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 6-7. Sınıflar Öğretim Programı ve Kılavuzu (Taslak Basım), Devlet Kitapları Müdürlüğü, Ankara. 536 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Mustafa Vazıh el-Amâsî. (2011). Belâbilu’r-râsiye fî Riyâzi Mesâ’ili’l- Amâsiyye (Yayına Haz.: Mesut Aydın, Recep Dündar, İbrahim Kaplan, Güler Aydın,); Malatya. Örten, H. (2008). Yerel Tarih Konularının Soysal Bilgiler Üniteleri İle İlişkilendirilmesine Yönelik Bir Çalışma (Tokat örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Safran, M. ve Ata, B. (1998). Okul Dışı Tarih Öğretimi. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1. Yıldız, Ö.(2003). “Türkiye’de Tarih Öğretmenlerinin Sorunları ve Çözüm Önerileri”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(15), 181–190. Yılmaz, L. (2000), “Tarih Nasıl Yazılmalı? Ya da Yazılmalı mı?”, Tarih Yazımında Yeni Yaklaşımlar: Küreselleşme ve Yerelleşme, İstanbul. Yerel Tarih Etkinlikleriyle Sosyal Bilgiler Öğre mi 537 Prof. Dr. Mesut AYDIN Prof. Dr. Mesut AYDIN, 1959 yılında Amasya’da doğdu. İlkokul, ortaokul ve lise eğitimini Amasya’da tamamladı. Yazar Aydın, 1976 yılında yüksek öğrenimine Ankara Üniversitesi Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi Genel Türk Tarihi bölümünde başladı. Aydın, 1984 yılında Türkiye’nin Asya Sınırlarının Tespiti adlı çalışmasıyla master, 1989 yılında da TBMM. Tarafından İstanbul’da Kurulan Gizli Gruplar ve Faaliyetleri isimli çalışmasıyla doktora öğrenimini bitirdi. 1990 yılında Malatya İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Tarih Eğitimi Bölümü’nde yardımcı doçentlik kadrosuna atandı. 1997 yılında Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Programını oluşturarak başkanlığını üstlendi. 1998 yılında aynı fakültede İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler Eğitimi Programında doçent; 2005 yılından itibaren de profesör olarak çalışmalarına devam etmektedir. Yazar Aydın, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesinde birçok idari görev yürütmekle beraber halen İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Programı başkanı olarak görevini sürdürmektedir. Yayımlanmış kitapları ve birçok akademik çalışması bulunan Aydın’ın başlıca araştırma konusu arasında, Cumhuriyet Tarihi, Sosyal Bilgiler Eğitimi, Eğitim Teknolojileri ve Türk Eğitim Tarihi konuları yer almaktadır. Evli ve üç çocuk sahibi olan yazar Aydın, Almanca bilmektedir. Doç. Dr. Recep DÜNDAR Doç. Dr. Recep DÜNDAR, 1959 yılında Turgutlu’da doğdu. İlköğrenimini Musalar Yeniköy İlkokulu’nda, orta ve lise öğrenimini Turgutlu Lisesi’nde tamamladı. Yüksek öğrenimini 1977’de girdiği İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Umumi Türk Tarihi Kürsüsü’nü Haziran 1981 tarihinde mezun olarak tamamladı. 1983-1990 yılları arasında Malatya Kız Meslek Lisesi’nde Tarih öğretmeni olarak görev yaptıktan sonra 1990 yılında İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Tarih Eğitimi Bölümü’ne Araştırma Görevlisi olarak atandı. 1989’da başladığı Yüksek Lisans eğitimini 1992’de “Birinci Dünya Harbi Çanakkale Deniz Muharebeleri ve Müstahkem Mevki Kumandanı Cevad (Çobanlı) Paşa’nın Faaliyetleri” konulu tez ile tamamladı. 1993 yılında başladığı doktora eğitimini ise “Kıbrıs Beylerbeyliği (1570-1670)” başlıklı çalışma ile 18 Aralık 1998’de bitirdi. 2000 yılında Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Programı’na Yardımcı Doçent, 2014 yılında Doçent olarak atandı. Aynı bölümde çalışmalarına devam eden yazar Dündar, evli ve iki çocuk sahibi olup, fransızca bilmektedir. 538 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Arş. Gör. Fatih KAYA Arş. Gör. Fatih KAYA, 1987 yılında Malatya/Doğanşehir’de doğdu. İlköğretim ve lise eğitimini Doğanşehir’de tamamladı. Yazar, 2007 yılında girdiği İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Bölümü’nü 2011 yılında bitirerek lisans öğrenimini tamamladı. 2012 yılında İnönü Üniversitesi’nde master eğitimine başlayan Kaya, aynı üniversitede 2014 yılında “Kutadgu Bilig’e Göre Liderlik Eğitimi” adlı çalışmasıyla master tezini verdi. Yazar, aynı yıl Malatya İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Eğitimi Bölümü’nde Araştırma Görevliliği kadrosuna atandı. Hala bu görevini aktif olarak sürdüren Kaya, Erzincan Üniversitesi İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Bölümü’nde doktora eğitimini sürdürmektedir. Yazar, birçok alanda akademik çalışmalara imza atmıştır. Çalışma alanları arasında; Liderlik, Sosyal Bilgiler Eğitimi ve Türk Kültür Tarihi gibi alanlar yer almaktadır. Ayrıca; Etkili iletişim ve Diksiyon, Beden Dili, Halkla İlişkiler, Hızlı Okuma, Etkin Okuma Eğitimi ve Kitle Yönetimi gibi alanlarda da çalışmalar yapmış olan yazar Kaya, ileri derecede de İngilizce bilmektedir. 19. BÖLÜM DİNÎ VE AHLAKİ DEĞERLERLE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ Yrd. Doç. Dr. Erol KOÇOĞLU İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği ABD Arş. Gör. Emine ERDOĞAN Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Temel İslam Bilimleri Bölümü Hadis ABD Özet Değer, çağdaş ilim çevrelerince insan ve toplum hayatındaki önemine binaen her geçen gün üzerinde hassasiyetle durulan bir olgu halini almıştır. Değerlerin öğretilmesinin eğitim ortamına sağladığı birçok katkı vardır. Kişilik ve karakter oluşumunda önemli bir yere sahip olan değerler, huzurlu bir toplumun oluşması ve şahsiyetli bireylerin yetişmesi amacıyla eğitim ve öğretim programlarında yer almaktadır. Özellikle sosyal bilgiler 4. , 5. , 6. ve 7. sınıf programlarında temel değerlerin öğrencilere kazandırılması hedeflenmektedir. Bu temel değerler, toplumu oluşturan her bireyin kendi inanç felsefesini oluşturmasında önemli bir işleve sahiptir. Bu değerlerin ilkokul ve ortaokul sosyal bilgiler derslerinde öğrenciye kazandırılmasında; öğrencinin yetiştiği çevre, aile ve kültür dikkate alınarak esnek bir eğitim ya da öğretim programıyla bu konudaki kazanımlara yer verilmesi, öğrencinin dinî ve ahlaki değer algılarını özgür bir ortamda şekillendirmesinde etkili olabileceğini söyleyebiliriz. Dinî ve Ahlaki Değerlerle Sosyal Bilgiler Öğre mi 557 Kaynakça Akbaş, O.(2004). Türk Milli Eğitim Sisteminin Duyuşsal Amaçlarının (Değerlerinin) İlköğretim II. Kademedeki Gerçekleşme Derecesinin Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ata, B. (2011). Sosyal Bilgiler öğretim programı. C. Öztürk. (Ed.). Sosyal Bilgiler öğretimi, demokratik vatandaş eğitimi. Ankara: PegemA Yayıncılık. Aydın, M. Z.(2003). Ahlak Öğretiminde Örnek Olay İncelemesi Yöntemi, Ankara: Nobel Yayınları. Aydın, M.(2011). Değerler İşlevleri ve Ahlak, Eğitime Bakış Dergisi, 19. Aydın, Mehmet Z. ve Akyol Gürler, Ş. (2012) Okulda değerler eğitimi: yöntemler, etkinlikler, kaynaklar, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık. Aykaç, N. ve Başar, E. (2005). İlköğretim Sosyal Bilgiler dersi eğitimi programının değerlendirilmesi. Eğitimde yansımalar, VIII. Yeni İlköğretim Programlarını Değerlendirme Sempozyumu bildirileri kitabı içinde (s.343-361). Ankara: Sim Matbaacılık. Balcı, F. A., Yanpar Yelken, T.(2013). İlköğretim Sosyal Bilgiler Programında Yer Alan Değerler ve Değerler Eğitimi Uygulamaları Konusunda Öğretmen Görüşleri, Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 14 (1), 195-213. Başçı, Z.(2012). Beşinci Sınıf Sosyal Bilgiler Derisinde Değer Eğitiminin Öğretmen Görüşlerine Göre İncelenmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Binbaşıoğlu, C. (1995). Eğitim Psikolojisi. Ankara: Yargıcı Matbaası. Cafo, Z., Somuncu, D.(2000). Global Values In Education And Character Education, ERIC ED, 449. Can, G. (2006). Kişilik gelimi. B. Yeşilyaprak (Ed.). Eğitim psikolojisi (Gelişim- öğrenmeöğretim). (s. 123-163). Ankara: Pegem A Yayıncılık. Cheng, R. H. M., Lee, J. C. K. and Lo, L. N. K. (2006). Values Education For Citizens In The New Century: Meaning, Desirability And Practice. Sha Tin: The Chinese University Press. Çavdarcı, M.(2002). Türkiye’de Sosyal Değerlerin Aşınması ve Kültür Sömürgeciliği, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çelikkaya, H. (1996). Fonksiyonel eğitim sosyolojisi. İstanbul: Alfa Yayınları. Demircioğlu, İ., Tokdemir, M. A.(2008). Değerlerin Oluşturulma Sürecinde Tarih Eğitimi: Amaç, İşlev ve İçerik, Değerler Eğitimi Dergisi,15, 69-88, Deveci, H. (2003). Sosyal Bilgiler dersinde probleme dayalı öğrenmenin öğrencilerin derse ilişkin tutumlarına, akademik başarılarına ve hatırlatma düzeylerine etkisi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. 343-361. Kayseri. Dilmaç, B. (2007). Bir grup fen lisesi öğrencisine verilen insani değerler eğitiminin insani değerler ölçeği ile sınanması. Yayımlanmamış doktora tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya Doğan, İ.(2004). Sosyolojik Kavramlar ve Sorunlar, Ankara: Pegem A Yayınları 558 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Dökmen, Ü.(2007). Küçük Şeyler, İstanbul: Sistem Yayıncılık. Erdem, A. R. (2003). Üniversite kültüründe önemli bir unsur: Değerler. Değerler Eğitimi Dergisi. 1(4). Erdem, H. (2004). Ahlak Felsefesi, Konya: Çizgi Yayınları. Gander, M., Harry G.(2001). Çocuk ve Ergen Gelişimi, çev. Bekir Onur, Ankara: İmge Kitabevi. Güngör, E. (1998). Ahlak psikolojisi ve sosyal ahlak. İstanbul: Ötüken Yayınevi. Güngör, E.(2000). Değerler Psikolojisi Üzerine Araştırmalar, İstanbul: Ötüken Yayınları. Güven, S.(1999). Toplum Bilim. Bursa: Ezgi Kitapevi. Halstead, J., Taylor, M. (eds) (1996). Values In Education And Education In Values. London: Falmer Press. Harper and Row. Hançerlioğlu, O. (1988). Ruh bilim sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi. Hill, B.V. (1991). Values Education in Australian Schools. Melbourne: ACER. Kan Ç. (2010). Sosyal Bilgiler dersi ve değerler eğitimi. Milli Eğitim Dergisi, 187, 138– 145. Kılıç, A. (2002). Duyuşsal Alan Özellikleri ve Bireye Kazandırılması, Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8, 149-166. Kılıç, R.(1998). Ahlakın dinî Temeli, Ankara: TDV Yayınları. Kohlberg, L (1981). Moral Stages and the Idea of Justice: Essays on Moral Development. New York. Lickona T.(1991). Educating For Character: How Our Schools Can Teach Respect And Responsibility. New York: Bantam Books. McLaughlin T. (2001). Citizenship education in England: The Crick Report And Beyond Journal of Philosophy of Education, 34, 541-570. MEB. (2009). İlköğretim Sosyal Bilgiler dersi 4-5. sınıflar öğretim programı ve kılavuzu. Ankara. Meilin Ng, M. (2006). Valuation, Evaluation, And Value Education - On Acquiring The Ability To Value: A Philosophical Perspective. I R. H. M. Cheng, J. C. K. Lee and L. N. K. Lo (Eds.), Values education for citizens in the new century (pp.49-66). Sha Tin: The Chinese University Press. Morrow, W. (1989). Chains of Thought. Johannesburg: Southern Book Publishers. Munn P. (1995). Values Education In Scottish Schools. In: D van Veen & W Veugelers (eds). Vernieuwing van leraarschap en lerarenopleiding. Leuven: Gavant. Naylor, D. T.; Diem, R. A (1987). Elementary and Middle School Social Studies. New York: Random House. Oktay, A. S. (2007). İslam Düşüncesinde Ahlaki Değerler ve Bunların Global Ahlaka Etkileri. R. Kaymakcan, S. Kenan, H. Hökelekli, İ. Arslan ve M. Zengin (Ed.). Değerler ve Eğitimi Uluslararası Sempozyumu. İstanbul: DEM Yayınları, 131-143. Öymen, M. R.(1975). Psikoloji, Sosyoloji ve Pedagoji açısından Ahlak Eğitimi, İstanbul: Murat Matbaacılık. Dinî ve Ahlaki Değerlerle Sosyal Bilgiler Öğre mi 559 Özgüven, İ. E. (1994). Psikolojik testler. Ankara: Pegem Yayınları. Öztürk C. (2007). İlköğretimde Alan Öğretimi. A. Oktay ve Ö. Polat Unutkan (Der.). Küreselleşme ve Bilgi Çağında Sosyal Bilgiler Öğretimi. İstanbul: Morpa Yayınları. Öztürk, C. ve Deveci H. (2011). Farklı ülkelerin Sosyal Bilgiler öğretim programları, C. Öztürk (Ed.). Farklı ülkelerin Sosyal Bilgiler öğretim programları (s.1-40). Ankara: Pegem A Yayıncılık. Öztürk, C., Yılmaz, A.(2001). “Türkiye’de Harf İnkılâbından Önce Kullanılan İlkokul Tarih Programları ve Ders Kitapları” Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri (KUYEB) Dergisi. İstanbul: EDAM,1 (2), 409–427. Peker, H.(1998). Din ve Ahlak Eğitiminin Psikolojik ve Metodik Esasları, Samsun: Aksi Seda Yayınları. Powney, J., Cullen, M. A., Schlapp, U., Johnstone, M. and Munn, P. (1995). Understanding values education in the primary school. York: Reports Express. Raths, L.E., Harmin, M. and Simon, S.B. (1966). Values and teaching: Working with values in the classroom. Columbus, Ohio: Charles E. Merrill Books Inc. Saintus, G. E. (1989). The Values Clarification Movement As A Response To The Need For Moral Education: An Analysis And Critique McGill University (Canada)). ProQuest Dissertations and Theses, Retrieved from. Sarı, E.(2005). Öğretmen Adaylarının Değer Tercihleri, Değerler Eğitimi Dergisi, 2(10), 73-87. Senemoğlu, N.(2005). Gelişim, Öğrenme ve Öğretim., Ankara: Gazi Kitabevi. Silah, M.(2005). Sosyal Psikoloji (Davranış Bilimi), Ankara: Seçkin Yayınları. Sözer, E. (1998). Sosyal bilimler kapsamında Sosyal Bilgilerin yeri ve önemi. G. Can. (Ed.). Sosyal Bilgiler Öğretimi içinde (s.1-13). Eskişehir. Anadolu Üniversitesi Yayınları. Taylor, M. (1994). Values Education In Europe: A Comparative Overview Of A Survey Of 26 Countries İn 1993, 1 TDK. (2005). Türkçe sözlük. (10. baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Tolan, B.(1996). Toplum Bilimlerine Giriş, Ankara: Murat & Adım Yayıncılık. Yiğit, M. F., Tarman, B. (2013). Değerler Eğitimimin İlköğretim 4. ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarındaki Yeri ve Önemi, Journal of Social Studies Education Research, 4(2), 79-102 s. 83. Zeybek, N.K.(1989). Millî Kültür Meselemiz, İstanbul: Damla Ofset. 560 Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi Yrd. Doç. Dr. Erol KOÇOĞLU 1982 yılında Çemişgezek de doğan yazar ortaokul ve liseyi Elazığ’da tamamlamıştır. Lisans eğitimini 2000-2004 yılları arasında Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Bölümünden mezun olarak tamamlamıştır. 2006-2008 yılları arasında Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilgiler Eğitimi alanında tezli yüksek lisans programını; 2009-2013 yılları arasında Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sosyal Bilgiler Eğitimi alanında “Sosyal Bilgiler Eğitiminde Karikatür Kullanımı” adlı doktora tezini hazırlayıp tamamlayarak mezun olmuştur. Koçoğlu, 2011 yılında Dicle Üniversitesi, Eğitim Fakültesinde Araştırma Görevlisi olarak 2013 yılında da Yrd. Doç. Dr. Olarak görev yapmıştır. Yazar 2014 Temmuz ayından itibaren Malatya İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Ana Bilim Dalı’nda öğretim üyesi olarak başladığı görevini halen devam ettirmektedir. Yazar evli olup, sosyal bilgiler eğitimi üzerine yazılmış birçok ulusal ve uluslararası makale ve çalışması bulunmaktadır. Arş. Gör. Emine ERDOĞAN 1989 yılında Elazığ’da doğan yazar ilköğrenimini 24 Kasım ilköğretim Okulunda ve ortaöğrenimini Elazığ Anadolu İmam Hatip Lisesinde 2006 yılında birincilikle tamamladı. Yazar Erdoğan, 2010 yılında lisan öğrenimini sürdürdüğü Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesinden birincilikle mezun olmuş ve 2013 yılında Fırat Üniversitesi Temel İslam Bilimleri bölümü Hadis ana bilim dalında doktora eğitimine başlamıştır. Yazar Erdoğan, bu ana bilim dalında doktora eğitimini sürdürmekle beraber Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde araştırma görevlisi olarak çalışmaya devam etmektedir.