Gürcistan Raporu
Transkript
Gürcistan Raporu
Amerikan Global Dünya Üniversite Merkezi idaresinde Regyonel Ekonomik İş Grupu Gürcistan Raporu Prensiplere riayet edilerek biznes için şartların araştırılması ile meşkul olan Azerbaycan, Türk, Gürcü ve Ermeni qrupları için hazırlanmıştır Gürcistan Ekonomik Siyaset ve Hukuk Merkezince hazırlanmış Içindekiler Ülke hakkında genel bilgiler Coğrafi konum Nüfüs Devlet Anayasa Yasama Yürütme Yargı Genel ekonomik rapor Iktisadi kalkınma Dış politika Mali sektör Sosyal göstergeler Ekonomik reformler ve yapısal gelişim Liberalleştirme Maliye ve gümrük politikası Finans altyapısı ve Ödeme sistemleri Ekonominin altyapısı Enerji: Telekommünikasyon: Ekonominin reel sektörü Sanayi Tarım Hizmetler ve Turizm Dış ticaret İhracat İthalat Gürcistana yönelik biznes projeleri için önemli bilgiler İkitaraflı ve çoktaraflı antlaşmalar Gümrük prosedürleri Serbest dolaşım için serbest bırakma Reimport Transit Malların gümrükte depolanması Serbest ticaret İç işlem Gümrük Kontrolünde İşlem Geçici İthal ve / veya İhraç Malların Serbest Depolarda ve Serbest Gümrük Sahalarında Yerleştirilmesi ve Kullanılması Dış işlem İhracat Reeksport Yoketme Devlet için imtina Gümrük cezaları ve gümrük hesapları Harmonized Commodity System’e göre İthalat Tarifeleri. İthalat sınırlamaları Ticaret için teknik baryerler Milli para Esas taşımacılık marşrütleri Limanlar. Boru hattı. Demir yolları. Yollar. Hava taşımacılığı.. Piyasa imkanları Piyasa hudutları Banka sistemi Ticari fuarlar Ülke hakkında genel bilgiler Coğrafi konum Gürcistan (yüzölçümü: 69 700 km.2) büksül Alpik bölgede, suptropik bölgelerin kuzey sınırlarında yerleşmekte. Sınırların uzunluğu 1970.8 km. (315 km. (%16) – sahil hattı). Komşu ülkeler: kuzeyde Rusya Federasyonu, doğuda Azerbaycan, güneyde Ermenistan ve Türkiye, batıda Karadeniz. Nüfüs Ülke nüfüsu: 5,345,000 kişi (ekim 2002 itibarı ile). Etnik yapı: Gürcüler %70, Ermeniler - %8, Ruslar - %6, Azeriler - %6, Osetler - %3, Abazalar - %2, diğerleri - %5. Devlet Anayasa: 24 ağustos 1995’te kabul edilmiş ve yasama sistemi mülki hukuk bazında kurulu. Yasama: Yasama 235 azalık Gürcistan Parlamentosu (“Sakartvelos Parlamenti”) ile temsil edilmekte. Parlamento dört senelik müddet için seçilmekte. 150 üye Parlamentoya parti listelerinden seçilmekte (%7 barajla). Parlamentoya seçilenlerin 85’i parti listeleri dışından ve iki kademeli olarak seçilmekte. Yürütme: Devlet başkanı - Prezidan. Şu anki devlet başkanı - Mihail Saakaşvili, 4 ocak 2004’te seçilmiş. Ülkede Yürütme başbakan ve bakanlar kurulundan ibaret. Yargı: *Yüksek mahkeme: hakimler devlet başkanı tarafından tavsiye edilmekte ve millet vekilleri çoğunluğu ile seçilmekte (10 seneden daha az olmayan bir müddet için). *Anayasa mahkemesi: üç hakim parlamento tarafından, üçü devlet başkanınca, üçü de yüksek mahkemece görevlendirilmekte. Genel ekonomik rapor Iktisadi kalkınma 1992-1993 dönemindeki ağır sosyo – ekonomik durum, ülkenin dikkatini önemli sistem ıslahatlarınin ilk kademesi olan makroekonomik istikrar kazandıracak antikriz proğramı üzerinde toplamış. 1994 senesinde Gürcüstan hükümeti uluslararası finans örgütleri tarafından desteklenen bu proğramı yürürlüğe koymuş. Islahat proğramının esas istikametleri: ülkenin para-kredi ve finans sektörlerinde reformler, özelleştirmenin teşviki, eğitim, hıfzıssıhha ve sosyal sistemlerde ıslahat ve fiyatların liberalleştirilmesi. 10 8 6 4 2 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Real GDP Grow th (%) GRAFİK 1: REEL GSMH'DE ARTIŞ (%) 12 10 8 6 4 2 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Inflation rate (%) GRAFİK 2: ENFLASYON SEVİYESİ (%) KAYNAK: GÜRCÜSTAN DEVLET İSTATİSTİK DEPARTMANI Bahsedilen icraat neticesinde, makroekonomik istikrara doğru müspet eğilim gözle görülür duruma geldi ve hükümet artık yeni milli parayı – Lari (GEL) – tedavüle sokmayı uygun gördü. Hiperenflasyon da artık altedilmişti: 1993’te enflasyonun yıllık normu %13000’ten daha fazla iken , 1997’de aynı gösterge ancak %7.3 oldu. Makroekonomik istikrarla birlikte ülkedeki ekonomik aktivitenın artışı da gözlemlenmekte idi. GSMH’nin yıllık ortalama büyümesi (Средний ежегодный рост валового внутреннего продукта) 1995-1997 döneminde %10 oldu. Mobilize gelirler hacmi de büyüdü (Объем мобилизованных доходов). Dış politika Dış ticarete gelince: Önceki seneler devam eden ihracatta müspet büyüme tandansına rağmen ( 1996’da - 198.8 mln. dolar ve 2002’de - 348 mln.dolar), aynı dönemdeki ithalat hacmi (1996’da - 686.8 mln.dolar ve 2001’de - 684.1 mln. dolar), ihracat hacminden citti şekilde daha fazla olmakta ve dolayısı ile ticaret dengesi Gürcistanın aleyhine gelişmektedir. 1998 yılının ikinci yarısında gelişen Rusyadaki finans krizi Gürcistan ekonomisini olumsuz etkiledi. Ülkenin Ödeme Dengesinin kötüleşmesi milli paranın (GEL) devalüasyonunu da kötü etkiledi. Gürcistan Milli Bankası döviz pyasasına müdahaleyi bıraktı ve böylece dalgalı kura geçti. Kriz neticesinde ülkedeki makroekonomik durum önemli derecede kötüleşti. GSMH’daki büyüme temposu azaldı ve 1997’deki %10.7 oranından 1998’de %4.3 oranına kadar indi. Yıllık enflasyon seviyesi 1997 yılındaki %7.3 oranından 1998’de %10.7 oranına kadar yükseldi. 2002 yılında ülkenin dış borç hacmi 1,592.64 mln. dolara ulaştı ve bu rakam GSMH’ın %47.42 kısmına eşıttı. Bu borcun 771.4 mln. dolar kısmı Uluslararası Finans Kurumlarına aitti, 757.1 mln. dolar ise - öteki kreditörlere ödenmeli idi. Bu alacaklıların en önemlileri Uluslararası Para Fonu ve Dünya Bankasıdır. Bunların dışında borcun %64 oranına yakın kısmı Türkmenistan ve Rusyaya ait. 2001 yılında Gürcistan kendi borçlarının önemli kısmını ödemek zorunda kaldı. Bu borçlar ülkenin kredi alma kabiliyetine zarar verebilir. Paris Klübünde kreditörlerle yapılan antlaşmalar ülkenin kredi alma kabiliyetini önemli derece iyileştirmiş oldu. Fakat dış borçların ödenmesi yakın istikbalin önemli problemi olarak kalmaya devam ediyor ve ülke kredilerin imtiyaz antlaşmasına uygun olarak kredi iade şartlarını değiştirmek için Paris Klübü ile birlikte çalışmaya devam etmek zorundadır. Gürcistana yapılan direkt yabancı yatırımlar (DYY) öok ta büyük deyildi ve – GSMH oranı gibi – sürekli azalmakta idi. Bu ihracat sektöründeki gelişmenin yüksek olmamasının sebeplerinden biridir. Resmi kaynaklara göre, ülkeye yapılan DYY 1997 – 2002 döneminde 977 mln.dolara ulaştı. En yüksek DYY 1997 ve 1998 senelerinde gözlemlendi (243 mln. dolar ve 265 mln. dolar). Bunun önemli sebeplerinden biri Bakü – Süpsa petrol boru hattının ve Süpsa terminalinin kurulma süreci idi. Bu boru hattı 1999 nisanında açıldı ve Hazardan Gürcistana oradan da Batıya petrol taşıyan ilk hatt oldu. Bundan sonra kayda geçen DYY’in büyük kısmı AES şirketi tarafından yapılan enerji taksim sistemleri ve termoelektrik istasyonlarını özelleştirmeleri ile ilgili. Bu özelleştirme 1999 yılından beri ülkeye yaklaşık olarak 250 mln. dolar getirdi. Bu iki büyük projenin dışında DYY’ler senede ortalama yalnız 5 mln. dolar getirmekte idi. Gürcistana 1996-97 döneminda gelen diğer yatırımcılar, bu dönem içinde özelleştirme proğramındakiler dahil bir çok yatırım imkanına sahipti. GRAFİK 3: DİREKT DIŞ YATIRIMLAR (MLN. DOLAR) 300 250 200 150 100 50 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 FDI KAYNAK: GÜRCİSTAN DEVLET İSTATİSTİK DEPARTMANI Mali sektör Ülkenin finans sistemi Gürcistanın kendi istiklalini kazandığı zamandan itibaren gelişim sergilemeye başladı, fakat uluslararası standartlara mukayesede sistem yine de çok gelişmiş sayılamaz. Ekonominin parasal bakımdan temininin regüle edilmesi maksadı ile, hükümetin alabileceyi kredilerin sayısı ve GMB’ın ülke içinde ve uluslararası aktiflerin sınırları açık ve net olarak belirlenmiş. Yapılan bir takım icraatlar sayesinde GMB aktiflerinin yapısı önemli derecede iyileşmiş. Maliye resürslerinin idaresi için bütçe hesaplarının ve uluslararsı rezervlerinin kontrol yetkisi Maliye Bakanlığından alınmış ve Gürcistan Mili Bankasına (GMB) devredilmişti. Bu tür tedbirler sayesinde GMB paranın tedavüle sokulmasını daha iyi idare etme imkanına kavuştu. Devlet bankalarının özelleştirilmesine bank sisteminin kuvvetlendirilmesi ve alacaklıların menfaatlerinin garanti edilmesi için başlatılmıştı. Lisans verme prosedürü daha bir cittiyet kazandı, problemli bankalar ya lağv edildi ya da birleştirildi, ticari bankalar ise asgari kuruluş sermayesine sahip olmalı idiler. Bu tür işlemler banka sisteminin likiditesinin iyileştirilmesini garanti etmekte, bir çok bankanın finans durumunu iyileştirmekte ve döviz kuru ve para-kredi regülesininin genişce islah edilmesini temin etmekte idi. Finans ve bütce sistemlerinin ıslahatına başlatıldı. Yeni kanun ve kararnameler sayesinde bütce ve vergi meselelerinin regüle imkanı da arttı. Bu devlet bütce gelirlerinin mobilize seviyesine, giderlerin kontrol seviyesine ve muhasebe prosedürlerinin iyileşmesine de olumlu tesir gösterdi. Bütçe giderlerinin modernizasyonu, bu kontrolün zamanında yapılması ve yapılan yapısal reformler sayesinde, bütçenin istikrarlı tatbiki için gereken şartlar oluşmuş ve 1995’ten itibaren senelik devlet bütçesini oluşturmak ve onaylamak artık mümkün olmaya başladı. Bütçe giderleri yapısındaki derin ıslahat sayesinde çeşitli sanayi kuruluşlarına yapılan direkt para yardımları askari dereceye indi. Fakat ahali için yapılan sosyal harcamalarındaki artış hükümete fiyatları liberalleştirme sürecini başlatmaya imkan verdi. Para-kredi ve finans sektörlerindeki reformlerle birlikte yapısal reformler de gerçekleştirilmiş. Fiyatlar liberalleştirilmiş ve devletin kontrolünden çıkmıştır. Vatandaşlar ve sanayi kuruluşları ticari ve aracılık operasyonları yapma hakkını elde etti. Serbest ticaret rekabetci piyasa yarattı, ticareti canlandırdı ve bir çok insana iş bulma imkanı verdi. Serbest teşebbüsü aktivize etmek için, biznese başlama prosedürleri sadeleştirilmiş, Sovetlerden kalan monopolist kuruluşlar tasfiye edilmiş ve toprak ıslahatı dahil kitlesel çzelleştirme süreci başlatılmış. Banka sistemi ülke ekonomisinin en önemli sektörleriden biridir. Fakat banka sektörünün aktifleri GSMH’in ancak %15.1 kısmını oluşturuyor ve bu çok düşük bir orandır. Grafik 4: Döviz kuru GEL/USD и GEL/Еuro 2.3 2.25 2.2 2.15 2.1 2.05 2 GEL/USD 1.95 GEL/EUR 1.9 1.85 1.8 GRAFİK 5: KREDI VE FAIZ HADLERI, 1998-2002 Sep-02 Aug-02 Jul-02 Jun-02 May-02 Apr-02 Mar-02 Jan-02 Feb-02 Dec-01 Oct-01 Nov-01 Sep-01 Jul-01 Aug-01 Jun-01 Apr-01 May-01 Mar-01 Jan-01 Feb-01 Dec-00 1.75 70% 60% G E L tim e d e p o s its G E L lo a n s 50 % F X lo a n s F X tim e d e p o s its 40% 30 % 20% 10 % Sep- May- Jan-02 Sep- May- Jan-01 Sep- May- Jan-00 Sep- May- Jan-99 Sep- May- Jan-98 0% Kaynak: GET hesaplar Gürcistan Milli Bankası’nın verdiği bilgiler bazında yapılmış Sosyal göstergeler Emek piyasasındaki durum tam olarak iyileşmediği için, işsizlik ve fakirlik problemi hala tam olarak halledilebilmiş değil. Yarım istihdam geniş yaygınlık arzetmekte, maaşlar ise asgarı geçim seviyesinin altında bulunuyor. İstihdam trendleri emek piyasasında kötümserliye sebep vermekte. Emek piyasasındaki uzunvadeli ve citti problemlerden dolayı ev ekonomisinde de problemler gittikçe çoğalmaktadır. İş kabiliyeti olan insanların büyük kısmı ya tamamen işsiz ya da yarı işsizdir. Emek piyasasının esas kısmı özel tarım işletmeleri ile ilgili bu ise hayat seviyesini aşağı çekmekte. Çalışanların esas kısmı gayriresmi ve kayıtsız çalıştığı için düşük maaş alıyor. İşçi yaşlarında olan nüfüsun yalnız %20 maaş almakta. Bunların yarıya yakını bütçe kurumlarında çalışmakta ve çok düşük maaş almaktadır. İşsizlerin büyük kısmı işsizlik kaydı yapmamakta çünkü bunun için herhangi çnemli sebep gürmemekte. TABLO1: EKONOMİK STATÜ, 1998-2002 15 yaştan büyüklerin sayısı 1998 1999 2000 2001 2002 3, 008 3, 018 3, 199 3, 083 2, 971 1, 917 2, 095 2, 048 1, 945 1, 975 2, 215 2, 165 2, 015 1,741 1, 633 1, 878 1, 838 1, 713 741 710 691 630 607 990 905 1, 080 1, 127 1, 102 284 217 210 232 342 337 327 303 1,039 1,158 1,104 1,034 1,026 980 1,044 985 918 956 12.5 14.8 10.4 10.3 11.9 14.7 17.3 15.2 15.1 15.0 66.2 63.5 65.5 66.4 65.5 Ekonomik bakımdan aktif olanlar (işgücü) (1) 1,990 Ekonomik bakımdan aktif olanlar (işgücü) (2) 2,042 Çalışanlar İşe alınanlar İşe alınmaksızın çalışanlar İşsizler (1) 249 İşsizler (2) 301 İşgücü dışında nüfüs (1) İşgücü dışında nüfüs (2) İşsizlik seviyesi (oran) (1) İşsizlik seviyesi (oran) (2) İşgücünün iştirak seviyesi (1) İşgücünün iştirak seviyesi (2) 67.9 65.4 69.2 70.2 67.8 49.7 47.2 51.6 55.0 56.6 56.9 55.4 57.5 61.3 64.3 Tüm işgücüne oranda kendi kendine çalışanlar Tüm istihdama oranda kendi kendine çalışanlar Kaynak: Gürcistan Devlet İstatistik Departmanı Dikkat edilsin: (1) Uluslararsı Emek Kurumunun stadartı (veya "citti" metodoloji) (2) Uluslararası Emek Kurumu, "Serbest" metodoloji Ekonomik reformler ve yapısal gelişim Liberalleştirme Özelleştirme Gürcistandaki yapısal reformün önemli kısmını oluşturmakta. Özelleştirme süreci 1992 yılında başladı. Bundan önce gerekli kanun ve kararnameler kabul edilmiş ve sanayi tesis ve kuruluşlari anonim şirketlere dönüştürülmüştür. 1000-den fazla AŞ’nin kararverme hakkı kazandıran sehimleri iş adamlarına verilmiştir. Ticari ve hizmet kuruluşları özelleştirilmiş. 1993-2001 dönemi içinde 15 000’den fazla kuruluş özelleştirilmişti. Bütün bu başarılar biznesin piyasa şartlarının oluşmasını da etkiledi. Kanunların belirlediği küçük tarifeler ve asgari tarifedışı baryerler itibarı ile Gürcistanın ticari rejimini İMF (ondalık sisteme göre, en liberalden en sınırlıya kadar) ‘’2’’ olarak değerlendirmekte. 2002 yılında ithalat üzere tarife rejimi beş advoler tarife haddine sahipti (0, 5, 12, 20 ve 30 ve başka bazı özel hadler). Tarife rejimi üreticiyi koruma maksadı ile fazla yüksek olmayan tarife hadleri artışını içermekte idi. MEITT’e göre 2001’de ortaağırlıklı ithalat tarifesi %2.5 efektif hadde mukayesede yaklaşık olarak %10.8’e eşitti. Yük fiyatının %0.15’e eşit olan gümrük ödemeleri öteki BDT ülkelerindeki hadlere eşittir. Vergi ve gümrük politikası Reformler ve kurumsal tedbirler neticesinde Gürcistan devleti piyasa ekonomisine uyqun olan vergi sistemini uygulamaya başladı. Vergi hukuku tarafsızlık ve adalet prensipleri uzrine kurulu. Gelir ve harcamalar üzre vergi hadleri diğer ülkelerle mukayise edilebilir durumda veya onlardan daha aşağıdır. Önemli azaltmalara rağmen sosyal verginin haddi hala yüksek olarak kalmaya devam ediyor. Fakat kanunun uygun biçimde tatbiki problemi hala tam çözülebilmiş değil. Hükümetin administratif idareyi iyileştirme gayretleri pek başarılı olamadı. Vergi toplama kurumları halkın nazarında usulsuzluklerin kol gezdiği en bozuk kurumlardır ve vergi kaçırma olayları sistematik hal almış durumda. Özellikle KDV, gelir vergisi ve sosyal vergilerde durum çok ağırdır. Sık sık vergi konusunda tartışmalar da olmuyor deyil, bunun sebebi ilgili kanunların dakik olmaması, yoruma açık olmasıdır. Vergi memurları, özel sektörde çalışan ansanların ekser kısmının resmi kayıttan geçmediklerini ve işe alınmaksızın çalışanların çalışanların büyük kısmının yaptığı gibi, vergi kaçırdıklarını sanmaktalar. Bunun esas sebebi özellikle inşaat ve ticaret sektörlerininde görülen bir takım administratif problemlerdir. Zayıf idarenin sebepleri vergi bazının uygunsuz kayıt ve torpildir. Mevcut problemlere rağmen, hükümet vergi toplamakta başarı göstermekte. Konsolide bütçenin vergi gelirleri seneden seneye yükselerek 2002’de GSMH’in %15.4 payını oluşturdu (1999’da - %13.6, 2000’de - %14.7, 2001’de - %15.2). 1995-99 döneminde Gürcüstanın vergi gelirleri GSMH’in ortalama %12 payını oluşturmakta idi. СЕЕ5 için aynı indikatör %32 idi. Bütce açığı (nakit olarak) 2002 yılında GSMH’in %3.11 seviyesindeydi. Bu nispeten 1990’ların СЕЕ5’ine yakındır. Son senelerde bütce açığının kapanması için esas kaynak yabancı kredilerdir. Bu sebepten bütce açığı uzun müddet devam ettirilemez. Devlet bütcesinden büyük meblağlar yabancı kredilere ayırılmakta ve herhalde bu meblağlar ileriki zamanlarda büyüyecektir. Finans istikrarı önemli ölçüde borç şartlarının hahifletilmesinden asılı. Finans altyapısı ve Ödeme sistemleri Ülkenin finans altyapısı, istiklalin kazanıldığı zamandan beri citti gelişim sergilemiş fakat uluslararası standartlara göre bu sistem yine de pek büyük sayılamaz. Banka sistemi ülke ekonomisinin önemli kısımlarından birini oluşturuyor. Fakat banka sektörünün aktifleri GSMH’in ancak %15.1 payını teşkil etmekte. Ticari bankaların sayısı önemli derecede azaltılmış (1994’te 228 tane iken 2002’de 27 tane banka kaldı). 1995 yılında yalnızca 44.2 mln. Lari iken, 2001 yılının sonlarına doğru ticari bankaların kuruluş sermayesi 195.1 mln.Lariye eşitlendi. 2002 yılının sonlarına doğru banka sisteminin umumi aktifleri 1116.5 mln.Lariye bedel oldu (GSMH’in %15.3 payı), buna karşılık 1995 yılında aynı indikatör sadece 233 mln. Lariye eşitti ( GSMH’in %6.3 payı). Ticari bankaların ödünç için tespit ettikleri faiz haddi 2000 yılının müspet tandansına rağmen (%24-%40) çok yüksektir (2002 yılının sonuna doğru %19 - %35). Fakat bankalar kredi yetersizliği ile karşılaşmakta. Bunun da iki sebebi var: a) ülkede, bankaların belirledikleri yüksek faiz haddini karşılayabilecek, finans desteği gören yalnız bir kaç proje var. b) mülki (gayrimenkul) rehinenin eski sahibine iadesi ile ilgili problemler yüzünden, bankalar verdikleri kredinin çok üstünde olan fiyatlar taleb etmekte.из-за проблемы в FİGÜR 6: PARA TEMİNİ, ARALIK 2000 - HAZİRAN 2002 900,000 800,000 Deposits in f oreign currenc ies GEL depos its 700,000 Currency outside commercial banks M3 600,000 500,000 M2 400,000 M0 300,000 200,000 100,000 0 Dec 00 Jan 01 Feb Mar A pr May Jun Jul A ug Sep Oct Nov Dec Jan 02 Feb Mar A pr May Jun KAYNAK: GEPLAC, GÜRCİSTAN MİLLİ BANKASI BİLGİLERİ BAZINDA Genelde çok büyük sayılmasa da, sigorta piyasası son seneler zarfında hayli gelişmiş. 2001 yılında, 20 sigorta şirketinin celbettiği 15 çeşit sigortadaki tam sigorta primleri 24.6 mln. Lariye ulaştı, bu ise geçen senedeki aynı göstergeden 1.4 kat daha fazladır. Kayıplar göstergesi de geçen senedekinden 2.2 kat artmış bulunuyor. Tazmin edilen kayıpların umumi meblağı 7.4 mln. Lariye bedeldi (celbedilen meblağların umumi sayısının %30 payı), bu da sigorta tarifelerindeki gross-primin yarısından fazladır. Sigorta şirketlerinin ödeme kabiliyetini takviye etmek ve olası finans risklerini bölmek için ikinci kere sigortalamayı 15 sigorta şirketi tarafından yapılmaktaydı. 10.5 mln. Lari ikinci kere sigortalamaya yönlendirilmişti (tüm primin %42.8 payı). İkinci kere sigortalama hacmi 2000 yılının aynı peryodundaki hacimden daha az oldu, bu da sigorta risklerinin partnerlere yonlendirilmei mekanizminin iyi çalıştığını göstermekte. Lari (yani %67.2) bizzat sigorta şirketleri tarafından karşılanmış ve ikinci kere sigorta yapanlar 2.4 mln. Lari (yani %32,8) ödemiş. Kıymetli kağıtlar piyasası hala ülke ekonomisinde büyük rol oynamaya hazır deyil. Kıymetli kağıtlar piyasasının altyapısı da kurulmuş ve yatırımcılar piyasadaki manipülasyon risklerinden korunmuştur. Bilgilerin ulaşılabilirlikieri ve hükümet kontrolü garantileri bu sektörde arzulanan seviyededir. Son fonksiyonlar bağımsız regületörce yapılmış (1999’da kurulan Gürcistan Milli Güvenlik Komisyonü). Uluslararası tecrübe bazında kurulan Gürcistan Menkul Kıymetler Borsası 1999 yılında faaliyetine başlamış ve 2000 martından itibaren sürekli elektronik ticaret yapmış. Açık kıymetli kağıtların mülkiyet hakları sekiz bağımsız Kıymetli Kağıtlar Registratörü ve Gürcistan Kıymetli Kağıtlar Depoziterinde kaydedilmiş. Kıymetli kağıtlar pyasasının 38 esas broker şirketi yaratılmış. Sermaye piyasasının gelişmesine bir kaç faktör mani olmakta: korporatif kültürün fazla gelişmemiş olması, kıymetli kağıtlar piyasası esaslarının fazla bilinmemesi, hissedar haklarının yeterince müdaafaa edilmemesi (özellikle küçük hissedarların), yatırım ikliminin biçimsizliği, Kurumsal yatırımcı az gelişmişliği, özelleştirme ve hükümetin kıymetli kağıtlarının regüle edilmesindeki yetersizlikler ve нuluslararası Muhasebe Sayımı standartlarının pratikte yeterince iyi uygulanmaması. Ekonominin altyapısı Enerji: Bu sektörde de hükümet bazı ıslahatlar uyguladı. Bunlardan biri 1998 yılında başlatılan sektördeki özelleştirmedir. Bu özelleştirme satış veya devr teklif edilen jenerasyon ve elektrik dağıtımı ile ilgili oldu. Ozelleştirme süreci belli derecede gelişmiş ve enerji sektörünün bazı aktifleri uluslararası tender aracılığı ile arz edilmişti. En önemli antlaşma satım yolu ile gerçekleştirilen AES şirketine ait olan Telasi’nin (Tiflisi elektrikle temin eden şirket özelleştirilmesi oldu. Gerçekleştirilen önemli yatırımlardan sonra AES (ölçme sistemi dahil) Telasi’yi satmaya karar verdi. Bu antlaşma 2003 temmuzunda gerçekleşti ve Telasi РАО ЕС (Rusya) satılmıştı. Uluslararası Finans Korporasyonu ile birlikte Yakıt ve Enerji Bakanlığı, devlet mülkiyetinde olan elektrik dağıtımı yapan şirketleri birleştirip (Acarya, Abhazya ve Osetyadaki şirketler müstesna), bir şirket yapmış. Bu hukuki şahıs 5 yıllığına idareye verilmeliydi. Teklif ilan edilmiş ve artık 8 şirket mektuplarını şirket idaresine göndermişti. Aynı zamanda PA Consulting şirketleri 18 aylık geçici idare kontratosunu teklif etmiş. Devletin elektrik temin etme sisteminin faaliyetine mudahalesini ve rüşvet olaylarını azaltmak ve tarafların arasında piyasa prensiplerinin işlemesini temin etmek için, Gürcistan Toptan Elektrik Pyasası, JSC "Elektrogadatsema" (dagıtım), "Electrodispecherizacia" Ltd. (idare) uluslararası tender yolu ile idare için devredilmiş. Iberdrola İspan şirketine ОРЭ’ni 5 yıllık idare için kontrato verilmiş. JSC "Elektrogadatsema" (dagıtım) и "Electrodispecherizacia" Ltd. (idare) için tender İrlanda şirkenti ESB International tarafınca 2001 yılında kazanılmış. Bir kaç gaz dağıtım şirketi yabancı alıcılara satılmişti. Fakat büyük gaz şirketlerinin özeleştirilmesinde fazla başarı elde edilemedi. En büyük gaz şirketi Tbilgazi’nin (Tiflis gaz Şirketi) özelleştirilme meselesi hala sıkıntı doğurmakta. Tbilgazi’nin izelleştirilmesi için hükümet bir kaç teklif ilan etti, fakat bunlar hiç bir netice vermedi. Bu şirketin özelleştirilmesi daha fazla vakit alacak ve bu da bütün sistemin çalışmasını etkileyecek. Telekommünikasyon: Bu sektörde 29 şirket çalışmakta ve bunların 21’i tamamen devletin mülkiyetinde bulunuyor. Kalan 3 şirket devletin kontrolündedir, 5 şirket ise özeldir. Bu sektörde esas hedef özelleştirmedir. Fakat 2002 yılında hiçbir hissedilir netice elde edilemedi. Çünku tekrar edilen teklif (Sakartvelos Elektrokavshiri’nin %75 payı) yatırımcıları cezbedemiyordu. Bu yatırımların akmasını engellemekte ve sektörün canlanmasına kötü tesir etmekte. Gürcistanda 3 önemli mobil iletişim şirketi var: Magticom, Geocell (GSM 900 ve 1800) ve Megacom. 2002 haziranı verilerine göre, Magticom yaklaşık olarak 200 bin ve Geocell 120 bin abonmana sahip. Ülke nüfusunun ancak %9,5 bu tür hizmetlerden faydalanmaktadır. 2002’ye doğru Gürcistanda 999 bin normal telefon hattı kullanıcıları vardı (esasen ülkenin büyük şehirlerinde). Ekonominin reel sektörü Ülke ekonomisinde en önemli yer tarım, sanayi, ticaret ve taşımacılığa ait. Tarım en önemli sektördür (GSMH’in %20 payı, istihdamın %50 payı). Fakat onun GSMH’deki payı istıkrarla azalmaktadır (1996 yılında GSMH’deki payı %30). Sanayı GSMH’nin %14 payını ve istihdamın %6 payını oluşturmaktadır. Bir kaç sene içindeki üretim hacmindeki azalmaya rağmen, sanayının GSMH’deki oranı sabit kalmakta. Taşımacılık ve telefon iletişiminin payı 3 kat artmış (1996 yılında %4.6 oranında iken 2002 yılında %12.1 oranına yükseldi). Figure 1.2 Georgia: Index of Sectoral Growth (1996=100) Agriculture, Forestry, Fishing 300 Industry 250 Construction 200 Trade, Restaurant & Hotel services 150 100 Transport & Communications 50 Financial intermediation 0 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 GDP Source : Georgia State Department of Statistics. Sanayi Sanayi üretimininin keskin biçimde düşmesinin bir çok sebebi var. Sovyetler terkibinde iken gürcü sanayisi SSCB’in birleşik sanayi kompleksinin bir parçası idi. Geleneksel ekonomik ilişkilerin kesilmesi neticesinde Gürcistan sadece hamadde kaynaklarını deyil aynı zamanda pazarını da kaybetti. Sanayideki düşüşün en kritik dönemi 1993-1994 yıları oldu. Bu yıllarda sanayi üretimi daha önce hiç görülmedik seviyeye inmişti. Yakın zamanlarda sanayi sektörlerindeki durum iyileşmeye başladı. Fakat sovyetlerden kalan sanayi kuruluşları idare bakımından pazar ekonomisi şartlarına uygun deyil. Bu çeşit idare efektif finans idaresi, stratejik planlama ve üretim kontrolünü temin etmekten acizdir. Efektif sanayi sisteminin kurulmasında yatırımlar kritik rol oynamakta. Fabriklerin çoğunun maddi ve teknik bazı eski sovetlerden kalma. Bunun dışında enerjinin çok pahalı olması, enerji fiyatların liberalleşmesi ve eski teknolojilerin fazla enerji tüketmesi gibi sebeplerden üretilen mallar fazla rekabet gücüne sahip deyil. Sovyetler döneminde bu fabriklerin çoğu sovyet pazarının taleplerini tatmin edebilmekteydi. Şimdi ise bu müesseseler ülkenin kendi pazarına dönüktür ve tabiatıyle bu Pazar sovyet pazarı kadar büyük deyil. Bu itibarla bütün bu kuruluşların tam güçle çalışması imkansızlaşıyor. Neticede, alıcısı bulunamayan zararlı aktiflere sahip oluyorlar. Ödeme yapmaktaki acizlik te önemli problemlerden biridir. İflas mekanizmindeki yetersizlikler yüzünden iflas eden bir kuruluş diğer bir çok kuruluşu da etkilemektedir. Diğer sebeplerin arasında, devlet bütcesi tatbik edilmediği için, devlet irsallerinin karşılanmaması kaydedilebilir. Bütçe dahilindeki, şirketlere olan büyük borçlar kritik durumdadır. Bu problem özellikle kötü idareden kaynaklanan devlet bütcesine olan büyük borçları ile büyük devlet şirketlerinde görülmektedir. Rekabet ve tüketicinin korunması sahalarındaki siyaset, gelişme sürecini yaşayan düğer ülkelerdeki gibi, henüz oluşma merhalesini geçmiş değil. Sovyet sanayi mirasının tesiri ile kuruluşların esas kısmı monopolist oldu. Fakat Gürcistanın açık ekonomili bir ülke olduğu sanılmakta. Bu ekonomi ise kapalı ekonomilerden farklı olarak adaletsiz rekabete bir takım hudutlar koymakta. Tekelcilikle mücadele teşkilatı ve onun hukuki bazı 1997 yılında kurulmuş. Mevcut rüşvet problemi – adaletsiz rekabetin en büyük sebeplerinden biri olup küçük ve ortaçaplı biznesi kötü etkilemektedir. Bir başka ağır problem kayıtdışı ekonominin çok büyük olmasıdır. İstatistik gözlemlere göre umumi üretim hacminin %40-42 kısmı kayıtdışı ürünlere ait. Bu alınan ilgili tedbirlerin pek te efektif olmadığını göstermektedir. Hükümetin gerçekleştirdiği yabancı ekonomi siyaseti, ekonominin büyümesine olumlu tesir gösterdi. Gürcistan hükümeti uluslararası pazarlara entegre olabilmek için bir takım önemli tedbirler görmüş. Gürcistan Dünya Ticaret Kurumunun üyesi olup uluslararası biznes antlaşmalarına iştirak etti. Yerli pazarın sınırlandırılması önemli ölçüde ülkenin ihracat malları üreten sektöründe yatırımları öoğaltmalıdır. Son durum itibarı ile Gürcistan karşılıklı yardımlaşma ve yatırımların korunması ile ilgili 23’ten çok ülke ile antlaşmaya varmış bulunuyor. Aynı ülkelerin 11 ile de ikitaraflı vergilendirmenin kalkması konusunda antlaşma imzalamış bulunuyor. Tarım Hacim ve istihdamı da dikate alınarak, tarım sektörünün gelişimi ülke ekonomisinde onemli yer tutmakta. Tarım ve ürünlerinin satışı ülke ahalisinin en önemli geçim kaynağıdır. Bu kırsal kesimdeki hayat seviyesine çok önemli tesir göstermektedir. Tarım sektöründeki devlet mülkiyetinin özelleştirilmesi için tarım sahasının ve tarım ürünlerinin işlenmesi ile ilgili kuruluşların özelleştirilmesi gibi bir takım tedbirler alınmış. Toprak ıslahatı 1992 yılında başlamış ve Toprak Kiralama Proğramına uygun olarak gerçekleştirilmiştir. Özel toprak mülkiyetini kabul eden sovyet cumhuriyetleri arasında Gürcistan ilklerden biridir. Bu tedbirlerin neticesinde tarımsal alanın %57 kısmı özel mülkiyete verilmiş, %27 kısmı da devlet tarafından kiraya verilmiş. Mevzubahis ıslahat önemli istihdam imkanı sağladı, fakat çiftçinin çalışmasına mani olan bir kaç ploblem de var. Bu problemler şunlardır: altyapı (ürünleri işlemek için gereken kuruluşların az ve yetersiz olması) zayıflığı, sulama ve drenaj sistemlerinin yetersiz kalması, kredi alma imkanlarının azlığı, gerekli maddelerin, araç-gereçlerin ve taşımacılığın pahalı olması ve ekolojik tesirin fazla olması. Tarım müesseselerinin özelleştirme süreci henüz bitmiş deyil. Tarım ürünlerinin pazarlaması ile ilgili bir çok müessese özel şahıslara aid olduğu halde, üretim hacminde henüz büyük artış görülmemektedir. Bunun sebebi,müessese sahipleri kendi idare sistemlerini kurmak ve yeni pazarlar elde etmek için gerekli sermaye bulumamasıdır. Aynı problem yüzünden mevcut ihracat potansiyeli de kullanılamıyor. Hizmetler ve Turizm Turizm sektörünün potansiyeli şöyledir: 102 sağlık yurdu, 182 sağlık yurdu sahası, 15 000 tarihi abide (bunlardan 4’ü UNESCO’nun kültürel miras listesinde yer almakta), 2 tana çalışan 7 tane perspektifli milli park, 2 400 mineral su kaynağı (24 saat sürekli çalışma müddetinde 130 mln. litre su imal eden), tedavi çamuru, karst mağaralar, Karadeniz kıyısı, Büyük ve küçük Kafkas sıradağları ve iklim çeşitliliği. 1988 yılı verilerine göre, Gürcistan 4 mln. yakın turist ve her sene gelenlerce züyaret edilmiş. Bu rakam 1990 yılında azalmaya başladı. Bunun sebebi bir çok otel ve pansiyonun muhacirlere verilmesi ve neticede turizmin altyapısının önemlş kısmının felce uğraması oldu. Yanlış planlama ve abidelerin korunması için gereken kaynak yetersizliği yüzünden Tiflis ve diğer tarihi şehirler turizminin potansiyelinin azalması genel durumu daha da zorlaştırdı. Neticede bahsedilen yerlerin imaji citti zarara uğradı. “Turizmi Geliştirme Milli Konseptine Göre”, turizmin gelişmesini engelleyen bir çok problem var, bunlardan beş tanesi derhal çözülmesi gerekenlerdir: ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ Bir ülke olarak Gürcistan iyi imajdan mahrum bulunuyor ve bu en büyük maniadır. Reklamın finans edilmemesi ve turizm pazarlarının araştırılmaması bir başka problemdir; Turizm sahasında hizmetlerin azçeşitli ve kalitesiz olması; Ülkedeki ve bütün Kafkaslardaki mevcut durumla ilgili can güvenliği problemi; Kaliteli personel yetersizliği; Turistleri yerleştirme imkanlarının az olması. Ulaşım problemleri (mevcut ve potansiyel turistik merkezleri birleştiren hava hatlarının azlığı, sefer tarifelerinin yeterince esnek olmaması, yerli hava hatlarının yetersizliği ve s.). Siyasi ve ekonomik istikrar durumunda 1995’ten itibaren türisz sektörü büyümete başladı. 2001 yılında ülkeye 302 bin turist ve misafir geldi (1995 yılında gelenlerin 4 katı). Ülkeyi terkedenlerin sayısı 2001 yılında 306 bin kişiye eşitti (1995 yılında terkedenlerden 1.4 kat fazla). 2001 yılında bu sektörde çalışanların sayısı 17 000 buldu. Bunların %95 küçük ve orta olçekli ticari tesislerde çalışıyor. Çalışanların önemli kısmı büyük şehirlerde ve büyük dinlenme yerlerinde yaşıyor (Borjomi – Bakuriani,Ureki - Şekvetili, Koburteli - Makhuncauri ve s.). Dağlık bölgelerde istihdam seviyesi daha aşağıdır. Bir çok kişi agroturizmi geliştirmenin onemine inanıyor. Bu 2003 yılının 15 martında kabul edilmiş Vergi Kanununa bir takım düzeltmeler yapmakla mümkündür. Bu düzeltmelerin sayesinde özellikle dağlık bölgelerde turistik altyapı kurmak için gereken yatırımlara bir takım imkanlar açılabilir. Dış ticaret Ülkenin dış ticaretini tahlil etmek kolay deyil. Bunun esas sebebi dakik istatistik verilerin yetersiz olması, çünkü ticaretin önemli kısmı kyıt dışıdır. Bunun dışında yapılan kayıtlar çoğu kere varılmış antlaşmaları aksettirmemekte. Yapılan kayıtlar itibari ile kaydedilen umumi hacmin içinde esas 10 ticari partnerin payı (Türkiye, Rusya, Azerbaycan, Ukrayna, Almanya, ABD, İngiltere, Türkmenistan, İsviçre ve Fransa) yaklaşık olarak %70 seviyesindedir. Geçen senelerde Rusya, Türkiye, Azerbaycan ve Ukrayna birlikte kaydedilenlerin %46’nı teşkil etmekte. TABLO 2.2:TİCARİ DENGE, 1994-2002 İhracat ($млн) 1994 152 1995 152 1996 199 1997 240 1998 192 1999 238 2000 330 2001 320 2002 348 İthalat ($млн) 337 395 687 942 880 602 651 684 731 Ticari denge ($млн) GSMH ($млн) -186 -243 -488 -702 -688 -364 -321 -364 -383 823 1909 3072 3576 3620 2804 3043 3210 3302 İhracat/GSMH 18 8 6 7 5 8 11 10 10.5 30 30 32 31 32.6 19 13 10.5 11.3 11.6 Umumi ticaret 59 29 29 33 hacmi/GSMH Ticari 22.6 12.8 15.9 19.6 denge/GSMH Kaynak: Gürcistan Devlet İstatistik Departmanı. İhracat Son senelerin bütün kaydedilmiş ihracatının %60’tan fazla olan payını 10 çeşit mal oluşturuyor. Altın, askeri uçak, kimyasal gübre ve şarap ihracatında artış gözlemlendi. 44.5 mln. ABD doları hacmindeki (2002) askeri uçak ihracatı hala önemli konumunu mahafaza etmekte. Uçaklar esasen Türkmenistana satılmakta idi. Şarap sektörü esasen ihracata yönelik bir sektördür. Son senelerde bu sektör ihracat artışının yaklaşık %14 kısmını oluşturuyor. Şarap ihracatının hacmi çok büyük olmasa da, bu sektör çok büyük büyüme potansiyeline sahip. Geleneksel olarak Rusya gürcü şarabının onemli alıcısı idi. Taze üzümden yapılmış ihracata yönelik şarabın satıldığı ülkeler (HTS chapter 2204) - Rusya (%70), Ukrayna (%20) ve ABD (%4). Gürcü şarabı henüz AB pyasasına çıkış hakkını kazanamadı. Son senelerde yarım mamul olarak altın ihracatı (HTS chapter 7108) önemli ihracat maddesi haline gelmiş. Bu maddenin ihracatı 12.5 mln. ABD dolarından (2001 ihracat hacminin %4 payı), 2002 yılında 28.5 mln.ABD dolarına kadar yükselmiş (ihracat hacminin %8.1 payı). İhrac edildiği esas ülke İngilteredir. Gürcistanın ihracata yönelik bir sektörü de naturel ve mineral sular sektörüdür (HTS chapters 2201 and 2202). Önceki seneye mukayesede, 2002 yılında bu sektördeki ihracat payı %30 oranında artış gösterdi. Diğer önemli ihracat malları: demir artık ve alaşımları (HTS chapters 7204), demir alaşımları (HTS chapter 7202), şeker (HTS chapter 1701), bakır filizi ve konsantre madenler (HTS chapter 2603), mineral veya kimyevi gübre (HTS chapter 3102) ve mineral yakıt (HTS chapters 2709, 2710). Tablo: the Harmonized Commodity System, (bin $ ABD) göre kaydı yapılmış ihracatın içeriği 1999 Umumi hacim 238,167.5 01 – Canlı hayvanlar 02 – Et ve yenilebilir sakatat 03 – Balık ve kabuklugiller, yumuşakçalar yaşayan omurgasızgiller 2000 2001 329,872.8 2002 320,028.8 347,844.2 3.7 8.7 10.2 12.2 1,019.4 303.2 189.6 2,042.7 230.2 135.6 342.7 115.0 140.2 42.8 23.5 816.9 - - 0.2 0.0 ve diğer suda 04 – Süt mahsulleri; kuş yumurtası; hakiki bal; kaydedilmeyen veya diğer yerlerde kaydedilen hayvansal yiyecekler 05 – Kaydedilmeyen veya diğer yerlerde kaydedilen hayvansal yiyecekler 06 – Canlı ağaçlar ve diğer bitkiler; soğanlar, kökler çiçekler ve dekoratif yeşillik ve s.; 41.0 216.3 118.1 185.0 779.4 559.7 488.4 676.7 08 – Çeşitli yemişler; narenciye ve kabak kabuğu 18,076.7 22,255.0 11,636.7 9,217.5 09 - Kahve, çay ve baharatlar 12,461.8 7,261.7 6,803.2 5,846.6 10 – Tahıl 1,380.6 1,184.5 1,302.2 6,632.8 11 – Un mamulleri; malt; nişasta çeşitleri; buğday glüteni 553.4 1,900.6 1,226.3 0.0 12 – Yağlar ve yağlı meyveler; hububat ve meyveler; sınai veya tıbbi bitkiler; saman ve hayvan yemi 649.4 1,193.5 702.1 563.1 13 - Cila; lastik, katran çeşitleri ve diğer bitki kaynaklı maddeler 56.9 5.0 1.3 12.3 14 – Örme için bitki malzemesi; kaydedilmeyen veya diğer yerlerde kaydedilen bitkilerden yapılan eşya 37.5 4.4 4.8 8.7 15 – Hayvansal veya bitkisel yağlar ve parçalanma mahsulleri, yenilebilir yağlar; hayvansal veya bitkisel mum 67.3 32.3 49.8 57.8 07 – Yenilir sebzeler ve bazı kokler ve yumru kokler 16 – Et balık ve kabuklugiller, yumuşakçalar yaşayan omurgasızgiller mahsulleri ve diğer suda 17 – Şeker ve tatlılar 15.0 67.3 75.2 36.4 1,913.4 2,844.1 3,167.2 13,785.0 18 – Kako ve mahsulleri 0.6 12.3 132.7 578.6 19 – Buğday, un, nişasta veya süt mamülleri; fırıncılık teçhizatı 85.1 161.7 164.6 137.3 20 – Sebze, meyve, ceviz ve diğer bitki mamülleri 1,836.9 1,117.0 1,410.3 1,410.9 21 – Çeşitli yenilebilir şeyler 220.1 385.2 512.5 444.0 22 - İçecekler, alkol ve sirke 23,330.4 46,856.9 53,593.0 59,975.0 3.1 4.6 15.4 4.8 3,321.9 6,119.3 1,568.0 1,981.6 23 – Qıda sanayisinin artık ve atıkları; hazır hayvan yemi 24 – Tütün ve yerine kullanılabilenler 25 - Tuz; kükürt; kum ve taş; macunlar, kireç ve çimento 1,720.1 1,371.6 1,227.2 603.1 26 - Filizler, curuf ve kül 14,096.1 29,858.0 23,322.8 19,110.9 27 –Mineral yakıt, mineral yağlar ve arıtma mahsulleri; bitüm; mineral mumlar 23,117.6 27,641.4 27,476.6 18,880.2 28 – İnorganik kimyasallar; organik veya inorganik kıymetli metal terkipleri, radyoaktif eleman veya isotop terkipleri 3,122.9 5,657.2 4,082.6 5,748.3 29 – Organik kimyasallar 4.3 100.4 124.6 79.4 30 – Farmakoloji mahsulleri 2,161.4 5,226.9 4,156.3 3,074.4 31 – Gübre 11,369.1 16,177.0 4,931.1 12,036.8 32 – Извлечения tabaklama veya boyama; tanen ve mahsulleri; boya çeşitleri; boyalar ve cilalar; macunlar; mürekkep 572.2 757.9 459.6 269.5 33 – Yağlar; kozmetik mamulleri 208.9 1,099.8 2,093.6 926.8 34 -Sabun, yüzeylere tesir eden organik maddeler, 35 – Zülale benzer maddeler; modife nişastalar; yapıştırıcılar; fermentler 42.6 53.3 122.0 75.8 10.5 3.6 0.5 6.3 - - 0.4 49.1 14.1 6.1 - 18.3 36 – Patlayıcı maddeler; fişekcilik maddeleri; kibrit; piroforlar; bazı yakıcı maddeler 37 – Fotografik ve sinematografik mamüller 38 – Çeşitli kimyasal mamuller 129.5 3,057.6 761.4 431.1 39 – Plastik ve plastik mamülleri 993.6 1,341.3 966.3 1,402.5 40 – Kauçuk ve mamülleri 83.0 92.3 112.5 38.9 41 – Deri ve hammaddeleri 2,089.3 1,713.4 745.4 2,216.3 42 – Deri mamülleri; saraçlık mahsulleri ve emniyet kemerleri; turistik mallar, çanta çeşitleri; hayvan bağırsaklarından mamül eşyalar 3.2 104.6 2.4 4.2 43 – Tabii ve suni kürk, ve mamülleri 10.4 - 0.2 0.1 5,606.1 7,491.8 4,206.2 5,388.5 21.2 44 – Ahşap ve mamülleri; ağaç kömürü 45 – Ağaç mantarı ve mamülleri 95.9 0.0 30.9 46 – Saman, ot veya diğer örme materyallerinden yapma mamüller - 0.0 - - 47 – Ağaç veya diğer liften selülöz; kağıt veya karton atıkları - 3.6 - 9.0 463.1 611.2 252.5 279.6 105.4 61.5 634.7 62.1 4.0 105.9 0.0 - 48 – Kağıt ve karton; kağıt, karton veya kağıt selülozu mamülleri 49 - Kitaplar, gazeteler, resim ve diğer baskı sanayii mahsulleri; yazmalar, makinada yazılan metinler 50 – İpek 51 - Yün, ince veya kaba hayvan kılı; at kılından yapılanlar - 5.8 26.9 15.8 52 – Pamuk 53 – Diğer bitkilerden mamül tekstil lifleri; pamuklu kumaş ve iplik - 11.7 - 1.3 - - - - 319.9 1.0 6.7 35.6 0.3 36.8 67.3 15.9 8.4 45.0 2.0 10.2 54 – Suni iplikler 55 – Suni liflerin esas çeşitleri 56 – Ambalaj malzemesi, keçe; özel iplikler, sicim, halat takımı, ipler, kablolar ve mamülleri 57 – Halılar ve benzerleri 10.4 16.0 24.5 11.8 58 – Özel kumaşlar; kaytan, gobelin; garnitür çeşitleri; işlemeler 0.3 9.0 1.0 6.4 59 - Doymuş, kaplanmış, kaplama veya katmer kumaşlar; sanayide kullanılabilir tekstil mamülleri 7.9 6.1 14.7 5.4 - - 2.0 - 61 – Giyim ve örme ya da trikotaj malzemesi 100.9 90.1 161.4 537.8 62 – Giyim ve örme olmayan malzemesi 714.8 915.6 896.2 710.3 63 – Diğer tekstil mamülleri; наборы; kullanılmış elbise ve diğer kullanılmış tekstil mamülleri; paçavralar 455.1 321.6 908.3 845.1 64 - Ayakkabı, getr ve s. ve bunların kısımları 60 – Örme veya trikotaj kumaşlar 1,499.5 1,523.4 705.2 27.1 65 – Şapka çeşitleri ve kısımları 1.1 7.0 0.9 0.1 66 – Şemsiye çeşitleri, bastonlar, kamçılar ve kısımları 0.3 1.0 0.5 1.8 67 – Kuş tüyünden mamülat, suni çiçekler; insan kılından mamülat - - 0.1 0.0 68 – Taş, alçı, çimento, mika, asbest veya benzerlerin mamülleri 73.3 47.0 83.0 24.7 69 – Seramik eşyalar 27.8 50.5 83.7 36.0 1,072.5 1,409.3 1,089.8 222.5 70 – Cam ve cam kaplar 71 – Tabii veya suni inci, kıymetli veya yarıkıymetli taşlar, kıymetli metaller, kıymetli metallerle yapılan alaşımlar ve mamülleri; suni mücevherler; eski madeni paralar 17.2 1,576.3 14,110.4 29,335.9 72 – Demir ve çelik 44,822.4 53,389.4 50,788.8 52,591.2 73 – Demir veya çelik mamülleri 2,084.4 3,080.5 2,989.6 1,597.0 74 – Bakır ve bakır mamülleri 856.1 4,349.0 7,667.5 5,524.4 - 20.1 3.0 94.2 76 – Alüminyüm ve mamülleri 6,998.8 17,601.3 18,409.2 10,671.8 78 – Kablolar 170.4 84.1 114.2 133.7 79 – Çinko ve mamülleri 79.6 75 – Nikel ve mamülleri 74.6 23.7 27.1 80 – Kalay ve mamülleri 81 – Diğer önemli metaller; metallerin metal omayanlarla karışımları; mamülleri - - - - 614.7 514.7 272.6 9.5 82 – Çeşitli iş aletleri, kaşık ve çatal gibi metalik eşya 220.2 1,918.8 436.2 173.1 83 – Çeşitli metalik eşya 136.9 10.9 380.1 45.8 84 – Atom reaktörleri, kazanlar, makina ve mekanik aygıtlar ve parçaları 9,306.9 21,341.8 11,681.9 6,702.7 85 – Elektrik makinalar, donanım ve parçaları; ses kaydı yapanlar ve ses kaydı okuyanlar, televizyon, donanım ve parçaları 3,521.3 4,792.2 5,152.3 3,450.5 86 – Demiryolu ve tramvay taşıt ve araçları, donanım ve parçaları; mekanik ve elektromekanik sinyal donanımı 725.2 1,258.0 2,495.9 2,523.9 87 – Diğer taşıt ve araçlar, donanım ve parçaları 6,776.3 1,646.6 2,461.5 1,844.9 88 – Uçaklar, uzay gemileri ve parçaları 20,201.8 11,215.2 36,084.2 52,561.2 89 - Gemiler, kayıklar ve su konstruksiyonları 1,265.9 1,811.5 160.3 62.8 90 - Optik, fotoğrafik, sinematoğrafik, tıbbi veya cerrahi aletler, ölçü ve kontrol aygıtları, ek ve parçaları 646.2 576.1 675.2 1,393.9 91 – Saatler ve parçaları 26.0 8.3 18.7 33.4 92 – Çeşitli aletler, parça ve ekleri 47.8 24.8 19.5 21.8 3,649.9 2,742.5 165.4 180.5 93 – Silah ve mühimmat; parça ve ekleri 94 - Mobilya; yatak malzemesi, döşek ve yastıklar; lampalar ve diğer yerlerde kaydı geçen veya geçmeyen parçaları; ışıklandırma işaretleri ve s., hazır evler 275.8 416.5 385.1 617.0 23.0 225.5 95.9 128.0 444.9 725.8 648.3 791.6 60.3 260.2 123.1 50.2 95 – Oyun ve oyuncaklar, spor malzemesi, ek ve parçaları 96- Çeşitli sanayi mamülleri 97- Sanat eserleri, koleksiyonculuk eşyası ve antik eşya TABLO: KAYDI YAPILAN GÜRCİSTAN İHRACATI: PARTNER ÜLKELER İhracat bin ABD doları Tam sayı Afganistan Arnavutluk Cezair Andorra Angola Azerbaycan Arjantin Avustralya Avusturya Bagamalar Bahreyn Bangladeş Ermenistan Belçika Bermudalar Bhutan Bolivya Bosna-Hersek Botsvana Brezilya Beliz Hint okyanüsünün İngiltereye kısmı Vırjin adaları (İngiltereye tabi) Bulgaristan Beyaz Rusya Kanada Kayman adaları Merkezi Afrika Cümh. Sri-Lanka Şili Çin Çinin Tayvan ili Kolumbya 1999 238,167.5 2000 329,872.8 2001 320,028.8 2002 347,844.2 110.6 311.7 19,201.0 0.8 7.9 449.1 15,008.2 687.7 112.8 0.1 0.2 3.8 21,270.0 5.2 57.9 700.5 4.3 13,672.4 593.4 24.1 0.5 1.8 187.1 - 14.8 178.2 241.1 10,597.7 28.6 764.2 533.6 12,352.9 7,102.5 1.3 4.5 3.3 - 126.7 29,756.4 51.9 474.7 0.1 13.3 20,456.9 1,422.2 10.8 148.9 18.9 184.7 444.4 570.1 99.1 229.7 - 293.2 2,420.5 649.3 0.2 1.5 907.6 32.0 - 19.7 577.0 1,521.1 35.4 1.1 1,045.1 80.0 138.3 2,365.0 73.2 15.2 0.2 1,177.2 7.3 3.0 tabi Kongo Kosta-Rika Hırvatistan Küba Kıbrıs Çekh Cümh. Danimarka Dominika Dominikan Cümh. Ekuador Ekvatoryal Gine Etiopya Estonya Finlanda Fransa Cibuti Gabon Gambia Gaza (Filistin) Almanya Gana Cebeli Tarık Yunanistan Grenada Guatemala Gine Haiti Honduras Honkong Macaristan İzlanda Hindistan İndonezya İran Irak İrlanda İsrail İtalya Jamayka Japonya Kazakistan Ürdün Kenya Kuzey Kore Güney Kore Küveyt Kırgızıstan 8,000.0 26.7 884.7 993.0 260.7 789.4 213.4 789.5 42.0 35.0 24,530.2 2,972.6 1.0 398.5 0.1 291.7 10.1 2,958.7 0.7 21.9 347.4 10,788.9 404.0 1,674.7 88.7 159.2 3,736.1 1,055.6 685.8 503.0 5.9 86.4 5.8 1,359.9 34,289.7 5,978.5 146.9 0.1 35.0 4.8 608.6 1,320.4 28.8 6,806.4 14.0 376.7 530.1 12,433.9 380.7 4,553.5 427.4 24.8 3.9 0.1 43.1 0.6 97.9 659.6 507.7 10.2 60.0 371.8 6.0 7,918.1 99.5 463.7 3,015.2 65.6 0.7 310.1 16.4 4,649.4 96.9 4,323.2 66.0 0.8 550.5 8,593.6 1,039.1 4,318.1 139.3 3.0 90.2 0.1 8.2 87.6 844.7 345.4 8.4 1.0 59.7 3,265.1 67.8 2,445.6 5,544.4 1.0 4,782.5 3,236.5 28.5 2.5 115.0 113.5 2,125.1 50.4 3,316.0 134.6 778.4 7,577.7 690.9 3,011.6 41.3 43.2 1,538.8 5.5 77.8 Lübnan Latviya Liberya Libya Likhtenshteyn Lituanya Lüksemburg Malavi Malezya Malta Mavritanya Mavrikya Meksika Monako Mongolistan Moldova Merakeş Mozambik Umman Nauru Nepal Hollanda Yeni Zelanda Nigerya Niue Norveç Pakistan Panama Peru Filipinler Polonya Portekiz Gine – Bissau Romanya Rusya Ruanda Angola San-Marino Saudı Arabistan Singapur Slovakya Vyetnam Slovenya Somali Güney Afrika Cümh. Zimbabve İspanya 301.4 368.5 1,369.0 8.8 461.4 125.9 2,258.4 10.4 57.7 356.7 330.4 90.8 267.7 44,625.1 929.0 29.2 54.3 1,979.4 1,057.1 8.8 3,082.3 2.5 394.4 221.6 1,949.5 24.8 15.4 1.9 13.4 899.1 401.4 114.7 1.5 65.6 69,649.8 83.0 11.3 2.5 29.3 27.2 0.3 552.3 2,395.6 75.4 537.4 23.2 874.1 2,933.0 0.6 19.4 1.1 296.4 148.4 5.0 38.8 3,495.9 10.8 15.4 0.2 14.2 19.7 938.0 100.2 425.1 73,462.4 21.5 243.8 181.5 3.0 62.3 1,955.9 193.4 423.2 4.4 1,627.8 0.2 27.5 4.7 437.6 130.6 1.6 4,404.4 3.0 0.3 2.6 3.8 666.2 6.0 6.0 1,025.6 96.4 72.5 60,975.9 0.8 2.9 231.2 3.5 3.2 9.4 679.7 Sudan İsveç 37.1 İsviçre 5,675.2 Surya 3,870.8 Tacikistan 1,055.0 Tayland 0.1 Tonga Trinidad ve Tobago Birleşik Arab Emirlikleri 2,930.0 Tunus Türkiye 37,729.3 Türkmenistan 12,905.6 Turks and Caicops Islands******* Tuvalu Uganda Ukrayna 10,902.6 Makedonya Mısır 48.2 İngiltere 4,091.4 Tanzanya ABD 9,986.5 Urugvay Özbekistan 1,016.6 Yemen Yugoslavya 378.8 Kaynak: Gürcistan Devlet İstatistik Departmanı 90.8 13,383.1 3,534.9 112.8 18.2 588.6 74,783.9 10,581.4 128.2 80.1 10,974.9 52.3 46.5 10,261.0 4.8 7,273.8 660.3 11.9 9.0 856.5 15,571.8 532.4 323.5 19.7 1,254.2 68,694.9 28,867.4 11,686.8 25.0 5.8 22,946.3 9,488.9 1,152.5 124.9 21.8 24,382.5 595.1 521.8 1.8 2,044.0 7.7 53,861.9 36,731.4 213.0 12,674.3 5.0 19.7 32,794.8 13,533.1 2,575.2 23.3 İthalat Georgia depends on foreign energy imports and mineral products continue to dominate imports. However the import structure is changing gradually. The share of petroleum, oils and gases (HTS chapters 2710, 2711) in total imports is about 18 per cent. Other major imported product groups are medicines, sugar, motor cars, and tobacco. Tablo: Harmonized Commodity System’e göre kaydedilen ithalat listesi (bin, ABD doları) Umumi hacmi 01 – Canlı hayvanlar 02 – Et ve yenilebilir sakatat ve artıkları 03 - Balık ve kabuklugiller, yumuşakçalar ve diğer suda yaşayan omurgasızgiller 04 - Süt mahsulleri; kuş yumurtası; hakiki bal; kaydedilmeyen veya diğer yerlerde kaydedilen hayvansal yiyecekler 05 - Kaydedilmeyen veya diğer yerlerde kaydedilen hayvansal yiyecekler 06 - Canlı ağaçlar ve diğer bitkiler; soğanlar, kökler ve s.; çiçekler ve dekoratif yeşillik 07 - Yenilir sebzeler ve bazı kokler ve yumru kokler 1999 2000 2001 2002 585,966.4 652,458.5 685,001.1 731,381.7 195.7 9,786.4 257.3 9,530.8 267.0 10,320.4 659.2 14,927.4 1,187.5 1,229.8 1,085.2 1,334.2 10,614.7 6,077.4 5,346.8 4,339.5 21.0 16.8 5.2 27.8 427.6 3,288.3 128.4 1,291.8 160.8 2,394.9 157.6 2,266.5 2,558.0 5,516.8 16,591.8 1,751.8 4,945.4 22,199.0 2,517.1 2,623.5 11,531.4 2,726.7 1,840.9 15,913.3 15,843.2 22,478.7 17,272.2 9,379.1 949.5 308.3 291.1 237.3 47.0 102.8 151.7 156.9 14 - Örme için bitki malzemesi; kaydedilmeyen veya diğer yerlerde kaydedilen bitkilerden yapılan eşya 44.1 39.7 9.3 28.4 15 - Hayvansal veya bitkisel yağlar ve parçalanma mahsulleri, yenilebilir yağlar; hayvansal veya bitkisel mum 3,652.1 3,305.3 5,863.4 7,520.8 2,277.4 17,293.0 890.7 2,378.9 25,477.1 1,748.0 4,126.5 25,117.4 3,287.1 2,748.8 36,411.2 5,968.8 1,660.6 2,209.3 4,784.6 3,079.3 2,772.3 1,441.7 4,613.5 3,038.4 2,693.3 1,621.6 7,754.6 5,031.8 4,020.4 2,335.0 5,861.7 3,273.2 473.0 35,316.0 388.5 33,669.6 668.3 23,411.9 1,270.8 29,219.3 3,381.3 25.9 3,842.2 48.7 3,874.7 37.9 5,071.3 33.9 27 - Mineral yakıt, mineral yağlar ve arıtma mahsulleri; bitüm; mineral mumlar 122,574.7 139,500.1 161,780.4 163,298.1 28 - İnorganik kimyasallar; organik veya inorganik kıymetli metal terkipleri, radyoaktif eleman veya isotop terkipleri 2,312.8 5,145.9 3,458.4 3,820.5 957.3 43,205.7 175.3 1,379.4 35,752.9 695.7 1,168.9 40,440.1 214.6 1,829.6 48,561.7 155.4 983.8 2,766.3 3,675.7 1,800.5 5,514.8 4,177.8 2,135.8 6,808.6 4,205.4 2,610.2 8,134.3 5,149.1 322.0 701.4 802.9 641.6 281.5 258.1 196.1 231.7 855.8 296.1 1,797.4 458.4 39 - Plastik ve plastik mamülleri 2,234.8 8,691.4 2,224.5 13,087.0 3,048.7 14,767.4 4,152.7 13,816.8 40 - Kauçuk ve mamülleri 3,580.1 2,732.5 3,560.1 5,506.7 41 - Deri ve hammaddeleri 871.4 1,467.7 830.4 232.3 270.4 222.1 2,901.6 314.0 2.2 2,696.0 334.9 1.5 2,857.6 342.9 1.4 3,427.9 08 - Çeşitli yemişler; narenciye ve kabak kabuğu 09 - Kahve, çay ve baharatlar 10 - Tahıl 11 - Un mamulleri; malt; nişasta çeşitleri; buğday glüteni 12 - Yağlar ve yağlı meyveler; hububat ve meyveler; sınai veya tıbbi bitkiler; saman ve hayvan yemi 13 - Cila; lastik, katran çeşitleri ve diğer bitki kaynaklı maddeler 16 – Et balık ve kabuklugiller, yumuşakçalar diğer suda yaşayan omurgasızgiller mahsulleri ve 17 – Şeker ve tatlılar 18 – Kako ve mamülleri 19 – Buğday, un, nişasta veya süt mamülleri; fırıncılık teçhizatı 20 – Sebze, meyve, ceviz ve diğer bitki mamülleri 21 - Çeşitli yenilebilir şeyler 22 - İçecekler, alkol ve sirke 23 - Qıda sanayisinin artık ve atıkları; hazır hayvan yemi 24 - Tütün ve yerine kullanılabilenler 25 - Tuz; kükürt; kum ve taş; macunlar, kireç ve çimento 26 - Filizler, curuf ve kül 29 - Organik kimyasallar 30 - Farmakoloji mahsulleri 31 – Gübre 32 – tabaklama veya boyama; tanen ve mahsulleri; boya çeşitleri; boyalar ve cilalar; macunlar; mürekkep 33 – Yağlar; kozmetik mamulleri 34 - Sabun, yüzeylere tesir eden organik maddeler, 35 - Zülale benzer maddeler; modife nişastalar; yapıştırıcılar; fermentler 36 - Patlayıcı maddeler; fişekcilik maddeleri; kibrit; piroforlar; bazı yakıcı maddeler 37 - Fotografik ve sinematografik mamüller 38 – Çeşitli kimyasal mamuller 42 - Deri mamülleri; saraçlık mahsulleri ve emniyet kemerleri; turistik mallar, çanta çeşitleri; hayvan bağırsaklarından mamül eşyalar 43 – Tabii ve suni kürk, ve mamülleri 44 - Ahşap ve mamülleri; ağaç kömürü 520.4 1,201.0 1,507.6 1,401.4 0.7 0.5 18.1 5.3 47 - Ağaç veya diğer liften selülöz; kağıt veya karton atıkları 136.0 65.9 86.2 22.7 48 - Kağıt ve karton; kağıt, karton veya kağıt selülozu mamülleri 8,914.7 11,551.4 14,748.7 19,130.8 4,916.8 51.0 3,410.2 94.8 4,160.9 54.3 5,111.3 64.5 397.0 299.2 502.2 176.6 657.4 249.8 340.9 140.0 11.0 351.5 1,163.0 5.4 678.1 956.0 52.2 1,339.7 953.5 8.1 1,415.5 1,983.7 57 - Halılar ve benzerleri 260.3 207.0 439.2 263.3 768.7 582.0 478.1 530.5 58 - Özel kumaşlar; kaytan, gobelin; garnitür çeşitleri; işlemeler 107.2 63.8 91.9 84.7 329.4 246.2 2,987.4 6,317.8 387.3 73.6 2,778.4 2,582.0 373.0 100.8 1,502.3 1,573.0 396.7 228.0 1,023.5 1,239.2 3,505.2 4,355.2 208.5 2,214.0 5,034.6 71.1 3,140.9 4,346.5 34.8 3,704.8 3,402.0 25.1 66 - Şemsiye çeşitleri, bastonlar, kamçılar ve kısımları 511.2 45.2 80.0 56.1 67 – Kuş tüyünden mamülat, suni çiçekler; insan kılından mamülat 12.6 10.9 5.8 4.6 1,918.4 2,704.8 4,156.9 3,038.1 4,400.0 10,259.9 1,867.8 4,807.8 9,487.5 2,410.7 4,743.7 9,676.4 52.0 5,366.1 8,038.3 536.6 8.7 1,705.8 0.9 15.1 1.7 1,116.7 6,570.6 16,434.2 562.0 1.8 2,600.4 3.6 55.6 30.0 1,237.1 11,343.9 26,162.3 492.6 41.8 3,058.0 11.3 17.5 34.2 256.9 13,996.1 13,509.5 972.9 6.7 2,876.6 16.6 47.8 13.6 58.0 29.6 59.8 164.6 939.4 1,511.2 1,797.9 754.5 45 - Ağaç mantarı ve mamülleri 46 – Saman, ot veya diğer örme materyallerinden yapma mamüller 49 - Kitaplar, gazeteler, resim ve diğer baskı sanayii mahsulleri; yazmalar, makinada yazılan metinler 50 – İpek 51 - Yün, ince veya kaba hayvan kılı; at kılından yapılanlar 52 – Pamuk 53 - Diğer bitkilerden mamül tekstil lifleri; pamuklu kumaş ve iplik 54 - Suni iplikler 55 - Suni liflerin esas çeşitleri 56 - Ambalaj malzemesi, keçe; özel iplikler, sicim, halat takımı, ipler, kablolar ve mamülleri 59 - Doymuş, kaplanmış, kaplama veya katmer kumaşlar; sanayide kullanılabilir tekstil mamülleri 60 - Örme veya trikotaj kumaşlar 61 - Giyim ve örme ya da trikotaj malzemesi 62 - Giyim ve örme olmayan malzemesi 63 - Diğer tekstil mamülleri; kullanılmış elbise ve diğer kullanılmış tekstil mamülleri; paçavralar 64 - Ayakkabı, getr ve s. ve bunların kısımları 65 – Şapka çeşitleri ve kısımları 68 – Taş, alçı, çimento, mika, asbest veya benzerlerin mamülleri 69 - Seramik eşyalar 70 - Cam ve cam kaplar 71 - Tabii veya suni inci, kıymetli veya yarıkıymetli taşlar, kıymetli metaller, kıymetli metallerle yapılan alaşımlar ve mamülleri; suni mücevherler; eski madeni paralar 72 - Demir ve çelik 73 - Demir veya çelik mamülleri 74 - Bakır ve bakır mamülleri 75 - Nikel ve mamülleri 76 - Alüminyüm ve mamülleri 78 – Kablolar 79 - Çinko ve mamülleri 80 - Kalay ve mamülleri 81 - Diğer önemli metaller; metallerin omayanlarla karışımları; mamülleri metal 82 - Çeşitli iş aletleri, kaşık ve çatal gibi metalik eşya 1,053.3 1,516.2 2,634.6 2,301.7 84 - Atom reaktörleri, kazanlar, makina ve mekanik aygıtlar ve parçaları 49,213.9 54,060.1 69,460.5 73,098.8 85 - Elektrik makinalar, donanım ve parçaları; ses kaydı yapanlar ve ses kaydı okuyanlar, televizyon, donanım ve parçaları 40,984.9 73,535.8 55,576.4 61,926.5 86 – Demiryolu ve tramvay taşıt ve araçları, donanım ve parçaları; mekanik ve elektromekanik sinyal donanımı 3,316.7 11,914.8 5,047.5 11,359.2 45,045.8 18,393.9 721.3 21,697.4 13,531.9 275.1 21,822.8 21,102.2 622.9 34,118.4 10,780.4 43.4 14,193.6 108.4 33.3 591.6 17,407.9 151.7 9.2 560.8 15,987.2 138.2 18.5 398.9 13,439.5 254.8 13.4 1,005.7 11,075.2 5,916.1 8,507.5 9,281.1 1,035.0 1,054.0 1,021.3 983.1 484.1 899.2 773.0 830.5 3.7 6.9 9.4 34.4 83 - Çeşitli metalik eşya 87 - Diğer taşıt ve araçlar, donanım ve parçaları 88 – Uçaklar, uzay gemileri ve parçaları 89 - Gemiler, kayıklar ve su konstruksiyonları 90 - Optik, fotoğrafik, sinematoğrafik, tıbbi veya cerrahi aletler, ölçü ve kontrol aygıtları, ek ve parçaları 91 - Saatler ve parçaları 92 - Çeşitli aletler, parça ve ekleri 93 - Silah ve mühimmat; parça ve ekleri 94 - Mobilya; yatak malzemesi, döşek ve yastıklar; lampalar ve diğer yerlerde kaydı geçen veya geçmeyen parçaları; ışıklandırma işaretleri ve s., hazır evler 95 - Oyun ve oyuncaklar, spor malzemesi, ek ve parçaları 96- Çeşitli sanayi mamülleri 97- Sanat eserleri, koleksiyonculuk eşyası ve antik eşya Kaynak: Gürcistan Devlet İstatistik Departmanı TABLO: İTHALAT ÜZRE PARTNER ÜLKELER İthalat bin ABD doları Tam sayı Afganistan Arnavutluk Cezair Andorra Angola Azerbaycan Arjantin Avustralya Avusturya Bagamalar Bahreyn Bangladeş Ermenistan 1999 585,966.4 2000 652,458.5 2001 685,001.1 2002 731,381.7 2.5 41,510.7 76.0 1,015.0 5,007.7 2.6 27.5 11,844.7 5.0 55,366.6 432.6 983.5 8,339.7 178.1 13,474.6 2.5 1.2 73,175.1 9.9 393.0 9,563.0 306.6 10,364.7 0.2 3.5 9.3 27.3 80,080.4 552.4 9,837.1 3,168.0 8,507.1 Belçika Bermudalar Bhutan Bolvya Bosna-Hersek Botsvana Brezilya Beliz Hint okyanüsünün İngiltereye ait olan kısmı Virjin adaları (İngiltereye ait) Bulgaristan Beyaz Rusya Kanada Kayman adaları Merkezi Afrika Cumh. Sri-Lanka Şili Çin Çinin Tayvan ili Kolumbiya Kongo Kosta-Rika Hırvatistan Küba Kıbrıs Çekh Cümh. Danimarka Dominika Dominikan Cümh. Ekvador Gine Etiopya Estonya Finlanda Fransa Cibuti Gabon Gambiya Gaza (Filistin) Almanya Gana Cebeli Tarık Yunanistan Grenada Guatemala Gine 5,431.1 5.3 1.6 20.1 3,829.4 228.9 3,659.1 3.2 5,423.7 - 7,143.4 9.6 4.0 3,975.2 - 6,941.7 1.4 5.3 18,450.2 - 880.7 240.1 11,546.2 1,200.2 493.3 61.3 2,595.7 141.4 272.0 70.4 123.4 1,498.3 2,701.6 4,487.3 258.5 70.1 2,731.5 15,173.7 44,156.6 176.4 10,331.8 - 371.2 15,480.5 880.2 1,009.7 18.5 223.1 2,833.1 309.1 332.9 20.0 1,293.3 8,514.1 2,313.9 1,986.8 438.8 61.2 1,704.3 10,886.4 6.6 50,157.1 213.0 8,572.6 26.4 - 321.8 10,582.8 1,620.8 1,224.5 7.2 66.5 3,774.4 270.2 18.0 590.8 2,573.7 2,924.6 4,865.2 556.7 40.0 93.2 10,041.1 18,649.6 63,669.1 445.4 4,673.6 0.1 - 2.2 4,427.5 14,256.0 654.2 441.6 61.9 8,691.9 506.0 217.5 134.2 2,547.8 0.3 1,080.1 5,368.1 8,357.3 86.7 119.9 833.8 137.1 2,256.7 15,003.2 2.0 57,186.4 1,387.6 8,373.3 - Haiti Holisi******** Honduras Honkong Macaristan İzlanda Hindistan İndonezya İran Irak İrlanda İsrail İtalya Kotdivuar******* Jamayka Japonya Kazakistan Ürdün Kenya Kuzey Kore Güney Kore Küveyt Kırgızıstan Lübnan Latviya Liberya Libya Likhtenşteyn Litvanya Lüksemburg Malavi Malezya Malta Mavritanya Mavrikya Meksika Monako Mongolistan Moldova Merakeş Mozambik Umman Nauru Nepal Hollanda Yeni Zelanda Nigerya 41.8 4,156.9 95.6 1,447.6 2,256.6 4,083.7 2,895.4 2,954.0 13,114.8 1.9 6.6 2,674.7 618.6 103.4 1,820.4 338.5 2,183.9 339.9 640.8 2.4 1,210.1 49.7 0.1 8.3 0.1 154.1 220.4 7,302.2 1,695.7 0.4 84.6 285.8 4,664.9 1,205.8 5,038.0 5,593.9 2,343.2 2,025.4 17,326.5 28.7 0.9 7,318.6 9,719.8 121.8 1,015.8 275.7 3,438.6 2,427.7 96.0 81.1 1,213.1 64.0 149.8 48.2 3.8 174.1 7,967.3 239.0 - 147.3 347.5 5,057.1 33.0 2,057.0 2,597.1 6,300.9 756.2 747.8 25,521.7 3.2 2,850.0 5,263.0 14.2 3.2 110.7 688.0 1.1 230.3 1,358.7 983.7 124.3 4,511.1 139.1 301.5 51.5 30.3 35.3 2.0 0.1 231.1 18.2 2.5 8,936.5 492.4 - 18.5 1.9 248.7 5,259.7 734.8 4,188.6 196.9 8,017.0 10.4 653.9 1,249.2 33,979.2 81.6 3,906.3 5,283.0 0.8 375.0 326.5 187.4 218.8 922.8 2.1 64.8 1,251.9 232.4 332.0 3.5 2.1 167.6 23.0 339.8 1.7 280.2 0.2 14,976.2 838.0 - Niue****** Norveç Pakistan Panama Peru Filipinler Polonya Portekiz Gine-Bissau Romanya Rusya Ruanda Angilya******* San-Marino Saudi Arabistan Singapur Slovakya Vyetnam Slovenya Somali Güney Afrika Cümh. Zimbabve İspanya Sudan İsveç İsviçre Surya Tacikistan Tayland Tonga Trinidad ve Tobago Arap Emirlikleri Tunus Türkiye Türkmenistan Turks and Caicops Islands******** Tuvalu Uganda Ukrayna Makedonya Mısır İngiltere Tanzanya ABD Urugvay Özbekistan Yemen 43.1 1,095.5 7.0 520.5 4,107.2 422.5 12,498.3 99,939.0 2.3 14.4 1.9 703.0 257.3 1.9 2,145.5 164.7 16.1 1,815.0 2.6 1,200.8 11,532.1 453.2 2.2 38.6 9,978.1 73,261.7 22,056.2 27,087.9 98.3 86.3 21,143.0 71,568.0 0.2 4,358.2 - 3,004.6 79.3 8.4 3,446.6 1,336.9 13,312.4 93,644.6 17.6 113.2 338.1 0.8 3,683.0 311.3 2,360.1 10,608.9 22,749.2 368.3 17.8 6.0 10,003.0 104,003.8 13,304.3 35,364.4 34.3 72.6 22,960.5 35,722.6 8.8 6,935.0 - 2,351.2 193.6 0.3 3,471.2 1,329.5 16,897.5 97,584.8 35.5 9.6 1.9 201.5 760.6 22.3 5,763.7 0.5 24.7 1,044.9 1,980.7 1,127.5 13,991.7 424.8 121.5 104.4 10.9 8,240.4 105,032.4 17,638.3 49,499.0 60.7 409.2 25,143.5 3.7 27,821.1 1,497.7 - 1,795.3 257.5 47.9 46.0 60.2 2,926.6 1,396.4 4,796.0 121,322.9 0.7 135.3 470.9 745.5 46.0 2,709.3 243.9 678.0 2,850.6 7,851.0 18,207.4 370.9 2.1 319.0 1.0 6,107.8 87,636.0 14,619.5 14.2 58,954.6 46.3 68.1 26,540.6 24,819.1 8.1 376.2 - Yugoslavya 711.3 Kaynak: Gürcistan Devlet İstatistik Departmanı 171.2 295.0 817.2 Gürcistana yönelik biznes projeleri için önemli bilgiler İkitaraflı ve çoktaraflı antlaşmalar Gürcistan 30 tane ikitaraflı antlaşma imzaladı. Bu antlaşmalar mal ve/veya hizmetler konusunda dış ticaret şartlarını ihate etmekte. Serbest ticaret konusunda Gürcistan şu ülkelerle antlaşma imzaladı: Azerbaycan, Ermenistan, Kazakistan, Moldova, Rusya, Türkmenistan, Ukrayna ve Özbekistan. Gürcistan aynı zamanda ticari ve ekonomik işbirliği, ve ekonomik ilişkilerle ilgili 22 tane antlaşma ve yatırımların karşılıklı korunması ile ilgili bir çok antlaşma imzaladı. 22 nisan 1996 tarihinde Gürcistan AB ile İşbirliği ve İşbirliği (PCA) antlaşması imzaladı. Gürcistan Karadeniz Ekonomik İşbirliği azalığında bulunuyor. Aynı zamanda GUÖAM üyesi (Gürcistan-Ukrayna-Özbekistan-Azerbaycan-Moldova), 2002 yılında kabul edilen çoktaraflı Serbest Ticaret Antlaşmasını imzalayan taraflardan biridir. Gümrük prosedürleri Gürcistan Gümrük Kanunu, gümrük idaresinin hukuki, ekonomik organizasyon prensiplerini ihtiva etmekte. Gümrük Kanunu şunları tanzim etmekte: mal ve taşıtların ülkenin gümrük sınırlarını geçme işlemi ve gümrük prosedürleri (Bölüm II), gümrük vergileri (Bölüm III), gümrük hesapları (Bölüm IV), gümrük kontrolü (Bölüm V), gümrük ihlalleri (Bölüm VI), dış ticaret ve yabancı ekonomik faaliyetin mallar spesifiğinin gümrük istatistiği (Bölüm VII), bilgilendirme ve danışma (Bölüm VIII), gümrük faaliyetinin organize edilmesi (Bölüm IX) ve gümrük organlarında çalışan devlet memurları (Bölüm X). Gümrük Kanunu ülkenin gümrük saha ve sınırlarını belirlemektedir.Gürcistanın gümrük sahası ülkenın kara, su ve hava sahalarını içermekte. Bu sahaya Gürcüstana tabi olan ve özel deniz ekonomik bölgelerde yerleşen suni adalar, kuruluş ve yapılar da dahildir. Gümrük sahası aynı zamanda bu sahanın dışında bulunan serbest gümrük saha ve depolarını da içerebilmekte. Bu tür saha ve depolara özel gümrük prosedürü uygulanmaktadır. Gümrük Kanunu 15 çeşit gümrük prosedürünü tanzim etmekte: 1. serbest dolaşım için serbest bırakma (ithalat); 2. re-import; 3. transit; 4. malların gümrük depolanması; 5. serbest ticaret; 6. iç işlem; 7. gümrük kontrolü işlemleri; 8. geçici ithal ve/ veya ihraç 9. malların serbest depoda yerleştirilme ve kullanımı; 10. malların serbest gümrük sahsında yerleştirilme ve kullanılması; 11. sınırdışı işlem; 12. ihraç; 13. ре-экспорт; 14. yoketme; 15. devlet için imtina. Malların veya taşıt çeşidi, sayısı, imal eden ülke veya gönderme yerinden asılı olmadan şahıs istediği gümrük prosedürünü seçme veya onu bir başka prosedüre değiştirme hakkına sahip. Her şahıs hiç bir haksızlığa maquz kalmadan, ilgili gümrük prosedürlerine gore, malını ithal veya ihrac etme hakkına sahıptir. Gösterilen gümrük prosedürlerinin bazıları Gümrük Departmanı Yönergeleri’ne uygun olarak tanzim edilmekte. Bu şartlar Gümrük Kanununa dayanmakta ve uygulanacak kaide ve prosedürler hakında ilave bilgiler içermektedir. Serbest dolaşım için serbest bırakma Serbest dolaşım için serbest bırakma, ülkede en çok başvurulan gümrük prosedürüdür. Bu prosedür malların, ülkedışına çıkarılma mecburiyeti olmaksızın, ülkede sürekli mahafazası ve kullanımı için bir ithalat prosedürüdür. Bu prosedür bir takım gümrük ödemelerinin yapılmasını gerekli kılmaktadır: gümrük vergisi, KDV, ve aksiz (mal aksizli olması durumunda). İthalat aynı zamanda ülkenin ekonomi politikasını müdafa eden prensiplere de tabidir. Gümrük Kanununun 5.Maddesi mal veya taşıtların özel ihracat ve ithalat şartları olarak ekonomi politikasının tedbirlerini belirlemektedir. Bu tedbirler ülkenin ekonomik menfaatleri dikkate alınarak belirlenmekte ve kaydedilmekte, lisanslama, askari ve azami fiyatlar belirleme ve Gürcistanın dünya ekonomisi ile ilişkşlerini tanzim eden diğer tedbirler ihtiva etmekte. Reimport Malların Reimport için gümrük prosedürü Gürcistanda imal edilen ve gümrük ihraç prosedürüne uygun olarak gümrük sahasından ihrac edilen malların реимпортunu tasvir etmektedir. Reimport prosedürüne tabi olan mallar ihracat tarihinden itibaren 3 sene müddetinde reimport edilmeliler. İthal edilecek olan mallar, ihrac edildikleri zamandaki hallerini muhafaza etmiş olmalılar. Transit Mallar ve/veya taşıtlar transiti ile ilgili gümrük prosedürü, mal ve/veya taşıtların Gürcistan üzerinden başka ülkelere geçişi konusunu ihata etmekte. Transit gümrük prosedürünün gerçekleşebilmesi için Kanun aşağıdaki şartlarını beyan etmektedir: Tabii bozulma, taşınma veya normal şartlarda korunmadan kaynaklanan değişmenin dışında, mallar asıl hallerini muhafaza etmeli ve transitin dışında başka hiç bir maksatla kullanılmamalı; Gümrük noktasında (taşıtların özellikleri, belirlenen yol ve irsal şartları dikkate alınmak kaydı ile) 10 günden fazla olmamak şartı ile, belirlenen müddet içinde gümrük girişinden gümrük çıkışına kadar taşınmalı. Mal ve/veya taşıt transiti ve transit şartlarına uyulmaması durumunda cezaların ödenmesi konularında sorumluluk kuryeye aittir. Böylece kurye malların hiç bir tehlikeye maruz kalmadan taşınmasından sorumlu tutulmakta. Transit prosedürüne göre mallara KDV, aksiz ve gümrük vergisi. Malların gümrükte depolanması Malların gümrükte depolanması için gümrük prosedürü gümrük kontrolünde Gürcistana veya Gürcistan üzerinden başka bir memlekete geçirilmek üzre verilen malların korunması demektir. Mallar gümrük depolarında bir yıl müddetinde muhafaza edilebilir. Bu müddet bitince mallar diğer gümrük prosedürüne göre yerleştirilmeli. Gümrük deposu ya herkese açık ya da sadece belli kişilere açık olabilir. Gümrük deposunun sahibi gümrük organı olabildiği gibi, ülke vatandaşlığı olan herhangi bir özel veya tüzel kişi de ola bilir. Depoların kurulma ve işletilme kaideleri 1999 aralığında kabul edilen ‘’Gümrük Depoları’’ hakkındaki Gümrük Departmanı Yönergesinde belirlenmiş. Serbest ticaret Serbest gümrük prosedürü , malların gümrük kontrolünde yapılan vergisiz perakende ticaret yerlerinde satımı içindir (hava alanları, limanlar ve uluslararası irtibata açık olan diğer yerler). Bu prosedüre göre ülkeye ithal ve satımı yasak olmayan her türlü mal satıla bilir. Vergisiz perakende ticaret yeri Gürcistanda biznes yapma hakkına sahip olan her türlü şahıs tarafınca kurulabilir. Vergisiz perakende ticaret yerlerinin kurulması ve çalışması ile ilgili prensipler 1999 aralık ayında kabul edilmiş “Serbest Ticaret Prosedürü” hakkındaki Vergi Departmanının Yönergelerinde yer almakta. İç işlem Kanuna göre gümrük iç işlem prosedürü, ülkenin gümrük sahasında yabancı malların işleme tabi tutulması prosedürüdür (işlenmiş malların daha sonra ülkeden ihracı dikkate alınarak). Kanunun konu ile ilgili kayettikleri özellikle şunlardır: Malların işlenmesi (kurma ve diğer mallara uygunlaştırma dahil); Malların tamiri; Malların işlenmesini kolaylaştıran malların kullanılması (kısmen ya da tam olarak). Gümrük sahasındaki mallar işlemi prosedürü Gürcüstan Gümrük Şubesi’nin verdiği lisansa göre gerçekleştirilmeli. Lisans verme işlemi 1999 ekiminde çıkarılan geçici Gürcistan Gümrük Kaideleri esasında yapılıyor. Gümrük Kontrolünde İşlem Gümrük kontrolünde işlem prosedürü, yabancı malların mevcut kaidelere uygun olarak daha sonra ihtal etmek maksadı veya diğer maksatla işlenmesi demektir. Gümrük sahasında malların işlenmesi prosedürü hakkındaki Gümrük Kanunu Şartları da mevzubahis prosedür için kullanılabilir. Malların dağıtımı maksadı ile lisans için muracaat bu prosedüre göre 1999 ekim tarihli geçici Gürcistan Gümrük Departmanı Kaideleri ile idare edilmekte ( “Gümrük Sahasında Malların İşlenmesi ve Gümrük Kontrolünde Malların İşlenmesi Prosedürüne Uygun Olarak Malların Dağıtımı Lisansının Örneği ve Verilmesi Hakkında“). Geçici İthal ve / veya İhraç İade sorumluluğu ile geçici ithal ve / veya ihraç, ülkenin gümrük sahasına geçici ithal veya ihraç gümrük prosedürü. Bu tür geçici ithal ve / veya ihraç malları ilk zamanındaki halleri korunarak iade edilmeli (tabii bozulma, taşıma veya normal muhafaza şartlarındaki kaçınılmaz kayıplar dışında). Geçici ithal ve / veya ihraç ancak hususi izin durumunda mümkündür. Mallar citti kontrolden geçirilmeden gümrük organları geçici ithal ve / veya ihraç için izin veremez. Malların geçici ithal ve/veya ihracı dönemi 1 seneden fazlaya uzatılamaz. Özel durumlarda bu dönemi uzatma hakkı Gürcistan Gümrük Departmanı’na aittir. Geçici ithal prosedürüne göre bu türlü mallar KDV, aksiz ve gümrük vergisine tabi deyil. Malların Serbest Depolarda ve Serbest Gümrük Sahalarında Yerleştirilmesi ve Kullanılması Malların serbest depolarda ve serbest gümrük sahalarında yerleştirilmesi ve kullanılması prosedürü yabancı malların depo sınırları içinde muhafaza ve/veya kullanımı ve yerli malların ihracat gümrük prosedürünün gerekli şartlarında muhafaza ve/veya kullanımı prosedürüdür. Dış işlem Dış işlem prosedürü gürcü mallarının ülke gümrük sahasının dışında ihraç ve kullanımı demektir. Bu işlem mevcut malların ülkenin gümrük sahasında serbest dolaşımı içindir. Bu işlem için belirlenen talepler iç işlem için belirlenenlerle aynıdır. Bu prosedür şu durumlarda uygulanamaz: Malların ülke gümrük sahasından uzaklaştırılması. İthalat vergilerinin iadesi veya vergiden muaflık talep edilebilir. Uzaklaştırmadan once malların ithalat vergisinden muaf edilerek serbest dolaşımına izin verildi ise. Kanunun öngördüğü başka durumlarda Bu prosedür Gümrük Departmanı lisansı esasında gerçekleştirilir. ihracat Mal ihracatı için gümrük işlemi, ülkenin gümrük sahasına iade sorumluluğu bulunmadan, malların bu sahadan uzaklaştırılması demektir. İhracat prosedürü ekonomi politikasının objesidir. Gümrük ihracat prosedürüne göre, mallar gümrük sahasına getirildikleri ve deklare edildikleri takdim edildikleri andaki durumları bozulmadan oradan çıkarılmalı (doğal bozulma, taşıma esnasındaki doğal kayıp veya normal ortamdaki muhafaza durumlarındaki kayıplar dışında). Mallar ihracatı KDV, aksiz ve gümrük vergisinden azadedir (bazı dönemlere ait veya bazı muayyen vergiler hariç). Reeksport Malların Reeksportu için yapılan gümrük prosedürü, yabancı malların Gürcistanın gümrük sahasından uzaklaştirilması demektir. Bu sahaya ithal edilen malların arasında Reeksport edilmesi gerekenler, gümrük deklaresinin kabul edildiği tarihten 6 aydan daha geç olmamak şartı ile ihrac edilmeli. Reeksport yapılması gereken mallar için aksiz, KDV ve gümrük vergisi ödenmeli veya banka garantisi takdim edilmeli, veya aynı değerdeki mallar Gümrük Departmanınca rehine alınmalı. Mevzubahis malların ihracından sonra Gümrük Departmanı ödenmiş aksiz, KDV ve gümrük vergisini tazmin etmekte, banka garantisini tasfiye etmekte veya rehine alınan malları iade etmektedir. Yoketme Bu durumda gümrük prosedürü, gümrük kontrolünde yapılan, yabancı malların yokedilmesi veya kullanılamaz hale getirilme ameliyesinden ibaret. Mallar sahiplerin hesabına yokedilmektedir. Devlet için imtina Devlet için yapılan imtina gümrük prosedürü, mal sahibinin kendi malından imtina etmesi demektir. Malların devlete devredilmesi prosedürü için devlet herhangi bir meblağ sarfedemez. Gümrük cezaları ve gümrük hesapları Kanun vergi ve ödemeden ibaret gümrük cezaları öngörüyor. Malların gümrükten geçirilmesi gümrükce konulan aşağıdaki vergi ve ödemelerin yapılması ile mümkün: Gümrük vergisi, KDV, aksiz; Gümrük prosedürü için gümrük ödemeleri ve lisans için gümrük vergisi Gümrük hesapları gümrük prosedürlerinin neticesidir. Bu prosedürler malların ve/veya taşıtların gümrük prosedürüne göre yerleştirilmesi ile ilgili. Gümrük hesaplamalarının önemli kısmını malların ve taşıtların deklare edilmesidir. Kanun dört çeşit deklare öngörüyor – malgümrük deklaresi, özel kişilik deklaresi, posta yükünün deklaresi ve mal-gümrük özel deklaresi. Gümrük deklaresinden sonra şunlar yapılmalı: Mal ve taşıtların takdimi ve ekspertizi Ekspertiz için malların örneklerinin alınması Malların geçirilmesi ile ilgili dökümanların ekspertizi Vergilerin belirlenmesi ve ödenmesi Garantilerin gümrüğe takdimi Malların geçirilmesi Kanun malların ve taşıtların gümrük kontrolünü regüle etmekte: Gümrükce istenen evrakların ekspertizi Mal ve taşıtların gümrük ekspertizi Şahsın ekspertizi Mal ve taşıtların muhasebesi Şahısların sorguya tabi tutulması Muhasebe verilerinin ekspertizi Gümrük kontrolü için hazırlanan mal ve taşıtların bırakılabileceği veya gümrük için hazırlandığı terminal ve depo sahalarının, gümrük depolarının, boş depoların, serbest ticaret sahalarının ve vergiye tabi tutulmayan dukanların kontrolü. Gümrük kanunu insanların gümrük kontrolünden azade bırakılması ile ilgili durumları öngörmekte. Nihayet, Gümrük Kanunu kendine karşı her türlü aykırı harekete göre Ceza Hukukuna uygun cezalar öngörmekte. Bilgi için bkz. www.customs.ge Harmonized Commodity System’e göre İthalat Tarifeleri. Gümrük tarifeleri, üye olan devletlerle anlaşmaya varılan “Tarife Hadleri”ne uygun olmalı. 2002 yılının sonuna kadar, 20 mart 1998 tarihli, ‘’Gümrük Tarifesi ve vergisi’’ hakkındaki 1316 Iis No’lu Kanuna gore, gümrük tarifeleri %12, %5 veya %0 olarak belirlenmiş. Bütün gümrük vergileri Bütün gümrük vergileri advolerdi. İthalat mallarının çoğu için %12 haddi belirlenmiş, %5’lik had ise farmakolojik maddeler, esas mallar (parça ve ek aygıtlar ve üretimde kullanılan bazı belirli mallar) için belirlenmişti. Gürcistanın Dünya Ticaret Örgütü karşısındaki vazifeleri itibarı ile, 6 aralık 2002 tarihinde ülke parlamentosu ‘’Gümrük Tarifeleri ve Vergileri’’ hakkındaki kanuna düzeltmeler hakkında Gürcistan Kanunu’’ kabul etti. 11 ocak 2003 yılından itibaren Gürcistanda 22 tane farklı tarife hattı kulanılmaya başladı (%0, %2, %3, %4, %5, %7, %8, %9, %10, %12, %13, %14, %15, %16, %17, %18, %20, %22, %24, %25, %27 ve %30). Aynı zamanda bazı tarım ürünleri için mevsimlik tarifeler ve alkollü içkiler için belirli vergiler mevcut. Gürcüstanın da kabul ettiği ‘’sektör insiyatif’’lerine göre ithalatın önemli kısmı ile ilgili tarifeler azaltılmıştır. Bu insiyatifler şu maddeleri ihate etmekte: kimyasal ürünler, ahşap ve kağıttan mamüller, lastikten mamüller, çelikten mamüller, tarım ve tıbbi cühazlar, enformasyon teknolojilerine ait mamüller, sivil havacılıkla ilgili olanlar, mobilya, balık ve balık mamülleri, sebzeler ve hayvani yağdan mamüller. Gıda malları, alkollü içecekler ve tütün için tarifeler yükseltilmiştir. İthalat sınırlamaları Dünya Ticaret Kurumunun(DTK) üyesi bir devlet olarak, Gürcistan ithalata sayısal sınırlamalar veya başka türlü нетарифные tedbirler (lisanslama, kota, yasaklama ve antlaşmaya uygun olmayan diğer sınırlama çeşitleri) uygulamamakta. İleriki zamanlarda denge-ödeme tedbirlerine gerek duyulursa, Gürcistan bunları uygulama hakkını gerçekleştirir (DTK şartlarına uygun biçimde, 1994 GATT’ın 12.Maddesi “GATT’ın Ödeme Dengesinin Şartları”, 1994). Ticaret için teknik baryerler Mecburi legalleştirme taleb eden mallar listesi Yabancı ekonomik faaliyet ürünlerinin kod Ürün ve nomenklatürleri 1. 2. 02. Grup: Et ve yarımmamulleri 0210 Et ve gıda yarımmamulleri, tuzlanmışlar, deniz suyuna konanlar, kurutulmuşlar veya islenmişler, etten veya yarımmamulünden yapma un 08. Grup: Yemiş çeşitleri, narenciye ve kabak kabukları 0813 Kurutulmuş meyveler 09. Grup: Kahve, çay ve baharatlar 090500000 Vanilya 10. Grup: Tahıl çeşitleri 100110 Sert buğday 100190 Yumuşak buğday 100200 Çavdar 100300 Arpa 100400 Yulaf 1005 Tahıl 1006 Pirinç 1008 Arnavut darısı 17. Grup: Şeker ve şekerden mamul tatlılar 1701 Şeker kamışı, kırma şeker ve kimyasal bakımdan temiz ve sert sakaroz 1702 Başka türlü şekerler 18. Grup: Kako ve mamulleri 180100000 Kako taneleri: bütün, öğütülmüş, kavrulmuş 19. Grup: Tahıl, un, nişasta veya sütten mamul hazır yiyecekler, undan yapılmış tatlılar 1902 Makarnadan yapılmış gıda çeşitleri 1905 Ekmek ve her türlü tatlılar 20. Grup: Sebze, meyve ve diğer bitkilerden yapılmış ürünler 2007 Tatlandırıcı maddeler kullanılarak ve ısı tatbik edilerek yapılmış katı reçel, türlü yemişlerden yapma jöle ve püreler, marmelad 25. Grup: Tuzlar, kükürt, toprak ve taşlar 2517 Yol inşaatında kullanılan türlü maddeler: Çakıl taşı, kırma tuğla, çakıllı kum veya kırma taş 252400 Asbest 27. Grup: mineral yakıt, petrol ve rafine ürünleri 221800000 Elektroenerji 34. Grup: hafif petroller ve katran, parfümeri ve kozmetik ürünleri 3301 Hafif petroller 3302 İyi koku veren madde ve karışımlar (parfüm karışımları dahil) CPA 002 faaliyetine uygun olarak ürünlerin istatistik tasnifi 3. 15311 153325 011340 011111 011112 011116 011115 011116 011113 011114 011117 15831 158313 011334 15851 158111 158112 158211 158212 158213 153322 142112 145023 401010 246440 246440 35. Grup: Zülalli maddeler, nişastalar, yapıştırıcılar 350300100 Jelatina ve ürünleri 38. Grup: Diğer kimyasal ürünler 381900000 Fren için çeşitli maddeler 382000000 Antifriz ve soğuka dayanıklı sıvılar 44. Grup: Ahşap ve ürünleri 4412 Kaplama yapragı ve çeşitleri ve benzeri katmerli ahşap materyalleri 4418 İnşaat ahşap malzemesi 61. Grup: Makina veya elde yapılan giyim eşyası 6101 Üste giyinilen elbise (makina veya elle yapılmış) 6102 6103 6104 6105 Makina veya elle yapılmış elbise eşyası ve elbisede 6106 kullanılan çeşitli şeyler 6109 6110 6111 6112 6115 69. Grup: Seramik ürünleri 690100 Tuülalar, bloklar, kareler ve taş tozu, kaya ve benzeri maddelerden yapma seramik ürünleri 72. Grup: Demir esaslı metaller 7202 Demir alaşımları 73. Grup: Demir haddeleme ürünleri 282111 730900 300 litre veya daha fazla hacime sahip, termoyalıtımlı veya yalıtımsız, mekanik veya termo aygıtları olmayan depolar, konteynerler, havuzlar ve demirçelikten diğer benzer ürünler (sıkıştırılmış veya eritilmiş gaz dışındaki maddeler için) 246210 246633 246633 202011 202012 203013 18221 17721 18231 18233 262611 271012 287211 732111 Yemek yapma veya ısıtma için elektrikli olmayan bakırdan veya demirçelikten ev eşyası 85. Grup: elektrikli makina ve cihazlar, parçaları, ses ve görüntü kaydeden ve kaydı okuyan cihaz, parça ve ekleri 8504 Elektrojeneratörler 31103 8507 Elektrik, statik transformatörler 31104 8508 Elektrik aküler 31402 8509 Elektromekanik ev makinaları 294052 8517 Her türlü telefon ve telegraf aygıt ve cühazlari 297121 852510 Radyotelefon iketişim cihazları, radyotelegraf iletişimi, radyo 322020 ve televizyonlar 852520 Radyotelefon iletişim cihazları, radyotelegraf iletişimi, radyo 312011 ve televizyonlar 95. Grup: Oyuncaklar, oyunlar ve spor donanımı, parça ve ekleri 950410 Televizyona gerek duyulan vidyo oyunlar 365042 Milli para Gürcü milli parası, Lari, serbest konvertibl paradır. Bilgi için bkz:.http://www.nbg.gov.ge Esas taşımacılık marşrütleri Coürafi konumu itibarı ile Gürcüstan, Karadeniz, Hazar ve merkezi Asya ülkeleri (özellikle Azerbaycan ve Ermenistan) arasındaki ulaşım bakımından çok özel yere sahip. İpek Yolu üzerindeki bu konum Gürcistana önemli faydalar saülamakta. İpek Yolu üzerinde yerleşen diğer ülkelerle yakın ilişki kurarak TRACECA başkanlığında Gürcistan 1993 yılından beri bu koridoru canlandırmaya çalıştı. Limanlar. Ülkenin iki esas limanı olan Poti ve Batumi 2001 itibarı ile 3.4 (Poti) ve 8.4 (Batumi) mln.ton yükün geçmesini temin etmekte. Bu limanlar Azerbaycan ve Ermenistan için dışa açılan iki esas kapı konumundadır. Poti limanı hemen hertürlü yük için hizmet edebilir. EBRD ile birlikte bir İngilis yatırımcı tarafından petrol terminalinin kurulması Potinin hizmet olanaklarını artıracaktır. Batumi trafiğinin yaklaşık %90 kısmını Azerbaycan ve Kazakistandan gelen ham petrol ve ürünleri oluşturmakta. Batumi’de 1 ton için ortalama gelir Poti’dekinden 3 kat aşağıdır. Bunun sebebi petrol tarifelerinin daha aşağı olmasıdır. Poti ve Batumi’deki petrol dışı yük tarifelerinin bölge ve uluslararası etalon testleri ile mukayesesi, tam tarifelerin uluslararası tarifelere uygun olduğunu göstermektedir. Fakat bölgedeki limanlardan konteyner taşimaciliği için geçirilen yük hacimleri çok aşağıdır (yılda yalnızca 36 000 TEUs), ve özellikle Kafkas bölgesi için yapılmaktadır. Limanın tüm imkanları tam olarak kullanılamıyor. Mesela konteyner yükü için hacim ve devir sürati katsayısı iki limanda da iyi hizmet teklifi için çok sınırlıdır. Batumi limanı ray yolunun iki esas genişlik tipini kullanıla bilir ve bir tipten diğerine geçişi de sağlaya bilir. Bu ise vagon taşıyan feribotlar için çok faydalı bir özelliktir. Boru hattı. Azerbaycanın boru hattı yolu ile yapılan petrol ihracatının %70’inden fazlası Bakü-Supsa boru hattı ile gerçekleşmektedir (2001 yılında 5 mln. tonn). Geride kalan kısmı ise Rusyanın idare ettiği Bakü-Novorossiysk boru hattı ile iletilmekte. Hazardaki yeni gelişmelerle ilgili petrol akımlarının büyümesi soz konusu olmasına rağmen, demiryolu ağı ile birleştirilme durumunda mevcut kapasite mevcut petrol akımları için yeterlidir. Baku-Supsa boru hattının kapasitesi keskin şekilde büyümektedir (2003 yılı için planlanan 165 000 b/d karşılık, 2001 yılında 110 000 b/d). Rusyadan geçen boru hattı genişlendirile bildiği halde, transitin pahalı olması, petrolün karışması ile ilgili kalite problemleri, sık sık başveren kapamalar bu yolu daha az tercihedilir yaptı. Azerbaycan Uluslararası Operasyon Operatörlük Şirketi (AIOC) bütün petrolünü Bakü-Supsa boru hattı ile ihrac etmekte. Esas ihracat boru hattı olan Baku-Tbilisi-Ceyhan hattının Gürcistan ve Türkiye kısmı artık kurulmaya başlamış bulunuyor. Bu hattın sayesinde zaten dolu olan Bosporus’tan geçiş zorunluluğu kalkmış olacak. Fakat bu Gürcistan demiryoları ve batumi limanını kötü etkileyecektir çünkü ham petrolün Hazardan transiti için yeni petrol boru hattı rekabet kabiliyeti çok yüksek olan yeni alternatif koridor teklif etmiş olacak. Demir yolları. Supsaya boru hattı ile taşınan petrolün dışında, demir yolu taşımacılığı Gürcistanda hakim konumda. 1989 ve 1994 yıllarında taşıma hacminin %90 oranında düşüşünden sonra, demir yolu ulaşımı %300 oranında artış göstermiş ve 2000 yılında 4km/tonn seviyesine gelmiş. Ülkenin demiryolu ağı tamamen elektrikle teçhiz edilmiş ve 1583 km. uzunluğundadır. Esas hat Baküde başlanıp Tiflisin içinden geçerek Samtredia’ya oradan da Batumi ve Poti limanlarına ulaşmakta, Sukhumi üzerinden ise Rusyaya geçmektedir. Tiflis’le kuzey Türkiye arasında yeni hattın kurulması beklenmekte, fakat teknik sebepler, hareket hızının fazla olmaması ve fiyatın da uygun olmamasu yüzünden, bu hattın açılması frenlenmektedir. Gürcistan demiryolları son yedi sene arzında citti bir gelişim göstermiş olmasına ve artık gelir getiriyor olmasına rağmen, transitte önemli konumu haiz bu aktörün ticari olanak ve getirilerinin artması maksadı ile kullanıcılar yapısal ıslahatların devam etmesini ısrarla taleb etmekte. Bakü-Tiflis-Ceyhan hattının kurulması büyük ihtimal demiryol yük taşımacılığını etkileyecek ve demiryollarını yeni pazarlar keşfetmeye zorlayacaktır. Yollar. Gürcistan yolları 1474 kilometrelik uluslararsı yollar, şehir şoseleri (3326 km.) ve yerli yollardan (15429 km.) ibaret. Mali ve hizmet yetersizliği yüzünden yoların kötü durumda olması yatırımlar ve büyümenin önünde önemli bir baryerdir. Yollar aynı zamanda türlü trafik işaretlerine de muhtaç durumda bu da kaza riskini çoğaltmaktadır. 1999 verileri itibarı ile Baltik ülkelerde 1 km. yol için 4000 ABD doları harcandığı halde, Gürcistanda aynı dönemde 1 km. yola 625 ABD doları harcanmakta idi. Hava taşımacılığı. 2001 yılında Gürcistan 14 ülke ile 35 uluslararası hava marşrütüne sahipti. Hava taşımalarının yıllık hacmi fazla değildi ve 1999’da 2300 ton seviyesinde idi. Tiflis Havaalanı yolculara yönelik projeleri finans eden EBRD sayesinde yenilenmiş. Kutaisi, Batumi, Poti ve Senaki’de hep limanlara yakın yerlerde daha ufak havaalanları var. Son senelerde yolcu sayısında da nakliye hacminde de düşüşler yaşandı. Büyük havaalanlarında bile yük taşıma kabiliyeti büyütülmedi. Piyasa imkanları Sovyetler zamanında Gürcistan en iyi gelişmiş cumhuriyetlerden biri sayılmakta idi. SSCB’in dağılması ülke ekonomisini kötü etkiledi ve bir çok sanayi sektörü yokoldu. Fakat şimdilerde sanayide artık bazı canlanma alametleri görülmektedir. Bu canlanmanın esas sebebi özel mülkiyettir. Bir zamanlar ülke ekonomisinin köşe taşı olan ve şimdi de gelişen sektörler (tarım, turizm, ulaşım ve s.) esasen özeldir ve devlet kuruluşları onlarla pek rekabet edememekte. Piyasa hudutları Sayı itibarı ile fazla olmasalar da burada kaydedilen problemler potansiyel yatırımlara citti sıkıntılar getirmekte: Vergilendirme politikası Rüşvet Hükümet organlarının özel biznese uygunsuz müdahaleleri Yüksek kredi hadleri Yabancı yatırımcıların dikkatini çekebilecek menfaatlerin yokluğu Banka sistemi Banka sistemi hakkında bilgi için bkz. www.nbg.gov.ge Ticari fuarlar http://www.expo.com.ge/flash.html http://georgiatrade.com/