sgk gys hazırlık kitabı örnek sayfalar
Transkript
sgk gys hazırlık kitabı örnek sayfalar
K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI SG 2016 GYS GÖREVDE YÜKSELME SINAVI HAZIRLIK KİTABI 30 Nisan 2016 SGK Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği hükümleri uyarınca Merkez ve Taşra Teşkilatı için Görevde Yükselme Sınav konularına uygun ve güncel şekilde hazırlanmıştır. II SGK GÖREVDE YÜKSELME SINAVI HAZIRLIK KİTABI SGK SOSYAL GÜVENLİK KURUMU GYS K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI GÖREVDE YÜKSELME SINAVI HAZIRLIK KİTABI EDİTÖR Turgut MEŞE YAZARLAR Komisyon © SG Bütün hakları Data Yayınlarına aittir. Yayınevinin izni olmaksızın, kitabın tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, çoğaltılması ve dağıtımı yapılamaz. ISBN No/Tarih: 978-605-9754-47-7 / 05.02.16 Sertifika No: 16199 SAYFA TASARIMI DATA Dizgi Grafik KAPAK TASARIMI Data Grafik Tasarım BASKI VE CİLT Aydan Matbaacılık ANKARA Data Yayınları İvedik Organize Sanayi Matbaacılar Sitesi 1518 Sok. Mat-Sit İş Merkezi No:2/20 Yenimahalle / ANKARA Tel: 0 312 384 29 95 - 0 505 925 57 81 Fax: 0312 342 23 58 www.datayayinlari.com bilgi@datayayinlari.com III GİRİŞ ÖN SÖZ K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI SGK Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda şef ve memur kadroları için görevde yükselme sınavı; aktüer, avukat, grafiker, istatistikçi, matematikçi, mühendis, programcı, sağlık teknikeri, tekniker ve teknisyen kadroları için ise unvan değişikliği sınavı yapılacaktır. Bu kapsamda şef ve memur kadroları için görevde yükselme sınavına kendinizi hazırlayacağınız güncel mevzuat ve akabinde kendinizi soru çözerek değerlendireceğiniz güncel sorulardan oluşan bu kitabımızı hazırlamış bulunmaktayız.Data Yayınları olarak siz değerli GYS sınavına girecek şef ve memur adayları için elinizdeki hazırlık kitabımızın çok faydalı olacağına inanıyoruz ve yapılacak sınavda başarılar diliyoruz. DATA YAYINLARI SGK Görevde Yükselme Sınavı (Şef ve Memur) Konu Başlıkları ve Soru Dağılımları KONULAR Soru Adedi Şef Memur 1 T.C. Anayasası 4 6 2 Atatürk ilkeleri ve inkılâp tarihi 4 4 3 Resmi yazışma kuralları 4 4 4 Etik davranış ilkeleri 2 2 5 Türkçe dil bilgisi ve yazım kuralları 2 4 6 Halkla ilişkiler 2 2 7 Genel kültür 4 6 8 Protokol kuralları 2 - 9 3046 sayılı Kanun 2 - 10 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu 6 6 2 2 12 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu 2 - 13 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun 2 - 14 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu 11 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yarg. Hakkında Kanun 4 34 30 16 5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu 14 20 17 4857 sayılı İş Kanunu 2 - 18 2925 sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanunu 2 - SG 2 15 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 19 3201 sayılı Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hak.Kanun 2 2 20 1479 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu (sadece yürürlükte olan hükümleri) 2 2 2 3 2 3 100 100 21 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu (sadece yürürlükte olan hükümleri) 22 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu (sadece yürürlükte olan hükümleri) TOPLAM IV SGK GÖREVDE YÜKSELME SINAVI HAZIRLIK KİTABI İÇİNDEKİLER ÜNİTE 1 K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI T.C. ANAYASASI ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������1 GENEL ESASLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TEMEL HAK VE ÖDEVLER. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 DEVLETİN TEMEL ORGANLARI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 YASAMA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 YÜRÜTME . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 YARGI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 TEST 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 TEST 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 TEST 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 TEST 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 ÜNİTE 2 SG ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILÂP TARİHİ ���������������������������������������������������������������������39 1881’den 1919’a Mustafa Kemal Mustafa Kemal’in Hayatı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 I. Dünya Savaşı ve Sonrası. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Mondros Ateşkes Antlaşması (30 Ekim 1918). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Kuvayımilliye Hareketi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 Cemiyetler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Milli Mücadele Hazırlıkları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Büyük Millet Meclisinin Açılması (23 Nisan 1920). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48 Sevr Barış Antlaşması (10 Ağustos 1920). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 Kurtuluş Savaşı’nda Cepheler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Türk İnkılabının Özellikleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Siyasi Alanda Yapılan İnkılaplar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Çok Partili Siyasi Hayata Geçiş Denemeleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 Hukuk Alanında Yapılan İnkılaplar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 Eğitim ve Kültür Alanında Yapılan İnkılaplar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 Toplumsal Alanda Yapılan İnkılaplar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 Sağlık Alanında Yapılan Faaliyetler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 Ekonomik Alanda Yapılan İnkılaplar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 ATATÜRKÇÜLÜK VE ATATÜRK İLKELERİ����������������������������������������������������������������������������67 Atatürk İlkeleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 Atatürk Dönemi Dış Politika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 TEST 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 TEST 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 GİRİŞ V ÜNİTE 3 K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI RESMÎ YAZIŞMALARDA UYGULANACAK USUL VE ESASLAR HAKKINDA YÖNETMELİK���������������������������������������������������������������������� 83 TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 ÜNİTE 4 ETİK DAVRANIŞ İLKELERİ���������������������������������������������������������������������������������������������� 99 TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 ÜNİTE 5 SG TÜRKÇE VE DİL BİLGİSİ KURALLARI�������������������������������������������������������������������������� 113 SÖZCÜKTE ANLAM VE ANLAM BİLGİSİ�����������������������������������������������������������������������������113 TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 CÜMLEDE ANLAM������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 125 TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 PARAGRAF BİLGİSİ ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 135 TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 YAZIM KURALLARI ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 148 TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 NOKTALAMA İŞARETLERİ����������������������������������������������������������������������������������������������������163 TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175 ANLATIM BOZUKLUKLARI �������������������������������������������������������������������������������������������������� 179 TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189 SÖZCÜK TÜRLERİ ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������192 TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204 SES BİLGİSİ ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 207 TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213 CÜMLE BİLGİSİ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������216 TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223 SÖZCÜKTE YAPI��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 226 TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232 ÜNİTE 6 HALKLA İLİŞKİLER���������������������������������������������������������������������������������������������������������� 235 TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250 ÜNİTE 7 GENEL KÜLTÜR���������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 253 ULUSAL VE ULUSLARARASI GELİŞMELER. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253 GÜNCEL GELİŞMELER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256 VI SGK GÖREVDE YÜKSELME SINAVI HAZIRLIK KİTABI K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI ULUSLARARASI KURULUŞLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261 EDEBİ BİLGİLER. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266 COĞRAFİ BİLGİLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267 TARİHİ BİLGİLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280 TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292 TEST 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292 TEST 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294 TEST 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294 TEST 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296 TEST 6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296 TEST 7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298 TEST 8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298 ÜNİTE 8 PROTOKOL KURALLARI�������������������������������������������������������������������������������������������������301 TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313 ÜNİTE 9 3046 SAYILI BAKANLIKLARIN KURULUŞ VE GÖREV ESASLARI ... KABULÜ HAKKINDA KANUN���������������������������������������������������������������������������������������������������������317 TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326 TEST 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 330 ÜNİTE 10 657 SAYILI DEVLET MEMURLARI KANUNU������������������������������������������������������������ 335 TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 389 TEST 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392 ÜNİTE 11 SG 4483 SAYILI MEMURLAR VE DİĞER KAMU GÖREVLİLERİNİN YARGILANMASI HAKKINDA KANUN�������������������������������������������������������������������������������������������������������� 395 TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399 ÜNİTE 12 5018 SAYILI KAMU MALÎ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNU����������������������������403 TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 436 GİRİŞ VII ÜNİTE 13 6183 SAYILI AMME ALACAKLARININ TAHSİL USULÜ HAKKINDA KANUN ��439 TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468 K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI ÜNİTE 14 4982 SAYILI BİLGİ EDİNME HAKKI KANUNU �������������������������������������������������������� 473 TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 478 ÜNİTE 15 5510 SAYILI SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU 481 TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 617 TEST 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 621 TEST 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 625 TEST 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 629 TEST 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 633 ÜNİTE 16 5502 SAYILI SOSYAL GÜVENLİK KURUMU KANUNU������������������������������������������ 637 TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 665 TEST 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 669 ÜNİTE 17 3201 SAYILI YURT DIŞINDA BULUNAN TÜRK VATANDAŞLARININ .... HAKKINDA KANUN������������������������������������������������������������ 675 TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 679 ÜNİTE 18 SG 1479 SAYILI ESNAF VE SANATKARLAR VE DİĞER BAĞIMSIZ ÇALIŞANLAR SOSYAL SİGORTALAR KURUMU KANUNU������������������������������������683 TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 685 ÜNİTE 19 506 SAYILI SOSYAL SİGORTALAR KANUNU ����������������������������������������������������������689 TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 693 VIII SGK GÖREVDE YÜKSELME SINAVI HAZIRLIK KİTABI ÜNİTE 20 K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI 5434 SAYILI TÜRKİYE CUMHURİYETİ EMEKLİ SANDIĞI KANUNU �����������������701 TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 719 ÜNİTE 21 4857 SAYILI İŞ KANUNU���������������������������������������������������������������������������������������������� 723 TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 755 TEST 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 760 ÜNİTE 22 SG 2925 SAYILI TARIM İŞÇİLERİ SOSYAL SİGORTALAR KANUNU�������������������������� 765 TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 770 1. ÜNİTE K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI T.C. ANAYASASI 10. Kanun önünde eşitlik; 1924 Anayasası TBMM tarafından, 1961 ve 1982 Anayasaları ise, Kurucu Meclis tarafından hazırlanmış ve halkoyuna sunularak kabul edilmiştir. Bugünkü anayasamız 7 Kasım 1982’de yürürlüğe girmiştir. n Herkes kanun önünde eşittir. n Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçirilmesini sağlamakla yükümlüdür. Bu maksatla alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı yorumlanamaz. n 1982 Anayasası kazuistik bir anayasadır. n 1982 Anayasası’nda “otorite-hürriyet” den- gesinde “otorite” daha baskındır. n Yaşlılar, çocuklar, özürlüler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmayacak. GENEL ESASLAR 1. Devletin şekli Cumhuriyettir. n Hiç kimseye, aile, zümre ve sınıfa imtiyaz 2. Cumhuriyetin nitelikleri; Türkiye Cumhuriyeti toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir devlettir. tanınamaz. 11. A nayasa’nın bağlayıcılığı ve üstünlüğü; n Kanunlar Anayasa’ya aykırı olamaz. Ana- yasa hükümleri tüm kişi ve kurumları bağlayıcıdır. 3. Devletin bütünlüğü, resmi dili, bayrağı, milli marşı ve başkenti TEMEL HAK VE ÖDEVLER n Türkiye devleti ülkesi ve milleti ile bölün- mez bir bütündür. n Hak; yaptığımız görevlere karşılık ailemiz- den toplumumuzdan ve devletimizden beklediğimiz yararlardır. n Dili Türkçe’dir. n Bayrağı, şekli kanunla belirtilen beyaz ay yıldızlı al bayraktır. n Hürriyet; başkalarının haklarına zarar ver- meden istediklerimizi yapmamızdır. n Milli marşı İstiklal Marşı’dır. n Başkenti Ankara’dır. Temel Hak ve Hürriyetlerin Niteliği SG 4. Anayasa’nın ilk üç maddesi değiştirilemez. Değiştirilmesi teklif dahi edilemez. Herkes, kişiliğine bağlı, dokunulmaz, devredilmez, vazgeçilmez temel hak ve hürriyetlere sahiptir. 5. Devletin temel amaç ve görevleri madde beşte belirtilmiştir. 6. Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir. 7. Yasama yetkisi TBMM’nindir. Türk Milleti Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanması adına 8. Yürütme görevi ve yetkisi Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu tarafından yerine getirilir. Olağanüstü hallerde kişilerin temel hak ve hürriyetleri kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzenine ve laik cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz. 9. Yargı yetkisi Türk Milleti adına bağımsız mahkemelerce yerine getirilir. -1- 21 T.C. ANAYASASI 1 Asıl Adalet Bakanlığı Müsteşarı Kurulun tabii üyesidir. nn Kurulun, Adalet Bakanı ile Adalet Bakanlığı Müsteşarı dışındaki asıl üyeleri, görevlerinin devamı süresince; kanunda belirlenenler dışında başka bir görev alamaz veya kurul tarafından başka bir göreve atanamaz ve seçilemezler. SG 3 Yedek Yargıtay üyeleri arasından Yargıtay Genel Kurulunca seçilir. 2 Yedek Danıştay üyeleri arasından Danıştay Genel Kurulunca seçilir. 1 Yedek Türkiye Adalet Akademisi Genel Kurulunca kendi üyeleri arasından seçilir. 4 Yedek - Nitelikleri kanunda belirtilen Yükseköğretim kurumlarının, hukuk, dallarında görev yapan öğretim üyeleri, üst kademe yöneticileri ile avukatlar arasından Cumhurbaşkanınca seçilir. Birinci sınıf olup birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemiş adli yargı hakim ve savcıları arasından adli yargı hakim savcılarınca, seçilir. 2 Yedek 3 Asıl 7 Asıl 1 Asıl 2 Asıl 3 Asıl 4 Asıl K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI Kurulun Başkanı Adalet Bakanıdır. 1 Asıl HSYK Üyeleri Birinci sınıf olup, birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemiş idari yargı hakim ve savcıları arasından idari yargı hakim ve savcılarınca, dört yıl için seçilir. nn Yargıtay, Danıştay ve Türkiye Adalet Aka- demisi genel kurullarından seçilerek kurul üyeliği için her üyenin, birinci sınıf adli ve adli yargı hâkim ve savcıları arasından seçilecek kurul üyeliği için her hakim ve savcının en fazla oy alan adaylar arasından sırasıyla asıl ve yedek üye seçilir. Bu seçimler her dönem için bir defada ve gizli oyla yapılır. nn Kurulun yönetimi ve temsili Kurul Başka- nına aittir. Kurul Başkanı dairelerin çalışmalarına katılamaz. Kurul, kendi üyeleri arasından daire başkanlarını ve daire başkanlarından birini de başkanvekili olarak seçer. Başkan, yetkilerinden bir kısmını başkanvekiline devredebilir. nn Kurul, adli ve idari yargı hâkim ve savcıla- rını mesleğe kabul etme, atama ve nakletme, geçici yetki verme, yükselme ve birinci sınıfa ayırma, kadro dağıtma, meslekte kalmaları uygun görülmeyenler hakkında karar verme, disiplin cezası verme, görevden uzaklaştırma görevlerini yapar. Adalet Bakanlığının, bir mahkemenin kaldırılması veya yargı çevresinin değiştirilmesi konusundaki tekliflerini karara bağlar; ayrıca, Anayasa ve kanunlarla verilen diğer görevleri yerine getirir. nn Kurulun meslekten çıkarma cezasına iliş- kin olanlar dışındaki kararlarına karşı yargı mercilerine başvurulamaz. TÜRK HUKUKUNDAKİ YARGI KOLLARI Anayasa Yargısı Anayasa Mahkemesi, anayasa yargısının görevli tek mahkemesidir. Uyuşmazlık Yargısı Uyuşmazlık mahkemesi, uyuşmazlık yargısının görevli tek mahkemesidir. İdari Yargı Ülkemizde ilk idari yargı 1868 yılında Tazminatla birlikte Şurayı Devlet (Danıştay) ile başlamıştır. 1961 Anayasası ile Danıştay tekrar yüksek idare mahkemesi olmuştur. 35 T.C. ANAYASASI 5. test T.C. ANAYASASI (Yargı) 4. I. Cumhurbaşkanı II. İktidar partisi meclis grubu III. Muhalefet partisi meclis grubu A) 11 asıl 4 yedek üye Yukarıdakilerden hangisi kanunlar ve Anayasa değişikliklerinin şekil bakımından incelenmesi için Anayasa Mahkemesine iptal davası açmaya yetkili değildir? B) 7 asıl 4 yedek üye A) Yalnız II B) Yalnız III C) 17 asıl 4 yedek üye C) I ve II D) II ve III K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI 1. 1982 Anayasası’na göre Anayasa Mahkemesinin üye sayısı aşağıdakilerden hangisidir? D) 17 asıl üye 5. Aşağıdakilerden hangisi Anayasa Mahkemesi tarafından yargılanmaz? A) Milletvekili B) Cumhurbaşkanı 2. I. Genelkurmay Başkanı II. Kara, Deniz ve Hava kuvvetleri komutanları C) Anayasa Mahkemesi Başkanı ve üyeleri D) Yargıtay ve Askeri Yargıtay üyeleri III. Jandarma Genel Komutanı Yukarıdakilerden hangileri Yüce Divanda yargılanır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I, II ve III 6. Aşağıdakilerden hangisine ilk derece yargı yeri olarak dava açılmaz? A) Askeri Yüksek İdare Mahkemesi B) İdare Mahkemesi C) Bölge İdare Mahkemesi SG D) Danıştay 3. Askeri, idari ve yargı mahkemeleri arasındaki ihtilaflı durumlarda aşağıdaki mahkemelerden hangisine başvurulur? A) Anayasa Mahkemesi B) Danıştay C) Uyuşmazlık Mahkemesi D) Sayıştay 7. Anayasa Mahkemesi aşağıdakilerden hangisinin anayasaya uygunluğunu denetlemez? A) Kanunlar B) Tüzükler C) Kanun hükmünde kararnameler D) Meclis içtüzükleri 2. ÜNİTE 1. BÖLÜM K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILÂP TARİHİ 1881’DEN 1919’A MUSTAFA KEMAL MUSTAFA KEMAL’İN HAYATI Mustafa Kemal Paşa’nın Askerlik Hayatı Mustafa Kemal,1881’de Selanik’te doğmuştur. Babası Ali Rıza Efendi, annesi Zübeyde Hanım’dır. Baba tarafından dedesi Hafız Ahmet Efendi 14 - 15. yy. da Anadolu’dan Makedonya’ya yerleştirilmiş Kocacık yörüklerindendir. Anne tarafı Konya Karaman’dan Rumeli’ye gelen Konya yörüklerindendir. Mustafa Kemal’in doğduğu Selanik çok uluslu ve farklı dine mensup Osmanlı halkalarının yaşadığı bir şehirdir. Selanik, İstanbul ile Avrupa’yı birbirine bağlayan bir liman şehridir. Bu özellik Selanik şehrinin kültürel hayatına hareketlilik kattığı gibi siyasi olarak bölgeyi zor durumda bırakmaktadır. Mustafa Kemal’in Okuduğu Okullar n Mahalle Mektebi-Şemsi Efendi Okulu n Selanik Askeri Rüştiyesi n Manastır Askeri İdadisi n İstanbul Harp Okulu n İstanbul Harp Akademisi SG NOT Mustafa Kemal’in Şam’da ‘Vatan ve Hürriyet Cemiyetini kurdu (1905). İttihat ve Terakki Cemiyetine katıldı. Meşrutiyetin ilanına karşı İstanbul’da çıkan 31 Mart Vakası’nı bastırmak için Selanik’ten hareket eden Hareket Ordusunun içinde Kolağası rütbesi (Kurmay Başkanı) ile yer aldı. Mustafa Kemal 31 Mart Vakası sonrasında, ordunun siyasetten ayrılması gerektiğini düşündüğü için fikir ayrılığı yaşadığı İttihat ve Terakki Cemiyetinden ayrıldı. Trablusgarp Savaşı: İtalya’nın Trablusgarp’ın ham madde (fosfat) açısından zengin kaynaklarını ele geçirmek için izlediği sömürgecilik politikası sonucunda işgal edilen Trablusgarb’ı savunmak amacıyla Mustafa Kemal, Enver Paşa, Rauf Orbay gibi subaylar halkı teşkilatlandırarak İtalyanlara karşı örgütlediler. Trablusgarb savaşı, Mustafa Kemal’in ilk savaş deneyiminde elde ettiği başarılardır. Sömürgeciliğe karşı ilk defa Derne ve Tobruk’ta önemli başarılar elde etmiştir. Bu savaş Mustafa Kemal’in halk arasında tanınmasının başlangıcıdır. Çanakkale Savaşı: Mustafa Kemal’in Milli Mücadele’nin liderliğine yükselmesinde en önemli siyasi olaylardandır. Çanakkale Boğazı’nı geçemeyen İngiliz ve Fransız ordularının başlattığı kara savaşlarını da durdurarak önemli başarılar elde etmiştir. 6-7 Ağustosta Arıburnu, 9-10 Ağustosta Anafartalar, 17 Ağustosta Kireçtepe zaferleri ile dönemin en güçlü ordularını yenmesi, Türk Milleti tarafından tanınmasında ve Milli Mücadele’nin lideri olarak kabul edilmesinde etkili olmuştur. Kafkas Cephesi: 16. Kolordunun Kafkas Cephesine gönderilmesi üzerine Mustafa Kemal Paşa da Diyarbakır’a gitti. Muş ve Bitlisi işgal eden Ruslara karşı başarılı savaşlar yaparak Rus kuvvetlerini geri püskürttü. Suriye Cephesi: Mustafa Kemal Paşa, İngiliz ordusuna karşı savunma savaşları yapılması için Yıldırım Orduları Grup Komutanı Limon Von Sanders’i uyardı. Ancak görüşleri dikkate alınmadı. Osmanlı ordusu yenildi. Mondros Ateşkes Antlaşması’nın imzalanmasından sonra 31 Ekim 1918’de Yıldırım Orduları Grup Komutanlığına getirildi. -39 - 40 SGK GÖREVDE YÜKSELME SINAVI HAZIRLIK KİTABI I. DÜNYA SAVAŞI VE SONRASI I. Dünya Savaşı’nın Sebepleri Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’ndan Beklentileri Balkan ve Trablusgarp Savaşları ile kaybedilen yerleri geri almak. K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI Genel Nedenler NOT nn Bloklaşma Avrupa’daki bloklaşmada İtilaf Devletlerinin yanında yer almak istiyordu. Ancak İtilaf Devletleri Osmanlı Devleti’ni paylaşma niyetinde oldukları için bu teklifi reddeti. Bu durum Osmanlı Devleti’ni Almanya’ya yaklaştırdı. nn Sömürgecilik nn Ham madde ve Pazar arayışı nn Silahlanma yarışı nn Milliyetçilik akımları Özel Nedenler nn Almanya ve İtalya’nın siyasal birliklerini ta- mamlaması nn Fransa’daki Alcase - Loren kömür havzası nn Rusya’nın Panslavizm sorunu Osmanlı Devleti’nin Savaşa Girme Sebepleri nn Balkan Savaşlarında kaybettiği toprakları geri almak nn Sıcak denizlere ulaşma nn Balkanlara hakim olma çabası nn Uluslararası alanda yalnızlık politikasın- dan kurtulmak nn Almanların savaşı kazanacağına inanılma- Birinci Dünya Savaşı Sırbistan’ı ziyaret eden Avusturya –Macaristan Veliahtı Ferdinand’ın Sırp milliyetçisi Gavrilo Princip tarafından öldürülmesi ile başlamıştır. sı nn İttihat ve Terakki yöneticilerinin Alman hayranlığının olması nn Parası peşin ödenen iki gemiye İngilizler tarafından el konulması SG Savaştan Önceki Durum İtilaf Devletleri İttifak Devletleri WW Fransa İngiltere WW Rusya WW Almanya WW WW Avusturya - Macaristan WW WW WW WW WW Savaş WW BaşladıkWW tan Sonraki WW Durum WW WW WW Fransa Brezilya İtalya İngiltere Rusya Sırbistan Yunanistan Amerika Japonya Romanya İtalya Almanya Avusturya - Macaristan WW O s m a n l ı Devleti WW Bul g ar istan WW WW Almanya’nın Osmanlı Devleti’ni Savaşta Yanında Görmek İstemesinin Sebepleri nn Avrupa’daki yükünü hafifletmek, nn Osmanlı Devleti’nin jeopolitik konumundan yararlanmak, nn Osmanlı halifesinin dini ve siyasi gücün- den yararlanmak, nn Rusya’ya ulaşılmasını engellemek, nn Sömürgelere giden yolları kontrol altına almaktır. Osmanlı Devleti’nin Savaşa Girmesine Sebep Olan Gemiler nn Goeban (Yavuz), nn Breslav (Midilli) 41 ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILÂP TARİHİ Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’na Girmesi Sonucunda; yardım göndermek için cepheyi açtılar. Ancak 18 Mart 1915’te büyük bir yenilgi aldılar. nn Cephe sayısı artmıştır. Kanal Cephesi: Mısır’ı İngilizlerden geri almak ve İngiltere’nin sömürgeleri ile olan bağlantısını kesmek amacıyla açılmıştır. İngilizler savaşta başarılı oldu. nn Savaş geniş alanlara yayılmıştır. K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI nn Savaşın süresi uzamıştır. nn Almanların Avrupa’daki yükü azalmıştır. nn Rusya yardım alamadığı için rejim değişik- liği yaşamıştır. Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’nda Savaştığı Cepheler Irak Cephesi: İngilizler Orta Doğu petrollerinin güvenliğini sağlamak ve Kafkaslardan Rusya’ya yardım götürmek amacıyla bu cepheyi açtılar. İngilizler başarılı oldu. Suriye - Filistin Cephesi: İngilizlerle savaşıldı. Arap kabileleriyle İngilizler savaşı kazandı. NOT Suriye - Filistin Cephesi Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’nda savaştığı son cephedir. Yemen - Hicaz Cephesi: Kutsal toprakları İngilizlere karşı korumak için cephe açıldı. Savaş sonunda İngilizler Hicaz Bölgesi’ni ele geçirdi. NOT Taarruz Cepheleri Savunma Cepheleri Müttefiklerine yardım için savaştığı cepheler SG Galiçya - Romanya - Makedonya Cepheleri: Bulgaristan ve Avusturya - Macaristan İmparatorluğuna yardım amacıyla ordu gönderildi. Rusya’nın savaştan ayrılması ile cephe kapandı. Kafkasya Cephesi: Rusları durdurmak, Turan İmparatorluğu kurmak için Ruslarla mücadele edildi. Sarıkamış faciası yaşandı. Brest Litowsk Antlaşması ile cephe kapandı (3 Mart 1918). Çanakkale Cephesi: İtilaf Devletleri, Osmanlı Devleti’ni savaş dışında bırakmak ve Rusya’ya Bu cephenin Osmanlılara karşı açılmış olması İslam dünyasında ümmetçilik anlayışının zayıfladığını ve milliyetçilik anlayışının önem kazandığını gösterir. I. Dünya Savaşı’nın Sonuçları nn Osmanlı, Avusturya - Macaristan ve Al- manya parçalandı. nn Polonya, Yugoslavya, Çekoslovakya, Ma- caristan, Avusturya, Litvanya, Ukranya, Estonya gibi yeni devletler kuruldu. nn Rusya (Bolşevik/Sosyalist), Almanya (Na- zizm) ve İtalya (Faşizm) Devletleri yönetim değişiklikleri yaşadı. nn İlk kez uçak (İtalya), ilk kez denizaltı (Al- manya), ilk kez zehirli gaz (kimyasal), ilk kez zırhlı araç kullanıldı. 80 SGK GÖREVDE YÜKSELME SINAVI HAZIRLIK KİTABI 3. 4. Düşman işgaline karşı Türk milletince Kurtuluş Savaşı’nın başlatılmasında Atatürk ilkelerinden hangisi daha etkili olmuştur? A) Devletçilik B) Halkçılık K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI test ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILAP TARİHİ 1. Atatürk “Kemal” ismini aşağıdaki okullardan hangisinde okurken almıştır? A) Selanik Askeri Rüştiyesi C) Milliyetçilik D) İnkılapçılık B) Manastır Askeri İdadisi C) Şemsi Efendi Okulu D) Harp Akademisi 2. Mustafa Kemal’in Şam’da görev yaparken kurduğu cemiyet aşağıdakilerden hangisidir? A) Genç Osmanlılar Cemiyeti B) Vatan ve Hürriyet Cemiyeti 5. Halkçılık aşağıdaki Atatürk ilkelerinden hangisinin doğal bir sonucudur? A) Milliyetçilik - Laiklik B) Cumhuriyetçilik - Milliyetçilik C) İnkılapçılık - Laiklik D) Devletçilik - Laiklik C) İttihat ve Terakki Cemiyeti SG D) Milli Kongre Cemiyeti 3. Atatürk’ün naaşı için geçici kabir olarak aşağıdakilerden hangisi kullanılmıştır? 6. Atatürk ilkelerinden hangisi Atatükçülüğün dinamik bir yapıya sahip olmasında daha etkili olmuştur? A) Etnografya Müzesi A) Laiklik B) Dolmabahçe Sarayı B) Cumhuriyetçilik C) Topkapı Sarayı C) İnkılapçılık D) Anadolu Medeniyetler Müzesi D) Halkçılık 3. ÜNİTE K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI RESMÎ YAZIŞMALARDA UYGULANACAK USUL VE ESASLAR HAKKINDA YÖNETMELİK BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç ve kapsam: –MADDE 1 (1) Bu Yönetmeliğin amacı; el yazısıyla atılan imza ile fiziksel ortamda veya güvenli elektronik imza kullanılarak elektronik ortamda yapılan resmî yazışmalara ilişkin kuralları belirlemek ve bilgi, belge veya doküman alışverişinin hızlı ve güvenli bir biçimde yürütülmesini sağlamaktır. (2) Bu Yönetmelik, bütün kamu kurum ve kuruluşlarını kapsar. Dayanak: –MADDE 2 (1) Bu Yönetmelik, 10/10/1984 tarihli ve 3056 sayılı Başbakanlık Teşkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanunun 2 nci ve 33 üncü maddeleri hükümlerine dayanılarak hazırlanmıştır. Tanımlar: –MADDE 3 (1) Bu Yönetmeliğin uygulanmasında; a) Aidiyet zinciri: Belgenin hazırlanmasından tasfiyesine kadar olan süreci, SG b) Belge: Herhangi bir bireysel işlemin, kurumsal fonksiyonun veya kurumsal işlemin yerine getirilmesi için alınmış ya da idare tarafından hazırlanmış; içerik, ilişki ve formatı ile ait olduğu fonksiyon veya işlem için delil teşkil ederek aidiyet zincirini muhafaza eden, el yazısı ya da güvenli elektronik imza ile imzalanmış ve EBYS ya da kurumsal belge kayıt sistemleri içinde kayıt altına alınmış her türlü kayıtlı bilgi veya dokümanı, c) Devlet Teşkilatı Merkezi Kayıt Sistemi (DETSİS): Başbakanlık tarafından yürütülen Elektronik Kamu Bilgi Yönetim Sistemi (KAYSİS)’nde yer alan ve idarelerin merkez, taşra ve yurtdışı teşkilatındaki birimlerinin Türkiye Cumhuriyeti Devlet Teşkilatı Numarası ile tanımlandığı alt sistemi, ç) Doküman: Kurumsal faaliyetlerin yerine getirilmesi amacıyla idare tarafından hazırlanan ya da toplanan her türlü bilgiyi, d) Elektronik Belge Yönetim Sistemi (EBYS): İdarelerin faaliyetlerini yerine getirirken oluşturdukları her türlü dokümantasyonun içerisinden idare faaliyetlerinin delili olabilecek belgelerin ayıklanarak bunların içerik, üstveri, format ve ilişkisel özelliklerini koruyan, belgelerin ait olduğu fonksiyon veya işlem için delil teşkil eden ve aidiyet zinciri içerisindeki yönetimini elektronik ortamda sağlayan sistemi, e) Elektronik imza: Başka bir elektronik veriye eklenen veya elektronik veriyle mantıksal bağlantısı bulunan ve kimlik doğrulama amacıyla kullanılan elektronik veriyi, f) Elektronik onay: Güvenli elektronik imza kullanılmayan durumlarda paraf yerine geçecek kaydın elektronik ortamda alınmasını, g) Elektronik ortam: EBYS ya da kurumsal belge kayıt sistemleri içerisinde bilgi, belge veya dokümanların hazırlandığı ve kayıtlı olduğu her türlü bilgi ve iletişim teknolojisi araçlarını, ğ) Elektronik sertifika hizmet sağlayıcısı: 15/1/2004 tarihli ve 5070 sayılı Elektronik İmza Kanununa uygun şekilde elektronik sertifika, zaman damgası ve elektronik imzalarla ilgili hizmetleri sağlayan idareler ile gerçek veya özel hukuk tüzel kişilerini, -83 - 94 SGK GÖREVDE YÜKSELME SINAVI HAZIRLIK KİTABI 1. test RESMİ YAZIŞMALARDA UYGULANACAK USUL VE ESASLAR HAKKİNDA YÖNETMELİK A) Adalet Bakanlığı K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI 1. Resmi Yazışmalarda Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hangi kurum ve kuruluşları kapsar? 4. Resmi Yazışmalarda Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğe göre e-Yazışma Teknik Rehberi hangi bakanlık tarafından yayımlanarak yürürlüğe girer? A) Sadece Adalet Bakanlığı Kurum ve Kuruluşlarını B) Sadece Milli Eğitim Bakanlığı Kurum ve Kuruluşlarını C) Sadece İç İşleri Bakanlığı Kurum ve Kuruluşlarını D) Bütün Kamu Kurum ve Kuruluşlarını Kapsar B) Kalkınma Bakanlığı C) İçişleri Bakanlığı D) Milli Eğitim Bakanlığı 5. Resmi Yazışmalarda Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğe göre biçimli belgeyi ifade eden terim aşağıdakilerden hangisidir? A) Form B) Format C) Somut ortam D) Fiziksel ortam 2. Resmi Yazışmalarda Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğe göre Devlet Teşkilatı Merkezi Kayıt Sisteminin kısa yazılışı aşağıdakilerden hangisidir? A) DEMSİS B) DEVSİS C) DETSİS D) DEMKİS SG 3. Resmi Yazışmalarda Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğe göre başka bir elektronik veriye eklenen veya elektronik veriyle mantıksal bağlantısı bulunan ve kimlik doğrulama amacıyla kullanılan elektronik veriyi ifade eden terim aşağıdakilerden hangisidir? A) Elektronik onay B) Elektronik ortam C) Elektronik imza D) Elektronik sertifika hizmet sağlayıcısı 6. Resmi Yazışmalarda Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğe göre günlük rapor (log) nedir? A) EBYS’de yapılan ekleme, değiştirme, silme, arama, görüntüleme, gönderme ve alma gibi işlemlerin hangi EBYS elemanı üzerinde ve kimin tarafından gerçekleştirildiği ile işlemin gerçekleştirildiği tarih ve zaman bilgisini ihtiva eden kayıtları ifade eder. B) Münhasıran imza sahibine bağlı olan, sadece imza sahibinin tasarrufunda bulunan güvenli elektronik imza oluşturma aracı ile oluşturulan, nitelikli elektronik sertifikaya dayanarak imza sahibinin kimliğinin ve imzalanmış elektronik veride sonradan herhangi bir değişiklik yapılıp yapılmadığının tespitini sağlayan elektronik imzayı ifade eder. C) Elektronik imza oluşturmak üzere, imza oluşturma verisini kullanan yazılım veya donanım aracını ifade eder. D) İmza sahibine ait olan, imza sahibi tarafından elektronik imza oluşturma amacıyla kullanılan ve bir eşi daha olmayan şifreler, kriptografık gizli anahtarlar gibi verileri ifade eder. 4. ÜNİTE K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI ETİK DAVRANIŞ İLKELERİ Etik Kavramı Etik Olmayan Davranış İlkeleri Etik, kişinin davranışlarına temel olan ahlak ilkelerinin tümüdür. Başka bir ifade ile etik, insanlara “işlerin nasıl yapılması gerektiğini” belirlemede yardımcı olan kılavuz (rehber) değerler, ilkeler ve standartlardır. Etik,aynı zamanda bir süreçtir. Bu süreçte karar alırken ve uygulamayı yaparken, belirli değerlere bağlı kalınarak hareket edilir. Ayrımcılık: Ayrımcılık önyargılı tutumlarla davranmaktır. Etiğin Amacı Etiğin amacı, bireye toplum içerisinde diğerleriyle birlikte yaşarken iyi temellendirilmiş ahlaki kararları kendi başına verebilecek durumda olmayı ve kendi başına var olabilmeyi öğretmektir. Dolayısıyla etik; o Ahlaki koşulların anlamlarıyla, o Ahlaki kararların yer aldığı koşullarla ve o Ahlaki ilkelerin açıklanmasıyla ilgilenir. Etiğin Görevi SG Etiğin görevi, hangi somut amaçların tek tek iyi, herkes için ulaşılmaya değer amaçlar olduğunu belirlemek değil; daha çok ölçütleri belirleyerek bu ölçütlere göre öncelikle hangi amacın iyi bir amaç olarak kabul edilmesinin bağlayıcı olabileceğini göstermektir. Etik Davranış Etik davranış, “bir kamu görevlisinin görevini yaparken kamu yararını kendi kişisel çıkarlarının daima önünde tutması, yaptığı görevle ilgili olarak kendisini başkalarına bağımlı kılacak (parasal ve başka çıkarsal ilişkilerle) bağlantılara girmemesidir. Kamu yönetiminde etik davranış, toplum için “dürüst, adil, tarafsız ve şeffaf olan ve demokratik devletin yasallığını geliştiren ve koruyan davranışlardır.” Kayırma: Yöneticilerin aile, akrabalık bağları gibi maddesel olmayan etkileme araçlarını kullanarak bazı kişilere işlemlerde ayrıcalık tanımasıdır. Rüşvet: Yöneticilerin, para, mal, hediye gibi birtakım maddesel çıkarlar karşılığında bunu sağlayan kişi ya da kümelere ayrıcalıklı bir kamu işlemi ile çıkar sağlaması rüşvet olarak tanımlanmaktadır. Yıldırma - Korkutma: Kabadayılık olarak tanımlanan ve kimseden korkmayan gibi görünerek çevresine meydan okuma davranışı ile astlarını yıldırmaya çalışmak etik dışı bir davranıştır. Sömürü (İstismar): Sömürü, insan ya da nesnelerin adaletsiz kullanımıdır ve çıkar sağlamaya yöneliktir. İhmal: Yöneticiler, yasalarla kendilerine verilen görevleri yerine getirmekle mükelleftir. Bencillik: Yönetimde bencillik, yöneticinin kimi zaman başkalarına zarar vererek onları düşünmeden, yalnız kendi gereksinimlerini giderecek ve kendine çıkar sağlayacak biçimde astlarını yönlendirmesidir. İşkence (Eziyet): Bir insana maddi ya da manevi olarak yapılan aşırı eziyet anlamında ifade edilmektedir. Yolsuzluk: Yolsuzluk terimi kamu otoritesi tarafından toplumun bazı kesimlerine sağlanan avantajlar veya çıkarlar ile rant, rüşvet, hırsızlık vb. isimler altında ifade edilmektedir. -99 - 110 1. test SGK GÖREVDE YÜKSELME SINAVI HAZIRLIK KİTABI ETİK DAVRANIŞ İLKELERİ 4. Etik Kurulu inceleme ve araştırmasını etik davranış ilkelerinin ihlal edilip edilmediği çerçevesinde yürütür. Kurul yapacağı inceleme ve araştırmayı, en geç kaç ay içinde sonuçlandırır? B) 2 C) 3 D) 4 K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI A) 1 1. İnsanların kurduğu bireysel ve toplumsal ilişkilerin temelini oluşturan değerleri, normları, kuralları, doğru-yanlış, iyi kötü gibi ahlaksal açıdan araştıran felsefe disiplinine ne denir? A) Etik B) Davranış C) Norm D) Kural 5. Kamu görevlileri aşağıdakilerden hangisi hakkında yetkili makama mal bildiriminde bulunmazlar? 2. Kamu görevlileri, kamu hizmetlerinin yerine getirilmesinde; halkın günlük yaşamını kolaylaştırmayı, ihtiyaçlarını en etkin, hızlı ve verimli biçimde karşılamayı, hizmet kalitesini yükseltmeyi, halkın memnuniyetini artırmayı, hizmetten yararlananların ihtiyacına ve hizmetlerin sonucuna odaklı olmayı hedeflerler. A) Kendileri B) Eşi C) Çocukları D) Anne ve babası Yukarıda açıklaması verilen etik davranış ilkesi aşağıdakilerden hangisidir? A) Görevin yerine getirilmesinde kamu hizmeti bilinci B) Halka hizmet bilinci C) Hizmet standartlarına uyma SG D) Amaç ve misyona bağlılık 3. Kamu görevlileri, kamu hizmetlerinin yerine getirilmesinde aşağıdakilerden hangisini esas almazlar? A) Sürekli gelişimi B) İhmali C) Katılımcılığı D) Saydamlığı 6. Kamu Görevlileri Etik Kurulu ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Kurul etik konularda yargılama yapan bir mahkeme statüsündedir. B) Hediye alma yasağının kapsamını belirlemeye yetkilidir. C) Kamuda etik kültürünü yerleştirmek üzere çalışmalar yapar. D) Kamu görevlilerinin uymaları gereken etik davranış ilkelerini belirler. 5.ÜNİTE 1.BÖLÜM K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI SÖZCÜKTE ANLAM VE ANLAM BİLGİSİ Sözcüğün zihinde uyandırdığı izlenime anlam denir. Bir anlatımda iletilmek isteneni doğru anlayabilmek için sözcüklerin ne anlama geldiğini iyi bilmek gerekir. Martının kanatları ıslaktı. Kör babasına uzun yıllar baktı. Gençler sahilde ateş yakmışlar. SÖZCÜKTE ANLAM Gerçek Anlam Temel Yan Terim Anlam Yukarıdaki cümlelerde geçen “kanat”, “kör”, “ateş” sözcükleri tek başına taşıdıkları anlamları ile kullanılmıştır. Bu sebepten dolayı, bunlar temel anlamlı sözcüklerdir. Mecaz Anlam Anlam Anlam b. Yan Anlam 1. GERÇEK ANLAM Sözcüğün zihnimizde uyandırdığı ilk anlam gerçek anlamdır. Sözcüğün gerçek anlamı iki şekilde kullanılabilir. Bunlar, temel anlam ve yan anlamdır. Sözcüklerin temel anlamlarıyla ilgilerini devam ettirerek kazanmış olduğu ikincil anlamlardır. Bir sözcüğün birden fazla yan anlamı olabilir. a. Temel (İlk) Anlam Sözcüklerin aklımıza ilk gelen anlamlarıdır. Başka bir deyişle bir sözcüğün sözlükteki ilk anlamıdır. En eski ve yaygın anlam olarak da bilinir. Uzun uzun çevresindeki insanlara baktı. Bu cümlede “bakmak” sözcüğü temel anlamda kullanılmıştır. Her yere baktım fakat onu bulamadım. (Karada insanların ve hayvanların geçmesi için açılan veya kendi kendine oluşmuş, yürümeye uygun yer.) Cümlesinde “bakmak” sözcüğü yan anlam değeri kazanarak “aramak” anlamında kullanılmıştır. SG Yolun sağ tarafında iğde ağaçları vardır. Sıcaktan, bırakın yürümeyi, konuşacak ha- limiz bile kalmamıştı. (Havadaki yüksek ısı.) Çocuğun gözleri artık görmüyordu. Cümlesindeki göz sözcüğü temel anlamda kullanılmıştır. Bardaktaki suyu niye döktün? (Boşaltmak.) NOT Dolabın gözlerine tek tek baktı. Bir sözcüğün tek başına iken taşıdığı anlam ile cümledeki anlamı aynı ise o sözcük temel anlamıyla kullanılmış demektir. Cümlesindeki göz sözcüğü ise bölme bölme, sıra sıra oluşu açısından yan anlam kazanmıştır. -113 - 114 NOT Mecaz Anlamlı Sözcük oo Gerçek anlamını yitirir. oo Başka sözcüğün yerine kullanılır. oo Genellikle soyut anlamlıdır. oo Özünde benzetme amacı vardır. K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI Bir sözcüğün temel anlamı ve yan anlamı gerçek anlam kapsamındadır. Yan anlam temel anlama dayalı olarak ortaya çıkar. Yani yan anlam kazanan sözcüğün her zaman temel anlamla bağlantısı vardır. Bu bağlantı biçim ya da görev bakımından olabilir. SGK GÖREVDE YÜKSELME SINAVI HAZIRLIK KİTABI Mecaz anlam sözcük, tamlama, deyim, atasözü ve argo düzeyinde olabilir. Kurunun yanında yaş da yanar. 2. TERİM ANLAM Bilim, sanat, spor ya da meslek dallarıyla ilgili özel, sınırlı bir anlamı ve kullanımı olan sözcüklere terim denir. Terimler genellikle gerçek anlamda kullanılır. Bir sözcüğün terim anlamı, ait olduğu alanda kullanıldığı an ortaya çıkar. Terimler kesin anlamlı sözcüklerdir. Bu sözcükler herkes için aynı anlamı ifade eder. Terimler, ait oldukları alanda kullanılır. Her alanın kendine özgü terimleri vardır. Edebiyat alanında kullanılan nazım, hece, ölçü; fizik alanında kullanılan atom, ışın, dalga vb. birer terimdir. Dünya, Güneş etrafında döner. (astronomi terimi) Bu dairenin alanını hesaplayabilir misin? (geometri terimi) Verilen eylemleri çatısına göre inceleyiniz. (dil bilgisi terimi) Radyo dalgalarını bulamıyordum. (teknik te- Cümlesi atasözü düzeyinde mecaz anlama örnek oluşturur. Sen kafayı mı yedin bunlar sahte! Cümlesi argo düzeyinde mecaz anlama örnektir. Yıllardır aynı dergide kalem oynatıyoruz. Cümlesi deyim düzeyinde mecaz anlama örnektir. Ateş olmayan yerden duman çıkmaz. Cümlesi atasözü düzeyinde mecaz anlama örnektir. Yansıma Sözcükler: Doğada insan dışındaki herhangi bir varlığın sesinden hareketle dilde oluşturulan sözcüklere yansıma sözcük denir. Yansıma sözcüklerin kökleri, doğada duyulan sesin kendisidir. miyavladı hırlama fokurduyor çınlama… cızırtı rimi) Korner atışını İsmail kullanacaktı. (spor te- SG rimi) Fizik dersinde ses dalgalarını işledik. (fizik terimi) 3. MECAZ (DEĞİŞMECE) ANLAM Çok anlamlı bir sözcüğün temel ve yan anlamından tamamen sıyrılarak kazandığı yeni anlamına mecaz anlam denir. Hiçbir sözcük cümle içinde kullanılmadan mecaz anlam kazanamaz. SÖZCÜKLERDE ANLAM İLİŞKİLERİ EŞ ANLAMLI (ANLAMDAŞ) SÖZCÜKLER Anlam bakımından birbirinin yerini tutan sözcüklere eş anlamlı sözcükler denir. Anlamdaşlık ilişkisi yabancı dillerden dilimize girmiş sözcüklerle Türkçe sözcükler arasında görülür. Türkçe sözcükler arasında eş anlamlılık değil, yakın anlamlılık söz konusudur. 115 SÖZCÜKTE ANLAM VE ANLAM BİLGİSİ oo soru / sual oo yanıt / cevap NOT oo sunma / arz Sözcüklerin karşıt anlamları cümleye göre de belirlenir. oo görev / vazife “ Bir hilal uğruna ya Rab, ne güneşler batı- yor!” cümlesindeki “batmak” sözcüğünün karşıtı “doğmak” tır. K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI Bu özelliğin dışında, bir sözcüğün başka bir sözcükle eş anlamlı oluşu, cümledeki anlamına bağlıdır. “baş” sözcüğünün eş anlamlısı “kafa” sözcüğüdür. Ancak “Sende hiç kafa yokmuş.” cümlesinde geçen “kafa” sözcüğünün eş anlamlısı “baş” sözcüğü değil, “akıl” sözcüğüdür. Kara bir koyun, bayırdan aşağı doğru iniyor- du. (siyahın eş anlamlısı) “Sen doğduğunda oğlum, seksen yılının bir yazıydı.” cümlesindeki “doğmak” sözcüğünün karşıtı ise “ölmek” tir. Bir sözcüğün olumsuz biçimi o sözcüğün karşıt anlamlısı değildir. “Geldiler” sözcüğünün karşıtı “gelmediler” de- ğil, “gittiler” sözcüğüdür. İyi dost kara günde belli olur. (kötünün eş an- lamlısı) NOT YAKIN ANLAMLI SÖZCÜKLER Eş anlamlı sözcükler genellikle birbirlerinin yerine kullanılabilir; fakat bazı durumlarda anlamdaş sözcükler birbirinin yerini tutmaz. Eş anlamlı gibi görünmesine rağmen tam olarak anlamdaş sayılmayan, birbirilerine anlam bakımından yakın olan sözcüklerdir. Yakın anlamlı sözcükler aynı duygu veya düşünceleri dile getirmeye yardımcı olur. Karadır bahtım, kördür talihim. oo Darılmak - gücenmek - kırılmak - küsmek cümlesinde “kara” sözcüğünün yerine “siyah” sözcüğü kullanılamaz. oo Sevinç - coşku - mutluluk Eş anlamlı sözcüklerin aynı cümle içinde kullanılması anlatım bozukluğuna neden olur. oo Yalancılığı yüzünden ona küstüm. Bu konuda öneri ve tekliflerinizi değerlendi- receğim (öneri ve teklif). oo Hile - entrika - dolap - dalavere Bu cümlede “küsmek” sözcüğü yerine “darılmak, gücenmek” sözcükleri de kullanılabilir. Ancak bu sözcükler “küsmek” sözcüğünü anlam bakımından tam olarak karşılamaz. Çok sıkıldım, biraz yürümek istiyorum. (gez- SG KARŞIT (ZIT) ANLAMLI SÖZCÜKLER Anlam bakımından birbirinin karşıtı olan sözcüklere karşıt anlamlı sözcükler denir. Karşıt anlamlı sözcükler genellikle göreceli ve soyut sözcüklerdir. güzel - çirkin / iyi - kötü / uzun - kısa kolay - zor / eski - yeni / genç - yaşlı hızlı - yavaş / mutlu - üzgün / acı - tatlı İyi bir şiir kötü okunabilir; fakat kötü bir şiir güzel okunamaz. Çirkin ile bal yiyeceğime güzel ile taş taşırım. mek sözüyle yakın anlamlı) Verdiği akıl sayesinde bu işi başardım. (nasi- hat sözcüğüyle yakın anlamlı) SESTEŞ (EŞ SESLİ) SÖZCÜKLER Yazılış ve okunuşları aynı, anlamları birbirinden tamamen farklı olan sözcüklere sesteş sözcükler denir. Sesteş sözcükler arasında hiçbir anlam bağı yoktur. Bir sözcüğün yan ve mecaz anlamı o sözcüğün gerçek sesteşi değildir. 116 SGK GÖREVDE YÜKSELME SINAVI HAZIRLIK KİTABI Dolmasını yapmak için kabağı iyice oymuş. (oymak fiili) Birkaç gündür genç yazarın bana gönderdiği roman denemesine bakıyorum. (incelemek) Oymuş bütün bu sözleri herkese söyleyen. (o imiş) Yaşlı annesine ve dört çocuğuna bakıyordu. (geçindirmek) El eliyle yılan tutulmaz. (yabancı - organ) Sen bana bakma, ben bazen böyle olurum. (aldırmamak) K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI Her yanım cayır cayır yanıyor. (taraf, kısım- tutuşmak ) Zenginler arasında bu yıl kır düğünü moda olmuş. (açık alan, yeşillik) Bir baktım, yazdığım tüm yazılar silinmiş. (fark etmek) Kır saçları rüzgârda dalgalanıyordu. (beyaz) NİCELİK VE NİTELİK BELİRTEN SÖZCÜKLER NOT Bazı sözcüklerin yazımı aynı olduğu halde birbirlerinden düzeltme işareti (^) ile ayrılır. Bu sözcükler sesteş olarak kabul edilmez. Adet (tane) ↔ Kar (yağış şekli) ↔ Âdet (gelenek) Kâr (kazanç) a) Nicelik Belirten Sözcükler: Varlıkların sayılabilen, ölçülebilen özelliklerini belirten sözcüklerdir. Depremde binlerce insan evsiz kaldı. En az on kilo daha zayıflamalısınız. Uzun bir tahta ile çatıdaki topu aşağı indir- dik. En ağır çantayı ben taşıyordum. GENEL - ÖZEL ANLAMLI SÖZCÜKLER Bir türün tümünü anlatan sözcüklere genel, aynı türden tek bir varlığı karşılayan sözcüklere özel anlamlı sözcükler denir. Toplum - Aile - Birey (genelden özele) Birey - Aile - Toplum (özelden genele) Bitki - Çiçek - Karanfil (genelden özele) Fil - Memeli Hayvanlar - Hayvan (özelden genele) Kısa bir ağaç parçası bulmamız lazım. NOT Sayılarla ilgili tüm sözcükler nicelik belirtir. Ancak kimi sözcüklerde rakamsal bir ifade bulunmasa da bunlar nicelik belirtebilir. Sözcüklerin nicelik bildirmesi için ölçülebilir bir durumu anlatması yeterlidir. “uzun tahta, ağır çanta” sözlerinde uzunluk ve ağırlık dereceleri ölçülebilir olduğundan bu sözcükler nicelik belirtirler. SG SÖZCÜKLERDE ANLAM ZENGİNLİĞİ Sözcüklerin yan anlam, mecaz anlam, terim anlamı ve deyim anlamı kazanması onların anlam çeşitlenmesi yoluyla geniş bir kullanım alanına kavuştuğunu gösterir. Aşağıdaki örneklerde “bakmak” sözcüğünün farklı cümlelerde kazanmış olduğu anlamları gözden geçirelim. İkimiz diz dize oturmuş, gökteki yıldızlara bakıyorduk. (izlemek) b) Nitelik Belirten Sözcükler: Varlıkların niteliğini (rengini, durumunu, biçimini) belirten sözcüklerdir. Çirkin sözleriyle herkesi kırdı. Kötü bir yolculuk geçirdik. Sınıfın en başarılı öğrencisiydim. 223 CÜMLE BİLGİSİ 1. Test CÜMLE BİLGİSİ Bu cümledeki altı çizili söz aşağıdaki sorulardan hangisinin cevabıdır? A) Kimi? B) Ne kadar? C) Ne? D) Ne zaman? K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI 1. Aşağıdaki cümlelerden hangisi biçimce olumlu, anlamca olumsuzdur? 4. Buzulların erimesi küresel ısınmanın en önemli göstergelerinden biridir. A) Kutlamalarda ne bana ne de kardeşime görev verildi. B) Bu çocuk hem çok çalışkan hem de çok terbiyeli. C) Ya buraya gelsin ya da beni arasın. D) Sen şunları yukarıya taşı, sen de kitaplığı düzenle. 5. Buraya gelmeden önce bir çalışma planı hazırlamış. Bu cümlede aşağıdaki sorulardan hangisinin cevabı vardır? 2. (I) Pilot olarak bu kentin üstünden uçarken değişik duygular kaplar içimi. (II) Bu güzelim kentin kibrit kutusu biçimindeki bitişik düzen evlerini görürüm. (III) Beton yığınları içinde sıkışıp kalmış insancıkları düşünürüm hep. (IV) Kenti bu duruma düşüren nedenler üzerinde kafa yorarım bir süre. Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde bir deyim, yüklem olarak kullanılmıştır? A) I. B) II. C) III. D) IV. A) Kime? B) Nasıl? C) Kiminle? D) Ne zaman? 6. Yöre taşlarından yapılan iç duvar, hem yüzenleri hem de denizi seyredenleri sert Ege rüzgârlarından koruyor. Bu cümlede aşağıdaki sorulardan hangisinin cevabı vardır? A) Ne zaman? B) Nerede? C) Kimi? D) Kimle? SG 3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “niçin?” sorusunun cevabı vardır? A) Cep telefonlarını benzin istasyonlarında ya da kimyasal maddelerin yakınında kullanmak tehlikelidir. B) Cep telefonunuzun bataryasının ömrünü kısaltacağından, telefonunuzu aşırı sıcak ya da soğuk yerlerde bırakmayınız. C) Araba kullanırken cep telefonunuz çaldığında arabanızı bir yere park ederek sizi arayan kişiyle konuşmalısınız. D) Cep telefonunuzu küçük çocukların erişebileceği yerlerden uzak tutunuz. 7. Ali, turistlere hediyelik eşya satan bir dükkânda akşama kadar çalışıyordu. Bu cümlede aşağıdaki sorulardan hangisinin cevabı yoktur? A) Ne satan? B) Niçin çalışıyordu? C) Kimlere satan? D) Nerede çalışıyordu? 10. BÖLÜM K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI SÖZCÜKTE YAPI SÖZCÜKTE YAPI A. KÖK Bir sözcüğün, anlamlı en küçük parçasına kök denir. Türkçe sözcüklerin, bilhassa fiillerin kökleri genellikle tek hecelidir. Kökler yapı ve kullanım özellikleri bakımından iki farklı türde oluşmuştur. Bunlar ad ve eylem kökleridir. 1. Ad Kökleri: Tabiatta gördüğümüz, tanıdığımız, varlığından haberdar olduğumuz maddî ve manevî bütün varlıklar birer sözcük ile adlandırılmıştır. Bir varlığı belirten tüm sözcüklere ad, bu adların köklerine de “ad kökü” denir. Eylem kökü dışındaki tüm sözcük kökleri (sıfat, zamir, edat, bağlaç, yansıma, ünlem) ad kökü olarak kabul edilir. Ev, kitap, hayal, ağaç, iş, yağmur, ateş, in- san, sabır, kalem, duvar, rüya, kötü, eski, sarı, güm, pat ... 2. Eylem Kökleri: SG İş, oluş, kılış ya da hareket bildiren sözcüklerin (fiillerin) ek almamış biçimine eylem kökü denir. Eylemler, kök itibariyle hareket belirten sözlerdir. Eylem kökleri yazıda gösterilirken kök sonuna “-mek” mastarını temsil eden “ ─” işareti konulur. Bak- (bakmak), sus- (susmak), tat- (tatmak), düş- (düşmek), söyle- (söylemek), gez- (gezmek) ... B. EK Sözcüğün yapısına sonradan katılan, tek başına anlamı olmayan, sözcüğe eklendiğinde ona çeşitli anlamlar ve görevler kazandıran unsurlara “ek” denir. Eklerin başlıca özellikleri ve görevleri şunlardır: o Sözcüğün görevli parçacıklarıdır. o Tek başına kullanılmaz ve bir anlam taşı- mazlar. o Çoğu tek hecelidir (Bazıları iki ekin birleş- mesiyle oluşmuştur). o Köke uyan unsurlar olduğundan, kökteki ünlünün düzlük, yuvarlaklık, incelik ve kalınlığına göre farklı biçimlere girerler. “Etli, tatlı, süslü, toplu” örneklerindeki “-li” eki gibi. o Gördükleri vazife itibariyle yapım ve çekim eki olmak üzere iki gruba ayrılırlar. 1. Yapım Ekleri Yapım ekleri, sözcük kök ve gövdelerine gelerek dilin anlam alanını genişleten, onu zenginleştiren, yeni sözcüklerin türetilmesine yarayan eklerdir. Türetme, dilin kanunlarına göre gerçekleştirilir. Yapım eklerinin türetme dışında sözcüğe kattığı bazı anlam incelikleri olduğu için her ek, aynı türden bütün sözcüklere getirilemez. Yapım eklerinin dört farklı işlevi vardır. a. Addan Ad Türeten Ekler Ad görevinde kullanılan bir sözcüğe eklenerek farklı anlamlar taşıyan yeni adları türetmeye yarayan eklerdir. Kalemlik, ormanlık, kıymetli, gizli, tutarsız, kimsesiz, yolcu, sütçü, yalancı, adacık, Türkçe, sertçe, oyuncak, yavrucak, arkadaş, vatandaş, otçul, insancıl, sayısal, anıtsal, kötümser, yerel, kültürel, Türkmen, kocaman, gürültü, zırıltı, güncel, kılcal 232 1. Test SGK GÖREVDE YÜKSELME SINAVI HAZIRLIK KİTABI SÖZCÜKTE YAPI A) Biraz beklerseniz ben de sizinle gelebilirim. B) Suçunu örtbas etmeye çalıştığını bilmiyordum. K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI 1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “-den” ekini alan sözcük “neden” bildirmemektedir? 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, bileşik sözcük yoktur? A) Tören alanında öğrenciler soğuktan titrediler. B) Bugünlerde herkes piyasanın durgunluğundan söz ediyor. C) Sıkıntıdan, bir ay içinde saçları bembeyaz olmuştu. D) Yeterli önlem alınmadığından her yıl su basıyor buraları. C) Bahçede birdirbir oynayan çocukları izliyordum. D) Meslektaşları onu sürekli kıskanıyorlardı. 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki bileşik sözcük, hem “ses düşmesi” hem de “ses değişmesi” yoluyla oluşturulmuştur? A) Pazartesi yeni bir işe başlıyorum. B) Operasyonu bir üsteğmen yönetmiş. 2. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimelerden hangisi, hem iyelik eki hem de yönelme durum eki almıştır? C) Bunları ona nasıl söyleyeceğimi bilmiyorum. D) Babam, bize sütlaç getirmiş. A) Eksiğiyle fazlasıyla her şeyi anlattım size. B) Yaşını başını almış insanların böyle davranması yanlış. C) Aşağı yukarı on beş günlük işimiz kaldı; sonra rahatlayacağız. D) Atına bindi ve hızla uzaklaştı. 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki ikileme, yapılışına göre ötekilerden ayrı bir özellik göstermektedir? A) Bu eciş bücüş yazıyı okuyabilene helal olsun. B) Abur cuburla karnını doyurma, sonra yemek yiyemezsin. C) Karşımda, süklüm püklüm durma öyle. SG 3. Kimi bileşik sözcükler, ad ya da sıfat tamlamasının kalıplaşmasıyla oluşur. Buna göre, aşağıdaki cümlelerde altı çizilen bileşik sözcüklerden hangisi, ötekilerden farklı bir tamlamanın kalıplaşmasıyla oluşmuştur? A) Gökyüzü simsiyah bulutlarla kaplı. D) Hafta sonunda sazlı sözlü bir eğlence düzenleyeceklermiş. 7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “-cı (-çı)” ekiyle türetilmiş sözcük, “seven, yanlısı olan” anlamındadır? B) Çevremde dolaşan sivrisineği öldürünce rahatladım. A) Bizim sokağa bir kitapçı daha açıldı. C) Yazın çoğumuz ayakkabı giymiyoruz. C) Arabasını, tamirciye götürmesi gerekiyormuş. D) Büromdaki devetabanı kuruyunca üzülmüştüm. B) Bu kitap, Atatürkçü gençler için yazıldı. D) Ülkede ot yerine şarkıcı bitiyor sanki. 6. ÜNİTE K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI HALKLA İLİŞKİLER diği mesajda kullanılmıştır. Halkla İlişkiler Kavramı Halkla ilişkiler, kuruluşun çevre ile ilişkilerini, çevrenin kuruluşun amaçları, işlevleri ve örgütsel davranış üzerindeki etkilerini öğrenmesiyle, kuruluşun çevresini etkilemesiyle ilgili anlayış, davranış ve yöntemleri içeren bir kavramdır. Bu genel tanım dışında halkla ilişkiler kavramının çeşitli tanımları bulunmaktadır. Bunlar: o Halkla ilişkiler, örgütlerin sosyal sorumlulu- ğu kapsamında bir yönetim fonksiyonu, iletişim süreci, kamuoyunu etkileme ve halkla iletişim kurma etkinliğidir. o Tanıtma görevi yapmak, kimlik yaratmak veya örgütle kamu arasında ilişki kurmaktır. o Halkla ilişkilerin gerçek öncüsü 1900’lü yıllar başında gazeteci Ivy Ledbetter Lee olmuştur. o 1940’dan sonra ABD’den Kanada’ya geçen halkla ilişkiler kavramı daha sonra hızla gelişerek 1950’li yıllarda Fransa, İngiltere, Hollanda ve diğer Avrupa ülkelerine yayılmaya başlamıştır. o Halkla ilişkiler tarihine geçen ilk planlı et- kinliği Edward L. Bernays yapmıştır. o 1948 yılında İngiltere’de Halkla İlişkiler Ens- titüsü adında bir meslek örgütü kurulmuş, bir benzeri 1950 yılında, Batı Almanya’da 1959 yılında kurulmuştur. o Türkiye’de halkla ilişkiler çalışmaları ilk kez devlet kuruluşlarında kendini göstermiştir.1920’de Anadolu Ajans kurulmuş; tanıtımı Atatürk tarafından yapılmıştır. o Tanıma ve tanıtma etkinliğidir. o Yönetileni aydınlatma, yönetimin eylem ve işlemlerini tanıtma, halkın istek ve şikâyetlerini öğrenmedir. o 1919’da İrade-i Milliye Gazetesi yayınlan- o Kamu kesiminde propagandanın dışında mış ve 1920’de Atatürk öncülüğünde Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü kurulmuştur. o Yönetimin eylem ve işlemlerini halka onay- o Türkiye’de çağdaş anlamda ilk halkla iliş- kalan tüm çevreyle etkileşimin bütünüdür. latmak değil, halkla etkileşerek kendiliğinden onay elde etmektir. o Örgütlerle halk arasında ilişkileri karşılıklı SG güvene dayalı bir biçimde geliştirmeye yönelik bir tekniktir. kiler uygulamasını başlatan birim Devlet Planlama Teşkilatı’dır. o Türkiye’nin modern halkla ilişkiler kavra- o Kamuoyunu etkileme ve ondan etkilenme sürecidir. o Örgütü çalışanlarına, müşterilerine ve bağ- lantılı olduğu kişilere sevdirme sanatıdır. Halkla İlişkiler Kavramının Dünya’da ve Türkiye’deki Gelişimi o Halkla ilişkiler uygulamasının ana vatanı Amerika Birleşik Devletleri’dir. Halkla ilişkiler deyimi ilk kez ABD Başkanı Thomas Jefferson’ın 1807 yılında Kongreye gönder- -235 - mıyla tanışması İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra gerçekleşmiştir. ABD ile yakınlaşmamız sonucunda ilk defa kamu kurumlarında halkla ilişkilerle görevli bölümler oluşturulmuştur. Bunlar, basın bürosu, basın müşavirliği, tanıtma şubesi, enformasyon şubesi gibi farklı adlarla anılmıştır. 7. ÜNİTE K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI GENEL KÜLTÜR ULUSAL GELİŞMELER o Türkiye’de en fazla milletvekili seçilen kişi o Türkiye’de ilk kez basketbol 1904 yılında İsmet İnönü’dür. (14 kez) İstanbul’da Robert Koleji öğrencileri tarafından oynandı. o Türkiye’nin en yüksek minaresi Kayseri’de o Türkiye’de ilk fuar 1927 yılında İzmir Dokuz o En işlek kara sınırımız, Yunanistan sınırıdır. Eylül Panayırı adıyla açılmıştır. inşa edilmiştir. o Konya Türkiye’nin en uzun kara yolu ağına sahiptir. o Avrupa kupalarında ilk kez final oynayan ve şampiyon olan takım Galatasaray’dır. o Türk milli takımı 2002 Dünya Kupası’nda üçüncü olmuştur. o Türkiye’nin en eski sosyal kurumlarından biri Kızılay’dır. o Türkiye’de ilk konservatuvar İstanbul’da Darülbedayi adıyla kuruldu. (1913) o Türkiye’nin ilk metrosu İstanbul’da, 1874 yı- lında kurulmuştur. o Türkiye’de ilk devalüasyonu 7 Eylül 1946 yılında yaşanmıştır. o Türkiye’de ilk otomobil yapımı 1959 yılın- da gerçekleşti ve Anadol markasıyla 1966 yılında satılıp kullanılmaya başlandı. Bun- o Türkiye’de ilk nükleer santral Mersin (Akkuyu)’de ikinci nükleer santral Sinop (Gerze)’ta kurulacaktır. dan önce ise “Devrim” adlı bir otomobil, Eskişehir’de üretildi ancak denendikten sonra seri üretiminden vazgeçildi. o Antalya’da bulunan dünyanın ilk demokra- tik meclis binası kabul edilen Patara Antik Kenti TBMM tarafından restore edilmiştir. o Türkiye’de ilk olimpiyat madalyası 1936’da yapılan Berlin Olimpiyat Oyunları’nda Yaşar Erkan ve Ahmet Kireççi tarafından güreş alanında kazanılmıştır. o Türkiye’de ilk radyo yayını 1927’de Ankara ve İstanbul’da kurulan küçük çaplı iki vericiyle gerçekleştirildi. o 1914’te Fuat Uzkınay’ın Yeşil Köy’de çektiği o Türkiye’de ilk nüfus cüzdanı 1863-64’te ya- pılan sayımdan sonra verildi. o Türkiye’de ilk çamaşır makinesi 1960 yılın- da üretildi. o Türkiye’de ilk buzdolabı 1960’ta Arçelik ta- rafından üretilmiştir. o Türkiye’de kredi kartı kullanımına Aralık 1991’de başlandı. o Türkiye’deki ilk web sitesi Orta Doğu Teknik o Türkiye’de ilk demir yolu 1856 tarihinde bir Üniversitesi tarafından 1992 yılında oluştu- SG “Ayastefanos’taki Rus Abidesi’nin Yıkılışı” belgeseli ilk Türk filmi ve belgeselidir. İngiliz şirketine verilen imtiyazla, İzmir – Aydın arasında inşa edilmiştir. o Yargıtay’ın geçmişi 1868’de kurulan Os- rulmuştur. o İlk Türk demiri, 10 Eylül 1939’da Kardemir Karabük Demir Çelik İşletmesi tarafından manlı kurumu Divanı Ahkamı Adliye’ye kadar uzanır. o İlk Türk hava şehidi Fethi Bey’dir. üretildi. o Dünya’da bilinen ilk kilise Hatay’daki Senpi- yer Kilisesi’dir. o İlk Türk uçağı Mavi Işık’tır. (1979) o Türkiye’ye ait en büyük ada Gökçeada’dır. -253 - 266 SGK GÖREVDE YÜKSELME SINAVI HAZIRLIK KİTABI Şangay İşbirliği Örgütü’ne Üye Ülkeler Çin, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya, Tacikistan, Özbekistan anlamda ilk Türk ansiklopedisi (Kamü’l Ulûm ve’l Maaris) Ali Suavi tarafından çıkarılmıştır. oo Türk edebiyatında ilk hamseyi Çağatay şai- ri Ali Şir Nevaî yazmıştır. (Beş mesneviden oluşan eserlere hamse denir.) K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI Türk Dilini Konuşan Ülkeler Zirvesi’ne Üye Ülkeler oo Batılı Azerbaycan,Türkmenistan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkiye EDEBİ BİLGİLER oo İlk Türkçe gazete Sultan Mahmut’un girişi- miyle 1831 yılında Takvim-i Vekayi adıyla yayımlanmıştır. oo Bir Türk tarafından yayımlanan ilk özel ga- zete Tercüman-ı Ahval’dir. oo Dünyadaki ilk çocuk dergisi 1751 yılında, John Newbery tarafından çıkarılmıştır. oo Dünyada ilk gazete örneklerine Mısır’da rastlanmıştır. oo Dünyadaki ilk roman 1007 yılında Japon meclis üyesi bir bayan tarafından yazılmıştır. Romanın adı Genji’nin Hikayesi’dir. oo Dünya’da folklor sözcüğünü kullanan ilk kişi William Thoms’tur (1846) oo İlk günlük gazete Ceride-i Havadis’tir. oo İlk resimli Türk dergi Mirat’tır. oo İlk mizah dergisi Diyojen’dir. oo Divan edebiyatının Dehhani’dir. ilk şairi Hoca oo Türkçede ilk sözlük ve dilbilgisi kitabı Diva- nü Lûgat’it Türk’tür. oo İlk Türkçe metinler Orhun Abideleri’dir. oo Türkiye’de folklor terimini 1913’te Rıza Tev- oo Türkiye’de ilk komedi yazarı “Şair Evlenme- oo Türkçe yazılmış ilk ansiklopedi Şemseddin oo İlk Türk İslam şairi Yusuf Has Hacip’tir. fik, Peyan adlı gazetede kullanmıştır. Sami’nin yazdığı Kamus-ü Alem’dir. oo Noktalama işaretlerini kullanan ilk kişi Bi- zanslı Aristophanes’tir. oo Yazıya geçirilen ilk masallar Billur Köşk Masalları’dır. oo Dünyanın bilinen en uzun destanı Kırgızla- rın Manas Destanı’dır. oo Dünyada deneme türünün en önemli ismi Montaigne’dir. oo İlk modern roman Cervantes’in Don Ki- şot’udur. SG oo Osmanlı Devleti içinde divanı olan tek ka- dın şair II. Mahmut’un kızı Adile Sultan’dır. oo İlk Türk Efendi’dir. gazetecilerinden biri Agâh oo İlk tasavvuf şairi Ahmet Yesevi’dir. oo Tragedyanın ilk büyük ustası Aiskhylos’tur. oo Yurt dışında çıkan ilk Türk gazetesi Muhbir’dir. Bu gazete Ali Suavi tarafından çıkarılmıştır. si” adlı eseriyle Şinasi’dir. oo Türk edebiyatında yazılmış ilk mesnevi Yu- suf Has Hacip’in yazdığı Kutadgu Bilig’dir. oo Namık Kemal’e ait Cezmi adlı roman Türki- ye’deki ilk tarihi romandır. oo Türk edebiyatında matbaada basılan ilk kitap Vankulu Mehmet Efendi’nin Vankulu Lügatı’dır. oo İlk şiir çevirisi Tercüme-i Menzume’dir. oo İlk makale Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi’dir. oo İlk yerli tiyatro eseri Şinasi’nin Şair Evlenmesi’dir. oo İlk fıkra yazarı Ahmet Rasim’dir. oo İlk seyahatname Ahmet Fakih’in Kitab-ı Evsaf-ı Mesâcidi-ş Şerife adlı eseridir. oo Batı tekniğine uygun ilk roman Halit Ziya Uşaklıgil’in Aşk-ı Memnu adlı eseridir. oo İlk çeviri roman Yusuf Kamil Paşa’nın Te- lemak adlı eseridir. Yusuf Kamil Paşa bu eseri Fenelon’dan çevirmiştir. oo İlk köy romanı Nabizade Nazım’ın Karabi- 267 GENEL KÜLTÜR COĞRAFİ BİLGİLER oo İlk psikolojik roman Mehmet Rauf’un yazdı- ğı Eylül adlı eseridir. oo Coğrafya sözcüğünü ilk kullanan ve Dünya’nın çevre uzunluğunu ölçen ilk kişi Eratosthenes’tir. oo İlk realist roman Recaizade Mahmut Ekrem’in Araba Sevdası adlı eseridir. oo İlk yerli roman, Şemsettin Sami’nin yazdığı Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat adlı eseridir. oo Heredotos coğrafyanın kurucusu kabul edi- K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI lir, çünkü tarihi olayları, coğrafya bilgisini dikkate alarak sunan ilk kişidir. oo İlk antoloji, Ziya Paşa’nın Harabat’ıdır. oo İlk edebi roman, Namık Kemal’in yazdığı İntibah adlı eseridir. oo Mackinder coğrafya bölümünün kurucusu- oo İlk bibliyografya Katip Çelebi’nin Keşfü’z Zünun adlı eseridir. Mehmet Emin Yurdakul’dur. eseri Namık Kemal’in yazdığı Vatan Yahut Silistre’dir. oo Şarkı nazım şeklinin en önemli ismi oo İlk tarih ve coğrafya ansiklopedisi Şemset- tin Sami’nin yazdığı Kamus’ul Alam’dır. oo Türk edebiyatında aruz vezniyle yazılan ilk eser Kutadgu Bilig’dir. oo İlk kadın romancı Fatma Aliye Hanım’dır. Şinasi’dir. ilk Batlamyus’tur. oo Coğrafya profesörü olan kişi Carl Ritter’dir. oo En büyük gezegen Jüpiter’dir. oo En küçük gezegen Merkür’dür. Ayrıca Mer- Nedim’dir. kullanan ran ilk kişi Bernhardus Varenius’tur. oo Enlem ve boylam sistemini kuran ilk kişi oo Türk edebiyatında sahnelenen ilk tiyatro sözcüğünü dur. oo Fiziki ve beşeri coğrafyayı birbirinden ayı- oo Şiirde ilk defa Türk kelimesini kullanan şair oo Edebiyat oo Fiziki coğrafyanın kurucusu Humboldt’tur. kişi oo İlk çocuk yayını Eftal ve Mümeyyiz’dir. oo İlk edebiyat dergisi Hazine-i Evrak’tır. oo İlk yerli çizgi roman Köroğlu’dur. oo İlk Türk sosyolog Ziya Gökalp’tir. kür Güneş’e en yakın gezegendir. oo Güneş’e en uzak gezegen Neptun’dur. oo Venüs Dünya’ya en yakın gezegendir. oo Venüs saat yönünde dönen tek gezegendir. oo Su ve oksijenin olduğu tespit edilen geze- gen Mars’tır. oo Dünya’nın ikizi olarak bilinen gezegen, Venüs’tür. oo Uydusu olmayan gezegenler Merkür ve Venüs’tür. oo Güneş çevresinde en hızlı dönen gezegen Merkür’dür. oo Türkiye’deki ilk Müslüman kadın tiyatrocu oo Güneş çevresinde en yavaş dönen geze- oo Türk edebiyatında deneme türünde öne çı- oo Ekseni çevresinde en hızlı dönen gezegen SG Afife Jale’dir. kan en önemli isim Nurullah Ataç’tır. oo İlk edebi topluluk Servetifünun’dur. oo Nobel’e aday gösterilen ilk Türk yazar Ya- şar Kemal’dir. oo 2006’da Türkiye’nin ilk Nobel Edebiyat Ödülü’nü, alan yazar Orhan Pamuk’tur. oo 2009’da basılan ‘Aşk’ adlı romanı ile Türk edebiyat tarihinin en kısa sürede, en çok satan romanın yazarı Elif Şafak’tır. gen Plüton’dur. Plüton’dur. oo Ekseni çevresinde en yavaş dönen geze- gen Venüs’tür. oo Dünya üzerindeki en büyük paralel dairesi Ekvator’dur. oo Haritanın işaretlerine lejand denir. oo Coğrafyanın en önemli prensibi dağılış prensibidir. oo Dünya’ya en yakın gök cismi Ay’dır. 278 SGK GÖREVDE YÜKSELME SINAVI HAZIRLIK KİTABI oo Türkiye’de devletin turizmi desteklemesinin oo Deniz yolu kaza riski en az olan ulaşım yo- oo Yükseltiye bağlı olarak bir tarım ürünü oo Seracılık tarımı için; kışların ılık geçmesi, temel amacı dış ticaret açığını kapatmaktır. Türkiye’nin doğusunda daha geç olgunlaşır. güneşli gün sayısının fazla olması gerekir. oo Ege Bölgesi; zeytin, üzüm, haşhaş, tütün ve incir üretiminde birinci sıradadır. K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI oo Türkiye’de elektrik santrallerinde uranyum ludur. (nükleer) enerji kaynağı olarak kullanılmaz. oo İzmit, İskenderun, İzmir ve Gemlik körfez- lerinde sanayinin yoğun olması nedeniyle kirlilik fazladır. oo Kırıkkale’de silah fabrikası ve petrol rafine- risi vardır. oo Türkiye’de şekerpancarı üretiminin yapıl- dığı yerlerde besi ve ahır hayvancılığı gelişmiştir. Türkiye’de şekerpancarı özellikle İç Batı Anadolu ve İç Anadolu Bölgesi’nde yoğunlaşmıştır. oo Dış hatlardan gelen turist sayısının en fazla olduğu hava limanlarımız İstanbul ve Antalya hava limanlarıdır. oo Tahıl üretimi en fazla olan bölge İç Anado- lu, turizm gelirleri en fazla olan bölge ise Marmara Bölgesi’dir. oo Kurulduğu yer seçilirken hammaddeye ya- kın olma faktörü dikkate alınan Türkiye’deki tek rafineri Batman Rafinerisi’dır. oo Demir yolu ağının gelişmesi aşağıda veri- oo Mısır Türkiye’nin tüm kıyı kesimlerinde ye- tiştirilir. oo Doğu Karadeniz ve Hakkâri Bölümü’nün dağlık olmasından dolayı tarımda makine kullanımı yaygın değildir. oo GAP ile birlikte mercimek ve arpanın ekim alanı Güney Doğu Anadolu’da daralmıştır. oo Monokültür bitkileri; çay (Rize), fındık (Or- du-Giresun), ayçiçeği (Ergene), zeytin (Edremit-Ayvalık) oo Doğal ekim alanı geniş olan tarım ürünleri; şekerpancarı, buğday, elma, mısır, arpa, haşhaş, üzüm, ayçiçeği, patates, soğan, tütün. oo Konserve, konfeksiyon, dokuma ve ilaç en- düstrisi hayvansal hammaddeden yararlanır. oo Nem isteyen ürünler; çay, fındık, mısır, pi- rinç. oo Zeytinyağı, salça, fındık işleme ve çay işle- oo Sigara sanayisi; Samsun, Tokat, Bitlis, Ma- muz, çay, turunçgil, zeytin, pamuk, antepfıstığı, incir, keten. SG lenler üzerinde etkilidir; Kara yoluna göre daha uzak taşıma sağlar. Kara yolunda seyreden araç sayısının azalmasını sağlar. Ulaşım-ticaret ve turizmin gelişmesine etki eder. Ulaşımın daha güvenli yapılmasını sağlar. Bağlantısı olan limanlarda deniz taşımacılığının önemi artar. Ulaşım maliyetinin düşmesini sağlar. nisa, İzmir, Adana ve Malatya’da gelişmiştir. oo Yenilenemeyen enerji kaynakları; taş kö- mürü, linyit, petrol, doğalgaz ve nükleer enerjidir. me tesisi hammaddeye yakın kurulmalıdır. oo Gemlik, Bursa ve İstanbul ipekli dokumacı- lığın geliştiği başlıca yerlerdir. oo Kâğıt sanayisi; Çaycuma, İzmit, Aksu, Da- laman ve Taşucu’nda gelişmiştir. oo Doğal ekim alanı dar olan tarım ürünleri; oo Devlet kontrolünde olan ürünler; haşhaş, keten, kenevir, tütün, pirinç. oo Ege Bölgesi’nin rüzgâr enerjisi üretmeye oo Türkiye’de en gelişmiş ulaşım yolu kara elverişli olmasında rüzgâr hızının şiddeti, yer şekillerinin uzanış doğrultusu ve yıl içerisinde rüzgârın esme sıklığı etkilidir. oo Hava yolu ulaşımı Türkiye’de en fazla tu- oo Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde küçükbaş yolu ulaşımıdır. rizm sektöründe kullanılır. hayvancılığın yaygın olmasında yeryüzü şekillerinin düz ve sade olması, iklimin karasal olması etkilidir. 280 SGK GÖREVDE YÜKSELME SINAVI HAZIRLIK KİTABI oo Doğu Karadeniz Bölümü’nde büyükbaş hayvancılığın yaygın olmasının sebebi elverişli dağ çayırlarının bulunmasıdır. Anadolu’nun kuzey kesimlerinde akarsuların seviyelerinin en düşük olduğu dönem kış ortalarına rastlar. Bunun nedeni yağış biçimidir. oo Yarımburgaz Mağarası Türkiye’de bilinen en eski yerleşim yeridir. oo Coğrafi keşiflerle ilgili ilk girişimler Porte- kizlilere aittir. oo Dünyanın çevresini ilk kez dolaşan kişi K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI oo Doğu oo İlk şehir devletleri Tunç Çağı’nda kurulmuştur. oo Antalya Bölümü, endüstriyel gelişim bakı- mından Adana Bölümü’nden daha geridedir. Bu durumun nedeni yerşekilleri ve özel konumdur. oo Türkiye’de maden yatakları ve çeşitleri Macellan’dır. oo Matbaa-i Âmire ilk resmi devlet basımevi- dir. 1864 yılında kurulmuştur. oo Bilinen en eski tekerlek Sümerler tarafın- dan yapılıp kullanılmıştır. bakımından en zengin bölüm Yukarı Fırat Bölümü’dür. oo Savaş arabalarını ilk olarak Hititler kullan- oo Türkiye’nin en doğusu ile en batısı arasın- oo Matematik bilimi ilk kez Mısır’da gelişmeye da yerel saat farkının en fazla olduğu bölge Karadeniz Bölgesi’dir. TARİHİ BİLGİLER oo İlk tarih kitabı Thukydıdes tarafından yazıl- mıştır. oo Takvimi ilk kullanan Mısırlılardır. oo Yazıyı ilk kullanan Sümerlilerdir. oo Abaküsü ilk kullanan Babillilerdir. oo Parayı ilk kullanan Lidyalılardır. oo Barutu ilk kullanan Çinlilerdir. oo Pusulayı ilk kullanan Çinlilerdir. oo Alfabe Fenikeliler tarafından bulunmuştur. oo Üzerine yazı yazmak amacıyla parşömen ilk kez Bergama Krallığı tarafından bulunmuştur. oo Mezopotamya’daki ilk şehir yerleşmeleri SG Sümerler tarafından kurulmuştur. oo İlk düzenli ordu sistemini meydana getiren- ler Akadlardır. oo Anadolu’daki ilk yazılı kaynaklar Asur tüc- carlarının bıraktığı Kültepe’deki tabletlerdir. oo Çinliler mürekkep, kağıt ve matbaayı kulla- narak dünyada birçok gelişmeye öncülük etmiştir. oo Türk adından ilk olarak Çin yıllıklarında bahsedilmiştir. oo İlk köy yerleşmeleri Yeni Taş Çağı’nda ku- rulmuştur. mıştır. başlamıştır. oo Tarihte bilinen ilk antlaşma Hititler ile Mısır- lılar arasında yapılan Kadeş Antlaşması’dır. oo Sümerler yazıyı kullanarak tarih çağlarını başlatmışlardır. oo Dünyanın ilk yazılı kanunu Sümer Lagaş Kralı Urukagina tarafından yapılmıştır. oo Borç senetlerini ilk defa Sümerler kullan- mıştır. oo Asurlar Ninova’da tarihte bilinen ilk kütüp- haneyi kurmuşlardır. oo Kubbe ve kemer tekniği ilk olarak Sümerler tarafından Ziggurat adı verilen tapınaklarda kullanılmıştır. oo Ayasofya Kilisesi Justinianus tarafından 532 yılında Antemius ve İzodar’a yaptırılmıştır. oo İlk posta ve istihbarat örgütü İran’da kurul- muştur. oo İyonlar tarihte bilinen ilk deniz kolonilerini kurmuşlardır. oo Çatalhöyük, insanlık tarihinin ilk şehir yer- leşmesi olarak kabul edilir. oo Hikayeci tarih yazıcılığının ilk örneğini He- redot, öğretici tarih yazıcılığının ilk örneğini ise Tukididos vermiştir. oo Bedir Savaşı Hz. Muhammed’in ilk savaşı- dır. 298 SGK GÖREVDE YÜKSELME SINAVI HAZIRLIK KİTABI 4. test I. 4. Ege Bölgesi’nde aşağıdaki sanayi tesislerinden hangisinde, yakın çevrede çıkartılan hammadde kullanılmamaktadır? A) Tekstil Sanayi B) Termik Santral Tarım K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI 1. GENEL KÜLTÜR (Coğrafya) II. Endüstri C) Şeker Fabrikası III. Hayvancılık D) Petrol Rafinerisi IV. Maden ve enerji üretimi Doğu Anadolu Bölgesi’nin ekonomisinde yukarıdakilerden hangisinin payı daha azdır? A) I ve II B) II ve IV C) I ve IV D) III ve IV 2. Doğu Anadolu Bölgesinde; – Akarsu enerji potansiyelinin fazla olmasında – Tarım ürünlerinin geç olgunlaşmasında 5. I. Bakı II. Yükselti III. Enlem IV. Bitki Örtüsü Yukarıdakilerden hangileri Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin, Doğu Anadolu’dan daha sıcak olmasına neden olan unsurlardandır? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV – Karın uzun süre yerde kalmasında aşağıdakilerden hangisinin etkisinden söz edilebilir? A) Yer şekillerinin engebeliliği B) Bitki örtüsü 6. Marmara Bölgesi’nin üretimde birinci sırada olduğu ürünler hangi seçenekte bir arada verilmiştir? C) Matematiksel konumu A) Buğday – Ayçiçeği – Şeftali D) Yükseltinin fazlalığı B) Zeytin – Turunçgil – Susam C) Pirinç – Ayçiçeği – Şeftali SG 3. Ülkemizde kıyı kesiminde, dağların denize bakan yamaçlarında sık ve gür bitki örtüsü görülür. Kıyının hemen gerisindeki dağ yamaçlarında geniş yapraklı ormanlara daha sonra iğne yapraklı ormanlara, daha da yükseklerde de alpin çayırlara rastlanır. Dağ yamaçlarında bu şekilde bitki örtüsü sıralamasına sahip olan bölüm aşağıdaki seçeneklerden hangisidir? D) Şeftali – Sebze – Üzüm 7. Türkiye 1941 yılında yapılan I. Türk Coğrafya Kongresi’nde 7 coğrafi bölge 21 bölüme ayrılmıştır. Aşağıda verilen bölge-bölüm eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? A) Ergene A) Yukarı Kızılırmak Bölümü – İç Anadolu B) Doğu Karadeniz B) İç Batı Anadolu Bölümü – İç Anadolu C) Güney Marmara C) Yukarı Fırat Bölümü – Doğu Anadolu D) Ege D) Ergene Bölümü – Marmara 8. ÜNİTE K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI PROTOKOL KURALLARI BAYRAK PROTOKOLÜ PROTOKOLDE TEMEL ÖGELER 1. ORGANİZASYON (DÜZEN): o Türk Bayrağı 10 Kasım günü TBMM hariç yarıya çekilir. Protokolde en önemli öge, törenlerin ve törensel etkinliklerin, resmi davet ve ziyafetlerin organizasyonu, yani düzenidir. o Yas alameti olmak üzere yarıya çekilece- ği diğer haller ve zamanlar Başbakanlıkça ilan edilir. Yasaklar o Türk Bayrağı, yırtık, sökük, yamalı, o Delik, kirli, soluk, buruşuk veya layık oldu- ğu manevi değeri zedeleyecek herhangi bir şekilde kullanılamaz. o Resmi yemin törenleri dışında her ne mak- satla olursa olsun masalara, kürsülere örtü olarak serilemez. Oturulan ve ayakla basılan yerlere konulamaz. Bu yerlere ve benzeri eşyaya bayrağın şekli yapılamaz, elbise ve üniforma şeklinde giyilemez. o Hiçbir siyasi parti, teşekkül, dernek vakıf ve tüzükte belirlenecek kamu kurum ve kuruluşları dışında kalan kurum ve kuruluşun amblem, flama ve benzerlerinin ön ve arka yüzünde esas veya fon teşkil edecek şekilde kullanılamaz. SG o Türk Bayrağına sözle, yazı ve hareketle veya herhangi bir şekilde hakaret edilemez, saygısızlıkta bulunulamaz. o Bayrak yırtılamaz, yakılamaz, yere atıla- maz, gerekli özen gösterilmeden kullanılamaz. o Bayrak töreninde konuşmalar İstiklal Marşı söylenmeden önce bitirilir. o Bayrak konuşmacının sağ arka tarafında bulunur. o Makamlarda masanın arakasında sağ ta- rafta bulunur. 2. KILIK/KIYAFETLER: Protokolde; erkeklerde sivil olarak frak, jaketatay ve smokin ya da koyu renk takım elbise; bayanlarda tayyör(gece davetinde tuvalet)resmi kıyafetlerdir. 3. DAVRANIŞLAR: Protokol, saygı ve nezaket kuralları olarak kamusal davranış bilgisidir. Bu yüzden, kamusla yaşamda davranışlar yöntem ve biçim yönünden çok önemlidir 4. KONUŞMALAR: Kamusal yaşamda bütün yöneticiler temsil ve protokol gereği toplantı ve törenlerde daima kurumları adına konuşurlar. Resmi konuşmalar, protokol konuşmasıdır. Bu yüzden, her yönetici protokol kurallarına uygun olarak konuşmayı bilmeli; konuşma bilgi ve becerisini geliştirmelidir. 5. MEKAN, EŞYA VE MALZEMELER: Protokol kurallarının uyguladığı mekanlar; makam odaları, toplantı ve brifing odaları, tören alanları ve salonları ile resmi davet ve ziyafetlerin verildiği salonlardır. Bu mekanlar, protokol kurallarının tam olarak uygulandığı resmi yerlerdir. Bu nedenle, söz konusu mekanlarda -301 - 314 SELAMLAMA o Yönetim ve çalışma yaşamında ast üst’e, kıdemsiz kıdemliye selam verir. o Üst bakmadan selam verilmez. 1. test PROTOKOL KURALLARI 1. Protokol kuralları gereği 10 Kasımda Türk bayrağının yarıya çekilmeyeceği yer neresidir? K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI o Hanım bakmazsa erkek selam vermemeli SGK GÖREVDE YÜKSELME SINAVI HAZIRLIK KİTABI o Eş düzeyde olanlarda önce selam vermek nezakettir. o Selam verirken hafif baş hareketiyle birlik- te, yerine göre günaydın, hoş geldiniz, saygılar, iyi akşamlar vb. sözler söylenir. o Devlet ve hükümet adamları ile üst yöneti- ciler, hanımlar ve topluluk daima “saygılar” sözcüğü ile selamlanırlar. (Saygılar Sayın Valim, Saygılar Hanımefendi, Hepinizi Saygıyla Selamlıyorum) TANITMA VE TANIŞTIRMA o Ast üst’e, kıdemsiz kıdemliye, yeni gelen mevcut olanlara tanıştırılır. o Hanımlar, ancak yöneticilere, yaşlılara, bi- lim ve din adamlarına tanıştırılırlar. o Tanıştırmada unvan, rütbe, akademik un- van vb. ifadeler kullanılır. HEDİYE: A) Anıtkabir B) TBMM C) Başbakanlık D) Dışişleri Bakanlığı 2. Protokol kuralları gereği kamusal ve sosyal yaşamda bir insanın konuşması o insanın hangi özelliğinin bilinmesi için bizlere bilgi verir niteliktedir? A) İmaj B) Bilgi C) Nezaket D) Görgü o Hediye sunulan kişinin statüsüne, niteliği- ne, yakınlık ve ilişki düzeyine uygun olmalıdır. o Zarif bir ambalajda fiyat etiketi çıkarılarak sunulmalıdır. o Hediye bizzat sunulmalıdır. o Kullanılmış ya da başkasından alınmış ol- SG mamalıdır. ÇİÇEK SUNMA VE KABUL ETME: 3. 10 Kasım haricinde Türk bayrağının yas alameti olarak yarıya çekilmesi kim tarafından duyurulur? A) TBMM B) Başbakanlık C) İçişleri Bakanlığı D) Dışişleri bBakanlığı Üç ayrı formda düzenlenir. Buket, Çelenk, Sepet o Buket elden verilir diğerleri gönderilir. o Çelenk anıtlara ve cenazeye, sepet nişan, düğün, sanatsal etkilik, açılış törenleri, buket sevgiliye, eşe, anneye, hastaya, yemek daveti veren ev sahibesine, garda veya havaalanında karşılanan ve uğurlanan kişiye gönderilir. o Teşekkür asla unutulmamalıdır. 4. Protokol kuralları gereği kamusal ve sosyal yaşamda bir insanın kıyafetleri o insanın hangi özelliğinin bilinmesi için bizlere bilgi verir niteliktedir? A) İmaj B) Bilgi C) Nezaket D) Görgü 9. ÜNİTE K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI 3046 SAYILI BAKANLIKLARIN KURULUŞ VE GÖREV ESASLARI ... KABULÜ HAKKINDA KANUN BİRİNCİ KISIM Amaç, Kapsam c) Aynı ve benzer hizmet veya görevlerin tek bir bakanlık tarafından veya sorumluluğunda yürütülmesi, atıl kapasite ve kaynak ısrafının önlenmesi esastır. Amaç: –Madde 1 Bu Kanunun amacı, kamu hizmetlerinin düzenli, süratli, etkili, verimli ve ekonomik bir şekilde yürütülebilmesi için bakanlıkların kurulmasına, teşkilat, görev ve yetkilerine ilişkin esas ve usulleri düzenlemektir. Kapsam: –Madde 2 Bu Kanun, Milli Savunma Bakanlığı hariç diğer bakanlıkların merkez, taşra, yurt dışı teşkilatları ile bağlı ve ilgili kuruluşlarını kapsar. İKİNCİ KISIM Teşkilat Yapısı, Kuruluş, Esas ve Usuller, Görevler BİRİNCİ BÖLÜM Teşkilat Yapısı Bakanlıkların kurulması: –Madde 3 SG Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, mevcut bakanlıkların bölünmesi veya birleştirilmesi, bakanlıkların görevleri, yetkileri ve teşkilatı bu Kanun esaslarına göre düzenlenir. Bu düzenlemede uyulması zorunlu esaslar şunlardır: a) İdare, kuruluş ve görevleriyle bir bütündür. Teşkilatlanmada görev ve yetkilerin tespitinde bu bütünlük bozulamaz. b) Bakanlıkların kuruluş ve teşkilatlanmalarında etkili bir idare, iş bölümü, kontrol ve koordinasyonun sağlanması esastır. Başbakan Yardımcıları –Madde 4 (Değişik : 3/6/2011 – KHK-643/1 md.) Başbakana yardım etmek ve Bakanlar Kurulunda eşgüdüm sağlamak üzere Hükümetin oluşumu ve genel siyasetinin yürütülmesinin gerektirdiği sayıda bakan, Başbakan Yardımcısı olarak görevlendirilebilir. Ayrıca Başbakana yardım etmek ve Başbakan tarafından verilecek görevleri yerine getirmek, Bakanlar Kurulunda koordinasyonu sağlamak, özel önem ve öncelik taşıyan konularda tecrübe ve bilgilerinden istifade edilmek amacıyla Başbakanın teklifi ve Cumhurbaşkanının onayı ile, Başbakan Yardımcısı unvanıyla görev yapmak ve sayısı beşi geçmemek üzere bakan görevlendirilebilir. Başbakan Yardımcısı unvanıyla görev yapmak üzere görevlendirilen bakanların danışma ve büro hizmetlerini yürütecek personele ait kadrolar Başbakanlık kadro cetvelinde gösterilir. Bakanlıkların temel kuruluşları: –Madde 5 Bakanlıklar, merkez teşkilatı ile ihtiyaca göre kurulan taşra ve yurt dışı teşkilatından ve bağlı ve ilgili kuruluşlardan meydana gelir. Bakanlık merkez teşkilatı: –Madde 6 Bakanlık merkez teşkilatı, bakanlığın sorumlu olduğu hizmetlerin yürütülmesi, bu hizmetlerle ilgili amaç ve politika tayini, planlama, kaynakları düzenleme ve sağlama, koordinasyon, gözetim ve takip, idareyi geliştirme ve denetim gibi görevleri yerine getirmek üzere aşa- -317 - 326 1. test SGK GÖREVDE YÜKSELME SINAVI HAZIRLIK KİTABI BAKANLIKLARIN KURULUŞ VE GÖREV ESASLARI HAKKINDA 174 SAYILI KHK ... KURULUŞ VE GÖREV ESASLARI ...KABULÜ HAKKINDA KANUN A) Merkez teşkilatı B) Taşra teşkilatı K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI 1. 3046 Sayılı Bakanlıkların Kuruluş ve Görev Esasları Hakkındaki Kanuna göre aşağıdakilerden hangisi bu kanunun amaçlarından değildir? 3. 3046 Sayılı Bakanlıkların Kuruluş ve Görev Esasları Hakkındaki Kanuna göre aşağıdakilerden hangisi bakanlıkların temel kuruluşlarından değildir? A) Kamu hizmetlerinin düzenli bir şekilde yürütülebilmesi B) Kamu hizmetlerinin süratli bir şekilde yürütülebilmesi C) Kamu hizmetlerinin, etkili bir şekilde yürütülebilmesi D) Kamu hizmetlerinin politik yarar sağlayıcı bir şekilde yürütülebilmesi C) Yurt dışı teşkilatı D) Anadolu Teşkilatı 4. 3046 Sayılı Bakanlıkların Kuruluş ve Görev Esasları Hakkındaki Kanun hangi bakanlık hariç diğer bakanlıkların merkez, taşra, yurt dışı teşkilatları ile bağlı ve ilgili kuruluşlarını kapsar? A) Milli Savunma Bakanlığı B) İçişleri Bakanlığı C) Maliye Bakanlığı D) Dışişleri Bakanlığı SG 2. Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, mevcut bakanlıkların bölünmesi veya birleştirilmesi, bakanlıkların görevleri, yetkileri ve teşkilatı 3046 Sayılı Bakanlıkların Kuruluş ve Görev Esasları Hakkındaki Kanuna esaslarına göre düzenlenir. Aşağıdakilerden hangisi bu düzenlemede uyulması zorunlu esaslardan değildir? A) İdare, kuruluş ve görevleriyle parça parçadır. B) Teşkilatlanmada görev ve yetkilerin tespitinde bu bütünlük bozulamaz C) Bakanlıkların kuruluş ve teşkilatlanmalarında etkili bir idare, iş bölümü, kontrol ve koordinasyonun sağlanması esastır. D) Aynı ve benzer hizmet veya görevlerin tek bir bakanlık tarafından veya sorumluluğunda yürütülmesi esastır 5. 3046 Sayılı Bakanlıkların Kuruluş ve Görev Esasları Hakkındaki Kanuna göre Bakanlıkların yürütmekten sorumlu oldukları hizmet ve görevlerden bağlı kuruluş kurulmasını gerektirmeyenler, bakanlığın merkez teşkilatı bünyesinde kurulan hangi birimlerce yerine getirilir? A) Anahizmet birimleri, B) Merkez Birimleri C) Danışma ve denetim birimleri, D) Yardımcı birimler 6. 3046 Sayılı Bakanlıkların Kuruluş ve Görev Esasları Hakkındaki Kanuna göre aşağıdakilerden hangisi Bakanlık merkez teşkilatında ihtiyaca göre kurulan yardımcı birimlerden değildir? A) Personel Genel Müdürlüğü veya Dairesi Başkanlığı B) Eğitim Dairesi Başkanlığı C) Teftiş Kurulu Başkanlığı D) İdari ve Mali İşler Dairesi Başkanlığı 10. ÜNİTE K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI 657 SAYILI DEVLET MEMURLARI KANUNU Amaç: –Madde 2 KISIM - I Genel Hükümler Bu Kanun, Devlet memurlarının hizmet şart larını, niteliklerini, atanma ve yetiştirilmelerini, ilerleme ve yükselmelerini, ödev, hak, yüküm ve sorumluluklarını, aylıklarını ve ödeneklerini ve diğer özlük işlerini düzenler. BÖLÜM: 1 Kapsam, Amaç, Temel İlkeler, İstihdam Şekilleri Kapsam: –Madde 1 Bu Kanun, Genel ve Katma Bütçeli Kurumlar, İl Özel İdareleri, Belediyeler, İl Özel İdareleri ve Belediyelerin kurdukları birlikler ile bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlarda, kanunlar la kurulan fonlarda, kefalet sandıklarında veya Beden Terbiyesi Bölge Müdürlüklerinde çalı şan memurlar hakkında uygulanır. Sözleşmeli ve geçici personel hakkında bu Kanunda belirtilen özel hükümler uygulanır. SG Anayasa Mahkemesi üye ve yedek üyeleri ile raportörleri; hakimlik ve savcılık mesleklerin de veya bu mesleklerden sayılan görevler de bulunanlar, Danıştay ve Sayıştay meslek mansupları ve Sayıştay savcı ve yardımcıları, Üniversitelerin, İktisadi ve Ticari İlimler Aka demilerinin, Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademilerinin, Devlet Güzel Sanatlar Akade milerinin, Türkiye ve Orta Doğu Amme İda resi Enstitüsünün öğretim üye ve yardımcıları, Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası üyeleri, Genelkurmay Mehtaran Bölüğü Sanatkarları, Devlet Tiyatrosu ile Devlet Opera va Balesi ve Belediye Opera ve tiyatroları ile şehir ve bele diye konservatuvar ve orkestralarının sanatkar memurları, uzman memurları, uygulatıcı uz man memurları ve stajyerleri; SporToto Teş kilatında çalışan personel; subay, astsubay, uzman jandarma, uzman erbaş ve sözleşmeli erbaş ve erler ile Emniyet Teşkilatı mensupları özel kanunları hükümlerine tabidir. Bu Kanunda öngörülen yönetmelikler Bakan lar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulur. Temel ilkeler: –Madde 3 Bu kanunun temel ilkeleri şunlardır: Sınıflandırma: A) Devlet kamu hizmetleri görevlerini ve bu görevlerde çalışan Devlet memurlarını görev lerin gerektirdiği niteliklere ve mesleklere göre sınıflara ayırmaktır. Kariyer: B) Devlet memurlarına, yaptıkları hizmetler için lüzumlu bilgilere ve yetişme şartlarına uy gun şekilde, sınıfları içinde en yüksek derece lere kadar ilerleme imkanını sağlamaktır. Liyakat: C) Devlet kamu hizmetleri görevlerine girmeyi, sınıflar içinde ilerleme ve yükselmeyi, görevin sona erdirilmesini liyakat sistemine dayandır mak ve bu sistemin eşit imkanlarla uygulan masında Devlet memurlarını güvenliğe sahip kılmaktır. İstihdam şekilleri: –Madde 4 Kamu hizmetleri; memurlar, sözleşmeli perso nel, geçici personel ve işçiler eliyle gördürülür. A) Memur: Mevcut kuruluş biçimine bakılmaksızın, Dev let ve diğer kamu tüzel kişiliklerince genel -335 - 392 2. test SGK GÖREVDE YÜKSELME SINAVI HAZIRLIK KİTABI 657 SAYILI DEVLET MEMURLARI KANUNU A) Emniyet Teşkilatının kadroları B) Milli Güvenliğe ilişkin kadrolar K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI 1. 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa göre devlet memurlarının kamu hizmetleri ile ilgili gizli bilgileri görevlerinden ayrılmış bile olsalar kimin yazılı izni olmadıkça açıklamaları yasaktır? 4. 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa göre hangi kadrolar kendi dairesince hazırlanır ve özel kanununda yazılı şekle uygun olarak onanır? A) Yetkili Bakanın B) Kurum Amirinin C) Emniyet Teşkilatının D) Cumhuriyet Saccısının 2. 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa göre kadrosuz memur çalıştırılamaz Hükmü bulunmaktadır. Bu hükme göre kadrolar genel kadro kanununda gösterilmektedir. Aşağıdaki şıklardan hangisinde belirtilen hükme uyulmaz? A) Genel ve Katma Bütçeli kuruluşlarla bunlara bağlı döner sermayeli kuruluş lar B) Milli Güvenliğe ilişkin kadrolardan gizli kalması gerekenler hakkında C) Jandarmanın kadroları D) MİT teşkilatının kadroları 5. 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa göre devlet memurları için tesis edilen kaç tane sınıf vardır? A) 9 B) 10 C) 11 D) 12 6. 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa göre özel kanunlarına göre avukatlık ruhsatına sahip, baroya kayıtlı ve kurumlarını yargı mercilerinde temsil yetkisini haiz olan memurlar hangi sınıfın üyeleridir? A) Genel İdare Hizmetleri Sınıfı B) Avukatlık Hizmetleri Sınıfı C) Yardımcı Hizmetler Sınıfı D) Hakimlik Hizmetleri Sınıfı C) Kanunlarla kurulan fonlar SG D) Kefalet sandıkları 3. 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa göre il özel idareleri ve belediyeler ile bunların kurdukları birliklerin kadroları yetkili organlarınca hazırlanarak Kimin onayı ile tamamlanır? A) İçişleri Bakanlığının B) Başbakanlığın C) TBMM Genel Kurulunun D) Valiliklerin 7. 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa göre sınıfların öğrenim durumlarına göre giriş ve yükselebilecek derece ve kademeleri bakımından liseyi bitirenler göreve kaçıncı derece ve kademeden başlarlar ve yükselebilecekleri en son derece hangisidir? A) 13 Derece 3. Kademeden başlarlar 5 Dereceye kader yükselebilirler B) 13 Derece 3. Kademeden başlarlar 4 Dereceye kader yükselebilirler C) 13 Derece 3. Kademeden başlarlar 3 Dereceye kader yükselebilirler D) 13 Derece 3. Kademeden başlarlar 2 Dereceye kader yükselebilirler 11. ÜNİTE K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI 4483 SAYILI MEMURLAR VE DİĞER KAMU GÖREVLİLERİNİN YARGILANMASI HAKKINDA KANUN Amaç: –Madde 1 Bu Kanunun amacı, memurlar ve diğer kamu görevlilerinin görevleri sebebiyle işledikleri suçlardan dolayı yargılanabilmeleri için izin vermeye yetkili mercileri belirtmek ve izlenecek usulü düzenlemektir. Kapsam: –Madde 2 Bu Kanun, Devletin ve diğer kamu tüzel kişilerinin genel idare esaslarına göre yürüttükleri kamu hizmetlerinin gerektirdiği asli ve sürekli görevleri ifa eden memurlar ve diğer kamu görevlilerinin görevleri sebebiyle işledikleri suçlar hakkında uygulanır. Görevleri ve sıfatları sebebiyle özel soruşturma ve kovuşturma usullerine tabi olanlara ilişkin kanun hükümleri ile suçun niteliği yönünden kanunlarda gösterilen soruşturma ve kovuşturma usullerine ilişkin hükümler saklıdır. Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali genel hükümlere tabidir. Disiplin hükümleri saklıdır. SG 765 sayılı Türk Ceza Kanununun 243 ve 245 inci maddeleri ile 1412 sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununun 154 üncü maddesinin dördüncü fıkrası kapsamında açılacak soruşturma ve kovuşturmalarda bu Kanun hükümleri uygulanmaz. İzin vermeye yetkili merciler: –Madde 3 Soruşturma izni yetkisi a) İlçede görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında kaymakam, b) İlde ve merkez ilçede görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında vali, c) Bölge düzeyinde teşkilatlanan kurum ve kuruluşlarda görev yapan memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında görev yaptıkları ilin valisi, d) Başbakanlık ve bakanlıkların merkez ve bağlı veya ilgili kuruluşlarında görev yapan diğer memur ve kamu görevlileri hakkında o kuruluşun en üst idari amiri, e) Bakanlar Kurulu kararı ile veya Başbakanlık ve bakanlıklar ile bağlı kuruluşların merkez teşkilâtında görevli olup, ortak kararla atanan memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında ilgili bakan veya Başbakan, f) Türkiye Büyük Millet Meclisinde görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreteri, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreteri ve yardımcıları hakkında Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı, g) Cumhurbaşkanlığında görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri hakkında Cumhurbaşkanı, h) Büyükşehir belediye başkanları, il ve ilçe belediye başkanları; büyükşehir, il ve ilçe belediye meclisi üyeleri ile il genel meclisi üyeleri hakkında İçişleri Bakanı, i) İlçelerdeki belde belediye başkanları ve belde belediye meclisi üyeleri hakkında kaymakam, merkez ilçelerdeki belde belediye başkanları ve belde belediye meclisi üyeleri hakkında bulundukları ilin valisi, j) Köy ve mahalle muhtarları ile bu Kanun kapsamına giren diğer memurlar ve kamu görevlileri hakkında ilçelerde kaymakam, merkez ilçede vali, -395 - 12. ÜNİTE K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI 5018 SAYILI KAMU MALÎ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNU lirlenmiş olan, merkezî yönetim kapsamındaki kamu idareleri, sosyal güvenlik kurumları ve mahallî idareleri, BİRİNCİ KISIM Genel Hükümler BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam ve Tanımlar b) Merkezî yönetim kapsamındaki kamu idareleri: Bu Kanuna ekli (I), (II) ve (III) sayılı cetvellerde yer alan kamu idarelerini, Amaç: –Madde 1 Bu Kanunun amacı, kalkınma planları ve programlarda yer alan politika ve hedefler doğrultusunda kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde elde edilmesi ve kullanılmasını, hesap verebilirliği ve malî saydamlığı sağlamak üzere, kamu malî yönetiminin yapısını ve işleyişini, kamu bütçelerinin hazırlanmasını, uygulanmasını, tüm malî işlemlerin muhasebeleştirilmesini, raporlanmasını ve malî kontrolü düzenlemektir. Kapsam: –Madde 2 Bu Kanun, merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri, sosyal güvenlik kurumları ve mahallî idarelerden oluşan genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin malî yönetim ve kontrolünü kapsar. SG Avrupa Birliği fonları ile yurt içi ve yurt dışından kamu idarelerine sağlanan kaynakların kullanımı ve kontrolü de uluslararası anlaşmaların hükümleri saklı kalmak kaydıyla, bu Kanun hükümlerine tâbidir. Düzenleyici ve denetleyici kurumlar, bu Kanunun sadece 3, 7, 8, 12, 15, 17, 18, 19, 25, 42, 43, 44, 47, 48, 49, 50, 51, 52, 53, 54, 68 ve 76 78 ncı maddelerine tâbidir.(1) Tanımlar: –Madde 3 Münhasıran bu Kanunun uygulanmasında; a) Genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri: Uluslararası sınıflandırmalara göre be- c) Düzenleyici ve denetleyici kurumlar: Bu Kanuna ekli (III) sayılı cetvelde yer alan kurumları, d) Sosyal güvenlik kurumları: Bu Kanuna ekli (IV) sayılı cetvelde yer alan kamu kurumlarını, e) Mahallî idare: Yetkileri belirli bir coğrafi alan ve hizmetlerle sınırlı olarak kamusal faaliyet gösteren belediye, il özel idaresi ile bunlara bağlı veya bunların kurdukları veya üye oldukları birlik ve idareleri, f) Bütçe: Belirli bir dönemdeki gelir ve gider tahminleri ile bunların uygulanmasına ilişkin hususları gösteren ve usulüne uygun olarak yürürlüğe konulan belgeyi, g) Kamu kaynakları: Borçlanma suretiyle elde edilen imkânlar dahil kamuya ait gelirler, taşınır ve taşınmazlar, hesaplarda bulunan para, alacak ve haklar ile her türlü değerleri, h) Kamu gideri: Kanunlarına dayanılarak yaptırılan iş, alınan mal ve hizmet bedelleri, sosyal güvenlik katkı payları, iç ve dış borç faizleri, borçlanma genel giderleri, borçlanma araçlarının iskontolu satışından doğan farklar, ekonomik, malî ve sosyal transferler, verilen bağış ve yardımlar ile diğer giderleri, i) Kamu geliri: Kanunlarına dayanılarak toplanan vergi, resim, harç, fon kesintisi, pay veya benzeri gelirler, faiz, zam ve ceza gelirleri, taşınır ve taşınmazlardan elde edilen her türlü gelirler ile hizmet karşılığı elde edilen -403 - 436 1. test SGK GÖREVDE YÜKSELME SINAVI HAZIRLIK KİTABI 5018 SAYILI KAMU MALÎ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNU K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI 1. 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa göre yetkileri belirli bir coğrafi alan ve hizmetlerle sınırlı olarak kamusal faaliyet gösteren belediye, il özel idaresi ile bunlara bağlı veya bunların kurdukları veya üye oldukları birlik ve idarelere ne denir? 5. 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa göre kamu kaynaklarının belirlenmiş amaçlar doğrultusunda, ilgili mevzuatla belirlenen kurallara uygun, etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde kullanılmasını sağlamak için oluşturulan kontrol sistemi ile kurumsal yapı, yöntem ve süreçleri ne ile ifade edilir? A) Mahallî idare A) Malî kontrol B) Kamu malî yönetimi C) Stratejik plan D) Stratejik yöntem B) Bölgesel İdare C) Yöresel İdare D) Yönetimsel İdare 2. 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa göre Türkiye Büyük Millet Meclisi bu kanuna ekli kaç numaralı cetvelde yer alır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 6. 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa göre malî saydamlığın sağlanması için gerekli düzenlemelerin yapılması ve önlemlerin alınmasından kamu idareleri sorumludur. Kamu idarelerinin bu saydamlığı sağlayıp sağlayamadığını kim izler? A) TBMM 3. 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa göre belirli bir dönemdeki gelir ve gider tahminleri ile bunların uygulanmasına ilişkin hususları gösteren ve usulüne uygun olarak yürürlüğe konulan belgeyi ifade eden kavram aşağıdakilerden hangisidir? B) Bakanlar Kurulu C) Maliye Bakanlığı D) Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası A) Kamu kaynakları SG B) Bütçe C) Kamu gideri D) Kamu geliri 4. 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa göre Malî yıl ne zaman başar ne zaman biter? A) 1 Ocakta Başlar 31 Aralıkta Biter B) 1 Martta Başlar 28 Şubatta Biter C) 1 Nisanda Başlar 30 Martta Biter D) 1 Temmuzda Başlar 30 Haziranda Biter 7. 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa göre stratejik plan hazırlamakla yükümlü olacak kamu idarelerinin ve stratejik planlama sürecine ilişkin takvimin tespitine, stratejik planların kalkınma planı ve programlarla ilişkilendirilmesine yönelik usul ve esasların belirlenmesine kim yetkilidir? A) Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı B) Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası C) Maliye Bakanlığı D) Bakanlar Kurulu 13. ÜNİTE K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI 6183 SAYILI AMME ALACAKLARININ TAHSİL USULÜ HAKKINDA KANUN BİRİNCİ KISIM Genel Esaslar Alacaklı amme idaresi terimi: Devleti, vilayet hususi idarelerini ve belediyeleri, BİRİNCİ BÖLÜM Kanunun şümulü, terimler, vazifeliler ve salahiyetliler Kanunun şümulü: –Madde 1 Devlete, vilayet hususi idarelerine ve belediyelere ait vergi, resim, harç, ceza tahkik ve takiplerine ait muhakeme masrafı, vergi cezası, para cezası gibi asli, gecikme zammı, faiz gibi fer’i amme alacakları ve aynı idarelerin akitten, haksız fiil ve haksız iktisaptan doğanlar dışında kalan ve amme hizmetleri tatbikatından mütevellit olan diğer alacakları ile; bunların takip masrafları hakkında bu kanun hükümleri tatbik olunur. Türk Ceza Kanununun para cezalarının tahsil şekli ve hapse tahvili hakkındaki hükümleri mahfuzdur. Tahsili, Tahsili Emval Kanununa atfedilen alacaklar: –Madde 2 SG Muhtelif kanunlarda Tahsili Emval Kanununa göre tahsil edileceği bildirilen her çeşit alacaklar hakkında da bu kanun hükümleri tatbik olunur. Kanundaki terimler: –Madde 3 Bu kanundaki amme alacağı terimi: 1 inci ve 2 nci maddeler şümulüne giren alacakları, Amme borçlusu veya borçlu terimi: Amme alacağını ödemek mecburiyetinde olan hakiki ve hükmi şahısları ve bunların kanuni temsilci veya mirasçılarını ve vergi mükelleflerini, vergi sorumlusunu, kefili ve yabancı şahıs ve kurumlar temsilcilerini, Tahsil dairesi terimi: Alacaklı amme idaresinin bu kanunu tatbik etmekle vazifeli dairesini, servisini, memur veya memurlarını, Yalnızca mal olarak geçen terim: Menkul, gayrimenkul “gemiler dahil” mallarla, her çeşit hak ve alacakları, Para cezaları terimi: Adli ve idari para cezalarını, (Ek: 4/6/2008-5766/1 md.) Tahsil edilemeyen amme alacağı terimi: Amme borçlusunun bu Kanun hükümlerine göre yapılan mal varlığı araştırması sonucunda haczi kabil herhangi bir mal varlığının bulunmaması, haczedilen mal varlığının satılarak paraya çevrilmesine rağmen satış bedelinin amme alacağını karşılamaması gibi nedenlerle tahsil edilemeyen amme alacaklarını, (Ek: 4/6/2008-5766/1 md.) Tahsil edilemeyeceği anlaşılan amme alacağı terimi: Amme borçlusunun haczedilen mal varlığına bu Kanun hükümlerine göre biçilen değerlerin amme alacağını karşılayamayacağının veya hakkında iflas kararı verilen amme borçlusundan aranılan amme alacağının iflas masasından tahsil edilemeyeceğinin anlaşılması gibi nedenlerle tahsil dairelerince yürütülen takip muamelelerinin herhangi bir aşamasında amme borçlusundan tahsil edilemeyeceği ortaya çıkan amme alacaklarını, Takibat giderleri terimi:Cebri icradan mütevellit muameleler sırasında yapılan zor kullanma, ilan, haciz, nakil ve muhafaza giderleri gibi her türlü giderleri, ifade eder. -439 - 14. ÜNİTE K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI 4982 SAYILI BİLGİ EDİNME HAKKI KANUNU broşür, etüt, mektup, program, talimat, kroki, plân, film, fotoğraf, teyp ve video kaseti, harita, elektronik ortamda kaydedilen her türlü bilgi, haber ve veri taşıyıcılarını, BİRİNCİ BÖLÜM: Amaç, Kapsam ve Tanımlar Amaç: –Madde 1 Bu Kanunun amacı; demokratik ve şeffaf yönetimin gereği olan eşitlik, tarafsızlık ve açıklık ilkelerine uygun olarak kişilerin bilgi edinme hakkını kullanmalarına ilişkin esas ve usulleri düzenlemektir. Kapsam: –Madde 2 Bu Kanun; kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının faaliyetlerinde uygulanır. e) Bilgi veya belgeye erişim: İstenen bilgi veya belgenin niteliğine göre, kurum ve kuruluşlarca, başvuru sahibine söz konusu bilgi veya belgenin bir kopyasının verilmesini, kopya verilmesinin mümkün olmadığı hâllerde, başvuru sahibinin bilgi veya belgenin aslını inceleyerek not almasına veya içeriğini görmesine veya işitmesine izin verilmesini, f) Kurul: Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulunu, ifade eder. 1.11.1984 tarihli ve 3071 sayılı Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun hükümleri saklıdır. (Ek fıkra: 12/7/2013-6495/33 md.; İptal fıkra: Anayasa Mahkemesi’nin 4/12/2014 tarihli ve E.:2013/114, K.:2014/184 sayılı Kararıile.) Tanımlar: –Madde 3 BuKanundageçen; SG a) Kurum ve kuruluş: Bu Kanunun 2 nci maddesinde geçen ve kapsama dahil olan bilgi edinme başvurusu yapılacak bütün makam ve mercileri, b)Başvuru sahibi: Bu Kanun kapsamında bilgi edinme hakkını kullanarak kurum ve kuruluşlara başvuran gerçek ve tüzel kişileri, c) Bilgi: Kurum ve kuruluşların sahip oldukları kayıtlarda yer alan bu Kanun kapsamındaki her türlü veriyi, d)Belge: Kurum ve kuruluşların sahip oldukları bu Kanun kapsamındaki yazılı, basılı veya çoğaltılmış dosya, evrak, kitap, dergi, İKİNCİ BÖLÜM: Bilgi Edinme Hakkı ve Bilgi Verme Yükümlülüğü Bilgi edinme hakkı: –Madde 4 Herkes bilgi edinme hakkına sahiptir. Türkiye’de ikamet eden yabancılar ile Türkiye’de faaliyette bulunan yabancı tüzel kişiler, isteyecekleri bilgi kendileriyle veya faaliyet alanlarıyla ilgili olmak kaydıyla ve karşılıklılık ilkesi çerçevesinde, bu Kanun hükümlerinden yararlanırlar. Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelerden doğan hak ve yükümlülükleri saklıdır. Bilgi verme yükümlülüğü: –Madde 5 Kurum ve kuruluşlar, bu Kanunda yer alan istisnalar dışındaki her türlü bilgi veya belgeyi başvuranların yararlanmasına sunmak ve bilgi edinme başvurularını etkin, süratli ve doğru sonuçlandırmak üzere, gerekli idarî ve teknik tedbirleri almakla yükümlüdürler. -473 - 478 1. test SGK GÖREVDE YÜKSELME SINAVI HAZIRLIK KİTABI 4982 Sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu A) Herkes bilgi edinme hakkına sahiptir. B) Mahkumlar C) Muvazzaf Askerler K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI 1. Aşağıda verilen şıklardan hangisinde 4982sayılıbilgiedinmekanunununuygulandığıyerlertamolarakverilmiştir? 4. 4982SayılıBilgiEdinmeKanununagöre Türkvatandaşıoluptabukanundanyararlanamayacakolanlarkimlerdir? D) Türkiye’de ikamet eden yabancılar A) Sadece kamu kurum ve kuruluşlarında uygulanır B) Sadece kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarında C) Sadece kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarında D) Sadece kamu kurumu niteliğinde olmayan meslek kuruluşlarında 5. 4982SayılıBilgiEdinmeKanununagöre aşağıdakilerden hangisi bu kanundan yararlanamaz? A) Turistler B) Türkiye’de ikamet eden yabancılar 2. 4982 Sayılı Bilgi Edinme Kanununa göre belgeye erişim konusunda aşağıdakilerdenhangisiyanlıştır? C) Esnaflar D) Memurlar A) İstenen bilgi veya belgenin niteliğine göre, kurum ve kuruluşlarca, başvuru sahibine söz konusu bilgi veya belgenin bir kopyasının verilmesi gerekir. B) Kopya verilmesinin mümkün olmadığı hâllerde, başvuru sahibinin bilgi veya belgenin aslını inceleyerek not almasına izin verilir. C) Kopya verilmesinin mümkün olmadığı hâllerde evrakın aslıda verilebilir. SG D) Kopya verilmesinin mümkün olmadığı hâllerde belgenin içeriği gösterilebilir, ses kaydı ise dinletilebilir. 3. 4982 Sayılı Bilgi Edinme Kanununa göreTürkiye’deikametedenyabancılar ileTürkiye’defaaliyettebulunanyabancıtüzelkişilerhangiilkedoğrultusunda bukanundanfaydalanırlar? A) Açıklık B) Güvenirlik C) Karşılıklılık D) İnsan Hakları İlkesi 6. 4982SayılıBilgiEdinmeKanununagöre aşağıdakişıklardanhangisiyanlıştır? A) Bilgi edinme başvurusu dilekçe, elektronik ortam ve diğer iletişim araçlarıyla yapılabilir. B) Kurum ve kuruluşlarca yayımlanmış veya yayın, broşür, ilân ve benzeri yollarla kamuya açıklanmış bilgi veya belgeler, bilgi edinme başvurularına konu olabilir. C) Kurum ve kuruluşlar, ayrı veya özel bir çalışma, araştırma, inceleme ya da analiz neticesinde oluşturulabilecek türden bir bilgi veya belge için yapılacak başvurulara olumsuz cevap verebilirler. D) İstenen bilgi veya belge, başvurulan kurum ve kuruluştan başka bir yerde bulunuyorsa başvuru dilekçesi bu kurum ve kuruluşa gönderilir ve durum ilgiliye yazılı olarak bildirilir. 15. ÜNİTE K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI 5510 SAYILI SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU BİRİNCİ KISIM Amaç, Kapsam ve Tanımlar 6) Sigortalı: Kısa ve/veya uzun vadeli sigorta kolları bakımından adına prim ödenmesi gereken veya kendi adına prim ödemesi gereken kişiyi, Amaç : –Madde 1 Bu Kanunun amacı, sosyal sigortalar ile genel sağlık sigortası bakımından kişileri güvence altına almak; bu sigortalardan yararlanacak kişileri ve sağlanacak hakları, bu haklardan yararlanma şartları ile finansman ve karşılanma yöntemlerini belirlemek; sosyal sigortaların ve genel sağlık sigortasının işleyişi ile ilgili usûl ve esasları düzenlemektir. Kapsam : –Madde 2 Bu Kanun; sosyal sigortalar ile genel sağlık sigortasından yararlanacak kişileri, işverenleri, sağlık hizmeti sunucularını, bu Kanunun uygulanması bakımından gerçek kişiler ile her türlü kamu ve özel hukuk tüzel kişilerini ve tüzel kişiliği olmayan diğer kurum ve kuruluşları kapsar. Tanımlar: –Madde 3 Bu Kanunun uygulanmasında; 1) Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını, SG 2) Kurum: Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığını, 3) Sosyal sigortalar: Kısa ve uzun vadeli sigorta kollarını, 4) Kısa vadeli sigorta kolları: İş kazası ve meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortası kollarını, 5) Uzun vadeli sigorta kolları: Malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortası kollarını, 7) (Değişik: 17/4/2008-5754/1 md.) Hak sahibi: Sigortalının veya sürekli iş göremezlik geliri ile malûllük, vazife malûllüğü veya yaşlılık aylığı almakta olanların ölümü halinde, gelir veya aylık bağlanmasına veya toptan ödeme yapılmasına hak kazanan eş, çocuk, ana ve babasını, 8) Genel sağlık sigortası: Kişilerin öncelikle sağlıklarının korunmasını, sağlık riskleri ile karşılaşmaları halinde ise oluşan harcamaların finansmanını sağlayan sigortayı, 9) Genel sağlık sigortalısı: Bu Kanunun 60 ıncı maddesinde sayılan kişileri, 10) (Değişik: 17/4/2008-5754/1 md.) Bakmakla yükümlü olduğu kişi: 5 inci maddenin birinci fıkrasının (b) bendi ile 60 ıncı maddenin birinci fıkrasının (c) bendinin (1), (2) ve (7) numaralı alt bentleri ile yedinci ve sekizinci fıkralarının dışında kalan genel sağlık sigortalısının, sigortalı sayılmayan veya isteğe bağlı sigortalı olmayan, kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olan; a) Eşini, b) 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim veya 5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanununda belirtilen aday çıraklık ve çıraklık eğitimi ile işletmelerde meslekî eğitim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim görmesi halinde 25 yaşını doldurmamış ve evli olmayan çocukları ile yaşına bakılmaksızın bu Kanuna göre malûl olduğu tespit edilen evli olmayan çocuklarını, -481 - 482 c) Geçiminin genel sağlık sigortalısı tarafından sağlandığı Kurumca belirlenen kriterlere göre tespit edilen ana ve babasını, lah yoluyla yahut doğrudan doğruya tabiattan istifade etmek suretiyle bitki, orman, hayvan ve su ürünleri elde edilmesini ve/veya bu ürünlerin yetiştiricileri tarafından; muhafazasını, taşınmasını veya pazarlanmasını, 20) (Değişik; 17/4/2008-5754/1 md.) Kurum Sağlık Kurulu: Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurullarınca düzenlenecek raporlardaki teşhis ve bu teşhise dayanak teşkil eden belgeleri incelemek suretiyle, çalışma gücü kaybı ve meslekte kazanma gücü kaybı oranlarını, erken yaşlanma halini, vazifelerini yapamayacak şekilde meslekte kazanma gücü kaybını ve malûllük derecelerini belirlemeye yetkili hekimlerden ve/ veya diş hekimlerinden oluşan kurulları, K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI 11) Hizmet akdi: 22/4/1926 tarihli ve 818 sayılı Borçlar Kanununda tanımlanan hizmet akdini ve iş mevzuatında tanımlanan iş sözleşmesini veya hizmet akdini, SGK GÖREVDE YÜKSELME SINAVI HAZIRLIK KİTABI 12) Ücret: 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) ve (c) bendi kapsamında sigortalı sayılanlara saatlik, günlük, haftalık, aylık veya yıllık olarak para ile ödenen ve süreklilik niteliği taşıyan brüt tutarı, 13) Asgarî ücret: 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu gereğince 16 yaşından büyük işçiler için belirlenen bir aylık brüt ücreti, 14) (Değişik; 17/4/2008-5754/1 md.) Ay: Ücretleri; her ayın 15’inde ödenen 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentleri kapsamındaki sigortalılar için, ayın 15’inden ertesi ayın 15’ine kadar geçen, diğer sigortalılar için ise ayın 1’i ilâ sonu arasında geçen ve otuz gün olarak değerlendirilen süreyi, 15) (Değişik; 17/4/2008-5754/1 md.) Yıl: Ücretleri; her ayın 15’inde ödenen 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentleri kapsamındaki sigortalılar için, 15 Ocak tarihinden ertesi yılın 15 Ocak tarihine kadar geçen, diğer sigortalılar için ise 1 Ocak ilâ 31 Aralık tarihleri arasında geçen ve 360 gün olarak değerlendirilen süreyi, SG 16) Gelir: İş kazası veya meslek hastalığı halinde sigortalıya veya sigortalının ölümü halinde hak sahiplerine, yapılan sürekli ödemeyi, 17) (Değişik; 17/4/2008-5754/1 md.) Aylık: Malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile vazife malûllüğü halinde yapılan sürekli ödemeyi, 18) Ödeme dönemi: Bu Kanuna göre bağlanan gelir ve aylıkların, ödeme tarihinden takip eden ödeme tarihine kadar geçen süreyi, 19) Tarımsal faaliyet: Kendi mülkünde, ortaklık veya kiralamak suretiyle başkalarının mülkünde veya kamuya mahsus mahallerde; ekim, dikim, bakım, üretme, yetiştirme ve ıs- 21) (Değişik; 17/4/2008-5754/1 md.) Kamu idareleri: 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen kamu idareleri ve kamu iktisadi teşebbüsleri ile bunların bağlı idare, ortaklık, müessese ve işletmeleri ve yukarıda belirtilenlerin ödenmiş sermayesinin % 50’sinden fazlasına sahip oldukları ortaklık ve işletmelerden Türk Ticaret Kanununa tabi olmayanlarla özel kanunlarına göre personel çalıştıran diğer kamu kurumlarını, 22) Sağlık hizmeti: Genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişilere 63 üncü madde gereği finansmanı sağlanacak tıbbî ürün ve hizmetleri, 23) Kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmeti: Kişilerin hastalıktan korunması veya sağlıklı olma halinin sürdürülmesi amacıyla, kişiye yönelik olarak finansmanı sağlanacak sağlık hizmetlerini, 24) Aile hekimi: Sağlık Bakanlığı tarafından aile hekimi olarak yetkilendirilen ve Kurum ile sözleşme yapmış hekimleri, 25) Sağlık hizmeti sunucusu: Sağlık hizmetini sunan ve/veya üreten; gerçek kişiler ile kamu ve özel hukuk tüzel kişilerini ve bunların tüzel kişiliği olmayan şubelerini, 508 Kapsamdaki İşler/İşyerleri SGK GÖREVDE YÜKSELME SINAVI HAZIRLIK KİTABI Kapsamdaki Sigortalılar Eklenecek Gün Sayısı 1) Kurşun üretilen galenit, serüzit, anglezit gibi cevherlerin çıkarılmasına ilişkin maden ocağı işlerinde çalışanlar. 60 K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI 2) Kurşunlu madenlerden yahut içinde kurşun bulunan kül, maden köpüğü, kurşun fırın kurumu, üstübeç artığı ve benzeri maddelerden kurşun üretimi için yapılan izabe işlerinde çalışanlar. 1) Kurşun ve arsenik işleri 3) Antimuan, kalay, bronz ve benzeri maddelerle yapılan kurşun alaşımı işlerinde çalışanlar. 4) Kurşun izabe fırınlarının teksif odalarında biriken kuru tozları kaldırma işlerinde çalışanlar. 90 1) Cam yapımında kullanılan ilkel maddeleri toz haline getirme, eleme, karıştırma ve kurutma işlerinde (bu işleri yapmak üzere tam kapalı odalar içinde otomatik makineli tesisat veya çalışma ortamındaki tozları sağlık için tehlike oluşturmayacak düzeye indiren havalandırma tesisatı bulunmadığı takdirde) çalışanlar. 2) Eritme işlerinde (otomatik besleme fırınlarıyla çalışılmadığı takdirde) çalışanlar. 3) Ateşçilik işlerinde çalışanlar. 2) Cam fabrika ve atölyeleri 4) Üfleme işlerinde (tamamen otomatik makinelerle yapılmadığı takdirde) çalışanlar. 60 5) Basınçla yapılan cam işlerinde (cam tazyiki işleri) çalışanlar. 6) Ayna camı sanatında potalı cam dökümü işlerinde (potalar kalıp masasına mekanik araçlarla taşınmadığı takdirde) çalışanlar. 7) Camı fırın başından alma işlerinde çalışanlar. SG 8) Yayma fırınlarında düzeltme işlerinde çalışanlar. 3) Cıva üretimi işleri sanayii 9) Traş işlerinde çalışanlar. 10) Asitle hak ve cilâlama işlerinde çalışanlar. 1) Cıva izabe fırınlarında görülen işlerde çalışanlar. 2) Elementer cıva bulunan ocaklarda görülen işlerde çalışanlar. 90 509 5510 SAYILI SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU Kapsamdaki İşler/İşyerleri Kapsamdaki Sigortalılar Eklenecek Gün Sayısı 1) İlkel maddeleri kırma, ufalama, ezme, eleme ve karıştırma işlerinde çalışanlar. 2) Otomatik fırınlarda pişirme işlerinde çalışanlar. 60 K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI 4) Çimento fabrikaları 3) Klinkeri öğütme, eleme, torba ve fıçılara koyma işlerinde (otomatik olarak tozun etrafa yayılmasını önleyici bir düzenleme yapılmadığı takdirde) çalışanlar. 1) Ateşçilik, ocak temizliği, jeneratör, doldurma, boşaltma ve temizleme işlerinde çalışanlar. 2) Kimyasal arıtma işlerinde çalışanlar. 5) Kok fabrikalarıyla termik santraller 3) Gazın geçtiği cihaz ve boruların onarılması ve temizlenmesi işlerinde çalışanlar. 4) Kok fabrikalarında kömür ve ocak işlerinde çalışanlar. 60 5) Elektrik enerji üretim santrallerinin kazan dairesindeki ateşçilik, kül ve kömürlerin taşınması işlerinde çalışanlar. 6) Termik santrallerle her çeşit buhar kazanlarının kazan dairesindeki ateşçilik, kül ve kömürlerin taşınması işlerinde çalışanlar. 1) Alüminyum oksit üretimi işlerinde çalışanlar. 6) Alüminyum fabrikaları 2) Alüminyum bronzu hazırlama işlerinde çalışanlar. 60 3) Alüminyum madeni üretimi işlerinde çalışanlar. 1) Demir izabe fabrikalarında cevherin demire çevrilmesi işleriyle boru fabrikalarının fırın ve döküm dairelerinde yapılan işlerinde çalışanlar. SG 2) Çelikhanelerin çelik yapılan fırınlarıyla bunların teferruat ve eklentilerinden olan ikinci derecedeki fırınlarda ve konvertörlerde yapılan işlerinde çalışanlar. 7) Demir ve çelik fabrikaları 3) Sıvı haldeki demir ve çeliğin tesisat ve teçhizatla veya mekanik olarak taşınmasına ilişkin işlerde çalışanlar. 4) Sıcak veya sıvı haldeki cürufun taşınması ve işlenmesi işlerinde çalışanlar. 5) Haddehanelerde (soğuk demirle çalışılan haddehaneler hariç), fırınlarda, hadde serilerinde, haddehaneyi kızgın veya sıvı çelik yahut demirle besleyen tesisat ve araçlarla görülen işlerle kızgın halde olan yarı mamul parçaların kesilmesi ve hazırlanması işlerinde çalışanlar. 90 5510 SAYILI SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU 5. 3. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir? A) Güncelleme katsayısı: Her yılın Aralık ayına göre Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan en son temel yıllı tüketici fiyatları genel indeksindeki değişim oranının % 100’ü ile sabit fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla gelişme hızının % 30’unun toplamına (1) tam sayısının ilâve edilmesi sonucunda bulunan değeri K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI test 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 633 1. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre sigortalının bakmakla yükümlü olduğu çocuğu lise ve dengi öğrenim veya Meslekî Eğitim Kanununda belirtilen aday çıraklık ve çıraklık eğitimi ile işletmelerde meslekî eğitim görmesi halinde anne ya da babasının bu hakkından faydalanması için kaç yaşını doldurmamış olması gerekir? A) 18 Yaşını B) 19 Yaşını C) 20 Yaşını SG D) 25 Yaşını 2. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre sağlık hizmetini sunan ve/veya üreten; gerçek kişiler ile kamu ve özel hukuk tüzel kişilerini ve bunların tüzel kişiliği olmayan şubelerini ifade den terim aşağıdakilerden hangisidir? A) Sağlık hizmeti yetkilisi B) Sağlık hizmeti sunucusu C) Sağlık hizmeti sorumlusu D) Sağlık hizmeti göevlisi B) Kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmeti: Kişilerin hastalıktan korunması veya sağlıklı olma halinin sürdürülmesi amacıyla, kişiye yönelik olarak finansmanı sağlanacak sağlık hizmetlerini C) Sağlık hekimi: Sağlık Bakanlığı tarafından aile hekimi olarak yetkilendirilen ve Kurum ile sözleşme yapmış hekimleri D) Uluslararası sosyal güvenlik sözleşmeleri: Ülkemizin taraf olduğu sosyal güvenlik sözleşmelerin 4. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre İşveren, örneği Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığınca hazırlanacak işyeri bildirgesini en geç hangi tarihte, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığına vermekle yükümlüdür? A) En geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihte B) En geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihten on beş gün sonra C) En geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihte otuz gün sonra D) En geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihte kırk beş gün sonra 16. ÜNİTE K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI 5502 SAYILI SOSYAL GÜVENLİK KURUMU KANUNU nel Sağlık Sigortası Genel Müdürü ve Hizmet Sunumu Genel Müdürünü, BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Tanımlar, Kuruluş ve Görevler ifade eder. Amaç ve kuruluş: –Madde 1 Bu Kanunun amacı, Sosyal Güvenlik Kurumunun kuruluş, teşkilât, görev ve yetkilerine ilişkin usûl ve esasları düzenlemektir. Bu Kanun ile Kuruma görev ve yetki veren diğer kanunların hükümlerini uygulamak üzere; kamu tüzel kişiliğini haiz, idarî ve malî açıdan özerk, bu Kanunda hüküm bulunmayan durumlarda özel hukuk hükümlerine tâbi Sosyal Güvenlik Kurumu kurulmuştur. Kurum, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının ilgili kuruluşudur. Kurumun merkezi Ankara’dadır. Kurum, Sayıştay’ın denetimine tâbidir. Tanımlar (1) (2): –Madde 2 Bu Kanunda geçen; a) Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını, b) Bakan: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanını, c) Kurum: Sosyal Güvenlik Kurumunu, SG ç) Genel Kurul: Sosyal Güvenlik Kurumu Genel Kurulunu, d) Yönetim Kurulu: Sosyal Güvenlik Kurumu Yönetim Kurulunu, e) Başkanlık: Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığını, f) Başkan: Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanını, Kurumun amacı ve görevleri: –Madde 3 Kurumun temel amacı; sosyal sigortacılık ilkelerine dayalı, etkin, adil, kolay erişilebilir, aktüeryal ve malî açıdan sürdürülebilir, çağdaş standartlarda sosyal güvenlik sistemini yürütmektir. Kurumun görevleri şunlardır: a) Ulusal kalkınma strateji ve politikaları ile yıllık uygulama programlarını dikkate alarak sosyal güvenlik politikalarını uygulamak, bu politikaların geliştirilmesine yönelik çalışmalar yapmak. b) Hizmet sunduğu gerçek ve tüzel kişileri hak ve yükümlülükleri konusunda bilgilendirmek, haklarının kullanılmasını ve yükümlülüklerinin yerine getirilmesini kolaylaştırmak. c) Sosyal güvenliğe ilişkin konularda; uluslararası gelişmeleri izlemek, Avrupa Birliği ve uluslararası kuruluşlar ile işbirliği yapmak, yabancı ülkelerle yapılacak sosyal güvenlik sözleşmelerine ilişkin gerekli çalışmaları yürütmek, usûlüne göre yürürlüğe konulmuş uluslararası antlaşmaları uygulamak. ç) Sosyal güvenlik alanında, eğitim, araştırma ve danışmanlık faaliyetleri yapmak ve yaptırmak, kamu idareleri arasında koordinasyon ve işbirliğini sağlamak. d) Bu Kanun ve diğer kanunlar ile Kuruma verilen görevleri yapmak. g) Genel müdürler: Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürü, Sigorta Primleri Genel Müdürü, Ge- -637 - 669 5502 SAYILI SOSYAL GÜVENLİK KURUMU KANUNU 2. test 5502 SAYILI SOSYAL GÜVENLİK KURUMU KANUNU K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI 1. 5502 Sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanununa göre Başkanlık merkez teşkilatında genel müdür yardımcısı, daire başkanı veya taşra teşkilatında il müdürü kadrolarında toplam en az kaç yıl görev yapmış olanlar, atama tarihi itibarıyla fiilen bu kadrolardan birinde bulunmak şartıyla Sosyal Güvenlik Uzmanı kadrosuna atanabilir? 3. 5502 Sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanununa göre Finansman hedefleri, her yıl en geç hangi ayda bir sonraki yıl uygulanmak üzere Yönetim Kurulunun önerisi üzerine Bakanın başkanlığında, Maliye Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Devlet Planlama Teşkilatı ve Hazine müsteşarları ile Başkanın katılımıyla oluşan Komisyon tarafından belirlenir? A) EYLÜL B) EKİM C) KASIM D) ARALIK A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 SG 2. 5502 Sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanununa göre Sosyal Güvenlik Denetmen Yardımcılarının mesleğe alınmaları, yetiştirilmeleri, yarışma ve yeterlik sınavlarının şekil ve uygulama esasları ile Sosyal Güvenlik Denetmenleri ve Sosyal Güvenlik Denetmen Yardımcılarının görev, yetki ve sorumlulukları ile çalışma usul ve esasları ne ile düzenlenir? 4. 5502 Sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanununa göre Başkan, belirlenen hedeflerin gerçekleşmesine yönelik alınan ve plânlanan tedbirleri, elde edilen sonuçları ve diğer kamu idarelerinden yapılan önerileri ve sonuçlarını içeren bir raporu kaç aylık dönemler halinde Bakanlar Kuruluna, Türkiye Büyük Millet Meclisi Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonuna ve Plan ve Bütçe Komisyonuna sözlü ve yazılı olarak sunar? A) Kanun A) İki aylık dönemler halinde B) Kanun Hükmünde Kararname B) Üç aylık dönemler halinde C) Yönetmelik C) Beş aylık dönemler halinde D) Genelge D) Altı aylık dönemler halinde 21. ÜNİTE K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI 4857 SAYILI İŞ KANUNU lere işveren vekili denir. İşveren vekilinin bu sıfatla işçilere karşı işlem ve yükümlülüklerinden doğrudan işveren sorumludur. BİRİNCİ BÖLÜM Genel Hükümler Amaç ve kapsam: –Madde 1 Bu Kanunun amacı işverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan işçilerin çalışma şartları ve çalışma ortamına ilişkin hak ve sorumluluklarını düzenlemektir. Bu Kanun, 4 üncü Maddedeki istisnalar dışında kalan bütün işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine ve işçilerine faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır. İşyerleri, işverenler, işveren vekilleri ve işçiler, 3 üncü maddedeki bildirim gününe bakılmaksızın bu Kanun hükümleri ile bağlı olurlar. Tanımlar: –Madde 2 Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçi, işçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiye yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara işveren, işçi ile işveren arasında kurulan ilişkiye iş ilişkisi denir. İşveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla maddî olan ve olmayan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birime işyeri denir. SG İşverenin işyerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen yerler (işyerine bağlı yerler) ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve meslekî eğitim ve avlu gibi diğer eklentiler ve araçlar da işyerinden sayılır. İşyeri, işyerine bağlı yerler, eklentiler ve araçlar ile oluşturulan iş organizasyonu kapsamında bir bütündür. İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimse- Bu Kanunda işveren için öngörülen her çeşit sorumluluk ve zorunluluklar işveren vekilleri hakkında da uygulanır. İşveren vekilliği sıfatı, işçilere tanınan hak ve yükümlülükleri ortadan kaldırmaz. Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl işveren-alt işveren ilişkisi denir. Bu ilişkide asıl işveren, alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile ilgili olarak bu Kanundan, iş sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte sorumludur. Asıl işverenin işçilerinin alt işveren tarafından işe alınarak çalıştırılmaya devam ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamaz veya daha önce o işyerinde çalıştırılan kimse ile alt işveren ilişkisi kurulamaz. Aksi halde ve genel olarak asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı işleme dayandığı kabul edilerek alt işverenin işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi sayılarak işlem görürler. İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler dışında asıl iş bölünerek alt işverenlere verilemez. (Ek fıkra: 1/7/2006-5538/18 md.) Kanuna veya kanunun verdiği yetkiye dayanılarak kurulan kamu kurum ve kuruluşları ile bunların doğrudan veya dolaylı olarak sermayesinin en az yüzde ellisine sahip oldukları ortaklıklarda, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu veya diğer -723 - 760 2. 4857 SAYILI İŞ KANUNU 3. 4857 Sayılı İş Kanununa göre İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimselere işveren vekili denir. İşveren vekilinin bu sıfatla işçilere karşı işlem ve yükümlülüklerinden doğrudan kim sorumludur? K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI test SGK GÖREVDE YÜKSELME SINAVI HAZIRLIK KİTABI 1. 4857 Sayılı İş Kanununa göre bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiyi ifade eden tanım aşağıdakilerden hangisidir? A) İşçi B) İşveren A) İşveren B) Bakan C) Mahalli Mülki Amir D) Sendika Temsilcisi C) Memur D) Geçici Personel 4. 4857 Sayılı İş Kanunu kaçtan az işçi çalıştırılan tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde veya işletmelerinde uygulanmaz? A) 50 dahil 50 den az işyerlerinde veya işletmelerinde B) 40 dahil 40 den az işyerlerinde veya işletmelerinde C) 30 dahil 30 den az işyerlerinde veya işletmelerinde D) 20 dahil 20 den az işyerlerinde veya işletmelerinde SG 2. 4857 Sayılı İş Kanununa göre iş alan alt işveren kendi işyerinin tescili için asıl işverenden aldığı yazılı alt işverenlik sözleşmesi ve gerekli belgelerle birlikte, ilgili fıkra hükmüne göre bildirim yapmakla yükümlüdür. Bölge müdürlüğünce tescili yapılan bu işyerine ait belgeler gerektiğinde iş müfettişlerince incelenir. İnceleme sonucunda muvazaalı işlemin tespiti halinde, bu tespite ilişkin gerekçeli müfettiş raporu işverenlere tebliğ edilir. Bu rapora karşı tebliğ tarihinden itibaren otuz iş günü içinde işverenlerce yetkili iş mahkemesine itiraz edilebilir. İtiraz üzerine görülecek olan dava basit yargılama usulüne göre kaç ay içinde sonuçlandırılır? 5. 4857 Sayılı İş Kanununa göre geçici iş ilişkisi kaç ayı geçmemek üzere yazılı olarak yapılır? A) 2 A) 3 B) 3 B) 6 C) 4 C) 9 D) 5 D) 12 770 1. 2925 SAYILI TARIM İŞÇİLERİ SOSYAL SİGORTALAR KANUNU 3. 2925 Sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanununa göre iş kazası en geç kazadan sonraki kaç gün içinde işverene veya Kuruma bildirilir? A) Bir B) İki K G Ö YS RN H EK A ZI SA R L YF IK AL Kİ AR TA BI test SGK GÖREVDE YÜKSELME SINAVI HAZIRLIK KİTABI 1. 2925 Sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanununa göre sigortalı olanlardan sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi olarak çalışmaya başlayanların sigortalılıkları ne zaman sona erer? C) Üç D) Dört A) Sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi olarak çalışmaya başlamaları nedeniyle prim veya kesenek kesilmeye başladığı tarihten itibaren B) Sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi olarak çalışmaya başlamaları nedeniyle prim veya kesenek kesilmeye başladığı tarihten bir ay sonra C) Sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi olarak çalışmaya başlamaları nedeniyle prim veya kesenek kesilmeye başladığı tarihten bir ay sonra D) Sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi olarak çalışmaya başlamaları nedeniyle prim veya kesenek kesilmeye başladığı tarihten bir ay sonra SG 2. 2925 Sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanununa göre aşağıdakilerden hangisi iş kazaları ile meslek hastalıkları halinde sağlanan yardımlardan değildir? A) Cenaze masrafı karşılığı verilmesi B) Sigortalının ölümünde hak sahiplerine gelir bağlanması C) Yurtdışı pasaport ve vize uygulamalarından muaf tutulması D) Sürekli iş göremezlik hallerinde gelir verilmesi 4. 2925 Sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanununa göre yaşlılık aylığından yararlanabilmek için en az kaç gün prim ödemiş olması şarttır? A) 3000 B) 3600 C) 3800 D) 4200 5. 2925 Sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanununa sigortalı olanlardan göre primlerini gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte ait olduğu yılı takip eden yılın Şubat ayı sonuna kadar ödemeyenlerin o yılın hangi gününden itibaren sigortalılıkları sona erer? A) 1 Ocak B) 1 Şubat C) 1 Mart D) 1 Nisan