bölüm ıı mevcut durum ve eğilimler bk resmi sunum
Transkript
bölüm ıı mevcut durum ve eğilimler bk resmi sunum
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Ülkesel Fizik Planı Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler (Tasarı) Şehir Planlama Dairesi – İçişleri Bakanlığı Lefkoşa - Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti – 2014 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 2031 İçindekiler 1. Giriş .......................................................................................................................................................... 4 1.0 Bölümün Amacı ve Kapsamı .................................................................................................................. 4 1.1 KKTC ‘nin Konumu, Bölgesel Bağlantıları ve Özellikleri ......................................................................... 4 2. Ekonomik Gelişme ................................................................................................................................... 6 2.0 Giriş ........................................................................................................................................................ 6 2.1 Mevcut Durum ile İlgili Saptama ve Değerlendirmeler ......................................................................... 7 2.2 Ülkesel Fizik Plan Gelişme Senaryoları ve Ekonomik Öngörüler ........................................................... 9 3. Nüfus ve Sosyal Gelişme........................................................................................................................ 11 3.0 Nüfus Tahminlerinin Planlamadaki Önemi ve ÜFP içindeki Yeri ve Rolü ............................................. 11 3.1 Mevcut Nüfus ve Eğilimler ................................................................................................................... 12 3.2 2011–2031 Yıllarını Kapsayan Plan Dönemindeki Nüfus Tahminleri Yöntem - Metodolojik Yaklaşım28 3.3 Mevcut Durumun Devamı Halinde Gelecekteki Nüfus Değişimleri ve Tahminleri ...................................... 32 4. Yapılaşma Deseni................................................................................................................................... 42 5. Mevcut Durumun Devamı Eğilimlerinin Sosyo-Ekonomik, Çevresel ve Mekansal Etkileri ................ 44 5.1 Sosyo-Ekonomik Eğilimler.................................................................................................................... 44 5.2 Çevresel Eğilimler ................................................................................................................................ 44 6. Ana Planlama Konuları ve Sorunları ..................................................................................................... 48 6.0 Giriş ...................................................................................................................................................... 48 6.1 Ekonomik Gelişme Konuları ................................................................................................................. 49 6.2 Sosyal Gelişme ve Yaşam Kalitesi Konuları .......................................................................................... 49 6.3 Çevresel Konular: Risk Altındaki Çevresel Kaynaklar ve Etkisi Olan İnsan Faaliyetleri ........................ 50 6.4 Mekansal Gelişme Konuları ................................................................................................................. 51 Haritalar Harita 1: Kıbrıs’ın Dünya Üzeindeki Konumu ................................................................................................4 Harita 2: K.K.T.C.’nin ülke içindeki yeri .........................................................................................................4 Harita 3: Kıbrıs’ın Bölge içindeki Konumu .....................................................................................................5 Harita 4: K.K.T.C’nin Yakın Çevresiyle İlişkisi .................................................................................................5 Harita 5: Yapılaşma Deseni ........................................................................................................................ 43 Harita 6: Mevcut Durumun Devamı ........................................................................................................... 53 Tablolar Tablo 1: Gelecek 5-10 Yıllık Dönemde Tahmin Ve Öngörüler .................................................................... 10 Tablo 2: Sayım Yıllarına Göre Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin Toplam Nüfusu ve OrtalamaYıllık Değişimi ...................................................................................................................................................... 13 Tablo 3: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Yıl Ortası Nüfusunun ve Artış Hızlarının Yıllara Göre Dağılımı .... 15 Tablo 4 : Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin toplam nüfusunun ilçelere dağılımı ..................................... 16 1 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 2031 Tablo 5: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Toplam ve İlçelere Göre Nüfusunun Sayım Dönemlerine Göre Ortalama Yıllık Artış Hızları ......................................................................................................................... 17 Tablo 6: KKTC Kentsel ve Kırsal Nüfusunun 1996 , 2006 ve 2011 Yıllarında İlçelere Göre Dağılımı .......... 20 Tablo 7: 1996-2011 yıllarında nüfus sayımına göre kentsel ve kırsal nüfusun dağılımı ............................. 22 Tablo 8: 1996-2006 Yıllarında Nüfus Sayımına Göre Kentsel Ve Kırsal Nüfusun Dağılım .......................... 22 Tablo 9: 1996-2011 Yıllarında Nüfus Sayımına Göre Kentsel Ve Kırsal Nüfusun Dağılımı Ve Nüfus Artış Hızları Değişim ............................................................................................................................................ 23 Tablo 10: Mevcut Durumun Devam Etmesi Durumunda , Plan Dönemi Sonuna Kadar 2031 KKTC Kentsel Nüfusunun Kentsel Yerleşimlere Göre Dağılımı ........................................................................................ 23 Tablo 11: 1996-2011 yıllarında nüfus sayımına göre kentsel ve kırsal nüfusun dağılımı ve nüfus artış hızları değişimi ............................................................................................................................................ 24 Tablo 12: Mecvut durumun devam etme halinde 2031 yılana kadar nüfus değişim tahmini ................... 24 Tablo 13: Yerleşimlerin Nüfus Büyüklüklerine Göre Sınıflanması .............................................................. 25 Tablo 14: Yerleşimlerin Nüfus Büyüklüklerine Göre Sınıflanması .............................................................. 25 Tablo 15: Yerleşimlerin Nüfus Büyüklüklerine Göre Sınıflanması .............................................................. 26 Tablo 16: Kabul edilen öğrenci sayısı ve yüzdelik değişimleri .................................................................... 28 Tablo 17: 1996 – 2011 Döneminde Gerçeleşen Net Göç ve Eğilimler ile ÜFP 2 inci Plan Dönemi sonu 2031 Yılına Kadar Tahmini Göç Miktarı ( Üniversite öğrencisi Hariç ) ................................................................. 29 Tablo 18: İlçelere Göre Ortalama Nüfus Artış Hızları ................................................................................. 30 Tablo 19: İlçelere Göre Ortalama Hane Halkı Dağılımı (2011 verilerine göre) ........................................... 30 Tablo 20: 2016-2031 Yılları Arasında Nüfus Değişim Tahmini ................................................................... 31 Tablo 21: 2016-2031 Yılları Arasında Kentsel Bölgelerin Nüfus Değişim Tahmini ..................................... 31 Tablo 22: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Nüfus Tahmini (Senaryo 1)........................................................ 33 Tablo 23: 1996-2011 Yılları Arasındaki Nüfus Artış Hızının Aynen Devam Etmesi Halindeki 20 Yıllık Nüfus Tahmin........................................................................................................................................................ 33 Tablo 24: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Nüfus Tahminleri ....................................................................... 33 Tablo 25: 1996-2011 Yılları Arasındaki Nüfus Artış Hızının 2011’den Sonra Düşük Oranda Azalmasına Bağlı 20 Yıllık Nüfus Tahminive Nüfus Artış Hızları ..................................................................................... 34 Tablo 26: 1996-2011 Yılları Arasındaki Nüfus Artış Hızının 2011’den Sonra Orta Oranda Azalmasına Bağlı 20 Yıllık Nüfus Tahminive Nüfus Artış Hızları ............................................................................................. 34 Tablo 27: 1996-2011 Yılları Arasındaki Nüfus Artış Hızının 2011’den Sonra Yüksek Oranda Azalmasına Bağlı 20 Yıllık Nüfus Tahminive Nüfus Artış Hızları ..................................................................................... 35 Tablo 28: Mevcut Durumun Devam Etmesi Durumunda , Net Göçün Orta Düzeyde Azalacağı Senaryosuna Göre Plan Dönemi Sonuna Kadar Ülke Nüfusunun İlçelere , Belediyelere Dağılımı ............. 36 Tablo 29: “Mevcut Durumun Devam Etmesı” Durumunda , Net Göçün Orta Düzeyde Azalacağı Senaryosuna Göre Plan Dönemi Sonuna Kadar Kentsel ve Kırsal Nüfusun Planlama Bölgelerine Dağılımı39 Tablo 30: “Mevcut Durumun Devam Etmesı” Durumunda , Net Göçün Orta Düzeyde Azalacağı Senaryosuna Göre Plan Dönemi Sonuna Kadar Kentsel ve Kırsal Nüfusun Planlama Bölgelerine yüzdelik Dağılımı ....................................................................................................................................................... 41 Tablo 31: Planlama Bölgelerine Göre Yapılaşmış Alanların Dağılımı.......................................................... 42 Tablo 32: Sektörlere göre su tüketimi ........................................................................................................ 46 2 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 2031 Tablo 33: Karpaz Sahillerindeki Kaplumbağa Yuva Sayıları (1999-2006) ................................................... 47 Grafikler Grafik 1: 1978-2011 Dönemi De-Jure Nüfus .............................................................................................. 13 Grafik 2: 2006-2011 Dönemi De-Facto Nüfus ............................................................................................ 13 Grafik 3: 1996-2010 döneminde nüfus ve doğal artış hızları değişimi ile eğilimler ................................... 14 Grafik 4: K.K.T.C Nüfusunun 1996-2011 Yılları Arasındaki Eğilimi ............................................................. 15 Grafik 5: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin toplam nüfusunun ilçelere dağılımı ..................................... 16 Grafik 6: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin toplam nüfusunun ilçelere dağılımı ..................................... 17 Grafik 7: İlçelerin artış hızlarının karşılaştırması ........................................................................................ 18 Grafik 8: Girne ilçesinin nüfusunun ortalama yıllık artış hızlarının değişimi .............................................. 18 Grafik 9: Lefkoşa ilçesinin nüfusunun ortalama yıllık artış hızlarının değişimi .......................................... 18 Grafik 10: Mağusa ilçesinin nüfusunun ortalama yıllık artış hızlarının değişimi ........................................ 19 Grafik 11: İskele ilçesinin nüfusunun ortalama yıllık artış hızlarının değişimi ........................................... 19 Grafik 12: Güzelyurt ilçesinin nüfusunun ortalama yıllık artış hızlarının değişimi ..................................... 19 Grafik 13: KKTC Kırsal Ve Kentsel Nüfuslarının Değişimi............................................................................ 21 Grafik 14: İlçelerin Kırsal ve Kentsel Nüfusalarının Değişimi ..................................................................... 21 Grafik 15: 2011 verilerine göre İlçelerin Kentsel Ve Kırsal Nüfuslarının Dağılımı ...................................... 22 Grafik 16: 1996-2011 arası 5’er yıllık dönemlerde 1000 kişşiye düşen tahmini ortalama net göç ............ 26 Grafik 17: 1996-2011 yılları arasında göç eğilimleri................................................................................... 26 Grafik 18: Net Göçün Değişimi ................................................................................................................... 27 Grafik 19: 1996-2001 döneminde yabancı üniversite sayısında değişim ................................................... 27 Grafik 20: 1996-2011 yılları arasında üniversite öğrenci sayısı değişimi ................................................... 27 Grafik 21: 1996- 2031 5 ‘er Yıllık Dönemlerde Tahmini Net Göç Eğilimi ................................................... 29 Grafik 22: 1996-2011 Yılları Arasındaki Nüfus Artış Hızının 2011’den Sonra Yüksek, Orta Ve Düşük Oranlarda Azalmasına Bağlı Değişen, Nüfus Artış Hızlarının Karşılaştırması .............................................. 34 Grafik 23: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Nüfus Tahminlerinin Karşılaştırılması....................................... 35 Grafik 24: Karpaz Sahillerindeki Kaplumbağa Yumurtlama Alanları ve Sayıları ......................................... 47 3 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 2031 1. Giriş 1.0 Bölümün Amacı ve Kapsamı 1.0.1 Gelişmenin ana etmenleri, nüfus artışı ve ekonomidir. Nüfusun büyüklüğü, dağılımı ve bileşiminde meydana gelen değişiklikler, ekonomik faaliyetlerin oluşumunda ihtiyaç duyulan alanlar için uygun yer seçim kararları verilirken önemli bir etkiye sahiptir. 1.0.2 Bu rapor, Ülkesel Fizik Plan’ın dayanağını oluşturan KKTC’nin nüfus yapısının, sosyo-ekonomik ve çevresel özelliklerinin mevcut durumu ve gelecekteki eğilimler ile ilgili özet bilgileri içermektedir. 1.0.3 Ülkesel Fizik Plan’ın güvenilir, öngörülen veya öngörülemeyen değişimlere cevap verebilir olabilmesi için farklı gelişme senaryoları öngörülmüş ve bu senaryolara göre nüfusun, ekonomik durumun ve bölgesel gelişmelerin nasıl olabileceği tartışılmıştır. 1.0.4 Mevcut durumun aynı şekilde devam etmesi halinde sosyo-ekonomik, çevresel ve mekansal boyuttaki eğilimler ve buna bağlı olarak ortaya çıkabilecek planlama konuları belirtilmiştir. Ülkesel fizik plan raporunun sonraki bölümlerinde ise bu konu/sorunları çözmek için vizyon, stratejik hedef ve politikalar ortaya konmuştur. 1.1 KKTC ‘nin Konumu, Bölgesel Bağlantıları ve Özellikleri 1.1.1 Küresel ve AB içindeki yeri Harita 1: Kıbrıs’ın Dünya Üzeindeki Konumu 1.1.1.2 1.1.1.1 Kıbrıs; Avrupa, Asya ve Afrika’ya hemen eşit uzaklıkta olması açısından dünya ana kıtası içinde merkezi bir konuma sahiptir. Akdeniz’de Sicilya ve Sardunya’dan sonra üçüncü büyük adadır. Kıbrıs Yunanistan’a 600 deniz mili, Suriye’ye 70, Suudi Arabistan’a 240 ve Türkiye’ye 40 deniz mili uzaklıktadır. Girit ile birlikte su geçiş yollarının da kesiştiği bir hat üzerindedir. Asya ve Avrupa’yı ayıran Boğazlar ile Asya ve Afrika’yı ayıran Süveyş Kanalı arasında yer alan Kıbrıs aynı zamanda Avrasya-Afrika bağlantısının en önemli su havzaları olan Körfez ve Hazar havzaları ile Aden ve Hürmüz su yollarının nabzını tutacak sabit bir üs konumundadır. Kısaca Kıbrıs adası; Avrupa, Asya ve Afrika’yı birbiri ile bütünleştiren jeostratejik bir konumdadır. Kıbrıs yüzyıllar boyu politik, ticari ve askeri egemenlik mücadelesine sahne olmuş, yakın çağlarda da modern donanmalara ev sahipliği yapan jeopolitik alan olmuştur. Özellikle Doğu Akdeniz ve Kıbrıs, dünya ticari ve sanayi mal akışının olduğu stratejik bir konuma sahiptir. Dolayısıyla bu bölge, son birkaç yüzyıldır Rusya, İngiltere, Fransa, İtalya, Amerika ile Osmanlı dönemi dahil Türkiye’nin çok yönlü egemenlik mücadelesi verdiği bir bölge olma özelliğine de sahiptir. Bölgenin, dünya deniz ulaşımının kalbi olması özelliği sebebiyle geliştirilen PolitikAskeri stratejiler açısından da Kıbrıs, Akdeniz stratejisinin önemli kilit noktalarından biridir. Harita 2: K.K.T.C.’nin ülke içindeki yeri 4 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 1.1.1.3 1.1.2 1.1.2.1 1.1.2.2 1.1.3 2031 Kıbrıs’ın Avrupa Birliği ile ilişkileri ise 4 Temmuz 1990 tarihinde Kıbrıs Rum Yönetiminin, bütün Kıbrıs adına Topluluğa tam üyelik için başvuruda bulunması ile baslamıştır. Kıbrıs Türk tarafı, yapılan başvurunun hukuka uygun olmadığı yönünde yoğun itiraz ve eleştiriler getirmiş ve başvurunun reddedilmesi gerektiğini savunmuş olmasına rağmen, Avrupa Birliği Komisyonu, Haziran-1993 tarihinde Konsey’e vermiş olduğu görüşte başvuruyu uygun bulmuştur. Böylece, 1 Mayıs 2004 tarihi itibarı ile de adanın tamamı AB tarafından tek taraflı olarak üyelik kapsamına alınmış ve KKTC’nin hükümran olduğu kuzey toprakları AB müktesebatının geçerli olmadığı bölge olarak ilan edilmiştir. Bölge içindeki yeri Kıbrıs, Doğu Akdeniz’in ortasında 34.33-35.42 enlem ve 32.17-34.35 boylamında yer alan, Akdeniz'in Sicilya ve Sardunya'dan sonra en büyük üçüncü adasıdır. Kıbrıs’ın yakın komşularıyla uzaklıklarına bakıldığında; Türkiye sahillerinden 85, Suriye'den 100, Mısır'dan 420, Rodos'tan 400 ve Yunanistan sahillerinden 945 km. uzaklıkta bulunmaktadır. Girintili çıkıntılı bir özelliğe sahip olan 782 km. uzunluğundaki sahilleriyle kendine has bir şekle sahiptir. Derinliği birkaç yüz metrelik bir denizaltı platformu ile Anadolu'ya bağlı olan adanın temeli, batıda ve güneyde 2.000 metreden daha derin denizaltı çukurları tarafından çevrilmiştir. Harita 3: Kıbrıs’ın Bölge içindeki Konumu KKTC’nin tanımamış olması nedeniyle Türkiye haricinde, uluslararası camia ve bölge ile etkileşim ve işbirliğinden uzaktır . Tüm hava ve deniz yolu ulaşımı Türkiye üzerinden yapılmaktadır. Hava yolu ulaşımı Türk Hava Yolları ve özel havayolu şirketlerinin tarifeli ve tarifesiz seferleri ile,Deniz yolu ulaşımı feribotla ve deniz otobüsleri ile Mersin - Gazimağusa Limanları ile Taşucu-Girne Limanları arasında belirli günlerde yapılmaktadır.Ayrıca Antalya ve Alanya limanlarına da seferler düzenlenmektedir. Kıbrıs Adası içindeki Yeri Harita 4: K.K.T.C’nin Yakın Çevresiyle İlişkisi 1.1.3.1 Kıbrıs; kuzeyinde Kormakiti Yarımadası'ndan başlayarak Karpas Yarımadası'na doğru uzanan ve en yüksek zirveleri 1.000 metreyi nadiren aşan Girne-Karpas Dağları, güneyinde Trodos Dağları ve bunların arasında 100 km. uzunluğunda, 10-15 km. genişliğinde bir alçak sahadan meydana gelir. Adanın doğuda ve batıda uç noktalarını teşkil eden Andreas ve Drepena burunları arası 227 km. ve güney ve kuzey istikametindeki uç noktalar olan Gata ve Kormakiti burunları arası ise 97 km.'dir. 1.1.3.2 Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Kıbrıs Adasının kuzeyınde yer almaktadır. Adanının güneyi, Avrupa Birliği ülkeleri, Akdenizdeki ve ortadoğudaki ülkeler ve özellikle Türkiye ile ticari bağlantıları vardır. 1.1.3.3 Bölgesinde ve 2 tane de Doğu Mesarya bölgelerinde olmak üzere toplam 7 adet kara kapısı bulunmaktadır. Bu kapılardan sadece Ledra Palas (sadece yaya ve diplomatik plakalı araçlar geçebilmektedi) ve Lokmacı sınır kapısından yaya geçişi yapılmakta diğer tüm kapılardan ise hem araç hem de yaya geçişi yapılabilmektedir. 5 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 1.1.3.4 1.1.4 2031 KKTC toprakları ile Kıbrıs Rum kesimi arasında mal, hizmet ve kişilerin dolaşımı konusunu düzenleyen Yeşil Hat Tüzüğü 29 Nisan 2004 tarihinde kabul etmiştir. Yeşil Hat Tüzüğü uyarınca Kuzey Kıbrıs’ta üretilen ürünlerin Güney Kıbrıs’a satışı sınırlıda olsa gerçekleşebilmektedir. Kıbrıs Adası’nın Özellikleri 1.4.1.1 Yüzey Şekilleri: Adanın kuzey kesimini oluşturan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Alp kıvrım kuşağı içerisindedir. Kuzeydoğuda Karpaz yarımadası, güneydoğuda Gazi Mağusa Körfezi ve batıda Güzelyurt Körfezi yer alır. Kuzeyde adanın kıyılarına paralel olarak uzanan kireç taşlarından oluşmuş Beşparmak dağları bulunur. Bu dağın en yüksek zirvesi 1000 m’yi aşar. Bu dağ kuşağının güneyinde batıda Güzelyurt’tan başlayarak doğuda Gazi Mağusa’ya kadar devam eden geniş bir ova yer alır. Buraya İç Ova denir. 1.4.1.2 İklimi ve Bitki Örtüsü: Adada, Akdeniz iklimi hüküm sürer. Beşparmak dağlarının kuzeye bakan yamaçları fazla yağış alır. Burada yıllık ortalama yağış 500 mm civarındadır. Az yağış alan İç Ova, adanın en sıcak ve kurak kesimidir. Bu ovaya düşen yıllık ortalama yağış miktarı 300 mm’nin biraz üzerindedir. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin önemli akarsulan kaynağını Karlıdağ’dan alır. Akımı düşük olan bu akarsular yazın kurur. Batıda Güzelyurt civarında akarsular üzerine küçük göletler yapılmıştır. Beşparmak dağlarının, özellikle kuzeye bakan yüksek kesimlerinde kızılcam ormanları ve eteklerinde maki toplulukları yaygındır. 1.4.1.3 Yerleşmeleri ve Nüfusu: Eski bir yerleşme sahası olan Kıbrıs’ta zengin tarihi ve arkeolojik eserlere rastlanır. Kıbrıs adını, Tunç Çağı’ndan beri işletilen zengin bakır yataklarından almıştır. Önemli bir ticaret yolu üzerinde bulunan ve zengin doğal kaynaklara (orman, maden ve bazı Akdeniz iklimi ürünleri) sahip olan Kıbrıs’a çevredeki ülkelerden sürekli göçler olmuştur. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde çoğunlukla Türkler yaşar. Karpaz yarımadasında çok az sayıda Rum ve diğer azınlıklar bulunur. Nüfusun büyük bölümü kentlerde toplanmıştır. Önemli kentlerinden başkent Lefkoşa’da, çeşitli dönemlere ait sanat eserleri ve özellikle Osmanlı Dönemi’nde yapılmış cami, han, hamam, türbe ve medreseler bulunur. Batıda Güzelyurt, önemli bir alışveriş merkezidir. Beşparmak dağlarının eteğine kurulmuş Girne, turizm etkinliklerinin yoğun olduğu bir kentdir. Çok sayıda tarihi eserin yer aldığı Girne, aynı zamanda bir liman kentidir. Doğuda aynı adlı körfezin kıyısında kurulmuş olan Gazi Mağusa yer alır. Mısırlılar tarafından kurulmuş olan bu liman kenti, aynı zamanda bir kültür ve turizm merkezidir. 2. Ekonomik Gelişme 2.0 Giriş 2.0.1 KKTC ‘de gelecekteki gelişmelere yön veren Beş Yıllık Kalkınma Planları 2000 yılları başından bu yana hazırlanmamıştır. İmar Yasası uyarınca Ülkesel Fizik Planın ekonomik dayanağını oluşturacak Beş Yıllık Kalkınma Planının olmayışı , Turizm, Tarım ve Kırsal Kalkınma gibi sadece sınırlı sayıda olmakla birlikte düzenli uygulanmayan sektörel politikalarının olması, planın kısıtlayıcılarının başında gelmektedir. 2.0.2 Ülkenin gelecekte nasıl şekilleneceğine ilişkin birçok olasılık bulunmaktadır. Ülkenin yer aldığı coğrafyaya bağlı küresel ve bölgesel siyasi ve ekonomik değişmeler, Kıbrıs ile ilgili olası siyasi çözüme bağlı olarak KKTC’nin küresel ve bölgesel ekonomilerle ilişkisi, mevcut ekonomik siyasi sınırlayıcıların durumundaki değişmeler, ülke içindeki ekonomik, siyasi gelişmeler, gelecekle ilgili mekânsal ve ekonomik kararlar , ülkenin gelecekteki gelişmesini buna bağlı olarak da yatırımların, istihdamın niteliğini, yapısını, dağılımını ve sonuç olarak mekanın gelişmesini etkileyecektir. 2.0.3 Planın ekonomik dayanağını ve aklını oluşturabilmek amacı ile özel ve kamu sektöründeki çalışanlara ilave olarak akademik düzeyde ekonomi alanında söz sahibi olan ekonomistlerin katılımı ile bir dizi Odak Grubu ( focus Group ) toplantıları yapılmış ve bu toplantılarda gelecek ile ilgili olası gelişme senaryoları tartışılmış, tahmin ve öngörüler geliştirilmiştir. 6 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 2031 2.0.4 Bu çalışmalarda , mevcut ekonomik göstergeler ile eğilimler tartışılmış ve gelecekte hangi sektörlerin gelişme gösterebileceğine, büyüme eğilimlerinin , konumlarının ne olabileceği, ne gibi sosyal ve çevresel sonuçlara yol açabileceğine ilişkin tahminlerle ilgili bilgi edilmesi sağlanmıştır. 2.0.5 KKTC’nin gelecekteki gelişmeleri aşağıda belirtilen önemli dış ve iç faktörlerdeki değişmelere bağlı olacağı öngörülmektedir. (1) İç Faktörler Ekonominin büyüme hızı Temel belirleyici/öncü sektörler, turizm, eğitim, tarım, inşaat sektöründeki değişimler Göç düzeyi ve niteliği Ülke içi karar verici politik ortam (2) Dış Faktörler Küresel ve bölgesel düzeydeki politik gelişmeler Küresel ve bölgesel ekonomik gelişmeler – Bölgede ,petrol ve doğal gaz bulunması Türkiye’deki ekonomik, siyasi gelişmeler Türkiyeden 75 milyon metre küp su gelmesi Kıbrıs Sorunu ile ilgili gelişmeler ve AB ile ilişkilerin yapısı – olası bir siyasi çözüm ve niteliği 2.1 Mevcut Durum ile İlgili Saptama ve Değerlendirmeler 2.1.1 1974 yılından sonra, herhangi bir sanayi veya turizm tecrübesi olunmadan ,işletilmeyi bekleyen fabrika ve turistik tesislere işletilmeye sokulmuştu. Daha sonra Türkiye Cumhuriyeti’nin dışa açık olmayan ekonomik rejiminin sunduğu bir fırsattan yararlanılarak “bavul ticareti” denilen bir ticaret türü piyasayı hareketlendiren ekonomik faaliyet olmuştu. Bu fırsat, Türkiye'de serbest piyasa ekonomisinin uygulanmasının ve üretim sektörünün gelişmesi ile tükenmiştir. 80’li yılların sonundan itibaren KKTC'de üniversite sektörü gelişmeye başlamıştır1. Yüksek Öğrenim sektöründen elde edilen gelirler artmakta olup 2009 yılında 400 milyon $’la Gayrı Safi Yurtiçi Hasılanın %12’sine ulaşmıştır.2 2.1.2 2004 yılından itibaren ekonomiye ivme kazandırmaya başlayan inşaat sektörü 2005 yılında %18.9, 2006 yılında %68.1 oranında reel olarak büyümüştür. Kıbrıs Rum Kesimi’nin 2004 yılı Mayıs ayında Avrupa Birliği’ne üye olması ve KKTC’nin geleceğine ilişkin olumlu beklentilerin yerini alan belirsizlik talepte azalmaya yol açarak sektörde arz fazlasına neden olmuştur. 2007 yılında inşaat sektörü %4.2 oranında büyürken 2008 yılında %0.7 oranında küçülmüştür. 2.1.3 Turizm sektörünün diğer sektörlere olan bağımlılığı nedeniyle bu sektördeki hizmet sunumu ekonomik faaliyetlerin tüm alanlarını kapsamaktadır. Turizm hizmetleri sunumunun göstergeleri olarak konaklama tesisleri, seyahat acenteleri ve diğer turistik yan tesislerdeki gelişme ile deniz limanları, havaalanları ve karayollarındaki hizmet durumları sayılabilir. Turizm sektöründe, konaklama tesisleri, turistik yan tesisler, seyahat acenteleri ve kumarhane gibi tesisler gözönüne alındığında, 2007 yılında toplam tesis sayısının 866 ve toplam istihdam edilen personel sayısının 8,208 olduğu görülmektedir. 2.1.4 KKTC’de özellikle Bafra Bölgesi’nde turzimi geliştirmek üzere Türkiye Cumhuriyeti tarafından teşvik programları uygulanmaktadır. Turizm alanında yatırım yapmak isteyen ülkemiz işadamları için imkanlar mevcuttur. 2.1.5 Ülkesel düzeyde fiziki gelişme planlarının, turizm yatırım stratejisinin ve kapasite artırıcı yatırım kararlarında bölgesel düzeyde fiziki, sosyal ve ekonomik taşıma kapasitelerinin belirlenmemiş olması, sektörün gelişmesini olumsuz yönde etkilemektedir. Kıyı yönetim planının olmayışı da kıyısal alanlarda yatırımların plansız gelişmesine neden olmaktadır. 1 Mart – Mayıs 2011 Tarihlerinde Ekonomistlerin katılımı ile gerçekleştirilen Ekonomik Odak Toplantısında katılımcıların Değelendirme ve görüşlerinden elde edilmiştir . ( bknz ÜFP Ekonomik Odak Grup Toplantıstı Raporu – 2011 ) 2 http://www.investinnorthcyprus.org/tr/Inv_opportunities 7 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 2031 2.1.6 Doğal ve tarihi çevrenin korunmaması, turistik tesis ve yan tesisler ile eklentilerinin doğal çevreye ve özgün mimariye uyumlu bir biçimde gerçekleştirilmemesi ve, çevre kirliliği, özel koruma bölgeleri ve milli parklar gibi konularda etkin politikaların henüz istenilen ölçüde geliştirilememesi, turizm sektörünü olumsuz yönde etkilemektedir. 2.1.7 2007 yılında toplam döviz gelirleri 1,288.8 milyon $, ihracat gelirleri 83.7 milyon $ ve net turizm gelirleri 381.0 milyon $ olarak gerçekleşmiştir. Net turizm gelirlerinin toplam döviz gelirleri içindeki payı %29.6, ihracat gelirlerine oranı ise %455.2 olarak gerçekleşmiştir. 2006 yılında ise net turizm gelirlerinin toplam döviz gelirleri içindeki payının %25.9, ihracat gelirlerine oranı ise %445.2 olarak gerçekleşmiştir. 2.1.8 Ülkede üretim yapan tesisler KOBİ niteliğinde olup genelde aile işletmeleri olarak faaliyet göstermektedir. Ülkenin sanayi faaliyetleri, fazla kuruluş sermayesine gereksinim duymayan, daha çok tüketime yönelik ve ilk yatırımın geri dönüşümü kısa sürede olan özellikle de gıda ve tekstil sektörlerinde gelişmiştir. Ancak, ABAD Kararları sonrasında tekstil fabrikaları da üretimden çekilmiş, mevcut makinaların ülkemize kullanılmış makina olarak ithalatı yapılmıştır. Ülkede üretim yapan tesisler KOBİ niteliğinde olup genelde aile işletmeleri olarak faaliyet göstermektedir. Ülkenin sanayi faaliyetleri, fazla kuruluş sermayesine gereksinim duymayan, daha çok tüketime yönelik ve ilk yatırımın geri dönüşümü kısa sürede olan özellikle de gıda ve tekstil sektörlerinde gelişmiştir. Ancak, ABAD Kararları sonrasında tekstil fabrikaları da üretimden çekilmiş, mevcut makinaların ülkemize kullanılmış makina olarak ithalatı yapılmıştır. 2.1.9 KKTC ihracatının ağırlıklı yapısını narenciye ve süt ürünleri (hellim), ithalatını ise taşıt araçları, yakıt, inşaat malzemeleri,makina, konfeksiyon ve diğer tüketim maddeleri oluşturmaktadır. Dünya Bankası’nın 2006 KKTC Raporu’nda küçük ada ekonomilerinde mal ihracatının GSYİH’nın %20-25’ine tekabül ettiğine dikkat çekilerek, bahse konu oranın KKTC için 2004 yılında %4 olduğu belirtilmiştir. 2008 yılında mal ihracatının GSYİH’ya oranı % 0.2 olarak gerçekleşmiştir. 2.1.10 Toptan ve perakende ticaret sektörü, yarattığı katma değer, istihdam ve diğer sektörlerle olan ilişkilerinde, KKTC ekonomisinin oluşturduğu şartlar gereği önemli bir yer tutmaktadır. KKTC’nin jeolojik yapısı nedeniyle doğal yeraltı kaynaklarına sahip olmayışının bir sonucu olarak, üretim, yatırım ve kaynak yaratılması açısından yüksek bir ithalatın yaratılması gereği doğmaktadır. Bu nedenle, ekonominin gelişmesinde ticaret sektörü önemli bir yere sahiptir. ticaret sektörü 2002-2006 yılları arasında ortalama %18.5 oranında büyümüş, 2007 yılında ise %4.2, 2008 yılında ise %7.6 oranında küçülmüştür. Ekonomideki üretimin göstergesi olan imalat sanayi ise 2002-2006 yılları arasında ortalama % 10 oranında büyümüş, 2007 yılında %2.9, 2008 yılında %8.4 oranında küçülmüştür. 2.1.11 Gelir dağılımı gittikçe kötüleşmektedir. KKTC’de bölgeler arasında dağılımdaki farklılık büyük olmamakla birlikte göçmen nüfusla yerli nüfus arasında gelir dağılımında farklılıklar vardır. 2.1.12 İş yaratma (istihdam) kapasitesine bakıldığında, KKTC’de işgücünün, ekonominin ihtiyacına göre gelişip yönlendirilmediği görülmektedir. Ancak yukarıda belirtilen gelişmeler, yatırım beklentileri ışığında gelecekteki gelişmeler ile ilgili bazı tahminler yapılabilmektedir. Son dönemlerde kamu sektöründe bazı düzenlemeler yapılmıştır. 2.1.13 KKTC'nin yazılı ve resmi ekonomik vizyonu bulunmaması, 5-10 yıllık Kalkınma Planlarının olmaması, bir çok sektörde politikaların belirlenmiş olmaması en önemli sorunlar ve dezavantajlardır. 2.1.14 Ülkenin, birçok alanda mukayeseli avantajları bulunmaktadır. Kıbrıs sorununa çözümsüzlük şartlarında bile, bulunulan coğrafya, insan kaynakları ve sermaye birikimi hangi yöne gidilmesi gerektiğini göstermektedir. Ancak bu avantajlar değerlendirilmemiş, işlenmemiştir. Turizm ve yüksek öğrenim niş üretim sektörleridir. Tarımda erken hasattan dolayı büyük bir avantaj vardır. İklimin sağladığı, pazara erken girebilme en önemli avantajlardandır. Türkiye Cumhuriyeti’nin yardımları, altyapı yatırımları anlamında sağladığı avantaj önemlidir. 2.1.15 Gelinen aşamada KKTC'de bir değişime gerek vardır . Ülkesel Fizik Planın güvenilir, öngörülen veya öngörülemeyen değişimlere cevap verebilir olabilmesi ve etkili olabilmesi için, yukarda belirtilen faktölere bağlı olası değişiklikler ile ilgili , güçlü alternatifler, kabuller , gerçekleşebilir senaryolar geliştirilmeye çalışılmıştır. Bu senaryolar, belirsizlik ortamında ÜFP nin geleceği şekilendirecek alternatif politikaların temelini ve dayanağını oluşturacaktır. 8 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 2031 2.2 Ülkesel Fizik Plan Gelişme Senaryoları ve Ekonomik Öngörüler 3 2.2.1 "Mevcut Durumun Devam Etmesi” varsayımına dayalı gelecek ile ilgili iki farklı ana senaryo belirlenmiştir. Her iki senaryoda da Kıbrıs Sorununun halen çözülmemiş olduğu varsayılmıştır. I- Birinci Senaryo: Kötümser Tahmin ve Öngörülere Dayalı Senaryo : Buna göre, önümüzdeki 5 – 10 yıllık bir dönemde mevcut durum aynı şekilde devam etmektedir. Mevcut koşullar ve eğilimler aynen sürmektedir. Kıbrıs sorunu ile ilgili müzakereler sonuçlanmamış, zamana yayılmıştır. Bu ortamı olumlu yönde değiştirici, müdahale edici politika ve girişimler, etkili bir şekilde uygulanamamakta olup eğilimler doğal seyrinde devam etmektedir. Bu itibarla, gelecekte kötümser tahmin ve öngörülere dayalı gelişmeler beklenmektedir. II- İkinci Senaryo: En İyimser Tahmin ve Öngörülere Dayalı Senaryo : Buna göre önümüzdeki 5-10 yıllık bir dönemde mevcut durum devam etmektedir. Bunun yanında gelecekte eğilimlere olumlu açıdan yön verici, değiştirici ve müdahale edici planlama kararları ve bunları destekleyici tamamlayıcı politika ve stratejiler uygulanmaktadır. Bu itibarla, gelecekte iyimser tahmin ve öngörülere dayalı gelişmeler beklenmektedir. III- Üçüncü Senaryo : Gerçekçi Tahmin ve Öngörüler Senaryosu : Üçüncü Senaryo Kıbrıs sorununda çözüm olsa da, olmasa da geçerli olacak gerçekci tahmin ve öngörülere dayalı Mümkün Olabilecek, Gerçekleşebilir En İyi Senaryodur . Ülkesel Fİzik Planın strateji ve politikaları bu senaryoya dayalı olarak geliştirilmiştir. 2.2.2 Kötümser Tahmin ve Öngörülere Dayalı Senaryo : Buna göre, önümüzdeki 5 – 10 yılda içinde bulunulan durum, mevcut koşullar ve eğilimler aynen devam etmektedir. Kıbrıs sorunu ile ilgili müzakereler sonuçlanmamıştır. Olumlu anlamada, eğilim değiştirici , müdahale edici politika ve girişimler, etkili bir şekilde uygulanamamakta ve eğilimler doğal seyrinde devam etmekte olduğu varsayımlarına dayandırılmıştır. Bu varsayımlar altında, gelecekte kötümser tahmin ve öngörülere dayalı gelişmeler beklenebilir. Mevcut durumun devam etmesi halinde gelecek 5- 10 yıllık dönemde, öncü sektör turizm görünmektedir. Turizm yanısıra, yüksek öğrenim, bilişim ve diğer hizmet sektörlerinin ve ayrıca bazı niş üretimler dışında büyük ölçüde turizm sektörü bağlantılı olmak üzere sanayi, tarım ve tarıma dayalı sanayinin tamamlayıcı sektörler olması yüksek bir olasılıktır. Enerji sektörü de izlenmesi gereken bir sektördür. 2.2.3 En İyimser Tahmin ve Öngörülere Dayalı Senaryo: Bu senaryoya göre, Kıbrısta Siyasi çözüme ulaşılamamıştır, Kıbrıs’ın kuzeyi AB tarafından meşrulaştırılmıştır. AB açılımlar getirmiş, doğrudan uçuşlar, tüm ülkelerden charter uçuş imkanlarına olanak sağlanmıştır. Yeşil Hat Tüzüğünün uygulanmasında iyileşmeler sağlanmıştır.Mülkiyet sorun olmaktan çıkmıştır. Gelecekteki eğilimlere olumlu açıdan yön verici değiştirici ve müdahale edici planlama kararları ve bunları destekleyici tamamlayıcı politika ve stratejiler uygulanmaktadır. 75 milyon metre küp su için altyapı tamamlanmış ve su gelmiş ve suyun tarımdan kullanımına başlanmıştır. Bu itibarla, gelecekte iyimser tahmin ve öngörülere dayalı gelişmeler beklenmektedir. Turizm’de alternatif turizm türleri ve alternatif ürünler gelişecek, eğitim sektörü daha da gelişecek ve KKTC’nin konumunun daha meşrulaşmasıyla, gerekli desteklerin sağlanması ile yüksek öğrenimde çeşitlenme ve pazar çeşitliliği olacaktır. Sanayide de üretim gelişecek. Tarımsal sanayi, turizm ve eğitime ürün sunacaktır. 2.2.4 Gerçekçi Tahmin ve Öngörülere Dayalı Senaryo: Bu senaryoda da, Kıbrıs sorununda çözüm olsa da, olmasa da geçerli olacak gerçekci tahmin ve öngörülere dayalı mümkün olabilecek, gerçekleşebilir en iyi senaryodur. Bu senaryoya göre iki olasılık bulunmaktadır: Kıbrıs Sorununun Çözümü; Türkiye Cumhuriyetinin Yaklaşımı (KKTC-TC Ekonomik İstikrar Programı ve Altyapı Yatırımları). Buna göre, Büyüme oranı negatifden pozitife çıkacak ve 4,5% lük büyüme olacaktır. Turizm ve hizmetler büyüyecektir. Lokomotif olarak Turizm Sektörü ve bu sektörün direkt veya indirekt olarak etkilediği sektörler gelişecektir. Hizmet sektörü de olumlu olarak etkilenecektir. Eğitim: Türkiye’deki üniversitelerden farklı olacak şekilde bir eğitim sistemi . olmalıdır. Tarım ve sanayi de içerik ve nitelik olarak büyüyecektir. Tarım ve tarıma dayalı sanayi gelişecektir. 3 Mart – Mayıs 2011 Tarihlerinde Ekonomistlerin katılımı ile gerçekleştirilen Ekonomik Odak Toplantısında katılımcıların Değelendirme ve görüşlerinden elde edilmiştir . ( bknz ÜFP Ekonomik Odak Grup Toplantıstı Raporu – 2011 ) 9 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler Gerçekleşebilir Senaryo Senaryo 3 : Mümkün Olabilecek Senaryo 2 : En İyimser Senaryo Senaryo 1 : Kötümser Senaryo Senaryolar Tanımı 2031 Gelecek 5- 10 Yıllık Dönemde Tahmin Ve Öngörüleri Ekonominin Genel Durumu Öncü Sektörler Fiziki Altyapı Mevcut durum aynı şekilde devam edecek Kıbrıs sorunu ile ilgili müzakereler sonuçlanmamış, zamana yayılmış olacak Müdahale edici politika ve girişimler olmayacak Ekonomik büyüme olacak, fakat ekonomik kalkınma olmayacak Gayri menkul yatırımı gelişecek Turizm gelişecek, turist sayısı artacak ancak çevre tahrip olacağı için turizm gelirleri beklenen düzeyde artmayacak Sermaye el değiştirecek ve yabancı şirketlere kayacak Turizm, yüksek öğrenim, bilişim ve diğer hizmet sektörleri gelişecek Gelecekteki eğilimleri olumlu açıdan yön verici, değiştirici ve müdahale edici planlama kararları ve bunları destekleyici tamamlayıcı politika ve stratejiler uygulanacak Siyasi çözüme ulaşılamamış ancak Kıbrıs’ın kuzeyi AB tarafından meşrulaşmış olacak Mülkiyet sorun olmaktan çıkacak Tüm ülkelerden charter uçuşlar sağlanacak Yeşil Hat tüzüğünün uygulanmasında iyileşmeler sağlanacak Yapısal sorunların çözümü için girişimler başlayacak Özel Sektör Stratejisi , Kırsal Kalkınma Stratejisi çerçevesinde özel sektörün iş yapabilme ortamında hissedilir iyileşmeler sağlanacak Yatırım iklimi gelişecek, yatırımlar ve ihracat artacak Turizm eğitim sektörleri gelişecek 1) Kıbrıs sorunu çözülmüş veya 2)Türkiye Cumhuriyeti ile daha da yaklaşılmıştır. (KKTC-TC Ekonomik İstikrar Programı ve Altyapı Yatırımları) Ekonomik büyüme gerçekleşecek Kamu küçülecek Turizm ve hizmetler büyüyecek Yaşlılar evi, rehabilitasyon merkezleri yürüyüş yolları, eko/agro turizm, yöresel evler, turistik pansiyonlar geliştirilecek Tarım ve sanayi büyüyecek Tarım sektöründe de artış olup modern teknikler öne çıkacak ve İşgücü ve İş Yaratma Nüfus Ve Göç Yerel girişimci ve kalifiye eleman artacak Nitelikli gençler Kıbrıs dışına göç edecek Dıştan işgücü göçü alınan önlemler ve iş olanaklarının daralması nedeniyle yavaşlayacak İç göçe bakıldığı zaman, kırsal alanlardan kentsel alanlara göç devam edecek İskele ve Karpaz bölgelerinde yeni yatırımların olması nedeniyle nüfus artışı yaşanacak ülke dışına göç olmayacak Ülke içinde bölgeler arası göç olmayacak Türkiye’den su gelecek ve tarımda kullanılacak Güzelyurt Mağusa Girne Lefke atık su, yağmur suyu drenaj alltyapısı ve arıtma tesisleri tamamlanacak Güngör Katı Atık Depolama alanı tamamlanacak Elektrikte, güneş, rüzgar kaynaklı yatırımlar yapılacak Yolların standartları ve toplu taşıma sistemleri geliştirilecek Gemikonağı’nda serbest liman oluşturulacak Gelir Dağılımı Bölgeler düzeyinde gelir dağılımında bozulma yaşanacak Girne’de ve Mağusa’da özellikle şehirler içinde yerli ve yabancı arasındaki gelir dağılımı arasındakı fark artacak Girne ve İskele’nin genelinde yatırımlar dolayısıyla gelir dağılımında bir artış yaşanacak Girişimcilik artacak Ücretler artacak Bölgeler Düzeyinde Gelişmeler Lefkoşa Girne Mağusa – Iskele Güzelyurt – Lefke Karpaz Lefkoşa’da ticaret, hafif sanayi ve hizmetler sektörü gelişecektir. Hizmetler sektöründe gelişmeler beklenebilir. Pansiyonculuğun Lefkoşa Surlar içi bölgesinde gelişmesi beklenmektedir. Sınıra yakın bölgelerde ticaret alanında gelişmeler olacaktır. Yeşilhat Tüzüğü daha da ileriye gidecektir. Surlar içinde butik oteller oluşturulacak Sanayi bölgeleri geliştirilecek Girne, “mass” turizm merkezi olarak gelişecek ve yaygın bir ikinci ev yatırım yeri olmaya devam edecek Kongre turizmi gelişecek Bu gelişmeler kentin dokusunda önemli tahribatlar yaratacak ve bu durum uzun vadede Girne’de turizmin azalmasına sebep olacak Kalecik’de akaryakıt konulu yatırımlar gündeme gelecek ve enerji yatırımları gelişecek Mağusa ve İskele’de özel ilgi turizmi, ikinci ev ve emekli turizminde önemli bir gelişme olacak Sanayi ve ticaretin daha üst düzeye çıkacak Bu bölge diğer bölgelere oranla en az gelişen bölge olacak Gaziveren’de sörf ve eko turizm gelişecek Gemikonağı serbest limanının açılması halinde bölgede hareketlenme olacak Uzmanlaşmış tarım ve endüstriyel tarımda gelişme olacak Karpaz Bölgesi, diğer bölgelere oranla daha fazla gelişecek Erenköy’de marina, üniversite ve otel yatırımlarının yaratacağı önemli bir hareketlenme olacak Bölgede ekoturizm, ikinci ev ve emekli turizminde önemli bir gelişme olacak Lefkoşa - Güzelyurt arasında küçük organize sanayi bölgeleri Tarıma dayalı sanayi Karpaz bölgesi’nde özel ilgi turizmi gelişecek Bafra bölgesinde mass turizm gelişecek Gelecekteki eğilimleri olumlu açıdan yön verici, değiştirici ve müdahale edici planlama kararları ve bunları destekleyici tamamlayıcı politika ve stratejiler uygulanacak Siyasi çözüme ulaşılamamış ancak Kıbrıs’ın kuzeyi AB tarafından meşrulaşmış olacak Mülkiyet sorun olmaktan çıkacak Tüm ülkelerden charter uçuşlar sağlanacak Yeşil Hat tüzüğünün uygulanmasında iyileşmeler sağlanacak Sanayi bölgesi geliştirilecek Turizm gelişecek Girne’den, Tatlısu’ya kongre turizmi gelişecek Esentepe’de özel ilgi turizmi gelişecek Eko-turizm, inanç turizmi, sörf turizmi gelişecek Yaşlılık ve rehabilitasyon merkezleri kurulacak Narenciyenin üretimi azaltılarak nar,hurma ve enginar üretimine geçilecek Lefke bölgesinde liman hizmetleri ve işletmeciliği gelişecek Sadrazamköy-Koruçam bölgesinde kuru tarım gelişecek Akdeniz’de Küçükbaş hayvancılık gelişecek Bafra’da mass turizm gelişecek Karpaz’da eko-turizm gelişecek Fazla su istemeyen tarımsal ürünler üretilecek Eko-turizm gelişecek Uçuş okulları açılacak Doğal ve tarihi kültür ile uyumlu turizm gelişecek Tablo 1: Gelecek 5-10 Yıllık Dönemde Tahmin Ve Öngörüler 10 Mağusa-İskele arasında küçük ölçekli oteller yapılacak Mağusa Surlar içinde butik otel ve diğer turizm aktiviteleri gelişecek Mesarya Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 2031 3. Nüfus ve Sosyal Gelişme 3.0 Nüfus Tahminlerinin Planlamadaki Önemi ve ÜFP içindeki Yeri ve Rolü 3.0.1 Nüfus, belirli bir yerde yaşayan insan sayısını ifade eder. Nüfus artışı, doğum oranı ile ölüm oranı arasındaki fark nüfus artışını gösterir. Bir ülkede doğum oranı fazla, ölüm oranı az ise nüfus artışı meydana gelir. Ölüm oranı doğum oranından fazla olursa, nüfusta azalma meydana gelir. Genellikle az gelişmiş ülkelerde nüfus artış hızı fazla, gelişmiş ülkelerde ise nüfus artış hızı azdır.Nüfus artışını belirleyen bir diğer faktör de göçtür. Bir ülkeden göç edenler bu ülkeye göç edenlerden fazla ise nüfusta azalma meyda gelmekte, ülkeye göç edenler ülkeden dışa göç edenleren fazla ise nüfusta artış meydana gelir. Sonuçta nüfus artışını belirleyen doğum ve ölümlerin farkını gösteren doğal nüfus artışı ile dış ve iç göçlerin farklı gösteren net göç düzeyidir. 3.0.2 Nüfus artış hızı ile kalkınma hızı arasında bir ilişki bulunmaktadır. Buna göre; Nüfus artış hızı kalkınma hızından yüksek ise, ülkenin gelişimi yavaşlar veya geriler. Nüfus artış hızı kalkınma hızından düşük ise, ülkenin gelişimi artar. 3.0.3 Nüfus artışının olumlu sonuçları olduğu gibi, olumsuz sonuçları da olabilmektedir. (1) Nüfus artışının olumlu sonuçları (a) Üretim artar. (b) Vergi gelirleri artar. (c) Mal ve hizmetlere talep artar. (d) Yeni endüstri dalları doğar. (e) İşçi ücretleri ucuzlar. (f) İhracatta rekabet kolaylaşır. (2) Nüfus artışının olumsuz sonuçları (a) İşsizlik artar. (b) Kalkınma hızı düşer. (c) Kişi başına düşen milli gelir azalır. (d) Tasarruflar azalır. (e) Tüketim artar. (f) İç ve dış göçler artar. (g) İnsanların temel ihtiyaçlarının karşılanması zorlaşır. (h) İhracat azalır. (i) Demoğrafik (nüfusa bağlı) yatırımlar artar. (j) Çevre kirlenmesi artar. (k) Belediye hizmetleri zorlaşır. 11 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 2031 3.0.4 Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti nüfus analizi ve tahminleri, bölgedeki değişmeler, ekonomik gelişme olsasılıklıklarına bağlı farklı gelecek seneryoları ile Ülkesel Fizik Planın bu senaryolara bağlı olarak gelecekteki olası gelişmelere cevap verebilecek ve esnek olarak belirlenmiş politika ve stratejilerine göre dikkatli ve hassas bir çalışmayı gerektirmektedir . Ülkesel Fizik Planın, gelecekteki gelişmeleri sağlıklı bir biçimde yönetebilecek, yön verebilecek etkili bir planlama çerçevesi olabilmesi için, planın kendisinin üzerine kurugulandığı ve planlama sürecinde dikkate alınmış olan makro düzeydeki değişkenlere karşı hassas olması zorulunluğu vardır. 3.0.5 Nüfus, makro düzeydeki en önemli değişkenlerdir. Analizler, geleceğe ilişkin tahminler ve sektoler ile ilgili projeksyonları – öngörüler belli bir metodolojik yöntemle hesaplanması planlamanın en önemli görevidir. 3.0.6 Nüfus dinamiklerinin ve demokrafik yapının özelliklerinin doğru anlaşılması, planlama sistematiği ve tekniğinin omurgasının şekillendirilmesi için ön koşuldur. Bu nedenle de, nüfus çalışmaları, gelecekle ilgili beklenen veya beklenmeyen etkilerin, ve değişimlere cevp verebilecek bir planın oluşturulabilmesi için özel öneme sahiptir. 3.0.7 Planın gelecekteki gelişmeler için, beklenen veya beklenmeyen faktörlere bağlı olarak gelecekteki olası gelişmelere ihtiyac ve taleplerine cevap verebilir, uyarlanabilir esnek, kabul edilebilir, güvenilir ve etkili bir yönlendirici planlama çerçevesi oluşturulabilmesi için, Toplam Nüfusdaki Değişimler ( Doğal Artış, Net Göç, Öğrenci, Turist Sayısındaki Değişim ) Yerleşimler ve Bölgelerin Nüfus Değişimi ( Kentleşme Düzeyindeki Değişim ) Nüfusun Bölgeler ve Yerleşimler Arası Dağılımında Değişimler ( Kentsel / Kırsal Dağılımı) ile ilgili, makul, açıklanabilir, gerçekci tahminlerde bulunmak gerekmektedir. 3.0.8 Planın hazırlanması sırasında , nüfus projeksıyonlarının sağlıklı olarak yapılabilmesi ve bunlara bağlı olarak, konut, eğıtım, saglık gibi sosyal altyapı ihtiyaçları ile yol su, enerji , atık ve benzeri teknik altyapı tahminlerinin sağlıklı olarak hesaplanabilmesi için mevcut nüfus göstergeleri ve eğilimler dikkate alınmıştır. Plan dönemi içinde planın gözden geçirilme aşamalarında bu gösterge ve eğilimlerin sağlıklı hale getirilmeleri için gözden gecirilecek ve güncellenecektir. Gösterge ve eğilimler gözden geçirilip güncellendikce projeksiyonlarda gözden geçirilerek güncellenecektir. 3.1 Mevcut Nüfus ve Eğilimler 3.1.1 KKTC’DE Nüfus Sayımları ve Sonuçları: Nüfusla ilgili bilgiler, genellikle nüfus sayımı sonuçlarından elde edilir. Bu sayımlarla nüfusun sayısı, meslek grupları, yaş durumu, eğitim, ailedeki nüfus sayısı, kadın - erkek nüfusu, nüfus artış hızı gibi bilgiler elde edilebilir. KKTC ’de ilk resmi nüfus sayımı 1996 yılında, en son nüfus sayımı ise, 5 Aralık 2011 tarihinde yapılmıştır. 1996 önce ise 1978 yılında tarım sayımı yapılmış ve bu sayımda da nüfus ile ilgili göstergeler elde edilmişti. 3.1.2 1978 yılında nüfus 146 740 olarak belirlenmişti.1996 yılında 200 587 olan nüfus, 2006 yılında 256 644’e yükselmiş, Aralık 2011 tarihde yapılan son nüfus sayımı sonuçlarına göre 286 257 civarında olmuştur. 3.1.3 Nüfus artış hızı, 1978- 1996 yılları arasında, ortalama % 1,40, 1996 – 2006 yılları arasında % 3,08 ve 2006 - 2011 yılları arasında ise ortalama % 2,18 olarak gerçekleşmiştir 12 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 1978 1996 2006 4 Toplam Nüfus Yıllık Ortalama Artış Hızı - De- Jure Sayım 7 Günü De-Jure 146 740 Yıl Ortası 9 10 188 662 183.290 %1.40 2031 2011 De5 Facto De-Jure Sayım 8 Günü Yıl Ortası 200 587 256 644 257,513 - % 3.08- 11 DeFacto 265 100 - 286 257 De6 Facto 294 906 %2.18 % 2.13 De-Jure - Tablo 2: Sayım Yıllarına Göre Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin Toplam Nüfusu ve OrtalamaYıllık Değişimi 1978-2011 Dönemi De-Jure Nüfus 350000 300000 Nüfuslar 250000 200000 150000 100000 Üstel Artışa Göre Nüfus Değişimi 50000 0 Tarım Sayımı De-Jure 1996 2006 2011 Nüfus Nüfus Nüfus Sayımı Sayımı Sayımı De-Jure De-Jure De-Jure Grafik 1: 1978-2011 Dönemi De-Jure Nüfus 1996-2011 Dönemi De-Facto Nüfus 350000 300000 250000 Nüfuslar 200000 150000 Üstel Artışa Göre Değişim 100000 50000 0 1996 De-Facto 2006 De-Facto 2011 De-Facto Grafik 2: 2006-2011 Dönemi De-Facto Nüfus 4 De- Jure Nüfus Daimi İkametgahı KKTC olan nüfusu anlatır De – Facto Nüfus Sayım günü tesbit edilen tüm nüfusu anlatır . 6 Nüfus Sayımı 5 Aralık 2011 kesin olmayan sonuç. 7 Nüfus Sayımı 15 Aralık 1996 yapılmıştır. 8 Nüfus Sayımı 30 Nisan 2006 yapılmıştır. 9 Çevre, Fizik Planlama ve İskan Özel İhtisas Komisyonu Raporu 2000- 2004 Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı çalışmaları - Fiziki Planlama Bölümü syf 80 -85 , KKTC Devlet Planlama Örgütü ve 15 Aralık 1996 Genel Nüfus Sayımı Nüfus Sayımı Raporu syf 23 10 1996 Aralık sayımından önceki yıl ortası tahmini. KKTC Devlet Planlama Örgütü 2012 . http://devplan.org/Frame-tr.html 11 30 Nisan 2006 yılında gerçekleştirilen Nüfus Sayımı sonuçlarına göre hesaplanan yıl ortası nüfustur 5 13 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 2031 3.1.4 1996- 2010 döneminde nüfus artış hızı ortalama olarak %1.0%1.6 düzeylerinde seyrettiği 2006 yılından itibaren 2009 kadar % 1.6, %4.1, %2.4 ve % 3.4 olarak seyrettiği , doğal artış (doğumlar ve ölümler arasında farkın değişimi) hızının ise %0.7-%0.9 düzeylerinde seyrettiği görülmektedir. Nüfus Grafik 3: 1996-2010 döneminde nüfus ve doğal artış hızları değişimi ile eğilimler artış eğrisi arasındaki fark ülkenin göç aldığını göstermektedir. Bu farkın 2005- 2007 arasındaki dönem de en yüksek düzeye ulaştığı grafikten de görülmektedir. Son olarak 2011 nüfus sayımının sonuçlarına bakıldığında da, 1996-2006 dönemi % 2.46 (avaraj %2.80 ) olan nüfus artış hızının 2006- 2011 döneminde %2.18 ( avaraj %2.30) olarak gerçekleştiği görülmektedir. 3.1.5 Göçle ilgili göstergeler ve buna bağlı tahminler de bu öngörüyü destekler niteliktedir . Göçün 2001 – 2006 döneminde en üst düzeye ulaştığı görülmektedir .Bu dönem 2004 sonrası inşaat patlaması yaşanan dönemdir. 2006 ‘da inşaat sektörünün duraklamaya girmesi ve ardından çöküşü girmesi, ekonomideki daralma, kayıtsız işgücünün kayıt altına alınmasına önlemlerin aldığı 2007 yılını da içinde alan 2006 – 2010 döneminde göç azalma eğilimine girmiştir. 12 YILLAR NÜFUS NÜFUS ARTIŞ HIZI % 1977 t 1978 Tarım Sayımı 1979t 1980t 1981t 1982t 1983t 1984t 1985t 1986t 1987t 1988t 1989t 1990t 1991t 1992t 1993t 1994t 1995t 12 1996 Nüfus sayımı 1997t 145 000 146 740 148 501 149 610 151 233 153 239 155 521 157 984 160 287 162 676 165 035 167 256 169 272 171 469 173 756 175 118 177 120 179 208 181 363 200 587 201 914 1,2 1,2 0,7 1,1 1.3 1.5 1.6 1.5 1.5 1.5 1.3 1.2 1,3 1.3 0,8 1,1 1,2 1,2 10,1 1,2 DOĞAL NÜFUS ARTIŞ HIZI % 1,0 1,0 1,1 1.0 1,0 1,2 1,2 1,1 1,2 1,1 1,3 1,2 1,1 1,3 1,2 1,1 1,1 1,0 1,0 0,9 0,7 15 Aralık 1996 Tarihinde yapılan nüfus sayımı soncuna göre kesin De-facto Nüfus 200 587 kesin De-Jure ise 188 662 olarak açıklanmıştır ( Bknz DPÖ 15 Aralık 1996 Genel Nüfus Sayımı Raporu syf 1-6 ve syf 22- 23). 1996 yıl için yıl ortası nüfusu DPÖ tarafından 183 290 olarak hesaplanmıştır. (Bknz: DPÖ 1977- 2010 Ekonomik ve Sosyal Göstergeleri - http://www.devplan.org/ Kaynak : KKTC Başbakanlığı Devlet Planlama Örgütü 2012 ve Atasoy Ahmet, “Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinin Nüfus Coğrafyası “ Mustafa Kemal Üniversitesi , Sosyal Bilimler Enstitütüsü Dergisi Yıl 2011, Cilt 8 , Sayı 15 Syf 29- 62 14 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 2031 1998t 204 225 1,1 0,7 1999t 206 562 1,1 0,7 2000t 208 886 1,1 0,8 2001t 211 191 1,1 0,7 2002t 213 491 1,1 0,7 2003t 215 790 1,1 0,7 2004t 218 066 1,1 0,8 2005t 220 289 1,0 0,9 13 2006 Nüfus Sayımı 256 644 15,3 0,8 2007t 268 011 4,1 0,9 2008t 274 436 2,4 0,9 2009t 283 736 3,4 0,9 2010t 287 368 1,1 0,8 Tablo 3: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Yıl Ortası Nüfusunun ve Artış Hızlarının Yıllara Göre Dağılımı 3.1.6 1977 – 2011 Yılları arasında nüfus sayımı ve bunlara dayanarak ara yıllar için yapılan tahminlere gore ülke nüfusunun seyrine bakıldığında, belirli dönemler dışında nüfusun belli bir artış eğilimi içinde olduğu görülmektedir. 1996-2011 Dönemi Nüfusu, Eğilimi ve Eğilimlere Göre 20 Yıl Sonraki Nüfus Tahmini 600000 500000 y = 180104e0,0552x 400000 y = 13171x + 173693 300000 200000 100000 0 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 Nüfus Linear artışa göre 20 yıl sonra nüfus tahmini Üstel artışa göre 20 yıl sonra nüfus tahmini Grafik 4: K.K.T.C Nüfusunun 1996-2011 Yılları Arasındaki Eğilimi 3.1.7 13 2007 ve 2011 yıllarında alınan önlemler, gayrimenkül geliştirme (inşaat) sektörünün çöküşü ve genel olarak ekonomik daralma dikkate alındığında, nüfus artış ve doğal artışdaki değişim eğilimlerinin devam etmesi halinde gelecekte nüfus artış hızının düşmeye devam edeceği % 2 düzeyinde olacağı , doğal artış hızının ise aynı düzeyde seyretmeye devam edeceği öngörülmektedir. 30 Nisan 2006 tarihinde yapılan nüfus sayımı sonuçlarına göre kesin de-facto nüfus 260100 , kesin de- jure nüfus ise 256644 olarak açıklanmıştır . ( Bknz DPÖ web sitesi 2006 Nüfus ve Konut Sayımı Ana Sayfası http://nufussayimi.devplan.org/ . 2006 yılı için yıl ortası de- jure nüfus DPÖ tarafından 257 513 olarak hesaplanmıştır. 15 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 2031 2011 Nüfus Sayımı Sonucuna göre De-jure Nüfusun İlçelere Dağılımı Lefkoşa Mağusa 10% Girne Güzelyurt İskele 8% 34% 24% 24% Grafik 5: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin toplam nüfusunun ilçelere dağılımı 3.1.8 2006 yılı nüfusu sayımı sonuçlarına gore 256,644 olan KKTC nüfusunun % 33 ‘ü Lefkoşa İlçesinde, %24.8’ı Gazi Mağusa İlçesinde, %22.6’sı Girne ilçesinde , % 11.4’ü Güzelyurt İlçesinde ve %8.2’si İskele İlçesinde yaşamaktadır. 3.1.9 Grafik 5’de görülebileceği gibi, 2011 yılı nüfusu sayımı sonuçlarına göre 286,207 olan KKTC nüfusunun % 33.13 ‘ü Lefkoşa İlçesinde, %24.35’i Gazi Mağusa İlçesinde, %24.17’si Girne ilçesinde , % 10.49’u Güzelyurt İlçesinde ve %7.86’sı İskele İlçesinde yaşamaktadır. 1978 De-Jure De-Facto KKTC Toplam 1996 De- Jure DeFacto 188. 200 662 .587 58. 836 62 .295 2006 De-Jure DeFacto 2011 De-Jure De-Facto 256 .644 265 .100 286. 257 294 .906 84 .776 85 .579 94 .824 98 .739 146.740 - Lefkoşa İlçesi - - Mağusa İlçesi - - 48. 326 52 .875 63 .603 64 .269 69 .741 69 .273 Girne İlçesi - - 35 .943 38 .715 57 .902 62 .158 69 .163 72 .284 Güzelyurt İlçesi - - 26 .454 27 .523 29 .264 31 .116 30. 037 31 .254 İskele İlçesi - - 19 .103 19 .179 21 .099 21 .978 22 .492 23 .356 Tablo 4 : Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin toplam nüfusunun ilçelere dağılımı 14 Kaynak : Devlet Planlama Örgütü: http://www.devplan.org/2011 Sayım Sonuçları.pdf - 2012 16 14 2031 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 1996- 2011 Döneminde Sayım Sayım Sonuçlarına Göre İlçelerin Nüfus Eğilim 450.000 400.000 y = 47160x + 159212 R² = 0,9568 350.000 KKTC Toplam 300.000 Lefkoşa İlçesi 250.000 Mağusa İlçesi 200.000 Girne İlçesi 150.000 Güzelyurt İlçesi y = 18222x + 45760 y = 16785x + 24150 R² = 0,9749 R² = 0,9502 y = 8199x + 45741 R² = 0,9518 y = 1865,5x + 26233 y = 2088,5x + 17327 R² = 0,7777 R² = 0,9629 100.000 50.000 0 De-Facto 1996 De-Facto 2006 İskele İlçesi Linear (KKTC Toplam ) Linear (Lefkoşa İlçesi) Linear (Mağusa İlçesi) De-Facto 2011 Grafik 6: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin toplam nüfusunun ilçelere dağılımı Ortalama Nüfus Artış Hızları KKTC Toplamı Lefkoşa İlçesi Mağusa İlçesi Girne İlçesi Güzelyur t İlçesi İskele İlçesi 1978-1996 (De-jure) 1996-2006 (De-jure) 1996-2006 (De-facto) 2006-2011 (De-facto) 2006-2011 (De-jure) Başlangı ç Biti ş Ortalam a Başlangı ç Biti ş Ortalam a Başlangı ç Biti ş Ortalam a Başlangı ç Biti ş Ortalam a Başlangı ç Biti ş Ortalam a 1,59 1,23 1,40 3,60 2,65 3,08 3,22 2,43 2,79 2,25 2,02 2,13 2,37 2,12 2,24 4,41 3,06 3,65 3,74 2,72 3,18 3,08 2,67 2,86 1,93 1,76 1,84 3,16 2,40 2,75 2,15 1,77 1,95 1,56 1,44 1,50 3,89 3,26 3,55 6,11 3,79 4,77 6,06 3,77 4,73 3,26 2,80 3,02 0,53 0,51 0,52 1,06 0,96 1,01 1,31 1,15 1,23 0,09 0,09 0,09 1,32 1,24 1,28 1,04 0,95 0,99 1,46 1,27 1,36 1,25 1,18 1,22 2,31 2,07 2,18 Tablo 5: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Toplam ve İlçelere Göre Nüfusunun Sayım Dönemlerine Göre Ortalama Yıllık Artış 15 Hızları 3.1.10 1978 – 2006 döneminde ilçelerin nüfus artış hızları artarken , Aralık 2011 de yapılan sayımın sonuçlarına göre düşme eğilimine girdiği görülmektedir . 1996 – 2011 döneminde, iskele dışındaki ilçelerin nüfus artış hızlarının düştüğü görülmektedir. Bu dönemde, KKTC toplam nüfusunun artış hızı üzerinde artış gösteren Lefkoşa ve Girne ilçelerinin artış hızlarının düşmesine rağmen hala KKTC ‘ artış hızın üzerinde olduğu görülmektedir. Güzelyurt ilçesinin , ülke doğal artış hızı 0.9 ‘un altında olan artış hızının azalmaya devam ettiği, bundan da ilçenin ciddi nüfus kaybı yaşadığı anlaşılmaktadır. Ülke ve dört ilçenin artış hızları düşerken , İskele ilçesinin ortalama doğal artış hızının üzerinde, ancak KKTC artış hızının altında olan, nüfus artış hızı artış eğlimindedir. 15 Kaynak : DPÖ 1996, 2006 ve 2011 nüfus sayımı verileri kullanılarak ÜFP çalışmaları çerçevesinde hesaplanmıştır. 17 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler Grafik 7: İlçelerin artış hızlarının karşılaştırması Grafik 8: Girne ilçesinin nüfusunun ortalama yıllık artış hızlarının değişimi Grafik 9: Lefkoşa ilçesinin nüfusunun ortalama yıllık artış hızlarının değişimi 18 2031 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler Grafik 10: Mağusa ilçesinin nüfusunun ortalama yıllık artış hızlarının değişimi Grafik 11: İskele ilçesinin nüfusunun ortalama yıllık artış hızlarının değişimi Grafik 12: Güzelyurt ilçesinin nüfusunun ortalama yıllık artış hızlarının değişimi 19 2031 2031 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 3.1.11 2006 Nüfus sayımı sonuçlarına göre KKTC nüfusunun % 68‘i kentsel yerleşmelerde, % 32‘i ise kırsal yerleşmelerde yaşamaktadır. 2011 Nüfus sayım sonucuna göre ise bu oran %69 kentsel yerleşim, %31 kırsal yerleşim olarak değişmiştir. KENTSEL TOPLAM KIRSAL TOPLAM İLÇESI TOPLAM De-Jure 1996 Payı De-Facto Payı 2006 De-Jure Payı De-Facto 1.LEFKOŞA İLÇESİ Payı De-jure 2011 Payı 48621 82,64 51234 82,24 71078 83,84 70 607 82,50 81 432 85,88 10215 17,36 11061 17,76 13698 16,16 14 972 17,50 13 392 14,12 58 836 100.00 62 295 100.00 84 776 100.00 85 579 100.00 94 824 100 De-Facto 98 739 KENTSEL 23295 48,20 27637 52,27 2 .MAĞUSA İLÇESİ 35381 56,26 35453 55,16 40920 58,67 KIRSAL ILÇE TOPLAM 25031 51,80 25238 47,73 28222 43,74 28 816 44,84 28821 41,33 48 326 100.00 52 875 100.00 63 603 100.00 64269 100.00 69 741 100 75,27 69 273 3.GIRNE İLÇESİ KENTSEL TOPLAM KIRSAL TOPLAM İLÇE TOPLAM 24316 67,65 26136 67,50 43651 76,04 47927 77,10 52 058 11627 32,45 12579 33,50 14251 23,96 14231 22,90 17 105 24,73 35943 100.00 38 715 100.00 57902 100.00 62 158 100.00 69 163 100 72 284 4. GÜZELYURT İLÇESİ KENTSEL TOPLAM KIRSAL TOPLAM ILÇE TOPLAM 18406 69,58 19355 70,32 19817 67,71 21188 68,09 19 771 65,82 8048 31,42 8168 29,68 9447 32,29 9928 31,91 10 266 34,18 27 523 100.00 29 264 100.00 31116 100.00 30 037 100 26 454 100.00 31 254 5.ISKELE İLÇESİ KKTC KENTSEL TOPLAM KIRSAL TOPLAM ILÇE TOPLAM 16 2729 14,29 2814 14,67 3657 17,33 3977 18,09 3 962 17,62 16374 85,71 16365 85,33 17442 82,67 18001 81,91 18 530 82,38 19103 100.00 19179 100.00 21099 100.00 21978 100.00 22 492 100 KENTSEL 117367 62,21 127176 63,40 173584 67,63 179152 67,57 KIRSAL TOPLAM 71295 37,79 73411 36,60 83060 32,37 85948 32,43 88773 31,01 188 662 100.00 200 587 100.00 256 644 100.00 265 100 100.00 286257 100,00 294 906 16 Tablo 6: KKTC Kentsel ve Kırsal Nüfusunun 1996 , 2006 ve 2011 Yıllarında İlçelere Göre Dağılımı 197484 68,99 23 356 Lefkoşa İlçesinde Kentsel Nüfus olarak, Lefkoşa İmar Planı Alanı içinde yer alan Lefkoşa, Gönyeli, Hamitköy, Haspolat , Alayköy ve Kanlıköy, Mağusa İlçesinde Kentsel Nüfus olarak, Mağusa Belediye Sınırları Nüfusu , Girne İlçesinde Kentsel Nüfus olarak, Girne, Lapta, Alsancak, Çatalköy, Beylerbeyi, Ozanköy, Karmi ve Karşıyaka, Nüfusları, Güzelyurt İlçesinde Kentsel Nüfus olarak Güzelyurt ve Lefke Nüfusları , ve İskele İlçesinde İskelenin nüfusu alınmıştır. 20 2031 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 3.1.12 Kuzey Kıbrıs Turk Cumhuriyeti'nde toplam 166 yerlesim yeri bulunmaktadır . Bu yerlesmelerden 148 adedi kirsal, 18 adedi ise kentsel nüfusun yaşadığı yerlesmedir . Lefkoşa, (Hamitköy, Haspolat, Gönyeli, Alayköy Kanlıköy dahil) Mağusa, Girne, Lapta, Alsancak, Çatalköy , Beylerbeyi, Ozanköy, Karmi (Karaman), Karşıyaka, Güzelyurt, Lefke ve İskele, kentsel nüfusun yaşadığı yerleşmeler olarak kabul edilebilir. 350000 KKTC Kırsal Nüfus 300000 250000 KKTC Kentsel Nüfus 200000 KKTC Toplam Nüfus 150000 100000 50000 0 199620062011 Linear (KKTC Kırsal Nüfus) Linear (KKTC Kentsel Nüfus) Linear (KKTC Toplam Nüfus) Grafik 13: KKTC Kırsal Ve Kentsel Nüfuslarının Değişimi 3.1.13 2011 verilerine göre, toplam 166 adet yerlesimin, nüfusu 250 ve altında olan kucuk yerlesimlerde toplam ulke nufusunun %2,7’si yaşamaktadır. Toplam ülke nüfusunun %4,9'u ise nüfusu 250- 500 arasında olan yerlesimlerde yaşamaktadır. Ülke nüfusunun % 63,9’unu oluşturan 182 842 kişi Lefkoşa, Gönyeli, Mağusa, Girne, Lapta, Alsancak, Çatalköy, Beylerbeyi, Ozanköy, Karaman, Güzelyurt, Lefke, İskele olmak üzere toplam 13 büyük ve orta büyüklükteki yerlesimlerde yaşamaktadir. 3.1.14 2011 verilerine göre, Lefkoşa ilçesinde kentsel nüfus, İlçe toplamının % 85,88’ini oluştururken, Girne’de kentsel nüfus % 75,27, Mağusa İlçesinde ise bu oran % 58,67’dir. Güzelyurt ve İskele İlçelerine bakıldığında, Güzelyurt İlçesinde sadece Güzelyurt, Bostancı ve Yayladan oluşan alandaki nüfus ilçenin %65,82’isini oluşturması ile ilgi çekmektedir. Bölge tarıma dayalı ekonomisi olmasına karşın nüfusun ilçe merkezinde yoğunlaştığı köylerin ise nüfus kaybettiği anlaşılmaktadır. Kentsel işlevlerin bulunduğu ancak narenciye ve benzeri sulu tarım faaliyetlerinin yürütülüdüğü bu yerleşim tipik bir agro – kent özelliğini taşımaktadır. İskele İlçesinde ise kentsel nüfus ilçenin sadece %17,62‘sini oluşturmaktadır . 100000 90000 80000 70000 60000 50000 40000 30000 20000 10000 0 1996 2006 2011 Grafik 14: İlçelerin Kırsal ve Kentsel Nüfusalarının Değişimi 21 2031 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 350000 300000 250000 200000 Kentsel Nüfus 150000 Kırsal Nüfus 100000 Toplam Nüfus 50000 Linear (Kentsel Nüfus) 0 Linear (Kırsal Nüfus) Grafik 15: 2011 verilerine göre İlçelerin Kentsel Ve Kırsal Nüfuslarının Dağılımı 1996 De-Jure LEFKOŞA ALT BÖLGESİ KENTSEL 17 TOPLAM MAĞUSA 18 MERKEZ GİRNE ALT BÖLGESİ KENTSEL 19 TOPLAM 20 GÜZELYURT İSKELE KKTC KENTSEL NÜFUS TOPLAMI KKTC KIRSAL NÜFUS TOPLAMI KKTC NÜFUS TOPLAM 48621 Ülke Nüfusuna Göre 25,77 23295 2006 DeFacto De-Jure 51234 Ülke Nüfusuna Göre 25,54 71078 Ülke Nüfusuna Göre 27,69 12,35 27637 13,78 35381 24316 13,02 26136 13,16 18406 2729 117367 9,76 1,44 62,21 19355 2814 127176 71295 37,79 188 662 100.00 2011 DeFacto De-Jure 70607 Ülke Nüfusuna Göre 26,63 81432 Ülke Nüfusuna Göre 28,45 13,79 35453 13,37 40513 14,15 43651 17,24 47927 18,18 51806 18,10 9,65 1,40 63,40 19817 3657 173584 7,76 1,42 67,63 21188 3977 179152 7,99 1,50 67,67 19771 3962 197484 6,91 1,38 68,99 73411 36,60 83060 32,37 85948 32,43 88773 31,01 200 587 100.00 256 644 100.00 265 100 100.00 286 257 100.00 Tablo 7: 1996-2011 yıllarında nüfus sayımına göre kentsel ve kırsal nüfusun dağılımı 1996 De-Jure 21 Nüfusa Oranı % 46,05 2006 DeFacto Nüfusa Oranı % 47,51 De-Jure Nüfusa Oranı % 2011 DeFacto Nüfusa Oranı % 51,30 86874 95296 133901 52,17 136006 3 BUYUK KENTIN TOPLAMI 30493 16,16 31880 15,89 39683 15,46 43146 16,37 KKTC DİĞER KENTSEL NÜFUS 22 TOPLAMI 117367 62,21 127176 63,40 173584 67,63 179152 67,67 KKTC KENTSEL NÜFUS TOPLAMI 71295 37,79 73411 36,60 83060 32,37 85948 32,43 KKTC KIRSAL NÜFUS TOPLAMI 188 662 100.00 200 587 100.00 256 644 100.00 265 100 100.00 KKTC GENEL NÜFUS TOPLAM Tablo 8: 1996-2006 Yıllarında Nüfus Sayımına Göre Kentsel Ve Kırsal Nüfusun Dağılım 17 De-Jure Nüfusa Oranı % 155207 54,23 39724 13,88 197484 88773 286257 69,00 31,02 100,00 Lefkoşa İmar Planı Alanı – Lefkoşa, Gönyeli , Hamitköy, Haspolat, Alayköy ve Kanlıköy dahil Sadece Mağusa Kenti alınmıştır. 19 Girne - Beylerbeyi, Ozanköy, Karmi; Çatalköy; Lapta – Karşıyaka; ve Alsancak’ı kapsamaktadır 20 Güzelyurt ve Lefke dahil 21 Lefkoşa (İmar Planı Alanı – Lefkoşa, Gönyeli , Hamitköy, Haspolat, Alayköy ve Kanlıköy) , Mağusa ve Girne - Beylerbeyi, Ozanköy, Karmi ‘yi kapsamaktadır 22 Lapta – Karşıyaka, Alsancak , Çatalköy , Güzelyurt, Lefke ve İskele’yi kapsamaktadır. 18 22 2031 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 1996- 2011 Dönemi Nüfus Artış HIzı NO YERLEŞİM BİRİMİ 1996 2006 Başlangıç Yılına Göre % 2011 Bitiş Yılına Göre % Ortalama % 1 Lefkoşa Kenti 51234 71078 81432 3,93 2,47 3,09 2 Mağusa Kenti 27637 35381 40513 3,11 2,12 2,55 3 Girne Kenti 16425 27442 33262 6,83 3,37 4,70 3 BUYUK KENT TOPLAM 95296 133901 155207 4,19 2,57 3,25 1 Girne Diğer Kentsel Yerleşimler 9711 16209 18544 6,06 3,18 4,31 2 Güzelyurt 19355 19817 19771 0,14 0,14 0,14 3 İskele 2814 3657 3962 2,72 1,93 2,28 DIĞER KENTSEL YERLEŞIMLER TOPLAM 31880 39683 42277 2,17 1,64 1,88 KKTC TOPLAM KENTSEL 127176 173584 197484 3,69 2,37 2,93 KKTC KIRSAL NÜFUS TOPLAMI 73411 83060 88773 1,40 1,15 1,27 KKTC GENEL TOPLAM NÜFUS 200587 256644 286257 2,85 2,00 2,37 Tablo 9: 1996-2011 Yıllarında Nüfus Sayımına Göre Kentsel Ve Kırsal Nüfusun Dağılımı Ve Nüfus Artış Hızları Değişim NO YERLEŞİM BİRİMİ 1996 2006 2011 NÜFUSU NÜFUSU NÜFUSU 1996-2011 yılları arası Nüfus Artışı Kişi Ortalama Artış Hızı % PROJEKSİYON / TAHMİNİNÜFUS 2016 2021 2026 2031 1 Lefkoşa Kenti 51234 71078 81432 30198 3,09 96073 113609 134023 156618 2 Mağusa Kenti 27637 35381 40513 12876 2,55 45646 51104 56731 62264 3 Girne Kenti 16425 27442 33262 16837 4,70 41462 51130 62115 73919 95296 133901 155207 59911 3,25 183181 215843 252869 292801 9711 16209 18544 8833 4,31 22843 27938 33774 40105 4900 7768 7839 2939 3,13 9098 10490 11981 13502 1,2 Alsancak 2850 4638 5595 2745 4,50 6892 8397 10082 11866 1,3 Çatalköy 1961 3803 5110 3149 6,38 6853 9051 11711 14737 Batı – Kuzey batı Kentsel 19355 19817 19771 416 0,14 19954 20146 20334 20498 2,1 Güzelyurt 12865 12391 11923 -942 -0,51 11624 11332 11048 10771 6490 7426 7848 1358 1,27 8330 8814 9286 9727 2814 3657 3962 1148 2,28 4409 4878 5356 5822 3 Buyuk Kent Toplam 1 Girne diğer kentsel Yerleşimler 1,1 2 Lapta – Karşıyaka Toplam 2,2 Lefke 3 İskele Diğer Kentsel Yerleşimler Toplam 31880 39683 42277 10397 1,88 47206 52962 59464 66425 127176 173584 197484 70308 2,93 230388 268806 312333 359226 KKTC Kırsal Nüfus Toplamı 73411 83060 88773 15362 1,27 96043 104683 114712 125877 KKTC Genel Toplam Nüfus 200587 256644 286257 85670 2,37 326431 373490 427044 485103 KKTC Toplam Kentsel Tablo 10: Mevcut Durumun Devam Etmesi Durumunda , Plan Dönemi Sonuna Kadar 2031 KKTC Kentsel Nüfusunun Kentsel 23 Yerleşimlere Göre Dağılımı 23 Mevcut Durumun Devam Etmesi Durumunda , 1996 – 2011 Dönemindeki Ortalama Nüfus Artışı esas alınarak, Net Göçün Orta Düzeyde Azalacağı Senaryosuna Göre hesaplanmıştır 23 2031 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 1996 NÜFUSU YERLEŞİM BİRİMİ 1 2006 NÜFUSU 2011 NÜFUSU 1996-2011 Yılları Arası Nüfus Artış Hızı Başlangıç Yılına Göre % Bitiş Yılına Göre % Ortalama % Lefkoşa – Girne Bölgesi Kentsel Toplam 77370 114729 134240 4,90 2,82 3,67 1,1 Lefkoşa Bölgesi Kentsel Toplam 51234 71078 81432 3,93 2,47 3,09 1,2 Girne Alt Bölgesi Kentsel Toplam 26136 43651 52808 6,80 3,37 4,69 1.2.1 Girne Kenti 16425 27442 33262 6,83 3,37 4,70 9711 16209 19546 6,75 3,35 4,66 1.2.2 Girne Diğer Kentseller 2 Mağusa – İskele Bölgesi Toplam 30451 39038 40920 2,29 1,71 1,97 3 Batı – Kuzey Batı Bölgesi Kentsel Toplam 19355 19817 19771 0,14 0,14 0,14 127176 173584 194931 3,55 2,32 2,85 KKTC Kırsal Nüfus Toplamı 73411 83060 91326 1,63 1,31 1,46 KKTC Genel Toplam Nüfus 200587 256644 286257 2,85 2,00 2,37 KKTC Kentsel Nüfus Toplamı Tablo 11: 1996-2011 yıllarında nüfus sayımına göre kentsel ve kırsal nüfusun dağılımı ve nüfus artış hızları değişimi YERLEŞİM BİRİMİ 1 SAYIM SONUÇLARINA GÖRE NÜFUS 1996-2011 Yılları Arası Nüfus Artış Hızı 1996 2006 2011 Kişi Lefkoşa – Girne Bölgesi Kentsel Toplam 77370 114729 134240 56870 3,67 161827 194794 232975 274954 1,1 Lefkoşa Bölgesi Kentsel Toplam 51234 71078 81432 30198 3,09 96073 113609 134023 156618 1,2 Girne Alt Bölgesi Kentsel Toplam 26136 43651 52808 26672 4,69 65754 81185 98952 118336 1.2.1 Girne Kenti 16425 27442 33262 16837 4,70 41462 51130 62115 73919 1.2.2 Girne Diğer Kentseller Ortalam a% PROJEKSİYON / TAHMİNİNÜFUS 2016 2021 2026 2031 9711 16209 19546 9835 4,66 24292 30055 36837 44417 2 Mağusa – İskele Bölgesi Toplam 30451 39038 40920 10469 1,97 50055 55982 62087 68086 Batı – Kuzey Batı Bölgesi Kentsel Toplam 19355 19817 19771 416 0,14 19954 20146 20334 20498 127176 173584 194931 67755 2,85 231836 270922 315396 363538 73411 83060 91326 17915 1,46 3 KKTC Kentsel Nüfus Toplamı KKTC Kırsal Nüfus Toplamı 94595 102568 111649 121565 KKTC Genel Toplam Nüfus 200587 256644 286257 85670 2,37 326431 373490 427045 485103 Tablo 12: Mecvut durumun devam etme halinde 2031 yılana kadar nüfus değişim tahmini 24 2031 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler YERLEŞIM ADEDI YERLEŞIM BÜYÜKLÜĞÜ NÜFUS DE- JURE 1996 2006 65000 üstü - 55000- 65000 - 45000- 55000 - 1 - 49868 35000- 45000 1 1 1 39176 35381 20000- 35000 1 1 1 27637 23839 10000- 20000 2 2 2 27070 5000- 10000 2 2 5 13107 2000- 5000 1000- 2000 500- 1000 250- 500 250- 100 100 ve altı TOPLAM 2011 1996 2006 - - - - 1 - TOPLAM NÜFUSA ORANI 2011 1996 2006 - - - - - - 51836 - - 18,11 - - 19,43 - 40513 19,53 13,79 14,16 29219 13,78 9,29 10,2 24577 28968 13,5 9,58 10,12 13084 29639 6,53 5,1 10,35 9,85 12,77 12,57 7,58 3,25 0,64 100 15,5 9,6 8,86 5,84 2,37 0,64 100 12,5 7,96 9 4,88 2,32 0,4 100 4 13 12 19767 39795 35730 23 19 17 25618 24655 22814 36 32 36 25219 22738 25829 40 40 37 15205 14972 13969 39 33 37 6518 6088 6613 18 22 17 1270 1647 1127 166 166 166 200587 256644 286 257 Tablo 13: Yerleşimlerin Nüfus Büyüklüklerine Göre Sınıflanması 2011 3.1.15 2011 verilerine göre, belediye olma koşulunu sağlayacak 2000 nüfus eşiğinin altında olan 144 adet yerleşim bulunmakta ve ülkenin toplam nüfusunun %24,57’sini oluşturmaktadır. Belediye yasasına göre belediye olma zorunluluğu bulunan 5000 üzeri nüfusa sahip 10 yerleşim bulunmaktadır. Bu 10 yerleşimin nüfusları toplamı, ülke nüfusunun %62,95’ini oluşturmaktadır. Bu iki nüfus eşiği aralığında ise toplam 12 yerleşim bulunmaktadır ve ülke nüfusunun % 12,48’ini kapsamaktadır. YERLEŞIM ADEDI NÜFUS DE- JURE YERLEŞIM BÜYÜKLÜĞÜ 1996 2006 2011 2016 2021 2026 2031 65000 üstü - - - - - 1 2 - - - - 5500065000 - - 1 1 1 1 1 - - 51836 4500055000 - 1 - 1 2 1 1 - 49868 20000 45000 2 2 2 2 1 1 - 66813 5000 – 20000 4 4 7 7 8 12 12 2000- 5000 4 13 12 12 14 13 2000 altı 156 146 144 143 140 TOPLAM 166 166 166 166 166 1996 2006 2011 2016 2026 2031 - 66376 136279 56582 61476 56731 62264 - 45646 96179 54792 48549 59220 69732 59285 29990 38684 - 40177 37661 58607 53676 68967 105156 124302 16 19767 39795 35730 38287 45012 35291 45903 137 134 73830 70100 70352 72955 71867 70015 67807 166 166 200587 256644 286257 326431 373490 427045 485103 Tablo 14: Yerleşimlerin Nüfus Büyüklüklerine Göre Sınıflanması 25 2021 2031 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler YERLEŞIM BÜYÜKLÜĞÜ NÜFUS DE- JURE 1996 2006 2011 2016 TOPLAM NÜFUSA ORANI 2021 2026 2031 1996 2006 2011 2016 2021 - - 2026 2031 65000 üstü - - - - - 66376 136279 - - - 15,6 28,1 55000- 65000 - - 51836 56582 61476 56731 62264 - - 18,11 17,34 16,46 13,3 12,8 45000- 55000 - 49868 - 45646 96179 54792 48549 - 19,43 12,8 10 20000 - 45000 66813 59220 69732 59285 29990 38684 - 33,31 23,08 24,36 18,16 8,03 9,1 - 5000 – 20000 40177 37661 58607 53676 68967 105156 124302 20,03 14,68 20,48 16,45 18,47 24,6 25,7 2000- 5000 19767 39795 35730 38287 45012 35291 45903 15,5 12,48 11,73 12,04 8 9,4 2000 altı 73830 70100 70352 72955 71867 70015 67807 36,81 27,31 24,57 22,33 19,24 16,4 14 100 100 TOPLAM 200587 256644 286257 326431 373490 427045 485103 9,85 100 100 - 13,99 25,76 100 100 100 Tablo 15: Yerleşimlerin Nüfus Büyüklüklerine Göre Sınıflanması 3.1.16 Yapılan nüfus projeksiyonlarında mevcut durumun devamı halinde, 2021 yılına kadar nüfusu 65000 ve üzeri yerleşim bulunmazken, 2021 yılından sonra Lefkoşa’nın bu nüfusun üzerine çıkabileceği görülmektedir. Bu durumda Lefkoşa’nın tek başına 2021 yılında toplam ülke nüfusuna oranı %18 civarında olacağı tahmin edilmektedir. 3.1.17 Mevcut durumun devamı senaryosuna dayalı projeksiyonun çizdiği yerleşim kademelenmesi tablosuna bakılacak olursa, 2031 yılına gelindiğinde 20000 ve üzeri sadece 4 yerleşim bulunurken toplam nüfusa oranının yaklaşık %52 olduğu göze çarpmaktadır. Bu tahmine göre, ülkenin birkaç yerleşiminde yığılma olabileceği ve bu durumun birçok sorun oluşturabileceği görülmektedir. Grafik 16: 1996-2011 arası 5’er yıllık dönemlerde 1000 kişşiye düşen tahmini ortalama net göç 3.1.18 1996-2031 yılları arasındaki projeksiyon tahminlerinde de görüldüğü üzere, 5000 nüfusun altında olan yerleşimlerin yüzdelik oranını giderek azalırken, 5000 ile 20000 nüfus aralığındaki yüzdelik giderek artmaktadır. Bu eğilim, kırsal yerleşimlerden kentsel yerleşimlere olan göçe dikkat çekerek, kentsel yerleşimlerdeki yığılmayı vurgulamaktadır. Grafik 17: 1996-2011 yılları arasında göç eğilimleri 26 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 2031 3.1.19 Nüfun belirleyici faktörlerden birisi de göç göstergeleridir: Kuzey Kıbrıs Türk Cunhuriyeti net Göç göstergeleri ve eğilimlerine bakıldığında ( bknz tablo) , 19962006 döneminde net göçün 20012006 yılları arasında en üst düzeye ulaştığı ve ülkede yaşayan her 1000 kişiye 17.1 kişi göç aldığı görülmektedir. Bu oran 2009 verilerine göre Avrupa Birliği üyesi Grafik 18: Net Göçün Değişimi 27 ülkenin ortalaması olan 1000 kişİye 6.1 kişi göç Güney Kıbrıs için 1000 kişiye 15 kişi göç değerinin , Malta için 1000 kişiye 17 kişi göç değerinde bir değerdir.24 2006 yılından sonra inşaat sektöründe yaşanan çökme ve genel olarak ekonomideki daralma, küresel ekonomik krizin etkileri, Türkiye ekonomisindeki gelişmelerin, 2007 ve 2011 yılında kayıtsız işgücünü kayıt altına almaya yönelik izlenen politikalar ve alınan önlemlerin etkili olacağı, bu nedenlede ülkeye gelen göçün azalacağı, böylece net göçün düşeceği varsayılmıştır. Bu nedenle de 2002- 2006 döneminde net göçün en yüksek düzeye ulaştığı 1996 – 2006 döneminde eğilimin sürmeyeceği , 2007 yılından itibaren nüfus artış hızının belli oranda düşeceği varsayılmıştır. 2006 sayımının de-facto sonuçları ile 2011 sayımının kesin olmayan de-facto sonuçları karşılaştırıldığında , 1996 – 2006 döneminde de-facto nüfusun yıllık ortalama artış hızı %2.52’iyken, 2006- 2011 döneminde de-facto nüfustaki değişim % 2.13 olarak gerçekleştiği, buna göre de 1996 – 2011 dönemindeki de-facto nüfusun yıllık ortalama artış hızının %2,8 oranında düştüğü görülmekte, bu da ülke nüfus artış hızın düşmekte olduğu varsayımını doğrulamaktadır. 3.1.20 Kuzey Kıbrısta’taki üniversitelerde okuyan, Türkiye Cumhuriyeti ve üçüncü ülke uyruklu üniversite öğrencileri de ülke nüfusunda önemli bir payı vardır. 1996- 2011 Düneminde Üniversitelere Kabul Edilen Türkiye Cumhuriyeti ve Üçüncü Ülke Uyruklu Öğrenci Sayısı Değişimi bakldığında Yıllar içinde bu öğrencii sayılarında istikrarsızlık görülmektedir. Kabul edilen öğrenci sayı artmasına karşın, değişim hızında düşüşler izlenmektedir. Gelecekteki Grafik 19: 1996-2001 döneminde yabancı üniversite sayısında değişim nüfusun tahmin edilmesinde, açılması planlanan yeni üniversite kampusler, mevcut üniversitelerde olası değişikliklere bağlı olarak öğrenci sayıları ile ilgili artacağı, azalacağı veya orta düzeyde yakın değerlerde olmayı sürdüreceği olmak üzere varsayımlar geliştirİlmiştir. Grafik 20: 1996-2011 yılları arasında üniversite öğrenci sayısı değişimi 24 http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index.php/Migration_and_migrant_population_statistics 27 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler Yıllar Kabul Edilen Öğrenci Sayısı 2031 Değişim (%) 1996 – 97 6507 1997 – 98 7704 18,40 1998 – 99 7407 -3,86 1999 – 00 8773 18,44 2000 – 01 9531 8,64 2001 – 02 9207 -3,40 2002 – 03 13152 42,85 2003 – 04 11987 -8,86 2004 – 05 13889 15,87 2005 – 06 17526 26,19 2006 – 07 18871 7,67 2007 – 08 25934 37,43 2008 – 09 28800 11,05 2009 – 10 34500 19,79 2010 – 11 34090 -1,19 2011 – 12 32763 -3,89 25 Tablo 16: Kabul edilen öğrenci sayısı ve yüzdelik değişimleri 3.2 2011 – 2031 Yıllarını Kapsayan Plan Dönemindeki Nüfus Tahminleri Yöntem - Metodolojik Yaklaşım 3.2.1 Nüfus Değişimini Belirleyici Faktörler: İç ve dış siyasal, ekonomik ve sosyal değişimlere bağlı olarak, öngörülen veya öngörülemeyen değişimlere cevap verebilir olabilmesi ve etkili olabilmesi için alternatifler, kabuller, gerçekleşebilir senaryolar geliştirilmiştir. 3.2.2 Bu senaryolara bağlı olarak doğal artış ,net göç değişimi , üniversite öğrenci sayısındaki değişim dikkate alınarak, Yüksek ,Orta, Düşük nüfus artışı tahminlerine dayalı olarak, 5, 10, 15 ve 20 yıllık dönemler için nüfus tahminleri yapılmıştır. 3.2.3 Gelecekteki 5, 10, 15 ve 20 yıllık dönemdeki tahmini nüfuslar, 1996 ve 2011 yılları de-jure yıl ortası nüfus değerleri esas alınarak, matematiksel yöntem olarak bileşik faiz26 ve üstel fonksiyon27 yöntemleri kullanılarak hesaplanmıştır. İki yöntemin de verdiği sonuçlar aynı olup birbirlerini matematiksel olarak sağlamaktadır. 3.2.4 Nüfus tahminleri iki farklı planlama yaklaşımına dayanmaktadır. Birincisi mevcut durumun ve eğilimlerin önümüzdeki 5, 10 ve yıllık dönemde de devam edeceği varsayıma dayanmaktadır, ikincisi ise ÜFP’nin planlama stratejisine göre eğilimlerin plan stratejisi çerçevesinde yönlendirilmesine dayanmaktadır. 3.2.5 Mevcut Durumun ve Eğilimlerin Devam Edeceği Varsayımına Dayalı Tahmin Yaklaşım ve Yöntemleri: Mevcut durumun ve eğilimlerin devamı için iki temel senaryo kabul edilmiştir. 3.2.5.1 İlk senaryo, 1996 – 2011 dönemindeki doğal nüfus artışı , net göç eğilimleri , KKTC üniversitelerinde yüksek öğrenim gören Türkiye Cumhuriyeti ve diğer yabancı ülke uyruklu üniversite öğrencileri ve benzeri belirleyici nüfus unsurları ile ilgili eğilimleri belirleyici dış ve iş 25 Kaynak : DPÖ Mart 12 ve Milli Eğitim Bakanlığı t Bileşik faiz yöntemi: Pt = Po*(1+r) Pt = Dönem sonundaki nüfus Po = Dönem başındaki nüfus r = Artış hızı t = Yıl sayısı 27 rt Üstel Fonksiyon yöntemi: Pt = Po*e Pt = Dönem sonundaki nüfus Po = Dönem başındaki nüfus r = Artış hızı t = Yıl sayısı 26 28 2031 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler faktörlerin aynen devam edeceği veya benzer koşulların olabileceği, 1996-2011 yılları arasındaki nüfus artış hızının 2031’e kadar aynı olacağı varsayımına dayanmaktadır. 3.2.5.2 İkinci senaryo ise, net göç eğilimleri ve tahminlerine dayanmaktadır. Göç göstergeler ve tahminler ışığında, ülke, ilçeler ve yerleşim birimlerinin tahmini nüfuslarının hesaplanmasında üç farklı varsayım geliştirilmiştir. Bu senaryoda, net göçün azalma eğilimleri ve geleceğe yönelik tahminler dikkate alınarak , net göçün düşük, orta ve yüksek oranda azalma kabullerine göre, nüfus artış hızının net göçteki değişime pararlel olarak giderek azalacağı , bu bağlı olarak da ülke nüfusunun, önümüzdeki 10 – 20 yıllık dönemde yüksek, orta ve düşük oranlarda azalacağı varsayılmaktadır. Bu varsayıma dayanarak, yüksek, orta ve düşük olarak üç farklı nüfus tahmini yapılmıştır. 5 YILLIK KAPSADIĞI DÖNEM TOPLAM GERÇEKLEŞEN TAHMİN 1996-2001 2001-2006 ÖNGÖRÜ TAHMİN 2006-2011 2011-2016 2016-2021 2021-2026 2026-2031 ERKEK KADIN 1 YILLIK TOPLAM ERKEK KADIN 11450 22900 6616 13232 4834 9668 2290 4580 1323 2646 967 1934 10000 6000 4000 2000 1000 5778 3467 2311 1156 578 4222 2533 1689 844 422 2000 1200 800 400 200 1156 693 462 231 116 844 507 338 169 84 Tablo 17: 1996 – 2011 Döneminde Gerçeleşen Net Göç ve Eğilimler ile ÜFP 2 inci Plan Dönemi sonu 2031 Yılına Kadar 28 Tahmini Göç Miktarı ( Üniversite öğrencisi Hariç ) 25000 20000 15000 5 Yıllık Toplam 5 Yıllık Erkek 10000 5 Yıllık Kadın Üstel (5 Yıllık Toplam) 5000 y = 34809e-0,468x 0 Grafik 21: 1996- 2031 5 ‘er Yıllık Dönemlerde Tahmini Net Göç Eğilimi 3.2.5.3 28 Mevcut durumun devamına dayalı olan bu ilk stratejiye göre, ülkenin tahmini nüfusuna bağlı olarak, kentlerin ve bölgelerin nüfuslarının da benzer eğilimde artmaya devam edeceği varsayılarak nüfusları hesaplamıştır Kaynak : ÜFP çalışamaları çerçevesinde , DPÖ ile işbirliği içinde geliştirilmiştir. (30.03.2012) 29 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 3.2.6 2031 Plan Stratejisine Dayalı Nüfus Dağılım Stratejisinin Hesaplanma Yaklaşımı ve Yöntemi29: Planın stratejisine çerçevesindeki tahmin edilen ülke ve ilçe toplam nüfuslarının, planda öngörülen Ana Gelişme Merkezi Olan ve Yeni Roller Belirlenmiş Yerleşimlerine ( Bknz Bölüm IV Mekânsal Stratejiler, Yerleşimler Syf 18) dağıtmaya dayanmaktadır . Buna göre kentsel – kırsal dağılımının dengelenmesine yönelik yaklaşım ve varsayımlar geliştirilmiştir. 3.2.6.1 Mevcut durumun aynı şekilde devam etme stratejisi olan ilk stratejiye göre , kentlerin, bölgelerin aynı büyüme oranı ile devam edeceği varsayılarak nüfusları hesaplamıştır. 3.2.6.2 Planın stratejisine dayalı olan İkinci stratejide ise, tüm ülke nüfusunun aynı oranda büyüyeceğini varsayılmaktadır. Öte yandan; gelişme ve değişim için belirlenmiş merkezler planlama ile kontrol edeceği için, ek konutların dağılımı dolayısı ile nüfusun bölgelere kentlere dağılımı farklı olacaktır. 3.2.6.3 Yeni gelişme stratejisinin amacı; Lefkoşa ve Girne’nin nüfus büyüme oranlarını 10 yıl içerisinde yarıya çekebilmek ve ülke düzeyinde bölgeler arasında ekonomik gelişmeyi dengelemek için bu iki büyük kentsel alanda yeni gelişmelerin sınırlandırması ve kontrol edilmesidir. 3.2.6.4 Bu ikinci strateji uyarınca, gelişmenin sınırlaması ve kontrol altına alınması sonucunda, Lefkoşa veya Girne’de yaşamayı isteyecek olan ancak fakat burada yaşama alanı bulamayacak olan fazla nüfusun, yeni iş ve istihdam alanları çekim merkezleri yaratarak ve teşvik ederek Gazimağusa ve iç bölgelerine yönlendirmesi ana politika belirlenmiştir. (bknz Bölüm IV Mekânsal Stratejiler Ana Kentsel Hizmet Merkezleri syf 18 ve Büyüme Kenti syf 20). 3.2.6.5 Bu strateji gereği olarak, Gazimağusa bölgesinde, is ve istihdam alanları , okul, klinik, rekreasyon ve benzeri sosyal altyapılar için alanlar, maliyeti karşılanabilir konutlar dahil yeni konut gelişmeleri ve yatırımları için alanların ayrılacak ve bölgelendirilmeler yapılacaktır. 3.2.6.6 Yeni Kentsel Büyüme Bölgesi olarak belirlenen Gazimağusa – İskele’ye doğru yönlendirilecek nüfus artış büyüklüğü hesaplamasında izlenen yaklaşım ve yöntemde iki adımdan oluşmaktadır. (1) KKTC toplam nüfusu artış hızları, 5 , 10 , 15 ve 20 yıllık dönem için, aşağıdaki 4.3 maddesi altında belirtilen, nüfüs tahminleri ve KKTC ve ilçeler bazında ortalama hanehalkı büyüklüğü kullanılmıştır. Ortalama Nüfus Artış Hızları 1996 Nüfus 1996-2011 (De-jure) 2011 Nüfus Başlangıç KKTC Toplamı Lefkoşa İlçesi Mağusa İlçesi Girne İlçesi Güzelyurt İlçesi İskele İlçesi 2006 Nüfus 200587 256644 286257 62295 84776 94824 52875 63603 69741 38715 57902 69163 27523 29264 30037 19179 21099 22492 Tablo 18: İlçelere Göre Ortalama Nüfus Artış Hızları İLÇELER ORTALAMA HANE HALKI DAĞILIMI LEFKOŞA 2.97 GAZİ MAĞUSA 2.93 GİRNE 2.85 GÜZELYURT 2.96 İSKELE 3.29 Bitiş 2,85 2,00 2,37 3,48 2,13 5,24 0,61 1,15 2,29 1,61 2,93 0,56 0,98 2,80 1,85 3,87 0,58 1,06 2.95 KKTC Tablo 19: İlçelere Göre Ortalama Hane Halkı Dağılımı (2011 verilerine göre) 29 Plan Stratejisine Göre Yapılmış nüfus Projeksiyonları için bknz Bölüm IV Mekansal Strateji 30 Ortalama 2031 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler (2) İlk adımda, Lefkoşa ve Girne’nin mevcut nüfusU ve artış hızları dikkate alınarak, ‘ mevcut durumun aynı şekilde devam etmesi’ halide, Lefkoşa’nın (Gönyeli, Hamitköy, Haspolat, Kanlı köy dahil) nüfusunun 1996- 2011 yılları arasında % 2,80 olan yıllık ortalama artış hızına göre artacağı varsayıldığında 2011yılında 94 824 olan ve ülke nüfusunun yaklaşık % 34’ünün yaşadığı Lefkoşa’nın nüfusu , 2016 yılında yaklaşık 111 000, 2021 yılında ise yaklaşık 133 000 olarak tahmin edilmiştir. 20 yıllık dönemin sonu 2031 ise Lefkoşa nüfusu 197 000 olarak hesaplanmıştır. 1996 2006 1996- 2011 DÖNEMİ NÜFUS DEĞİŞİMİ 2011 KİŞİ 30 1 Lefkoşa 2 Girne Lefkoşa – Girne Toplam 31 3 Mağusa 3 Büyük Kent Genel Toplam KKTC Diğer Kentsel Yerleşımler Toplam KKTC Toplam Kentsel Nüfus 51234 71078 16425 27442 67659 98520 27637 35381 95296 133901 81432 33262 114694 40513 155207 30198 16837 47035 12876 59911 40198 39724 7432 127176 173584 32292 ORTALAMA 2016 ARTIŞ % 3,09 96073 4,70 41462 3,52 137535 2,55 45646 3,25 183181 1,38 2021 2026 2031 113609 51130 164739 51104 215843 134023 62115 196138 56731 252869 156618 73919 230537 62264 292801 48655 55079 62527 70737 197484 70308 2,93 230388 268806 312333 359226 83060 88773 15362 1,27 96043 104684 114712 125877 200587 254644 286257 326431 373490 427045 485103 KKTC Toplam Kırsal Nüfus 73411 KKTC TOPLAMI PROJEKSİYON / TAHMİNİNÜFUS 85670 2,37 Tablo 20: 2016-2031 Yılları Arasında Nüfus Değişim Tahmini YERLEŞİM BİRİMİ 1996 2006 2011 NÜFUSU NÜFUSU NÜFUSU PROJEKSİYON / TAHMİNİNÜFUS 2016 2021 2026 2031 Lefkoşa Bölgesi Kentsel Toplam 51234 71078 81432 96073 113609 134023 156618 1 2 16425 27442 33262 41462 51130 62115 73919 9711 16209 19546 24292 30055 36837 44417 Girne Kenti Girne Diğer Kentseller Girne Alt Bölgesi Kentsel Toplam 26136 43651 52808 65754 81185 98952 118336 Lefkoşa – Girne Kentsel Toplam 77370 114729 134240 161827 194794 232975 274954 Mağusa – İskele Bölgesi Kentsel Toplam 30451 39038 40920 50055 55982 62087 68086 Batı – Kuzey Batı Bölgesi Kentsel Toplam 19355 19817 19771 19954 20146 20334 20498 127176 73411 173584 83060 194931 91326 231836 94595 270922 102568 315396 111649 363538 121565 KKTC Genel Toplam Nüfus 200587 256644 286257 326431 373490 427045 Tablo 21: 2016-2031 Yılları Arasında Kentsel Bölgelerin Nüfus Değişim Tahmini 485103 KKTC Kentsel Nüfus Toplamı KKTC Kırsal Nüfus Toplamı (3) 3.2.6.7 Plan Stratejisine göre nüfus tahminleri hesaplanırken ise, Lefkoşa ve Girne nüfusu için 2006 ve 2011 yılındaki aynı başlangıç rakamı kullanılmış ve artış hızlarında azalma öngörülerine dayalı olarak düşen ortalama yıllık nüfuş artışı oranı ile nüfus tahmininde bulunulmuştur. Yukarda belirtilen yaklaşımlarla toplam 5- 10 ve 20 yıllık dönem için tahmini ülke nüfusun ve hanenin Ana Gelişme Merkezi Olan ve Yeni Roller Belirlenmiş Yerleşimlerine (Bknz Bölüm IV Mekânsal Stratejiler , Yerleşimler Syf 18) dağılımı için üç senaryo ve hesaplama yöntemi kullanılmıştır. (1) Planlama Stratejisine dayalı nüfus tahminlerinin yapıldığı ikinci adımda aşağıdaki üç farklı senaryo öngörülmüştür. (a) Birinci senaryoya göre : nüfus tahmin (projeksiyon) döneminin her yılı için, 10’uncu yıla ulaşıncaya kadar, ortalama yıllık nüfus artış oranının bir önceki yılın nüfus artış hızı oranının %-5’i (eksi %5) olacağı ve böylece 10 yıl içinde, bu iki büyük baskın kentin nüfus artış hızları oranının şimdikinin oranın yarısına düşeceği varsayılmıştır. (10x %-5 = %-50). 30 31 Lefkoşa olarak Lefkoşa İmar Planının kapsadığı , Lefkoşa - Hamitköy, Haspolat , Gönyeli – Kanlıköy ve Alayköy kabul edlmiştir. Gazimağusa kentsel nüfusuna, Belediye Sınırları içinde olan ve tamamen kırsal niteliklere sahip Mutluyaka dahil edilmemiştir. 31 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 2031 (b) İkinci ve üçüncü senaryolarda ise: İki büyük kentin yıllık nüfus artış hızlarının, 10 yılda, sırasıyla %40 ve %30 azalacağı varsayılmıştır. (c) ‘mevcut durum aynı şekilde devam etmesi ’ senaryosuna göre yapılan projeksiyonu ile hesaplanan nüfustan, ikinci adımda hesaplanan projeksiyonda elde edilen 2 kentin nüfusunu çıkarılmıştır. Elde edilen bu rakam, ülkenin diğer bölgelerine yönlendirmesi gereken nüfusu vermektedir. (Gazimağusa). Aynı şekilde ‘ mevcut durum aynı şekilde devam etmesi ’ projeksiyonunda kullanılan, hanehalkı büyüklüğünü kullanarak, elde edilen bu nüfus hanelere bölünerek , Gazimağusa bölgesinde ihtiyaç duyulacak konut haneleri rakamı elde edilmiştir. (2) Diğer yerlerdeki nüfus artışı ya da düşüşündeki durum ile ilgili olarak, öncelikle , tüm ülkenin nüfus artışına bakılarak ve konut ihtiyacına sahip olan nüfusu hesaplamak için, Girne ve Lefkoşa için ‘ mevcut durum aynı şekilde devam etmesi ’ durumu için hesaplanan nüfustan çıkarılmıştır. Bu kalan nüfus ülkenin başka bölgelerine yönlendirilmesi gereken nüfustur. Bu nüfus miktarının diğer İLÇELERE ve PLANLAMA BÖLGELERİNE bölüştürülmüştür. (Bknz Bölüm IV Mekânsal Stratejiler , Ana Mekansal Gelişme Stratejisi, Tablo 3, syf. 10) (3) Bu hesaplama sırasında, kentlerin nüfus artış hızları/büyüme oranlarını gösteren tablo kullanılmıştır. Bu yöntemle böylece artan nüfusun nereye gidebileceği görülebilmektedir. (4) Gelecekteki yeni konut haneleri, sağlanacak ekonomik teşvikler de dikkate alınarak, geçmişteki göç eğilimlerine bağlı olarak büyüme eğiliminin olduğu veya olacağı, planda “Ana Gelişme Merkezi Olan ve Yeni Roller Belirlenmiş Yerleşimler ” olarak öngörülen yerlere bölüştürülmüştur. (Bknz Bölüm IV Mekânsal Stratejiler , Ana Mekansal Gelişme Stratejisi, Tablo 4, syf. 11) (5) Konut hanelerinin yüksek dereceli tarım arazilerine sahip veya akifer üstünde olan veya kıyı, dik yamaçlarda ve benzeri hassas alanlarda olan kentlere dağıtılmaması ilkesi bensimsenmiştir. (6) Yeni turizm kentinde çalışanlar için konut ihtiyaçı ve çoğunlukla da turistlerin konaklama dikkate alınmıştır. Geçiş kasabasında, az miktarda bir büyüme olması öngörülmektedir. Geliştirilmiş altyapıya sahip olacaklarından, ilçe merkezlerine fazladan konut hanesi önerilmiştir. Ancak bu yapılırken tarım arazisi ve akifer nedeniyle Güzelyurt’te hassas ve dikkatli davranılmıştır. 3.3 Mevcut Durumun Devamı Halinde Gelecekteki Nüfus Değişimleri ve Tahminleri 3.3.1 Birinci Senaryo: 1996-2011 yılları arasında 166 yerleşim biriminin yıllık ortalama nüfus artış hızlarının aynen devam etmesi varsayımına dayanmaktadır. 3.3.1.1 Bu durumda, Ülke nüfusu 10 yıl sonra 2021 de yaklaşık 382 700 ‘e 20 yıl sonra 2031 ‘de ise 539 000 ‘e ulaşacağı tahmin edilmiştir. 1978 , 2006 yılları arasındaki yaklaşık 28 yıllık dönemde KKTC nüfusun 1.75 katına ulaştığı ( 1996 : 146 740; 2006 : 256644) dikkate alınırsa, 2034 yılında nüfusun 450 000 civarında olacağı varsayımı ile görüldüğü gibi 539 000 ‘in gerçekci bir sonuç olmadığı anlaşılmaktadır. 3.3.1.2 KKTC nüfusunun 1996- 2011 dönemindeki yıllık ortalama artış hızının %2,37 olurken , başta kentsel yerleşimler olmak üzere , yerleşimlerin artış hızları , KKTC ortalamasının üzerinde olan, KKTC ortalaması seviyesinde olan , KKTC ortalamasının altında olan ve nüfusu azalan yerleşmeler olmak üzere farklı artış hızları ile nüfusu artan veya azalan yerleşimler vardır. 3.3.1.3 KKTC ‘nin yıllık ortalama artış hızının aynen devam edeceği varsayımı ile yapılan hesaplama sonucunda KKTC nüfusunun 2031 yılında ortalama artış hızı 3,56 olarak hesaplanırken, yerleşimlerin her birinin 1996- 2011 dönemindeki artış hızları ile nüfuslarının değişeceği varsayılarak hesaplama sonucunda ise KKTC nüfusu 538920 olarak hesaplanmıştır. Iç göç ve dış 32 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 2031 göçün ülke içi dağılımı ile ilgili veri bulunmaktadır. Kentleşme eğilimleri ile ilgili veriler yetersizdir. Bu nedenle de sağlıklı tahmin yapılamamaktadır Doğal Artış Senaryo 1 Senaryo 1996- 2006 Dönemi aynen devam edecek Sayım YILLARA GÖRE TAHMİNİ KKTC TOPLAM NÜFUSU 1996 2006 2011 2016 2021 2026 2031 Nüfus 0,9 200.587 256.644 286.200 328.936 382.683 451.051 538.920 Artış Hızı - - - 2,37 2,78 3,03 3,29 3,56 Tablo 22: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Nüfus Tahmini (Senaryo 1) İlçeler Lefkoşa Mağusa Girne Güzelyurt İskele KKTC Toplam Sayım De-jure 1996 2006 62295 84776 52875 63603 38715 57902 27523 29264 19179 21099 200587 256644 2011 94824 69741 69163 30037 22492 286257 Artış Hızı 2016 2,80 111424 1,84 77017 3,87 84877 0,58 31559 1,06 24058 2,37 328936 Toplam Nüfus 2021 2026 132739 160447 85405 95126 104882 130461 33674 36628 25983 28389 382683 451051 2031 196878 106470 163333 40785 31454 538920 Tablo 23: 1996-2011 Yılları Arasındaki Nüfus Artış Hızının Aynen Devam Etmesi Halindeki 20 Yıllık Nüfus Tahmin 3.3.2 İkinci Senaryo : 3.3.2.1 Bu ikinci senaryoda ise , net göçün azalma eğilimleri ve geleceğe yönelik tahminler dikkate alınarak hesaplama yapılmıştır. Buna göre, 2011 yılına kadar değişen nüfus artış hızlarının değişim tablosunu göz önünde bulundurularak geliştirilen diğer bir senaryoda 2011’den sonra doğal artış sabit kalırken dış göçün azalacağı ve buna bağlı olarak nüfus artış hızının belli oranlarda azalacağı varsayılmıştır. Ülkenin 20 yıl içinde bulunabileceği farklı durumlara göre bu azalma yüzdesi yüksek, orta ve düşük olarak üç farklı oranda belirlenmiştir. Buna göre nüfus artış hızı düşük oranda azalabilecekse KKTC nüfusu en yüksek 495.000 civarında olacaktır. Nüfus artış hızı orta düzeyde azalacaksa, nüfus yaklaşık 485.000 ve yüksek oranda azalacaksa da yaklaşık 466.000 kişi olabileceği tahmin edilmektedir. Yıllar Artış Hızları Yıl Aralığı Yüksek Nüfus (Senaryo 2) Orta Nüfus (Senaryo 3) Düşük Nüfus (Senaryo 4) Artış Hızları Düşüş Oranı Ortalama Artış Hızı KKTC Toplam Nüfus Artış Hızları Düşüş Oranları Ortalama Artış Hızı KKTC Toplam Nüfus 1996 Sayım Sonuçları 2006 2011 1996-2011 2,37 200587 256644 - - 200587 256644 2016 2011-2016 4,49% 2,65 Tahminler 2021 2026 2031 2016-2021 2021-2026 2026-2031 4,39% 5,62% 7,50% 2,75 2,80 2,77 286257 326793 374898 431141 495227 2,37 5,31% 2,63 5,37% 2,69 7,59% 2,68 11,02% 2,55 286257 326431 373490 427044 485103 10,67% 10,59% 2,41 415554 2,30 466117 Artış Hızlarının Düşüş 9,03% 7,44% Oranları Ortalama Artış Hızı 2,37 2,52 2,52 KKTC Toplam Nüfus 200587 256644 286257 324694 368293 Tablo 24: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Nüfus Tahminleri 33 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 2031 KKTC Nüfus Artış Hızları 2,8 Yüksek Orta Düşük 2,6 2,4 2,2 2 19962011 20112016 20162021 20212026 20262031 Grafik 22: 1996-2011 Yılları Arasındaki Nüfus Artış Hızının 2011’den Sonra Yüksek, Orta Ve Düşük Oranlarda Azalmasına Bağlı Değişen, Nüfus Artış Hızlarının Karşılaştırması Senaryo Yıllar KKTC Toplam Nüfus Artış Hızı Düşme Oranı Artış Hızı Lefkoşa İlçesi Artış Hızı Yüksek Nüfus Mağusa İlçesi Artış Hızı Girne İçesi Artış Hızı Güzelyurt İçesi Artış Hızı İskele İçesi Artış Hızı 1996 Sayım Sonucuna Göre 2006 2011 2016 Tahmini Nüfuslar 2021 2026 2031 200587 256644 286257 326793 374898 431141 495227 - - - 4,49% 4,39% 5,62% 7,50% - - 2,37 2,65 2,75 2,80 2,77 62295 84776 94824 110608 129682 152414 178806 - - 2,80 3,08 3,18 3,23 3,19 52875 63603 69741 76640 84187 92319 100885 - - 1,85 1,89 1,88 1,84 1,77 38715 57902 69163 84097 102001 123037 147018 - - 3,87 3,91 3,86 3,75 3,56 27523 29264 30037 31467 32394 33349 34332 - - 0,58 0,93 0,58 0,58 0,58 19179 21099 22492 23980 25710 27703 29961 - - 1,06 1,28 1,39 1,49 1,57 Tablo 25: 1996-2011 Yılları Arasındaki Nüfus Artış Hızının 2011’den Sonra Düşük Oranda Azalmasına Bağlı 20 Yıllık Nüfus Tahminive Nüfus Artış Hızları Senaryo Yıllar KKTC Toplam Nüfus Artış Hızı Düşme Oranı Artış Hızı Orta Nüfus Lefkoşa İlçesi Artış Hızı Mağusa İlçesi Artış Hızı Girne İçesi Artış Hızı Güzelyurt İçesi Artış Hızı İskele İçesi Artış Hızı Sayım Sonucuna Göre Tahmini Nüfuslar 1996 2006 2011 2016 2021 2026 2031 200587 256644 286257 326431 373490 427044 485103 - - - 5,31% 5,37% 7,59% 11,02% - - 2,37 2,63 2,69 2,68 2,55 62295 84776 52875 63603 38715 57902 27523 29264 19179 21099 94824 2,80 69741 1,85 69163 3,87 30037 0,58 22492 1,06 110462 3,05 76598 1,88 83957 3,88 31450 0,92 23964 1,27 129110 3,12 84012 1,85 101458 3,79 33252 1,11 25658 1,37 150733 3,10 91809 1,78 121478 3,60 35467 1,29 27557 1,43 174587 2,94 99674 1,64 143193 3,29 38039 1,40 29610 1,44 Tablo 26: 1996-2011 Yılları Arasındaki Nüfus Artış Hızının 2011’den Sonra Orta Oranda Azalmasına Bağlı 20 Yıllık Nüfus Tahminive Nüfus Artış Hızları 34 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler Senaryo Sayım Sonucuna Göre Yıllar Tahmini Nüfuslar 1996 2006 2011 2016 2021 2026 2031 KKTC Toplam Nüfus 200587 256644 286257 324694 368293 415554 466117 Artış Hızı Düşme Oranı Artış Hızı Lefkoşa İlçesi 62295 84776 2,37 94824 9,03% 2,52 109793 7,44% 2,52 127060 10,67% 2,41 146092 10,59% 2,30 166776 2,80 2,93 2,92 2,79 2,65 52875 63603 69741 76303 83207 90183 97177 1,85 1,80 1,73 1,61 1,49 69163 83323 99540 117201 136111 3,87 30037 0,58 22492 1,06 3,73 31374 0,87 23902 1,22 3,56 33014 1,02 25472 1,27 3,27 34923 1,12 27155 1,28 2,99 37101 1,21 28953 1,28 Artış Hızı Düşük Nüfus 2031 Mağusa İlçesi Artış Hızı Girne İçesi 38715 Artış Hızı Güzelyurt İçesi Artış Hızı İskele İçesi Artış Hızı 57902 27523 29264 19179 21099 Tablo 27: 1996-2011 Yılları Arasındaki Nüfus Artış Hızının 2011’den Sonra Yüksek Oranda Azalmasına Bağlı 20 Yıllık Nüfus Tahminive Nüfus Artış Hızları 3.3.2.2 DPÖ’nün yaptığı bir başka projeksiyona gore 2021 yılında KKTC nüfusu 345 000, 2031 yılında ise 395 000 olarak tahmin edilmektedir. 3.3.2.3 Tüm hesaplamalar ve tahminler karşılaştırıldığında, KKTC nüfusunun artış içinde olduğu, bügun için gelecek ile ilgili öngörülebilir en iyimser ve en kötümser senaryolata bağlı olarak, ülkenin kendi doğal artışı dışında, iş , istihdam olanaklarının düzeyi çekiciliği , bölge ülkelerindeki ekonomik gelişme ve siyasi istikrara bağlı olarak ülkenin alacağı göç, öğrenci hareketleri, ve turist sayısı ile orantılı olarak artış göstereceği anlaşılmaktadır. 550000 525000 500000 475000 450000 425000 400000 375000 350000 325000 300000 Senaryo 1 Senaryo2 Senaryo 3 Senaryo 4 2016 2021 2026 2031 Grafik 23: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Nüfus Tahminlerinin Karşılaştırılması 3.3.3 Tüm bu hesaplamalar sonucunda: 3.3.3.1 Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin toplam nüfusunun 2021 yılına kadar olan önümüzdeki 7 yıllık dönem içinde, 345 000 ile 375 000 arasında, 2031 yılına kadar olan dönem sonunda ise 395 000 – 485 000 arasında olacağı, tahmin edilmektedir. Mevcut durumun devamı halinde, 2021 yılına kadar olan önümüzdeki dönem içinde nüfusun kırsal ve kentsel yerleşimler dağılımı KKTC genelinde %72,5 kentsel yerleşimler ve % 27,5 kırsal yerleşimler, 2031 yılında ise bu dağılım % 75 kentsel yerleşimler ve % 25 kırsal yerleşimler olarak tahmin edilmektedir. 3.3.3.2 Bu toplam nüfusun ülke içinde nasıl dağılacağı ÜFP Planın stratejisine etkin bir şekilde uygulanmasına bağlı olacaktır. (Plan Stratejisine göre, ülke nüfusun gelecekte ülke içinde dağılımı tahminleri için bknz Bölüm IV Mekansal Strateji ) 3.3.3.3 Sonuç olarak yapılan tüm projeksiyonlar 20 yıllık değişimleri gösteriyor olsa da, 10 yıldan sonra standart sapmanın yükselebileceği göz önünde bulundurularak, plan 5’inci yılda kontrol edilecek ve 10’uncu yılda gidişata göre gerekli ayarlamalar yapılacaktır. 35 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 2031 Tablo 28: Mevcut Durumun Devam Etmesi Durumunda , Net Göçün Orta Düzeyde Azalacağı Senaryosuna Göre Plan Dönemi Sonuna Kadar Ülke Nüfusunun İlçelere , Belediyelere Dağılımı NO İLÇESİ 1. LEFKOŞA 2. LEFKOŞA BELEDİYESİ LEFKOŞA SAYIM SONUCUNA GÖRE NÜFUSLAR 1996 2006 2011 YERLEŞİM BİRİMİ LEFKOŞA MERKEZ Bağlı Yerleşimler (Hamitköy Haspolat ) Lefkoşa Belediyesi Toplam GÖNYELİ MERKEZ GÖNYELİ Bağlı Yerleşimler ( Kanlıköy) LEFKOŞA 4. LEFKOŞA 5. LEFKOŞA GAZİMAĞUSA 7. 8. GAZİMAĞUSA GAZİMAĞUSA 61476 66376 71069 3089 42265 6617 6278 56146 12186 9542 61378 17045 13459 70041 22781 18646 80122 29990 25222 91598 38684 33027 104096 48549 232 251 270 289 307 23032 30260 38973 48856 2171 2539 2777 3000 3227 3452 3666 603 939 1107 1353 1642 1970 2324 Alayköy Belediyesi Toplam 2774 3478 3884 4352 4869 5422 5990 DEĞİRMENLİK Bağlı Yerleşimler ( Balıkesir, Minareliköy, Cihangir, Gaziköy, DEĞİRMENLİK Düzova, Dilekkaya, Meriç, Demirhan, Yeniceköy, Kırıkkale, Kırklar, Yiğitler, Kalavaç, Gökhan, Erdemli, Çukurova) Değirmenlik Belediyesi Toplam 3317 4081 3389 3413 3438 3463 3487 6628 8216 8506 9268 10097 10981 11888 9945 12297 11895 12681 13535 14444 15375 513 462 390 356 324 296 270 62 295 84 776 94824 110462 129110 150733 174587 27637 287 27924 35381 404 35785 40513 407 40920 45646 438 46084 51104 470 51574 56731 501 57232 62264 530 62794 AKDOĞAN 2378 2581 2471 2502 2534 2566 2599 BEYARMUDU MERKEZ 1482 1270 1196 1131 1069 1011 955 Bağlı Yerleşimler ( Güvercinlik, Türkmenköy, Çayönü, İncirli) 2809 3020 2929 2974 3022 3074 3130 ALAYKÖY AKINCILAR ALAYKÖY MERKEZ Bağlı Yerleşimler ( Yılmazköy, Türkeli ) AKINCILAR GAZİMAĞUSA MERKEZ Bağlı Yerleşim ( Mutluyaka) Gazimağusa Belediyesi Toplam GAZİMAĞUSA AKDOĞAN BEYARMUDU GEÇİTKALE İNÖNÜ GAZİMAĞUSA 4291 4290 4125 4105 4091 4085 4085 GEÇİTKALE MERKEZ 1271 1269 1253 1255 1257 1259 1261 Bağlı Yerleşimler ( Sütlüce, Nergisli, Çınarlı, Mallıdağ, Çamlıca, Yamaçköy) 1313 1191 1127 1077 1035 999 967 2584 2460 2380 2332 2292 2258 2228 855 1873 933 2422 911 2495 930 2745 950 3012 969 3288 990 3560 2728 3355 3406 3675 3962 4257 4550 1644 1929 1883 1952 2023 2097 2174 İNÖNÜ MERKEZ Bağlı Yerleşimler ( Döryol, Korkuteli, Pile, Pirhan) İnonü Belediyesi Toplam GAZİMAĞUSA 56582 17277 Geçitkale Belediyesi Toplam 11. 51836 207 9. 10. 49868 12393 Beyarmudu Belediyesi Toplam GAZİMAĞUSA 2031 39176 181 LEFKOŞA İLÇESİ TOPLAM 6. PROJEKSİYON/ TAHMİNİ NÜFUS 2021 2026 6798 Gönyeli Belediyesi Toplam 3. 2016 32 PAŞAKÖY PAŞAKÖY MERKEZ 32 Kaynak : 2001 – 2031 Dönemi Nüfus Tahminleri, 1996, 2006 ve 2011 Resmi Sayım Sonuçları, Net Göç Verileri ve Üniversite Öğrencileri verileri Kullanılarak , ÜFP çerçevesinde geliştirilen senaryolar göre hesaplanmıştır . 36 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler NO İLÇESİ BELEDİYESİ SAYIM SONUCUNA GÖRE NÜFUSLAR 1996 2006 2011 YERLEŞİM BİRİMİ Bağlı Yerleşimler ( Ulukışla, Aslanköy, Kurudere ) SERDARLI GAZİMAĞUSA GAZİMAĞUSA TATLISU GAZİMAĞUSA VADİLİ 1678 2010 2451 3017 3710 2706 3300 3561 3962 4474 5114 5884 994 1041 1055 1072 1090 1107 1125 1338 1391 1356 1366 1380 1394 1411 2332 2432 2411 2438 2470 2501 2536 TATLISU 1029 1160 1459 1636 1824 2017 2206 VADİLİ MERKEZ 1884 2117 2129 2217 2308 2403 2503 226 245 261 273 285 298 311 SERDARLI MERKEZ Bağlı Yerleşimler ( Görneç, Gönendere, Pınarlı, Tirmen, Ergenekon) Bağlı Yerleşim ( Turunçlu ) Vadili Belediyesi Toplam 15. YENİBOĞAZİÇİ GAZİMAĞUSA 2110 2362 2390 2490 2593 2701 2814 YENİBOĞAZİÇİ MERKEZ 1952 2802 3347 3957 4636 5369 6118 Bağlı Yerleşimler ( Mormenekşe, Alaniçi, Akova, Yıldırım Şehitler ) 2841 3076 3271 3417 3562 3709 3860 Yeniboğaziçi Belediyesi Toplam 4793 5878 6618 7374 8198 9078 9978 52 875 63 603 69741 76598 84012 91809 99674 2850 4638 5595 6892 8397 10082 11866 412 515 1002 1449 2117 3063 4312 Alsancak Belediyesi Toplam ÇATALKÖY MERKEZ ÇATALKÖY Bağlı Yerleşim (Arapköy) 3262 1961 5153 3803 6597 5110 8341 6853 10514 9051 13145 11711 16178 14737 268 380 542 673 826 999 1183 Çatalköy Belediyesi Toplam 2229 4183 5652 7526 9877 12710 15920 DİKMEN MERKEZ 2396 2605 3969 4642 5385 6177 6981 Bağlı Yerleşimler ( Boğazköy, Taşkent, Dağyolu, Pınarbaşı, Ağırdağ, Göçeri, Güngör, Kömürcü, Şİrinevler, Akçiçek ) 3806 4156 5151 5732 6370 7062 7772 6202 6761 9120 10374 11755 13239 14753 1153 542 1575 699 1754 660 1998 704 2261 747 2535 792 2806 836 1695 2274 2414 2702 3008 3327 3642 14205 23839 29219 36504 45075 54792 65210 2220 3603 4043 4958 6055 7323 8709 16425 3841 27442 5658 33262 5748 41462 6518 51130 7341 62115 8195 73919 9039 5061 6431 6370 7034 7833 8747 9742 8902 12089 12118 13552 15174 16942 18781 GAZİMAĞUSA İLÇESİ TOPLAM 16. GİRNE 17. GİRNE ALSANCAK 18. GİRNE DİKMEN ALSANCAK MERKEZ Bağlı Yerleşimler Dikmen Belediyesi Toplam 19. GİRNE ESENTEPE ESENTEPE MERKEZ Bağlı Yerleşimler ( Bahçeli, Karaağaç, Beşparmak) Esentepe Belediyesi Toplam 20. GİRNE GİRNE GİRNE MERKEZ Bağlı Yerleşimler ( Ozanköy, Beylerbeyi, Karmi) Girne Belediyesi Toplam LAPTA MERKEZ 21. GİRNE 2031 1371 Serdarlı Belediyesi Toplam 13. 14. PROJEKSİYON/ TAHMİNİ NÜFUS 2021 2026 1062 Paşaköy Belediyesi Toplam 12. 2016 2031 LAPTA Bağlı Yerleşimler ( Karşıyaka, Çamlıbel, Tepebaşı, Akdeniz, Kozan, KIlıçaslan, Geçitköy, Koruçam, Hisarköy, Kayalar, Sadrazamköy, Karpaşa, Alemdağ, Özhan) Lapta Belediyesi Toplam 37 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler NO İLÇESİ BELEDİYESİ SAYIM SONUCUNA GÖRE NÜFUSLAR 1996 2006 2011 YERLEŞİM BİRİMİ GİRNE İLÇESİ TOPLAM GÜZELYURT MERKEZ 22. GÜZELYURT GÜZELYURT Bağlı Yerleşimler ( Kalkanlı, Aydınköy,Akçay,zümrütköy,Serhatköy, Mevlevi, Gayretköy, Yuvacık, Şahinler) Güzelyurt Belediyesi Toplam 23. GÜZELYURT LEFKE İSKELE DİPKARPAZ İSKELE İSKELE İSKELE MEHMETÇİK İSKELE YENİERENKÖY 101458 121478 143193 12865 12391 11923 11624 11332 11048 10771 5371 6171 7023 8077 9502 11343 13566 19701 20834 22391 24337 7848 8330 8814 9286 9727 Bağlı Yerleşimler ( Doğancı, Gaziveren, Yeşilırmak, Çamlıköy, Taşpınar ) 2797 3276 3243 3419 3604 3790 3975 9287 10702 11091 11749 12418 13076 13702 27 523 29 264 30037 31450 33252 35467 38039 779 775 812 823 835 846 858 1916 2077 2069 2137 2212 2287 2361 2695 2852 2881 2960 3047 3133 3219 1753 377 1935 351 2016 333 2107 319 2201 306 2300 294 2403 282 2130 2286 2349 2426 2507 2594 2685 2814 3657 3962 4409 4878 5356 5822 3577 3565 3944 4096 4259 4431 4602 6391 7222 7906 8505 9137 9787 10424 1054 1196 1249 1317 1386 1452 1513 1687 1963 2480 2971 3632 4479 5497 2741 3159 3729 4288 5018 5931 7010 1378 1640 1774 1920 2069 2218 2359 3844 3940 3853 3865 3880 3894 3913 5222 19 179 200587 5580 21 099 256644 5627 22492 286257 5785 23964 326431 5949 25658 373490 6112 27557 427045 6272 29610 485103 Bağlı Yerleşimler ( Yedikonuk, Kaplıca, Tuzluca, Kilitkaya, Mersinlik, Sazlıköy, Zeybekköy, Kantara ) DİPKARPAZ MERKEZ Bağlı Yerleşim (Kaleburnu) İSKELE MERKEZ Bağlı Yerleşimler ( Ötüken, Aygün, Kuzucuk, Boğaziçi,Ardahan, Yarköy, Topcuköy, Altınova, Ergazi, Ağıllar, Sınırüstü, Turnalar, Kurtuluş, MEHMETÇİK MERKEZ Bağlı Yerleşimler ( Kumyalı, Bafra, Çayırova, Pamuklu, Balalan) Mehmetcik Belediyesi Toplam 28. 83957 18946 İskele Belediyesi Toplam 27. 69163 7426 Dipkarpaz Belediyesi Toplam 26. 57902 18562 Büyükkkonuk Belediyesi Toplam 25. 38 715 6490 BÜYÜKKONUK MERKEZ İSKELE 2031 18236 GÜZELYURT İLÇESİ TOPLAM BÜYÜKKONUK PROJEKSİYON/ TAHMİNİ NÜFUS 2021 2026 LEFKE MERKEZ Lefke Belediyesi Toplam 24. 2016 2031 YENİERENKÖY MERKEZ Bağlı Yerleşimler Yenierenköy Belediyesi Toplam İSKELE İLÇESİ TOPLAM KKTC TOPLAM 38 2031 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler Tablo 29: “Mevcut Durumun Devam Etmesı” Durumunda , Net Göçün Orta Düzeyde Azalacağı Senaryosuna Göre Plan Dönemi Sonuna Kadar Kentsel ve Kırsal Nüfusun Planlama Bölgelerine Dağılımı NO BÖLGELER VE YERLEŞİMLER PROJEKSİYON / TAHMİNİNÜFUS 1996 42265 6798 2171 51234 6442 57676 16425 4900 2850 2006 56146 12393 2539 71078 7186 78264 27442 7768 4638 2011 61378 17277 2777 81432 9780 91212 33262 7839 5595 2016 70041 23032 3000 96073 11249 107322 41462 9098 6892 2021 80122 30260 3227 113609 12889 126498 51130 10490 8397 2026 91598 38973 3452 134023 14670 148693 62115 11981 10082 2031 104096 48856 3666 156618 16509 173127 73919 13502 11866 1961 3803 5110 6853 9051 11711 14737 LEFKOŞA – GİRNE KENTSEL GELİŞME BÖLGESİ TOPLAM 26136 2375 28511 86187 43651 3169 46820 125084 Gazimağusa Kentsel Nüfus Toplamı 27637 35381 2814 3657 51806 3958 55764 146976 40513 3962 64306 4823 69129 176451 45646 4409 79069 5950 85019 211517 51104 4878 95889 7389 103278 251971 56731 5356 114024 9137 123161 296288 62264 5822 Gazimağusa- İskele Kentsel Nüfus Toplamı 30451 39038 44475 50055 55982 62087 68086 Gazimağusa Kırsal Nüfus Toplamı MAĞUSA – İSKELE KENTSEL GELİŞME BÖLGESİ TOPLAM 4118 34569 5178 44216 Güzelyurt Kentsel Nüfus Toplamı 12865 12391 6490 7426 6095 50570 11923 7848 6914 56969 11624 8330 7809 63791 11332 8814 8765 70852 11048 9286 9733 77819 10771 9727 19355 19817 19771 19954 20146 20334 20498 33 KIRSAL GELİŞME KENTSEL GELİŞME BÖLGELERİ BÖLGELERİ BATI – MAĞUSA – İSKELE KUZEY BATI LEFKOŞA – GİRNE BÖLGESİ BÖLGESİ BÖLGESİ SAYIM SONUCUNA GÖRE NÜFUSLAR Lefkoşa 34 Gönyeli 35 Alayköy Lefkoşa Alt Bölgesi Kentsel Nüfus Toplamı Lefkoşa Alt Bölgesi Kırsal Nüfus Toplamı Lefkoşa Alt Bölgesi 36 Girne 37 Lapta 38 Alsancak Çatalköy 39 Girne Alt Bölgesi Kentsel Nüfus Toplamı Girne Alt Bölgesi Kırsal Nüfus Toplamı77 Girne Alt Bölgesi Toplamı İskele Kentsel Nüfus Toplamı Lefke Kentsel Nüfus Toplamı Batı- Kuzeybatı Kentsel Nüfus Toplamı 33 Lefkoşa , Hamitköy, Haspolat dahil Gönyeli, Kanlıköy dahil 35 Sadece ,Lefkoşa İmar Planı Alanı içinde olan Alayköy , bağlı köyleri Batı- Kuzeybatı Kırsal Gelişme Bölgesi politikaları kapsamındadır. 36 Ozanköy, Beylerbeyi, Karmı dahil Girne Belediye Sınırlarının tümü 37 Lapta ve Karşıyaka . Bağlı diğer köyler, Batı – Kuzeybatı Kırsal Gelişme Bölgesi politikaları kapsamındadır 38 Malatya , Ilgaz ve Yeşiltepe haric Alsancak Beledyesi sınırlarının tümü 39 Kentsel nüfus kıstasında sadece Çatalköy dahil, bağlı köy Arapköy kırsal nüfus kapsamındadır . 34 39 2031 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler NO SAYIM SONUCUNA GÖRE NÜFUSLAR BÖLGELER VE YERLEŞİMLER 1996 12533 2006 14282 31888 Tatlısu Belediyesi Toplamı Büyükkonuk Belediyesi Toplam KARPAZ – TATLISU BÖLGESİ 2026 2031 18298 20633 23388 34099 34763 36381 38444 40967 43886 1029 1160 2695 2852 Dipkarpaz Belediyesi 2130 2286 İskele Belediyesi Toplam 2597 2516 Mehmetcik Belediyesi Toplam 2741 3159 Yenierenköy Belediyesi Toplam 5222 5580 16414 17553 9945 12297 1459 2881 2349 2636 3729 5627 18681 11895 390 2471 1636 2960 2426 2656 4288 5785 19751 12681 356 2502 1824 3047 2507 2680 5018 5949 21025 13535 324 2534 2017 3133 2594 2704 5931 6112 22491 14444 296 2566 2206 3219 2685 2729 7010 6272 24121 15375 270 2599 4105 2332 3675 3962 2438 2490 4091 2292 3962 4474 2470 2593 4085 2258 4257 5114 2501 2701 4085 2228 4550 5884 2536 2814 KARPAZ – TATLISU KIRSAL GELİŞME BÖLGESİ TOPLAM Değirmenlik Belediyesi Toplam MESARYA BÖLGESİ 2021 16427 BATI – KUZEY BATI KIRSAL GELİŞME BÖLGESİ TOPLAM 40 Akıncılar Belediyesi Toplamı 513 462 Akdoğan Belediyesi Toplamı 2378 2581 Beyarmudu Belediyesi Toplam 4291 4290 Geçitkale Beledyesi Toplam 2584 2460 İnönü Belediyesi Toplam 2728 3355 Paşaköy Belediyesi Toplam 2706 3300 Serdarlı Belediyesi 2332 2432 Vadili Belediyesi Toplam 2110 2362 4125 2380 3406 3561 2411 2390 1942 2153 2238 2338 2438 2541 2648 31529 127176 73411 200587 35692 173584 83060 256644 35267 197484 88773 286257 36879 231836 94595 326431 38713 270922 102568 373490 40763 315396 111649 427045 42989 363538 121565 485103 Yeniboğaziçi Belediyesi Kırsal Toplam MESARYA KIRSAL GELİŞME BÖLGESİ TOPLAM KKTC KENTSEL NÜFUSU KKTC KIRSAL NÜFUSU KKTC TOPLAM 41 2016 14992 Batı - Kuzey Batı Kırsal Nüfus Toplamı 40 2011 PROJEKSİYON / TAHMİNİNÜFUS 41 Tüm Karpaz – Tatlısu Bölgesi kırsal nüfus kapsamındadır. Tüm Mesarya Bölgesi kırsal nüfus kapsamındadır. 40 2031 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler Tablo 30: “Mevcut Durumun Devam Etmesı” Durumunda , Net Göçün Orta Düzeyde Azalacağı Senaryosuna Göre Plan Dönemi Sonuna Kadar Kentsel ve Kırsal Nüfusun Planlama Bölgelerine yüzdelik Dağılımı KENTSEL GELİŞME BÖLGELERİ NO SAYIM SONUCU NÜFUS 2006 Kişi % Kişi % 51234 88,83 71078 90,82 6442 11,17 7186 57676 100,00 26136 Girne Alt Bölgesi Kırsal Nüfus Toplamı Girne Alt Bölgesi Toplamı Lefkoşa – Girne Bölgesi Kentsel Nüfus Toplamı Lefkoşa Alt Bölgesi Kentsel Nüfus Toplamı Lefkoşa Alt Bölgesi Kırsal Nüfus Toplamı Lefkoşa Alt Bölgesi Girne Alt Bölgesi Kentsel Nüfus Toplamı Lefkoşa – Girne Bölgesi Kırsal Nüfus Toplamı LEFKOŞA – GİRNE KENTSEL GELİŞME BÖLGESİ TOPLAM Gazimağusa- İskele Kentsel Nüfus Toplamı Gazimağusa Kırsal Nüfus Toplamı KIRSAL GELİŞME BÖLGELERİ BÖLGELERİ 1996 BÖLGELER VE YERLEŞİMLER MAĞUSA – İSKELE KENTSEL GELİŞME BÖLGESİ TOPLAM Batı- Kuzeybatı Kentsel Nüfus Toplamı Batı - Kuzey Batı Kırsal Nüfus Toplamı BATI – KUZEY BATI KIRSAL GELİŞME BÖLGESİ TOPLAM KARPAZ – TATLISU KIRSAL GELİŞME BÖLGESİ TOPLAM MESARYA KIRSAL GELİŞME BÖLGESİ TOPLAM KKTC KENTSEL NÜFUSU KKTC KIRSAL NÜFUSU KKTC TOPLAM 2011 Kişi 2016 PROJEKSİYON / TAHMİNİ NÜFUS 2021 2026 Kişi % Kişi % 2031 % Kişi % 81432 89,28 96073 89,52 113609 89,81 134023 90,13 156618 90,46 9,18 9780 10,72 11249 10,48 12889 10,19 14670 9,87 16509 9,54 78264 100,00 91212 100,00 107322 100,00 126498 100,00 148693 100,00 173127 100,00 91,67 43651 93,23 51806 92,90 64306 93,02 79069 93,00 95889 92,85 114024 92,58 2375 8,33 3169 6,77 3958 7,10 4823 6,98 5950 7,00 7389 7,15 9137 7,42 28511 100,00 46820 100,00 55764 100,00 69129 100,00 85019 100,00 103278 100,00 123161 100,00 77370 89,77 114729 91,72 133238 90,65 160379 90,89 192678 91,09 229912 91,25 270642 91,34 8817 10,23 10355 8,28 13738 9,35 16072 9,11 18838 8,91 22060 8,75 25646 8,66 86187 100,00 125084 100,00 146976 100,00 176451 100,00 211517 100,00 251971 100,00 296288 100,00 30451 88,09 39038 88,47 44475 87,95 50055 87,86 55982 87,76 62087 87,63 68086 87,49 4118 11,91 5178 11,73 6095 12,05 6914 12,14 7809 12,24 8765 12,37 9733 12,51 34569 100,00 44216 100,20 50570 100,00 56969 100,00 63791 100,00 70852 100,00 77819 100,00 19355 60,70 19817 58,12 19771 56,87 19954 54,85 20146 52,40 20334 49,64 20498 46,71 12533 39,30 14282 41,88 14992 43,13 16427 45,15 18298 47,60 20633 50,36 23388 53,29 31888 100,00 34099 100,00 34763 100,00 36381 100,00 38444 100,00 40967 100,00 43886 100,00 16414 100,00 17553 100,00 18681 100,00 19751 100,00 21025 100,00 22491 100,00 24121 100,00 31529 100,00 35692 100,00 35267 100,00 36879 100,00 38713 100,00 40763 100,00 42989 100,00 127176 73411 200587 63,40 36,60 100,00 173584 83060 256644 67,64 32,36 100,00 197484 88773 286257 68,99 31,01 100,00 230388 96043 326431 70,59 29,43 100,00 268806 104683 373490 71,98 28,03 100,00 312333 114712 427044 73,15 26,87 100,00 359226 125877 485103 74,06 25,95 100,00 41 Kişi % Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 4. Yapılaşma Deseni 2031 42 4.0.1 KKTC ‘nin 3242 km2 olan toplam alanın yaklaşık %4,6’ini oluşturan yaklaşık 150 km2 ‘lik alanı yapılaşmış alanlardan oluşmaktadır. 4.0.2 Özellikle arazi değerlerinin düşük olduğu dış bölgelerde, zamanından önce açılan arsalar, planlama kontrolünde olmayan alanlarda yürürlükteki Fasıl 96 Yollar ve Binaları Düzenleme yasası uyarınca yolu ve suyu olan her parsele parselasyon ve inşaat izni verilmesi, sahile yakın olma isteği ve yeterli yol konusunda yasal mevzuatta belirlenen standartların dışına çıkılması gelişmelerin yaygın, parçalı, yollar ve kıyılar boyunca lineer bir şekilde oluşmasına yol açmıştır. 4.0.3 Kentleşme maliyetini artırıcı, doğal çevreyi tahrip eden, otomobil bağımlı, dağınık, parçacı, yaygın ve yollar boyu yapılaşma eğilimi tüm yerleşim birimlerinin özellikle de kentsel bölgelerin ana gelişme desenidir. 4.0.4 Arazi kullanım dağılımının yerleşim alanları dışında kalan inşaata yönelik tüm faaliyetlerini kapsayan yapılaşma desenin ekonomik, sosyal ve çevresel açıdan sürdürülebilir olması için öncelikle yerleşim alanlarının planlanması ardından tüm arazi kullanım dağılımının yeniden gözden geçirilmesine ihtiyaç vardır. Ülkesel Fizik Plan bu konuda referans oluşturacaktır. Yapılaşmış Alan Ülke İçindeki Oranı % 2 Bölgeler Yüzölçümü (Km ) Erenköy 1.LEFKOŞA - GİRNE 2 (Km ) Bölge İçindeki Oranı % 3 - - - 595 67 44,67 11,26 1.1 Lefkoşa Alt Bölgesi 338 34 22,67 10.00 1.2 Girne Alt Bölgesi 257 33 22,00 12.85 204 27 18.00 13,24 799 94 62,67 11,76 3.GÜZELYURT 606 15 10,00 2,47 MESARYA KARPAZ Kırsal Bölgeler Toplam 1010 824 2440 23 18 56 15,33 12.00 37,33 2,28 2,18 2.30 KKTC 3242 150 100,00 4,63 2.MAĞUSA Kentsel Bölgeler Toplam Tablo 31: Planlama Bölgelerine Göre Yapılaşmış Alanların Dağılımı 42 Yapılaşma Deseni; yerleşimler ve bunların dışında kalan sanayi bölgeleri, üniversite kampüsleri gibi ekonomik ve sosyal altyapı ile, kanalizasyon arıtma tesisleri v.b teknik altyapıya yönelik tüm inşaat faaliyetlerinin ve parselasyonların tamamını içermektedir. Yerleşim : İnsanların yaşadığı, çalıştığı, hizmetlere eriştiği kısaca yaşamını sürdürdüğü mekanların bütününe yerleşim alanı adı verilir. 42 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler Yapılaşma Deseni 43 Harita 5: Yapılaşma Deseni 43 2031 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 2031 5. Mevcut Durumun Devamı Eğilimlerinin Sosyo-Ekonomik, Çevresel ve Mekansal Etkileri 5.1 Sosyo-Ekonomik Eğilimler 5.1.1 Mevcut durum aynı şekilde devam etmesi durumunda, ekonomik büyümenin olacağı ancak ekonomik kalkınmanın gerçekleşmeyeceği tahmin edilmektedir. Gelir dağılımının bozulacağı, orta sınıfta daralma yaşanacağı, zengin ve fakir arasındaki uçurumun artacağı düşünülmektedir. Bu durum, sosyal sorunların artmasına, bölgeler arası ekonomik, soyo-kültürel farklılıkların derinleşmesine neden olacaktır. 43 5.1.2 Eğitim sektörünün sanayi ve hizmetler sektörleri ile işbirliği içinde olmamasından dolayı işsizliğin daha da artacağı öngörülmektedir. İş bulma sıkıntısı yaşayacak nitelikli işgücünün bir kısmının Türkiye’ye veya Avrupa’ya göç etme ihtimali yüksektir. Kalifiye olmayan işgücüne ihtiyaç duyan sektörlerdeki (örneğin turizm ve inşaat) talebi karşılamak için Türkiye’den göçün devam edeceği tahmin edilmektedir. İçe ve dışa göçün yeterince kontrol edilmemesi halinde sosyal sorunların artma olasılığı yüksektir. 5.1.3 Yapılan nüfus değişim çalışmaları kentsel alanlarda (Lefkoşa, Girne, Gazimağusa) yoğun bir nüfus artışı yaşanırken, bazı kırsal alanlarda (Yeni Erenköy, Dip Karpaz, Serdarlı) nüfus kaybı yaşandığını göstermektedir. Bölgeler arasında nüfus farklılıkları hem kentsel hem de kırsal alanlar açısından olumsuz sonuçlara neden olmaktadır. Kentsel alanlarda nüfus yoğunluğundan dolayı eğitim, sağlık hizmetleri ve fiziksel altyapı kapasitelerinin üzerinde kullanılırken, kırsal alanlarda nüfus kaybından dolayı bu hizmetler kapanma riski altındadır. Ayrıca kentsel alanlarda artan nüfusun konut ihtiyacını karşılamak için yeşil alanlar üzerinde yapılaşma baskısının artacağı tahmin edilmektedir. 5.2 Çevresel Eğilimler 5.2.1 Kıyıladaki Eğilimler 5.2.1.1 Kıyılar bir çok tehdit altındadır. KKTC‘de turizm sektörü büyük ölçüde kıyılarda yoğunlaşmıştır. Ayrıca özellikle Girne bölgesi sahillerinde, yoğun yapılaşma ve şerit gelişim sözkonusudur. Altyapı yetersizliği, kıyı bölgeleri ile verimli tarım topraklarının ve hassas alanların dağınık, düzensiz ve yoğun yapılaşma ve ikinci konut alanlarıyla betonlaşması gibi faktörler ekosistemdeki dengeleri bozmanın yanısıra görsel kirlilikte oluşturmakta, dolayısıyla turizm potansiyelini oluşturan değerlerin yavaş yavaş ortadan kalkmasına neden olmaktadır. Kentleşme ve turizm yatırımlarının kıyı ve ormalık alanlara kayması sonucu kuşların yaşam alanları daralmakta, erozyon ve çölleşme sonucu yiyecek ve su bulamayan kuş türleri tükenme tehlikesi altına girmektedir. 5.2.1.2 Kıyılardaki yapılaşma alanlarında kanalizasyon ve arıtma sistemlerinin bulunmaması, turistik tesislerde yeterince paket arıtma olmaması veya tam olarak çalışmaması da kıyı şeridinin ve denizlerin kirlenmesine neden olmaktadır. Faaliyetlerine 1974 yılında son veren Lefke’deki Kıbrıs Maden Şirketi “CMC” nin geride bıraktığı maden alanlarındaki maden atıkları, birikintileri yağmur suları ile denize akarak kıyı şeridini ve denizi kirletirken, her yıl bu yolla denize akan maden atıkları tonlala ifade edilmektedir. Kuzey sahiller özellikle yabancı ülkelere ait gemilerden boşaltılan katı ve sıvı atıklardan kaynaklanan ve bunların buralarda birikmesinden kaynaklanan çevre kirliliği olduğu bilinmektedir. Plastik cisimler, petrol, motor yağları, deterjan ve tıbbi malzemeler bunlar arasındadır. 43 Ekonomik Focus Grup toplantı sonuçları 44 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 5.2.2 2031 Dağlardaki Eğilimler 5.2.2.1 Taşocağı işletmeciliğinin yapıldığı yerlerde dağlar kazılarak tahrip edilmekte ve üzerindeki florafaunanın yok olmasına neden olmaktadır. Taşocakları hava, toprak, su, atık, görsel ve gürültü kirliliğine neden olmaktadır. Ruhsatlı olarak 68 taşocağı bulunmakta; bunlardan 54’ü faal olarak çalışır durumdadır. Özellikle birçoğu Lefkoşa’dan da görünebilen ve dağları kemirmeye devam eden kırma kum-çakıl ocaklarının sayısı ise 18 dir. Bu da toplam ocakların %33’ünü oluşturmaktadır. Sözkonusu 18 ocaktaki kurulu kapasite 20-25 bin ton/gün olup, fiilen günde 2008 rakamıyla 12 bin ton (yaklaşık 400 kamyon) kırma kum çakıl üretildiği ifade edilmektedir. Bu sayının yıllar geçtikçe artacağı ve doğadaki tahribatın geri dönülmez bir şekilde büyüyeceğine dikkat çekilmektedir. 5.2.2.2 Taş ve alçı ocağı işletmeciliği yapıldığı zaman ortaya gürültü ve toz kirliliği çıkmakta, özellikle toz kirliliği çevredeki ağaçların üzerine birikmekte ve ağaçların fotosentezini önleyip ağaçları öldürmekte ve bunun ziraat için öldürücü tesiri olmaktadır. İnsan sağlığı açısından da büyük tehlike oluşturmaktadır. Gürültü de bütün yaban hayatını korkutup kaçırtmakta ve bölgede doğa hayatını sona erdirmektedir. Yanlış arazi kullanımı, aşırı hayvan otlatılması, bitki örtüsünün tahribi, topoğrafik ve jeolojik yapı ve iklim faktörü gibi sebeplerle oluşan erozyon çevreye ciddi zararlar vermektedir. 5.2.2.3 Ana kayası kalkerden oluşan Beşparmak dağlarının özellikle güney yamaçlarında toprak aşağılara taşınmış, kayalar tamamen açığa çıkmıştır. Kontrolsüz yapılaşma da dağlar için tehdit oluşturmaktadır. Yapılaşmaya açılması için dağların kazılarak doğal yapısının bozulması (traşlanması), hem üzerindeki flora-faunayı yok etmekte, hem de görsel kirlilik oluşturmaktadır.44 5.2.3 Ormanlardaki Eğilimler 5.2.3.1 Koruma altındaki orman arazisi 65426 hektar olmakta ve buralarda inşaat ve ağaç kesimine izin verilmemektedir. 2003 yılından bugüne değin 148 hektarlık orman arazisi Bafra Turizm Alanı’na, 1997 de 42 hektar, 2009 yılında 461 hektar ve 2010 yılında da 10,17 hektar orman arazisi üniversitelere kiralanmıştır. Toplamda 661.17 hektar (yaklaşık %1) orman arazisi Bakanlar Kurulu Kararı ile turizm alanı ve üniversite alanı olarak ayrılmış olup bu alanlar orman niteliğini ve yerel flora ve fauna için gerekli olan habitat ve iklim değişikliklerine karşı koymak için önemli bir unsur olma statüsünü kaybetmişlerdir. Bu alanlar orman arazisinin yaklaşık %1’I gibi az bir oranda olmasına karşın, orman alanlarının sahip olduğu değerlerden dolayı önemli olmaktadır. 5.2.3.2 Ayrıca kontrolsüz yapılaşma da ormanlar için tehdit oluşturmaktadır. Tüm bu olumsuz etkiler, küresel ısınmanın yavaşlatılmasına olanak sağlayarak iklimi etkilemesi açısından önemli bir rol oynayan ve yerel ve bölgesel yağışın düzenlenmesine yardımcı olar orman alanlarının giderek azalmasına neden olmaktadır. 5.2.4 5.2.4.1 44 Tarımsal arazilerde Gelişme Eğilimleri Tarımsal kullanım açısından 1. 2. 3.ve 4. sınıf tarımsal araziler özellikle Annan planından sonra yapılaşmanın baskısı altında kalmıştır. Yapılaşma tarafından baskı altında kalan 1. sınıf tarımsal alanlar Lefkoşa ilçesinde; Kanlıköy, Girne ilçesinde; Karşıyaka, Lapta, Zeytinlik, Edremit, Alsancak, Doğanköy, Ozanköy, Esentepe, Mağusa ilçesinde Tatlısu ve Güzelyurt ilçesinde Güzelyurt ve Zümrütköy’dür. Yapılaşma tarafından baskı altında kalan 2. sınıf tarımsal araziler ise Lefkoşa ilçesinde; Haspolat, Cihangir, Gönyeli, Girne ilçesinde; Aşağı Dikmen, Boğazköy, Dağyolu, Güzelyurt ilçesinde Gemikonağı, Lefke, Taşpınar ve İskele ilçesinde; İskele ve Boğaz’dır. DPÖ 2008 Yılı Makroekonomik ve Sektörel Gelişmeler Haziran 2010 www.ktcmo.org/ (Kıbrıs Ağaçlandırma, Erozyonla Mücadele ve Doğal Varlıkların Korunması Vakfı (KEMA)– ÜFP ÇEVRE Sektörel Durum Raporu 45 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 5.2.5 2031 Akiferdeki Eğilimler 5.2.5.1 Akiferlerdeki suyun tüketimi artmıştır, bu da beslenme boşalım dengesizliği oluşturmuştur ve bu nedenle Güzelyurt gibi denize yakın bölgelerdeki akiferlerde tuzlanma yaşanmaktadır. Bugün K.K.T.C.’nin toplam su tüketiminin % 50’si Güzelyurt akiferinden sağlanmaktadır. Güzelyurt Akiferi Güzelyurt bölgesindeki tüm yerleşim yerleri, o bölgedeki tarım alanları, Lefkoşa ve Gazi Mağusa’nın su ihtiyacınının büyük bir kısmını karşılamaktadır. Bu da Güzelyurt Akiferi üzerinde baskı yaratmakta ve aşırı su çekimi sonucunda tuzlanma ve akifer kapasitesinin azalmasına neden olmaktadır. 5.2.5.2 Akiferde meydana gelen bu değişiklikler sonucunda tarımsal üretim miktarı azalmakta (portakal üretimini ve diğer tahıl ürünleri) ve içme ve kullanma suyu kalitesi de bozulmaktadır. Günümüzde Güzelyurt akiferi Lefkoşa ve Gazimağusa kentlerinin içme ve kullanma suyunun büyük bir kısmını sağlamaktadır. 5.2.6 5.2.6.1 Su Tüketim Eğilmleri Su tüketimi miktarının 2011 yılında 2010 yılı su tüketim miktarına göre yaklaşık ortalama % 2.2 oranında artış göstereceği tahmin edilmektedir. 2011 yılında, eldeki verilere göre evsel, kamu, üniversite, ticaret, inşaat ve sanayi sektörlerinde su tüketimi miktarında % 2’ lik bir artış olacağı tahmin edilmektedir. Turizm sektöründe bu artışın %3 ve yurtdışından gelen öğrencilerin meydana getirdiği su tüketiminde de yaklaşık %10 oranında bir artış olacağı ve bu artışın devam edeceği tahmin edilmektedir. SEKTÖRLER Evsel Yurt dışından gelen öğrenci Turizm Kamu + Üniversite Ticari,İnşaat,Sanayi Asker ve Geçici İşçiler TOPLAM 5.2.7 Birim 2010 M3/yıl 12 828 480 M3/yıl 1 205 117 M3/yıl 1 476 060 M3/yıl 3 050 721 M3/yıl 3 050 721 M3/yıl 1 642 500 M3/yıl 23 253 599 Tablo 32: Sektörlere göre su tüketimi 2011 Tahmini Artış 13 059 279 1 324 233 1 520 342 3 111 418 3 111 418 1 642 500 23 769 190 1,80% 9,80% 3% 2% 2% 0% % 2.2 Su Kalitesindeki Eğilimler 5.2.7.1 Mevcut içme ve kullanma suyu kalitesinin bozulmadan korunması yaşamsal faaliyetlerin devamlılığının sağlanması açısından büyük önem taşımaktadır. Yeraltı su kaynaklarından kaynağın beslenme miktarının üzerinde yeraltı suyu çekimi yapılması, akiferlerin üzerinde yer alan yerleşim alanlarında atık su toplama ve arıtma sistemlerinin bulunmaması, sanayi ve turizm faaliyetleri sonucunda meydana gelen atık suyun ön arıtma yapılmadan doğal çevreye gelişigüzel boşaltılması, tarımda verimi artırmaya ve zararlılarla mücadeleye yönelik yapılan çalışmalarda kullanılan aşırı pestisit ile suni gübre kullanımı günümüzde su ihtiyacının tamamının karşılanmasında kullanılan akiferlerde ciddi kirlenme ve su kalitesinin bozulmasına yönelik sorunlar yaşanmasına neden olmaktadır. 5.2.7.2 Yeraltı suyunu beslemek amacıyle inşa edilen göletleride de toprak erezyonu sonucunda toprak dolması, zemininin zamanla geçirimsiz hale gelmesi ve iklim koşullarının da etkisi ile buharlaşma miktarındaki artışa da bağlı olarak göletlerde biriken ve kullanılamayan suda da tuzlanma meydana gelmekte ve suyun kalitesi bozulmaktadır. 5.2.8 5.2.8.1 Deniz Suyu Kalitesindeki Eğilimler Deniz suyu kalitesi ölçümleri tüm denizlerimizi kapsayacak şekilde yapılmamaktadır. Belirlenen muhtemel kirlilik noktaları ve koliforum bakteri miktarı ile ilgili ölçümler yapılmaktadır. Diğer kirlilik çeşitleri ile ilgili değerler bilinmemektedir. 46 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 5.2.8.2 5.2.9 2031 Genelde belirlenen kirlilik nedeni kanalizasyon sistemlerindeki sorunlardan dolayı sıvı atıkların denize boşaltılması sonucunda ortaya çıkmaktadır. 2008-2010 yıllarına ait değerlere bakıldığı zaman yıl içerisinde bu değerlerde artış ve azalmalar olduğu görülmektedir. Daha detaylı bilgi ilgili sektör raporundan alınabilir. Hava Kalitesindeki Eğilimler 5.2.9.1 Hava kirliliği havanın içinde bulunan ve solunum yollarında rahatsızlıklara yol açabilecek etkiye sahip Parteküler madde (PM10) oluşturmaktadır. Ülkemizde yapılan ölçümlerde bazı ölçüm istasyonlarında söz konusu değerlerin AB normlarında kabul gören limit değerlerin (40 ug/m3) üzerinde olduğu belirlenmiştir. Ancak Lefkoşa’daki trafik istasyonunda ölçülen 2007- 2010 yılları arası ölçüm sonuçlarına bakıldığı zaman yıllar itibarıyle kirlilik miktarında azalma olduğu görülmektedir. 5.2.9.2 Hava Kirliliği Ölçüm çalışması sonuçlarına göre, PM10 değeri seviyesinin yalnızca %10’luk kısmının trafik araçları egzoslarından kaynaklandığı belirlenmiştir. Kirlilik miktarının büyük bir kısmının, yol tozu, inşaat tozu ve açıkta ateş yakılması gibi insan kaynaklı nedenlere bağlı olduğu tespit edilmiştir. 5.2.10 Özel Çevre Koruma Bölgelerindeki Eğilimler 5.2.10.1 Özel Çevre Koruma Bölgeleri belirlenip ilan edilmiştir. Özel Çevre Koruma Bölgesi ilan edilen ve Çevre Planı hazırlanan Alagadi Özel Çevre Koruma Bölgesi ve Potansiyel Natura 2000 alanı olarak tanımlanmayan Salamis Kocareis Tesisleri- Park Otel Özel Çevre Koruma Bölgesi hariç, diğer Özel Çevre Koruma Bölgeleri’nde, gelişmeler Çevre Yasası uyarınca, 55 / 89 İmar Yasası altında, çevre planları hazırlanıncaya kadar, geçici olarak durdurulmuştur. Ancak Beşparmak Sıradağları Öneri Özel Çevre Koruma Bölgesi olduğu, henüz öneri olup ilan edilmediğinden bu bölgedeki gelişmeler durdurulmamıştır. Yabani hayatın izlenmesi ise hazırlanan taslak yönetim planları kılavuzluğunda, bu planların yasallaşmasıyla başlayacaktır. 5.2.10.2 1992 yılından itibaren Akdeniz, Karpaz, Alagadi ve Tatlısu sahillerinde Özel Çevre Koruma Bölgeleri’nde bulunan kaplumbağa yumurtlama alanlarında kaplumbağaların korunması ve üremelerine yönelik olarak, çalışma ve gözlemler yapılmaktadır. Bu gözlemler sonucu genel olarak kaplumbağa nüfuslarında bir düşüş olmadığı ve bu alanların oldukça iyi korunabildiği görülmektedir. Ancak Kaplıca sahilindeki kaplumbağa yumurtlama alanı yakın çevresindeki gelişmelerden ışık faktöründen dolayı olumsuz etkilenmekte ve sayılarında belli bir düşüşe sebep olmaktadır. 45 TOPLAM YUVA SAYISI 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Karpaz Güney Sahıllerı 29 57 30 74 50 93 Karpaz Kuzey Sahıllerı 97 208 54 140 87 245 Karpaz Sahıllerı 126 265 84 214 137 338 Tablo 33: Karpaz Sahillerindeki Kaplumbağa Yuva Sayıları (1999-2006) YUMURTLAMA ALANLARI 2005 25 32 57 2006 92 245 337 Grafik 24: Karpaz Sahillerindeki Kaplumbağa Yumurtlama Alanları ve Sayıları 45 Asst. Prof. Dr. Wayne J. Fuller, Faculty of Agricultural Sciences and Technologies, European University of Lefke, Hasibe Kusetoğulları (ÇKD) 47 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 2031 5.2.11 Hassas Kültürel Miras Alanlarındaki Eğilimler 5.2.11.1 Kültürel miras alanlarında gelişmeye bağlı olarak yoğun araç trafiğinin neden olduğu hava kirliliği, ziyaretçi sayısı ve düzenlenen aktivitelerden kaynaklanan nedenlerle yıpranmalar olmaktadır. Bunların yanında doğa şartlarının meydana getirdiği yıpranmalar da bu alanlar için önlem alınmasını gerektiren nedenler arasındadır. 5.2.11.2 Hassas oyma işleri içeren bazı kültrel miras alanında yukarıda bahsedilen nedenlerden dolayı yüzeylerdeki erozyonun yıpranma ve bozulmalara neden olduğu belirlenmektedir. Bunlar arasında Lefkoşa kentsel Koruma Alanı, Beylerbeyi Manastırı, Soli Arkeolojik Sit Alanı ve Salamis Arkeolojik Sit alanlarından bahsetmek mümkündür. 5.2.11.3 Hava kirliliğinin bu alanlar üzerinde olumsuz etkilerinin olduğu bilinmekle birlikte ülkemizde bu alanlarda hava kirliliği ölçümleri yapılmadığından dolayı şimdilik sadece olumsuz etkiler olabileceği gözönünde tutulmalıdır. Detaylı bilgi aşağıdaki koruma kriterleri tablosunda verilmektedir. 5.2.11.4 Ayrıca bu alanların birçoğunda ziyaretçiler için bilet kesme uygulaması yoktur. Bundan dolayı bu alanların korunmasında ihtiyaç duyulan ek bütçeler oluşamadığından dolayı ihtiyaç duyulan para miktarının karşılanmasında zorluklar ortaya çıkmaktadır. Bu da bu alanların koruması için tehlike oluşturmakta ve yetersizlik ortaya çıkarmaktadır. 5.2.11.5 Bunun yanında yapılaşma da bu alanlar için bir tehlike oluşturmaktadır. Özellikle henüz belirleme çalışmaları tamamlanmamış alanlarda yapılan yapılaşma bu alanların tamamen yok olmasına neden olmaktadır. Ayrıca bu alanların karakterine uygun olmayan yapılaşma şekilleri ve buraların görünümünü ve algılanmasını etkileyecek şekilde yapılan yapılaşma da olumsuz etkilerdir ve önlem alınmasını gerektirir. 6. Ana Planlama Konuları ve Sorunları 6.0 Giriş 6.0.1 Bu Bölümde, Ülkesel Fizik Plan kapsamında düzenlenen çerçeve politikaların ilgili olduğu ana planlama konularının özeti ve analizi yer almaktadir 6.0.2 Değişimin ana belirleyicisi ve sürükleyicisi olan ekonomik gelişme ve nüfus değişimleri ele alınmaktadır. KKTC’nin ekonomik gelişmesi, Kıbrıs sorunundaki politik belirsizliğe bağlı olarak, isolasyonlar nedeni ile bastırılmış durumdadır . Tüm uçuşlar , taşımacılık Türkiye üzerinden yapılabilmektedir. 2004 yılından sonra Avrupa Birliği Yeşil Hat Tüzüğü ile birlikte Yeşil Hat üzerinden “Güney KIbrıs Rum Cumhuriyeti” limanlarından sınırlı ticaret yapılabilmektedir . Bu sınırlamalar Kuzey Kıbrısta ekonomik gelişmeyi olumsuz yönde etkilemektedir . 6.0.3 Bunun yanısıra, Kuzey Kıbrıs, dışardan özellikle de Türkiyeden gelen göç almaktadır. Bu, göç 2001- 2006 yılları arasında 1000 kişiye 17.1 düzeylerine kadar çıkmış ve % 0.9 olan doğal nüfus artışı hızının %2.8 ‘lere kadar çıkmasında etkili olmuştur. Söz konusu göç iş ve istihdam yaratma politikaları ile bağlantılı ve uyumlu olarak gerçekleşmedğinden, özellikle de inşaat sektörünün düşüşe geçtiği ve sonunda da çöktüğü 2006- 2009 döneminde işsizliğin artmasına ve altyapı üzerinde baskıya yol açmıştır. Büyük ölçüde Türkiye kaynaklı olan dış göçün yanısıra, özellikle ikinci konut alan Avrupa ülkeleri kaynaklı göçte 2004- 2007 döneminde etkli olmuştur. Ne varki, bu göç dalgası, 2006 yılından itibaren inşaat sektörünün doyuma ulaşması, talebin üzerinde konut işyeri üretiminin olması, inşaat kalitesinin çevresel ve altyapı kalitesinin düşük ve piyasanın beklentileri karşılamaması ve benzeri nedenlerle once duraklaması sonrasında çökmesine, 2007 ve 2011 yılarında kayıtsız iç güçünün kayıt altına alınmasına yönelik politikalar, dış ekonomik gelişmelere bağlı olarak bu göç giderek azalmıştır. 6.0.4 Yapılaşmanın / gelişmenin ölçeği ve yapısı da yukarda sayılan bu faktörlerden, çelişkili ve uygun olmayan konumlarda uygun olmayan arazi kullanım biçimlerinin ve yapılaşmanın kurumlararası koordinasyonun kurumsallaşmamış olması nedeniyle etkisiz olmasından etkilenmiştir. 6.0.5 Ülkenin yaklaşık % 40 lık kısmın Imar Yasası altında planlama denetimi bulunmaktadır. Geri kalan % 60 lık bölgesinde herhangi bir planlama düzenlemesi bulunmamaktadır.Planlama denetimi altında olan bölgelerde de düzenli ve dengeli gelişmeyi sağlamada etkisiz kalınmaktadır. 48 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 6.0.6 2031 Mekansal Planlama ile bir tutum ve çözüm geliştirilmesi gereken ana konu ve sorunlar dört ana başlık altında toplanmaktadır. Bunlar, Ekonomik Gelişme, Sosyal Gelişme ve Yaşam Kalitesi, Çevre ve Mekansal Gelişme konularıdır. 6.1 Ekonomik Gelişme Konuları 6.1.1 Bölgeler arasında nüfus yoğunluğu, ekonomik gelişmişlik, hizmetler ve altyapılarında dengesizlik olması, 6.1.2 Kaynakların kullanımında sektörler arası rekabet olması, 6.1.3 Ana ekonomik gelişme sektörleri olan kitle ve kumar turizmi, gayrimenkul geliştirme ve ikincil konut üretiminin etkili olması, 6.1.4 Bölgeler arası ekonomik gelişmelerin dengesiz dağılmış olması ve bazı bölgelerde yoğunlaşması. En az gelişmiş bölgeler Çamlıbel, Karpaz, Esentepe – Tatlısu, Mesarya Bölgeler ve en gelişmiş bölgeler Lefkosa, Girne, Mağusa- İskele Bölgeleri’dir. 6.1.5 Ekonomik olarak zayıflayan bölgelerin nüfus ve hizmet kaybetmesi, 6.1.6 Turizm, yat limanı ve beş yıldızlı büyük otel gelişme taleplerinin hassas kıyılar üzerindeki baskıyı arttırması. 6.1.7 Kitle turizmi yatırımlarının Girne’de yoğunlaşması ve buna bağlı olarak turizmden elde edilen gelirin bu bölgede yoğunlaşması.Lefkosa ise turizm geliri en az olan bölgedir. Diğer bölgelerde ise eko-turizm, köy ve kültür turizmi çok sınırlı olarak yer almakta ve bu tür turizimin gelişmesinin yeterli derecede teşvik edilmemesi, 6.1.8 Karpaz Bölgesinde yer alan, Bafra Turizm Alanı hariç, eko-turizm faaliyetleri ile Bafra Turizm Bölgesinde yer alan kitle turizminin bölgede birlikte var olmasının zorlukları, 6.1.9 Organize sanayi bölgelerinin her bölgede olmaması ve mevcut sanayi bölgelerinin iyi yönetilmiyor, sanayi faaliyetlerinin dağınık olarak yer alması, bunlara altyapı sağlamanın zor ve pahalı olması ile arazi kullanım uygunsuzluğu ve uyusmazlığı olmasının yanında çevreye olan olumsuz etkileri ile gürültü, kirlilik ve tehlike riski taşımaları ve çevresel sorunlar ortaya çıkması, 6.1.10 Tarımsal üretim ürün türü ve su kullanımı konusunda uyumsuzluk olması, 6.1.11 Gayrimenkul geliştirme sektöründeki konut üretimi miktarının ihtiyaçtan fazla olduğu görülmekte ve bunun sonucunda 25 bin civarında tamamlanmamış veya satılmamış konut bulunması, 6.1.12 Perakente ticaret faaliyetlerinin daha çok büyük yerleşimlerde toplanmış olması 6.2 Sosyal Gelişme ve Yaşam Kalitesi Konuları 6.2.1 Nüfus artışı ve göç hareketleri, 6.2.2 Dış göç, plansız işgücü göçü 6.2.3 Kırsal bölgelerden, iş olanaklarının bulunduğu kentsel alanlara göç olması, 6.2.4 Kentsel alanlara göçe bağlı nüfus ve nüfus yoğunluğu artışı, 6.2.5 Göçe bağlı göçmen nüfus ile yerel nüfusun sosyal uyumunun/ bütünleşmenin olmaması, 6.2.6 Nüfus artışının hizmetler üzerinde baskı oluşturması 6.2.7 Kentlerdeki Eğitim ve Sağlık hizmeterinin (adet ve kapasıte) yetersiz olması, 6.2.8 İşsizlik Oranının yüksek olması, 6.2.9 Göç ve sosyal ayrışma olması, 6.2.10 Sosyal altyapı ve hizmetlerin yetersiz olması (Eğitim, sağlık ve rekreasyon), 6.2.11 Toplu taşımacılık hizmetlerinin yetersiz olması 49 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 2031 6.3 Çevresel Konular: Risk Altındaki Çevresel Kaynaklar ve Etkisi Olan İnsan Faaliyetleri 6.3.1 Gelişme İçin En Önemli Taşıma Kapasitesi Unsur Olan Su Kaynakları 6.3.1.1 Su kaynaklarının (akiferler, göletle , dere yatakları, sulak alanlar) aşırı kullanımı ve insan faaliyetleri sonucu kirlenmesi, 6.3.1.2 Güzelyurt Aküferinin beslenmesinin üzerinde çekim yapılması nedeniyle tuzlanması, 6.3.1.3 Toplam su tüketiminin yaklaşık %75’i tarım sektöründe kullanılması, 6.3.1.4 Su kaynaklarının azalması, miktarın yetersizliği ve kalitenin bozulması 6.3.2 Biyolojik Çeşitlilik , Özel Çevre Koruma Bölge’ler, HABİTAT Alanları 6.3.2.1 Ekolojik yönden hassas alanların, biyolojik çeşitlilik, habitat alanları, kumul alanlar, bozulması, 6.3.2.2 Potansiyel NATURA 2000 alanları üzerindeki gelişme baskısı, kullanım yönetiminin yetersizliği, 6.3.2.3 Doğal Alanlarının / Çevresel Hassas Alanların etkili bir şekilde korunamaması, 6.3.2.4 Doğal değere sahip alanlarının yeni yol güzergahları nedeniyle parçanlaması bozulması, 6.3.2.5 Yaban hayatının korunması, yer altı sularının beslenmesinin sağlanması, erozyonun ve yer kaymasının önlenmesi açısından büyük önemi olan eğimli arazilerin yapılaşması 6.3.3 Verimli Tarım Toprakları, Gıda Güvenliği ve Yeterliğinin hayati önemi olması, 6.3.3.1 Birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü sınıf tarım topraklarının gelişme baskısı altında olması ve bir çok alanın bu baskı sonucunda kaybedilmesi; Kentsel rant ile tarımsal rant arasındaki rekabete bağlı olarak verimli tarımsal alanların korunamaması 6.3.3.2 Tarım topraklarının, kirlilik ve miras yolu ile parçalanması ile kalitesinin ve bütünlüğünün bozulması, 6.3.4 Orman ve Ormanlık alanlar - Oksijen , peyzaj , rekreasyon 6.3.4.1 Orman alanları ve ormanlık alanları üzerindeki baskı, 6.3.4.2 Yeni yol güzergahları nedeniyle parçanlaması ve bozulması 6.3.5 Kıyılar 6.3.5.1 Kıyı bölgelerindeki kıyı boyunca yaygın gelişme eğiliminin kıyılar üzerindeki baskıyı arttırması, 6.3.5.2 Kıyı alanlarındaki konutların ve turizm tesislerinin kanalizasyon sistemine bağlı olmaması, septik kuyuların standartlarının yetersiz olması ve turizm tesislerinideki mevcut paket arıtma sistemlerinin düzenli çalışmaması, 6.3.5.3 Birçok bölgelerde kıyı ve deniz kirliliği olması, 6.3.5.4 Kirliliğin ve erozyonun kıyıların yok olmasına yol açması, 6.3.5.5 Kıyıların bozulması sonucunda, çekiciliğinin azalması,turizm gelirinin ve mülk değerinin azalması, 6.3.5.6 Kitle turizmi konaklama tesislerinin ve ikinci konutların kıyı bölgelerine olan talebi sonucunda bu alanlarda baskı oluşturması, 6.3.6 Çevre ve İnsan Sağlığı /Kirlilik Konuları 6.3.6.1 Deniz ve yüzme suları kirliliği olması, 6.3.6.2 Taş ocaklarının görsel ve çevresel kirlilik yaratması, 6.3.6.3 Tarımsal üretimde kullanılan ilaçların tarım topraklarında kirlilik yaratması, 6.3.6.4 Kıyıların yapılaşması sonucunda halkın erişiminin sınırlandırılması, 50 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 2031 6.3.6.5 Arazi kullanım dağılımının düzenli olmamasından kaynaklanan yoğun yerleşim alanları, hava ve gürültü kirliliği oluşması, 6.3.6.6 Taşocaklarının yaban hayatı, dağlık alanlar, doğal habitat alanları, manzara alanları, yeraltı suları ve bitki örtüsünü olumsuz etkilemesi, 6.3.6.7 Katı atık yönetim sisteminin (Toplama , ayrıştırma, geridönüştürme, yeniden kullanma, rehabilitasyon, düzenli depolanma) ve altyapısının yetersiz, dağınık, düzensiz ve kontrolsuz atık alanları olması, 6.3.6.8 Bir çok yerleşim biriminde kanalizasyon sisteminin olmaması, 6.3.7 Potansiyel Tehlikeler ve Riskler 6.3.7.1 Lefkoşa ve Mağusa’nın deprem açısından risk barındıran bölgelerde yer almaları, 6.3.7.2 Yapılaşmaya uygun olmayan ve zemin problemi olan alanlarda yer alan yerleşim alanları olması, 6.3.7.3 Eğimli Araziler ve erozyon olan alanlarda yapılaşma olması, 6.3.7.4 İklim Değişikliğinden kaynaklanabilecek riskler ve kıyılar üzerineki muhtemel etkisi, 6.3.8 Tarihi ve Kültürel Miras Konular 6.3.8.1 Kentsel sit alanları, arkeolojik sit alanları, listeli binlar , geleneksel köyler gibi tarihi ve kültürel miras alanlarınıngelişme baskısı altında olması, 6.3.8.2 Kentsel / Geleneksel tarihi dokuların, listeli binaların, tarihi kamusal alanların eskime, ilgisizlik, yatırım eksikliği, rekabet edebilirliğini kaybetmesi nedeniyle bozulması ve yok olma sürecine girmesi, 6.3.8.3 Tarihi, Kültürel ve Geleneksel değeri olan nedeniyle parçanlaması bozulması, alanların yeni yol güzergahları ve yapılaşma 6.4 Mekansal Gelişme Konuları 6.4.1 Genel Konular 6.4.1.1 Gelişmelerin yaygın, parçacıl, yollar ve kıyılar boyunca lineer olması, 6.4.1.2 Altyapı planlaması ile gelişme planlamasının eşgüdüm halinde olmaması, 6.4.1.3 Elektrik /Enerji altyapısının yetersiz olması, 6.4.1.4 Gelişigüzel/düzensiz çöp alanları olması, 6.4.1.5 Kanalizasyon altyapısının yetersiz veya eksik olması, 6.4.2 Gelişme / Yapılaşma Deseni 6.4.2.1 Gelişigüzel, yaygın, parçacıl, dağınık, yollar ve kıyılar boyunca liner gelişme/yapılaşma eğilimi (Lefkoşa-Girne Aksı, Lefkoşa’nın Mağusa yönüne lineer gelişimi, Mağusa – İskele arası kıyı) 6.4.2.2 Hızlı ve dengesiz gelişmenin/yapılaşmanın, hizmetlerin yetersizliğine yol açması, yaşam kalitesini ve ekonomik büyümeyi olumsuz yönde etkilemesi, 6.4.2.3 Gelişme baskısı nedeniyle kıyı alanlarının giderek yapılaşması, 6.4.2.4 Arazi kullanımındaki çelişkiler, 6.4.2.5 Trafik yoğunluğu ve pahalı ulaşım şekli, 6.4.2.6 Kanalizasyon, su, eneji, haberleşme altyapısı, 6.4.2.7 Toprağın verimsiz ve savurganca kullanımı, 6.4.2.8 Bir çok yerleşim alanında tamamlanmamış veya eksik, yetersiz altyapılar ve hizmetler nedeniyle yaşam kalitesinin düşmesi, 51 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 6.4.2.9 2031 Gelişen, büyüyen bölgelerin su, kanalizasyon, katı atık gibi teknik altyapılar bakımından yetersiz kalması, okul , hastane, satın alınabilir konut gibi sosyal altyapılar üzerinde baskı oluşması, 6.4.2.10 Tamamlanmamış ve satılmamış çok sayıda konut inşaatının bulunması, 6.4.2.11 İkincil ve boş konutların oluşturduğu atıl konut kapasitesi ( KKTC’deki toplam konut adedinin % 16’sı ikincil ve boş konutlardan oluşmaktadır.) 6.4.3 Ulaşım ve Trafik Altyapısı 6.4.3.1 Bölgeler arası günlük trafik yoğunluğu yüksektir. Özellikle Kuzey /Güney, Lefkoşa-Girne, Mağusa - Iskele Koridoru , Güzelyurt - Lefkoşa arası. 6.4.3.2 Girne ve Lefkoşa arasındaki trafik yoğunluğunun artması hava kirliliğine ve karayolu doğu ve batısındaki yeni yerleşim alanlarının bölünmesine doğu – batı yönünde erişimin sorunlu olmasına yol açmaktadır. 6.4.3.3 Parçacıl gelişme sonucunda bazı bölgelere trafik ve ulaşım altyapısı ile erişimin yetersiz, bazı bölgelerde ise yüksek olması. 6.4.3.4 Özel araç sahipliliğinin yüksek oranda olması, çok sayıda özel araçların trafikte olmasının hava kirliliğine yol açması, 6.4.3.5 Toplu taşımacılığın yeterli seviyede gelişmiş olmaması, 6.4.3.6 Kentsel alanlarda sınırlı toplu taşımacılık sistemleri olması, 6.4.4 Teknik Altyapı 6.4.4.1 Haberleşme altyapısının tüm bölgelerde yeterli olmaması, 6.4.4.2 Enerji altyapısı, aydınlatma, ısınma soğuma altyapılarının yetersiz olması, 6.4.4.3 Kanalizasyon altyapısının yetersiz veya eksik olması, 6.4.4.4 Su altyapısının yetersiz olması, içme suyu kalitesinde olmaması, altyapı yetersizliğine bağlı olarak su kayıplarının çok olması, 6.4.5 Sosyal Altyapı – Toplumsal Hizmetler 6.4.5.1 Merkezi okullarda yığılmalar olması, yeni gelişme alanlarında okulların eksik olması, nüfus kaybeden bölgelerdeki okulların okulların öğrenci kaybetmesi, 6.4.5.2 Ana kentsel alanlar dışında,çeperlerde yeterli sağlık merkezlerinin olmaması, nüfus başına düşen yatak sayısının AB standardının altında olması, 6.4.5.3 Rekrasyon alanları, açık alanlarının büyüyen yerlşmelerde yetersiz olması, 52 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler Harita 6: Mevcut Durumun Devamı 53 2031