Aktif Öğrenmede Bir Grup Tartışması Yöntemi Olarak Beyin Fırtınası
Transkript
Aktif Öğrenmede Bir Grup Tartışması Yöntemi Olarak Beyin Fırtınası
AKTİF ÖĞRENMEDE BİR GRUP TARTIŞMASI YÖNTEMİ OLARAK BEYİN FIRTINASI Mahmure NAKİBOĞLU1, Melek ALTIPARMAK2 1 DEÜ, Buca Eğitim Fakültesi, OFMAE Bölümü, Biyoloji Eğitimi A.B.D., İZMİR 2 DEÜ, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, OFMAE Bölümü A.B.D., İZMİR ÖZET: Pozitif bilimlerin öğretilmesinde bilimsel düşünebilme yeteneğinin geliştirilmesi temel hedeflerden biridir. Bu hedefe ulaşmada seçilecek öğretim yöntemleri farklı olabilir, ancak burada önemli olan, bireylerin sezgi gücünü kullanarak problemleri görebilme, problemin çözümüne yönelik yaratıcı düşünebilme, olaylar arasında bağlantı kurabilme becerilerinin kazandırılmış olmasıdır. Yaşadığımız bilgi çağında, yeni bilgilere nasıl ulaşacağını bilen, bu bilgiler arasında doğru seçimler yapabilen, yaratıcı, üretken bireylere gereksinim duyulmaktadır. Çağın insanını yetiştirmede, bugün daha çok benimsenen aktif öğretim stratejilerinin kullanılması zorunlu hale gelmiştir. Bu çalışmada Normal Lise ve Süper Lise programı öğrencilerinin ve öğretmenlerinin uygulanan sistem hakkında görüşleri alınmış ve Beyin Fırtınası yöntemi uygulanarak elde edilen bulgular öğretmen ve öğrenci görüşleri de dikkate alınarak irdelenmiştir. Sonuç olarak Beyin fırtınasının öğrencilerin, derse yönelik ilgilerini arttırdığı, öğrendikleri bilgileri hangi alanlarda nasıl kullanacaklarını yaratıcı düşünce ile ortaya koydukları, kendilerine verilen bilgilerin önemini gerekliliğini kavrama bilincine ulaştıkları, bilgi birikimlerini ve gözlemlerini analiz-sentez ederek sonuca ulaşmayı kısaca bilimsel düşünme yeteneklerini geliştirdikleri belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Biyoloji Eğitimi, Aktif Öğrenme, Beyin Fırtınası 1.GİRİŞ Bütün eğitimcilerin ortak hedefi, en iyi eğitim ve öğretimin gerçekleşmesini sağlamaktır.Yapılan son araştırma verileri geleneksel öğrenme stillerinin yeterli olmadığı ve yeni yaklaşımların denenmesi gerektiği yönündedir (Gow ve Kember, 1990). Öğrenme ve öğretme eğitimin en önemli öğeleri olup zihinde gerçekleşen bir olgudur. Beyine gelen bilgiler bir şekilde değerlendirilerek dışarıya davranış biçiminde yansımaktadır.Acaba öğrenme tamamen nörofizyolojik bir olay mıdır? Beyin kendisine ulaşan bilgileri nasıl algılamakta ve değerlendirmektedir? Bu bilgiler hangi davranış biçiminde dışa yansımaktadır? Bellek ve hafıza kapasitesi artırılabilir mi? Bunun öğrenmeye katkısı nedir?Beyin fırtınası yöntemi kullanılarak öğretme etkinliklerine katkı sağlanabilir mi? Bu tür soruların sayısını artırabiliriz ancak; artan soru sayısına karşılık ne yazık ki, vereceğimiz cevap sayısını aynı oranda artıramıyoruz.Mevcut bilgilerimize rağmen beyinde olup bitenler hakkında daha çok bilgiye ihtiyacımız vardır. Öğretim etkinliklerinde kullanılan Beyin fırtınası yöntemi, beynimizin sağ ve sol yarım küresini birlikte harekete geçiren bir yöntemdir.İlk defa yeni bir ürüne isim bulmak amacıyla kullanılan bu yöntem daha sonraları eğitimin çeşitli alanlarında öğretim yöntemi olarak uygulanmıştır (Osborn,1957; Rıco,1983, Romizowski 1986; Mullen ve Ark. 1991; Maguire ve diğer.,1991; Paulus ve Dızındolet, 1993; Petrovıc ve Krıckel, 1994; Aıken ve diğer., 1994; Nakiboğlu,1994,1995,1998,2002; Alder,1999). Bu araştırmada, beynin algılama mekanizması ile öğrenme arasındaki ilgi,yöntemin sınıf içinde uygulanması anında öğrenci ve öğretmenlerin yaklaşımları, öğrenci başarısını olumlu etkileyip etkilemediği belirlenmeye çalışılmıştır. 1.1.Problem Cümlesi Öğrenme ile beyin fonksiyonları arasındaki ilişki nasıldır? Öğretim etkinliklerinde bu konuya yeterince önem verilmekte midir? 1.2. Alt Problemler 1. Uygulanan öğretim etkinliklerinde, öğrenme ile beyin fonksiyonları arasında ilişki kuruluyor mu ? 2. Beyin aktiviteleri harekete geçirilerek öğrenme ve hafıza kapasitesi artırılabilir mi? 3. Öğrenme tamamen nörofizyolojik bir olay mıdır? 4. Beyin Fırtınası Yönteminin Öğretim etkinliklerinde uygulanabilirliği nedir? 2.YÖNTEM 2.1.Araştırma Yöntemi ve Araştırma deseni Araştırmanın problem ve alt problemlerine bağlı olarak nitel ve nicel araştırma yöntemleri birlikte kullanılmış ve betimleyici çözümleme yaklaşımı benimsenmiştir.Verilerin toplanmasında gözlem kayıtları, Başarı testi, Öğrenci ve öğretmenlerin görüşlerini ölçen anketler kullanılmıştır.Yöntemin öğrenci başarısına etkisinin belirlenmesinde öntest - sontest yöntemi uygulanmıştır. 2.2.Araştırma evreni ve örneklem grubu Araştırmanın evreni, Milli Eğitim Bakanlığına bağlı Şirinyer Lisesidir. Örneklem grubu bu lisenin normal lise ve süper lise kısmındaki (n: 183) öğrencilerden oluşmaktadır. 2.3.Veri çözümleme Veri çözümlemede,görüş ölçekleri ve başarı testleri istatistik olarak değerlendirilmiş , gözlem formları kayıtları ve beyin fırtınası seansı sonunda üretilen fikirler, fikirlerin orijinalitesi uzman görüşleri ile yorumlanarak irdelenmiştir. 3.BULGULAR Beyin fırtınası uygulamasında Normal Lise ve Süper öğrencilerine,tartışma konularını içeren cümleler verilerek fikir üretmeleri istenmiştir. Tartışma cümleleri ve üretilen fikir sayıları Tablo 3.1. ‘de görülmektedir. Tablo 3.1. Beyin Fırtınası seansı sonunda üretilen fikir sayısı (FS:Fikir sayısı,YFS.Yaratıcı fikir sayısı) Tartışma Grupları Gruplara verilen problem cümleleri Süper lise Normal lise Katılan Öğrenci sayısı FS/YFS Katılan Öğrenci sayısı FS/YFS 29 40/14 30 56/24 26 17/4 29 28/13 33 21/6 36 60/19 11.sınıflar Bitkiler Fotosentez yapmasaydı ne olurdu? Dokulardaki Hücreler neden birbirinden farklıdır? 10.sınıflar Proteinler olmasaydı ne olurdu ? 9.sınıflar Gruplarda üretilen fikirlerin çoğu, kendine özgü farklı bir bakış açısı getirmiş olması nedeniyle orijinal bulunmuştur. Ancak orijinal bulunan fikirlerin sayısı gruplara göre farklılık göstermiştir (Tablo 3.1). Gruplarda işlenen ünite konusuna yönelik, beyin fırtınası uygulanmadan (öntest) ve uygulandıktan sonra (sontest) sınıfların her seviyede başarı durumları ayrı ayrı ölçülmüştür (Tablo 3.2. a.b.c). Tablo 3. 2. Lise I., II., III. sınıfların ön-test ve son-test puanlarına göre elde edilen ortalama, standart sapma ve t-testi sonuçları a Sınıf Değişken adı n SS X SD t değeri Önem denetimi N-9 I N-9 I Ön-test Son-test 33 33 2,30 2,36 1,21 1,31 32 0,53 fark önemsiz Y-9 L Y-9 L Ön-test Son-test 36 36 2,50 3,08 1,27 1,29 35 0,06 fark önemsiz b Sınıf Değişken adı n X SS SD t değeri Önem denetimi N-10 A Ön-test 26 4,29 1,50 25 0,91 fark önemsiz N-10 A Son-test 26 4,19 1,29 Y-10 A Ön-test 29 5,51 1,08 28 0,62 fark önemsiz Y-10 A Son-test 29 5,34 1,54 c Sınıfın adı Değişken adı n X SS SD t değeri N-11 A N-11 A Ön-test Son-test 29 29 4,13 4,93 1,50 1,66 28 0,05 fark önemsiz Y-11 B Ön-test 30 7,36 1,51 29 0,11 fark önemsiz Y-11 B Son-test 30 6,50 2,82 Önem denetimi Tablo 3.2a’ya göre 9-I Normal Lise sınıfının son-test ortalaması ( X =2,36), ön-test ortalamasından ( X =2,30) yüksektir. Sınıfın ön-test ve son-test uygulamaları sonucunda bulunan tdeğeri, tablo t-değerinden küçük olduğu için aradaki farkın önemsiz olduğu görülmektedir (SD=32, tdeğeri=0,53, tt=2,04 p<0,05). Super Lise 9-L sınıfının son-test ortalaması ( X =3,08), ön-test ortalamasından ( X =2,50) yüksektir. Sınıfın ön-test ve son-test uygulamaları sonucunda bulunan tdeğeri, tablo t-değerinden küçük olduğu için aradaki farkın önemsiz olduğu görülmektedir (SD=35, tdeğeri=0,06, tt=2,02 p<0,05).Tablo 3.2b’ ve tablo 3.2c’ de de benzer sonuçlar elde edilmiştir. Yöntemin sınıflarda uygulanması sırasında öğrencilerin ,öğretmenlerin yaklaşımlarını ve sınıf ortamının durumunu anlamak üzere gözlem formları kullanılmıştır. Gözlem formu ile belirlenen bulgular aşağıda verilmiştir (Tablo 3.3 ). Tablo 3.3. Tüm sınıflarda gözlem formu ile elde edilen bulgular Gözlemlenen Davranışlar 1. Grup çalışmasına katılma 2. Fikirlerinin rahatça açıklama 3. Sonuçları tartışma ve irdeleme 4. Derse olan ilgi 5. Kitaba bağımlı kalma 6. Yapılan açıklamaları dinleme 7. Rolünü yerine getirme 8. Çalışmayı yönlendirme 9. Çalışmayı dikkatle takip etme 10. Rahat hareket etme 11. Bildiklerini ifade edebilme 12.Yeni fikirler üretebilme 13. Kişisel sorumluluğa sahip olma 14. Disiplininin olumlu etkilenmesi Davranışların Gerçekleşme Yüzdeleri 77 94 94 94 42 86 89 86 61 94 81 47 69 58 4.TARTIŞMA SONUÇ VE ÖNERİLER Eğitim sistemimizde, beynin matematiksel ve mantıksal olan sol lobuna ait yeteneklerini değerlendiren bir ölçme ve değerlendirme sistemi uygulanmakta,beynin hayal gücü, ritm, şekil ve yaratıcı düşünme gibi özelliklerine sahip sağ lob fonksiyonları değerlendirilmemektedir (Bruer, 1997).Bu da beynimizin sadece yarısının kullanıldığını göstermektedir.Oysa yapılan araştırmalarda sol ve sağ olmak üzere iki yarım küreden oluşan beyin lopları ve öğrenme arasındaki ilişki incelendiğinde, sağ ve sol beyin yarımkürelerinin farklı işlevler üstlendiği ve gerçek öğrenmenin, beynin her iki lop fonksiyonlarını birlikte ve dengeli olarak kullanması ile ortaya çıktığı görülmüştür (Gould,1999b; Hansen, 2002).Yaptığımız çalışmada,yöntemin uygulanmasından sonra, başarı testlerinde anlamlı bir fark elde edilememiştir (Tablo.3.2a,b,c).Diğer taraftan öğrenciler grup çalışmalarına istekle katılmalarına karşın sınıf disiplininin sağlanmasında zorluklarla karşılaşılmıştır.Bu durum grup çalışmasına dayalı bütün yöntemlerde, öğrencilerin alışık olmadıkları bir çalışma şekli olduğundan başlangıçta yaşanmaktadır. Bu nedenle uygulamaların ilköğretim seviyesinden itibaren diğer grup çalışma yöntemleri ile birlikte ,her düzeyde başlatılması gerekmektedir.Aksi halde kısa süreli uygulamalar bu tip sorunların yaşanmasına neden olmaktadır. Öğrenme ve kalıcı bir hafıza gücüne sahip olmanın diğer önemli adımı da, düşünme tarzının beyin hücrelerindeki gelişmeyi nasıl etkilediğidir. Öğrenme ve hafıza gücü beyindeki hücre sayısından çok, beyin hücreleri arasında kurulan ağ tabakası veya bağların çokluğuyla orantılı olarak artmaktadır (Hari and Lounasmaa , 2000) Araştırmamızda , normal lise ve süper lise kısımlarında, fikir üretme kapasitesi bakımından süper lise kısmının daha başarılı olduğu belirlenmiştir (Tablo. 3.1) Bu sonuç,süper lise programındaki öğrencilerin beyin hücrelerindeki bağlantı sayısının daha fazla olduğunu göstermektedir. Yapılan araştırmalar, duygu yüklü olayların,orta beyindeki hipokamp tarafından kalıcı hafızaya daha kolay aktarıldığını göstermektedir (Giedd ve diğer.,1999). Bir bilginin hatırlanabilmesi daha önce öğrenilen bilgilerle ilişkilendirilmiş olmasına bağlıdır. Yeni öğrenilen bir bilgi daha önce öğrenilen bir başka bilgiyi anımsatmışsa, beyinde hemen, anımsanan bilginin bulunduğu nöron veya nöronlar ile yeni bilginin tutulduğu nöron veya nöronlar arasında bir bağ kurulmaktadır. Yeni öğrenme sırasında eski bilgilerle bir ilişki kurulamıyorsa, bu öğrenmenin beyinde herhangi bir etkisi olmuyor demektir. O halde Beyin fonksiyonları kullanılmıyorsa, nöronlar arası bağlar kurulmadığından öğrenme potansiyeli ve hafıza gücü de azalmaktadır. Öğrenmenin temelinde nörofizyolojik olaylar vardır. Beyin Fırtınası seanslarının sonucunca, yöntemin belirlenen özelliklerini şöyle özetleyebiliriz. • • • • • • Beyin fırtınası bireylerde problem çözme ve yaratıcı fikirlerin oluşmasını sağlayan bir grup tartışması yöntemidir. Her öğrenci hiçbir baskı hissetmeksizin grup tartışmasına katılmış, öğrenmeye karşı daha ilgili oldukları gözlenmiştir . Öğrenci merkezli Öğrenciyi aktif kılan demokratik bir yöntem olduğundan öğrencinin derse katılım oranı oldukça yüksek olmuştur. Öğrencinin hayal gücünü geliştirerek bireysel olarak karşılaşacakları problemlere karşı çözüm üretmeye ve karar almaya teşvik ettiği gözlenmiştir. Sınıf faaliyetlerine çeşitlilik katarak, dersi daha zevkli hale getirdiği öğrenciyi öğrenme ve araştırmaya karşı motive ettiği gözlenmiştir. Gruba katılan bireyler arasında ortak bir paylaşım ve sorumluluk bilincinin oluştuğu gözlenmiştir. Sonuç olarak, bu yöntemin uzun süreli ve eğitimin ilk kademesinden itibaren uygulanmaya başlanmasını önermekteyiz. Bu uygulamaların öğretimin her kademesinde yaygınlaşması halinde öğrenciler; • Kendisine ulaşan bilgileri, gözlemlerini, nerede ve nasıl kullanacağını daha iyi öğrenebilir(Gözlemin değerlendirilmesi). • Fen bilimlerinde, gözlemlerle elde edilen bulgular değerlendirilirken sezgi gücü ve yaratıcılığın büyük oranda kullanıldığı düşünülürse, bu yöntemle yeni fikirler geliştirilebilir (Hipotez ve Teorilerin Doğuşu). • Çözüm arayışı ve problem çözme etkinlikleri ile zincirleme birbirini izleyen fikir üretme dizileri sayesinde konunun en ince ayrıntılarına kadar inebilir (Analiz). • Konuya farklı boyutlardan bakarak bu boyutlar arasında bağlantı ve ilgi kurabilir (Sentez). • Problemin cevabını ararken konuları irdeleyerek sonuca varabilir (Tartışma -Sonuç). Beyin fırtınası, bilişsel ve duyuşsal hedefleri gerçekleştirmek için uygun bir yöntemdir. Pozitif bilimlerin temelini oluşturan bilimsel gerçeklerin metodolojisinde var olan yukarda belirttiğimiz gözlem, deney, analiz ve sentez, irdeleme becerilerini geliştirebilir (Nakipoğlu, 1995). Beyin fırtınası gibi, bireylerde yaratıcı ve sezgi gücünü geliştiren aktif öğretim yöntemleri özellikle fen bilimlerinin doğasına son derece uygundur ve fen bilimlerinin öğretilmesine katkı sağlayabilir.Bundan sonraki çalışmalarımızda,Yöntemin diğer özellikleri,tarafımızdan geliştirilmekte olan,Zihinsel Aktivite Testi, Yaratıcılığı Ölçme Testi,Kelime İletişim testleri ölçülerek belirlenmesi düşünülmektedir. KAYNAKÇA Aıken.M., Krosp, J., Shıranı, A; Martın,J. (1994). Brainstorming in small and large groups, İnformatıon Management, 27 (3): 141-149. Alder,H(1999)The Right brain manager how to use the power of your mind to achieve personal and professional success. Kariyer Developer. London. Bruer, J.T.(1997). Education and the brain: a bridge too far, Educational Researcher,26,4-16. Giedd, J. N., Blumenthal, J., Jeffries, N. O., Castellanos, F. X., Liu, H., Zijdenbos, A., Paus, T., Evans, A. C. and Rapoport, J. L. (1999). Brain development during childhood and adolescence: a longitudinal MRI study, Nature Neuroscience, 2, 861–863. Gould, E., Beylin, A., Tanapat, P., Reeves, A. and Shors, T. J. (1999b) Learning enhances adult neurogenesis in the hippocampal formation, Nature Neuroscience, (2): 260–265. Gow, L. and Kember, D. (1990) Does higher education promote independent learning? Higher Education, (19 ):307-322. Hansen,L (2002) Brain development, structuring of learning and science education: where are we now? A review of some recent research.Int.J.Sci.Educ.Vol.24(4):343-356. Hari, R. and Lounasmaa, O. V. (2000) Neuromagnetism: tracking the dynamics of the brain, Physics World, (13 ):33–38. Maguire, E. A., Gadian, D. G., Johnsrude, I. S., Good, C. D., Ashburner, J., Frackowiak, Mullen, B; Johnson, L; . (1991). Productivity loss in brainstorming groups: A met a-analytic integration. Basic and Applied Social Psychology, (12):3-24. Nakiboğlu, M.,(2002) Kuramdan uygulamaya Fen Öğretiminde Beyin Fırtınası Yöntemi, Dokuz Eylül Üniversitesi yayınları, Buca Eğitim Fakültesi Dergisi( Basımda). Nakiboğlu, M., . (1998). Biyoloji Eğitiminde Beyin Fırtınası Yöntemi Üzerinde Bir Araştırma A.F.S. Projesi. Proje N0. 0901.98.01.05. Nakiboğlu.M.(1995). Beyin Fırtınası Yönteminin Fen Bilimleri Eğitimindeki Yeri. II. Ulusal Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu. 11-18 Eylül Ortadoğu Teknik Üniversitesi Ankara. Nakipoğlu, M., (1994) . 2000’li Yıllara Yaklaşılırken Üniversitelerimizdeki Biyoloji Eğitimine Bir Bakış.I.Ulusal Fen Bilimleri Sempozyumu.15-17 Eylül, İzmir. Osborn, AF (1957) Applied Imagination.NewYork, Scribner. Paulus, P.B., And Dzındolet, M.T(1993).;Social ın fluence processes ın group brain storming. Journal of Personality and Social Psychology. 64(4): 575-586. Petrovıc, O. And Krıckl, O.(1994). Traditional moderated versus computer supported brainstorminga comperative study Information, Collier, Macmillan, P.420-421. London. Rıco, G.L., (1983). Writing the natural way Jp. Tarcher, Inc. Los Angeles.