Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin
Transkript
Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin
www.RegioStorytelling.com Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı den Chip Colquhoun tarafından Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları Comenius Bölgesel ortaklıklar projesi kapsamında hazırlanmıştır © Copyright 2015 Snail Tales – dağıtım hakları için lütfen iç kapak sayfasına bakınız Copyright © 2015 Snail Tales. Ticari amaçlı olarak içerik kopyalanamaz. Bununla birlikte yazar bilgilendirilerek AB kapsamında bir proje içerisinde üretildiği belirtilerek kullanımı serbesttir. PROJE ORTAKLARI CREDS, Cambridgeshire County Council, UK The Grove Primary School Peckover Primary Academy Snail Tales Kırşehir İl Milli Eğitim Müdürlüğü, Turkey Öğretmen Bedia Köksal Güler İlkokulu Kırşehir Yusuf Demir Bilim Ve Sanat Merkezi Vali Mithat Saylam İlkokulu Kırşehir Rehberlik Ve Araştırma Merkezi TEŞEKKÜRLER Bu eserin gerçeğe dönüşmesi için gerek ekip olarak gerekse ekip dışından çok değerli katkılar sağlanmış olup, aşağıda isimleri verilen destekçilerimize şükranlarımızı sunarız: Değerlendirme ölçeklerini hazırladığı için Laura-Jayne Hare Proje içinde ve dışında fotoğraf desteği veren okullar ve personelleri Çalışmanın Türkçe boyutuna katkı sunan ve projede aktif görev üstlenen öğretmenler Zeliha Bayrak, Ceylan Yıldırım, Rüya Kılıç, ve Zeynep Kaya Çalışmalarına ait videoları bizimle paylaşan The Grove Primary School Kayıtları gerçekleştiren Jane Bower ve Alan Revill Harika çizimlerinden dolayı Ruth Haddock, Erica Terry-Rose ve Lianna Weidle Sıra dışı destekleri için Emma ve Tito Hikâye yeteneklerini benimle paylaşan Tracy ve Paul (aka anne ve babam), Ve olmasaydı bu eserin gerçeğe dönüşmesi mümkün olmayan Amy Robinson; Snail Tales’in tasarımcısı, rehberdeki birçok aktivitenin üreticisi BİLGİLENDİRME Bu rehber kitapçıkta yer alan görüşler ve bilgiler Cambridgeshire Şehir Meclisinin, Kırşehir Milli Eğitim Müdürlüğünün, AB komisyonunun veya British Council’in kurumsal görüşlerini içermez. Örneklemler uygulayıcıların kişisel çalışmaları olup kurumlar sorumlu tutulamaz. 02 | Kötü bir şeyler olmalı: Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı ÖNSÖZ (CREDS) “Eğitim kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı” adındaki bu rehber “Snail Tales” den Chip Colquhoun tarafından Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları Comenius Bölgesel ortaklıklar projesi kapsamında hazırlanmıştır ve ben bu eseri sizlere takdim etmekten büyük memnuniyet duymaktayım. Snail Tales tarafından düzenlenen açık etkinliklerde, “Snail Tales”in öğrenme şekline kattığı heyecan ve enerjiden çok etkilendim. Bu rehber, öğrenmenin güçlendirilmesi ve anlaşılmasında adım adım uygulamalar sunarak verimli bir yol haritası olacağını göstermektedir. Rehberi kullanmak isteyen öğretmenler için bu kitapçık gerek örnek çalışmaları gerekse videoları çok kapsamlı olduğundan, öğrenmenin kalıcı olabilmesi için etkili bir yardımcı olacaktır. Bu kitapçık konularında uzman eğitimciler ile eğitim yöneticilerinin emekleri ile ortaya koyulmuş profesyonel bir eserdir. Buna ek olarak özellikle Milli Eğitim Müdürlüğü, proje çıktısının ve bu rehberin yaygınlaştırılmasında özellikle bünyesindeki öğretmenlerin hizmetine sunarak eğitim kalitesinin artırılmasında büyük rol oynayacaktır. Umarım, öğrenme yolculuklarında çocuklarımıza yeni bakış açıları ve sınırsız ufuklar kazandırılmasında bu kitapçık önemli bir katkı sunar ve öğretmenlerimiz için verimli bir rehber olur. Satwant Kaur Cambridgeshire Etnik Eşitlik ve Çeşitlilik Servis Müdürü 03 ÖNSÖZ (Kırsehir MEB) Kırşehir Milli Eğitim Müdürlüğünün, Cambridgeshire County Council İle beraber yürüttüğü Comenius Regio Partnerships projesi ‘Storytelling Skills and Creativity’ tüm katılımcı okullarımızın sunmuş oldukları emek ve destek sayesinde tamamlanmıştır. Bu proje ortak ülkelerdeki öğretmenlerin mesleki gelişimlerinden sorumlu olan yetkililerin Snail Tales tarafından geliştirilen tekniklerin genişletilmesine yönelik bileşik bir uluslararası ortaklık yaklaşımı geliştirmeleri, öğretmenlere yönelik konferanslar/çalıştaylar düzenlemeleri ve Avrupa çapında öğretmenlerin kullanımına açık bir kaynak paketi üretmek için birlikte çalışmaları için olanak sağlamıştır. Bu proje; - öğretmenlere, öğrencilerin yaratıcı düşünmesi ve yazması için hikâye anlatma tekniklerini kullanmaları konusunda destek sağlamaktadır. - öğrencilerimizin dilsel gelişimlerini artırmalarına olanak sağlanmıştır. - öğrencilerin okuma yazma becerileri artırılmıştır. Projemiz İngiltere ortaklığında 8 farklı kurum ile birlikte yürütülmüş olup, özellikle İngiliz koordinatörümüz Cambridge Şehir Meclisinden MAHBUBUR RAHMAN’a ve Snail Tales’den CHIP COLQUHOUN’a öğretmen becerilerimize katkılarından dolayı teşekkür ederim. Projemizin Kırşehir özelinde yürütülmesinde emeği geçen ARGE şube müdürümüze ve birim personelimize, ortak okullarımızdaki ve Rehberlik ve Araştırma Merkezimizdeki idareci ve öğretmenlerimize, ayrıca bu eserin çevirisini bizlere kazandıran öğretmenlerimize teşekkür ederim. Projelerimiz sonunda elde edilen çıktıların eğitim camiasına faydalı olmasını temenni eder, saygılar sunarım. Osman Elmali Manager for the Kırşehir National Educational Directorate 04 | Kötü bir şeyler olmalı: Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı Bu rehberi nasıl kullanabilirsiniz Hoş geldiniz! Şu anda elinizde tuttuğunuz bu kaynak ile sınıfta sözlü hikâye anlatmada en kapsamlı kılavuzlardan birine sahipsiniz. Bununla, siz ve öğrencileriniz kısa sürede müfredat doğrultusunda, konuşma ve dinleme, matematik, tarih, fen, sosyal bilgiler ve daha fazlasında büyük ve güçlü bir gelişme kaydetme şansına sahip olacaksınız. Birinci bölümde belirttiğimiz üzere, araştırmalar bunun mümkün olduğunu göstermiştir. Ancak, çocukların hikâye anlatımı yöntemiyle öğretildiklerinde hızlıca gelişme kat ettiklerini gösteren okulların çokluğuna rağmen, henüz karar mercilerini bu metodu ezbere dayalı öğrenmenin ve sınavların önüne koymaya ikna edecek kapsamlı bir veri toplama çalışması yapılmamıştır. Bunu değiştirmeye yardım edebilirsiniz. Sonraki sayfa, nerede olursanız olun, hangi dili konuşursanız konuşun, hikâye anlatma/öğretme beceriniz hangi seviyede olursa olsun- şimdiye kadar eğitimde hikâye anlatma üzerine yapılmış en büyük çalışmada nasıl yer alabileceğinizi göreceksiniz. Çok basit, ücretsiz ve sınıf zamanınızın 30 dakika kadar bir süresini alacak. Bu yüzden, geleceğin eğitimini inşa ederken lütfen bize katılın. Kılavuzun 6 Sayfasına bakınız. Daha önce öğrencilerinizle sözel hikâye anlatmayı denememiş olsanız bile, yukarıda bahsedilen veri toplama etkinlikleri, sınıfta hikâye anlatmayla başaracağın potansiyel etkiye sizi ikna edecektir. Eğer bu etkiyi başarmak isterseniz, bu kılavuz tam sizin için. Ne zaman ne okumalı Doğru uygulandığı sürece, hikâye anlatımı çocuklarınızın hafıza ve dil becerilerini geliştirmenin yanı sıra, “geniş bilişsel beceriler” ve “özgüven” kazanmalarına yardımcı olacaktır. Bu yüzden nasıl yapıldığının anlaşılması uygulamak kadar önemlidir. Bunların sonucu olarak bu rehber birçok teori içermektedir! Kitapçık, yükümlülük gibi okunmaktan kurtarılmak adına akıcı bir tarzda yazılmıştır. Hikâye anlatım becerilerinin kullanımı için öğretmenlerimizle yaptığımız seanslar örneklem olarak hizmetinize sunulmuştur. Ama eğer sanatın kalbini kavrayacak olursanız, hiç bir zaman hikâye anlatmasanız bile, ders planlarınızı sözlü hikâye anlatımından biraz esinlenerek tasarlamanın ne kadar kolay olduğunu göreceksiniz. Bu rehber kullanmanızı kolaylaştıracak anahtar kavramlar ve sembolleri kapsamaktadır. Ayrıca her bölüm sonunda en önemli noktalara atıfta bulunan bir özet bölümü bulacaksınız. Önemli bir tanım sunduğumda bir sembol ile işaretlenmiş olarak göreceksiniz. Ana anlatıma istediğiniz zaman tıklayarak dönüş yapabilirsiniz. Kisim Bir hikâye anlatmanın nasıl ve neden etkili olduğunu ve eğitimdeki gücünü açığa çıkarmayı amaçlamaktadır. Kisim Iki mevcut seviyeniz ne olursa olsun, kendi hikâye anlatımınızı geliştirmek için kullanabileceğiniz teknikleri gösterir. Kisim Üç ders planlarınıza hikâye anlatımını nasıl dâhil edeceğinize dair rehberlik eder. Kisim Dört çocuklarınızın yaratıcılığını geliştirmede ve bunu müfredatınızdaki herhangi bir alanda ilgilerini desteklemede kullanmak için yaklaşımlar sunar. Kisim Beş çocuklarınızı motive etmeye yardımcı olacak ve gelişimlerini, öğrenmelerini paylaşmanızı sağlayacak bütün bu parçaları bir araya getirir. Ayrıca bazı eğlenceli, etkili ve özgüven geliştirici etkinlikleri de detaylandırır. 05 Etkinliklerin Kullanımı Bu kılavuzdaki etkinlikler öncelikle hikâye anlatmanın size ne önerebileceğini göstererek, onu kullanma yeteneğinizi güçlendirmeye yardım etmeyi amaçlar. Öğretmen etkinlikleri sadece sizin denemeniz için tasarlanmıştır. Bazı etkinlikler iş arkadaşlarınızı da içerebilir. Ancak, (kılavuz tersini söylemedikçe) onları çocuklarla kullanmamalısınız. Sınıf etkinlikleri sizin ve sınıfınızın birlikte eğlenmesi içindir. Lütfen ilgili bölümü okumayı unutmayın, ayrıca hemen faydalanmanın yanı sıra, etkinliklerin herhangi bir derse nasıl uygulanması gerektiği ilkesini de göreceksiniz. Video klip kullanımı Cambridge Grove İlkokuluna bu kılavuzu örneklendiren birkaç videonun çekilmesine izin verdikleri için minnettarız. Video kliplerin tamamını www.RegioStor ytelling.com/videos adresinde bulabilirsiniz. Bu kliplerin çocukların izlemesi için uyarlanmadığını, sadece etkinlikleri ve teknikleri gösterdiğini lütfen unutmayın. Çünkü klipler kameraya bakmadan, seyirciyle göz kontağı halinde çekilmiştir, bu da, her ne kadar kliplerde birçok çocuk rol alsa da, çocukların klibi uyumsamasını zorlaştıracaktır. Bir video klibi bu kılavuzdaki bir parçaya eşlik ederse, o başlıkla belirtilir, bu yüzden yukarıdaki siteden uygun klibi seçebilirsiniz. Sınıfınızda gösterebileceğiniz, Hikâye anlatıcısının kamerayla göz kontağı kurduğu videolar için, www.snailtales.org/videos Çizim: Lianna Weidle Fotograf: Peckover Primary School 8 yıl boyunca Snail Tales’in, okullar için ortaya koyduğu performans ve workshopların, aynı öğretmenler tarafından defalarca okullara davet edilerek sunumlarını yinelemeleri, hikâye anlatmanın, öğrenmeyi artırırken birbirini takip eden nesiller boyunca büyülemedeki yeteneğini ispatlamaktadır. Umarım bu kılavuz sizin de aynısını görmenizi sağlar. 06 | Kötü bir şeyler olmalı: Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı Hikâye anlatımının gücünü ispat etmemizde bize yardımcı ol! Eğer hala sözel hikâye anlatmanın çocukların gelişimindeki Özgür Tartışma zaman da müfredat belirleyicilere hikâye anlatmayı eğitim programlarının merkezine koymaları konusunda ikna etmemize Bunun yerine, sınıfınızda cinsiyet, yaş ve yeteneklerine göre karıştırılmış altı ve ya on kişilik odak grupları seçiniz ve 22. gücünü göremediyseniz, Chapter Three detaylı etkinlik aradığınızı size sunacaktır. Eğer zaten bunun farkındaysanız, o yardımcı olunuz. Bunun için bütün yapacağınız Chapter Three etkinliklerden birini tamamlayıp veya bazılarını hatta tamamını bitirip sonuçlarınızı ve gözlemlerinizi www.RegioStorytelling.com/research. adresindeki formu kullanarak bizlere ulaştırmanızdır. Bu etkinliklerden Anlatma Testi, sınıfta yarım saat içinde tamamlanabildiği için bizim istediğimiz bazı faydalı ve önemli verileri bize sağlayabilirsiniz. Bu bilgileri bizlere sağlarken iletişim bilgilerinizi bizlere ulaştırmanız halinde Snail Tales organizasyonunun hizmetlerinden haberdar olarak bu rehberde geçen seanslarımıza katılabilirsiniz. 1 Verilerinizi paylaşma zorunluluğunuz olmamakla birlikte çarpan etkisinin artırılmasında alacağınız rolü gördükten sonra bizlere destek olacağınızı ümit ediyoruz. Bilgi nasıl toplanır Aktivite sonuçlarını bizlere aktarırken sizlere sunulan talimatları uyguladığınızdan lütfen emin olun. Yaptığımız çalışmanın bilimsel ve sağlıklı olması için kurallar dâhilinde bilgi toplamamız çıktıların dağıtımında ve paylaşımında bizlere güç katacaktır. www.RegioStorytelling.com/research adresinde doldurabileceğiniz ve Hikâye Topu çocukların gelişiminde yaratıcı öğrenmenin etkilerini ölçebilmek için tasarlanmıştır. Bütün sınıfta uygulanması beklenmemektedir. Sayfadaki değerlendirme testini inceleyiniz Dördüncü Bölüm deki sınıf etkinliklerini uygulamadan önce seviyenizi ölçmek için sayfa 22deki değerlendirme odaklarını kullanınız. Sonra bu etkinliklerin uygulanmasının ardından odak grubunuzun gelişimini görmek için tekrar değerlendirmeyi uygulayınız. www.RegioStorytelling.com/research adresine yükleyeceğiniz videolarınızı değerlendirerek sizlere dönüş yapabiliriz. www.snailtales.com/news adresini veya Facebook ve Twitter sayfalarımızı ziyaret ederek gelişmeleri takip edebilirsiniz. Bilgilerimi değerlendirme zaman göndermeliyim? için ne Eylül 2017 itibari ile gerekli dönüt bilgilerin toplanmasını hedeflemekteyiz, böylece elde ettiğimiz verilerin kullanılabilirliği artırılarak Avrupa’da ve web üzerinden ulaşılabilecek noktalarda öğretmenlerimizin kullanımına sunmak istiyoruz. Eğer sonuçlar (umduğumuz gibi) Avrupa’da ağırlıklı olarak olumlu çıkarsa gelecek nesiller eğitimde anlatıcı ve yaratıcı öğrenmeden çok şey öğrenebilirler Evet, geleceğin eğitimi 30.000 yıl öncesinin ilkelerine başvurarak geliştirilebilir... hazır formlar mevcut olup çalışmalarımıza web üzerinden destek olabilirsiniz. Excel tablosu sizler için ortalama verileri sunacaktır. Anlatma Testi ezberciliğe karşı anlatarak öğrenmenin gücünü kanıtlamaya çalışır. Bu testi, kılavuzdaki ilerlemenize bakmaksızın istediğiniz zaman uygulayabilirsiniz. Tavsiye edilen en az hazırlanma süresi 390 dakika uygulama süresi de 30 dakikadır. Çizim: Lianna Weidle 1Indirim seyahat da eklendikten sonra toplam üzerinden yapılacaktır. Teklif, daha önce Snailtales’i ziyaret okullar dâhil herkese açıktır. İndirim sadece bir kez kullanılabilir. İndirimde, kesin sipariş tarihi dikkate alınacaktır 07 İçindekiler Önsöz (CREDS) 3 Önsöz (Kırsehir MEB) 4 Bu Kılavuzu Nasıl Kullanırız 5 Hikâye anlatımının gücünü ispat etmemizde bize yardımcı ol! 7 10 Giriş: Niçin Hikaye Anlatıyoruz Çizim: Ruth Haddock KISIM BİR: Eğitimde hikaye anlatmanın tarihi ve önemi Bölüm 1: Eğitimde Hikaye Anlatımının Önemi 12 Hikaye Anlatımının Büyüsü Sahiplik, ve Hayalperest Yatırım Anlatıcı: “Tecrübenin Penceresi” Hikaye Anlatma ve EAL/SEND öğrencileri Bölüm 2: Eğitimde Hikaye Anlatımının Yeri 15 Yazmak için Konuş Bölüm 3: Eğitimde Hikaye Anlatmanın Bilimi 17 Anlatım, Ezbere Öğrenmeye Karşı Değerlendirme Kriteri Zinu & Nulang Uyarlanmış konuşma ve Dinleme Değerlendirme Odağı SINIF ETKİNLİĞİ: Anlatım Testi | Özgür Tartışma | Hikaye Topu KISIM İKİ: Sizi daha iyi duyabilmek için her şey... Bölüm 4: Harika Hikaye Anlatımının Anahtarı 24 Göz Temasının Önemi Hikaye Anlatımı, Gösteri değil… Niçin Hikaye Anlatıcıları Artistlerden Daha Az Öz-Bilinçlidir SINIF ETKİNLİĞİ: “Bir Varmış Bir Yokmuş” Bölüm 5: Harika Hikaye Anlatımın Üç Anahtarı 27 Anahtar 1: Hikaye Alanı Anahtar 2: Katılım! Anahtar 3: Ses! ÖĞRETMEN ETKİNLİĞİ: Masaldaki İneği Bul Kahkaha At! | Zaten Çıkartabildiğiniz 27 Ses Bölüm 6: Dil Hakkında Kelimeler 34 SINIF ETKİNLİĞİ: Abart Abartabildiğin Kadar! | Yasak Kelime! 08 | Kötü bir şeyler olmalı: Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı KISIM ÜÇ: Sınıfta “hagöa” kullanmak 37 Bölüm 7: Hikaye Bulma Çevrimiçi Kaynaklar Hikaye Kitapları Kendi Hikayelerini Düzenleme 39 Bölüm 8: İstemenin İki Türü Ne Duymak İsteriz Ne Söylemek İsterler ÖĞRETMEN ETKİNLİĞİ: Hepsini İstiyorum | Ters yüz Mühendisliği Bölüm 9: HAGÖA (Hikaye Anlatmıyla Güçlendirilmiş Öğrenme Amaçları) 41 Öğretmek istenilenleri Hikayelerle Eşleştirme KISIM DÖRT: Yaratıcı düşünmeye ilham verme 42 Bölüm 10: Hayalperestlik Nasıl İşler ÖĞRETMEN ETKİNLİĞİ: Bağlantısızlar SINIF ETKİNLİĞİ: Bağlantısızlar (Takım Versiyonu) 45 Bölüm 11: “İyi” Hikayenin Sırrı Kötü Şeyler Olmak Zorunda Sırrı Keşfetmek SINIF ETKİNLİĞİ: Araştırma | Araştırma Yarışı 48 Bölüm 12: Çocuklardan Yaratıcı Çizimler Kısıtlayıcı Sorgular ÖĞRETMEN ETKİNLİĞİ: Pervane Etkisi 50 Bölüm 13:Hepsini Yöentmek İçin Bir Hikaye Yapısı Herhangi Bir Konuda Çocukların İlgisini Çekin SINIF ETKİNLİĞİ: Hikaye Kartları KISIM BEŞ: Hikaye anlatımı pazarı Bölüm 14: Çocukları Yazma ve Paylaşma İçin Güdüleme 52 Grimm Örneği Niçin Yazarız Bölüm 15: Kendi Pazarını Planlama 53 Hikaye Anlatımı Pazarı Nedir? Nasıl İşler Hikaye Anlatım Metotları Çocukları Hazırlama Seyirciyi Hazırlama SINIF ETKİNLİĞİ: 22dk/1dk | Ağaçta Bir Kuş | Penguen Yarışı | Evet/Hayır, Tekrar Dene Sonuç: Gelecek 30000 Yıl Boyunca Eğitim... Niçin Hikaye Anlatıyoruz | 09 58 GİRİŞ: NEDEN HİKÂYE ANLATIRIZ Önceden, dünyada hiç hikâye yoktu. Tüm hikâyeler, Gök tanrısı Nyamba tarafından insanlardan ve hayvanlardan uzak Çizim: Erica Terry-Rose tutulmuştu. O zamanlarda, Anansi adında bir örümcek yaşamıştı. Anansi aslında hikâye anlatmayı çok istiyordu. Özellikle de, örümcek Anansi hakkında olanları. Böylece Anansi en uzun ağacın tepesine tırmandı ve bağırdı “Büyük Nyanbe! Sen harikasın ve biz aşağıdakiler seni seviyoruz! Seni özellikle de dünyadaki bütün hikâyelerde olduğu gibi, bize, muhteşem hediyeler veren bir tanrı olduğun için seviyoruz..." Ama Gökyüzü tanrısı kolay kolay kanacak değildi... "Beni kandırmaya mı çalışıyorsun küçük örümcek? Peh! Kendini kanıtlayana kadar seninle hikayeleri paylaşmayacağım ve bunu yapmak için bana şunlarla gelmelisin... insanları tümüyle yutan yılan... ateş gibi iğneleri olan eşekarıları... zıpkın gibi dişleri olan leopar!" Anansi yutkunarak cevap verdi, Peki…. ne yapabileceğime bir bakayım!" Şimdi ateş gibi iğneleri olan eşekarılarına yaklaşırken belki biraz gergin hissedebilirsiniz. O zaman küçük bir örümceğin nasıl hissedeceğini hayal edin! Fakat Anansi, çaresizce, hikâye anlatabilme yeteneğini istiyordu. Bu yüzden bir su kabağı aldı… ve içindeki suyu saklanmıyorsunuz?“ diye konuştu. Bütün arılar minnettar bir şekilde Anansi’ nin su kabağına doluştular. Hepsi içeri girdiğinde, kapağı sıkıca kapattı, su kabağını en uzun ağacın tepesine çıkardı ve dedi ki: “Buyrun Nyanbe! Ateş gibi iğneleri olan eşekarıları!” Nyambe su kabağını aldı. üzerine boşalttı. Daha sonra şemsiyesini açtı, su kabağını elinde “Çok akıllıca, küçük örümcek. Ama bir insanı tamamen yutabilen Arıları bulana kadar vız vız sesini takip etti. Onu gördüklerinde Anansi yutkundu ama cevap verdi, “Peki!” bulduklarını düşünüyorlardı. Anansi ”Arkadaşlar! Büyük bir fırtına kendinizi biraz gergin hissedersiniz. O zaman küçük bir örümceğin tutarak, ormana doğru yola çıktı. yılanı ve mızrak gibi keskin dişli leoparı da getirmelisin...” eşekarıları çok heyecanlanmışlardı ve nihayet yiyecek bir şey Şimdi, sizi bütün olarak yutabilecek bir yılana yaklaşırken muhtemelen geliyor! Bakın beni nasıl ıslattı. Şemsiyemi tutuyorum. Biliyorum siz nasıl hissedebileceğini bir düşünün! Anansi uzun bir değnek kaptı, yağmurdan nefret edersiniz. O zaman neden benim su kabağıma 10 | ormana doğru yola çıktı. Fotograf: The Grove Primary School Kötü bir şeyler olmalı: Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı Yılanla karşılaşana kadar tıslama sesini takip etti. Aniden Anansi değneği İzleyin! kaldırdı ve dedi ki, “Hayır, hayır kesinlikle haklıyım...” Anansi hikâyeleri kazandı performansını izleyin. Yılan Anansi’ yle göz göze geldi, kaşını kaldırdı ve “Anansi, neden kendi kendine konuşuyorsun?” dedi. Anansi “Oooo, insanı tamamıyla yutan büyük yılan! Eşimle bu sabah tartışıyorduk, anlarsın ya, ona göre sen, bu değnek kadar uzun değilsin ama bence daha da uzunsun!” dedi. Yılan gururla cevap verdi. ”O zaman hadi ölçüşelim! Eğer daha uzunsam, gidip eşine anlatabilirsin. Eğer değnek daha uzunsa, seni yiyeceğim böylece kimseye anlatamazsın. Kulağa nasıl geliyor?” Anansi’ nin gözleri parladı. ”Eee… Tabii ki..” Anansi değneği yere uzattı, yılan da yanına uzandı ama yılan düzgün bir şekilde uzanamadı. Anansi kafasını tuttu. “Yararı yok, her hareket edişinde, değnek de hareket eder. İkinizi bir arada tutamam.” “Neden beni değneğe bağlamıyorsun?” dedi yılan. Anansi bunun harika bir fikir olduğunu düşündü. Biraz ağla yılanın ÖĞRETMEN ETKİNLİĞİ: Hikâye Quizi Artık Anansi’yi okuduğunuza göre, Aşağıdaki soruları cevaplayın. unutmayın... Şu iki önemli vücudunu bağladı ve yılanı değnekle beraber en uzun ağacın üstüne • Quizi yaparken yazılı veya kaydedilmiş Nyambe yılanı aldı,”Mmm.. Çok etkileyici, küçük örümcek ama bana • Cevabı bilmeseniz bile tüm soruları taşıdı ve dedi ki: “Buyurun Nyambe! İnsanı tamamen yutan yılan!” zıpkın gibi dişleri olan leoparı da getirmelisin.” performanslara bağlı kalmayın. cevaplayın. “Emin değilim, hatırlamıyorum” gibi cevaplar kabul Anansi yutkundu ama cevap verdi, “Peki, geri dönücem!” Şimdi, zıpkın gibi dişleri olan leopara yaklaşırken muhtemelen çok gergin kuralı edilebilir değildir. hissedersiniz. Küçük bir örümceğin nasıl hissedebileceğini düşünün. Not: Cümlelerinizin aldı ve bir kauçuk ağacının yanına bir çukur kazmaya başladı. Çukuru, yoktur. Sonra uyumaya gitti. Ertesi gün oraya gittiğinde ince dallar ve yapraklar yapmanıza gerek yok. yapısal doğruluğu ve Anansi bir gün hikâye anlatmayı o kadar istiyordu ki; Eve gidip bir kürek noktalama konusunda hassas olmanıza gerek yaprak ve ince dallarla örttü ve leoparın en sevdiği yemeği ortaya bıraktı. Unutmayınız: Bu aktivite sizin için. Bunu sınıfta düşmüş, çukurun dibinden inlemeler geliyordu. Aşağı doğru eğildi ve dedi ki, “Sen misin zıpkın dişli leopar?” “Evet, Anansi, bana çıkmam için yardım et.” “Bekle! Sana, çıkman için bir şey uzatacağım.” İnanılmaz derecede yapışkan ellerini ve ayaklarını kullanarak, kauçuk ağacını tuttu ve deliğe SORULAR 1. Gökyüzü tanrısının adı neydi? 2. Kaç tane eşekarısı vardı? indirdi.” 3. Arılardaki tehlike neydi? “Tut ağacı tut! Tuttun mu?” diye bağırdı Anansi. 4. Hangisi daha uzundu? Yılan mı? “Eveeett” dedi leopar. Anansi ağacı bıraktı ve leoparı çukurdan gökyüzüne doğruca Gökyüzü Tanrısının kollarına gönderdi. Nyambe, Anansi’ ye baktı ve dedi ki, “Çok etkileyici küçük örümcek! Sana Değnek mi? 5. Anansi, yılanın uzunluğuyla alakalı, kiminle tartıştığını iddia etti? 6. Leoparın favori yemeği neydi? söylediğim tüm zorlukları aştın. Sözümü tutacağım, tüm hikâyeleri seninle 7. Anansi Leopar ı “kurtarmak” için ne tür Eğer bu hikayeyi beğendiyseniz veya gerçekten herhangi bir hikayeyi, 8. Gökyüzü Tanrısı, Anansi ye hikâyeleri ve yeryüzündeki tüm fanilerle paylaşacağım.” kime teşekkür edeceğinizi biliyorsunuz... Chip Colquhoun tarafından uyarlanmış, geleneksel bir Afrika hikâyesidir bir ağaç kullandı? verirken ne hissetti? Şimdi Birinci bölümü okurken, cevaplarınızı bir tarafta tutun...! Neden Hikâye Anlatırız | 11 KISIM BIR: HİKÂYE ANLATIMININ EĞİTİMDEKİ TARİHİ VE AMACI Bölüm bir: Hikâye anlatımının eğitimdeki önemi Vay bu bize 1 hafta yeter. Fakat babam en son bu kadar büyüğü ile karşılaştığında bir darbe almıştı. Belki de bu hayvan birazdan uykuya dalar bende Gruntagh amcama yaptığını ona yapabilirim... Aç! Çizim: Erica Terry-Rose 30.000 yıldan fazla bir süre önce, çok ilginç bir şey oldu. O Ya da, hipotez bir deneyin nasıl sonuçlanacağını hayal edebilirsiniz. O deneyin sizi haklı çıkartıp çıkartmayacağını. canavarlardı: avlanan, toplayan, basit aletler kullanan, Mental aritmetik bile kavramsal sayıları elde etmek için hayal etmeyi kullanır. Problem çözmeye en iyi şekilde potansiyel çözümler hayal edilerek ulaşılır. Siz hırslıyken, geleceğiniz için hayal edersiniz. Ve de ilk önce hayal edilmeden o kadar karmaşık icatlar nasıl yapılabilirdi? zamana kadar, Neanderthallar ve Homo Sapienler benzer hatta mücevher takan ve el dövmeleri yapan ve besin kaynakları tükendiğinde açlıktan ve donarak ölen. Ama sonra, “insan” olarak bilinen türler, daha önceden hiçbir yaratıkların yapmadığı bir şeyi yapmaya başladı hikâye anlatmaya. Eğitim Bakanlığının 2013 tarihli bir çalışmasında çocukların eğlenirken daha çok öğrendiklerini belirtmeleri artık o kadar da şaşırtıcı değildir.2 Asya ve Avrupa’nın mağara duvarlarının üzerine boyanmış ve işlenmiş olarak bulunan bu hikâyeler, avlanma yöntemleri, tehlikelerden kaçış, besin kaynakları hakkında bilgi paylaşımı olarak tasarlanmış gibi görünüyordu. Geçmişten geleceğe yansıtma prensibini hayal ederek geliştirdiler. Kısacası: Hayal gücünüzü geliştirin, daha iyi bir insan olursunuz.3 Bu beceriyi nasıl geliştirebiliriz? Sonuç olarak, Nearderthaller yok olurken, Homo Sapienler nesillerinin tükenmesi tehlikesiyle baş ettiler. Hiç şüphesiz, hayal etme, insanoğlunun icat ettiği en büyük araçtır, hayatta kalabilmemiz ve yayılmamız için çok önemliydi. O zamandan beri hayal etme gücü, insanları hayvanlar arasında (içerisinde) tek hale getirdi. Mesela empati. Başkalarının yerinde olmayı hayal edebilirsiniz. 2 Dr A Sullivan & M Brown, “16 yaş bilişsel puanlardaki sosyal eşitsizlikler: Okumanın rolü” 3 12 | Prof Yuval Harari, Sapiens (ISBN 978-0099590088). Kötü bir şeyler olmalı: Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı Hikâye Anlatımının Sırrı Yukarıda bahsettiğimiz insan gelişiminin hikâyesi, gösteriyor ki; hayal etme gerçek, içsel bir insan niteliğidir. Şu cümleyi bir okuyun: Sam bahçesinin sonuna gitti ve elini, orada yetişen çiçeklere sürdü. Bu anlatımda elini çiçeklerin üzerinde gezdiren Sam isimli bir bayandan bahsedildiğini düşünmemeniz mümkün değil. Sam aslında bir bayan değil ama siz bunu görmeden bir anlık da olsa o manzarayı hayal ettiniz. Bahçeyi, çiçekleri. Ne şekilde olursa olsun, bir şey hayal ettiniz. Okuyan bir insan için bir kelimeye tamamen objektif olarak bakmak ve anlamını düşünmemek neredeyse imkânsızdır. Aynısı, daha az okuryazar, hatta hiç okuması olmayan, konuşma dilini veya tonu biraz anlayabilen insanlar için de geçerlidir. Bu da, sözlü hikâye anlatımını evrensel yapan şeydir. Hayal etmenin hem okumada hem sözlü hikâye anlatımındaki bu otomatik ilişkilendirme bu yüzden, aynı kaslarda olduğu gibi ya da bir beceride, ne kadar egzersiz yapılırsa o kadar güçlü olunuru ortaya koyar. Fakat ona, özellikle de çocuklar ve seyirci ile bağ kurmayı sağlayan bu inanılmaz gücü ne verir? İlgili Eğlence Giriş bölümü sonundaki quizi yaptınız mı? Eğer öyleyse, cevaplarınızı hazırlayın. Şimdi ihtiyacınız olacak. Yapmadıysanız, hikâyeyi okuyun ve devam etmeden önce quizi yapın! Sayfa 9’a gidiniz. Hayali yatırım Çocuğun hayali yatırımı kendi zihnindeki verileri kullanmasını hedefleyen tekniktir. Çocuğun bu tekniği kullanım oranı aslında hikâye ile kendini ne kadar ilişkilendirdiğine dair de bir anahtar verir. Sözel anlatım çocuğun hikâye ile olan bütünleşmesini zirveye taşıyacak ilham verici bir yöntemdir. Neden “Yatırım” kelimesini kullanıyoruz? Bunu şöyle bir örnekle açıklamak istiyorum: bir şeye ne kadar çok yatırım yaparsanız örneğin bir eve ne kadar para harcarsanız, bir ilişkiye ne kadar zaman ayırırsanız, işinize ne kadar emek verirseniz onu o kadar çok önemsersiniz değil mi? Aynı şey bir insanın hayal ürünleri için de geçerlidir. Bir çocuk zihninde mutlu bir Kırmızı Başlıklı Kız canlandırmak için enerji harcadığında, o Kırmızı Başlıklı Kızın ormandaki gezintisini dikkate alacak ve muhtemelen hikâyenin sonunda, onun eve sağ salim döndüğünü umacaktır. Şimdi, giriş bölümündeki Quizin cevaplarına bakın. Bütün çift sayılı cevaplarınızı kontrol edin. Bu cevaplar herhangi bir yerde yok ama hepsi doğru cevaplar, hayal gücünüz yardımıyla! Aidiyet Ve Akıllı Yatırım Yukarıdaki örnekte, Sam’î hayal ettiğinizde Sam kaç yaşındaydı? Tüm bu detaylar metinde yer almıyordu ama hayal edişiniz sizin için boşlukları doldurdu. Evini ve bahçesini bile neredeyse tarif edebilirsiniz. Otomatik olarak hayal gücünüz hikâyeyi yarattı. Ben 20 kelimeden daha az yazdığımdan, bu sizi benden daha yaratıcı biri yaptı. Benzer şekilde, çocuklarınıza hikâyeler anlattığınızda onlar dizginleri ellerine alanlardır. Hiç şüphesiz, sizin hayal ettiğiniz Sam, benimkinden veya diğer okuyucularınkinden farklıdır. Siz, hikâyenin tamamıyla eşsiz, tek versiyonuna sahipsiniz. Ve hayal gücünüz sizin nasıl düşündüğünüzü bildirdiğinden, sizin hikâyeniz özellikle sizin dünyaya bakışınızla uyumlu bil hal alacaktır. Görsel bireyler, örneğin, çiçeklerin renklerini çok canlı bir şekilde görebilirler. Dokunsal bireyler, parmaklarına dokunan taç yapraklarını hayal edebilirler. Romantikler, resmi, ince bir sisten görebilirler. Korku severler ise ufukta karanlık bulutlar görebilir. İşte bu herhangi bir çocuğun bir hikâye tarafından büyülenmesinin bir sebebidir. Tamamen özgürler. Benim hayal gücü yatırımı dediğim şey tam da budur. Hikâye: “Tecrübe Penceresi” Görüyor musunuz? Siz bir kahramansınız. Sadece doğru cevapladığınız için değil, bütün hikâyenin kahramanısınız. Bir anlığına hayatınızı düşünün. Yeni başladığınız. Belki, sizin güçlü rakibiniz var gibi görülebilir. Şanlıysanız, belki hayat hikâyenizde aşk kazancınız olacak. Buradaki asıl nokta şu bizler hayatımızı hikâyenin ünlü yapısı gibi yaşıyoruz; başlangıç, orta ve bitiş. Yeni kariyerlerin başlangıcı, ilişkilerin bitişi, yeni yıl, The Strictly Come Dancing, son... Bu yapı sadece günlük hayatımızın parçası değil, o, bizim günlük hayatımızın ta kendisi. Hayatı bu şekilde tecrübe etmek, bizi, onun farkında yapar. Dolayısıyla, hikâyeyi duyduğumuzda bir hikâyenin başı ortası ve sonu olduğunu düşünürüz. Bu beklenti bizim bu hikâyeyi okumamıza katkıda bulunarak hevesli olmamızı sağlar... Kisim Bir: Hikâye Anlatımının Eğitimdeki Tarihi Ve Amacı | 13 Şimdi, tek sayılı cevaplarınızı kontrol edin. Cevaplarınız, aşağıdakilerle örtüşüyor mu? Ya da yakın mı? 1. Nyambe? 3. Ateş gibi yakan iğneleri vardı 5. Eşi ile 7. Kauçuk ağacı Skorunuz nedir? Dörtte dört mü? Tecrübe penceresi aynı zamanda hafızamız için bir mıknatıstır. Hayatı hikâyeden tecrübe ettiğimizden, onu öğrenmek için kolay bir yol gibi biliriz. Hayal gücü yatırımı ile birleştirdiğimizde, daha çok anımsama, çağrışım sağlar. Üçüncü Bölüm de Sınıfta uygulayabileceğiniz bir test bulacaksınız. Dolayısıyla çocuğun hayal gücünü temel alan bu iki madde; otomatik ayrıştırma ve hikâye anlatımı, sözlü hikâye anlatımını en üst noktaya taşır, bir çocuğun şu üç alanda gelişimini güçlendirir: dil, yoğunlaşma ve hayal gücü. Şüphesiz, herkes bir nesneye çekiçle hızla vurabilir. Ne zaman, nasıl ve hangi sertlikte olacağını bilmek eğitim ister. Hikâye anlatım metodu da seyircinin ilgi duyması ve eğlenmesi için çeşitli yollar bulma açısından zamanla gelişmiştir. Yine de, tüm bu teknikler aidiyet ve etkili anlatımın esas prensiplerine bağlıdır. Bu rehber, en temeli olduğuna inandığım tekniklere odaklanmıştır. Ama önce, sonraki iki bölüm iki bölüm, sözlü hikâye anlatımının size ve çocuklarınıza yararlı olacağını kanıtlayacak ve destekleyecek. Hikâye anlatımı ve EAL/SEND Öğrenciler Hikâye anlatımından önce öğretmenler genellikle beni bir kenara çeker ve öğrencilerinin sınırlı İngilizceleri olduğundan, öğrenme güçlüklerinden, ilgisizliklerinden dolayı özür dilemekten vs. bahsederler. Öğrencilerinin sadece ilgili değil, sonradan tüm detayları hatırladıklarını da görünce şaşırırlar. Bu yine aidiyetle ilgilidir. En basit seviyede bir dil kullanılsa bile – tonlama, jest ve mimik kullanarak—siz dinleyicilerinizin hayal güçlerini harekete geçirerek onları hikâyenin içine çekebilir hatırlama ve anlama yeteneklerini arttırabilirsiniz. Bölüm Özeti • Hayal gücü duygudaşlık, mental aritmetik gibi bilişsel becerileri kapsayan sosyal yeteneklerden birisi olup, herkesin kendi içindedir. • Hikâye anlatımı dinleyicinin ilişkilendirme kanallarını Fotograf: Peckover Primary School aktifleştirerek hayali yatırımını otomatikman harekete geçirir. • Hikâye anlatımı her çocuğun kendi yapısına bağlı olarak cazip gelebilir veya farklılıklar gösterebilir. • Anlatıma bağlı öğrenme en doğal ve en güçlü öğrenme yöntemidir. 14 | Kötü bir şeyler olmalı: Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı İkinci Bölüm: Hikâye Anlatımının Eğitimdeki Görünümü 2014 Aralık ta İngiltere Eğitim Departmanı Milli Müfredatını güncelledi, “Öğretmenler öğrencilerin konuşma dilini, okumasını, yazmasını, kelime bilgisini, her konunun, dersin bütün yönlerini geliştirmeliler “şeklinde de değiştirdiler. İngilizce hem ders, hem öğretimde bir etkendir. Çocuklar için, dili anlamak tüm müfredata erişmeyi sağlar. İngilizce dilindeki akıcılık, bütün derslerdeki başarı için gerekli ve önemlidir.”4 Fotograf: Bedia Koksal Guler Primary School Dünyadaki herhangi bir ülke, ”İngilizce” kelimesini kendi ana dili ile değiştirmelidir ve kabul edilmelidir ki son iki cümle evrenseldir. Muhtemeldir ki “konuşma dili” listenin başındadır, çünkü soyut anlayışla en çok o alakalıdır, hayal gücüne daha fazla katar, dilin bu okuryazarlığın tüm diğer boyutlarını kapsar. Bu rehberde daha sonra (Bölüm on bir), de ve kelimelerde hikâye anlatımının okumaya ve yazmaya nasıl yardımcı olacağını göreceğiz (Bölüm altı). Bu, şöyle bir gerçeği ortaya koymuştur ki hikâye anlatımı, devletin eğitim amaçlarına yarar sağlamıştır. Sözlü hikâye anlatımı henüz yasal bir yapı değildir. Konuşma dili (çocukların) tahmin, hipotez yöntemiyle anlamalarını geliştirmek için kullanılmalıdır. Böylece, onların düşüncelerini netleştirmeyi de sağlamaktadır, kolaylaştırmaktadır7. Diğer bir deyişle, konuşulan kelime bir sonu, varılacak bir amacı kastetmektedir. İngiltere Ulusal müfredatında, çocuklara “hikâyeleri sıkça dinleme fırsatları verme”5 9 yaşındakilere “sesli okuma”6 tavsiye edilmektedir. Ulusal stratejiler arşivleri hikâye anlatma metotlarının öğrenme üzerindeki olumlu etkisini kapsayan çalışmalar içermektedir. Ayrıca, kendi “yazma için konuşma” programını kullanmalarını da içerir (bu bölümün sonunda görülmektedir). 2002 den 2011 e kadar İngiltere hükümeti yaratıcı ortaklıkları destekliyordu ve bu öğrenmedeki yaratıcı yaklaşımları da destekliyordu. 2011 de, WISE’dan (Eğitim için Dünya Yenilik Zirvesi) bu desteğin başarısı için ödül verildi. Snail Tales, bu başarılı projelerin birinde yer almıştır. 4 5 Sonuçta İngiltere’de yararlı ve gerekli olan arasında büyük bir fark ya da boşluk olduğu görülmektedir. Bu rehberdeki amaç da bu yararlı aktivitelerin öğretmenlerin kazanımlarının artırılmasında aslında bir gereklilik olduğunu vurgulamak adına teknikleri göz önüne koymaktadır. Bölüm 6.1 "İngiltere Ulusal Müfredatı: 1 ile 4 arası anahtar seviye çerçevesi" ”Notes and guidance (non-statutory)“ 3 ve 4 yaş Ulusal İngilizce çamüfredat programı çalışma programından 6 Belki de bu yüzden öğretmen eğitimlerinde bu tarz bir etkinliğe yeterince yer verilmemektedir. Bir gazetede eğitimci David Heathfield “eğitmenlerdeki bilgi eksikliği”8 olarak bunu bir sebebe bağlamıştır. “Notes and guidance (non-statutory)” 5 ve 6 yaş Ulusal İngilizce çamüfredat programı çalışma programından 7 8 Bölüm 6.2 “İngiltere Ulusal Müfredatı: 1 ile 4 arası anahtar seviye çerçevesi” “Rahatça oturuyor musunuz?”, The Guardian, Salı 10 Nisan 2012 Kisim Bir: Hikâye Anlatımının Eğitimdeki Tarihi Ve Amacı | 15 Yazma için Konuşma 2008’den beri İngiltere’de popülerlik kazanmış bir metot da Pie Corbett ve Julia Strong tarafından geliştirilmiş olan Ulusal Stratejilerin “Yazma İçin Konuşma” metodudur. Bu metot çocukları önce, basit hareketlerle, konuşmaları taklit etmek için cesaretlendirir. Bu, taklit bölümü, aidiyeti kapsar, onların sahiplenmesine izin verir. Bu yaklaşım, dili ilk öğrenen çocuğun yaklaşımına benzer olup kalıcı bir öğrenmedir. Aynı zamanda büyük bir eğlence! Konuşma için yazma çocuklar ve öğretmenler için büyük bir cazibeye sahiptir. Mevcut aktif öge, öğrencileri, öğrenme hedefleri ile etkileşimde olmaya motive eder. Fakat direkt taklide odaklanma, temel anlatımlarla sonuçlanabilir. Çoğu “Yazma İçin Konuşma” hikâyeleri (Bölüm on bir)’de bulunan “İyi Hikâye” tanımından uzaktır. Birkaçı da Bölüm Sekiz de karşılaşacağınız öğeleri kapsar (insanların duymak istediği hikâyeler). Belki de bazı öğretmenler bu programın alt fazları olan yenilik ve icat etmeyi uygulama için zor buluyorlar.9 Bu rehber, öğrencilere kelime kelime tüm anlatılanları kopya etmelerini değil, örnekle yönlendirmeyi önermektedir. Daha sonraki bölümlerde, bunun kelime ve performansı dramatik bir şekilde nasıl geliştireceğini göreceksiniz. Buradaki fark çocukların bağımsız, yenilikçi hayal kurucular olması ve bu onları daha motiveli yaratıcılar, paylaşımcılar ve yazarlar olmaları için cesaretlendirmektedir. Bölüm özeti • Hikâye ve hikâye anlatımı öğretmenler için yöntem olarak öne sürülse de diğer metotlara göre öncelikli değildirler. • Anlatımlı öğretim konusunda da yeterli eğitim altyapısı mevcut değildir. • Araştırmalar hayal güçlerini kullanan ve geliştiren çocukların Matematik ve Fen konularında da başarılı olduklarını göstermiştir. Şimdi eğitimde hikâye anlatımının kullanımı ile ilgili metne sahipsiniz, sizin ve öğrencilerinizin yarar sağlayacağını kanıtlama zamanı... • İngiltere’de “Konuşulan Kelime” bir ölçüm öğesi olarak öğretilir, örneğin Yazım. • Yazmak için konuş ve Yaratıcı ortaklıklar gibi birçok İngiliz stratejisi, yapılan araştırmalar sonucunda, hikâye anlatımının eğitsel yararları ve katkıları konusunda kanıtlar ortaya koymuştur. 9 Cathryn Wicks, “Hikaye anlatımı yolu ile Yazma beceri gelişimi”, 16 Aralık 2010 basım tarihli Ulusal Arşiv – İngiltere 16 | Kötü bir şeyler olmalı: Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı Çizim: Lianna Weidle Bölüm Üç: Eğitimde Hikâye Anlatımının Hikâye anlatımının eğitimdeki olumlu etkisi dünya çapında bilinmektedir. Daha önceden de tartışıldığı üzere, ana dilin çok önemli, temel olduğu sürpriz olmayan bir şekilde bilinmektedir. Birinci bölümde belirtildiği gibi anlatımsal öğrenme fazlası ile kalıcıdır. Fakat günümüzde bu çalışmalar kalitesini devam ettirmektedirler – ki bu, tek bir okula odaklanan (veya bir İnanılırlığını artırmak için daha fazla okulda bu testler dönütlerinden veri toplamaktır. Eğitim politikalarına uygulamayı okul grubuna) ve amacı daha çok öğretmen ve öğrenci karar verilirken, hükümetler çocukların ve öğretmenlerin geri bildirimle bilgi toplamalarını göz ardı ediyorlar çünkü içerisinde sayılar yok ve yapılan hiçbir çalışma yeterli (örneğin gruba dâhil olan ve olmayanlar arasındaki farklar) olmayıp, bu verileri ülke çapında elde edecek yeterlilikte çalışma yoktur. Sonuç olarak hikâye anlatımı sadece tavsiye niteliğinde olup zorunlu bir yöntem değildir. Anlatım/Alışkanlık Öğrenimi Bu projede alışkanlık öğrenimine karşı öğretmenlere basit bir test uygulanmıştı – Anlatım Testi. Bir sınıf iki gruba ayrılmıştı. Her bir grupta benzer yaşta ve yetenekte öğrenciler vardı. Öğrencilere, test uygulanmayacağı söylenmeden, grubun birine ezber yaparak öğrenmek zorunda oldukları söylendi (Alışkanlık Öğrenimi). Diğer gruba, aynı gerçekleri içeren ama ezber yapmayacakları bilgisi verildi. On dakika sonra her iki grup ta teneffüs için dışarı çıktı. Sıraları gelince, gerçekleri hatırlamaları için 9 soruluk bir test verildi. yapılmalıdır. Lütfen deneyin anlatım ve testini sonuçları www.regiostorytelling.com/research! Bunu yapmak için, sınıfınızdan 6 ve 10 yaşları arasında farklı yeteneklerde olan öğrenci seçin. Dördüncü Bölüm de bulunan herhangi sınıf aktivitesini yapmadan önce, serbest tartışma ve Hikâye Topu değerlendirmelerini kullanın. (Öğretmen aktivitelerini hala kullanabilirsiniz) Bu aktivitelerin bir kaçından sonra, odak grubunuzun gelişimini takip etmek için değerlendirmeleri tekrar işletin. Sayfa 22 bakınız. Değerlendirmelerinizi foci (22 Sayfa) kullanarak yapın. Bu fociler İngiltere Eğitim Departmanı tarafından hazırlanan 2010 kritere dayalıdır, konuşma ve dinlemedeki gelişimi değerlendirmek içindir (foci üzerindeki düzeltmelerim altı çizili haldedir). Değerlendirmeleri yaptığınızda, lütfen onları bize gönderin. www.regiostorytelling.com/research vericileri olduğu kadar şaşırtmamaktadır. Performansları arasındaki fark yüzde 25 idi. Yüzdelik olarak fark o kadar büyük gözükmemektedir. Bununla birlikte genel ortalama 9 üzerinden 5,8 olarak gerçekleşmiştir. Anlatım odaklı öğrenicilerde bu skor 9 üzerinden 8 idi. gelişim, neredeyse mükemmel gönderin Birinci Bölüm’de, belirtildiği gibi, hikâye anlatımı çocukların sadece hatırlama kapasitelerini değil, dillerini, hayal güçlerini ve güvenlerini de geliştirir. Bu rehber size, yararlarını kanıtlamada bize destek olma fırsatını vermektedir. öğrenme gerçekleştirmiş olanları öğretmenleri, karar 25’lik bize Değerlendirme Kriteri Anlatım metodu tekniği ile öğrencilerin daha çok Yüzde öğrencilerinize bir hatırlamaydı. Hikâye anlatımı yoluyla hatırlayan çocuklar neredeyse her şeyi hatırladı, ne yapmaları gerektiği söylenmediği halde. Kisim Bir: Hikâye Anlatımının Eğitimdeki Tarihi Ve Amacı | 17 SINIF AKTİVİTESİ: Fotograf: The Grove Primary School Anlatım Testi Bu testi uygulamak için, sınıfınızı benzer yetenekli çocukların olduğu iki gruba ayırın. Birbirlerini duymadan, ayrı odalarda doğrular çocuklara verilmelidir. Hiçbir gruba bir test için öğreneceklerini söylemeyin. İki grubun da öğrenme esnasında rahatlamış olması önemlidir. A grubunda, tahtaya aşağıdaki doğrular, gerçekler verilmelidir, kısa bir sürede ezberlemeleri istenmektedir: • • • • • • 1. Hangi ülke Chicci Festivali’ni kutlar? A: Çin 2. Chicci Festivali ne zamandır? A: Eylül 3. Chicci’de ne tür kuş önemlidir? Chicci Festivali Eylül’de Çin’de yapılmaktadır A: Saksağan Chicci’ye bazen Magpie Festivali denmektedir 4. Zinu kimdi? Chicci, Çiftçi Nulang ile Prenses Zinu’nun aşkını kutlar A: Bir prenses/Kraliçenin kızı 5. Nulang’ın mesleği neydi? Zinu ve Nulang takımyıldızıdır, yıldızların gökyüzünde gece bir araya gelmesiyle oluşan • Teneffüsten hemen sonra, çocuklara, aşağıdaki sınav sorularını cevaplamaları için en fazla 10 dakika verin: A: Çiftçi 6. Nulang ve Zinu’yu bugün nerede resimlerdir görebilirsiniz? Zinu ve Nulang arasında, bazı astronomların A: Gökyüzünde “Sütlü Yol” dediği yıldızlar vardır Zinu ve Nulang arasında, Çinlilerin “Köprü” dediği yıldızı da bazen görebilirsiniz Çin düğünlerinde, karı koca, mutlu bir evlilik olsun diye Zinu ve Nulang’a dua ederler 7. Nulang ve Zinu arasında her zaman görebileceğiniz bir şey söyleyin. A: Samanyolu 8. Bazen görebileceğiniz bir şey söyleyin. A: “Köprü” adında bir yıldız 9. Kim, Nulang ve Zinu için dua etmeyi sever? Grup B için, bulunan hikâyeyi anlatın Sayfayı çeviriniz (Video klipte de canlandırılmış olan). Bu rehberin İkinci Bölüm ünde bulunan tekniklerden az ya da çok kullanmakta serbestsiniz. Ama iyi derecede göz teması kurduğunuzdan emin olun. A: Kocalar ve eşleri Hatırlayın, metni tam olarak ezberlemenize gerek yok, aslında, ezberlememelisiniz de. A grubunun doğrularını tutun, ama kendi çocuklarınıza, kolay anlayabilecekleri bir dilde ve tarzda anlatım yaratın. Cevaplarını topladığınızda, her grup için ayrı sütun ayırın. Puanladıktan sonra, her grubun ortalama skorunu hesaplayın. www.regiostorytelling.com/research adresinde sonuçlarınızın değerlendirmesini yapabilirisiniz. Her iki grup ta öğrenme metotlarını tamamladıktan sonra, onları eşit uzunlukta mola ile dışarı çıkarın. Anlatım sürelerine bakın. Bu egzersizin uygulanmasında 15 dakikalık bir mola uygulandı. Bunu, yedi ya da on gün sonra tekrarlayın ve sonra da dört ya da altı hafta sonra. 18 | En çok puanı hangi grup alıyor? Bu test size, çocuklarınız için en iyisi olan öğrenme metodunu teyit edecektir... Kötü bir şeyler olmalı: Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı Zinu and Nulang Bir zamanlar, Cennet’in Kraliçesi’nin Zinu adında bir kızı vardı. Cennetteki diğer tüm çocuklar gibi, Zinu da orada, cennette yaşamak zorundaydı. Onun işi, Cennetin diğer vatandaşları için kıyafetler yapmaktı. Her gün, dönen tekerin önünde oturup örgü örerdi. Fakat Zinu işinden sıkılmıştı, bir gün Cennetten kaçıp, Dünya’ya gitmeye karar verdi. Çin’e gitti, eğlenmek için kasabalar ve köyler aramaya başladı. Çizim: Lianna Weidle Nulang adında bir çiftçinin tarlasına geldi. Nulang, bu güzel kızı gördüğünde ineklerine bakıyordu. Gitti ve kendini tanıttı. Zinu, kendisinin Cennet Prensesi olduğunu söylemedi, sadece kaybolduğunu söyledi. Nulang, yemek yemesi için onu evine davet etti. Zinu Nulang’a Çin’de yeni olduğunu ama buranın eğlenceli bir yer olduğunu duyduğunu söyledi. Nulang, ona, Çin’in şaşırtıcı yönlerinin olduğunu, kendisine gösterebileceğini söyledi. Çin Seddi, Yeni yıl Ejderha Festivali ve tabii ki bazı gölge kukla Nulang çiftliğinin ortasında oturdu ve ağladı. Bir grup evlendiler. yardım etmeye karar verdiler. Saksağanlar, Sütlü Yolu gösterileri. Birlikte dolaşırken, âşık oldular, Eylül ayında da Fakat Cennet Kraliçesini hatırlıyor musunuz? Her yerde kayıp kızını arıyordu. Zinu’nun Çin’de evlendiğini duyduğunda, öfkeden çılgına döndü. Çin’e doğru uçtu ve saksağan onu ağaçlardan izledi ve onun için üzüldü. Ona geçmesi için ona köprü yapması için kendisini uçurabileceklerini Kraliçe Zinu ve Nulang’a kötü bir şey yaparsa diye sadece bir gün geçirebileceklerini söylediler. Zinu’yu yeniden Cennete getirdi. Zinu’nun Dünyaya tekrar O zamandan beri her sene olan budur. Bugün, gökyüzünde ırmak yarattı, bazılarının “Sütlü Yol” dediği ırmağı. Nulang bakarsanız bazen Zinu ve Nulang şeklinde yıldızlar gitmeyeceğinden emin olmak için, gökyüzünde büyük bir takip etmeyi denedi ama Sütlü Yol’u geçemedi. Yardım isteyebileceği herkese sordu ama hiç kimse, Çin İmparatoru bile bu üzüntüyü önemsemedi. Cennetin Kraliçesi’ni sinirlendirmek istemiyorlardı çünkü öldüklerinde kendilerini cennete almayacağından korkuyorlardı. Nulang ve Zinu’yu görebilirsiniz. Gece gökyüzüne görebilirsiniz. Onların arasında kendilerini ayıran Sütlü Yol’un mor çizgisi vardır. Ama yılda bir kez, genellikle Eylül ayı civarında saksağanlar, Sütlü Yol boyunca çok parlak bir yıldız gibi görünen bir köprü inşa etmek için uçarlar. Çin halkı, her Eylül Chicci Festivali’nde (Saksağan Festivali de denir), bu hikâyeyi hatırlarlar. Bu zamanlarda, yeni evli karı kocalar, kendilerini mutlu bir evlilikle kutsayacaklarına inandıkları Nulang ve Zinu için dua ederler. Chip Colquhoun tarafından uyarlanmış, geleneksel bir Çin masalından alınmıştır İzleyiniz! Beni, Zinu and Nulang performanslarımla izleyin Fakat Çocuklarınızın bu videoyu izlemeleri tavsiye edilmemektedir, çünkü göz temasından yararlanamayacaklardır. Kisim Bir: Hikâye Anlatımının Eğitimdeki Tarihi Ve Amacı | 19 SINIF ETKİNLİĞİ: Serbest Tartışma Bu aktiviteye başlamadan önce sayfa 17'deki "değerlendirme kriterleri" başlığı altındaki rehberi, sağ alttaki kutucuğun içindeki kurallarla beraber okuduğunuzdan emin olun. İnsanların sizi anladığından nasıl emin olursunuz? 5 dakikadan sonra ( ama ondan fazla değil) tartışmayı sonlandırmak için uygun bir an bulmaya çalışın. NB: İlerlemeyi değerlendirmek için daha sonra bu etkinliği tekrar ettiğinizde, sormadığınız soruları kullanın. Fotograf: The Grove Primary School Bu etkinlik AF1, 2 ve 4 ü değerlendirir. İşlem basittir. Gruplara birbirleriyle yaklaşık 5 dakika aşağıdaki sorulardan biri hakkında konuşmaları gerektiğini söyleyin... Hangi farklı yollarla insanlar birbiriyle konuşur? 20 | Kötü bir şeyler olmalı: Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı SINIF ETKİNLİĞİ: Hikâye Topu Bu aktiviteye başlamadan önce sayfa 17'deki "değerlendirme kriterleri" başlığı altındaki rehberi, sol alttaki kutucuğun içindeki kurallarla beraber okuduğunuzdan emin olun. Bu etkinlik AF! Ve 3ü değerlendirir. İlk olarak, hikâye topu olarak kullanmak üzere bir tenis topu bulun. Değerlendirmeyi etkileyebilecek renk psikolojisi faktörünü ortadan kaldırmak için standart sarı renkte olmalıdır. Çocuklarla daire şeklinde oturun ve şunları açıklayın... • • • Aşağıdaki kurallar bu sayfalardaki her iki aktivite içinde geçerlidir: • • • • Seansları daha sonra değerlendirmek için videoya kaydedin. Çocukları rahatça tanımlayabileceğiniz bir noktaya kamerayı yerleştirin. Fakat çocukların dikkatini dağıtmamak adına var ise ışıklarını kapatın ve öğrencilere odaklanmak için zoom fonksiyonunu kullanın. Muhtemel dış etkenlerin engel oluşturmayacağı bir ortamda yürütünüz (trafik, vs). Aktiviteler süresince “rahatsız etmeyiniz” uyarısını kapınıza asabilirsiniz. Konuşma kesintiye uğradığında mutlaka içinizden 10 a kadar sayarak müdahale ediniz. Müdahale yeni fikirler vermekten çok tavsiye niteliğinde olmalıdır (örn. "Onun biraz önce söyledikleri hakkında ne düşünüyorsunuz?", vs). Saat yönünde sırayla bir hikâye oluşturacaksınız. Hikâye topunu kim tutuyorsa, hikâyeye eklemek istediği şeyi ekleyebilir. Sakın devamı niteliğinde olmasını ya da mantıklı olmasını söylemeyin (ama tersini de söylemeyin.) Bir çocuk bölümünü bitirdiğini düşündüğünde ya da başka şeyler eklemek istemeyi düşünmüyorsa, hikâye topunu sol tarafına geçirebilir. Siz söyleyene kadar kimse hikâyeyi bitiremez. Başlamaya hazır olduğunuzda, hikâye topunu tutun – notlara bakmaksızın – 2 dakika boyunca bir hikâye başlatın. Bunu uydurabilir ya da eğer tercih ederseniz var olan bir hikâyenin başlangıcını (ör. Bu rehberin giriş kısmındaki hikâye) kullanabilirsiniz. Eğer var olan bir hikâye seçerseniz orijinal haliyle devam etmelerini önlemek için grubunuzun bu hikâyeyi daha önceden duymadığından emin olun. Sonra topu solunuzdakine verin. Eğer topu tutan kişi iki dakikayı geçirmişse, topun devam etmesini sağlamalısınız. Top size ilk kez geri geldiğinde hikâyeye bir şeyler daha ekleyin ve sonra tekrar solunuzdakine verin. Top ikinci kez size döndüğünde etkinliği bitirmek için bir son ekleyin. NB: İlerlemeyi değerlendirmek için bu hikâyeyi tekrarladığınızda, farklı bir hikâye başlangıcı kullanın. Böylece grup orijinal hikâyesini hatırlamaya çalışmayacaktır. Kisim Bir: Hikâye Anlatımının Eğitimdeki Tarihi Ve Amacı | 21 22 | Kötü bir şeyler olmalı: Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı 3 4 5 SEVİYE fikir ve düşünceler geliştirin • sunmak için konuyla ilgili fikirler seçin • sürdürülen konuşma sıraları üzerinden ÇOĞU bağlamda: kelime, dilbilgisi ve sözel olmayan özellikleri uygulayın • dinleyicilere, amaca ve bağlama uyumlu yapılandırın ve dinleyicilere dikkat gösterin • anlamı destekleyen şekilde konuşmayı düşüncelerinizi uzatılmış sıralarla konuşun • konuyla ilgili bazı detaylarla duygu ve seçin • sunmak için konuyla ilgili ve orijinal fikirler Bir DİZİ bağlam içinden: uyumlu kelime, dilbilgisi ve sözel olmayan özellikleri uygulayın • dinleyicilere, amaca ve bağlama ve etkili bir şekilde kasıtlı olarak konuşmayı şekillendirin • dinleyicilerin ilgisini çekmek için net detaylarla fikirleri ve duyguları kendinizden emin bir şekilde ifade edin ve açıklayın • anlamı açığa çıkartmak için bazı fikirler seçin • sunmak için konuyla ilgili ve orijinal Bir DİZİ bağlam içinden: AF1 – Başkalarına konuşma Amaca, dinleyenlere ve içeriğe göre farklı yapı ve kelimeler kullanarak fakir ve duyguları keşfedip seçmek için amaçlı ve yaratıcı bir şekilde konuşun. verin genellikle ilgili yorum ve önerilerden geliştirin • konuşmacının ana fikirlerine karşılık ÇOĞU bağlamda: sorumluluklar alın • eşli ya da grup halinde basit roller ve fikirler geliştirerek içeriğe ve nasıl sunulduğuna genellikle net bir anlayış gösterin • zaman zaman yeni materyal veya Bir DİZİ bağlam içinden: katkılarla konuşmanın gidişatını şekillendirerek eşli ya da grup olarak özgürce rol ve sorumlulukları sürdürün • zaman zaman güvenli bir şekilde etkili yollarla fikirlerini geliştiren önemli detayları ve üstü kapalı anlamları hemen fark edin • konuşmacının orijinal veya farklı Bir DİZİ bağlam içinden: şekillendirerek diğerlerini dinleyin ve onlara cevap verin. AF2 – Başkalarıyla konuşma Eşli ya da grup halinde, anlamları kararlar, öneriler, yorumlar ve sorularla yardımcı olan konuşma, jest ve hareketleri uyarlayarak, hikâye • roller ve senaryolar yaratmaya ÇOĞU bağlamda: durumlar hakkında basit fikirler iletin, farklı roller ve senaryolarda konuşma, jest ve hareketlerinizi kasıtlı seçin • hikâye gelenekleri, karakterler ve Bir DİZİ bağlam içinden: ve sürdürmeye başlayarak, konuşma, jest ve hareketleri kasıtlı olarak seçme yoluyla hikâye geleneklerine, metinlerine ve meselelerine iç görü gösterin • farklı roller ve senaryolar uyarlamaya Bir DİZİ bağlam içinden: AF3 – Hikâye, rol oyunu ve drama içinde konuşma Metinler, fikirler ve olayları keşfetmek için bir dizi dramatik etkinlikten teknikler uyarlayarak farklı roller ve senaryolar yaratın ve sürdürün. başkalarının konuşmasında farklı yollarla ifade edilebileceğini fark edin ve • anlamı kendi konuşmanızda ve ÇOĞU bağlamda: kendi ve başkalarının konuşmalarında nasıl ve neden çeşitlilik gösterdiğine anlayış gösterin • konuşma seçimlerinin farklı durumlarda Bir DİZİ bağlam içinden: dillerin etkisini anlayarak, kendinizin ve başkalarının dil kullanımınızı açıklayın • farklı amaç ve durumlar için çeşitli Bir DİZİ bağlam içinden: AF4 – Konuşma hakkında konuşma Konuşma dilinin kullanımlarını ve alanını anlayın – anlama ve etkiye yorum yaparak – ve diğerleriyle konuşurken bunu kullanın. “Hikâye Gelenekleri” bilinen hikâye yapıları, katılım teknikleri, tekrarlar, vb. içerir. "Orijinallik” çocuğun konuyla ilgili haberdarlığına göre değerlendirilmelidir (yani yepyeni bir konu olmak zorunluluğu yok). Uyarlama Dinleme ve Konuşma Değerlendirmesi Foci 1 2 sözel olmayan en az bir özellikte değişiklik yaparak bazı farkındalıkları gösterin • en azından bir dinleyiciye dilde ve konuşun • duyulabilir ve anlaşılabilir bir şekilde ilgili duygu ve düşünceleri açıklayın • doğrudan alakanın olduğu konularla BAZI bağlamlarda: farkındalık gösterecek özel kelime ve sözel olmayan özellikler seçin • farklı amaç ve dinleyiciler için çekmek ve sürdürmek için konuşmayı basit yöntemlerle çeşitlendirin • en azından bir dinleyicinin dikkatini aktarın ve olasılıkları düşünün • fikirleri ilişkilendirerek tecrübeleri BAZI bağlamlarda: sözel olmayan özellikler uyarlayın • içeriğe ve dinleyiciye uygun dil ve etmek üzere konuşmayı düzenleyin • dinleyici(ler)e tüm yapılarla yardım konuşmalarda sıraları geldiğinde diğerlerinin dikkatini çekin • karşılıklı ya küçük gruplar halindeki konuşmacıyı anlayın ve onun dikkatini çekin • etkin bir dinleme göstererek BAZI bağlamlarda: konuşurken yararlı katkılarda bulunun • sırayla, eşli veya küçük gruplar halinde bulunarak, konuşmacıyı dinleyin ve karşılık verin • basit yorumlar yaparak ve öneride BAZI bağlamlarda: sorumluluklar alın • eşli ya da grup halinde farklı yollar ve kullanarak basit karakter ve durumları canlandırarak yaratıcı oyun ile ilgilenin • günlük konuşma dili, jest ve hareket BAZI bağlamlarda: konuşma, jest ve hareketler uyarlayarak tecrübe ve düşüncelerinizi çoğaltın • basit roller ve farklı senaryolara BAZI bağlamlarda: gelenekleri, karakterler ve/ya durumları anlayın arasındaki basit farklılıkları fark edin ve anlamı ifade etmenin farklı yollarını ve yeni sözcükler deneyin • konuşmacıların dil kullanımları BAZI bağlamlarda: konuşmacıların hangi yollarda ve neden konuşmalarının çeşitlilik gösterdiğini anlamaya çalışın • konuşmanın farklı yollarını keşfederek BAZI bağlamlarda: yorumlayın Bölüm özeti • Ön araştırmalar anlatım öğrenmenin ezbere öğrenmeden daha üstün olduğunu göstermiştir. • Öğrencinin makul cevaplar verebilme ve problem çözme gibi bilişsel becerilerinin geliştiği görülmüştür. • Eğitimde hikâye anlatımının faydalarını oturtmak adına geniş ölçekli bir örneklem gereklidir. Bu bölümdeki aktiviteleri kullanarak dâhil olma seçeneğine sahipsiniz. Yardım etmek ister misiniz? Şimdiye Kadar Hikâye... Bu rehberin Bölüm bir’i sizi – eğer şimdiye kadar zaten değilseniz – sözel hikâye anlatıcılığının çocukların gelişiminde çok faydalanılacak bir şey olduğuna umuyoruz ki ikna etmiştir. Şimdiyse hikâye anlatıcılığını geliştirmek için sizce bazı tekniklerin keşfedilmesi zamanı... Kisim Bir: Hikâye Anlatımının Eğitimdeki Tarihi Ve Amacı | 23 KISIM İKİ: SENİ DAHA İYİ DUYABİLMEK İÇİN... Bölüm Dört: Barda gününüzün hikâyesini anlatmakla bir topluluk için bir hikâye anlatmak arasındaki fark nadir? Evet, bu iki senaryoda kullanılan dil muhtemelen değişecektir. Ama barda anekdot veya komik anlar anlatanları izleyin dinleyicilerinden uzaklara baktıklarını fark edeceksiniz. Sanki hafızaları tarafından yansıtılan bir sahnenin oynanışını rapor eder gibi. Çizim: Erica Terry-Rose İyi Hikâye Anlatıcığının Anahtarı Arkadaş oldukları düşünülürse anekdot anlatanlar dinleyicilerinin onları dikkatlice dinlediğinden emin olabilirler, hikayenin dramasına verdikleri tepkileri yansıtan yüz ifadelerine bakarak. Ama bir toplulukta hikâye anlatıldığında, sizi dinleyenleri izlersiniz. Kısmen onların sizi dinleyip dinlemediğini anlamak için izlersiniz tabi ki ama ayrıca onlara bir reaksiyon göstermekten çok onların ilgisini çekip çekemediğinizi anlamaya çalışırsınız. Bölüm Bir de bahsedildiği gibi, her çocuk Yaratıcı Yatırım dan hikaye oluşturmakla meşgul olacaktır. Bu nedenle tepkileri sizinkilerin bir taklidi olmayacaktır. Akıl gözüyle hikâyenin dramasına tepki vereceklerdir. Yaratıcı yatırımları neredeyse tüm hikâye anlatıcılığının temeli olan bir şeyle harekete geçirilir: göz teması. “Neredeyse tamamı”...? Bu ilkeden görme engelliler iyi hikâye anlatıcısı olamaz önermesi çıkarılmamalıdır. Aslında İngiltere’de görme engeli bulunan birçok harika ve popular hikâye anlatıcısı bulunmaktadır. Bu kişiler göz teması yerine geçebilecek metotlar geliştirirler. Bu metotlar bu rehberin büyük ölçüde dışındadır. Merak uyandırma önemli rol oynar. Göz Temasının Önemi Büyük bir dinleyici kesime ironik gelebilir ama şunu vurgulamakta yarar var: göz teması iyi hikâye anlatıcılığını destekler. Diğer teknikleri doğuran ilkedir. Gözlerle ilgili olağandışı bir şey var, hayvanlar âleminde bile. Herhangi bir hayvan içgüdüsel olarak gözlerinizin içine bakmayı bilir. Bazen sadece ayaklarınızı gören bir evcil hayvan siz orada yokmuşsunuz gibi odanın içinde dolaşır. Ama sonra siz konuşur konuşmaz, varlığınızı gösterir göstermez, başını kaldırır, gözlerinizi buluşturmak ister. Bunun nedeni büyük ölçüde gizemini koruyor. Ama en azından sözel hikâye anlatıcılığında neden sahiplik ilkesine bağlanabilir. Dinleyicilerinize baktığınızda, onlara dikkatinizi verirsiniz. Belli bir ölçüye kadar, onlar size sahiptir. Bunun yürümesi için, onların da size dikkatini vermesi gerekir. Bunun da anlamı onlar tekrar bir yatırım yaparlar. Bu sahiplik düzeylerinin ikisi de – onların size sizin de onlara olan dikkatiniz- içgüdüsel olarak anlatmak üzere olduğunuz şeylere yönelik duyguyu etkiler. Ve bu da yaratıcı yatırım a sağlam bir temel sağlar. Hikâye Anlatıcılığı, Gösteri değil... Neden hikâye anlatıcıları Aktörlerden daha az öz bilince sahiptirler? Hikâye anlatıcılığı ve dramatik sanatlar arasındaki temel farklılıkların birinden bahsedelim. Bir oyundaki bir aktör başka birisiymiş gibi davranır. Bir karakter. Tiyatronun en geleneksel şekillerinde bu karakter bir senaryo ve dinleyicilerin bulunduğunu varsayan bir davranış modelini takip eder. Karakterin kendisiyle konuştuğu monologda bile durum budur. Bu yüzden oyun sırasında aktörler sahnedeki diğer aktörlerle göz temasına gerek duyarlar. Tabi ki tiyatrocular her zaman kuralları yıkmaya çalışırlar. Oyuncunun dinleyicilere doğrudan seslendiği bir çok ünlü tiyatro türü bulunmaktadır. Ama bu durumlarda bile neredeyse her zaman kendilerinden başka bir karakter sunmaya çalışırlar ya da kendilerinin “sahne versiyonunu” sunarlar. Ancak hikâye anlatırken başka biri gibi davranmanıza gerek yok. Hiç kimse sizin kişiliğinizi başka biri gibi gösterme yeteneğinizi değerlendirmeyecek. Kendi kişiliğiniz hakkında öz farkındalığa sahip olmanız da gerekmiyor. Çünkü dinleyicilerin her biri fiziksel görüşlerinin dışında zihin gözleri onlara ne gösteriyorsa ona odaklanacaklardır. 24 | Kötü bir şeyler olmalı: Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı SINIF ETKİNLİĞİ: “Bir Varmış Bir Yokmuş” Bu etkinlik en iyi 30 ya da daha az çocukla yapılır. Önünüzde oturan çocuklara “bir varmış bir yokmuş” isimli oyunu oynayacağınızı söyleyin. Ama bu dört kelimeye başlar başlamaz sabit bir şekilde (ama çok yavaş da değil) gruba bakmaya ve gözleri görünen her çocukla göz teması kurmaya başlayın. Ses tonunuzda bu noktada özel bir şey olmamalı. Bu anda sadece göz teması kurmaya çalışacaksınız. Buna hemen “bir varmış bir yokmuş “ isimli oyunu oynamayacağınızı söyleyerek devam edin. Bu noktada tam olarak aynı ses tonunu kullanın. Ama göz temasını sadece bir kişiyle kurarak bu kelimeleri söyleyin. Çocuklardan iki anlatım şekli arasındaki farkı belirlemelerini isteyin. Eğer ses tonunuzda ya da ifadenizde bir dalgalanma hissederlerse yapmamaya çalıştığınız farkı duydukları için onları kutlayın. Ama sonra onların fark etmek için kulaklarına ihtiyaçları olmadıkları kasıtlı olarak yaptığınız daha büyük bir fikrin olduğunu açıklayın. Eğer gerekli görürseniz örneklerinizi tekrarlayın. Tabi ki bu fark göz temasıdır. Çocuklarınız bunun üzerinde çalıştıklarında (en azından ilk örnekte hareket ettiğiniz ve diğerinde durduğunuzu fark ettiklerinde) bu oyunda puan almak için tüm yapmaları gerekenin bu olduğunu anlatın: öne çıkmak sadece bu dört kelimeyi söylemek “bir varmış bir yokmuş”. Bunu yaparken kurabildikleri kadar çok dinleyiciyle göz teması kurmaları gerekiyor. Bunu yapmak onlara 1 puan kazandıracak. Fotograf: The Grove Primary School Ancak şunu söyleyerek devam edin: eğer gerçekten ilginç bir hikâye anlatacaklarmış gibi söylerlerse bonus puanlar kazanabilecekler. Göz teması kurarak ve listedeki iki ya da daha fazla özelliği kullanarak bu dört sözcüğün nasıl söylenmesi gerektiğini gösterin. Bonus puanların sadece göz teması puanına ek olarak kazanılabileceğini açıklayın. Göz teması olmazsa puan da olmayacaktır. Sınırlı bir zaman diliminde toplayacakları bir ortak puan hedefi vererek konuşmanızı bitirin. İlk kez oynuyorsanız her çocuğa 1 puan denk gelecek şekilde olması güzel bir hedef olacaktır (30 kişilik bir gruba 30 puan). Zaman sınırlaması olarak 5 dakika uygundur. Ama bu 10–15 dakika oyun anlamına gelir hikâye anlatıcılarını puanlamak ve değiştirmek için. Eğer grup zamanında ya da daha kısa sürede başarırsa, kesinlikle ödül vermenizi tavsiye ederim. Çünkü bu, dinleyicilerin hikâye anlatanlardan gözlerini ayırmamaları için motive olmalarını sağlar. Ödül molada verilebilecek herhangi bir şey olabilir. Bir çocuğu başlamaya davet ederek ilerleyin. Onların sırası esnasında, dinleyicilerin etkili bir üyesi olarak siz ön sıranın sonunda durmalısınız. Her teşebbüsün sonunda siz onları puanlarken çocuktan kalmasını isteyin: İlk olarak, dinleyicilerden eğer size baktıysa parmak kaldırmalarını isteyin.. Oyun yeni başladıysa bazı olası kusurları affedebilirsiniz. Çünkü bu, hedeflere alışmalarını sağlayacaktır. Ama oyun devam ettikçe, dikkatli bir şekilde izleyin ve kazanıldığından emin değilseniz göz teması için puan vermeyin. Kisim İki: Seni Daha İyi Duyabilmek İçin… | 25 İkinci olarak, tablodan çocuğa vereceğiniz bonus puanları hesaplayın. Eğer bir bonus puan önceki bir oyuncunun bir özelliğine veriliyorsa, bu yarışmacıya teşekkür edilmelidir (ör: Tam olarak Casey gibi, çok berrak bir sesin vardı…) . Her sıradan sonar, yarışmacıları alkışlayın, sonar gruba kaç puan kaldığını hatırlatın. Bonus Puanlar ...aşağıdakiler için verilebilir: • • • • • • • • • • • • • • • • Birbirlerinden kopya çekmeyecekler mi? Evet… ve bu da sizin istediğiniz şey. Birbirlerinden kopya çekmeleri demek birbirlerinin hikâye anlatıcılığıyla gerçekten de ilgilendiklerini gösterir. Ama siz ortaya çıkan orijinal fikirleri göreceksiniz.-grup hedefi kazanmak için ekip çalışmasını telkin eder ama bazıları hala kazanılan puanlarda diğerlerini geçmeye çalışacaktır... Birinci gelme (sadece 1 kez verilir!) Kendinden emin beden dili Anlaşılır ses “Komik” ses Jest kullanma Ayağa kalkma (eğer başlangıçta oturuyorsa) Oturma (eğer başlangıçta ayaktaysa) Düzgün baş hareketleri Ani başlangıç Kesintiler kullanma İnsanları zıplatmak İnsanları güldürmek Başlamadan önce zamanlarını alma Siz “Başla!” demeden başlama Puan vermeye değer gördüğünüz herhangi bir şey! Size bakmaları Listedeki son ödül önemlidir. Bu etkinlikte çoğu çocuk öğretmenine bakmayı ihmal eder. Çünkü öğretmen oyunu kurandır. Ama çocuğun size dinleyicilere dahi ettiği an, bir hikâye anlatıcısını taklit etmekten gerçekten bir hikâye anlatıcısına geçmek demektir. Ancak ödüllendirdiğiniz zaman herkes bunu yapacaktır. Bu yüzden ben genelde bu maddeyi ilk yapan çocuğa 2 puan, daha sonar yapanlara 1 puan veririm. • Göz teması hikâye anlatımında temeldir (bakınız “Neredeyse Tamamı”...?). • Sürekli göz teması sürekli ilgi oluşmasını sağlayacağından öğrenmenin devamını sağlayacaktır. İzleyin! • Hikâye anlatımı ile rol yapma aynı şey değildir. Hikâyeyi Bir Varmış Bir Yokmuş oyununun bir örneğini. 26 | Bölüm özeti kendiniz anlatabilir yaratıcı yatırım faydalarını hala elde edebilir ve dinleyici(ler)den anlatımsal öğrenme becerilerini elde edebilirsiniz. Kötü bir şeyler olmalı: Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı Bölüm Beş: İyi Hikâye Anlatmanın Üç Anahtarı Şimdi göz temasının öneminin farkındasınız. Bir hikâye anlatmak için çocukların önüne oturun ve hikâyenin başından sonuna kadar onlara bakmakta kararlı olun. Bütün zamanların masal başlangıç kelimeleri olan “bir varmış bir yokmuş” ağzınızdan çıktığı andan itibaren onlar hikâyenin içine gireceklerdir. Aşağıdaki basit örnekle hikâye alanının gücünü ispatlamak kolaydır... Yaklaşık iki dakika içinde. Daha sonra sıkılmalar başlar. Birkaç bakış pencereye doğru dikilir. Bir çocuk hafta sonunun nasıl geçtiğini en iyi arkadaşına henüz anlatmamış olduğunu fark eder. Ve hemen sizin önünüzde oturan kız sizin sağ ayakkabınızın cazibesine kapılmıştır. Bunlardan rahatsız olmanıza rağmen anlayışla karşılayabilirsiniz. Bütün bunlardan sonra sizde rahatsız olmaya başladınız. Son yüz saniye veya daha fazla süredir aynı pozisyonda oturduğunuzdan ve her çocuğa ona baktığınızı hissettirmek için harcadığınız çabadan dolayı boynunuz ve gözleriniz artık yorulmaya başlamıştır... Göz teması önemli olmasına rağmen onun sadece bir anahtar halkası olduğunu hatırlamakta fayda var. Ve dahası, siz göz temasını çocuklarınıza hiç bakmadan bile sürdürebilirsiniz... Anahtar 1: Hikâye Alanı Şu anda yüzünüzde oluşan “ Bekle… Ne? ” söyleyen ifadelerinizi hayal edebiliyorum. gibi şeyler Cevap göz temas noktaları diye tabir ettiğim şeyleri kullanmaktan geçer. ÖĞRETMEN ETKİNLİĞİ: Masaldaki İneği Bul Bu etkinlik sizin Jack and the Beanstalk (Jack ve Fasulye Sırığı) hikâyesini biliyor olduğunuzu varsayar. Eğer bilmiyorsanız internetten bir araştırma yapınız. Herhangi bir ortamda ya da sınıfınızda bu hikâyeyi kendi kelimelerinizle ezbere anlatacaksınız fakat aşağıdaki planı takip ettiğinizden emin olun... 1. Jack’i tarlada ineği ile birlikte tanıtın 2. Jack öğle yemeği için içeri gider ve annesi ona ineği satmak zorunda olduklarını söyler 3. Jack ineğe kötü haberi vermek için tekrar gider 4. [Nasıl isterseniz öyle devam edin] Birinci aşamada, performans alanınızın bir tarafında durarak başlayın. Sahneyi kurarken dinleyicilerinizle iyi bir göz teması kurun. Sıra ineği tanıtmaya geldiğinde, onu tasvir etmek için zaman ayırın, elinizle şeklini çizin ve o gerçekten de sizin Göz temas Noktaları hayal Bunlar sanki gerçekten sizinleymiş gibi ettiğiniz nesneler, karakterler ve manzaradır. Böyle noktalar hikâye alanında fazlasıyla mevcuttur. Bu yöntem dinleyicilerin de sizinle aynı şeyi yapmasını sağlar. Bu noktalar bir nesne varmış gibi bir noktaya odaklanarak veya eller ile nesneye dokunurmuş gibi yaparak oluşturulabilir. Etkili olması için sonraki sayfadaki “Hikâye alanının altın kuralı” takip edilmelidir. arkanızdaymış gibi ona bakın. İkinci aşamaya geldiğinizde, ilk aşamada yaptığınız gibi izleyicilerinizle göz temasını koruyarak performans alanınızın diğer tarafına geçin. Üçüncü aşamanın başlangıcında ise kafanız karışmış gibi etrafa bakın ve sonra direk çocuklara dönerek aşağıdaki cümle gibi bir şey söyleyin: “Şimdi, hımm… Ben ineği nereye bırakmıştım?” Çocukların nasıl cevap verdiğine dikkat edin ve hikâyeye nasıl isterseniz öyle devam edin. Anlattıktan sonra düşünün: Kaç çocuk ineği gösterdi? Kaç tanesi yüzünde mutlu bir ifadeyle sizin arkanıza baktı? Onlardan biri ineğin gerçekten orada olmadığını söylemek için sözünüzü kesti mi? Çizim: Erica Terry-Rose En son bahsettiğim türden sözünüzü kesmeler çok nadirdir hatta otistik çocuklar bile bunu çok az yaparlar. Çünkü onların akıl gözleri sizin elleriniz ve gözlerinizle yarattığı boşluğu doldurur. Böylece nesneler ve karakterler hayali de olsa gerçekten varmış gibi olur. Kisim İki: Seni Daha İyi Duyabilmek İçin... | 27 Çizim: Erica Terry-Rose Altın Kural Hayali olarak hikâye alanınızda imkânsızı başarabilirsiniz. Bal kabakları at arabalarına dönüşür. Cadılar süpürgelerin üstünde uçar. Cinler küçücük lambalardan çıkar. Fakat etkili bir hikâye alanı basit bir kuralı gözlemler: göz temas noktalarınızın kütlesi olan bir cisim olduğunu unutmamalısınız. Kılıç tutmak, genellikle yaygın kullanılan yanlış bir hikâye alanı örneğidir. Hayali kılıçlarını savururken insanlar genellikle yumruklarını tamamen sıkmaya kalkarlar. Fakat hikâye alanında her şey potansiyel bir gerçekliğe sahiptir ki bunun anlamı parmaklarınızı hayali bir kılıcın kabzasının etrafında birleştirmelisiniz yumruğunuzu bırakmalısınız. kısmen açık Pozisyon ise diğer önemli bir unsurdur. Eğer hikâye Bu neden işe yarar alanınızda, kolunu soldan tutarak ve kendinize çekerek bir Hikâye alanınızda bir nesne gerçekten ordaymış gibi o itmeniz gerekecektir. Bunu yaparken başarısız olmanız ya size bakarlar ya da o nesneye bakarlar. kapıdan geçiyorsanız sonrasında kolu sağdan tutup onu dinleyicilerinizle aranızdaki göz temasını zayıflatacaktır. nesneye baktığınızda dinleyicileriniz bir seçim yaparlar: Her halükarda sizinle göz temasını koruyacaklardır. Bunun anlamı sahneler arasında geçiş yapamamanız Hikâye alanınızdaki nesneleri ellerinizle yarattığınız dünyada oluşturduğunuz dünya ile sizin aranızda her zaman bir değildir. Hikâye alanını kullanarak etrafınızda dönen kadar gözlerinizle de oluşturursunuz. Bunun anlamı istiyorsanız hemen bir yenisine geçiş yapın. Fakat bunu bağ vardır. Yani dinleyicileriniz bilirler ki nesnelerin nasıl eğlenebilirsiniz – eğer mekân değiştirmek yaparken amaçlarınızdan asla sapmayın. canlandığını görmek bakmaları gerekir. için tekrar sizin gözünüze Fakat etrafta olan birçok şey var ve hiç kimse bütün hikâye süreci boyunca tek bir noktaya bakmak zorunda “Bağlantı kuralım”? değildir. Bu şuna benziyor: Sanki siz uçan bir halının Eğer İngiliz işaret dilini (BSL) ya da işaret dilinin herhangi bir formunu biliyorsanız hikâye alanının altın kuralına aşina olabilirsiniz. İşaret dümenindesiniz ve size eşlik edenlere nelere tanık olabileceklerini gösteriyorsunuz. dili Çok algılı öğrenme kullananlar genellikle bir paragrafı ya da cümleyi kastederken havada bir noktayı işaret ederler ve daha sonra yine o konudan bahsederken yine o noktayı gösterirler. Hikâyelerinizi dinleyicileriniz için daha heyecanlı ve unutulmaz yapmak için hikâye alanı mükemmel bir yardımcıdır çünkü göz teması kurmak ezberlerken kaslarınızı da çalıştırmanızı sağlar. hikâye Anahtar 2: Katılım! İzleyin! Bütün hikâyelerimde hikâye alanının az veya çok kullanıldığını görürsünüz. Fakat “altın kural” için çok kuvvetli bir örnek istiyorsanız The Beautiful Girl (Part 1) (Güzel Kız (Birinci Bölüm)) i izleyin. 28 | Sözel hikâye anlatımı otomatik olarak katılım gerektiren bir sanattır ki anlattıklarınızın hayata geçmesini sağlayan hayali gücü dinleyicileriniz size sağlar. Göz teması ise izleyicilerinizin katılımını beklediğinize dair açık bir davettir. Dinleyicilerinizin farklı şekilde hikâyeye dâhil olmalarını sağlamak onların hikâyeyi sahiplenmelerini sağlar fakat bunu yapmanızın daha önemli bir sebebi ise sizin onlarla “bir” olduğunuzu göstermektir. Kötü bir şeyler olmalı: Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı Dinleyicilerinizin yorumlarını, önerilerini ve yardımlarını İzleyin! almak için hikâyeye kısa bir ara verdiğinizde, siz aslında Benim anlattığım bütün hikâyeler katılımın bazı unsurlarını içermektedir. Fakat RASP teknikerinin birçoğunu görmek istiyorsanız Nenillo & Nenella yı izleyin hikâyenin yaratıcısı olarak onları rolleri yaratıcı yatırım konusunda bilgilendiriyorsunuz. Katılımın dört ana unsuru vardır ve siz bunlar için “RASP” kısaltmasını kullanabilirsiniz. Repetition (Tekrar), Atmosphere (Atmosfer), Suggestion (Öneri), Props (Sahne gereci). Tekrar Hikâye zamanından hemen önce çocuklarınızı sınıfı farklı Bu, katılımın en basit şeklidir. Ve herhangi bir hikâye anlatım şekilde dekore etmeleri için cesaretlendirin. Sınıf öyle bir yer yapabilecekleri genellikle bir ritim ya da bir hareket olan kursuna katılan birisi bunu bilir. Dinleyicilerin kolaylıkla olsun ki içinde gizli bir dünya olsun. Yaşları 12-16 arasında kullanarak yapılabilecek bir nakarat hikâyede olmalıdır. aktivitenin Eğer daha önceden çocuklarınıza böyle bir hikâye ortaokul öğrencileri içinde bile bulabilirler kendilerini ve kendi anlatılacak ilk hikâye için sabırsızlanabilirler. böyle bir köşelerinde anlattıysanız, onların nakarata katılmaları için bir hatırlatma Ayrıca hikâyenin ortasında ortam desteği alabilirsiniz. yeterli olduğunu keşfetmişinizdir. Fakat eğer bir nakarata görüntüsüyle ilgili bir ifadeyi göstermelerini isteyebilirsiniz. sözcükleri ya da hareketi öğretmenizde fayda var Nenillo & dinleyicilerinizden bir fon müziği yapmalarını isteyebilirsiniz. yapmanıza gerek olmadığını sadece kısa bir duraklamanın Örneğin dinleyicilerinizden karakterin ruh hali ya da özellikle dikkat çekmek istiyorsanız, bir dakikalığına durup o Başka bir teknik ise “Voice Jazz” dır ki bu teknikle Nenella, da ikisini de görebilirsiniz. Nenillo & Nenella’da ikisine de örnek bulabilirsiniz. Neden Repetiton (Tekrar) sahiplenmeyi pekiştirerek çalışır. Dinleyiciler nakaratı ilk olarak duyduklarında onların hayal gücü yatırımları harekete geçer. İkinci kez duyduklarında nakarata yavaş yavaş katılmaya başlarlar. Bazıları tam o “Voice Jazz” ı favori sınıf yardımcınızı ya da meslektaşınızı çocuklarınız tarafından yaratılan karanlık bir ormanın ortasına bırakarak denemiyorsunuz? Devam edin bunu istediğinizi biliyorsunuz... noktada katılabilir. Fakat üç tekrar hikâyeyi “onların” hikâyesi yapar. Atmosfer Kostümler ve ışıklar kullanarak siz kendiniz kolaylıkla bir ortam yaratabilirsiniz. Fakat eğer dinleyicilerinizden bir ortam yaratmak için yardım isterseniz, daha hikâye başlamadan onların hikâyeyi sahiplendiklerini ve ona dâhil olduklarını görürsünüz. Öneri Kesin olan bir şey var ki o da dinleyicilerinize hikâyeyi sahiplendirmenin bir yolu da sizin onların önerilerinizi almanızdır. Fakat dikkat! Onların “boyayı” seçmelerine izin verin ama “fırçayı” onlara vermeyin! Ve tabi ki hikâyeyi renklendirecek sorular sorun. Örneğin, İneğin kaç yaşında olduğunu düşünüyorsunuz? Bu tür sorulara verilen cevaplara asla “hayır” dememelisiniz. Eğer çocuk ineğin bir milyon yaşında olduğunu bile söylese siz “İnek o kadar zayıf ve kırışıktı ki Jack onun neredeyse bir milyon yaşında olduğundan emin” diyebilmelisiniz. Fakat hikâyenin çok büyük çapta uydurulmasına hazırlıklı değilseniz hikâyenin konusunu değiştirebilecek sorular sormaktan kaçının. Örneğin... Dev Jack’i yakaladı mı? Fotograf: The Grove Primary School Kisim İki: Seni Daha İyi Duyabilmek İçin... | 29 Dikkat edin! Bu tür “fırça” sorular sadece hikâye anlatılırken sorulmamalıdır. Hikâye bittikten sonra çocuklarınızın dinleyip dinlemediğini kontrol etmek için sorabilirsiniz. Fakat daha ilk kez dinliyorlarsa hikâyeyi nasıl bilecekler? Eğer bir çocuk hikâyeyi daha önceden duymuş ise ve size küstahça bir cevap verse bile yinede “hayır” deyip kestirip atmayın onların hikâyeyi sahiplenmelerin önüne kocaman bir set çekmiş olursunuz. Gerçek “boya” soruları daha çok “fırça” ya benzemeli. Nenillo & Nenella ‘da örneğin çocuklardan kötü üvey anne için olası cezaların neler olabileceği hakkında öneriler alınır. Onların önerileri hikâyeyi renklendirir, sadece bir öneri değildir. Fakat bu iyi: Hikâyenin konusu zaten onun cezalandırılmasını gerektiriyor, nasıl cezalandırılacağının bir önemi yoktur. Elbette sizin amacınız anında bir hikâye uydurmaksa o zaman “fırça” sorular sormak gereklidir. Eğer doğaçlama konusunda kendinizden eminseniz, bilinen bir hikâyede bile doğaçlama bir şeyler yapabilirsiniz (bu rehberin onuncu bölümünden itibaren yapmaya başlayacaksınız...). Örneğin sorun... Jack fasulye ağacını ne ile kesebilirdi? Bu soru ya “fırça” ya da “boya” soru olarak düşünülebilir. Eğer hikâyede önemli olan şey Jack’in fasulye ağacını kesmesi ise nasıl kestiğinin bir önemi yoktur. Jack buzdolabındaki dondurmanın ne kadar sert ve keskin olduğunu hatta bir keresinde dilini kesmek üzere olduğunu hatırladı ve doğruca mutfağa koştu... İzleyin! Props kullanmak için yukarıda sıralanan sebeplerin hepsini The Tadpole Prince de bulabilirsiniz. Sahne için gönüllüye de gerek yok. Nenillo & Nenella, olduğu gibi gözlemleyin veya inceleyin The Beautiful Girl (Part 2) de olduğu gibi... Proplarınızı canlandırmak için basit direktifler kullanmalısınız. Fakat Prop tan sizin söylediklerinizi tekrar etmenizi istemeniz, aynı şeyleri iki defa duymak zorunda kalan dinleyicileriniz için sıkıcı olabilir. Nenillo & Nenella’ daki prense verilen gibi tek satırlar genellikle yeterlidir. Diğer bütün zamanlarda ise diyaloglarınızı ilişkilendirin ve/veya Proplarınız için siz konuşun. Nenillo & Nenella, daki prense verilen gibi tek satırlar genellikle yeterlidir. Diğer bütün zamanlarda ise diyaloglarınızı ilişkilendirin ve/veya Proplarınız için siz konuşun. Aktif Tutmak Eğer siz çocuklarınızı bu katılım türlerini kullanmaları için cesaretlendirirseniz hem onların hem de dinleyicilerinin çok daha fazla eğlenmelerine ve katılmalarına yardım edersiniz. Çocuklarınızın RASP tekniklerini geliştirmelerine yardımcı olacak olan sınıf içi aktiviteleri On beşinci bölüm de bulabilirsiniz. İzleyin! Daha detaylı “boya” soru önerileri için The House Beside the Graveyard ı izleyin. Sahne Dekoru Katılım metotlarından en sonuncusu olan “prop” hikâye alanı ile çok yakından ilgilidir. Çocuklardan karakterlerden birinin hatta bir objenin rolünü üstlenmelerini isteyerek onları çok etkili bir şekilde göz temas noktaları haline getirebilirsiniz. Kostüm giymelerine gerek yoktur izleyicileriniz onları hayal dünyalarında giydireceklerdir. Onlar size birçok durumda yardımcı olacaklardır... • • • Bir karakterin yolculuğunu ortam katılımı ile birleştirmek istediğinizde Özel bir mücadeleyi bir aktiviteyle vurgulamak istediğinizde • Personelden birini utandırmak istediğimizde... ...ve daha birçok durumda. 30 | Fotograf: Shirley Primary School • Varlığını sizin bildiğiniz ve aklınızda sakladığınız bir karakter olduğunda Kötü bir şeyler olmalı: Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı Anahtar 3: Ses Çoğunlukla insanlar “iyi bir hikâye anlatıcısı”nı bütün sesleri çıkaran kişi olarak düşünürler. Umarım artık siz de bunun iyi bir hikâye anlatıcısı olmanın en önemli kuralı olmadığına katılıyorsunuzdur. İyi hikâye anlatmak demek, farklı karakterlere göre sesini değiştirmekten çok güçlü göz teması kurmak, tutarlı ve bağlantılı hikâye alanı oluşturmak ve eğlenceli katılımı sağlamaktır. Fakat tabi ki sesteki değişiklikler hala hikâye anlatımının büyük ve önemli bir kısmıdır. Göz teması kurmaya ve hikâye alanı oluşturmaya büyük oranda katkı sağlar. Açıklık Sesin en önemli özelliği açık ve duru olmasıdır. İşitilebilir, normal hızda, yumuşak bir ses tonuyla konuşmanız dinleyicilerinizle göz teması kurmanızı ve onları hikâyeye dâhil etmenizi kolaylaştırır. ÖĞRETMEN AKTİVİTESİ: Kahkaha at! Çizim: Lianna Weidle Bu etkinlik en iyi, bir arkadaşınızla yapılır. Fakat tabi bir ayna yardımıyla tek başınıza da yapabilirsiniz. Adım Bir Arkadaşınızla ya da ayna ile yüz yüze durun. Eğer birden fazla arkadaşınız ile yapıyorsanız ya ikili gruplar halinde yapın ya da bir daire oluşturup hep birlikte yapın. Daha sonra birbirinize sırayla kahkaha atın ve bu kahkahaları tutup birbirinize fırlatın. Kahkaha derken küçük bir kıkırdamayı kastetmiyorum. Vücudunuzu titreten ortalığı inleten bir kahkahadan bahsediyorum. Kendinizi gülmekten alamadığınız en son şeyi hatırlayın. Bir komedi programı, bir çocuğun güzel bir hareketi ya da bir arkadaşınızdan gelen bir gürültü… Ne olursa olsun düşünün ve kahkaha diyaframınızdan çıkarken onu eşinize atmak için fiziksel hareket yapın ve onu partnerinize fırlatın. Herkesin bunu doğru yaptığını görene kadar devam edin. O noktanın ne zaman geldiğini anlayacaksınız, hepiniz gülmekten sinir krizi geçireceksiniz! Adım İki Şimdi birinci basamağı tekrar edin fakat bu sefer sessiz kahkaha atın. “Ha ha”, “He he” gibi sesler duyulmasın. Tek duyulacak ses diyaframdan gelen basınçlı havanın ağzınızdan gelen sesi olmalı – eğer doğru kahkaha atıyorsanız bunu engelleyemezsiniz zaten. Adım Üç Son olarak 2. basamağı tekrar edin fakat bu sefer kahkahanıza bir kelime ekleyin. Kelimenizi taşıyan bir kahkaha attığınızı düşünün. Siz bunu doğaçlama yapacağınız bir aktivitenin bir girişi olarak da yapabilirsiniz. Söylediğiniz kelimenin daha önce söylenmemiş bir kelime olması kuralını koyarak aranızda yeni kelimeler dizini oluşturabilirsiniz. Ne Oluyor? Bu egzersizden sonra birbirinizle konuştuğunuzda odadaki sesin ne kadar yüksek olduğunu fark edebiliyor musunuz? Kahkaha atmak sesi açmak için doğal bir ısınma egzersizidir aslında. Çünkü vücudunuz ona uyum sağlamak için dizayn edilmiştir: Diyaframınız gırtlağınıza ekstra basıncı gönderir… O havanın geçişi için hava yollarınız genişler… Boğazınızın arka tarafı geri çekilir ve oluşabilecek zararları engellemek için gevşer. Bu değişimler kahkahanızdan hemen sonra kaybolmaz. Konuşmanızı etkiler ona her ikisi de güvenli olan ekstra ses ve ton katar. Bu ilkeyi kanıtlamak kolaydır. Bir dahaki sefer üşüttüğünüzde ya da grip olup sesinizi kaybettiğinizde kahkaha atarken sesinizin nasıl çıktığına dikkat edin. Kahkaha virüsün etkisini azaltır. Dolayısıyla kahkaha atmak uzun süre hikâye anlatmak, şarkı söylemek ve hatta öğretmenlik için gerekli olan güçlü ve açık sesin ısınma egzersizidir. Peter Pan’in Wendi’ye verdiği tavsiyeden bir uyarlama size bunu aklınızda tutmanız için yardımcı olacaktır: Mutlu eden şeyler düşün ki sesin uçabilsin! Kisim İki: Seni Daha İyi Duyabilmek İçin... | 31 Sesinizin tonu hikâye alanını oluşturmaya yardımcı olur ve dinleyicilerinizin o sahneyi ya da karakteri kafalarında canlandırmalarını sağlar. Sesinizin çıkışı 3 açıdan değerlendirilebilir: Ses pozisyonu, kayıt ve nitelik.10 Ses Pozisyonu Sahne kurulumu, genellikle sesiniz tarif ettiğiniz dünyadan kopup gidiyormuşçasına olduğunda en iyi şekilde yapılır. Snail Tales bunun için epik (destansı) pozisyon terimini kullanıyor ve bu sesinize diyaframınızdan çok kuvvetli bir destek verdiğinizde başarılabiliyor. Bunu yapabilmenin bir yolu, sesinizin göbeğinizden çıkarak vücudunuzdan ayrıldığını hayal etmenizdir. Epik bir doğası olan, örneğin “Gandalf” kelimesi ile pratik yapın. Tabi ki bu ses, daha yumuşak betimlemeler gerektiren acı, hüzün ve aşk içeren hikâyeler için uygun değildir. Bu tür hikâyeler için kısık sesli olmasa da daha alçak, yumuşak ve sıcak bir ses tonu gereklidir. Bunun için kullandığımız terim lirik (şiirsel) pozisyondur. Bu pozisyon için sesinizin kalbinizden çıktığını hayal edin. Şiirsel bir kelime seçin, örneğin “Legolas”, bu kelimeye biraz zaman ayırın ve eğlenin. Son olarak, birinci ağızdan anlatırken (örneğin diyalog dakikaları), sanki karakter salonda dinleyicilerin arasındaymış gibi seslendirmek istersiniz. Biz buna şahit pozisyon adını veriyoruz. Bunun için sesinizin ağzınızdan çıktığını hayal edin. Fakat bunu çalışırken ağzınızdan çıkan sesi vurgulamaya çok iyi konsantre olmalısınız. Belki “s” ve “f” gibi uzun sessizleri biraz törpüleyebilir; “p” veya “b” gibi sert sessizleri biraz daha belirgin söyleyebilirsiniz. “Bilbo Baggings” pratik yapmak için uygun kelimeler olabilir. Biz burada hikâye anlatımı açısından ses pozisyonlarını tartışıyor olsak da bunların karakterler arasında da farklılık gösterebileceğini unutmamak gerekir. Krallar gibi karizmatik soylular epik sesten faydalanırlar. Öğüt veren bilge kadınlar lirik sesi kullanabilirler ve bu böyle devam eder gider. 10 SES pozisyonları prensipleri için Birleşik Krallık Hikaye Anlatma Okulları kurucusu Ashley Ramsden’e çok şey borçluyum ve SES kayıt prensipleri için ise Yayında Hiç dikkat ettiniz mi? Radyodaki sesler sinemadaki seslerden daha “canlı” çıkar. Sinemada kullanılan ton, onu daha etkileyici yapmak için kalın bir tondur, epik tona daha yakındır. Fakat radyoda daha ince ve tiz sesler kullanılır. Ses kaydı Basitçe söylemek gerekirse bunun anlamı ses perdenizdir. Yüksek perdeden çıkan sesler genellikle daha küçük, daha zayıf, küstah ve kötü karakterler ile ilişkilendirilirken; alçak perdeden çıkan sesler ise büyük, hantal, yavaş veya akılsız karakterler için kullanılır. Yine de dikkat edin! Sesinizi kesinlikle kendi sınırları dışına zorlamamalısınız. Standart ses seviyenizin biraz üstüne çıkmanız bile dinleyicilerinizin farkı fark etmelerine yetecektir. Normal seviyenizde mırıldanmaya çalışın. Daha sonra sesinizi yavaş yavaş yükseltin. 5’e kadar sayın ve her seferinde bir kademe yükseltin ve orada konuşun. Bu sizin yüksek kaydınız olabilir. Düşük kaydınızı bulmak için de bu sürecin tam tersini yapın. Ses Niteliği Bu en son açı ise “aksan” gibi diğer bütün “özel etkileri” kapsar. Ele alınacak en belirgin iki ses niteliği nazal (burundan/genizden gelen) ve konuşurken nefes sesi duyulan sestir. Nazal sesi çıkarmak için konuşurken burnunuzun titremesine izin verin. Size yardımcı olacak bir “başlangıç kelimesi” kullanın. Örneğin “sing” gibi, “-ng” yi genzinizden çıkana kadar tutun ve daha sonra bunu diğer kelimelere uygulayın. Nefesli ses niteliği ise fısıldamaya benzer ama o kadar sessiz değildir. Kelimeyi söylerken sesinize nefesinizi eklemelisiniz. Bu ses niteliğini kullanırken çok çabuk nefessiz kaldığınızı hissedeceksiniz. Nazal ses rahatsız eden, arsız ve/veya akılsız karakterler için kullanılır (örneğin Friends ten Janice). Nefesli ses ise yaşlı, bilge ve acı çeken karakterler için uygundur. ABD’nin Colorado eyaletindeki çalışmalarında vantrilokluğun (karnından konuşma) büyük etkilerini kullanan öğretmen ve bakan Liz VonSeggen’e çok teşekkür ediyorum. 32 | Kötü bir şeyler olmalı: Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı ÖĞRETMEN ETKİNLİĞİ: Zaten Çıkarabildiğiniz 27 Ses Eğer yukarıda bahsettiğimiz ses pozisyonlarını, kayıtlarını ve niteliklerini çalışıyorsanız tebrikler! Şu anda en az 27 karakterin sesini çıkarabilirsiniz!11 Tabi ki bunlar farklı özelliklerin birleştirilmesiyle başarılabilir. 3 pozisyon x 3 kayıt x 3 nitelik = 27 kombinasyon. 11 Normal olan 3 seviyedir ve genel kalite 3 seviyedir. Şimdi aşağıdaki karakterlerin sesini oluşturmaya çalışın. Doğru bir cevap yok fakat sesinizi bir arkadaşınızın üzerinde deneyin ve ondan bunun ne tür bir karakter olduğunu tahmin etmesini isteyin. Birincisi sizin için bir öneri olarak verilmiştir. • Bilge bir kaplumbağa – epik, alçak, normal • • • • Bir cadının kedisi Yaşlı bir baykuş Eşeklerin kralı Sizin seçtiğiniz herhangi bir şey Bölüm Özeti • Göz teması izleyicilere bakmadan da temas noktaları (bakınız anahtar kavram) elde edilebilir. • Hikâye alanı altın kuralı göz temas noktalarının kullanımını sağlar. Bu dinleyicinin yaratıcı yatırımını destekler. • Seyirci katılımında 4 temel nokta vardır. RASP: Tekrar, Atmosfer, Öneri ve Destek. Bunların her biri yaratıcı yatırımı güçlendirmeyi ve seyircinin bir parçası olmasını sağlar. • Hikâye anlatıcı samimi ve sağlam bir ses tonu ile sunuş yapmalıdır! Çizim: Lianna Weidle Kisim İki: Seni Daha İyi Duyabilmek İçin... | 33 Bölüm Altı: Dil ile İlgili Kelimeler Beşinci Bölüm size güçlü bir hikâye anlatımı için gerekli olan bazı anahtar teknikleri verdi. Siz şimdi çocuklarınızın kelime hazinelerinde ve performanslarında hemen gelişme olsun diye bunları kullanmak isteyebilirsiniz. İyi haber! Bunları kullanabilirsiniz ve bu çok kolay. Bir keresinde, öğretmenler hikâye anlatımı seanslarından sonra bana geldiler – bir gün sonunda bile - ve sessiz çocukların nasıl arkadaşlarının önüne çıkıp çok güzel performanslar sergilediklerini ve konuşmalarında ve yazılarında çok daha seçkin kelimeler kullandıklarını şaşkınlıkla ifade ettiler (benim favorim bir 3. sınıf çocuğunun “vociferate“ (bağırmak)) kelimesini kullanmasıydı. Bu benim ısrarım dışımda olan bir şeydi. Çocuklar benim anlattıklarımı kelimesi kelimesine kopyalamışlar. Bu konseptine bağlıdır bigging it up. Bigging It Up Büyütmek (Abartmak) İzleyin! The Beautiful Girl (Part 2), için çocuklardan dört nesneyi kullanarak hikâyeye gerçek bir son yazmaları istenildi. İlk olarak yazdıkları sonları benimle ve sınıfla paylaştılar. Daha sonra anlaşılıp anlaşılmadığını görmek için tekrar anlattım. Anlattıklarımın hikâyedeki boşlukları nasıl doldurduğuna (örneğin neden prens zehirli cevizi yedi? ), aynı zamanda yüksek seviyede kelimeler ( örneğin “rasping“, “shimmering“, “charmed“) ve ifadeler (örneğin even though..., however, the moment she gave him that kiss) kullandığıma dikkat edin. Bigging it up için diğer bir örnek ise 36 Years (An Improvised Tale) dir. Burada hikayeyi çok temel kelimelerden oluştururum fakat daha sonra daha üst düzey kelimelerle devam ederim. Fakat siz başka hikâyelerde de bigging it up örnekleri bulabilirsiniz. Örneğin Nenillo & Nenella ‘nın tekrar eden yapısında bir sahnenin ilk anlatılışında basit kelimeler (örneğin: devam etti ve devam etti...) fakat ikincide daha yüksek seviyede kelimeler (persisted) kullanılır. Bir hikâyeyi dinleyiciye tonlama, mimikler gibi araçları kullanarak onların yaratıcı yatırımlarını çalıştıracak şekilde tekrar anlatma. Bu Nasıl Çalışır? İnsanlar dünyaya ilk geldiklerinde etraflarında sayısız kişilerle karşılaşırlar. Bu yeni kişiler gelir gider. Fakat bir tanesi diğerlerine göre daha çok etrafında dolaşır. Bazı seslerin o kişinin varlığını haber verdiğini anlar bebek. O sesleri taklit etmenin o kişiyi ortaya çıkaracağını ya da yanına getireceğini çözer ve öylede olur. Ve böylece o kişiye “anne“ demeyi öğrenir. Bigging it up aynı prensiple çalışır – yani bizim ana dilimizi doğal olarak, kendiliğinden öğrendiğimiz prensibi. 34 | Anlattığınız ilk andan itibaren hayal güçlerini harekete geçiren bilindik bir masal gibi zaten çocuklarınızın aşina olduğu bir vizyon üstlenir. Fakat siz bu masalı tekrar tekrar anlattıkça yeni kelimeler ve ifadeler eklemelisiniz. Siz bunu yaparken çocuklarınız yeni kelimenin anlamını sormak için sözünüzü kesmeye ihtiyaç duymayacaklardır. Çünkü hikâyeyi önceden bildikleri için yeni tanımlar zihinlerinde anlam kazanacaktır. Çocuklarınız bigging it up ile sadece kelime ya da ifadede öğrenmezler. Ayrıca sizin performans tekniklerinizi de alırlar. Sizin performansınızın sınıfa getirdiği neşeyi tekrar oluşturma arzusu içlerinde hikâye anlatma isteği oluşturacaktır. Ve bu başarıldığı zaman onların toplum önünde konuşmak için kendine olan güvenleri artacaktır. Kötü bir şeyler olmalı: Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı Fotograf: Peckover Primary School SINIF ETKİNLİĞİ: Bigging It Up Bu aktivitenin amacı, bu etkinlikle çocuklarınızın yeni kelimeleri, ifadeleri ve gösteri tekniklerini sizi dinledikten hemen sonra nasıl kaptıklarını göstermektir. İlk hikâyeniz için aşağıdaki kaynaklardan birini kullanmanızı öneririm: 1. Sınıfın çoğunluğunun zaten bildiği bir hikâye. 2. İlk kez anlattığınız yeni bir hikâye fakat en alt düzey ifadeler kullandığınız. 3. Sınıfınızla beraber doğaçlama uydurduğunuz bir hikâye. 4. Bir grup öğrencinizle konuşmanız sırasında ilk kez paylaştığınız bir hikâye. Çocuklar bu kaynaklardan okudukları hikâyelerden hatırı sayılır bir aidiyet elde edeceklerdir. Her çocuk konuya hâkim olmalı ve hikâyenin karakterleri temaları ile ilgili fikir sahibi olmalıdır. Şimdi daha üst düzey ve kelimeler kullanma zamanı. Daha üst düzey ifadeler ve/veya dil kullanarak hikâyeyi yeniden anlatın. Eğer bu egzersizi hikâyeyi ilk dinleyişlerinden hemen sonra yaparsanız (daha çok 3 ve 4 kaynakların kullanıldığı) doğaçlama konusunda biraz sınırlandırılmış hissedebilirsiniz. Fakat eğer hazırlanmaya zamanınız varsa özellikle üretmek istediğiniz bir kelime ya da ifadeyi içeren bir plan hazırlayabilirsiniz. Hikâyeden sonra çocuklarınızın daha önce duymuş olmaları mümkün olmayan bir kelime kullandıysanız onlara bunun ne anlama geliyor olabileceğini sorun. Çocuklarınıza bunu sorarken hikâyede bu kelimenin geçtiği en az bir yeri tekrar edin. Hikâyeyi anlattıktan kısa süre sonra, çocuklarınıza hikâyeyi size canlandırmaları ya da yazmaları, aynı hikâyeyi başka bir kurguyla canlandırmaları ya da yazmaları, hikâyenin devamını canlandırmaları ya da yazmaları gibi follow-up görevi verin. Onları yeni duydukları kelime ya da ifadeyi kullanmaları için cesaretlendirin. Birçoğunun hatta düşük kabiliyette olanların bile bunu nasıl yaptığını görünce çok şaşıracaksınız. Kisim İki: Seni Daha İyi Duyabilmek İçin... | 35 Sınıfınızda hikâye anlatmayı ilerlettikçe bigging it up egzersizlerini kullanmaları konusunda kendinizi daha emin hissederiniz. Bu teknik nerelerde kullanılabilir... • • • • • daha önce anlattığınız bir hikâyede kitaptan bir bölümde onların oluşturduğu bir hikâyede gerçek bir hikâyede (bu sabah ne oldu?, dün gece ne oldu? vs.) herhangi bir yerden duyulan bir hikâyede Onların hikâyeyi kendi kelimeleriyle anlatmalarına izin verin. Fakat seslerini ve hareketlerini mümkün olduğu kadar “büyük“ yapsınlar. Dördüncü bölümde deki “Bir Varmış Bir Yokmuş” aktivitesinde olduğu gibi çocuklarınız sizi ve arkadaşlarını taklit etmeyi istekli olacaklardır. Çünkü onlarda benzer olumlu tepkiler almak isteyeceklerdir. Bunula birlikte çocuklarınızın “ve sonra...“ , “fakat daha sonra ...“ ve “böylece...“ gibi hep aynı tür ifadeler kullandıklarını fark edebilirsiniz. Eğer bu sizin için bir sorun olursa aşağıdaki etkinliği deneyin... Bilgilendirme Cut It Out etkinliği Grove İlkokulu öğretmenleri Laura – Jayne Hare ve Helen Harwood’un bir sorularına cevap olarak geliştirilmiştir. Bu yüzden Fotograf: Peckover Primary School onlara çok teşekkür ediyorum! SINIF ETKİNLİĞİ: Cut It Out (Yasak Kelime) Bir ya da bir grup çocuğun hikâye anlatmasına izin verin ve bigging it up yapsınlar ki hem onlar hem de dinleyicileri eğlensinler. Yaklaşık bir dakika sonra onları durdurun ve deyin ki... “Şimdi sizden ‘kedi’ kelimesini kullanmadan hikâyeye devam etmenizi istiyorum...” ...“kedi” kelimesi hikâyeyle çok ilgili ve çok kullanılan bir kelime olmalı. Yasak kelimeyi her duyduğunuzda onu sayın ve “üç oldu ve oyun dışısın” kuralı koyun ki oyun gibi devam etsin. Eğer çocuk oyunda kalmayı başarırsa, her başarılı bir dakikanın sonunda onu durdurun ve daha zor bir engel verin. İkinci engel bir bağlacı kaldırmak olabilir. Üçüncü ise daha zor bir şey olabilir –sadece eğlence için. Bundan sonra da hikâyeyi tamamlayabilirse gerçekten gurur duyabilirsiniz. Burada bazı bilinen masallardan örnekler var... Cinderella 1. – "çirkin" 2. – "daha sonra" 3. – "ayak" Little Red Riding Hood 1. – "ev" 2. – "bu yüzden" 3. – "kurt" Goldilocks 1. – "sadece" 2. – "ama" 3. – "benim" Bölüm özeti • Doğal dil gelişimimiz, tecrübelerimizi kodlamak için kelime keşfini kapsar. • Çocuklar bildikleri hikâyeleri yeni kelimelerle öğrenirlerse daha iyi bir kelime dağarcığına sahip olurlar – bu süreç bigging it up (bakınız Anahtar Kavram) olarak adlandırılır. Şimdiye kadar hikâye... Kisim İki bitirdikten sonra hikâye anlatımında kendinizi daha emin hissediyor olmalısınız. Hikâye anlatımını çocuklarınızın dil ya da performans becerilerini geliştirmek için kullanmaya başlamış olabilirsiniz. Fakat hikâye anlatımının eğitime katkısı sadece bununla sınırlı değildir... 36 | Kötü bir şeyler olmalı: Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı KISIM ÜÇ: Sınıfta ‘LIES’ Kullanma Bölüm Yedi: HİKÂYE BULMA Sınıfınızda hikâye anlatımını kullanmak için, öğrenme niyetinizle değişiklik gösterebilir örtüşen bir hikâye bulmalısınız. Mevcut terminoloji okullara göre (örneğin, öğrenme amaçları, öğrenme hedefleri gibi). Bu yüzden, en iyi önerilen kullanmam konusunda umarım beni affedersiniz: LIES i.e. Learning Intentions Enhanced by Storytelling (Hikâye anlatımıyla zenginleştirilmiş Öğrenme Hedefleri). İlk ihtiyaç duyacağınız şey, tabi ki, bir hikâye seçimidir. Şüphesiz, hikâye bulmanın en iyi yolu, bir hikâye anlatımı etkinliğine katılmaktır. İlk etapta bir hikâyeye sözlü olarak şahit olarak, hikâyeyi hatırlamanıza yardımcı olmak için, kendi aidiyet ve anlatıcı öğrenmenizden faydalanabilirsiniz. Aynı zamanda, hikâyeyi kendi performansınıza ya da ders planına uyarlayabilirsiniz. Düşük profiline rağmen, sözlü hikâye anlatımı tüm Avrupa’da mevcut kullanılan bir etkinliktir. Eğer İngiltere’de yaşıyorsanız ya da oradan gelip geçiyorsanız, Hikâye Anlatımı için Toplum’ u araştırmak için www.sfs.org.uk/events i ziyaret ediniz. Aynı zamanda, sizin için düzenli yerel bir grup var mı diye görmek için, onların Hikâye Anlatımı Kulüpleri sayfalarını takip edebilirsiniz. Katılım konusunda endişelenmeyin. Bu gruplar, anlatanları kadar dinleyicileri de aralarında görmekten mutluluk duyarlar! Eğer Avrupa’nın herhangi bir yerindeyseniz, Avrupa Hikâye Anlatımı Federasyonu’nun ülkenizdeki temsilci hikâye anlatımı kurumunu sorunuz- sadece e-mail atınız festeurope@gmail.com. Online Kaynaklar Tercih edilen arama motorunuz eğer sizin net bir fikriniz varsa araştırma için, şüphesiz size hikâye bulmada yardımcı olacaktır. “Halk”, “masal”, “geleneksel” ve “hikâye” gibi anahtar kelimeleri eklemek iyi olacaktır. Örneğin, “antik roma halk hikâyeleri” gibi arama yapabilirsiniz. Ne var ki, yine de dikkatli olunuz: bu şekilde bulduğunuz bir hikâye, her ne kadar “geleneksel” hikâye olarak geçse de bazen bir yazar tarafında telif hakkı alınmış olabilir. Bu çalışmayı sadece sınıfınızda kullanmanız iyi olacaktır. Ama bu uyarlamalarınızın hiçbirinden kar etme amacı gütmemelisiniz (örneğin, okul drama ürünü). İnternet üzerinden bulduğumuz geleneksel hikâyelerin olduğu en kapsamlı iki internet sitesi arasından benim kişisel tercihim, her zaman www.pitt.edu/~dash/folktexts.html – konularına göre düzenlenmiş uluslararası halk hikâyelerini Prof. Ashliman’ın koleksiyonudur.Konular belki rastgele gelebilir. Ahlaki olandan (örneğin, “iyi alınmış öğüt”), yerine göre (örneğin, “Çin”) ya da ünlü bir karaktere (örneğin, “Cinderella”) sıralanmış olabilir. Ne var ki bu site ikiye ayrılmıştır. Araştırmanın en iyi yolu, tarayıcınızın arama kısmına gitmek (genellikle Ctrl-F’ye basarak) ve konuyla ilgili bir kelime yazmaktır (örneğin, “roma”). Bunu ilk sayfada deneyiniz ve daha sonra ikinci sayfanın üst kısmındaki linki takip ediniz ve işlemi tekrarlayınız. İstediğiniz konuda en az bir tane geleneksel hikâyeyi çoktan biliyorsanız, bunun için ikinci faydalı site Wikipedia’dır. Bildiğiniz hikâyeyi araştırın ve benzer karakterler, başlangıcı, bitişi gibi benzer özellikler taşıyan diğer linkleri, uyarlamaları ya da çeşitlerini bulabilirsiniz. Örneğin, Rapunzel, Rudaba, St Barbara, Petrosinella ve daha fazlası gibi karakterlerle ilişkilendirilir. Kendi referanslarınızın hakemi olun... Wikipedia, her ne kadar büyük bir kaynak olsa da, yine de sizi masum bir şekilde yazarların eserlerine yönlendirebilir. ( özellikle de uyarlamalarını ararken). Kisim Üç: Sınıfta ‘LIES’ Kullanma | 37 Hikâyelerinizi Organize Etmek Referansların kolaylığı için basitçe masaüstüne hikâyelerinizi kaydetmeyi alışkanlık haline getirmeyi şiddetle tavsiye ederim. Tercihen, sizin favori hesap çizelgesi yazılımını kullanarak (örneğin MS Excel), şu 5 başlığın olduğu bir masa oluşturun: Başlık Hikâye Kitapları ThBasılmış kitaplar bize geleneksel ve peri masallarının fantastik bir koleksiyonunu sunar, velev ki, kendi eserlerini basarken bir yazarın parmakları arasına zincir geçirmemeye dikkat edilmelidir. Çoğu (maalesef üzücüdür ki tamamı değil) koleksiyonlar kaynaklarının referanslarını içerir. Eğer kaynak geleneksel ya da sözel diye listelenmiş ise, ders planınız ya da kendi performansınız için seçtiğiniz hikâyeye adapte etmek için hikâyeler uygundur. Benim, şahsen, sevdiğim koleksiyonlar, Jane Yolen tarafından düzenlenen (ISBN 978-0394751887) ve konu başlıklarına göre ayrılan Dünyadaki Favori Halk Hikayeleri ve köken ülkesine göre sıralanan ve Joanna Cole tarafından düzenlenen (ISBN 978-0385189491) Dünyanın En Sevilen Halk Hikayeleri dir. İngiltere’de Tarih Basını, yerel hikâye anlatıcıları tarafından derlenen ve her bir ülkeden efsaneleri toplayarak mükemmel bir Halk Hikâyeleri basmaktadır. Eğer bu başlıkların hepsini ya da herhangi biri üzerinden %30 indirim almak isterseniz, Hikâye Anlatımı için topluluğa üye olarak bunu yapabilirsiniz. Sadece www.sfs.org.uk/join ziyaret ediniz. Bir hikâyenin basit, tek cümlelik özetini çıkarmaya çalışın ya da daha sonra araştırmanıza yardım etmek için hafızanızı canlandırır. Birçok bilinen geleneksel hikâyeler kolaylıkla özetlenir ve bir başlıkları da yoktur. Örneğin “Kız yolculuğu sırasında kurtla karşılaşır” cümlesini duyduğunuzda O’na büyükannesinin evine gittiğini söyler ve “kurt büyükannenin kıyafetlerini giyer ve kızı beklemeye başlar” diyerek devamını getirebilirsiniz. Kısa Özet Bir hikâyenin basit, tek cümlelik özetini çıkarmaya çalışın ya da daha sonra araştırmanıza yardım etmek için hafızanızı canlandırın. Birçok sözel hikâyeler kolaylıkla özetlenir. Örneğin “Kız yolculuğu sırasında kurtla karşılaşır ve O’na büyükannesinin evine gittiğini söyler ve kurt da büyükannesinin evine giderek O’nun kıyafetlerini giyer ve kızı beklemeye başlar." Hatırlatma...! Çocuklarımızla birlikte 2dk/1dk bu şekilde oyun oynadıktan sonra konuyu özetlemek daha kolayınıza gelebilir on beşinci bölüm de bulabilirsiniz... Konu, Kurgu ve Etkinlikler Bu konu başlığına Dokuzuncu Bölüm de bakacağız. Ama ilk olarak, bir hikâyenin yararlarını nasıl tanımlayacağımızı göreceğiz (keşfedeceğiz)... Bölüm özeti • Hikâyeleri her yerde bulabilirsiz ama dikkat etmeniz gereken bu hikâyenin bir halk hikâyesi veya telif hakları olan bir hikâye olmasıdır. • Bir hikâyenin keşfedilmesi ve hatırlanmasının en kolay yolu belki de onu duymaktır. • Bulduğunuz hikâyeleri bir tabloda kaydederek kodlamak ve içeriklerindeki konu, karakter gibi bölümler ile kaydetmek iyi bir fikirdir. 38 | Kötü bir şeyler olmalı: Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı Bölüm Sekiz: İsteğin iki şekli Bazı hikâyeler sadece eğlenmek içindir. Diğerleri mevcut ahlaki bir durumu öğretmek için yazan kişinin tamamen isteğiyle ortaya çıkmıştır. Ne Duymak İsteriz Ne Söylemek İsterler Her ne kadar sözel hikâye anlatım, yaratıcı zenginlik Kırmızı Başlıklı Kız’ın orijinal versiyonunun olduğu bazı duymak istedikleriyse hikâye anlatıcı ilk etapta dinleyicinin ama daha fazla şiddet içerdiğinden emin olabiliriz. Her sayesinde dinleyiciyi bağlasa da, eğer bir hikâye onların ilgisini çekebilir. Benzer bir şekilde, eğer dinleyici hikâyenin konusunu sevdiyse, seve seve bağdaştırır. Birçok halk hikâyeleri bu durumu içerir. Örneğin, eğer efsaneler vardır. Bunların çoğu sıkı içeriksel olaylar içermez zaman Kırmızı Başlıklı Kızın kendisine yönelik değil – hikâyenin ilk versiyonlarının çoğunda – daha çok kurdun sindirim sistemine yöneliktir. hikâyenin karakteri bizim yaş grubumuzdan ise karakterle Yine de, ana konu her zaman aynıdır. Kırmızı Başlıklı Kız, yönelik olan hikâyeler, daha çok çocuklarla ilgilidir. gideceği yeri söyler. Kurt O’ndan önce büyükannenin yerine duygudaşlık kurmamız daha kolaydır. Bu yüzden çocuklara Kırmızı başlıklı kız’ı ele alalım. Nesiller arası boşluğa köprü büyükannesine giderken bir kurtla karşılaşır ve saf bir şekilde geçer ve Kırmızı Başlıklı Kız için tuzak hazırlar. kuran hikâyeler popülerdir. Çünkü büyükanne ve babalar Bu hikâyenin gerçek tuhaflığı kurdun karşı cinsin kıyafetini karşılıklıdır. Masal, duymayı sevdiğimiz birçok özelliği de yiyip bitirmez. İlk önce, Kırmızı başlık Kızı bir yabancıyla genelde ailenin daha genç üyesine düşkündür ve bu abartır: Ürkütücü orman, konuşan hayvanlar… Son dakika kurtarmaları… Ve tabii ki, karşı cinsin kıyafetini giyme. İlk istek, bu yüzden, dinleyiciden gelir. Bu tartışmalı bir şekilde en elzem istektir. Bu olmazsa, hikâye anlatıcısını, hiç giymesi değildir. İlk karşılaşmalarında Kırmızı Başlıklı Kızı konuşması için kandırır, sonra O’nu kimlik hırsızlığı yaparak tuzağa düşürmeye çalışır. Ama pençelerini kızın boğazına da geçirebilirdi. Görünüyor ki bu hikâyenin yaratıcısı bir ya da iki noktaya değinmek istemiş. dinleyicisi olmayabilir ve böylelikle hikâyesini paylaşmaz. En açık ahlak dersi “yabancılar tehlikelidir” ve çocukları sebebe ihtiyaç duyacaktır... uyarmaktır. Hilekârın kötülüğü barizdir ve kurdun çektiği Ama hikâye anlatıcısı ilk etapta hikâyesini anlatması için bir karşılaştığı kişilerle rahatça konuşmamaları konusunda kötü cezayı da açıklar. ÖĞRETMEN ETKINLIĞI: Hepsini istiyorum Her ne kadar bu etkinliğin tek başınıza önersem de, KSZ den ya da daha üstü çocuklarla bu etkinliği başarılı bir şekilde yapabilirsiniz. Böylelikle, onlarla da deneyebilirsiniz. Diğer sayfada, başka ünlü bir peri masalının isteklerini ayırt eden bir tablo var: Cinderella. Siz de kendi boş tablonuzu oluşturun (Fotokopiyle çoğaltabileceğiniz bir tanesini size vermeyi düşündüm ama doğrusunu söylemek gerekirse zor değil…). Kisim Üç: Sınıfta ‘LIES’ Kullanma | 39 “Duymak” İstediklerimiz Bir eziğin başarısı Sihir Sosyal Sınıflar arası romantizm Genç kahraman Çirkin “kötü insanlar” “Söylemek” İstedikleri Herkesin, değerleri vardır Ailenin önemi Sadık ve mütevazı kişilerin başına hep iyi şeyler gelir ÖĞRETMEN ETKINLIĞI: Tersyüz mühendisliği Şimdi başka bir boş tablo hazırlayın ama bölümlerin başlıklarının yerini değiştirin (duymak istedikleri ve söylemek İstedikleri kısımlarını). Bu sefer bilindik bir peri masalı uygulamayacağız. Onun yerine, popüler olduğunu düşündüğünüz karakterler, temalar, konularla “DUYMA” sütununu doldurmaya başlayın. İşte size başlangıç için birkaç örnek... • • • • uzaylılar hayvanlar romantizm define avcılığı Sonra “SÖYLEME” sütununu, dinleyicilere aktarmak istediğiniz bir takım ahlaki düşüncelerle doldurun. Örneğin, “Düzenli ol”, “kibar ol”, “çevrimiçi güvenlik"... Her iki sütunu da bitirdiğinizde, her bir bölümden bir tane alın ve onların isteklerini de kapsayan bir hikâye için kısa bir özet çıkarın. Örneğin, eğer sen “define avcılığı”, “uzaylılar”, ve “çevrimiçi güvenlik” seçtiysen... Bir grup çocuk hazine haritası olan bir web sitesi bulur. Bir tarlaya kadar takip ederler ve orada bir uzay gemisine sıkışıp kalırlar. Web sitesi bir tuzaktır. Tavus kuşunun da Hepsini bir araya getirelim Siz ve sınıfınız, bu etkinliğin Onuncu Bölüm’deki “Bağlantısızlık” oyununu oynadıktan sonra çok daha kolay bulabilirsiniz... Bölüm özeti • Uzun ömürlü bir hikâyenin anahtarı izleyicinin ne duymak istediğini bilmektir. • Hikaye anlatıcısın anlatmak istediği şey, hikayeyi de dizayn eder. • Uzun ömürlü hikâyeler her iki özelliğe de sahip olan hikâyelerdir. içinde bulunduğu tuttukları diğer yaratıklarla birlikte bir hücreye atarlar. Uzaylıları tavus kuşunun tüyleriyle gıdıklayarak kurtulmayı başarırlar. 40 | Kötü bir şeyler olmalı: Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı Bölüm Dokuz: LIES (Hikâye Anlatımı ile Zenginleştirilmiş Öğrenme Amaçları Çizim: Erica Terry-Rose Artık, hem dinleyici hem de hikâye anlatıcısından masaldaki istekleri öğrendiğinize göre, ders planınızda kullanmaya hemen hemen hazırsınız. Başlamadan önce, ne var ki, Yedinci Bölüm de hesap çizelgesinde başladığınız son üç sütuna bir göz atalım... Temalar Hikâyenin ne hakkında olduğu ile ilgili elementlerdir. Bunlar Sekizinci Bölüm de “SÖYLEME” isteklerini topladıklarınızdır. Örneğin Cindirella’da, tema, “ezik”, “kişisel değer”, “aile” ve tevazu içerir. Kurgu Hikâyenin içerdiği elementlerdir. Özellikle nerede geçtiğini belirtir. Eğer çoklu sahne varsa, onların hepsini not ettiğinizden emin olun. Cindirella sade ortaçağı kulübelerinde Bu şartla Cinderella’yı bir “LI” için kullandıysanız, onu eğer burada kullanabilir miyim diye bakmak isteyebilirsiniz. Genellikle, kurgu, tarih din dersi anlatımıyla iyi bağdaşır. Temalar da böyle bağlar oluşturur ama sizin aktiviteleriniz, sosyal çalışmaları öğrenmeye de yardımcı teknoloji tasarım gibi pratik ve numerik konuları önerecektir. Bu yüzden mesela, Cinderella mercimek ve bezelyeleri çıkarır, olasılık, setler gibi istatistikse konseptleri çocuklara tanıtabilir. Şimdi, hesap çizelgenizdeki hikâyelerinizle ilgili öğrenme niyetlerinizin bazılarını eşleştirmeye çalışın. Eğer kapsamlı bir liste henüz hazırlamadıysanız, şimdilik (Kırmızı Başlıklı Kız, Goldilock gibi) ünlü peri masallarını deneyin. Eğer belirtecek bir “LI” niz yoksa şunlarla pratik yapın... Kullanılan endüstriyel ve tarımsal alanlar arasındaki farkları tanımlama yaşar ama prens bir ortaçağ şehrinden gelir. Bilgi edinme için harita kullanma Etkinlikler Pratik görevleri gerçekleştirmek için daha yaygın araç ve ekipmanları kullanma ve seçme Hikâyeyi kullanışlı hale getirecek sınıfta kullanabileceğiniz pratik aktiviteler hakkında düşünerek başlayabiliriz. Örneğin, Cindirella hikâyesinden esinlenerek davetiye tasarlama, balkabağından araba modelleri yapma, mercimekten fasulyeleri ayırma gibi etkinlikler düşünülebilir. Hikâyelerle eşleştirme öğrenme niyetlerini Bu üç sütün, belirli öğrenme niyetinize en uygun hikâye ya da hikâyeleri seçmeniz için genelde en yararlı bulacaklarınızdır. Mesela, eğer sizin “LI” (öğrenme niyeti)... Şehirleri kasabaları ve köyleri anlamak ise “şehir”, “kırsal kesim” gibi kelimeleri listenizden tarayabilirsiniz. ...ya da Ctrl+F kullanın. Burada, Cinderella gözünüze takılabilir. Belki, hikâyeyi bir kırsal kesimden gösterişli bir şehir merkezine yolculuğunu detaylı olarak tasvir ederek anlatabilirdiniz. Belki, şunun gibi aynı şartlarda bir “LI”niz vardır... Bilgi vermek ya da yanlış bilgi vermek için hangi istatistiklerin kullanıldığını anlamaya başlamak. Bölüm özeti • Hikâyelerin sunduğu konu, sahne ve aktiviteler öğrenme hedeflerinizi gerçekleştirmede sizlere yardımcı olabilir. Hikâye şimdiye kadar... Şimdi, hikâye anlatımı teknik ve LIES’lerinin, cephaneliğini tuttunuz, bütün konularda çocukların gelişiminde baya ilerleme kat ettiniz. Ama eğer gerçekten onların hayal güçlerin geliştiğini görmek istiyorsanız – ve böylelikle insan anahtar yeteneklerindeki davranışlarını – küçük dokunuşlar hikâye yaratıcılarında ve problem çözücülerde başarıyı getirmeye yardımcı olur... Kisim Üç: Sınıfta ‘LIES’ Kullanma | 41 KISIM DÖRT: YARATICI DÜŞÜNMEYE İLHAM VERME Bölüm On: Hayal gücü nasıl çalışır Şu ana kadar, insanlığın gereği olarak deneyim edindiğimiz diyalog ve otomatik karşılıklı oyunlar doğrultusunda çocukların hayal güçlerinin geliştirilmesinde hikâye anlatımı bir araç olarak gördük (bakınız Bölüm Bir) ve bunun dili nasıl geliştirdiğini (överek bigging it up aracılığı ile herhangi bir konuyla bağlantısını (yaratıcı miras doğrultusunda), hatırlama yeteneklerini (anlatıcı öğrenme doğrultusunda karşılıklı görüşmelerde güveni (göz temasıyla) inceledik. Birçok ilave yararlar vardır. Bunlar, yoğunlaşma yeteneği, topluluk önünde konuşma ve daha fazla hikâye bulabilmek için daha fazla okumaya teşvik gibidir. Muhtemelen, doğrultusunda sınıf ciddi çalışmalarınızın anlamda çoğunluğu geliştiğini bu yararlar göreceksiniz. Ama çocuklarınızı iyi hikaye anlatımı sanatını bulmaya teşvik etmeniz onların hayal güçlerini ve Birinci Bölüm de bahsettiğimiz diğer insani özellikleri de geliştirecek (hırs, mental aritmetik, empati, problem çözme gibi). ÖĞRETMEN ETKİNLİĞİ: Bağlantısızlar Birinci adım Bir kâğıdın üst kısmına, bir nesnenin adını yazın. Sevdiğiniz bir nesne olabilir. Örneğin, “Ay” ı seçeceğim. İkinci adım İlk nesnenin altına, bir diğerinin adını yazın, ama şu kuralı takip edin: ilk nesneyle bağlantısız olmak zorundadır. Burada, kavram uzaklığından, fiziksele karşı olarak, bahsediyoruz. “Güneş”, güneş sisteminde en yakın uydudan çok uzaktadır. Ama her ikisi de açıkça görsel öğelerdir. Bu yüzden, daha az bağlantılı kelime “buzdolabı” olabilir. Buzdolabı belki güneşe göre aya daha yakındır. Ama birbirleriyle bu iki öğe daha az eşleştirilebilir. Üçüncü adım 5 bağlantısız kelime yaratıncaya kadar 2. Adımı tekrar edin. İlk kelimeyle üçüncü kelimenin bağlantılı olmaması önemli değildir ( örneğin bir sonraki kelime ‘güneş’ olabilir) Ancak Son cümlede kelimelerimi özenle seçtim. “Öğretmen” yerine “teşvik etme”, “öğrenme” yerine “bulma” kelimelerini kullandım. Çünkü anlatıcı yaklaşımı çalışma fotokopileri gibi basit metotlara göre her kelime, listedekinden hemen önce ayrılmak zorundadır. Benim örnek listem: çocuklarla daha fazla bağlantıyı teşvik eder. Ama ben “iyi hikâye” Ay | Buzdolabı | Güneş | Sandalye | Melek çocuğun yaratma, paylaşma ve yarattıklarının kaydedilmesi isteğinin Bunu, meydan okuyucu bulursanız endişelenmeyin. Çoktan, gelmeyen duyguları değerlendirmeye yardımcı olacaktır: yazmak için doğal olarak diğer nesneleri ilişkilendirildiği nesnelerle yapılışını kullandım. Çünkü hikâyenin nasıl yapıldığının keşfi, bir aktive edilmesidir. Bu, öğretmenlerin çocuklarının da aklına hayal gücünüzle egzersiz yapmaya başladınız bile. Zihnimiz isteklendirme. hatırlar – Örneğin, ‘sandalye’ kelimesini gördüğümüzde Çocuklarınızın hayal gücünü güçlendirmeye bakmadan önce, ne var düşünürüz. Bu yüzden, alakasız nesnenin araştırılmasında ki, kendi hayal gücünüzü geliştirmeniz önemlidir. Ümitsizliğe kapılmayın-‘hayal gücünü azaltan ’biri gibi bir şey yoktur (On ikinci de hayal gücünü az gibi görünen çocuklara tekrar bakacağız). ‘Pembe Fil’ ifadesini okuduğunuzda hemen pembe bir fil zihninizde otomatik olarak masa, oturma gibi şeyleri zihninizin farklı bir alanına gitmek, zihinsel bir sıçrayış gibi bir şeydir. Ama devam etmeden önce tam bir liste elde etmek için kendinizi zorlayın. canlandırabiliyorsanız – ki bu karakter tamamen kurgusal olsa bile – Dördüncü adım diğer kaslar gibi, egzersiz ile güçlenir. Bunun için, bir kişinin hayal bunların 12 minder, bu sizin doğuştan insani yeteneğinizin olduğunu gösterir . Ama Şimdi her bir kelimeyi sırasıyla öğreneceksiniz ve kendinizi gücünü güçlendirmenin en iyi yolu ile ilgili olarak icat ettiğim bir zorlayacaksınız. gerçek hayatla bağlantısını kurmaya etkinliği sizinle paylaşacağım... 12Aslında gözüken Pembe fillere kanıt olarak. 2009 Mart ayında BBC tarafından yapılan çekimde bahsi edilen filin albino türünde bir fil olduğu görülmüştür. 42 | Kötü bir şeyler olmalı: Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı Nasıl çalışır “Gerçek hayat” ile ilgili bağlantılar olası ya da kurgusal Bu aktivitede, yaratıcılığınızı en temel şekliyle içerdiğini ihtiyacınız yeni fikirlerin biçimlenmesi olarak betimler ve “biçimlenmek” gemisinde bir buzdolabının olma olasılığı da geçerli bir bağ getirmektir.” The Collins English Sözlüğü “yaratıcılığı”, “fikir olmamalı, kanıtlanabilir olmalıdır. Apollo 11’in bir buzdolabı gösteriyorsunuz. The Random House Sözlüğü “yaratıcılığı” olabileceği gibi, Ay’a indiğinde Neil Armstrong’un uzay “kombine etmek ya da yaratmak için parçaları bir araya değildir. üretme hareketi ya da fakültesi” olarak ifade eder. Yaratıcı kanıtlamak için bazı maddelere Bunun yerine geçerli bir bağlantı şu şekilde olmalıdır: “ay gökyüzünde beyaz görünür ve buzdolapları da beyaz maddeler kategorisindedir.” Bunların her ikisi de aklınızın gerçekleri derhal kavrayabilmesinin ifadesidir. Bu yol ile gerçek hayat bağlantısını bulursunuz. Şuna dikkat edin, kanıtlanabilir olduğu müddetçe nesneler arası bağın ne kadar ince olduğu mesele değildir. Örneğin; “Ay’ın peynirden yapıldığı eskiden efsaneleştirilmiştir ve buzdolapları da peynir koymak için en iyi yerdir.” Ya da “Ay genellikle gece ortaya çıkar, geceler gündüzlerden daha soğuktur ve de buzdolapları yiyecekleri soğuk tutar.” Buradaki bağlantı sıcaklı derecesidir ve her bir ifade doğrudur. Her bir çift arasında yapabildiğiniz kadar çok bağlantı kurmaya çalışın ama her biri için en az iki tane kurduğunuzdan emin olun... Buzdolabı + Güneş: İnsanlar güneşli günleri buzdolabı gibi soğuk olan dondurma ile ilişkilendirirler. Güneş genellikle sarı olarak betimlenir. Portakal suyu sarı olabilir ve bu portakal suyu buzdolabında saklanır. Güneş + Sandalye: Ağaçların büyümek için güneşe ihtiyacı vardır. Ağaçlar sandalye yapımında kullanılan odunu temin eder. Güneş şezlongları sıklıkla güverte sandalyesi yerine geçer. Sandalye + Melek: Melekler mesajları taşır ve sandalyeler kişileri taşır. Her iki kelime de ‘e’ harfini içerir. olmak için hiçbir kaynağa ihtiyacınız yoktur. Ama klasik bir İngiliz yazarı olarak Jerome K. Jerome’un Rüyalar kitabında gözlemlediği gibi: ”insan zihni, orijinal bir düşünceyi, bir ağacın orijinal bir meyveyi taşıyabilmesinden daha kolay bir şekilde üretemez.” Size şu şekilde düşünmenizi tavsiye ederim: “yaratıcılığın yakıtı tecrübedir.” Yeni fikirleri biçimlendirmek, eski fikirlerimizi bir araya getirmektir. Bazen bu bilinçli bir süreçtir: örneğin, Spielberg röportajlarında Indıana Jones, James Bond ve arkeoloji arasındaki alakayı açıklarken çekinmemiştir. Ancak bu bazen bilinçsiz bir süreçtir: bir yazar romanı için tamamen orijinal bir fikirle geldiğini düşünebilir ve roman A ve roman B arasındaki karşıtlığı bulabilir. Eğer yazar roman A ve roman B yi okumamış olsa bile kişisel tecrübe ile bilinçsiz bir şekilde roman C ile kombine edebilir... Bu aktivitede tecrübe alanınızın zıtlığına ulaşıyorsunuz ve zihninizi onun en geniş alanları arasına köprü kurmaya zorluyorsunuz. Siz bunu ne kadar çok yaparsanız yeni fikirleri biçimlendirmeye o kadar hızlı alışacaksınız. Yaratıcı bir ısınma turu olarak bunu dersten önce planlayın ya da öğrenme eylemini hızlandırmak için her gün biraz pratik yapın. Size söz veriyorum ki kendi listenizi oluşturmak için alakasız kelimeleri bulma çabanız çok uzun sürmeyecektir ve alakasız kelimeleri görür görmez zihniniz gerçek hayatla birkaç bağlantı kuracak. "Yaygın olarak kabul edilen"? Biliyorum ki, bu yöntem yaratıcılığı güçlendiren en iyi yol olarak yaygın bir şekilde kabul edilen yöntemdir. Çünkü yukarıda bahsettiğim gibi, bu ben icat ettim. Daha sonra aynı aktiviteyi içeren birkaç kitap okudum: Antrenman (Kirby), Dizayn Oyunu (Bartle), El yazısı (Costello), roman yazma (sınırsız sayıda!) ve her bir yazar bu yöntemi kendisinin icat ettiğini iddia ediyordu. Bu gösteriyor ki; bu aktivite yaratıcılığın nasıl işlediğini en çok açıklayan aktivitedir ve çok farklı bir fikri diğerleriyle bir araya getirerek nasıl yeni fikirler şekillendireceğinizi gösterir. Fotograf: Peckover Primary School Kisim Dört: Yaratıcı Düşünmeye İlham Verme | 43 SINIF ETKINLİĞİ: Bağlantısızlar (takım versiyonu) 3 yaş (7, 8 yaş) çocuklarla oynadığım etkinliğin kolay bir adaptasyonu vardır. Bunu yapmak aynı zamanda hayal güçlerini de güçlendirecektir. İlaveten, hayal gücü ne kadar hızlı güçlendirilebiliriz size verir... Üçüncü adım Birinci adım arasında vızıldama, için birkaç saniye verin. Grupta kaç çocuk Çocuklarınızı 4 ya da 6 kişilik gruplara bölün. Belki onlara endi grup isimleri seçmeleri konusunda izin verebilirsiniz. Daha sonra listeyi tahtaya yazın. Bağlantısız kelimeleri listelemesi için ilk olarak bir grup seçin. Bu, tam bu noktada yapılmalıdır. Örneğin, gruptan bir çocuğu gösterin ve bir kelime sorun. Sonra takımdaki diğer çocuğu gösterin ve ilk kelimeden “tamamen farklı” olan bir kelime sorun. Eğer isterlerse, diğer gruplardan her biri olduğuna ya da etkinliğin ne kadar sürdüğüne bağlı olarak birden fazla grupla bu etkinliği devam ettirin. Dördüncü adım İkinci adım Bağlantısız kelimelerin listesini sırasıyla alacakları gruplara açıklayın ve bir örnek verin (örneğin “patates” ve “ayakkabı”). Diğer takımlar vıcırdamalıdırlar (örneğin elinizi kaldırın ve dikkatlerini çekmek için ses çıkarın). Eğer onların bir bağlantı kurduklarını düşünürseniz b ir bağlantı örneği verin (örneğin enerji için patates yeriz, yürümek enerji ister ve yürürken ayaklarımızı korumak için ayakkabı giyeriz). Eğer siz hakem olarak, geçerli bağlantının olup olamadığına karar verin. Bütün gruplar, yaratıcı bir liste yapıncaya kadar 3. Adımı tekrar edin. Sadece çocuklarınız oldukça hızlı gerçekleştirmelerini beklemek değil, aynı zamanda kendi bağlantılarıyla da sizi şaşırtabilirler ( 5 yaşındaki bir çocuğun vermiş olduğu “patates- ayakkabı” örnek gibi) gerçekte 18 yaşına kadar bütün çocuklarla bir diğer kelimeyi dile getirmek ve grupları bir araya getirmek çok uzun sürmez! Sonra bir grup bir puan almış olur. NB: gerçek hayat kurallarını kullanıp kullanmamak size kalmış. Yukarıdaki öğretmen etkinliğini kullanabilirsiniz. Bölüm özeti • Hayal gücü diğer kaslara benzer kullandıkça güçlenir. • “Hayal gücünü” anlatmanın en güzel yolu eski fikirlerin yenileri ile değiştirilmesidir. • Hayal gücü tecrübe ile artar. Sıra dışı ama doğrulanabilir bilgilerle güçlendirebilirsiniz. • Bilinçli veya bilinçsiz bir şekilde yeni fikirler edinilebilir – fakat bilinçli bir öğrenme faaliyeti aslında yeteneklerinizin bilinçsiz olarak gelişmesini de sağlayacaktır. Çizim: Lianna Weidle 44 | Kötü bir şeyler olmalı: Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı Bölüm Onbir: “İyi” hikâyelerin gizemi Bir önceki bölümde, çocuklar, iyi bir hikâye yarattıklarını bildiklerinde yaratmak, paylaşmak ve kaydetmek için daha motive olduklarından bahsetmiştim. Öğretmenler genelde, hikâye yaratma çalıştaylarım sırasında yarattıkları hikâyeyi not alma konusunda ne kadar istekli olduklarına şaşırdıklarını bana söylerler. Ki, bu çocukların çoğu yazma etnikliklerinden hiç hoşlanmazlar. Peki, bir hikâyeyi “iyi” ya da “ilginç” yapan nedir? “İyi” kavramı tabi ki öznel olabilir ve aidiyetin prensibi yüzünden birçok çocuk kendi çeşitli ışıklarıyla yarattıkları hikâyeye bakarlar. Öğretmenler aslında daha büyük resmin gözükmediğine inanırlar. Öğretmenlerimizden veya anlatıcılarımızdan en çok şunları duyarız: • Yenilmez kahraman, düşmanları durdurur. • Normal insanların arasından bulduğu kız ile evlenen prens. Her bir çocuk, kendi yazdığına ilgi duyabilir ve belki de diğerlerinin yazdıklarına ilgi bile göstermeyebilir. Burada, yaratıcılar arasında bir dinleyicinin ilgisini sağlayan bir nitelik ararız. Bu rehberin dördüncü bölümünden itibaren bu konuları inceleyeceğiz. Yazan kişinin hedeflerinin ötesinde ilgi çekici detayı bulmak ana amaçtır. “İyi” nin daha geniş standardıyla buluşur. Aynı erkek çocuk, Cinderella hikâyesinden kolaylıkla cezp olurken, aynı kız çocuğu yenilmez efsanevi Herkül ile ilgili masalı seve seve ilişkilendirebilir. Neden işe yarıyor Bir hikâyeye bencil bir öğeyi veren nedir? Fotograf: Peckover Primary School Hikâyedeki kötü şeyler, dramayı neyin sağladığıdır. Daha çok Kötü şeyler olmak zorundadır hikâye anlatımı ile ilgili oyunların içinde, haber sunumlarında ya Her hikâyenin belirgin bir niteliği vardır: kötü şeyler olmak zorundadır. Bir kraliçenin kaçırılması (Homeros’un İlyada’sı), kötü üvey annenin gelişi (Hansel ve Gretel), dünyayı fethetmek için kötü bir büyücünün yeryüzüne çıkması (Yüzüklerin Efendisi), bir grup hayvanın kahramanı yemeğe niyetlenmesi (Gruffalo), bir grup da aile ilişkilerinde bir kelime olabilir. Filozoflar, dramanın neden cazibesine kapıldığımızın sebeplerini uzun uzun araştırdılar (örneğin, Aristo’nun Katarsis açıklaması). Ama ben Bölüm Bir’de de bahsedildiği gibi hikâye anlatımıyla yani “deneyim penceresi” yle ilgilidir diye öneride bulunuyorum. Bu gerçekten bizim bağlantımızı yakalar. kişinin kahramanın imkânsız bir şeyi deneme girişimleri ile alay Bu aşk hikâyeleri gibi mutlu sonlarıyla ünlü türlerin durumudur. bile (Çok aç tırtıl), cinsiyeti, ahlaki değerleri ya da hedeflenen emin olabiliriz ama biz ilişkilerimizin görülmesi için kimin en fazla şeyler her zaman vardır. Teletubiler bile düzenli olarak “Uh-Oh” Çünkü hikâye anlatımıyla hayatı yaşarız, biz aslında çözmek için etmesi (Nasrettin Hoca, göle maya çalıyor), ya da bir bel ağrısı Hugh Grant’in Julia Andrews ile sağlam bir ilişkiyi bitireceğinden dinleyici kitlesini göz ardı etmeksizin karakterleri etkileyen bazı fedakârlık yapacağı konusunda bir belirsizlikle başlarız. demeye ihtiyaç duymalarıyla meşhurdurlar. vakit harcadığımızın farkındayızdır. Eğer bir şeyler kesin ise, o Haksız mıyım? Hiçbir kötü şeyin olmadığı dünyaca ünlü bil masal çoktan çözülmüştür. Erkek çocuğun hikâyesinin sonucu zaten irtibata geçiniz. Siz, benim yedi yılı aşkın süredir yaptığım kötü şeyler belirsizlik elementini tarif eder. Biz, kahramanımızın düşünebilir misiniz? Lütfen beni bilgilendirmek için benimle biliniyordur. Çünkü yenilmez kahraman kesin başarmıştır. Ama çalıştaylarımda sorulan yüz binlerce soru arasından bir ilk sonunda iyi olup olmadığından emin olabiliriz. Böylelikle biz olacaksınız! biliriz ki, biz şuan baştayız ve dört gözle sonunu bekleriz. Şunu not ediniz ki, bu ‘kötü şeyler’ karakterle mutlaka Dönüm Noktası ilişkilendirilmelidir. Yukarıdaki örnekte, bir erkek çocuğunun bir yığına saldırması sayılmazdı. Çünkü kahraman kendisi yenilmezdir ve hiçbir korkuya ihtiyaç duymaz. Bu kötü şeyler daha sonra kahramanın kaçınabileceği bir tehdit olabilir (Gruffalo’da olduğu gibi) ya da bir masalda diğer karakterler tarafından kahramanın yanlış anlaşılması gibi (Nasrettin Hoca göle maya çalıyor’da olduğu gibi). Nenillo & Nenella’ya bakalım bir de. Bu klipte çocuklara üç farklı sonu olabilecek bir başlangıç sunuyorum. Bu bir peri masalı olduğundan çocukların sonlandıracağından emin olabilirsiniz. Ama kötü olan şey, ilk ve ikinci sonun çok farklı ilerleyişi ile belirtildiğinde, kötü üvey annenin kışkırtmasıyla ormanda yalnız kalmaları, onların bunu nasıl başaracağının belirsizliğini sağlar. Ve üçüncü son, bizim peri masalının mutlu bir sonunun olacağından oldukça emin olabileceğimizi ortaya çıkarır...! Kisim Dört: Yaratıcı Düşünmeye İlham Verme | 45 Sırrın ortaya çıkarılması Bu kavramı öğrenmenin çocuklar için en kolay yolu, halk hikâyelerinin seçiminde zevk almaları için onlara şans vermektir. Eğer şimdiye kadar bu yolu izlediyseniz, bunun başarma yolunda zaten iyisiniz demektir. Ama çocuklarla iyi bir hikâye nasıl oluru tartışın ve sırrı açıklayan bir tane belli bir türü vardır... SINIF ETKINLIĞI: İzleyin! Araştırma ‘Arayış’taki (The Quest) doğaçlama bir yolculuğun gösterisini izleyin. Tartışmanın başında çocuklara basit bir şekilde anlatmak için bir araştırma bulabilirsiniz. Ama Birinci Bölümden bildiğiniz gibi eğer ilk siz onların yaratıcı yönlerini ortaya çıkarabilirseniz ilham alma olasılıkları daha yüksek olur. (b) için, ortaçağ kasabasından ayrılıyor başlangıcını Birinci adım başka bir yöne çekmeniz için size yardımcı olacaktır ya da vurgulayarak, az bir çabayla engelleri aşmak için önerileri Planlamanızda araştırmanız için olabilecek (uçan ayakkabılar, jetpackler gibi ani bir sonuç arayışını getirecektir. Bu engelleri (volkan, bataklık) ve onları koruyabilecek (ejderha, cüce) gibi sizin bir süper kahraman, bir sihirbaz ya da testere gibi zararlı bitmeyen para cüzdanı) saklanabilecekleri garip bir yer mümkün olduğunca zorlaştırmaya çalışsanız da, çocuklara şeyler kullanabilirsiniz. aletlerin olduğu bir alet çantası taşımadığınız gibi çeşitli Üç ya da dört tane de kötü şeyler planlayın. Benim listem genellikle uzar gider... Beşinci adım Uzun tepelik yürüyüş | Uçurumdaki | Sıkışıklık | İnsan yiyen sincaplar İlk ya da engel nispeten daha basit ve zaman sınırlaması olmadan olmalı. Bu noktaları hatırlatmalısınız. çocukların önerilen çözümler kullanmalarına olanak verecektir. Yine de acil çözülmesi gereken engellere karşı çalışın. Bataklığa yalnız bir şekilde saplanmış olmak size, bir kurtarıcının geçmesini beklemek için çok zaman verir ama eğer yolunuzda bir çığ varsa, hızlıca Çocuklara, işe yaramayan bir çözüm önermeleri için izin verin. Bazen bunu başarabilirler. Diğer zamanlarda işe yarayan bir öneride yardım etmek için kendi hayal gücünüzü kullanmak zorunda kalabilirsiniz. İşe yaramayan önerilere karşı cevaplarınızı kurgulama hakkında ek bilgi vererek onlara yardım edebilirsiniz. Sağduyunuzu kullanın, ama asla çok kolay olmasına izin vermeyin. En azından ikinci engelinizden sonra değil. kaçma gereği duyarsınız! Çözüm bulduğunuzda canlandırın. Sonra, bir sonraki engele İkinci adım koruyucuyla yüzleşmeyi seçtikleri yerde bitirin. Her zaman, geçin. Listeniz boyunca devam edin ve seçimlerindeki Çocuklara bir araştırmaya devam ettiğinizi söyleyerek hikâye dünyasını canlı tutmaya çalışın. Sonra siz bir bataklıkta edeceğine karar vermenize yardımcı olmalarını sağlayınız. kokan bir bataklığın kenarında duruyor gibi davranın. başlayın. Bunun ne için, nerede olduğunu ve neyin eşlik Örnekleriniz onlara ilham verebilir. Üçüncü adım sıkışmış kalmış gibi, bir sincabın dişlerine bakıyor gibi, kötü Altıncı adım Arayışınızı tamamladıktan sonra, çocuklara bunun iyi bir Araştırmanızın başladığını belirterek ilk pozisyonunuzu hikâye olup olmadığını sorun. İstisnasız “Evet!” diyorlarsa, bırakın ve ilk engeli açıklayın. Yukarıda bahsedilen ‘uzun nedenini sorun. fazla) veya diğer bir seçiminiz ne olursa olsun ortaçağ Yedinci adım kayalık yürüyüş’ (taşıyabileceğimiz bütün yemeklerden daha köyünüzü terk edişinizden bahsettiğinizden emin olun. Eğer bir çocuk kötü şeylerin size olduğu gerçeğinden Dördüncü adım tartışma başlatabilirsiniz. Diğer bir cevap ile onlara hikâyenin hoşlandığını söylerse, iyi hikâye anlatımının sırrı hakkında Çocuklara, sizin takıldığınız şeyin üstesinden gelmek için sizin için (karakter olarak) iyi olmadığını onlara hatırlatın. reddetmeyin. Fikri canlandırarak çocuklara neden ve nasıl çok kibar olduklarını söyleyin: hikâyeden hoşlandıklarını önerilerini sorun. Fikirler çok saçma gelse bile, asla Eğer doğru cevap ortaya çıkmazsa, doğruyu söylemek için uygun olmadığını gösterin(a) ya da neden olmadığının çünkü birçok kötü şeyin sizin başınıza geldiği gerçeğini. nedenlerini açıklayın(b). 46 | Kötü bir şeyler olmalı: Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı SINIF ETKİNLİĞİ: Araştırma Yarışı Bir arayışın gösterimini yaptığınızda çocuklarınıza ‘kötü şeyler olur’ pratiğini yapmaları için çocuklarınıza şunu verebilirsiniz: Çizim: Erica Terry-Rose çocuklar kahramanları için hayatı kolaylaştırma eğilimleri vardır. Özellikle de başrolü oynadıkları hikâyeyi anlatırken, karakterleri için önemsedikleri hayali miraslarının sonuçlarını düşündüklerinde bu normaldir. Ama bu etkinlik, bu eğilimlerine karşı koymak için onlara yardımcı olacaktır ve sizin arayışınızı izleme keyfi, cevap vermek için onların motivasyonu olacaktır. Çocuklarınızı gruplara ayırın, sonra şu kuralları açıklayın: 1. Kötü şeyleri oldukları gibi canlandırın, çözümlerini canlandırın, sonra bir sonraki kötü şeylere geçin. Sabit duramaz ya da konuşamazlar. 2. Onlar kendileri olmak zorundadırlar. Kimse bir aslanla dövüşecek kadar yeterince süper güçlere sahip değildir ve hiç kimse hiçbir yerden bir araç (örneğin motorlu testere) çekemez. 3. Kazanan sizin belirlediğiniz zaman dilimine en yakın sürede arayışı tamamlayan olsun (ben genelde bu süreyi 2 dakika olarak tutarım) böylece arayış ne uzun ne kısa olacaktır ve en azından birkaç tane kötü öge bulacaklardır. 4. Bitirdiklerinde takım olarak zemine oturup bitirdiklerini size belli etmeleri gerekmektedir (böylece onların sadece bir zindanda mahsur kalmadıklarından da emin olursunuz...). Bazen çocuklar 2. maddeye karşıt olan – bir aslanla dövüşebileceklerini – iddia ederler. Bu durumda çocuklara hayatlarının tehlikede olduklarını belirtecek bir kötü durum bulmalarını söyleyin. Bu durumda süper güçleri ve silahlarının da olmadığını eklemeyi unutmayın. Çocukları arayışları için seyahate çıkarın. Her ne kadar tuttuğum süre 2 dakika olsa da bazen fazladan zaman veririm (bu şekilde aslında en yakın zamanı tutturan kazanacak desem de çocuklara o esnekliği sağlamış oluyorum). Daha sonar çocuklarla İzleyin! Bu çalışmanın bir özetini The Quest Race (Arayış yarışı) adlı bölümde izleyiniz. çözümlerini konuşun ve mantıklı olanları öne çıkarmayı ihmal etmeyin (şanslı seçeneklere karşın). Fotograf: Hawthorn Primary School Bölüm Özeti • “İyi” veya “ilginç” terimleri, hikâyenin kendine has olamayan daha objektif öğeler içermesi ile ilişkilendirilebilir. • “Kötü bir şeyler olmalı” mantığının özelliklede sonuç odaklı hikâyelerde önemli ve kayda değer ögelerden biri olduğu ortadadır. • Bu yaklaşımı kavrayan çocuklar kendi hikâyelerinin nasıl daha cazip hale gelebileceğini de çözümlerler. Kisim Dört: Yaratıcı Düşünmeye İlham Verme | 47 Bölüm Oniki: Çocuklarınızdan Yaratıcılığı Çekip Çıkarma Hikâye anlatımı ile geçen sekiz yılım içerisinde dünya çapında on binlerce çocukla çalıştım ve şimdiye kadar hayal gücü eksikliğinden dolayı sorun yaşayan bir çocukla karşılaşmadım. Ne var ki, asıl bu inan özelliklerini çocukların azalttıklarını iddia eden öğretmenlerin sayısını unuttum. Onların durumu onların deneyimidir. Bu “yaratıcı” olmayan çocuklara iyi/ilginç bir hikâye yaratmaları sorulduğunda, çocuk, değeli her hangi bir şey üretmede başarısız olur hiç değilse. Bunun sebebi hayal gücü eksikliği değildir, ama aslında tam tersi aşırı hayal gücüdür! İlginç bir hikâye yaratması istendiğinde, bir çocuğun zihni hemen seçenek çokluğu arasında sersemleyerek büyülenir. Ama modern eğitimin “test Kültürü” onları “doğru cevabı” bulmaları konusunda zorlar. Bu bunaltıcı fikirler arasında nasıl bir tanesi seçilebilir? Benim geliştirdiğim bir metotla çocukların yaratıcılığını çekip çıkarabilirsiniz: kısıtlayıcı sorgulama. Konsepti açıklamak için karşılaşabileceğiniz farklı sorgulama metotlarına bir göz atalım... Öncü Sorular Bu sorular istenilen cevaba yönlendiren sorulardır. Diyelim ki, bir çocuk bir ormanda yaşayan bir kız hakkında bir hikâye anlattı. Eğer siz hikâyeyi “fakirlikten zenginliğe” teşvik etmek istiyorsanız şunu sorabilirsiniz “bu fakir aç kızın ormanda ne bulması gerekir?” Hikâye üretimindeki içerikte, öncü sorularla kapalı sorular birbirine benzer. Yaratıcı çalışma sizinkidir. Çocuk hayal ettiği kızı fakir ya da aç olarak hayal etmeyebilir, ama sizin sorularınız sadece birkaç muhtemel cevabı önerir: para, yiyecek, ailesi, statü sembollerinin bazıları gibi. Bazı çocuklar ‘kıvrımlı top’ larla öncü sorulara cevap verebilir. Onlar, fakir aç kızlarının bir kibrit kutusu, sihirli bir halı, konuşan bir yumruk gibi bir şeyler bulmasına gerçekten ihtiyaç duyarlar. Ama böyle cevaplar nadir olsa da öncü sorular, çocuklardan yaratıcılığı çekmek için sınırlı kullanımdadır. Kısıtlayıcı sorular En etkili sorular, bu sebepten, açık ve kapalı arasına düşen sorulardır. Bunlara kısıtlayıcı diyorum çünkü çocukların hayal gücüne sınır getirirler. Ama gerçekte seçenekleri teorik olarak sınırsızdır. On birinci Bölümde ortaya çıkardığımız ‘sır’ı kullanarak tipik kısıtlayıcı sorulara örnek verebiliriz: Karakterinize ne gibi kötü şeyler olabilir? Fotograf: St Philip’s Primary School Bu “daha sonra ne olacak?” tan farklıdır. Çünkü iyi bir hikâye yaratmak için çocuğun neye ihtiyacı varsa onu belirler. Ama bu öncü ya da kapalı sorulardan farklıdır. Çünkü muhtemel cevaplar hala sınırsızdır. Yine de, her ne kadar hayal gücünün tükenmek bilmeyen etki alanını bilseler de çocuklar için güven duygusunu oluşturur. Kısıtlayıcı sorgulama için ikinci bir unsur vardır. Ne var ki, her bir cevap için sanki doğru cevapmış gibi davranmak zorundayız. Bu, fikir üretmek için çocuğun yeteneklerindeki güvenini arttırır. Kısıtlayıcı sorulardan bazıları şunlardır: • • • Sonuç olarak, bu sorular, kararsızlıkla çocukların donup kalmasına sebep olabilir. Öznellik, bir soruyu da açar. Örneğin, “bu karakter nasıl ilginç hale getirilebilir?”. Her bireyin neyin ilginç olduğuyla ilgili farklı fikirleri vardır ve çocuk, sizin, onların ya da akranlarının ilgisini çekecek özellikleri arayıp aramadıkları konusunda kafası karışabilir. Böylelikle açık sorular, çocukların yaratıcığını çekmek için faydalı olması alışılmadık bir şeydir. Kapalı sorular Bu sorular, seçeneklerin oldukça sınırlı olduğu sorulardır. Bazen iki tane falandır. Örneğin, “doğru ya da yanlış?”, “evet ya da hayır?” “sol ya da sağ ya da dümdüz?” gibi sorulardır. Onların formatı, çoktan seçmeli soruları andıran sorulardır. Çocuğun verdiği her hangi bir cevapla mutlu olsanız bile, yaratıcı işin çoğunluğu, siz yani soran kişi tarafından yapılır. Sizin sorduğunuzu söyleyeyim; “prenses, prense âşık olabilir mi?” ya da “erkek kardeşi gibi bir şövalye olmak ister mi?” Çocuğun hangi senaryoyu seçtiğine bakmaksızın, sizin icadınızın senaryosu olacaktır. Bu yüzden, kapalı sorular, çocuklarınızın yaratıcılığına ilham verdiğinde zarar da verebilir. 48 | Bu problemi çözmek için karakteriniz nasıl zekice bir yol izler? Çocuğun hikayesi hakkında daha çok şey bildiğinizde, sınırlayıcı sorularınız daha özgün olabilir. Örneğin, bir çocuk size bir devin elindeki kılıçla dokunduğu herkesi heykele dönüştürdüğünü söyleyebilir. Birgün devin altın kazı 2 başka dev tarafından çalınır ve dev onları kovalar. tam onlara yetiştiğinde ise hırsız devlere yüzlercesi yardıma yetişir. Burada dev sayısal olarak çok üstün olan karşısındakilere karşı çaresizdir. Bu noktada, siz sorablirsiniz... Artık çaresiz olduğuna göre elindeki kılıcın ona bir yardımı olabilirmi? Bu örneklemin gerçek hayattaki arka planında – 3 yaş üstü çocuklarda – durumun daha da kötü kale geldiği algısı oluşmuştur. Benim sorum ise onlara maceranın sonunda bir kavga olması gerektiği fikrini unutmalarını istedim. Sihirli seçenekler sınırsız olmasına rağmen, odaklanmaları ve bu hikayenin bir şekilde mutlu son ile bitmesini sağlayacak şeyleri düşünmelerini istemekti. Çocuğun cevabı sayfanın dipnotunda mevcuttur; fakat okumadan önce – çocuğun ne cevap verdiğini düşünün ve siz olsanız ne cevap verirdiniz?13 Kötü bir şeyler olmalı: Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı 13 “Daha sonra ne olur?” gibi ucu açık cevaplara teşvik eden sorulardır. Olasılıklar sınırsızdır. Karakteriniz için kolay olmayan şeyden nasıl emin olabilirsiniz? Çocuk kılıcın sihirini tercih etti: dev kendi parmağını kesti ve heykele dönüştü. Fakat kesik küçük olduğu için, sihir daha sonra bozuldu, böylece dev zaferlerini kutlayan diğer devlerden kazını gizlice alabilmiştir... Açık sorular Hikâyenizdeki iyi karakter kimdir? İzleyin! Kısıtlayıcı sorgulama Kısıtlayıcı sorgulama aslında sonsuz seçenekleri olan cevaplar için çerçeve oluşturan olgudur. Diğer deyişle sınırlı sayıdaki cevaplar değil, fakat hikâyenin gittiği yöndür. Cambridge’de Grove İlkokulu’nda hikâyelerini yarattıklarında çocuklara kısıtlayıcı sorgulama kullanımı ile ilgili iki açık örnek yakalayabildim. Klipte izleyiniz. Kısıtlayıcı sorgulamayı inşa etmek için onların hikâye kartlarından ne kadar sıklıkla bahsettiğimi gözlemleyiniz. ÖĞRETMEN ETKİNLİĞİ: Kanat Çırpma Etkisi Bu etkinlik, kısıtlayıcı sorular yaratma pratiği yapmanızda size yardımcı olacaktır. Çocukların bilmediğinden emin olduğunuz bir hikâye bulun. Böylelikle, esas plana cevap vermekten uzak olurlar. Bu hikâyenin başlangıcına yakın bir nokta seçin ve orijinal sonucu oluşturacak bir kısıtlayıcı soru yaratmaya çalışın. Ama diğer bir sürü sonsuz yolla kolaylıkla yorumlayabilirsiniz. Bilindik bir masalı kullanarak işte bir örnek: Cinderella Cinderella’ya baloya yetişebilmesi için kim yardıma koşabildi? Bu soru hikâyenin niyetlenilmiş yolunu işaret etse de, bu yeterince yorumlamaya açıktır. Aslında, birçok kültür tarafından Çizim: Erica Terry-Rose bu soru değişik yollarla cevaplandı. Şimdilerde Cindrella’nın kurtarıcısı O’nun peri ana tanrıçadır. Ama geçmişte o’nun ölü annesiydi. Prensin kız kardeşi ve hatta Mısırlı Tanrı Horus’tu. Şimdi çocuklarınıza hikâyenin başlangıcını anlatın. Kısıtlayıcı sorunuzun uç noktasına yaklaştığınızda hikâyeyi durdurun ve çocukları gruplara ayırın ve onlara kendi meydan okumalarını verin: Hikâyenin gerçek sonucunu bulma. Gerçek sonucun bir soruya cevap olması gerektiğini söyleyin ve sonra kısıtlayıcı soruyu sorun. Bölüm Özeti Hikâye hatırlatıcılarına bağlı bir takım nesnenin bulunduğu bir • Bir çocuk için – aslında insanoğlu için – hayal gücünün eksikliği diye bir olgu yoktur. etkinliği çeşitlendirebilirsiniz. Sonuçları yaratmak için yeterli • Çocuklar aslında akıllarında fırtınalar oluşturan yüzlerce seçenek arasından seçemedikleri için cevap verirken zorlanırlar. ‘hikâye çantası’nı her bir gruba vermek gibi birçok yolla bu vakitleri olduğunda (on dakika bol bol yeter), bu etkinliği ”bigging it up” övünme örneği ile bağdaştırabilirsiniz. Aslında “bigging it up” sunumunda (Güzel Kız Bölüm 2) çocuklar benzer bir etkinliği şimdi tamamladı. • Sınırlayıcı Sorular (Anahtar Kavram'a bakınız) çocukların hayal güçlerinin onlara sunduğu seçeneklerden en iyi seçeneği seçmelerine yardımcı olmak için ürettiğim bir metottur. Kisim Dört: Yaratıcı Düşünmeye İlham Verme | 49 Bölüm Onüç: Hepsine Kural Koymalı Bir Hikâye İyi bir hikâyenin yapımının “kötü bir şeyler mutlaka olur” olduğunu çocuklarınıza gösterdiğinizde onların yarattıkları hikâyeler karşısında şaşıracaksınız. 2009’dan beri, Snail Tales olarak çalıştaylarınızda çocuklar tarafından yaratılan bazı hikâyeleri aldık ve onları ulus çapında başarılı aile ürünü tur tiyatrolarına dönüştürdük. Bu gösteride, anlattığımız hikâyelerin bazı örnekleri şunlardır. Bunların hepsi 6 ila 12 yaş aralığındaki çocuklardandır ve bu çocukların farklı farklı yetenekleri vardır. Örneğin Asperger Sendromu olan 7 yaşındaki bir çocuktan alınan bir örnektir. Bir dragon şehri bir örümcekten korkar. Onlar ateş üfledikçe örümcek daha da büyür. Ama onlar şiddetle öneririm (sayfayı çeviriniz). Bu, sizi hikâye anlatımının bağlantılı- zenginleştirici her bir yararının en üst seviyede kullanmanızı sağlar. Tarih, coğrafya, matematik, sosyal bilgiler ya da öğretmek istediğiniz herhangi bir konu için olabilir. Şu şekilde olur: Konuyu seçin ve kartları üç ya da dört kategoriye ayırın. Ama onlar araştırsın ve yaratsın. Bağlantıyı güvende tutacak konuda hayali birikimlerini yerleştirerek yaparlar. Kartları yeniden dağıtarak ve yeni bir hikâye yaratmak için onları kullanıp çocuklara meydan okuyarak ek hayali birikimlerini toplayabilirsiniz. Ama onlar belki aldıkları kartın üzerindeki konuları araştırmaya ihtiyaç duyabilirler. Hikâye yapımının içeriğindeki öyküleyici öğrenme doğrultusunda araştırmacılar hafızalarında daha pekişmiş hale gelecektir. cesurca ateş üflemeye devam ederler. Örümcek büyür, büyür ve devasa olduğunda onu bir vakumun içine hapsederler. Bir kız bir demliğin içinde bir cin bulur ve bir sarayda bir prenses olmayı diler. Ama bu kötü bir cindir ve insanların isteklerini tersine çevirir. Bu yüzden O’nu saraya bir hizmetçi yapar. Bu O’na sıcak bir pişirebilme ve demliğin içine dökme şansı verir. Cinin prense zarar vermesini engeller. Prens de Çeşitli konuların bazı örnekleri kategorize edilmiştir: Onunla evlenir ve sonunda yine dileği olur. Jeoloji: Bir çocuk cimri bir büyücüye dönüşür. Bir turtanın içinde ‘yardım’ kelimesini iliştirerek annesinin kaya türleri | bitki türleri | yakıt türleri | doğal afet türleri Matematik: dikkatini çekmeyi başarır. Turtayı büyücüye verir 2D şekil | 3D şekil | sayı türü ve sonra büyücü onu yer. Onu zehirlenmekten Antik Yunanistan: kurtarır. Böylelikle O, O’na şantaj yapar: büyüyü söyleme karşılığında panzehir. Bu hikâyelerin karakteri, kurgusu, konularının hiç biri bizler ya da öğretmenler tarafından yapılmadı. İçerik tamamen çocuklar tarafından belirlendi. Sadece onlara “kötü bir şeyler mutlaka olur” dendi. Hepsi farklı olmasına rağmen, siz muhtemelen, basit bir aile gösterine uyan hikâyelerin hepsini tasavvur edebilirsiniz. Biz peri masalı türlerini hatırlatarak çocukları cesaretlendirerek başardık. Kullanmak zorunda oldukları özel elementlerle değil ama hikâye kartları kullanarak bunu başardılar. Ticari hikâye kartları vardır ama size, sınıf etkinliklerinde kendilerinin bir dizi hikâye kartı yaratma adımlarını izlemenizi 50 | Sosyal bilgiler: bir duygu | bir ifade | ses tonu Çocuklara ilham olsun diye sınıfta göstermek üzere bazı dokümanlar, referans kitaplar falan gösterebilirsiniz. Sonra, kartları karın ve her bir çocuğa (ya da bir grup çocuğa) karışık Herhangi Bir Konuda Çocuğun İlgisini Yakalamak bunu kıyafet çeşidi | araç | eğlence için kullanılan bazı şeyler | inşaat bir şekilde “bazı kötü şeyler olmalı” ile ilgili bir hikâye yaratmaları için kartları dağıtın. Çünkü onlar çoktan konunun için dalarlar. Hikâyelerin yaptıkları araştırmaların kullanımı olacağından emin olabilirsiniz. Ama eğer onlara tanıdık gelmeyen obje ve konseptlerin olduğu kartlar gelirse ek bir araştırmaya ihtiyaç duyabilirler. Bu egzersizin sonunda, çocuklarınız, öyküleyici öğrenme doğrultusunda sağlamlaştırılmış ve yaratıcı birikimleriyle motive olmuş- konuların dört ya da sekiz elementin arasından kendilerine öğreteceklerdir. Kötü bir şeyler olmalı: Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı Fotograf: The Grove Primary School SINIF AKTİVİTESİ: Hikâye Kartları Bu, peri masalı kullanımı sağlayan etkinliğin temel yapısıdır. Hikâye kartlarının konseptini çocuklarınıza tanıtmanın en iyi yoludur. Bu etkinliği tamamladıktan sonra diğer konularla işbirliği önerileri için bakınız (önceki sayfa). Hazırlık Birinci adım Sınıfınızda iyi bilinen peri masallarından bazıları için sunum slaytları hazırlayın. 4 kategoriden her birinden her bir nesneyi ortaya çıkararak hazırlayın: 1. Karakter Nesnesi – belli bir kişi tarafından taşınmış ya da giyinmiş bir şeyler 2. Standart nesne – her hangi birinin alabileceği ya da kullanabileceği bir şeyler 3. Karışık nesne – taşınamayan bir şeyler, örneğin kale 4. Sihirli bir şeyler – gerçek hayatta olmayan bir element Burada bazı örnekler kullanabilirsiniz... var. Eğer çocuklarınıza aşinaysa Onların kartları resimli olmalıdır ve etiketli olmalıdır (bazı çocuklara net bir etiket yazmaları konusunda yardım etmeniz gerekebilir) ama lütfen not edin: kartın hiçbir yerine isimlerini yazmamaları konusunda çocuklarınızı uyarınız. Beşinci adım Sonra bütün hikâye kartlarını bir destede toplayın. Kartları karıştırın ve bir dizi masal yaratmak için dört tanesini seçin. Eğer yapabileceğinizi düşünürseniz çocukların önünde tesadüfen kartları toplayın ve bir masalı canlandırarak devam edin. Ama isterseniz etkinliği orada durdurup, daha sonra tamamen gelişmiş bir hikâyeyle bir hafta içinde geri dönüş yapabilirsiniz. Kırmızı başlıklı kız kırmızı pelerin | yatak | orman | konuşan kurt İzleyin! Uyuyan güzel taç | dönen çark | kale | cadı peri ana tanrıça Pamuk Prenses sihirli değnek | elma | ev | sihirli ayna Paylaşılmış dinleme ve konuşma İkinci Adım Her hangi bir peri masalı için bir dizi uygun nesneye bakarak, çocuklardan hikâyeyi tahmin etmelerini sağlayın. Tek bir zamanda nesneleri göstererek her bir yeni açığa çıkarmalarından sonra tahmin ederek en bariz olanları saklamaya çalışarak extra eğlence sağlanabilir (örneğin, kırmızı pelerin, sihirli ayna, dönen çark). Hikâyeler arasında paylaşılan kartların bazılarını düşünmeleri için tartışma başlatınız (örneğin, yatak). Üçüncü adım Dört kategoriyi tartışarak başlayın. Peri masallarından diğer nesneleri önermeleri için çocukları davet edin (örneğin, büyük anneannenin kukuletası) ve sonra hangi kategoriye koyacağınıza beraber karar verin. Bağımsız Çalışma Sınıf tarafından yaratılan hikâye kartlarını kullanarak bir masalı canlandırmak için benim bir sunumumu izleyebilirsiniz: 36 Yıl (bir doğaçlama masal) Altıncı adım Gruptaki her çocuğa karışık olarak 4 kart dağıtın ve bir hikâye yaratmaları için onlara meydan okuyun (sözel olarak ilk önce – ki her zaman canlandırabilirler). Sonra not da edebilirler: 1. Kötü şeyler olmak zorundadır 2. Onlar, kartlarındaki bütün nesneleri kullanmak zorundadırlar, ama eğer isterlerse diğer nesneleri de kullanabilirler Bölüm Özeti Dördüncü adım Her bir çocuğa boş kartlar dağıtın ve her bir kategori için bir kart yaratmalarını gerektiğini açıklayın. Çoktan bahsi geçmiş her hangi bir örneği kullanabilirler ya da henüz bahsedilmemiş ama onların bildikleri peri masallarından objeler düşünmelerini söyleyin. Kendilerini bir hikâyeyle sınırlandırmalarına gerek yoktur. • Kısıtlayıcı soru için “kötü bir şey” yararlı bir araçtır. Eğer onlar Rapunzel’den kendi karakter objelerini, Hansel & Gretel’den standart objelerini, Üç İnatçı Keçi’den karışık objelerini ve Prenses ve Kurbağa’dan sihirli objeleri almak istelerse, onları bir hikâye ile sınırlandırmayın. • Hikâye kartları çocukların yaratıcı yatırım alnında da kazanımlarını en üst seviyeye çıkaracaktır. • Hikâye kartları da kısıtlayıcı sorularda önemli bir yardımcı olabilir. Bu kartların konularını müfredatınıza uygun olarak seçebilirsiniz. Kisim Dört: Yaratıcı Düşünmeye İlham Verme | 51 KISIM BEŞ: HİKÂYE ANLATIM ÇARŞISI Öğrencileri Yazma ve Paylaşmaya Motive Etmek Eğer şimdiye kadar öğrencilerinizin yaratıcı düşünmelerini teşvik etmek için Dördüncü Bölümdeki programı takip ettiyseniz (kendi hayal gücünü güçlendirme, onların hayal güçlerini güçlendirme, iyi hikâyelerin sırrını keşfetme ve onlara kısıtlayıcı sorgulama ve hikâye kartları birleşimini kullanarak muhteşem hikâyeler oluşturmalarına yardım etme) öğrencilerinizin her biri en az bir hikâye dalında gururlu olmalıdırlar. Yaratıcı altyapılarının oluşturduğu Bir sürü hikâye. Bu yatırımdan dolayıdır ki size hikâyelerini bir şekilde – video, sanat ya da yazı olarak – kaydedebileceklerini soran öğrencileriniz olacaktır. Hikâyelerine ilgi gösterirler ve ne kadar iyi oldukları konusunda heyecanlıdırlar. Grimm Bir Örnek Bazı öğrencileriniz ya da bütün öğrencileriniz henüz böyle bir taleple size ulaşmasa da, bunu azmettirmeye ihtiyacınız olacağı isteği olacaktır. Böyle yaparak karşılaştığım en iyi yol hikâyelerini paylaşmaları için coşkunuzu açıklama ve dünyada ortaya çıkarabilecekleri etkiyi hatırlatma iledir. 1812’de Wilhelm ve Jacob Grimm, Almanya karşısından halkbilimini bir araya getirerek Children’s and Household Tales koleksiyonlarını yayınladılar. Kitap dünyaca satıldı ve aileler Grimm peri masallarını birbirlerine ve arkadaşlarına anlatmaya başladılar. Sonunda Disney’in bazılarını çizgi filme uyarladığı Amerika’ya gittiler. Günümüzde Kırmızı Başlıklı Kız, Sindirella ya da Pamuk Prenses gibi en az bir Grimm peri masalı bilmeyen nerdeyse bir kişi vardır. Yukarıdaki hikâyeyi öğrencilerinize anlatın ve bir adım daha ilerleyerek bitirin: eğer Grimm kardeşler gerçekleştirdilerse sınıfınızdaki öğrenciler de gerçekleştirebilir. Bunu yapmak kolaydır da. Başka bir okul ile iletişim kurun – belki yakınlardaki bir okul, belki şehrinizdeki başka bir yer, belki dünyada başka bir yer olabilir- ve onlara bazı hikâyelerin değişimi karşılığında öğrencilerinizin hikâyelerini göndermeyi önerin. Bunu yaparsanız, kim bilir? Belki bir gün dünyaca ünlü, Disney tarafından filmlere uyarlanan hikayeler sizin öğrencileriniz tarafından oluşturulanlar olacaktır...! Neden Yazıyoruz Yukarıdaki hikâyeyi yazma sebebimiz ile bağlamak önemlidir. Sınavları geçmek için yazmıyoruz – bir şeyleri gelecek için kaydetmek için yazıyoruz, bizim ya da başkalarının bakması için. Buna odaklanmaya devam edin, öğrencilerinizi sözlü hikâyelerini yazılı hale getirmeye cesaretlendirirken küçük problemler yaşayacaksınız. 52 | Çizim: Lianna Weidle Bölüm Ondört: Yazma sürecini adımlara ayırmak faydalı olabilir. İlk olarak, öğrencilerinizi hikâyelerini kâğıda istedikleri gibi yazmaları için cesaretlendirin ama uzu vermeyin. Düzgün cümleler deneme ve oluşturma ya da şaşırtıcı hikâyeler çizmelerine fırsat vermeyin! Onları henüz ayrıntılar konusunda endişelendirmek istemezsiniz – ilk ve en önemli şey onların anlayacakları hikâyelerin kaydını tutmalarını sağlamaktır. Bu kâğıtları puanlamayacağınızı, el yazılarına, hecelerine ya da acelece çizilmiş resimlerine dikkat etmeye ihtiyaçları olmadığını açıkça belirtin. Talk for Writing’i biliyorsanız, bu adımda öğrencilerinize bir hikâye harita taslağı çıkarmalarını tavsiye edebilirsiniz. Daha sonra onların hikâyelerini dinleyin ve eğer gerekirse big them up (ya kendiniz ya da gruplarda çalışan çocuklar arasında). Bu aynı zamanda hikâyelerini anlamalarını güçlendirmeyi, anlatmaları için kullanacakları dili geliştirmelerini ve hikâyelerini sınıfta paylaşabilecekleri bir biçime getirmek için isteklerini artırmayı sağlar. Tabi ki hiçbir şey hikâyelerini yazma ve yayma isteğini artırmak için onlara hikâyelerini beğenen, kaynağından tanık olmalarından daha fazlasını sağlamayacaktır. İşte tam da burada hikâye pazarı/çarşısı ortaya çıkıyor... Bölüm Özeti • Çocuklar yaratıcılıklarının eserlerinin ilgi çekici olduğunu düşündüklerinde bunu paylaşmaktan zevk alacaklardır. Bu yaklaşım yazma becerilerinin gelişmesine de katkı sunacaktır. • Çocukların ürettikleri eserler her zaman için herkes tarafından okunabilecek kadar ünlü olma seçeneğine sahiptir. • Testleri geçmek için değil geleceğe bırakmak için yazarız. • Çocuklar ürettikleri eserleri kaydetmeyi severler ve gelecekte kullanılmak üzere yazarlar. Bu çalışmalar onların yazılı testlerinde başarılı olmalarını da sağlar. Kötü bir şeyler olmalı: Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı Fotograf: Vali Mithat Saylam Secondary School Bölüm Onbeş: Pazar’ın planlanması Hikâye Anlatım Çarşısı Nedir? Son zamanlara kadar Morocco’daki Marrakech marketleri kıyafet, yiyecek ve hikâyeler almak için gidebileceğiniz yerlerdi. Sözlü hikâye anlatıcıları sıkı pazarlığın itiş kakışı arasında müşterileri halılarda, çadırlarda toplar ve onlara bir hikâye anlatırlardı. Hikâye sona ererdi, dinleyiciler alışverişlerine devam ederlerdi… ve yeni bir dinleyici anlatıcıya katılırdı. Maalesef bu gelenek yok oluyor, ama ziyaret ettiğimiz bazı okullarda bunu yinelemek bizi teşvik etti. Böyle yaparak bunun öğrencilere düzenlenen geleneksel sunumlarda bulamadığımız iki önemli faydayı sağladığını keşfettik... Özgüven Eğer öğrencilerden hikâyelerini sahnede sergilemeleri istenirse, on yetişkin artı bir miktar akranları önünde durarak performans kaygısı yaşayacakları olasılığı vardır – yaptıkları işi paylaşmaya istekli olmalarına rağmen. Bununla beraber hikâye anlatımı çarşısında seyirciler çocuktan çocuğa gezen birkaç küçük gruplara ayrılır. Bunun ilk faydası deneyimin daha yürekten oluşu ve daha az sinir bozucu oluşudur. İkinci faydası her bir çocuk hikâyelerini yeni bir seyirciye sunarken özgüvenin artmaya devam etmesidir. Aynı zamanda üçüncü faydası öğrenci (ya da öğrenci grubu) onların önünde durarak ya da sandalyelerinde otururken seyirciler yerde, minderlerde, yastıklarda oturtulursa elde edilebilir. Bu çocukları sizin hikâye anlatımınızı andıran bir güç pozisyonuna koyar ve bu duygu kontrolü bir anlamda özgüvenlerini geliştirmelerini sağlar. Kurgunuza bağlı olarak, öğrencilerinizin hikâye anlatımlarını akranları ile ayak uydurmak için bigging up yaptıklarını da fark edebilirsiniz. Bu proje için Kırşehir’de katıldığım çarşıda belirli karakterleri temsil etmek için bazen maske giyen genç bir anlatıcıyı dinledim. Daha sonra bazı hareketlerle seyircisini katılmaya cesaretlendirmesini tavsiye ettim. Daha sonra başka bir anlatıcıyı dinlemeye gittim ve bundan sonra anlatmaya bazı ses efektlerini ekleyebileceğini tavsiye ettim. Üçüncü bir hikâyeyi dinlediğim anda bununla beraber ilk anlatıcıya tekrar baktım – ve gördüm ki ona verdiğim tavsiyeye başlamış ve ikinci anlatıcıya verdiğim tavsiyeye de! Dahası seyircisini hareketlere ve ses efektlerine dâhil etmeye ek olarak, seyircilerine maskelerini vermeye başlıyordu. Nasıl İşe Yarar Çocukların kendi oluşturdukları hikâyeleri sergiledikleri, diğerlerinin var olan peri masallarını ve başkalarının ikisinin birleşimini kullandıkları hikâye anlatım çarşıları gördüm. Aynı çarşıda bile performans şekilleri değişti –basit sözlü hikâye anlatımından kukla şovlarına, kendi çizdikleri komedi kitabının fotokopisini veren çocuklara kadar. Nasıl yaparsanız yapın, herhangi bir hikâye anlatım çarşısının anahtarı hazırlıktır. İlk olarak, kaç bölüme ihtiyacınız olacağına çalışın. Durak hikâye anlatımı performansı için bir çarşı terimidir. Her bir durağın bireysel bir çocuk ya da birkaç çocuk grubu tarafından anlatılan en az bir hikâyesi olacak –bu yüzden kaç hikâyenizin olduğuna çalışarak başlayın. Her bir durak için birden fazla hikâye olması faydalı olabilir, bu anlatıcılara her seyirciden sonra enerjilerini yenilemek (aynı zamanda akranlarını desteklerken) için ara sağlar. Ama en az iki kere anlatılan her hikâyeyi garantilemek için (yukarda bahsedilen bütün faydaları sağlamak için) her bir durak için üç hikâyeden daha fazlasını tavsiye etmiyorum. Daha sonra durakların yerine karar verin. Sadece altı tane varsa potansiyel olarak onların hepsini bir okul koridoruna uydurabilirsiniz. Yukarda bahsedildiği gibi eğer çocuklar birbirlerinin hikâyelerine kulak mesafesindeler ise bu bigging it up için faydalı olabilir. Ama aynı alanda büyük sayıda öğrenciniz, duraklarınız ya da seyirciniz varsa hemen çok gürültülü olabilir, bu yüzden diğer odalara ya da dışarıda çardaklara ayrılmalarını isteyebilirsiniz. Durağın dekorasyonuna her zaman o alanda performans gösteren çocukların işbirliği ile karar verilmelidir, seçilen hikâye anlatımı Fotograf: Rackheath Primary School Etkileşimi Geliştirme Hikâyelerini tekrar tekrar sunmak öğrencilerinizin sürekli olarak prova yaptıkları ama aynı zamanda seyircileri ile hikâyelerini nasıl etkileşime soktuklarını uyarladıkları anlamına gelir. Seyirci çocuğun fark etmediği bir andaki mizaha gülerek onları şaşırtabilir. Bir kere bunun farkına varınca, çocuk bu anı gelecek seyirciler ile sürdürmek için daha çok zaman harcayacaktır. Kisim Beş: Hikâye Anlatım Çarşısı | 53 Fotograf: Vali Mithat Saylam Secondary School metotlarını etkileyeceği ya da etkilenebileceği için. Tabi ki her zaman var olan kaynaklarla sınırlı olacaktır – sınıflarına çadırlar ve yastıklar getiren bazı okullar gördüm ve yerlerini belirtmek için A3 üzerine hikâyelerinin başlığını çizen okullarda bulundum. Bununla beraber önemli taraf alan görünüşü üzerinde çocukların kontrolü olmasıdır – böylece yaratıcı yatırım gerçekleştirirler. Hikâye Anlatım Metotları Öğrencileriniz çarşıları için prova yapmaya başlamadan önce, onlar için kullanışlı olan ve her bir ayrı çocuk ya da grubun kullanmak istediği farklı yolları tartışmayı tavsiye ederim. Tabi ki performans şeklini belirleyebilirsiniz ve çalıştığım okulların Eğer öğrencileriniz geleneksel hikâye anlatımı ya da dramatik olarak anlatmalarını ister. Ama hatırlamaya değer ki her çocuk onların bu performans şekillerini kullanmalarını desteklemek memnunlarsa kullanımlarını ve RASP katılımlarını geliştirmelerine yardım yarısı öğrencilerin hikâyelerini sözel olarak ya da kısa bir oyun tekniği kullanmayı planlıyorlarsa – ya da sizin hedefiniz farklıdır ise – o zaman bu bölümdeki diğer aktiviteler ses ve eğer performans yaratıcı yatırımın metotlarından daha edinecekleridir. Bazı seçenekler şunlardır: fazla %100 faydasını Sözlü hikâye anlatımı – göstermeniz için en basit olan. Kısa oyun, kukla şov ya da video – özellikle dışadönük ve içedönüklerden oluşan gruplar için ideal olan, çünkü kısa oyunların sadece aktörlere ihtiyacı yoktur. Gruptaki bazı oyuncular senaryo, maske dizayn ederek, müzik enstrümanları ile ses efektleri oluşturarak, kamerayı tutarak vb dâhil olabilir. Kitap yazma – çocukların yazılı ya da resimli işlerini içeren fotokopiler çarşıya gerçek bir Pazar ve seyircilerin dinlenmeleri ve okumaları için bir yer sağlayabilir. İşitsel kayıtlar – harika ama utangaç performansçılar için avantajlı bir ses sistemi ile daha sonraki playback için hikâyelerini bir mikrofona anlatırken kaydedilmekten mutlu olan kişiler için. Öğrencilerinizi Hazırlamak Prova yapmaları için öğrencilerinize çok zaman verin, birbirlerine hikâyelerini birkaç kez yeniden anlatmalarına izin edebilir. Seyircilerinizi Hazırlamak Olayın başında bütün seyircilerinizi kuralları açıklamak için bir araya toplayın... • • Duraklar arasında sessizce hareket edin • Lütfen yerde yastıklarda, minderlerde oturun ya Bir hikâye kısmına katılabilirsiniz ama lütfen bir duraktan hikâyenin ortasında ayrılmayın da bunu engelleyecek sağlık problemleriniz olduğunu yakınlardaki personel üyesine haber verin • Mümkün olduğu yerde katılın lütfen! Yapabilirseniz yetişkinler için programlar hazırlayan ve anlatım duraklarının haritasını içeren William Westley Primary in Cambridgeshire kılavuzunu almanızı tavsiye ederim. Aynı zamanda ailelere kesin bir şekilde hemen kendi çocuklarını görmek için acele etmemelerini tavsiye ederim her çocuk en iyisini ilk anlatımdan sonra sergileyeceği için. verin böylece bigging it up da yapmış olacaklardır – Son bir tavsiye: her durağa yakın bir kutu mendil bulundurun. için harika bir 2 dk/1 dk süreli aktivitelerdir (sonraki sayfa). oluşturdukları izleyen herkesten olumlu cevap alan harika bir hikâyelerini hızlıca ezberleyerek öğrenmelerine yardım etmek Kendinden emin bir şekilde önlerinde duran ve kendi hikâye anlatan çocuklarını görüp gözyaşlarına boğulan aileler gördüm. Hikâye anlatımı çarşılarına örnek sağlamada bu kılavuzda alan yok ancak bu projenin değerlendirilmesinde Cambridgeshire ve Kırşehir’de öğrencileri ile çalışmalar yürüten öğretmenlerin cevaplarını bulacaksınız (www.regiostorytelling.com web sitesini alan uygulamaları için ziyaret edebilirsiniz). 54 | Kötü bir şeyler olmalı: Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı Fotograf: All Saints Primary School Fotograf: Peckover Primary School SINIF AKTİVİTESİ: 2dk/1dk Bu aktivite öğrencilerinize son zamanlarda duydukları, okudukları, oluşturdukları bir hikâyeyi kolayca hatırlamalarına yardım etmeyi amaçlıyor. Aynı zamanda kendi cümleleriyle bir hikâye anlatmalarını teşvik eder. Birinci adım Bu aktiviteye istekli olun – Ben bunu genellikle şöyle söyleyerek belirtirim, “Şimdi dünyada şu ana kadar gördüğünüz benim favori hikâye anlatım oyunumu oynayacağız.” Öğrencilerinizi çiftlere ayırın. Gruplarda hikâyelerini oluşturan öğrencilerle oynanacaksa öğrencilerin hikâyelerini bilmeyen kişiler ile eşleştirilmesini sağlamak faydalı olacaktır (diğer gruplardan öğrenciler). Farklı bir numaranız varsa siz ya da yardımcınızın otomatik olarak bir numara olacak bir öğrenci ile eş olmaya ihtiyacınız olacaktır. Diğer eşler için de bir numaraları seçin. İkinci adım (Birinci tur) Numara birlere hikâyelerini numara ikilere anlatmak için iki dakikaları olduklarını ama bitirmeye izin verilmediklerini söyleyin. Aşağıdaki ek kuralları belirtin: • Normal bir hızda konuşmalılar(yavaşça konuşmalarına • • Hikâyelerine ara vermelerine izin verilmez • Eğer isterlerse farklı sesler, hareketler kullanabilirler ve izin verilmez) Hikâyeyi sonundan ötesine izin verilmez (sonuç çıkarmak) – başında ya da ortasında durmalılar hatta partnerlerini dâhil edebilirler Eğer bu oyunu ilk defa oynuyorsanız ekstra karakter detayı ya da kurgu tasviri gibi hikâyenin iki dakikadan daha fazla sürmesini sağlayacak yolları tartışmayı dileyebilirsiniz. Numara ikilere onların da önemli bir görevleri olduğunu belirtin. Hikâyeyi dinlemeliler çünkü sonunda numara birlerin hikâyenin bütününü anlattığını ve bitirmediklerini soracaksınız. Üçüncü adım Numara birlere hikâyeyi denemelerine izin verin. Onları iki dakika sonra durdurun ve numara ikilere başarıp başarmadıklarını doğrulamak için sorun. Daha sonra numara ikilere numara birlerle dinleyerek ve rapor ederek aktiviteyi deneme şansı verin (NB: siz ya da bir yardımcı fazla biriyle çalışıyorsanız o öğrenci başka öğrencinin hikâyesini dinleyebilir). Bu adımı bu oyunun sadece eğlence değil – hikâye anlatıcı olmak için büyük pratik olduğunu açıklayarak bitirin. Eğer hikâyelerini iki dakikadan fazla ilginçleştirmeye devam edebilirlerse hayal güçleri gerçekten iyi çalışıyordur. Ama henüz bitmedi... Dördüncü adım (İkinci tur) Numara birlere tekrar onların sırası olduğunu söyleyin, ancak bu sefer onlara sadece bir dakika veriyorsunuz… her şeyi anlatmaları için. Kurallar... • Hiçbir şeyi kaçıramazlar – başını, ortasını ve sonunu • Söylediklerini partnerlerinin anlamaları için yeteri kadar anlatmalılar açık olmalılar Tekrar bunun nasıl başarılabileceğini tartışmak isteyebilirsiniz – örnek: gereksiz tasvirleri çıkararak. Önceden olduğu gibi numara ikilerin dikkatlice dinlemeleri istenmeli böylece sonunda partnerlerinin başarıp başarmadıklarını bilmeniz sağlanabilir. Beşinci adım Numara birlerin aktiviteyi denemelerine izin verin. Bir dakika sonra onları durdurun ve numara ikilere partnerlerinin hikâyeyi bitirmeleri halinde ve açıkça anlattıklarını sorun. Daha sonra numara ikilerin numara birler ile dinleyerek ve rapor ederek davam etmesini sağlayın. Bunun aynı zamanda bir hikâye anlatıcısı olmak için büyük bir pratik olduğunu da belirterek oyunu bitirin. Hikâyelerini küçük tutarlarsa beyinlerinde hatırlamalarını kolaylaştırarak daha az yer tutacaktır. Birinci turda ortaya koydukları fantastik hayal güçlerini hikâyelerini tekrar geliştirmek için kullanabilirler. Kisim Beş: Hikâye Anlatım Çarşısı | 55 SINIF AKTİVİTESİ: Ağaçta Bir Kuş Bu basit aktivite öğrencilerinizle farklı sesleri keşfetmenize olanak sağlar. UK’da Scouts ve Guides gibi çocuk kulüplerinde popüler olan Boom Chicka Boom oyununa dayandırılır. Öğrencilerinize basit bir şiir sergileyeceğinizi açıklayın ve siz her ne zaman elinizi kulağınıza kaldırdığınızda sizden sonra tekrar etmeliler (her mısradan sonra bunu yapacaksınız). Ama sadece kelimeleri tekrar etmemeliler aynı zamanda aynı ses stilini kullanmalılar. Aşağıdaki şiiri kullanabilirsiniz, ya da orijinal Boom Chicka Boom ya da aslında kendi tercihiniz olan herhangi kelimeler. Ağaçta bir kuş var Ağaçta bir kuş var Ağaçta kanat çırpan bir kuş var Oh yeah Uh huh Bir kere daha Fakat sanki içinde... veya Fakat sanki bir...miş gibi Her seferinde şiir gelecek sesi sunarak sonlanır. Her zaman normal sesinizle başlayın öğrencileriniz kelimeleri ve ritimleri kolayca alabilsin diye. Denediğiniz diğer sesler sadece hayal gücünüzle sınırlıdır – şimdi fakında olduğunuz gibi sınırsızdır.! Ses perdelerini deneyin (yüksek, düşük), özellikler (nazal, nefesle ilgili), vurgular, karakterler ( cadılar, bebekler), ses efektleri bile (yarışan arabalar, uğuldayan rüzgârlar). İzleyin! Örnek gösterimini izleyiniz Ağaçta Bir Kuş Var ve örnek bir Penguen Yarışı SINIF AKTİVİTESİ: Penguen Yarışı Bu klasik drama oyunu öğrencilerinize basit fiziksel hareketler ile yaratıcı olmalarını ve daha sonra bu RASP hareketlerini kullanmalarını sağlar. Öğrencilerinizi bir yuvarlakta durdurun ve bir yarışta bazı penguenleri takip edeceklerini söyleyin. Bu yarışta dinlemeleri gereken bazı engeller olduğunu belirtin. Daha sonra aşağıdaki temel hareketleri öğretin: • • Yarış (son sürat) • • • • Hile (sola eğilmek daha sonra hemen sağa) • Sağa/sola dönmek (herhangi bir yöne eğilmek) Atlama Tünel (eğilmek ve emeklemek) Helikopter (merakla bakmak, dönen pervaneyi izlemek) Yol üstündeki solucan! (ani çığlık, sonrasında küçük parmak emeklemesi) Her bir hareketi yaptıktan sonra ilk penguenin kendini yarıştırmasını sağlayın. En az bir kere bütün hareketleri kullandığınızdan emin olun. Daha sonra çocuklardan yeni hareketler önermelerini isteyin. Geçmişte çocuklar bana harika önerilerde bulundular yüzmeden surfboarding’e, dondurmacıdan bir lolipop almak için durmaya kadar. Başka bir gruba ya da ikisine tavsiye edilen bu hareketleri yapmalarını yönlendirin. Son olarak istedikleri ekstra hareketler i oluşturabileceklerini bilmelerine izin verin. Daha fazla eğlenene kadar tekrar edin! 56 | Kötü bir şeyler olmalı: Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı SINIF AKTİVİTESİ: Evet/Hayır, Tekrar Dene Final aktivitemiz öğrencilerinize ana konuyu etkilemeden hikâyelerinin seyirciler tarafından boyanmasına yardım etmek için hazırlanmıştır – RASP katılım ögesinin kullanımı. Bu aktivite var olan hikâyeleri, öğrenciler tarafından oluşturulan hikâyelerin kullanılmasını sağlayabilir. İlk olarak öğrencilerinizi eşlere ayırın. Fazla bir numaranız varsa bir öğrenci sizinle ya da bir yardımcı ile partner olmalıdır. Her çiftten bir partneri hikâye anlatıcı olması için seçin. Hikâye anlatıcıların tek seferde bir cümle ile hikâyelerini anlatacaklarını açıklayın. Her cümle en az bir tanımlayıcı cümle içermeli örneğin... Sindirella büyük bir evde mutsuz bir şekilde yaşadı Her cümleden sonra hikâye anlatıcının partneri bu tasviri sevip sevmediklerine karar vermelidirler. Eğer severlerse “Evet” derler ve hikâye anlatıcı hikâyenin gelecek cümlesini aynı şekilde söyler. Hikâye anlatıcı hikâyenin orijinal konusunu takip etmelidir (bu aktivite için özel olarak onlara bir hikâye uydurmalarına siz izin vermedikçe). Ama herhangi bir cümleden sonra hikâye anlatıcının partneri “Hayır, tekrar dene” diyebilir. Eğer böyle söylerlerse hikâye anlatıcı tasvire bir değişiklikle cümleyi tekrar etmelidir. Örneğin... Sindirella çirkin bir evde mutsuz bir şekilde yaşadı Partner istediği kadar “Hayır” diyebilir hikâye anlatıcı “Evet” demek istediği bir tasvir üretene kadar. Çizim: Erica Terry-Rose Bölüm Özeti • Hikâye pazarı, sahne kurgusu dışında olduğundan çocuğunuzun yaratıcılığını ve özgüvenini daha üst bir noktaya taşıyabilir. • Hikâyelerin sunumunda birçok yöntem vardır ve her çocuk kendi metodunu kullanır. Onları tarzları konusunda serbest bırakmak, yaratıcı yatırımlarının ve hayal güçlerinin gelişimine büyük katkı sağlayacaktır. Kisim Beş: Hikâye Anlatım Çarşısı | 57 SONUÇ: Gelecek 30,000 Yıl Boyunca Eğitim... Tarihlerin listesini hatırlamak bir sınavı geçmemize yardım eder ama hikâye anlatımı iklim değişikliği ile başa çıkma… Güneş sistemini keşfetme… küresel komşuların farkında olma… ve daha da fazlasına yardım eder. Ve sadece bu değil, daha eğlenceli bir süreçtir de. Fotograf: Peckover Primary School Hikâye anlatımını sınıfınızda kullanan bir öğretmenseniz size teşekkür ederim: insan ırkının en az 30,000 yıl daha devam etmesini sağlamaya yardım ediyorsunuz. Bu yüzden bilgiyi etrafla paylaşmamız için bize yardım edin. Bu kılavuzu sizin okulunuzda ya da daha uzak alanlarda bulunan meslektaşlarınızla kolayca paylaşabilirsiniz, ama unutmayın – dünyanın her neresinde olursanız olun aynı zamanda eğitimde hikâye anlatımının etkisi konusunda bilimsel veri toplamaya yardımda bulunabilirsiniz. Üçüncü Bölüm deki aktiviteleri tamamlayın (mümkün olduğu kadar yönergelere uygun bir şekilde) ve sonuçları www.regiostorytelling.com/research adresine gönderin. Gerçekleri bilmek, var olan aletleri kullanmak… Günlük yaşam için bunların hepsi faydalı yeteneklerdir. 39, 000 yıl öncesi iklim değişikliklerine kadar Neanderthals canlı olmaya devam etti. Modern insanların yaşadıkları yerde yaşam şekillerini hızlı bir şekilde yeni alanlara ve durumlara uydurmak onların yeteneği ile ilgiliydi. Hangi genetik mutasyonların yeni durum karşısında engellenmemiş şekilde devam edebileceğini görmek için beklemek zorunda değillerdi, gözlemlediler ve hemen nasıl dayanacaklarını düşünmeye başladılar. Tanrı’dan ya da evrim neden geldiğine inanırsanız inanın, insanoğlu en önemli hediyesini elde etti: hayal gücü. Bu şu demekti, Homo Sapiens için artık bir en fit olanın mücadelesi değil, en hayal güçlü olanındı. Bu faaliyetleri birlikte yürüttüğümüzde özellikle karar alma mekanizmalarını etkileme şansımız olacaktır. Etrafımıza baktığımızda mümkün olmasına inanamadığımız birçok şey gibi bu konuda da inançlı bir şekilde çalışmalarımızı yürütebiliriz. Diğer bir deyişle en küçük canlıların bile imkansız zorlukları aşmada gösterdikleri motivasyon bizlere de ışık tutacak bir hayal gücünü sağlayacaktır... Çizim: Lianna Weidle Bu kılavuzlukta fark ettiğimiz gibi hayal gücü aynı zamanda çocuklara olgu, düzen ve deneyimleri fark etmelerine yardım eder. Ama aynı zamanda yaratıcı düşüncelerini – problem çözme becerilerini, hırslarını, varsayımlarını, empatilerini vb. arttırır. Onları daha iyi insanlar haline getirir. Hayal güçlerini geliştirmenin en kolay yollarından biri sınıfınızda öyküleyici öğrenme ye vurgu yapmaktır. 58 | Kötü bir şeyler olmalı: Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı Yazar Hakkında Chip Colquhoun yazmaya iki yaşında başladı ve ilk romanına altı yaşında başladı (on dört yaşında bitirdi ama yayına gönderilmeden önce hala bir miktar kurguya ihtiyacı var…). Erken lise yıllarından üniversite sonlarına kadar akranlarına sergilemek için oyunlar yazmayı sevdi – bunların bazıları yerel hayır kurumlarına para sağlamak için okullar tarafından sergilendi. Cambridge üniversitesinden hukukta derece ile mezun oldu. Yasal film danışmanı olarak kısa bir periyottan sonra 2007’de Snail Tales’ı birlikte kurdu. O zamandan beri yazdı, yönetti ve sergiledi dört ulusal tiyatro turlarında, üç uluslararası kültürel festival ve Avrupa, Asya ve Güney Amerika’da yüzlerce okulda birkaçı internette bulunan Oxford University Press ve Kevin Mayhew Publishing tarafından çıkarılan hikâye anlatımının dijital örnekleri olduğu kadar. Chip okullarda çocukların gelişimi konusunda sözlü hikâye anlatımının etkisi ile çok etkilendi – özellikle çocukların yeni dili özümsemeleri, yeni sunum becerilerini kabul etme ve yeni hikâyeler oluşturmadaki onların heveslerini takip etme hızı – onu dünyadaki okullarda hikâye anlatımı ve yaratıcı eğitim kullanımı için onu elçi olmaya teşvik etti. O şu an hikâye anlatımında Vice Chair of the Society ve COMOS’un bir üyesi (International Council on Monuments and Sites) ve History Press tarafından yayınlanacak Cambridgeshire Children’s Folk Tales koleksiyonu üzerinde çalışıyor. Şu an Chip aynı zamanda YouTube’da The Graticast’ı (www.youtube.com/graticast), Myalgic Encephalomyelitis (ME) hastalığına ilişkin hayır kurumları için farkındalık uyandıran komedi bloğunu sunuyor. Kisim Beş: Hikâye Anlatım Çarşısı | 59 Öğrencilerinizin dil, problem çözme, sosyal etkileşim, özgüven, konsantrasyon… hepsini aynı anda geliştiren herhangi bir öğretim programına tamamen uyan bir eğitim tekniği olsaydı ne olurdu? İyi haber şu ki – bu Neanderthals’daki gibi benzer türlerden 30,000 yıl daha fazla insanlığın varoluşunu sağladığı kanıtlanan bir sözlü anlatım tekniğidir. Bu kılavuz... • hikâye anlatımının türümüzü nasıl yok oluştan kurtardığını ayrıntı eder, aletlerin kullanımının tek başına yapamadığı • hikâye anlatımının öğrenmeyi neden ilgilendirdiği, güçlendirdiğini ortaya çıkarır • şu anki seviyenize rağmen kendi hikâye anlatımınızı geliştirmek için kullanabileceğiniz teknikleri ortaya çıkarır • ders palanınızda hikâye anlatımını uygulamanıza rehberlik eder • öğrencilerinizin yaratıcılığını geliştirme ve öğretim programınızdaki herhangi bir alanda ilgilerini tamamen harekete geçirmede tam bir yaklaşım sağlar • yazmalarını cesaretlendirmeyi de içeren, gelişme ve öğren- melerini paylaşmada onları motive etmenize yardım edecek bütün durumları bir araya getirir Bunların hepsi öğrencileriniz, kendiniz ve meslektaşlarınız için eğlenceli, etkili ve özgüven sağlayıcı aktiviteler ile sunulmuştur. İyi hikâye anlatımının, iyi hikâye yazma ve insanlığın gelecek 30,000 yıl daha devamını garantilemenin sırlarını aralamak için bu kılavuzu okuyunuz...