PDF`i indirmek için tıklayınız.
Transkript
PDF`i indirmek için tıklayınız.
Dönem: 23 Yasama Yl: 5 (S. Says: 733) TÜRKøYE BÜYÜK MøLLET MECLøSø Spor Kulüplerinin Sorunlar ile Sporda ùiddet Sorununun Araútrlarak Alnmas Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacyla Kurulan MECLøS ARAùTIRMASI KOMøSYONU RAPORU MART 2011 II Dönem: 23 TBMM Yasama Yl: 5 (S. Says: 733) Malatya Milletvekili Ferit Mevlüt ASLANOöLU ve 21 Milletvekilinin (10/80), Aydn Milletvekili Ali UZUNIRMAK ve 25 Milletvekilinin (10/91), ùrnak Milletvekili Hasip KAPLAN ve 20 Milletvekilinin (10/267), Edirne Milletvekili Cemaleddin USLU ve 19 Milletvekilinin (10/674), østanbul Milletvekili Mehmet SEVøGEN ve 27 Milletvekilinin (10/714), Malatya Milletvekili Ferit Mevlüt ASLANOöLU ve 22 Milletvekilinin (10/737), Malatya Milletvekili Ferit Mevlüt ASLANOöLU ve 23 Milletvekilinin (10/739), Barú ve Demokrasi Partisi Grubu Adna Grup Baúkanvekilleri Batman Milletvekilleri Ayla Akat ATA ve Bengi YILDIZ’n (10/876), Antalya Milletvekili Abdurrahman ARICI ve 21 Milletvekilinin (10/877), Sivas Milletvekili Hamza YERLøKAYA ve 19 Milletvekilinin (10/878), Mersin Milletvekili Ali Rza ÖZTÜRK ve 22 Milletvekilinin (10/879), Çanakkale Milletvekili Mustafa Kemal CENGøZ ve 24 Milletvekilinin (10/880); Spor Kulüplerinin Sorunlar ile Sporda ùiddet Sorununun Araútrlarak Alnmas Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacyla Anayasann 98’inci, Türkiye Büyük Millet Meclisi øçtüzü÷ünün 104 ve 105’inci Maddeleri Uyarnca Bir Meclis Araútrmas Açlmasna øliúkin Önergeleri ile (10/80, 91, 267, 674, 714, 737, 739, 876, 877, 878, 879, 880) Esas Numaral Meclis Araútrmas Komisyonu Raporu III IV ÖNERGE METøNLERø MALATYA MøLLETVEKøLø FERøT MEVLÜT ASLANOöLU VE 21 MøLLETVEKøLøNøN ÖNERGESø (10/80) TÜRKøYE BÜYÜK MøLLET MECLøSø BAùKANLIöINA Ülkemizde barún, sevginin, toplumsal duyarll÷n, sa÷lkl yaúamn oluúmasndaki en önemli faktörlerden birisi olan Türk Sporunun sorunlarn irdelemek ve Ülkemizin uluslararas karúlaúmalarda daha baúarl olmas açsndan tüm faktörlerin en ince noktasna kadar tartúlmas gerekmektedir. Ülkemizde tüm spor branúlarnda amatör ve profesyonel olarak yaplan aktiviteler spor kulüplerimiz tarafndan ilgili dalda oluúturulan Federasyonlar kanalyla yürütülmektedir. Ayrca, özürlü vatandaúlarmzn yaúama ba÷lanmas açsndan spor en önemli bir unsurdur. Ülkemizdeki spor kulüpleri, Dernekler Kanununda belirtilen esaslara tabidir. Futbol Dünya'da ve Ülkemizde en yaygn spor aktivitelerin baúnda gelmektedir. Ülkemizin tüm illerinde oldu÷u gibi ilçelerimize ve köylerimize kadar yaylmútr. Amatör futbol kulüplerimiz saha, malzeme, taúma ve di÷er ihtiyaçlar için büyük sorunlarla karú karúyadr. Bugüne kadar çok güç koúullarda büyük mücadele vermektedirler. Ancak, her türlü destekten yoksun braklmaktadr. Amatör tüm spor branúlarna her yl malzeme, araç ve gereç ihtiyaçlar sistemli bir úekilde karúlanmaldr. Profesyonel kulüplerimiz ise 4 ayr kategoride yarútrlmaktadr. Futboldaki baúarlar kulüplerimizi ekonomik yaplar ile çok yakn iliúkisinin bulundu÷unu açkça belirtmemiz gerekir. Ayn kategoride yarúan kulüplerimizin içinde bulundu÷u farkl ekonomik koúullar mücadelenin eúit koúullarda yaplmamasnn en önemli faktörüdür. Kulüplerimizin farkl il ve ilçelerde kaynak temini açsndan eúit koúullarda olmad÷ da ayr bir gerçektir. Ayrca, Türkiye Futbol Federasyonunun kaynaklarnn en önemli ksmnn sadece Türkiye süper ligine yönlendirilmekte geri kalan 3 kategori takmlar çok güç koúullarda mücadele vermektedirler. Mali olanakszlklar nedeniyle dünün süper ligi takmlarnn amatör kümelere dahi düútü÷ünü açkça görmekteyiz. Ayrca, süper lig dúnda kalan kulüplerimiz edimlerini karúlayamamakta, pek çok futbol takmmz icra takibi uygulamalarnn çemberinden çkamamaktadr. Hatta Federasyona karú ödenmesi gereken baz bedelleri ödeyememektedirler. Gelir ødaresi ve SSK’nn haciz kskacnda yok olacaklardr. Birçok kulübümüz lisans bedellerini yatramad÷ için karúlaúmalara 9 kiúi ile çkmak zorunda kalmaktadr. Bu úekilde rekabet olur mu, bu úekilde spor yaplabilir mi? Türkiye Futbol liglerindeki kulüplerimizin vergi ve sigorta borçlar ödenemez boyuta ulaúmú, özellikle 1, 2 ve 3. liglerdeki kulüplerimiz kayyuma teslim edilmektedir. Türkiye Futbol liglerinin sorunlar ve çözümleriyle ilgili Anayasann 98. Maddesi ile øç Tüzü÷ün 104 ve 105. Maddeleri uyarnca bir Meclis Araútrmas açlmasn arz ederiz. Sayglarmzla. V Ferit Mevlüt ASLANOöLU (Malatya) Esfender KORKMAZ (østanbul) Hüseyin ÜNSAL (Amasya) Ergün AYDOöAN (Balkesir) ùahin MENGÜ (Manisa) Rahmi GÜNER (Ordu) Rasim ÇAKIR (Edirne) Ahmet ERSøN (øzmir) Ramazan Kerim ÖZKAN (Burdur) Yaúar AöYÜZ (Gaziantep) Sacid YILDIZ (østanbul) Muhammet Rza YALÇINKAYA (Bartn) Mustafa ÖZYÜREK (østanbul) Enis TÜTÜNCÜ (Tekirda÷) Ali Rza ÖZTÜRK (Mersin) VI Mevlüt COùKUNER (Isparta) Akif EKøCø (Gaziantep) Abdullah ÖZER (Bursa) Ahmet KÜÇÜK (Çanakkale) Nesrin BAYTOK (Ankara) Hulusi GÜVEL (Adana) Mehmet Ali ÖZPOLAT (østanbul) AYDIN MøLLETVEKøLø ALø UZUNIRMAK VE 25 MøLLETVEKøLøNøN ÖNERGESø (10/91) TÜRKøYE BÜYÜK MøLLET MECLøSø BAùKANLIöINA Türk spor sektör ve alannda taraflarn problem ve çözüm yollarnn tespit etmek, ça÷daú vizyon ve misyon çerçevesinde Türk sporunun yaplandrlmas ve rekabet gücünün artrlmas için konunun etkin ve yetkin aktörlerine rehberlik edecek yol haritasn belirlemek amacyla Anayasann 98 inci øç Tüzü÷ün 104 ve 105 inci maddeleri gere÷ince ekte sunulan gerekçe çerçevesinde Meclis Araútrmas açlmasn arz ederiz. Ali UZUNIRMAK (Aydn) Ahmet Duran BULUT (Balkesir) Süleyman Latif YUNUSOöLU (Trabzon) Ahmet Kenan TANRIKULU (øzmir) Ertu÷rul KUMCUOöLU (Aydn) Mehmet Akif PAKSOY (Kahramanmaraú) Ahmet BUKAN (Çankr) Emin Haluk AYHAN (Denizli) Reúat DOöRU (Tokat) Oktay VURAL (øzmir) Akif AKKUù (Mersin) Süleyman Nevzat KORKMAZ (Isparta) Münir KUTLUATA (Sakarya) Gündüz Suphi AKTAN (østanbul) Ahmet ORHAN (Manisa) Osman ERTUöRUL (Aksaray) Ahmet Deniz BÖLÜKBAùI (Ankara) Metin ERGUN (Mu÷la) Beytullah ASøL (Eskiúehir) Mustafa ENÖZ (Manisa) Hüseyin YILDIZ (Antalya) Erkan AKÇAY (Manisa) Murat ÖZKAN (Giresun) ùenol BAL (øzmir) Ümit ùAFAK (østanbul) Mehmet GÜNAL (Antalya) GEREKÇE Spor bireylerin ruhsal, bedensel ve zihinsel olarak dengeli ve sa÷lkl olabilmelerini temin eden en önemli aktivitedir. E÷er sa÷lkl bir toplum olarak varl÷mz sürdürmek, Milletler cemiyetinin bu alandaki dikkate alnr bir üyesi olmak istiyorsak, devlet olarak imkân ve kabiliyetlerimizi planl, do÷ru, verimli, etkin ve sürdürülebilir bir yaplanmayla organize etmemiz gerekmektedir. Sporun amaçlan uygulama ve yaplú biçimleri olarak analiz etti÷imizde úu kategorilere ayrmak mümkündür: Amatör ve profesyonel yarúmac zirve sporlar dallar oldu÷u gibi, kendi içerlerin de bireysel ve takm oyunlar olarak snflandrmak mümkündür. Amatör branúlarda halka ve kitlelere faydal olabilecek ve en geniú halk kitlelerine ulaúabilecek ayrca profesyonel yarúmac zirve sporlarna kaynak temin edecek bir hedef yaplanmas en faydals olmaldr. Bir yandan en baúta sayd÷mz bireysel geliúmeleri en geniú halk kitlelerinde temin etmeli, böyle bir Türk toplumunu oluúturmak hedefimiz olmal. Di÷er yandan profesyonel yarúmac zirve sporlarndaki artk dünyada gelinen noktada ekonomik ve tantm alanndaki sporun tesirlerinden de azami faydalanabilir olmay ülke olarak hedeflemeliyiz. VII Ekonomik olarak bakld÷nda sektörün direk ve dolayl etkileriyle kendisini 4. büyük sektör konumuna taúd÷ bilinmektedir. Tantm açsndan din, dil, rk, dünya görüúü ayrm yapmadan ulaúabildi÷i sempatizan kitleri apaçk ortadadr. Bilhassa uluslararas baúarlar ülkemiz için vazgeçilmez olmaldr. Bunlar temin etmenin birincil úart, yukarda belirtti÷imiz gibi, imkân ve kabiliyetlerimizi do÷ru bilgiye dayal, verimli, etkin ve sürdürülebilir planda yaplanma ve iúlevlerle organize etmektir. Oysa bu gün ülkemizde bu alanda faaliyet gösteren gönüllü ve profesyonel birçok kiúi ve kuruluúlarmz çok zor úartlarda bazen iyi niyetli yetersiz, bazen imkânszlk, bazen koordinesizlik içerisindedir. Çok basit çabalarla ortadan kaldrlabilecek küçük engeller, büyük baúarlar do÷urabilecek olmasna ra÷men sahipsizlikten ortada kalmaktadr. Bu sektörde ve alanda taraflarn problem ve çözüm yollarn ayn zamanda ça÷daú vizyon ve misyonda Türk sporunu yaplandrabilme yollarn, konunun etkin ve yetkin aktörlerine rehberlik edecek yol haritasn belirlemek için Meclis Araútrmas gerekmektedir. VIII ùIRNAK MøLLETVEKøLø HASøP KAPLAN VE 20 MøLLETVEKøLøNøN ÖNERGESø (10/267) TÜRKøYE BÜYÜK MøLLET MECLøSø BAùKANLIöI'NA Dünyann en eski spor organizasyonu olan Olimpiyat Oyunlarnda Türkiye'nin madalya bekledi÷i sporcularn bir bir elenerek baúarsz kalmasnn nedenlerinin araútrlmas ve bu konuda gerekli politikalarn üretilmesi amacyla Anayasa'nn 98'inci, øç Tüzük’ün 104 ve 105'inci maddeleri uyarnca bir Meclis Araútrmas açlmas içingere÷ini arz ve talep ederiz. Hasip KAPLAN Ahmet TÜRK Selahattin DEMøRTAù (ùrnak) (Mardin) (Diyarbakr) Fatma KURTULAN Emine AYNA Ayla AKAT ATA (Van) (Mardin) (Batman) Sebahat TUNCEL Mehmet Nezir KARABAù Bengi YILDIZ (østanbul) (Bitlis) (Batman) Srr SAKIK Mehmet Nuri YAMAN Özdal ÜÇER (Muú) (Muú) (Van) Aysel TUöLUK Pervin BULDAN Gültan KIùANAK (Diyarbakr) (I÷dr) (Diyarbakr) Akn BøRDAL øbrahim BøNøCø Sevahir BAYINDIR (Diyarbakr) (ùanlurfa) (ùrnak) ùerafettin HALøS Osman ÖZÇELøK Hamit GEYLANø (Tunceli) (Siirt) (Hakkari) GEREKÇE Dünyann en eski spor organizasyonu olan Olimpiyat Oyunlarnda Türkiye'nin madalya bekledi÷i sporcular bir bir elenerek baúarsz olmuútur. Bu baúarszlk ülkemizin spor politikasn bir kez daha tartúmal hâle getirmiútir. Yllardr bir türlü geliútirilemeyen spor politikas yüzünden Türkiye'nin her olimpiyatta baúarszl÷ daha da artmaktadr. Spor politikasnda a÷rlk futbola verilince di÷er spor dallar ikinci plana düúmüútür. Devlete ba÷l amatör spor federasyonlarnn tamam özerk bir yapya kavuúturulmuútur ancak, federasyonlarn yllk bütçeleri devlet tarafndan karúlanmasna ra÷men kulüp ve sporcu says istenen düzeye bir türlü çkaramamaktadr. 2004 Atina Olimpiyatlarnda 3 altn madalya almú ve dünyada çok daha küçük çapl ülkelerin bizi geçti÷ini görünce sevinememiútik. Pekin Olimpiyatlarndaki baúarszlk, sralamann sonlarnda yer edinmemiz, Türkiye'nin maalesef “Spor” alannda dünyada yer edinemedi÷ini gösteriyor. Oysa spor sa÷lk demektir, dinamizm demektir. Yaúam zevki ve kültürü demektir. Tantmn ve imaj oluúturmann en büyük etkenlerinden biridir. Türkiye Pekin’de Türkiye'nin tantm için 1.4 milyon dolar harcama yapt÷ söylenmektedir. Oysa en büyük tantm baúarl, güçlü bir imaj verip adn zirvelere yazdrabilmektir. Bu para bunun için harcanmalyd. Aksi hâlde turistik tantm ölçe÷inde kalacaktr. Tpk sporcularmzn uluslararas büyük turnuvalarda turistik geziye çkmas gibi. Olimpiyatlardaki baúarsz sonuçlar bir kez daha ülkenin spor politikasn tartúmaya açmútr. Yllardr bir türlü geliútiremedi÷imiz spor politikamz yüzünden madalya says azalma e÷iliminde. Tüm dünyada oldu÷u gibi ülkemizde de futbol tutkusu bir numara. Futbolun gölgesinde kalan amatör branúlar resmen kan a÷lyor. Devlete ba÷l amatör spor federasyonlarnn tamam özerk bir yapya kavuúturulmuú durumda. Federasyonlarn yllk bütçeleri devlet tarafndan ödense de kulüp ve sporcu says istenen düzeye bir türlü çkarlamyor. Nüfusu 70 milyona ulaúan ülkemizde bir milyon kiúi düzensiz spor yapyor. 80 milyonluk Almanya'da ise bu rakam 80 milyon dolaynda. Rakamlar ülkemizde spora gerekli ilginin gösterilmedi÷ini, devletin sporcu saysn arttrmak için yapt÷ teúvi÷in de yetersiz kald÷n gösteriyor. Gençlik Spor Genel Müdürlü÷ü (GSGM) özerk federasyonlar için 2008 IX ylnda toplam 52 milyon 810 bin YTL bütçe ayrd. Açklanan bütçede en büyük pay atletizm ve güreú ald. Bu bütçenin Türkiye sporunun geliúmesi ve dünya sporu ile rekabet edebilmesi için yeterli olmad÷ aúikârdr. Örne÷in 8.5 milyon nüfusu olan øsveç'te bu rakam 47 milyon dolar. øsviçre'nin nüfusu ise 8.5 milyon olmasna ra÷men harcad÷ para 38.4 milyon dolar. Türkiye'nin savunma sanayiine ayrd÷ parann 5 yl için 150 milyar YTL olarak konuúuldu÷u ülkemizde barú, kardeúlik ve sa÷l÷ ön gören spora ayraca÷ bütçenin çok daha fazla olmas gerekmektedir. Ayrca ülkemizin kendi sporcularna aktarlmas gereken kaynaklar, asl amacna uygun harcanmamakta olup, dúardan getirilip vatandaú yaplan sporculara aktarlarak madalya umudumuzu ba÷lamaktadr. Futbolda, uluslararas yaplan Millî maçlarda ise Milliyetçilik ve Irkçlk körüklenmektedir. Türkiye’de canavar gibi çekiç atacak, koúacak, atlayacak, güreúecek, sporcularmz yok mudur? Üç taraf denizlerle çevrili ülkemizde niçin rekortmen yüzücü yetiúmiyor. ønúaat su birikintilerinde, kanallarda bile parende atp suya atlayan gençler, niçin yetiútirilip tramplen ö÷retilmiyor? Sporun içinde bulundu÷u krizin nedenleri ortadayken yetkililer ise birbirini suçlamaktadr. Spor da bir politika ürünüdür. Ulusal takmmzn Avrupa üçüncülü÷ünü baúarl politikalarna mal edenler, acaba olimpiyatlardan bu baúarszl÷a ne diyecekler? Sporda yaúanan bu durumun sorumlular ülkemizi yönetenlerdir. Biz bu baúarszl÷ genetik yetersizli÷imize de÷il, iyi organize olmamamza, idari kifayetsizli÷e, acizli÷e ba÷lyoruz. Bu nedenlerle TBMM Araútrma Komisyonu’nun kurularak sorunun bütün boyutlaryla araútrlmas gerekti÷i inancndayz. X EDøRNE MøLLETVEKøLø CEMALEDDøN USLU VE 19 MøLLETVEKøLøNøN ÖNERGESø (10/674) TÜRKøYE BÜYÜK MøLLET MECLøSø BAùKANLIöINA Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü'nün rakamlarna göre, Türkiye genelinde 9.979 spor kulübünde 1.638.030 lisansl sporcunun bulundu÷u gerçe÷i dikkate alnd÷nda bu spor kulüplerinin birçok sorun yaúadklar zaman zaman medyaya yansmaktadr. Nüfusunun yars 28 yaún altnda olan Ülkemizde, gelecek nesillerin sa÷lkl yetiúmesi açsndan spor kulüplerinin yaúad÷ sorunlarn çözüme kavuúturulmas büyük önem teúkil etmektedir. Spor Kulüplerimizin yaúamakta olduklar ekli gerekçede belirtilen sorunlarnn araútrlarak, alnabilecek önlemlerin belirlenmesi amacyla, Anayasamzn 98. ve øç Tüzü÷ün 104 ve 105. maddeleri gere÷ince bir Meclis Araútrma Komisyonu kurulmasn arz ve teklif ederiz. Cemaleddin USLU (Edirne) Kürúat ATILGAN (Adana) Erkan AKÇAY (Manisa) Zeki ERTUGAY (Erzurum) Ahmet Deniz BÖLÜKBAùI (Ankara) Ahmet Kenan TANRIKULU (øzmir) Atila KAYA (østanbul) Behiç ÇELøK (Mersin) Ertu÷rul KUMCUOöLU (Aydn) Hasan ÖZDEMøR (Gaziantep) Bekir AKSOY (Ankara) Gürcan DAöDAù (Kars) Ahmet BUKAN (Çankr) Emin Haluk AYHAN (Denizli) Oktay VURAL (øzmir) Süleyman Nevzat KORKMAZ (Isparta) Necati ÖZENSOY (Bursa) Kamil Erdal SøPAHø (øzmir) Hakan COùKUN (Osmaniye) Muharrem VARLI (Adana) GEREKÇE Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü'nün rakamlarna göre, Türkiye genelinde 9.979 spor kulübünde 1.638.030 lisansl sporcunun bulundu÷u gerçe÷i dikkate alnd÷nda bu spor kulüplerinin birçok sorun yaúadklar zaman zaman medyaya yansmaktadr. Nüfusunun yars 28 yaún altnda olan Ülkemizde spor kulüplerinin önemi inkar edilemez. Genç bir nüfusa sahip olan ve her zaman genç nüfusu ile övünen ülkemizin, gelecek nesillerin sa÷lkl yetiúmesi açsndan çok önemli iúlevler ifa eden spor kulüplerinin yaúad÷ sorunlarn çözüme kavuúturulmas büyük önem teúkil etmektedir. Örne÷in 1997 yl Aralk ay ile 2009 yl Mays ay arasnda Edirne Spor Yönetim Kurulu üyeli÷inde bulunan yaklaúk 200 kiúiye gönderilen toplam 958.567,99 TL tutarndaki ödeme emri tebligatlar nedeniyle Edirne spor camias büyük bir huzursuzluk yaúamaktadr. Türkiye genelinde, birçok spor kulübü ve de÷erli yöneticilerinin ayn sorunlar yaúamakta oldu÷u bir gerçektir. Spor kulüplerinin SSK prim borçlar, borç anaparasna uygulanan yüksek faiz ve gecikme zamlar nedeniyle ödenemeyecek oranda artmútr. Spor kulüplerinde yönetici olarak görev yaparak Türk sporuna hizmet eden bu kiúilerin hem sosyal hem de ailevi olarak yaúadklar ma÷duriyetlerin giderilmesi sporun gelece÷i açsndan do÷ru olacaktr. Bu itibarla spor kulüplerinin yaúad÷ sorunlarn Spor Kulüplerine ve Türk sporuna zarar vermeden çözüme kavuúturulmas büyük önem arz etmektedir. Bu konuda, Türkiye genelinde ayn durumda bulunan bütün spor kulüplerimiz için kalc bir çözüm yolu bulunmaldr. Aksi takdirde, spor kulüplerimiz yönetici bulmakta zorlanacak ve Türk Sporu bu geliúmelerden olumsuz etkilenecektir. Ayrca, bir çok amatör spor kulübümüz tesis, malzeme ve maddi problemler yaúamaktadr. XI Bu çerçevede, genç bir nüfusa sahip olan ülkemizde, gençlerimizin daha sa÷lkl yetiúmesi için büyük hizmetlerde bulunan spor kulüplerimizin yaúadklar sorunlarn çözümüne olumlu katk sa÷layabilmek amacyla spor kulüplerinin yaúamakta olduklar sorunlarn tespiti ve çözüm önerilerinin belirlenmesi ve taúknlarn önlenmesine yönelik tedbirlerin belirlenmesi amacyla, Anayasamzn 98. ve øç Tüzü÷ün 104 ve 105. maddeleri gere÷ince bir Meclis Araútrma Komisyonu kurulmas uygun olacaktr. XII øSTANBUL MøLLETVEKøLø MEHMET SEVøGEN VE 27 MøLLETVEKøLøNøN ÖNERGESø (10/714) TÜRKøYE BÜYÜK MøLET MECLøSø BAùKANLIöINA Son haftalarda spor sahalarnda spor dú tezahürat ve saha olaylar yaygnlaúmaya baúlamútr. Kardeúli÷in, insanca rekabetin ve barún yansmas olan spor oyunlaryla ba÷daúmayan tutum ve davranúlar hzla artmaktadr. Sporcularn birbirlerine, sporcularn hakeme, seyircinin sporcu, hakem ve rakip takm seyircilerine sözlü ve fiili saldrlar artmaktadr. Son olarak Süper Ligde Bursa Spor Diyarbakr Spor maçlaryla baúlayan olaylar, futbol karúlaúmalarnn yaplmasn imkânsz hâle getirmiú ve pek çok kiúinin yaralanmasyla sonuçlanmútr. Olaylar adeta geliyorum demiúken, Futbol Federasyonu, Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ önlemler almakta gecikmiú, devletin di÷er birimleriyle koordinasyon kurarak olaylar önleme yönünde yeterli çabay sarf etmemiútir. Birçok Bakanlktan daha fazla bütçeye sahip olan Federasyonun ve Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷nn olaylarn önlenmesi için gerekli güvenlik önlemlerini almamas, medya aracl÷yla psikolojik hazrlklar yapmamas anlaúlamamútr. Dünyada futbol úiddetin ve rkçl÷n en fazla ortaya çkt÷ bir spor daldr. Bu nedenle futbolun patronu olan uluslararas kuruluúlar en fazla bu konularda kampanyalar yapmaktadr. En a÷r cezalar bu yöndeki tezahürat ve fiillere verilmektedir. Ne var ki bu yöndeki çalúmalar ülkemizde yeterince yaplmamaktadr. Futbol müsabakalarnda siyasi sloganlar atlmasna hoúgörü gösterilmesi, úiddete varan eylemleri adeta teúvik etmiútir. Yetkili makamlar Türkiye-Ermenistan A Millî takm maçnda gösterdikleri hassasiyeti olaylarn gelece÷i belli olan Diyarbakr Spor maçlarnda göstermemiútir. Takmlar sahaya çkmaya korkar hale gelmiútir. Kamuoyunda, Devletin olaylara tümüyle el koymas için daha vahim olaylarn olmas m beklenmektedir? Sorusu sorulmaktadr. Sporda siyaset artmútr. Adeta spor siyasete alet edilmektedir. Hzla önlem alnmad÷ takdirde, do÷u ve güneydo÷u illerinin takmlarna yönelik benzer hareketlerin yaplmas, olaylarn bu illerdeki futbol maçlarna da yaylmas ihtimali artacaktr. Olaylarn daha da geniúlememesi, olumsuz örnek olmamas ve daha büyük toplumsal olaylara sebebiyet verilmemesi amacyla, sorumlularn ortaya çkarlmas, alnacak önlemlerin belirlenmesi amacyla Anayasann 98, TBMM øçtüzü÷ünün 104 ve l05 inci maddeleri uyarnca Meclis Araútrmas açlmasn arz ve teklif ederiz.15.03.2010 Mehmet SEVøGEN (østanbul) Ali Rza ÖZTÜRK (Mersin) Mevlüt COùKUNER (Isparta) Gürol ERGøN (Mu÷la) Abdullah ÖZER (Bursa) Gökhan DURGUN (Hatay) Durdu ÖZBOLAT (Kahramanmaraú) Fevzi TOPUZ (Mu÷la) Ahmet KÜÇÜK (Çanakkale) Ali KOÇAL (Zonguldak) Erol TINASTEPE (Erzincan) Ali øhsan KÖKTÜRK (Zonguldak) XIII Rasim ÇAKIR (Edirne) Ramazan Kerim ÖZKAN (Burdur) Mehmet Ali ÖZPOLAT (østanbul) Çetin SOYSAL (østanbul) Ergün AYDOöAN (Balkesir) Hulusi GÜVEL (Adana) Ali ARSLAN (Mu÷la) Halil ÜNLÜTEPE (Afyonkarahisar) Atila EMEK (Antalya) Necla ARAT (østanbul) Mehmet Cevdet SELVø (Kocaeli) Sacid YILDIZ (østanbul) øsa GÖK (Mersin) XIV Rahmi GÜNER (Ordu) Tayfur SÜNER (Antalya) Muharrem øNCE (Yalova) MALATYA MøLLETVEKøLø FERøT MøLLETVEKøLøNøN ÖNERGESø (10/737) MEVLÜT ASLANOöLU VE 22 TÜRKøYE BÜYÜK MøLLET MECLøSø BAùKANLIöINA Türkiye futbol liglerinde mücadele veren 134 kulübümüz Dernekler Kanunu hükümleri uyarnca kurulmuútur. Özellikle Süper Lig'de yarúan kulüpler, Futbol Federasyonu tarafndan yaplan maç yayn ihalesi sonucu elde edilen haslat ve seyirci haslatnn yannda reklam ve sponsorluk anlaúmalaryla elde edilen gelirlerle yaúamlarn devam ettirmektedir. Ancak, Bank Asya Birinci Ligi, økinci ve Üçüncü liglerde mücadele eden kulüplerimiz, yeterince gelire sahip olmad÷ndan yaúamlarn zor koúullar altnda devam ettirmeye çalúmaktadr. 134 futbol kulübümüz, Dernekler Kanunu'nun hükümleri uyarnca yönetilmektedir. Bir taraftan Süper Lig'de yer alan, çok önemli boyutta haslat elde eden kulüplerle, di÷er taraftan seyirci dâhil, reklam ve sponsorluk geliri olmayan, Üçüncü Lig'deki bir kulübümüz, ayn kanun hükümleri uyarnca yönetilmektedir. Özellikle Süper Lig dúndaki kulüplerimiz, illerindeki birkaç iú adamnn deste÷ini almaya çalúmaktadr. Son dönemlerde ise artk bu kulüplerimize yönetici bulmak olanaksz hale gelmiútir. Dernekler Kanunu hükümleri uyarnca yönetilen kulüpler, mali açdan 6183 sayl Amme Alacaklar Kanunu'na tabi tutulmaktadr. Özellikle kulüplerin vergi ve sigorta borçlar nedeniyle görev yapan tüm yöneticiler haciz iúlemleriyle karú karúya kalmaktadr. Kulübü yöneten bir veya birkaç yöneticinin yapt÷ hatal iúlemlerden haberdar olmayan di÷er yöneticiler de yine ayn úekilde cezalandrlmaktadr. Futbol kulüplerimize uygulanan vergi ve sigorta primi tahakkuk ve tahsilatlarnn mevcut uygulama ile çok büyük sorunlar yaratt÷ açkça bilinmesine karún, bu konuda hiçbir önlem alnmamaktadr. Kamunun, mevcut uygulama ile tahsilat yapamad÷ kulüpler üzerinde biriken vergi ve sigorta prim borçlar ödenemez boyuta ulaúmútr. Sonuçta, biriken sigorta ve vergi alacaklar, de÷iúik dönemlerde görev yapan yöneticilerden 6183 sayl yasa uyarnca tahsil edilmeye çalúlmaktadr. Süper Lig dúndaki liglerde mücadele eden kulüplerimize yönetici bulunamaz duruma gelinmiútir. Kulüplerimiz, genelde 15- 30 kiúilik yönetime sahip olmasna karún, 3 veya 5 kiúi tarafndan yönetilmekte ve kulüplerimiz bu imzalarla temsil ve ilzam edilmektedir. Tüm sorumluluklar imza atan kiúilere ait olmasna karún, alnan kararda imzas olmayan ve hiçbir tasarrufta bulunmayan di÷er yöneticilerin de 6183 sayl Amme Alacaklar Kanunu'na karú ayn derecede sorumlu tutulmalar hak ve adalet açsndan irdelenmelidir. Türkiye futbol liglerinde, özellikle Süper Lig'deki mevcut 18 takm ile 3. Lig'deki 53 takm yönetenlerin ayn derece sorumluluk taúmasna karún tüm kulüpler, Dernekler Kanunu hükümleri uyarnca yönetilmektedir. Özellikle profesyonel futbol kulüplerinin yönetimlerinin oluúturulmas açsndan Dernekler Kanunu dúnda yeni bir yapnn oluúturulmas ve kulüplerde görev yapan, sadece ilindeki kulübe maddi yardmda bulunan tüm yöneticilerin yasalara karú suç iúleyen yöneticilerle birlikte 6183 sayl Amme Alacaklar Kanunu'na tabi olmasnn ne derece adil oldu÷unun irdelenmesi amacyla Anayasa'nn 98. Maddesi ile øç Tüzü÷ün 104. ve 105. Maddeleri uyarnca bir Meclis Araútrmas açlmasn arz ederiz. Sayglarmzla. Ferit Mevlüt ASLANOöLU (Malatya) Gürol ERGøN (Mu÷la) Tekin BøNGÖL (Ankara) Hulusi GÜVEL (Adana) Nesrin BAYTOK (Ankara) Rasim ÇAKIR (Edirne) XV Ali Rza ÖZTÜRK (Mersin) Canan ARITMAN (øzmir) Enis TÜTÜNCÜ (Tekirda÷) ùevket KÖSE (Adyaman) Turgut DøBEK (Krklareli) øsa GÖK (Mersin) Abdulaziz YAZAR (Hatay) Ergün AYDOöAN (Balkesir) Sacid YILDIZ (østanbul) Rahmi GÜNER (Ordu) Atila EMEK (Antalya) Ali KOÇAL (Zonguldak) Algan HACALOöLU (østanbul) XVI Fevzi TOPUZ (Mu÷la) Ali øhsan KÖKTÜRK (Zonguldak) Suat BøNøCø (Samsun) Durdu ÖZBOLAT (Kahramanmaraú) MALATYA MøLLETVEKøLø FERøT MøLLETVEKøLøNøN ÖNERGESø (10/739) MEVLÜT ASLANOöLU VE 23 TÜRKøYE BÜYÜK MøLLET MECLøSø BAùKANLIöINA Türkiye profesyonel futbol liglerinde 134 kulübümüz mevcuttur. Türkiye Süper Ligi'nde 18, Bank Asya 1. Ligi'nde 18, økinci Türkiye Ligi'nde 45 ve Üçüncü Türkiye Ligi'nde ise 53 futbol takmmz mücadele vermektedir. Türkiye Futbol Federasyonu’nca düzenlenen maç yayn ihalesinden elde edilen haslatn çok büyük ksm Türkiye Süper Ligi kulüplerine tahsis edilmektedir. Bank Asya, økinci ve Üçüncü Lig kulüplerimize çok az pay verilmektedir. Ayrca, Süper Lig takmlarmzn önemli ölçüde sponsorluk anlaúmalar ve reklam gelirleri olmasna karún, di÷er liglerdeki kulüplerimizin bu gelirleri oldukça snrl seviyede kalmaktadr. Di÷er taraftan, spor-toto teúkilat tarafndan düzenlenen oyunlardan elde edilen haslatn çok önemli ksm yine süper lig kulüplerine pay edilmektedir. Ayrca, amatör kümelerde çok önemli sayda kulübümüz yoksulluklar içerisinde mücadele vermektedir. Ülkemizdeki birçok úehrimizin en önemli sosyal aktivitesi olmasna karún, bu úehirlerimizde yeterli kaynak olmad÷ için bu kulüplerimizin yaúama ve liglerde mücadele etme úans ortadan kalkmaktadr. Her ilimizin farkl ekonomik yapya sahip olmas, Türkiye futbol liglerinde mücadele veren kulüplerimize farkl boyutta yansmaktadr. Özellikle Spor-Toto Teúkilat tarafndan düzenlenen oyunlardan elde edilen haslatn sadece % 7’lik ksm kulüplerimize da÷tlmaktadr, % 85’lik ksm ise a÷rlkl olarak vergi olmak üzere bloke edilmektedir. Türkiye'de özellikle amatör liglerde mücadele veren her daldaki takmlarmzn araçgereç ihtiyaçlar mutlaka giderilmeli ve özellikle her amatör daldaki takmlarmzn tesisleri mutlaka yenilenmelidir. Ayrca, kaynaklar yönünden çok büyük sorunlar olan ikinci ve üçüncü lig kulüplerimiz yine Spor-Toto tarafndan farkl katsaylar ile desteklenmelidir. Türkiye futbol liglerinde mücadele veren kulüplerimizin özellikle ekonomik ve mali özerkliklerinin irdelenmesi amacyla Anayasa'nn 98. Maddesi ile øç Tüzü÷ün 104 ve 105. Maddeleri uyarnca bir Meclis Araútrmas açlmasn arz ederiz. Sayglarmzla. Ferit Mevlüt ASLANOöLU Ali Rza ÖZTÜRK Tekin BøNGÖL (Malatya) (Mersin) (Ankara) Fevzi TOPUZ Hulusi GÜVEL Gürol ERGøN (Mu÷la) (Adana) (Mu÷la) Nesrin BAYTOK ùevket KÖSE Canan ARITMAN (Ankara) (Adyaman) (øzmir) Rasim ÇAKIR Enis TÜTÜNCÜ Sacid YILDIZ (Edirne) (Tekirda÷) (østanbul) Turgut DøBEK Rahmi GÜNER Ali øhsan KÖKTÜRK (Krklareli) (Ordu) (Zonguldak) øsa GÖK Atila EMEK Suat BøNøCø (Mersin) (Antalya) (Samsun) Abdulaziz YAZAR Ali KOÇAL Durdu ÖZBOLAT (Hatay) (Zonguldak) (Kahramanmaraú) Ergün AYDOöAN Algan HACALOöLU Mehmet Ali ÖZPOLAT (Balkesir) (østanbul) (østanbul) XVII BARIù VE DEMOKRASø PARTøSø GRUP BAùKANVEKøLLERø AYLA AKAT ATA VE BENGø YILDIZ’IN ÖNERGESø (10/876 ) TÜRKøYE BÜYÜK MøLLET MECLøSø BAùKANLIöINA Türkiye’de spor ve sporcunun sorunlarnn araútrlp aç÷a çkarlmas, spor alanlarnda ortaya çkan ayrmc uygulamalarn tespiti ve sporda ortaya çkan sorunlarn halk kültürü üzerindeki etkilerinin saptanmas için, Anayasa’nn 98’inci, øçtüzü÷ün 104 ve 105’inci maddeleri gere÷ince Meclis Araútrmas açlmasn arz ve talep ederiz. Ayla Akat ATA (BDP Grup Baúkanvekili) Bengi YILDIZ (BDP Grup Baúkanvekili) GEREKÇE ønsano÷lunun temel etkinliklerinden biri olan spor, insanl÷n ortaya çkúndan günümüze kadar, her dönem kendisine atfedilen misyonla sahneye çkmú ve çkmaya da devam etmektedir. Tarihte beden e÷itimi savaú ve kaba güç iliúkilerini ifade ederken, tarihsel ilerleyiú içerisinde bu alg dönüúüp geliúerek evrensel kültürün ileri ve vazgeçilmez bir yönünü oluúturmaya baúlamútr. Din, dil, rk fark gözetmeksizin büyük kitleleri bir araya getiren ve ortak duyguyu yaúatan spor, bugün artk barún, kardeúli÷in, anlayún ve bir arada olunabilece÷i mesajlarnn verildi÷i bir alan olarak kabul edilmektedir. Dünyann ortak dili diye de adlandrlabilecek spor, günümüzde fiziksel ruhsal, sosyal ve moral kazanç sa÷lamann yan sra, son yllarda, geliúen bilimin farkl alanlaryla beraber çok boyutlu bilimsel bir nitelik de kazanmútr. Spor olgusuna karú bu kadar zengin nicel ve nitel geliúmeler yaúanrken, buna paralel olarak 21. yüzylda toplumlarn önündeki en büyük sorunlar da yine bu alanda ortaya çkmakta, spor ve sporcu da yüklenen bu yüksek misyona cevap vermekte oldukça zorlanmaktadr. Kapitalizmin ça÷mzda her alanda gösterdi÷i varlk, son yllarda sporun dünya ölçe÷inde bir sermaye projesine dönüúmesine neden olmuú, elit, esas misyonundan yoksun, karútlklar arttran, dünya halklarnn, emekçilerinin ve birçok alanda kapitalist, faúist ve ayrmclk uygulayan sitemlerin hedefi ve ma÷duru hâline gelmiú kitlelerin kimlik ve talep tanmlarnn bir manipülasyonu alanna da dönüútürülmüútür. Geliúmiú ülkelerde, spor, sermaye gruplarnn rant alanlarna dönerken, Türkiye gibi geliúmekte olan ülkelerde ise, hem bir rant alanna dönüúmüú, hem de rakip de÷il düúman yaratarak kendi tanm alann yeniden inúa etmektedir. Ülkemizde spor müsabakalarnda, özellikle futbol maçlarnda ortaya çkan saldrgan ve hakaret dolu yaklaúmlar toplumsal dokunun zedelenmesine neden olmaktadr. Yakn geçmiúimizde ülke gündemini meúgul eden olaylarn baúnda gelen Bursa spor, Diyarbakr spor karúlaúmas, sporun nasl bir ayrmclk motivasyonuna zemin hazrlayan bir alana dönüútü÷ünün de önemli örneklerinden biridir. Yine her Diyarbakr spor maçnda, bat takmlarnn taraftarlarnn açtklar ayrmclk içeren pankartlar da toplumsal birlikteli÷in yeniden inúas konusunda aciliyet dolu sinyaller vermektedir. Elaz÷ spor, Malatya spor maçnda ortay çkan etnik kimlik üzerinden hakaretler bu durumun açk örne÷idir. Sporun dilinin, dúlama ve ötekileútirme üzerine kuruldu÷u ülkemizde bu sorun, sadece etnik ayrmclk de÷il, ayn zamanda yoksul kitlelerin bir kimlik manipülasyonunu da içermektedir. Büyük takmlarn maçlarnda ortaya çkan sopal, bçakl ve bazen de silahl olaylar halk kültürünü bir bütün olarak olumsuz etkilemektedir. Yine yabanc takmlarn taraftarlaryla çkan kavgalar sonucunun ölümlerle sonuçland÷na da bu ülke tank olmuútur. Sorun sadece bu alanda de÷il, çok farkl alanlarda da ortaya çkmaktadr. Büyük kulüplerin yaptklar milyon dolarlar bulan transferler toplumun tepkisini çekmekte, sporda tekelleúme ülkemizde var olan çok sayda spor kulüpleri arasnda rekabet sorunlar da ortaya XVIII çkarmaktadr. Özellikle Anadolu’nun birçok yerinde kurulan spor kulüpleri ve amatör yaplar bugün ciddi düzeyde maddi zorluklarla karú karúyadrlar. Bundan kaynakl olarak spor yoksul bölgelerde bir tercih hâline gelememekte, sadece taraftarlkla yetinilmektedir. Yine, ayn popüler spor dallar dúnda fakl spor alanlarnda bulunmuú kiúilerin de sporu braktktan sonra yaúadklar maddi ve manevi sorunlar da bu ülkenin gerçek gündemlerinden biridir. Asl u÷raú spor olmayan kiúilerin rant için oluúturduklar kulüpler de temel skntlardan biri olup dikkate alnmaldr. Ülkemizde spora iliúkin sorunlarn saymakla bitmeyece÷i ortada olup, Meclis’in bir an önce bu temel soruna el atmas, sorunlar ayrntlaryla ortaya çkarmas ve gerekli çözüm yollarn oluúturmas, baúta halk kültürü olmak üzere sosyal, siyasal ve kültürel sa÷lk açsndan aciliyet arz etmektedir. Bunun için bir Meclis araútrma komisyonunu kurulmas elzemdir. XIX ANTALYA MøLLETVEKøLø MøLLETVEKøLøNøN ÖNERGESø (10/877) ABDURRAHMAN ARICI VE 21 TÜRKøYE BÜYÜK MøLLET MECLøSø BAùKANLIöINA Spor Kulüplerimizin hukuki ve mali sorunlarnn belirlenip çözüm yollarnn araútrlmas, sporda úiddetin önlenmesi, spor yapan nüfusun arttrlarak toplum tabanna yaylmas ve Türk sporcularnn uluslararas müsabaka ve turnuvalardaki baúar yüzdesinin arttrlmas için alnacak önlemleri tespit etmek amacyla Anayasann 98’inci, øç Tüzü÷ün 104 ve 105’ inci maddeleri gere÷ince Meclis Araútrmas açlmasn arz ve teklif ederiz. Abdurrahman ARICI (Antalya) Fahrettin POYRAZ (Bilecik) Cüneyt YÜKSEL (Mardin) Hüseyin DEVECøOöLU (Kilis) Necdet BUDAK (Edirne) Mehmet DOMAÇ (østanbul) øbrahim YøöøT (østanbul) Yahya DOöAN (Gümüúhane) Hamza YERLøKAYA (Sivas) Zekeriya ASLAN (Afyonkarahisar) Harun TÜFEKÇø (Konya) Fatih ÖZTÜRK (Samsun) Enver YILMAZ (Ordu) Hasan Kemal YARDIMCI (østanbul) Veysi KAYNAK (Kahramanmaraú) Kemalettin AYDIN (Gümüúhane) Fevzi ùANVERDø (Hatay) Mehmet TUNÇAK (Bursa) Hüsnü ORDU (Kütahya) Mustafa HAMARAT (Ordu) Mehmet Beyazt DENøZOLGUN (østanbul) Ahmet AYDIN (Adyaman) GEREKÇE Beden e÷itimi-düzenli ve sistemli olarak gerçekleútirilen fiziksel aktiviteler olarak tanmlanabilmektedir. Ancak sporun rekabet ve yarúma özelli÷i bulunmaktadr. Bu durum beraberinde insan performansnn arttrlmasn gerektirir. Ancak beden e÷itimi ve spor aktiviteleriyle yalnzca fiziksel geliúim de÷il, zihinsel ve sosyal geliúim de sa÷lanmaktadr. Bu etkileriyle beden e÷itimi ve sporun bu özelli÷i baúka hiçbir alanda bulunmamaktadr. Beden e÷itimi ve spor tüm dünyada önemsenmiú ve okul programlarnda yerini almútr. Günümüzdeki modern beden e÷itimi ve spor anlayú ise geliúim özellikleri olan fiziksel, zihinsel ve sosyal geliúim özelliklerini kazandrmas ve insanlarn yaúam kalitelerini-arttrmaya yöneliktir. Bu ba÷lamda günümüzde beden e÷itimi ve spor aktiviteleri; sa÷lk, boú zamanlar de÷erlendirme, performans arttrma, kendine güven, kiúiler aras iliúkiler, aktif yaúam tarz alúkanlklarnn kazandrlmas amaçl yaplmaktadr. Beden e÷itimi ve sporun ayrca toplumsal bir yönü de vardr ki; bir ülkede düzenli spor yapan nüfusun ço÷almas o ülkenin uygar olma durumunun bir göstergesi olarak kabul edilmektedir. Ayrca ülkemizde faaliyette bulunan spor kulüpleri hem hukuki ve hem de maddi olarak sürekli sorunlarla karúlaúmaktadr. Bu sorunlarn araútrlmas ve çözümünde rehberlik edecek yolun da belirlenmesi spor kulüplerimize kolaylk sa÷layacaktr. Bütün bunlar temel alnarak spor yapan nüfusun arttrlmas ve Dünya genelindeki baúarlarmzn arttrlmas ile spor müsabakalarndaki úiddetin önlenmesine de katk sunacak faktörlerin belirlenmesi amacyla Meclis Araútrmas gerekmektedir. XX SøVAS MøLLETVEKøLø HAMZA YERLøKAYA VE 19 MøLLETVEKøLøNøN ÖNERGESø (10/878) TÜRKøYE BÜYÜK MøLLET MECLøSø BAùKANLIöINA Spor günümüzde geniú kitleleri etkileyen uluslararas iliúkileri geliútirerek kültürler aras farkndalklar artran bir faaliyet alandr. Spor Kulüplerimizin hukuki ve mali sorunlarnn belirlenip çözüm yollarnn araútrlmas, sporda úiddetin önlenmesi, spor yapan nüfusun artrlarak toplum tabanna yaylmas ve Türk sporcularnn uluslararas müsabaka ve turnuvalardaki baúar yüzdesinin arttrlmas için alnacak Önlemleri tespit etmek amacyla, anayasann 98 inci, øç Tüzü÷ün 104 ve 105 inci maddeleri gere÷ince Meclis araútrmas açlmas hususunu arz ederiz. Hamza YERLøKAYA (Sivas) Hayrettin ÇAKMAK (Bursa) Veysi KAYNAK (Kahramanmaraú) ølhan EVCøN (Yalova) Mustafa HAMARAT (Ordu) øbrahim YøöøT (østanbul) Azize Sibel GÖNÜL (Kocaeli) Hüsnü ORDU (Kütahya) Ahmet AYDIN (Adyaman) Ylmaz HELVACIOöLU (Siirt) Hasan ALTAN (Kastamonu) Fatih METøN (Bolu) Faruk KOCA (Ankara) Ali ÖZTÜRK (Konya) Abdullah ÇALIùKAN (Krúehir) Yahya DOöAN (Gümüúhane) Halil MAZICIOöLU (Gaziantep) Zeki KARABAYIR (Kars) Sedat KIZILCIKLI (Bursa) Ylmaz TUNÇ (Bartn) GEREKÇE Spor günümüzde geniú kitleleri etkileyen, uluslararas iliúkileri geliútirerek kültürleraras farkndalklar arttran, dünya barúna katkda bulunan evrensel bir faaliyet alandr. ønsan haklarna verilen de÷erin bir göstergesi olarak spor bugün toplumlarn aynas olarak görülmektedir. Anayasamzn 58’inci maddesinin ilk fkrasnda “Devlet, istikbal ve Cumhuriyetimizin emanet edildi÷i gençlerin müspet ilmin ú÷nda, Atatürk ilke ve inklâplar do÷rultusunda ve Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlü÷ünü ortadan kaldrmay amaç edinen görüúlere karú yetiúme ve geliúmelerini sa÷layc tedbirler alr.” Bu fkradan hareketle toplumsal barún sa÷lanmas, sporda úiddetin önüne geçilmesi, farkllklarn zenginli÷imiz oldu÷u bir ülkede ortak gayede buluúabilme kabiliyetlerimizin geliútirilmesi için spor olmazsa olmazmzdr. Spor, bireylerin ruhsal, bedensel ve zihinsel olarak dengeli ve sa÷lkl olabilmelerini sa÷layan en önemli aktivitedir. Yine Anayasamzn 58. maddesinin ikinci fkrasnda “Devlet, gençleri alkol düúkünlü÷ünden, uyuúturucu maddelerden, suçluluk, kumar ve benzeri kötü alúkanlklardan ve cehaletten korumak için tedbirleri alr.” ifadesi yer almaktadr. Bu cümleden hareketle, bireyin topluma yararl olarak yetiúmesi için spor teúvik edilmektedir. Çocukluk ça÷ ve eriúkin obezitesi Türkiye'de süratle yaylmaktadr. Türkiye artk obeziteyi, aúr úiúmanl÷ büyük bir problem olarak yaúamaya baúlayan ülkelerden biridir. Bu durumun de÷iúmesi spor kültürünün geliúmesine ba÷ldr. Çocuk yaúlardan itibaren spor ile e÷itim arasnda tercih yapmak durumunda kalan nesillerin bugün sa÷lk sorunlaryla karúlaúmalar bilimsel bir gerçektir. ølkö÷retim ve Lise ça÷larnda e÷itimin sporla eúgüdümlü bir úekilde devamnn sa÷lanmas için çalúmalar yaplmaldr. Toplumsal yaúantda insanlarn sportif etkinlik ve hizmet beklentileri, önemli ölçüde, spordaki temel örgütlenme birimleri olan spor kulüplerinde karúlanmaktadr. Spor kulüplerinin bu XXI iúlevlerini yerine getirebilmeleri büyük oranda yönetim biliminin kural, ilke ve metotlarnn uygulanmasna ba÷ldr. Spor kulüpleri toplumsal çevreden bir takm girdileri alp iúleyerek enerjiye dönüútüren ve sonuçta yine çevreye veren açk sistemlerdir. Bu sistemin finansman hususunun önem arz etti÷i ortadadr. Özellikle amatör spor kulüpleri parasal skntlar sebebiyle sa÷lkl bir faaliyet süreci maalesef oluúturamamaktadr. Türkiye’de sporun kitlelere yaygnlaútrlmas için, sporun taban birli÷ini oluúturan Amatör spor kulüplerine birçok görevler düúmektedir. Din, dil, rk ayrm gözetmeksizin toplumun her kesimini uzlaútran ve birleútiren spor, toplumda uyumun ve kardeúli÷in geliúmesine önemli katklar sa÷lamaktadr. Yaúanan tribün olaylarnn temelinde de e÷itimsizli÷in, spor ahlakna ve kültürüne sahip olmamann yatt÷ herkesçe bilinen bir gerçektir. Do÷ru bilgiye dayal, sistematik bir e÷itim süreciyle, kabiliyet odakl, verimli, etkin ve sürdürülebilir planda yaplanma ile spor kültürünün genç yaúlardan bireylere aúlanmas hususuna dikkat çekmek, ça÷daú vizyon ve misyonda ülke sporuna katk sa÷lamas ve Amatör Spor Kulüplerinin Sorunlarnn araútrlmas amacyla Meclis Araútrmas gerekmektedir. XXII MERSøN MøLLETVEKøLø ALø RIZA ÖZTÜRK VE 22 MøLLETVEKøLøNøN ÖNERGESø (10/879) TÜRKøYE BÜYÜK MøLLET MECLøSø BAùKANLIöINA Günümüzde sporun anlamn tanmlarken sklkla, sporun saldrganl÷ ortadan kaldrma ve öfke patlamalarn hafifletme imkân sa÷lad÷ konusuna vurgu yaplmaktadr. Spor müsabakalarn takip eden seyirci grubunun davranúlarn inceleyecek olursak; 2 tip seyirci karúmza çkacaktr. Bunlardan biri spor müsabakalarn e÷lenceli bir boú vakit aktivitesi olarak görürken, di÷er tip seyirci ise spor müsabakalarn kazanlmas gereken bir savaú gibi görmektedir. Bu nedenle, ne yazk ki seyirci önünde oynanan spor dallar, úiddet ve düzensizli÷i de beraberinde getirmektedir. Düzensizli÷in bir ortamda uyulmas gereken kurallara, nizamlara uyulmamas anlamnda úiddet ile birleúmesi; iyi vakit geçirmek için gidilen spor müsabakalarnn çekilmez bir hal almasna sebep olmaktadr. Avrupa da, sportif karúlaúmalarda ve özellikle futbol maçlarnda seyirciler arasndaki úiddet ve taúknlklardan ve bunun sonuçlarndan endiúe duyulmasndan dolay, 19.08.1985 tarihinde Strasburg’da, Sportif Karúlaúmalarda ve Özellikle Futbol Maçlarnda Seyircilerin ùiddet Gösterileri ve Taúknlklarna Dair Avrupa Sözleúmesi imzalanmútr. Türkiye de söz konusu sözleúmeye uluslararas düzenleme ile ba÷ldr. Nedense sporda úiddet kavram sadece derbi maçlarda, iddias yüksek spor müsabakalarnda akla geliyor. Ancak baúka zamanlarda konu tüm kurumlarca ve uzmanlarca çok uzun vadede düúünülüp çözümleri aranmyor. Konunun önemini ve hassasiyetini, sadece birkaç futbol müsabakasnda úiddetin geldi÷i boyutlar dikkate alnarak anlyor olmak, spora ve topluma yaplabilecek en büyük ihanetlerden biridir. Sadece 2009 ylnda østanbul’da 18, Antalya’da 12, Diyarbakr’da 9, Adana’da 8, Krúehir’de 6, Bursa’da 4, Amasya ve Ordu’da 3’er, Denizli, Krkkale ve Kütahya’da 2’úer, Isparta, Karabük, Malatya ve ùanlurfa'da birer kez úiddet olaylar yaúand. Galatasaray’n UEFA Kupasnda L. United takmyla yapt÷ müsabaka öncesi Taksim’de yaúanan vahúeti unutmak mümkün müdür? E÷er geçmiúte spor adna yaúanan ve sonu ölümlerle neticelenen üzücü hadiseler gazete arúivlerinde braklmayp, gerekli önlemler alnabilseydi, bu tip olaylar tekrar yaúanmayacakt. Özellikle futbol müsabakalarnda meydana gelen ve seyircilerden kaynaklanan baz úiddet olaylar ile yine futbolla ilgili baz düzensizlikleri gidermek amac ile 28.04.2004 tarihinde kabul edilen 5149 sayl “Spor Müsabakalarnda ùiddet ve Düzensizli÷in Önlenmesine Dair Kanun” yürürlü÷e konulmuútur. Bu yasann birçok eksikli÷ine ra÷men kabul edilmesi olumlu bir admdr. Bu adm daha da ileriye götürmek için geliúmiú ülkelerin spor mevzuatlarn çok iyi analiz edip, ülkemiz insannn spora bakún da dikkate alarak yeni bir spor mevzuat yaratmak zorundayz. Spor hukuku alannda da henüz emekleme döneminde oldu÷umuz ve mevzuatn da son derece yetersiz oldu÷u açktr. Öncelikle bütün hukuk fakültelerinde spor hukukunun zorunlu ders olarak okutulmas, spor basnnn, emniyet mensuplarnn ve bu alandaki bütün idarecilerinin de bu konu kapsamnda acilen bilgilendirilmesi gerekmektedir. Ülkemizdeki e÷itim ve ö÷retim kurumlarnda sporu sadece beden e÷itimi müfredatna skútrarak anlatmak ve uygulamak mümkün de÷ildir. Çocuklarmza aile içi ve okul e÷itimlerinde sporun sadece takm taraftarl÷ olmad÷n bunun evrensel bir zenginlik ve yaúam biçimi oldu÷u, sporun kendi felsefesi ve kurallar oldu÷u ve bu kurallara aykr davranlmas hâlinde yaptrmlarla karúlaúabilecekleri kendilerine anlatlmaldr. Yani Türkiye’de bir spor gelene÷i ve ahlak yaratmak ve geliútirmek zorunluluk arz etmektedir. ùu husus hiçbir zaman unutulmamaldr ki hiç bir gerekçe, insan hayatn sona erdirmenin hakl mazereti olamaz. Asl olan insanl÷n her ne úart altnda olursa olsun barú ve huzur içerisinde yaúamasdr. Sporun hedefi de hiç úüphesiz ki bu ideal toplumsal ortama zemin hazrlamaktr. Hiçbir sporcu ve sporsever bu kavramlar reddedemez ve etmemelidir de. Aksi takdirde onun sporculu÷undan ve sporseverli÷inden bahsetmek mümkün de÷ildir. Sanrm XXIII “olimpiyat ruhu” ve “olimpiyatlarn felsefesi” bu kavramlar en iyi úekilde açklamaya yeterli olacaktr. Toplum içinde huzurun sa÷lanmas için kanun maddeleri ile suçlar ve yaptrmlar belirlenebilir. Ancak esas olan o yanlún kökten çözülmesi yolu ile ortadan kaldrlmasdr. Bu nedenle ülkemizde sporda úiddete yol açan nedenlerin incelenip araútrlarak bu tür olaylara son vermek amac ile Anayasamzn 98, øçtüzü÷ün 104 ve 105. maddeleri gere÷ince bir Meclis Araútrma Komisyonu kurulmasn arz ve teklif ederiz. Ali Rza ÖZTÜRK (Mersin) Yaúar TÜZÜN (Bilecik) Mevlüt COùKUNER (Isparta) Mehmet Ali ÖZPOLAT (østanbul) ùahin MENGÜ (Manisa) Sacid YILDIZ (østanbul) Turgut DøBEK (Krklareli) Tansel BARIù (Krklareli) Durdu ÖZBOLAT (Kahramanmaraú) Ramazan Kerim ÖZKAN (Burdur) Ali Rza ERTEMÜR (Denizli) Mustafa ÖZYÜREK (østanbul) Halil ÜNLÜTEPE (Afyonkarahisar) Hikmet ERENKAYA (Kocaeli) Bilgin PAÇARIZ (Edirne) Ahmet ERSøN (øzmir) XXIV Ahmet KÜÇÜK (Çanakkale) Rahmi GÜNER (Ordu) ùevket KÖSE (Adyaman) Engin ALTAY (Sinop) Hüsnü ÇÖLLÜ (Antalya) Rasim ÇAKIR (Edirne) Atila EMEK (Antalya) ÇANAKKALE MøLLETVEKøLø MøLLETVEKøLøNøN ÖNERGESø (10/880) MUSTAFA KEMAL CENGøZ VE 24 TÜRKøYE BÜYÜK MøLLET MECLøSø BAùKANLIöINA Futbol Dünya’da milyonlar arkasndan sürükleyen, barúa, dostlu÷a ve sportmenli÷e Uluslararas fayda sa÷layan, Turizmi destekleyen ülke ekonomilerine büyük getirisi olan, milletlerin kaynaúmasna sebep olan ve Dünya’da ço÷u zaman gündemin birinci maddesini iúgal etmeyi baúarmú Futbol Sektörü, Türkiye’de de birçok problemi, soru iúaretlerini ve de÷iúik úaibeleri beraberinde getirmiútir. Ülkemizdeki Futbol Sektörünün yeniden ele alnmas, irdelenmesi ve sorunlarnn TBMM tarafndan araútrlmas amacyla Anayasamzn 98’inci maddesi ve øç Tüzü÷ümüzün 104 ve 105. maddeleri uyarnca bir Araútrma Komisyonu kurulmasn arz ederiz. Mustafa Kemal CENGøZ (Çanakkale) Reúat DOöRU (Tokat) Mustafa ENÖZ (Manisa) ùenol BAL (øzmir) Mehmet EKøCø (Yozgat) Hüseyin YILDIZ (Antalya) Durmuúali TORLAK (østanbul) Ylmaz TANKUT (Adana) Recep TANER (Aydn) Oktay VURAL (øzmir) øsmet BÜYÜKATAMAN (Bursa) Ahmet ORHAN (Manisa) Mehmet GÜNAL (Antalya) Muharrem VARLI (Adana) Ümit ùAFAK (østanbul) Süleyman Nevzat KORKMAZ (Isparta) Necati ÖZENSOY (Bursa) Mehmet ùANDIR (Mersin) Ahmet Duran BULUT (Balkesir) Erkan AKÇAY (Manisa) Osman DURMUù (Krkkale) Rdvan YALÇIN (Ordu) Metin ERGUN (Mu÷la) Süleyman Turan ÇøRKøN (Hatay) Hasan ÇALIù (Karaman) GEREKÇE Yeniden úekillendirilen 5894 sayl TFF Kuruluú ve Görevleri Hakknda Kanun Türk Milletini ve Türk spor kamuoyunun gündemini meúgul etmeye baúlamú, ciddi kaynaklarn aktarlmas karúsnda alnan sportif baúarszlklar sonrasnda, Türk Futbolunda yaúanan kamuoyunu meúgul eden bu sorunlarn acilen çözülmesi gerekti÷ini bu nedenle de aúa÷daki tespitlerimizin araútrlarak sorunlarn, sorumlularn ve çözüm önerilerinin ortaya konularak Türk futboluna katk sa÷lamay hedefledik. 1. Son olarak 05.05.2009 tarihli ve 5894 sayl Kanun ile yeniden yaplandrlan TFF’nin yasal ve yapsal eksikliklerin tespiti ile Federasyon Yasas’nn ve özerk bir futbol yasasnn ortaya konmasn sa÷lamak. 2. Futbol Federasyonu bünyesinde görev yapan MHK’nn profesyonel yapya kavuúturulmas amacyla oluúturulan yap, Türk Futbol Hakemli÷i camiasnda kaos ve kargaúaya yol açmútr. Bu yap do÷rultusunda birçok baúarl ve genç hakemimiz ma÷dur edilmiútir. Türk Futbolunda Hakemlik müessesenin yetiútirdi÷i hakemlerin uluslararas organizasyonlarda görev alamamas, gelece÷in alt yaps olarak görülen kendilerini Ulusal düzeyde kantlamú Süper Lig’de düdük çalan 16 yetiúkin hakem hiçbir gerekçe gösterilmeden hakemlikleri sona erdirilmiútir. MHK XXV Baúkan “Hepsinin dürüstlüklerine kefilim” demesine ra÷men 16 genç hakemin, hakemli÷inin braktrlmasnn sebepleri nelerdir? 3. Profesyonel yapdan sonra üç üyenin profesyonel olmas, yüksek düzeydeki maaúlar, kendilerine verilen yetkiler ve imkânlar do÷rultusunda Türk Hakemli÷ine katklar ve baúarl hizmetleri nelerdir? 4. Bugünki Futbol Federasyonu Baúkan ve Yönetimi Federasyonda tasarrufa yönelik ve Federasyon kaynaklarnn do÷ru ve daha rantabl kullanlmas yolundaki hedef ve söylevleriyle göreve gelmiútir. 14 ùubat 2008 tarihinden önce Federasyon bünyesindeki çalúan personel says ve giderleri nelerdir? Bu tarihten sonra bugün itibari ile çalúan says ve giderleri nelerdir? 5. Futbol Federasyonu bünyesinde görev yapan üst düzey yöneticilerin says nedir? Kendilerine ödenen ücretler nelerdir? Bu çalúanlarn siyasal ba÷lantlar nelerdir ve kimlerle ba÷lants bulunmaktadr? 6. 2010 yl Futbol Federasyonu, Mali Genel Kurulunda 26 Milyon TL. zarar açklamas yaplmútr. Bu zarar neden kaynaklanmútr? 7. Türk Millî Takm’nn 2010 Dünya Kupasna katlamamas, 2012 Avrupa ùampiyonas elemelerindeki baúarsz sonuçlar karúsnda; a) Teknik Direktör seçiminde isabetli bir seçim yaplmú mdr? b) Hollandal Teknik adama transfer ve di÷er ödenekler dâhil toplam ne kadar ücret ödenecektir? c) Millî Takmlarmzda toplam kaç adet teknik adam ve yardmclar çalúmakta olup bunlara ödenen ücretler nelerdir? d) Futbol Federasyonu’nun Millî Takmlarmzn alt yapsna ayrd÷ kaynak nedir? Son zamanlar da alt yap tesisleri kazandrld m? Alt yapdan A Millî takma oyuncu akúnn olmayúnn sebebi nedir? e) Son zamanlarda Ulusal Kulüp Takmlarmzn Avrupa Kupalarndaki baúarszlklar nelerdir? Nereden kaynaklanmaktadr, Futbol Federasyonu’nun bu konuda çalúmas var mdr? f) Ulusal kulüplerimizde oynayan yabanc futbolcularla ilgili kulüplerimiz sorun yaúamakta, ço÷u baúarsz olmaktadr. Futbol Federasyonu’nun Türk gençlerinin ve Türk futbolcusunun gelecekteki baúarlar noktasnda bir çalúmas ve bakú açs var mdr? g) TFF’nin kulüplere yaplan hak ödemeleri kulüplerin hesabna yatrlmas gerekirken, baz kulüp yöneticilerinin úahsi hesaplarna yatrld÷ ifade edilmektedir. Bu ifadeler do÷ruysa bunlarn hangi kulüp yöneticilerine aktarlmútr? Yukardaki tespitlerimizin ve ortaya çkan iddialarmzn aydnlanmas do÷rultusunda Anayasamzn 98. øç Tüzük’ün 104 ve 105. maddeleri gere÷ince Türkiye Futbol Federasyonu, Kurullar, çalúmalar ve hakkndaki iddialar içeren konular hakknda Meclis Araútrma Komisyonu kurulmasn arz ederiz. XXVI TÜRKøYE BÜYÜK MøLLET MECLøSø Spor Kulüplerinin Sorunlar ile Sporda ùiddet Sorununun Araútrlarak Alnmas Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacyla Kurulan Meclis Araútrmas Komisyonu (10/80, 91, 267, 674, 714, 737, 739, 876, 877, 878, 879, 880) Sayı : A.01.1.GEÇ. 10/80- 182 Konu : Komisyon Raporu 25/03/2011 TÜRKøYE BÜYÜK MøLLET MECLøSø BAùKANLIöINA Spor Kulüplerinin Sorunlar ile Sporda ùiddet Sorununun Araútrlarak Alnmas Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacyla Kurulan ve çalúmalarna 24.11.2010 tarihinde baúlayan (10/80, 91, 267, 674, 714, 737, 739, 876, 877, 878, 879, 880) Esas Numaral Meclis Araútrmas Komisyonu, Türkiye Büyük Millet Meclisi øçtüzü÷ü’nün 105’inci maddesinde belirtilen süre içerisinde çalúmasn tamamlamú ve raporunu iliúikte sunmuútur. Bilgilerinizi ve gere÷ini arz ederim. Nazm EKREN østanbul Milletvekili Komisyon Baúkan Ek: Rapor ve ekleri XXVII XXVIII øÇøNDEKøLER ÖNERGE METøNLERø..................................................................... V øÇøNDEKøLER ...........................................................................XXIX TABLOLAR .......................................................................... XXXVII ùEKøL VE GRAFøKLER ........................................................ XXXIX KISALTMALAR............................................................................ XL KOMøSYON BAùKANININ SUNUùU ............................................ 1 BøRøNCø BÖLÜM KOMøSYONUN øùLEYøùø VE KOMøSYON ÇALIùMALARI 1.1.KOMøSYONUN OLUùUMU ...................................................... 3 1.1.1 Araútrma Önergelerinin Özeti ve Konusu..........................................3 1.1.2. Komisyonun Kuruluúu.......................................................................4 1.1.3. Komisyonun Görev, Yetki ve Süresi.................................................5 1.1.4. Komisyonun Çalúmalar...................................................................5 1.1.5. Komisyonun Türkiye Büyük Millet Meclisinde Yapt÷ Toplantlar...7 1.1.6. Komisyona øntikal Eden Bilgi ve Belgeler......................................14 1.2.KOMøSYON ÇALIùMALARININ DEöERLENDøRøLMESø. .... 14 øKøNCø BÖLÜM TÜRKøYE’DE SPORUN YAPISI VE GENEL ÇERÇEVESø 2.1. TEMEL SPOR KURULUùLARI .............................................. 15 2.1.1. Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü..................................................15 XXIX 2.1.2. Türkiye Millî Olimpiyat Komitesi...................................................17 2.1.3. Türkiye Millî Paralimpik Komitesi..................................................18 2.1.4. Federasyonlar...................................................................................20 2.1.5. Millî E÷itim Bakanl÷.....................................................................21 2.1.6. Üniversiteler.....................................................................................25 2.1.7. Spor Kulüpleri..................................................................................27 2.2. TEMEL SPOR øSTATøSTøKLERø ............................................... 28 2.2.1. Spor Tesisleri...................................................................................28 2.2.2. Spor Kulüplerine ve Sporculara øliúkin Saysal Veriler...................29 2.2.3. Türkiye’nin Uluslararas Alanda Elde Etmiú Oldu÷u Sportif Baúarlar...31 2.2.4. Spora Katlm ve Katlmn Artrlmas...........................................33 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM SPOR KULÜPLERø VE SORUNLARI 3.1. SPOR KULÜPLERøNE øLøùKøN MODELLERøN GENEL ÇERÇEVESø. ........................................................................................... 38 3.1.1. Avrupa Modeli.................................................................................38 3.1.2. Anglosakson (Kuzey Amerika) Modeli...........................................39 3.1.3. Geliúmekte Olan Ülkeler Modeli.................................................... 40 3.2.SPOR KULÜPLERøNDE YÖNETøùøM VE KURUMSALLAùMA ...................................................................... 41 3.3. SPOR KULÜPLERøNøN YAPISI VE SORUNLARI .............. 43 3.3.1. Spor Kulüplerinin Hukuki ve Mali Yaplar................................... 43 XXX 3.3.1.1. Spor Kulüplerinin Hukuki Yaps.............................................43 3.3.1.2. Kulüplerin Mali Yaps.............................................................44 3.3.1.3. Spor Faaliyetlerinin Vergilendirilmesi......................................50 3.3.1.4. Spor Yargs..............................................................................55 3.3.1.4.1. Uluslararas Tahkim...........................................................56 3.3.1.4.2. Türkiye’de Tahkim............................................................57 3.3.1.4.3. Anayasa Mahkemesinin Tahkime øliúkin Kararlar...........59 3.3.2. Spor Kulüplerinin Sorunlar.............................................................60 3.3.2.1. Spor Kulüplerinin Hukuki Sorunlar.........................................60 3.3.2.1.1. Spor Kulüplerinin Dernek Statüsünde Olmalarndan Kaynaklanan Sorunlar ........................................................................ 60 3.3.2.1.2. Yerel Yönetim Mevzuatndan Kaynaklanan Sorunlar.......62 3.3.2.2. Spor Kulüplerinin Finansal Sorunlar.......................................67 3.3.2.2.1. Birikmiú Vergi ve Sigorta Prim Borçlar...........................67 3.3.2.2.2. Spor Faaliyetlerinde Kayt Dúlk Sorunu ......................... 69 3.3.2.2.3. Spor Kulübü Yöneticilerinin Sosyal Güvenlik Prim Borcu ve Vergi Borçlarndan Sorumlu Olmalar...............................................70 3.3.2.2.4. Sponsorluk ve Reklamla ølgili Sorunlar.............................70 3.3.2.2.5. Spor Faaliyetlerinde Yatrm Teúvik Sorunu ..................... 70 3.3.2.3. Spor Kulüplerinin ùirketleúmesine ve Halka Açlmalarna øliúkin Sorunlar..................................................................................................71 3.3.2.3.1. Hukuki Yap.......................................................................71 XXXI 3.3.2.3.2. Farkl Ülke Uygulamalar..................................................72 3.3.2.3.3. Ülkemizde Halka Arz ve ùirketleúme................................73 3.3.2.3.4. Halka Açk Anonim Ortaklklarda Kurumsal Yönetim.....74 3.3.2.3.5. ùirket Futbolcu De÷erlemesi ve Karúlaúlan Sorunlar......75 3.3.2.3.6. Kulüp Mali Yönetiminin Saydam ve Hesap Verebilir Olmamasndan Kaynaklanan Sorunlar...............................................76 3.3.2.4. Spor Kulüplerinin Yönetimine øliúkin Sorunlar........................79 3.3.2.4.1. Kulüp Üst-Yönetimine øliúkin Sorunlar.............................79 3.3.2.4.2. Kulüplerin ønsan Kaynaklarna øliúkin Sorunlar................80 3.4. SPOR VE MEDYA .................................................................... 80 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM SPORDA SALDIRGANLIK VE ùøDDET 4. 1. SPORDA SALDIRGANLIK, ùøDDET VE KAVRAMSAL ÇERÇEVE......................................................................................... 82 4. 1. 1. Seyirci, Taraftar, Fanatik ve Holigan.............................................83 4.1.2. Spor Kültürü ve Taraftarlk..............................................................84 4.2. SPORDA SALDIRGANLIK VE ùøDDETøN TARøHSEL GELøùøMø ......................................................................................... 85 4.3. SPORDA SALDIRGANLIK VE ùøDDETøN KURAMSAL ÇERÇEVESø VE NEDENLERø ....................................................... 85 4.3.1. Klasik Kuramlar...............................................................................88 4.3.2. Yeni Kuramsal Yaklaúmlar.............................................................94 XXXII 4.4. KALABALIöIN ùøDDETø, ORTAK SALDIRGANLIK VE HOLøGANøZM ................................................................................. 96 4.4.1. Kalabal÷n Saldrganl÷n Etkileyen Faktörler..............................97 4.4.1.1. Medyann Saldrganl÷a Etkileri...............................................97 4.4.1.2. Alkol ve Kötüye Kullanmn Saldrganlga Etkileri..................98 4.4.1.3. Tribün Liderlerinin Saldrganlga Etkileri................................98 4.5. AVRUPA BøRLøöø VE AVRUPA KONSEYøNøN SPORA YAKLAùIMI .................................................................................... 99 4.5.1. Avrupa Birli÷i Spor Politikasnn Genel Çerçevesi.........................99 4.5.2. Avrupa Birli÷inin Sporda ùiddetin Önlenmesine Dair Çalúmalar ve Önerileri...........................................................................103 4.5.3. Avrupa Konseyinin Spora øliúkin Tavsiye Kararlar......................104 4.6. TÜRKøYE’DE SPORDA ùøDDET VE MEVCUT DURUM ......... 108 4.6.1. østatistik ve Araútrmalar................................................................108 4.6.2. Mevzuat..........................................................................................112 4.7. TÜRKøYE’DE SPORDA ùøDDET SORUNU ........................ 113 4.7.1. Mevzuattan Kaynaklanan Sorunlar................................................113 4.7.2. Mevzuatn Uygulanmasndan Kaynaklanan Sorunlar....................114 4.7.2.1. øl ve ølçe Spor Güvenlik Kurullar..........................................114 4.7.2.2. Genel Kolluk...........................................................................115 4.7.2.3. Özel Güvenlik.........................................................................117 4.7.3. Tesis Yapsndan Kaynaklanan Sorunlar.......................................118 XXXIII 4.7.4. E÷itimden Kaynaklanan Sorunlar..................................................119 4.7.5. Medya ile Kulüp ve Taraftar ønternet Sitelerinden Kaynaklanan Sorunlar....................................................................................................120 BEùøNCø BÖLÜM SONUÇ VE ÖNERøLER 5.1. SPORDA KAMU POLøTøKALARININ YAPISI VE ÖZELLøKLERø ............................................................................... 123 5.1.1. Cumhuriyet Dönemi Spor Politikalar...........................................123 5.1.2. Kalknma Planlarnda Yer Alan Spor Politikalar..........................124 5.1.3. 2010-2014 Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü Stratejik Plan......126 5.1.4. 2010-2014 Millî E÷itim Bakanl÷ Stratejik Plan.........................127 5.1.5. Altmúnc Hükûmet Program Eylem Plan..................................127 5.1.6. Devlet Planlama Teúkilat Tarafndan Yatrm Bütçesinden Spor Alanna Sa÷lanan Destekler... … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … …128 5.2. SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERøLERø: BÜTÜNCÜL VE ENTEGRE MODEL YAKLAùIMI ................................................ 128 5.2.1. Sorunlarn Genel De÷erlendirmesi.................................................130 5.2.2. Alnmas Gereken Önlemler..........................................................133 SONUÇ: ......................................................................................- 148 - KAYNAKLAR............................................................................... 149 RAPORUN EKLERø EK:1. KOMøSYONUN, TÜRKøYE BÜYÜK MøLLET MECLøSø DIùINDA YAPTIöI øNCELEME VE ARAùTIRMALAR ........... 160 XXXIV 1.1. østanbul’da Yaplan ønceleme ve Araútrmalar.................................160 1.1.1. Türkiye Futbol Federasyonu ve Kulüpler Birli÷i Vakf Ev Sahipli÷inde Yaplan Toplant.............................................................160 1.1.2. Spordan Sorumlu Devlet Bakan Faruk Nafiz ÖZAK ile Yaplan Toplant..................................................................................162 1.1.3. østanbul Valili÷i øl Spor Güvenlik Kurulunda Yaplan Toplant................................................................................................163 1.1.4. ùükrü Saraço÷lu Stadyumu’na Yaplan ønceleme ve Araútrma Ziyareti.................................................................................................164 1.1.5. Fi-Yap ønönü Stadyumu’na Yaplan ønceleme ve Araútrma Ziyareti.................................................................................................164 1.2. Yurt Dúnda Yaplan ønceleme ve Araútrmalar...............................165 1.2.1. øngiltere’de Yaplan ønceleme ve Araútrmalar..........................165 1.2.1.1. øngiltere’de Futbolun Organizasyonu................................165 1.2.1.2. øngiltere Futbol Federasyonu..............................................166 1.2.1.3. Premier Lig.........................................................................167 1.2.1.4. øngiltere’de Sporda ùiddetin Önlenmesine Yönelik Olarak Alnan Tedbirler...............................................................................167 1.2.1.5. øngiltere’de ùiddetin Önlenmesine Yönelik Olarak Statlarda Alnan Tedbirler...............................................................................168 1.2.1.6. øngiltere’de Sporcu Yetiútirme Faaliyetleri.........................169 1.2.1.7. øngiltere’ye Yaplan Çalúma Ziyaretinin Sonuçlar...........169 1.2.2. øspanya’da Yaplan ønceleme ve Araútrmalar...........................170 1.2.2.1. øspanya’da Spor Faaliyetlerinin Organizasyonu.................171 XXXV 1.2.2.1.1. Merkezî Yönetime Ba÷l Kuruluúlar................................171 1.2.2.1.2. Özerk Bölge Yönetimine Ba÷l Kurumlar.......................171 1.2.2.1.3. Belediyelere Ba÷l Kurumlar...........................................171 1.2.2.1.4. Özerk Federasyonlar........................................................172 1.2.2.2. øspanya’da Sporda ùiddetin Önlenmesine Yönelik Olarak Alnan Tedbirler...............................................................................172 1.2.2.3. øspanya’da ùiddetin Önlenmesine Yönelik Olarak Statlarda Alnan Tedbirler...............................................................................173 1.2.2.4. øspanya’da Sporcu Yetiútirme Faaliyetleri..........................174 1.2.2.5. øspanya’da Spor Kulüplerinin Yeniden Yaplandrlmas ... 174 1.2.2.6. øspanya’ya Yaplan Çalúma Ziyaretinin Sonuçlar............175 EK:2. KOMøSYONUNUN øSTANBUL’DA KULÜPLER BøRLøöø VAKFI VE TÜRKøYE FUTBOL FEDERASYONU ARACILIöIYLA YAPTIöI ANKET VE DEöERLENDøRøLMESø ............................. 177 EK:3. MECLøS ARAùTIRMASI KOMøSYONU TUTANAK ÖZETLERø ..................................................................................... 183 XXXVI TABLOLAR Tablo 1. Komisyon Üyesi Milletvekilleri............................................................ 5 Tablo 2. Komisyonda Görevlendirilen Uzmanlar Listesi ................................... 6 Tablo 3. Bilgisine Baúvurulan Kurum, Kuruluú ve ølgili Uzman ùahslar .......... 7 Tablo 4. 2009-2010 Ö÷retim Yl Lisans Düzeyindeki Spor Okulu Ö÷renci Says.................................................................................................................. 26 Tablo 5. 2009-2010 Ö÷retim Yl Ön Lisans Düzeyindeki Spor Okulu Ö÷renci Says.................................................................................................................. 26 Tablo 6. 2008-2009 Yüksek Lisans - Doktora Ö÷renci Says.......................... 27 Tablo 7. Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷üne Ait Spor Tesisleri, 2009 .......... 28 Tablo 8. Spor Kulübü Says ............................................................................ 29 Tablo 9. Amatör Spor Federasyonlarndaki Sporcu Saylar, 2009................... 30 Tablo 10. Türkiye’nin Olimpiyat østatistikleri .................................................. 32 Tablo 11. 2004-2010 Yllar øtibaryla GSGM tarafndan Spor Kulüplerine Yaplan Nakdî Yardmlar ................................................................................... 45 Tablo 12. 2004-2010 Yllar Arasnda øsim Hakk Gelirlerinin Tahakkuk Miktarlar ........................................................................................................... 47 Tablo 13. Futbol Kulüplerinin Elde Etti÷i Toplam Yayn Gelirleri (TL) ......... 48 Tablo 14. Futbol Kulüplerinin 2009 Yl Bilançosunun De÷erlendirilmesi... ... 50 Tablo 15. Gelir Vergisi Tarifesi ........................................................................ 52 Tablo 16. Spor Derneklerinin Denetimi ............................................................ 61 Tablo 17. Spor Kulüplerinin Vergi Borçlarnn Yeniden Yaplandrlmas Sonuçlar ............................................................................................................ 68 Tablo 18. Spor Kulüplerinin Sigorta Prim Borçlarnn Yeniden Yaplandrlmas Sonuçlar ............................................................................................................ 68 Tablo 19. Spor Kulüplerinde Kayt Dú Faaliyetler ......................................... 69 Tablo 20. øMKB’de øúlem Gören Spor Kulüplerinin 2009 Ylna Ait Seçilmiú Bilanço Kalemleri .............................................................................................. 77 XXXVII Tablo 21. ùirketleúmemiú Spor Kulüplerinden En Yüksek Gelir Beyan Eden Üç Büyük Spor Kulübünün 2009 Ylna Ait Seçilmiú Bilanço Kalemleri......... 78 Tablo 22. Sahalarda Saldrganlk Olayna Karúan Seyircinin Spor Dallarna Göre Da÷lm .................................................................................................. 108 Tablo 23. 2002-2010 Yllar Arasnda Sahalarda Saldrganlk Olayna Karúan Seyirci Says ...................................................................................... 109 Tablo 24. Taraftar Saldrganlk Konusunda Harekete Geçiren Oluúumlar .... 109 Tablo 25. Sahalarda Saldrganlk Olayna Karúan Seyircinin Yaú Da÷lm .... 110 Tablo 26. Sahalarda Saldrganlk Olayna Karúan Seyircinin E÷itim Durumu ............................................................................................................ 110 Tablo 27. Sahalarda Saldrganlk Olayna Karúan Seyircinin Mesleki Da÷lm ........................................................................................................... 111 Tablo 28. Bütüncül ve Entegre Modelin Bileúenleri ....................................... 134 XXXVIII ùEKøL VE GRAFøKLER ùekil 1. Sponsorluklarn Yllara Göre Da÷lm ................................................ 46 ùekil 2. Sponsorluklarn Sponsorluk Alan Birimlerine Göre Da÷lm ............. 46 ùekil 3. Federasyonlara Yaplan Sponsorluklar ................................................. 47 XXXIX KISALTMALAR AB : Avrupa Birli÷i ABAD : Avrupa Birli÷i Adalet Divan ABøA : Avrupa Birli÷inin øúleyiúine Dair Antlaúma ACES : Avrupa Spor Baúkentli÷i Kurumu Act : Aktaran age. : Ad geçen eser agr. : Ad geçen rapor AIPS : Dünya Spor Yazarlar Birli÷i ARGE : Araútrma geliútirme Aù : Anonim úirket Av. : Avukat BESYO : Beden E÷itimi ve Spor Yüksekokulu BJK : Beúiktaú Jimnastik Kulübü Bk. : Baknz CAS : Spor Tahkim Mahkemesi DDK : Devlet Denetleme Kurulu DÖøK : Daimî Özel øhtisas Komisyonu DPT : Devlet Planlama Teúkilat Müsteúarl÷ Dr. : Doktor E.T. : Eriúim Tarihi EGM : Emniyet Genel Müdürlü÷ü EOC : Avrupa Olimpiyat Komitesi FA : øngiltere Futbol Federasyonu FB : Fenerbahçe XL FIBA : Uluslararas Basketbol Federasyonu FIFA : Uluslararas Futbol Federasyonlar Birli÷i GBT : Genel Bilgi Toplama GCGF : Global Kurumsal Yönetiúim Forumu GøB : Gelir ødaresi Baúkanl÷ GP : Grand Prix GSGM : Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü GSMH : Gayrisafi Millî Hâsla IAAF : Uluslararas Amatör Atletizm Federasyonu ICAS : Uluslararas Spor Tahkim Mahkemesi IOC : Uluslararas Olimpiyat Komitesi IPC : Uluslararas Paralimpik Komitesi øBB : østanbul Büyükúehir Belediyesi øMKB : østanbul Menkul Kymetler Borsas KDV : Katma De÷er Vergisi KøT : Kamu øktisadi Teúebbüsü KVK : Kurumlar Vergisi Kanunu MEB : Millî E÷itim Bakanl÷ MHK : Merkez Hakem Komitesi Mv. : Milletvekili NADA : Ulusal Anti Doping Ajans No. : Numara OBESøD : Okuliçi Beden E÷itimi Spor ve øzcilik Dairesi Baúkanl÷ OECD : Ekonomik øúbirli÷i ve Kalknma Teúkilat OMX : Danimarka Borsas ÖSS : Ö÷renci Seçme Snav XLI PL : Premier Lig Prof. : Profesör RCD : Kalknma øçin Bölgesel øú Birli÷i RTÜK : Radyo ve Televizyon Üst Kurulu s. : Sayfa SBS : Seviye Belirleme Snav SGK : Sosyal Güvenlik Kurumu SHÇEK : Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu SPK : Sermaye Piyasas Kurulu SPKn. : 2499 sayl Sermaye Piyasas Kanunu STK : Sivil Toplum Kuruluúlar ùOV : ùans Oyunlar Vergisi T.C. : Türkiye Cumhuriyeti TADA : Türkiye Anti Doping Ajans TASKK : Türkiye Amatör Spor Kulüpleri Konfederasyonu TBMM : Türkiye Büyük Millet Meclisi TFF : Türkiye Futbol Federasyonu THY : Türk Hava Yollar TøB : Telekomünikasyon øletiúim Baúkanl÷ TøCø : Türkiye ødman Cemiyetleri øttifak TL : Türk Liras TMOK : Türkiye Millî Olimpiyat Komitesi TMPK : Türkiye Millî Paralimpik Komitesi TOKø : Toplu Konut ødaresi TRT : Türkiye Radyo Televizyon Kurumu TSK : Türk Spor Kurumu XLII TSYD : Türkiye Spor Yazarlar ve Spor Kulübü Derne÷i TTK : Türk Ticaret Kanunu TÜFAD : Türkiye Futbol Antrenörleri Derne÷i TÜøK : Türkiye østatistik Kurumu UEFA : Avrupa Futbol Federasyonlar Birli÷i UEPS : Avrupa Spor Yazarlar Birli÷i UMS : Uluslararas Muhasebe Standartlar UNESCO : Birleúmiú Milletler E÷itim, Bilim ve Kültür Teúkilat UNIVERSIAD : Üniversite Oyunlar ÜNøFEB : Üniversiteli Fenerbahçeliler V : Vekil vb. : Ve baúkas, ve baúkalar, ve benzerleri, ve bunun gibi vs. : Vesaire VUK : Vergi Usul Kanunu YøBO : Yatl ølkö÷retim Bölge Okulu YMMO : Yeminli Mali Müúavirler Odas YÖK : Yüksekö÷retim Kurulu Yrd. Doç. : Yardmc Doçent Yrd. : Yardmc XLIII -1- KOMøSYON BAùKANININ SUNUùU De÷iúen bireysel, toplumsal koúullara göre úekillenen spor, günümüzde sadece serbest zaman aktivitesi olmaktan öte, çok yönlü, kapsaml ve çeúitlilik gösteren küresel olguya dönüúmüútür. Birleútirici ve bir araya getirici özellikleriyle sosyal içeri÷e sahip olan spor, modern zamanlarda ulaút÷ büyük ekonomik de÷er ile göz ard edilemeyecek bir öneme kavuúmuútur. Sporun temel amac bireylerin fiziki, sosyal, psikolojik, kültürel ve zihinsel geliúmelerine katkda bulunarak sa÷lkl yaúamalarn sa÷lamak; toplumlarn sosyal ve ekonomik alanda sürdürülebilir kalknmasnda önemli belirleyici olan bireyleri topluma kazandrmaktr. Ayrca spor; bireylerin, kulüplerin ve ülkelerin uluslararas platformlarda tantmna, alglanma kalitesine katkda bulunmaktadr. Sporun ulaút÷ çok boyutlu ve kitleleri peúinden sürükleyen yaps, birtakm sorunlar da beraberinde getirmiútir. Ulaút÷ ekonomik büyüklük ile önde gelen sektörlerden biri hâline gelen sporun önemli bileúenlerinden olan kulüpler, gerek iç dinamikleri gerekse hukuksal alt yap eksiklikleri nedeniyle baz problemlerle karúlaúmaktadr. Ülkemizde de spor kulüpleri kurumsallaúamama nedeniyle hukuki, mali ve yönetsel birçok sorunla karú karúya kalmútr. Birçok spor branúnda gelir kayna÷ bulmakta skntlar yaúanmakta, amatör düzeyde destek bulmakta zorluklar çekilmesi nedeniyle de halkn spora aktif katlm sa÷lanamamaktadr. Bireysel yetkinlik ve kuruluú kalitesi dolaysyla rekabet açsndan eksiklikler ortaya çkmakta, bu nedenle de spor kulüpleri ciddi skntlar yaúamaktadr. Sevgi, barú ve kardeúlik gibi evrensel de÷erleri, birleútirici ve bütünleútirici özellikleri olan sporda, bunlarn tam aksine eylemleri içeren úiddet ve saldrganlk, çeúitli yasal düzenlemelere ra÷men önlenememektedir. Son yllarda futbolda gözlenen úiddet ve saldrganlk vakalarnn önlenmesi sürecinde, yasal düzenlemelere ek olarak, di÷er tedbir ve uygulamalar üzerinde de durulmaktadr. Tüm paydaúlarn entegre bir yaklaúm çerçevesinde davranmalar özel önem taúmaktadr. Ülkemizdeki genç nüfus dolaysyla sahip olunan insan kayna÷na ra÷men, elit sporcu yetiútirilmesinde ve performans sporlarnda arzulanan uluslararas baúarlarn kazanlmasnda önemli ilerlemeler sa÷lanamamútr. Sahip olunan imkân ve kaynaklarn etkin kullanm ve denetiminde, bu sporlarn toplumda yaygnlaútrlmasnda eksiklikler bulunmaktadr. Ayrca, gençlerimiz e÷itim veya spor tercihi ile karú karúya brakld÷ndan, bu kiúilerin yetenekli olduklar alanlarda elit sporcu olmalar zorlaúmaktadr. Sporun de÷iúik sorunlarna yönelik olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Baúkanl÷na siyasi parti gruplar ve milletvekilleri tarafndan 12 araútrma önergesi verilmiútir. Bu kapsamda, TBMM’de, “Spor Kulüplerinin Sorunlar ile Sporda ùiddet Sorununun Araútrlarak Alnmas Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacyla” Anayasa’nn 98’inci, øçtüzük’ün 104 ve 105’inci maddeleri gere÷ince bir Meclis Araútrmas Komisyonu kurulmuú ve Komisyon 1 Aralk 2010 tarihinde çalúmalarna baúlamútr. Komisyonun çalúmalar 16 Milletvekili ve çeúitli kurumlardan teknik destek vermek ve rapor yazmnda katkda bulunmak amacyla görevlendirilen 15 Uzmanla sürdürülmüútür. Komisyon çalúmalar sürecinde TBMM’de 34 toplant gerçekleútirilmiú; bu toplantlarda bakanlklar, kamu kurum ve kuruluúlar, özel sektör ve sivil toplum kuruluúlarnn yöneticileri ile konuyla ilgili di÷er uzmanlarn görüúleri alnmútr. Ayrca, Araútrma Komisyonu, Üye Milletvekilleri ve Uzmanlarnn katlmlaryla yurt içinde østanbul’da, yurt dúnda ise øngiltere ve øspanya’da, alt komisyonlar oluúturarak inceleme, araútrma ve çalúma ziyaretleri gerçekleútirmiútir. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) -2- Bu çalúmalar ve ziyaretler çerçevesinde, sporun kapsaml ve entegre politikalara sahip olmas gereklili÷i ortaya çkmútr. Komisyon; raporunu, araútrma konusunu oluúturan iki sorundan hareketle, spor sektörünün genel yapsn ve gelecekteki perspektifini oluúturacak çerçevede hazrlamútr. Sorunlar ve çözüm önerileri bütüncül ve entegre model yaklaúm çerçevesinde belirlenmiútir. Raporun son bölümü, tespit edilen sorunlara yönelik olarak belirlenmiú bileúenleri, hedefleri ve önlemleri içermektedir. Komisyon ilk aúamada araútrma konusuyla ilgili bilgi edinmek amacyla veri ve bilgileri derlemiú, daha sonra ise bunlar belirli bir perspektifle de÷erlendirmiútir. Araútrma sürecinde Komisyonun birçok kiúi ve kuruluúla birlikte üretti÷i ortak bir ürün olan raporda, Türk Dil Kurumu Yazm Klavuzu esas alnmútr. Sürece katkda bulunan, x TBMM’ye sunduklar önergeleri ile Araútrma Komisyonunun kurulmasn sa÷layan, görüú ve önerileri ile perspektif oluúturan Komisyon Üyesi Milletvekillerine, x Araútrmann literatür derleme ve de÷erlendirmesini yapan, bilimsel ve teknik destek sa÷layan Komisyon Uzmanlarna, x Komisyonun talep etti÷i veri ve bilgileri aktaran kamu kuruluúlarna, x Komisyonun TBMM’deki toplantlarnda sunum yapan; rapor, kitap ve doküman gönderen, bilgi birikimi ve tecrübelerini paylaúan katlmclara, x Komisyonun Ankara dúndaki çalúma ve inceleme ziyaretlerinde ev sahibi olarak sunum yapan, bilgi birikimi ve tecrübelerini paylaúan yetkililere teúekkürlerimi sunuyorum. Raporun, ülkemizde sürdürülebilir baúarl spor politikas oluúturulmasna yönelik çabalara, çalúmalara katk sa÷lamasn temenni ediyorum. Sayglarmla. Nazm EKREN Komisyon Baúkan østanbul Milletvekili Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) -3- BøRøNCø BÖLÜM KOMøSYONUN øùLEYøùø VE KOMøSYON ÇALIùMALARI 1.1. KOMøSYONUN OLUùUMU 1.1.1 Araútrma Önergelerinin Özeti ve Konusu 23. Dönemde Meclis Araútrmas Komisyonunun kurulmasna dayanak teúkil eden; Malatya Milletvekili Ferit Mevlüt ASLANOöLU ve 21 Milletvekilinin (10/80), Aydn Milletvekili Ali UZUNIRMAK ve 25 Milletvekilinin (10/91), ùrnak Milletvekili Hasip KAPLAN ve 20 Milletvekilinin (10/267), Edirne Milletvekili Cemaleddin USLU ve 19 Milletvekilinin (10/674), østanbul Milletvekili Mehmet SEVøGEN ve 27 Milletvekilinin (10/714), Malatya Milletvekili Ferit Mevlüt ASLANOöLU ve 22 Milletvekilinin (10/737), Malatya Milletvekili Ferit Mevlüt ASLANOöLU ve 23 Milletvekilinin (10/739), Barú ve Demokrasi Partisi Grubu Adna Grup Baúkanvekilleri Batman Milletvekilleri Ayla Akat ATA ve Bengi YILDIZ’n (10/876), Antalya Milletvekili Abdurrahman ARICI ve 21 Milletvekilinin (10/877), Sivas Milletvekili Hamza YERLøKAYA ve 19 Milletvekilinin (10/878), Mersin Milletvekili Ali Rza ÖZTÜRK ve 22 Milletvekilinin (10/879), Çanakkale Milletvekili Mustafa Kemal CENGøZ ve 24 Milletvekilinin (10/880) Spor Kulüplerinin Sorunlar ile Sporda ùiddet Sorununun Araútrlarak Alnmas Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacyla Anayasa’nn 98’inci, Türkiye Büyük Millet Meclisi øçtüzü÷ü’nün 104 ve 105’inci maddeleri uyarnca bir Meclis araútrmas açlmasn isteyen önergelerin gerekçesinde özetle; *Kulüplerin mali açdan zor durumda olduklar, birçok kulübün haciz kskacnda bulundu÷u, Türkiye Futbol Federasyonunun sadece Süper Lig’e ilgi duydu÷u, di÷er liglerdeki birçok spor kulübünün kayyuma teslim edildi÷i belirtilerek konunun araútrlmas gerekti÷i, *Amatör branúlarda sporu kitlelere yaymak, profesyonel sporlarda baúarlar kazanmak ve Türk sporunu ça÷daú bir yapya ulaútrmak için konunun aktörlerine rehberlik edecek yol haritasn belirlemek gerekti÷i, *Olimpiyatlarda ve uluslararas spor organizasyonlarnda madalya saysnn her geçen gün azalmakta oldu÷u, aktif sporcu saylarmzn Avrupa standartlarnda olmad÷, spora harcanan parann yetersiz oldu÷u ve ülkemizde bir spor politikas olmad÷, *Kulüplerin mali skntlar içerisinde bulunduklar, yöneticilere gelen ödeme emirleri ile haciz ihbarnamelerinin skntlar yaratt÷, SSK prim borçlar ve yüksek gecikme zamlarnn kulüplerin borçlarnn artmasna sebep oldu÷u, *Son yllarda futbolda úiddet olaylarnn artt÷, futboldan sorumlu otoritelerin gerekli çalúmalar yapmadklar ve úiddetin daha büyük toplumsal sorunlara sebebiyet vermemesi için tedbir alnmas gerekti÷i, *Kulüplerin ve yöneticilerin SSK ve vergi borçlar yüzünden sknt yaúadklar, sorumlulu÷u bulunmayan yöneticilerin de borçlandrld÷, profesyonel spor kulüplerinin yönetiminde Dernekler Kanunu’nun yetersiz kald÷, özel bir kanunla bu iúin düzenlenmesi gerekti÷i, Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) -4- *Süper Lig dúndaki futbol takmlarnn mali açdan çok zor durumda olduklar, Spor Toto’dan gelen kayna÷n sadece küçük bir ksmnn kulüplere da÷tld÷ ve futbol kulüplerinin mali yaplarnn araútrlmas gerekti÷i, *Futbol müsabakalarnda saldrgan ve hakaret dolu yaklaúmlarn skça gözlendi÷i, toplumsal dokunun zedelenmesine yol açan ayrmc eylemlerin gerçekleútirildi÷i, yoksul bölgelerde spor yaplamad÷, baz kiúilerin sporu sadece rant sa÷lamak amacyla kulland÷ ve sporda tekelleúmenin de oldu÷u rekabetin sa÷lanmas gerekti÷i, *Spor kulüplerinin hukuki ve mali sorunlarnn bulundu÷u, sporda úiddetin önlenmesi, spor yapan nüfusun artrlarak sporun toplum tabanna yaylmas, Türk sporcularn baúar yüzdesinin artrlmas için çalúmalar yaplmas gerekti÷i, *E÷itim ve sporun birlikte yürütülmesi gerekti÷i, amatör spor kulüplerinin mali skntlar oldu÷u, sporun kitlelerde yaygnlaútrlarak toplumsal barún geliútirilmesi ve spor kültürünün gençlere aúlanmas gerekti÷i, *Sporda úiddet olaylarnn artt÷ ve bu konuda gerekli önlemlerin alnmad÷, yeni bir spor mevzuatnn oluúturulmas ve çocuklar ile gençlere spor gelene÷i ve ahlaknn ö÷retilmesi gerekti÷i, *Futbol sektörünün yeniden ele alnmas gerekti÷i, özellikle Merkez Hakem Kurulunun profesyonel yaps ile yöneticilerinin yetkileri ve mali haklar, Türkiye Futbol Federasyonunda çalúan profesyoneller ve Millî Takm teknik heyetinin aldklar ücretlerle ilgili sorunlar bulundu÷u ifade edilmiútir. Yukarda belirtilen Meclis araútrma önergeleri do÷rultusunda 19.10.2010 tarihinde bir Meclis Araútrmas Komisyonu kurulmuú ve 01.12.2010 tarihinde çalúmalarna baúlamútr. 1.1.2. Komisyonun Kuruluúu Araútrmaya konu on iki önerge, konularnn benzer olmas nedeniyle birleútirilerek Genel Kurulun 19.10.2010 tarihli 8’inci birleúiminde görüúülmüú ve “Spor Kulüplerinin Sorunlar ile Sporda ùiddet Sorununun Araútrlarak Alnmas Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacyla” bir Meclis Araútrmas Komisyonu kurulmas kararlaútrlmútr. Komisyonun kuruluúuna iliúkin 23.11.2010 tarihli ve 981 sayl Karar’da; araútrmay yapacak Komisyonun 16 üyeden oluúmas, çalúma süresinin Baúkan, Baúkanvekili, Sözcü ve Kâtip Üye seçimi tarihinden itibaren 3 ay olmas ve gerekti÷inde Ankara dúnda da çalúma yaplabilmesi hususlarna yer verilmiútir. Komisyonun kuruluú karar 26.10.2010 tarihli ve 27741sayl Resmî Gazete’de yaymlanmútr. Bu karar takiben Genel Kurulun 24.11.2010 tarihli 20’nci birleúiminde Komisyon Üyeliklerine ve 24.11.2010 ile 01.12.2010 tarihlerindeki Komisyon toplantlarnda ise Baúkan, Baúkanvekili, Sözcü ve Kâtip Üyeliklere aúa÷da adlar ve seçim çevreleri yazl milletvekilleri seçilmiúlerdir. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) -5- Tablo 1. Komisyon Üyesi Milletvekilleri ADI VE SOYADI UNVANI PARTøSø SEÇøM BÖLGESø NAZIM EKREN BAùKAN AK PARTø øSTANBUL ABDURRAHMAN ARICI BAùKANVEKøLø AK PARTø ANTALYA HAMZA YERLøKAYA SÖZCÜ AK PARTø SøVAS MEHMET FATøH ATAY KÂTøP CHP AYDIN ALø øHSAN MERDANOöLU ÜYE AK PARTø DøYARBAKIR AZøZE SøBEL GÖNÜL ÜYE AK PARTø KOCAELø FAHRETTøN POYRAZ ÜYE AK PARTø BøLECøK FATøH ÖZTÜRK ÜYE AK PARTø SAMSUN HALøL MAZICIOöLU ÜYE AK PARTø GAZøANTEP MEHMET EMøN TUTAN ÜYE AK PARTø BURSA TUöRUL YEMøùÇø ÜYE AK PARTø øZMøR MEHMET SEVøGEN ÜYE CHP øSTANBUL FERøT MEVLÜT ASLANOöLU ÜYE CHP MALATYA Ali UZUNIRMAK ÜYE MHP AYDIN ATøLA KAYA ÜYE MHP øSTANBUL ÖZDAL ÜÇER ÜYE BDP VAN Bu seçime iliúkin 981 sayl Türkiye Büyük Millet Meclisi Karar; 03.12.2011 tarihli ve 27774 sayl Resmî Gazete’de yaymlanmútr. 1.1.3. Komisyonun Görev, Yetki ve Süresi 01.12.2010 tarihinde çalúmalarna baúlayan Komisyonumuz; Anayasa’nn 98’inci, Türkiye Büyük Millet Meclisi øçtüzü÷ü’nün 104 ve 105’inci maddeleri ile di÷er hükümleri çerçevesinde görev yapmútr. TBMM øçtüzü÷ü’nün 105’inci maddesi gere÷i, 3 aylk süre içerisinde çalúmalarn tamamlayamayan Komisyonumuz, 1 aylk ek süre kullanmútr. Ek süre kullanmna iliúkin karar, Genel Kurulun 15.02.2011 tarihli 66’nc birleúiminde alnmú ve 19.02.2011 tarihli ve 27851 sayl Resmî Gazete’de yaymlanmútr. 4 aylk çalúma süresi içerisinde resmî olarak 34 toplant yapan Komisyonumuz; konu hakknda bilgi edinmek üzere akademisyenler, ilgili kamu kurumlarndan ve özel kuruluúlardan yetkililer ile sivil toplum kuruluúlarndan temsilciler davet ederek bu kiúilerin görüúlerini almú; raporun yazm aúamasnda yararlanlmak üzere ilgili kamu kurumlar, sivil toplum kuruluúlar, enstitüler ve üniversitelerin ilgili bölümlerinden bilgi, belge ve dokümanlar temin etmiútir. 1.1.4. Komisyonun Çalúmalar Genel Kurul Karar gere÷ince; Baúkanlk Divan seçiminin yapld÷ 01.12.2010 tarihinden itibaren çalúmalarna baúlayan Komisyonumuz; Anayasa’nn 98’inci, Türkiye Büyük Millet Meclisi øçtüzü÷ü’nün 104 ve 105’inci maddeleri ile di÷er hükümleri çerçevesinde görev yapmútr. Komisyonumuz, 01.12.2010 tarihli toplantsnda çalúma programn belirlemiú ve bu çerçevede; Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) -6- * Komisyonun gerekli görmesi hâlinde yurt içinde ve yurt dúnda Komisyon olarak ya da oluúturulacak alt komisyonlar marifetiyle mahallinde inceleme ve araútrmalar yaplmasna, *Yurt dú inceleme ve araútrmalaryla ilgili yazúmalarn TBMM Dú øliúkiler ve Protokol Müdürlü÷ü tarafndan yaplmasna, * Komisyon çalúmalarna yardmc olmak üzere, kamu kurum ve kuruluúlarndan uzman görevlendirilmesine, konuyla ilgili gerekli yazúmalarn yaplmas ile davet edilecek kiúi ve kurumlarn tespiti hususlarnda Komisyon Baúkanl÷nn yetkili klnmasna, * Komisyon görüúmelerinde tam tutanak tutulmasna, * Komisyonun Genel Kurul çalúma saatlerinde de çalúma yapabilmesi için øçtüzük’ün 35’inci maddesi uyarnca Baúkanlk Divanndan izin istenmesine, *Ankara dú çalúmalarna katlan Komisyon Üyesi Milletvekillerinin yasama çalúmalarndan izinli saylmasna, *Çalúma yaplacak yurt içi ve yurt dú merkezlerine ulaúmda hava yolu, kara yolu ve di÷er nakil vastalarndan yararlanlmasna, *Komisyon çalúmalarn kamuoyuna duyurabilmek, kurum ve kuruluúlar ile vatandaúlardan gelebilecek olan konuya iliúkin her türlü bilgiye çabuk ulaúabilmek amacyla web sitesi kurulmasna ve elektronik posta adresi alnmasna karar vermiútir. Komisyon çalúmalarna ve rapor yazmna teknik katkda bulunmak üzere aúa÷da ad, soyad, unvan ve kurumu belirtilen kiúiler Komisyonda uzman olarak görev almúlardr. Tablo 2. Komisyonda Görevlendirilen Uzmanlar Listesi ADI VE SOYADI A. Haluk KURNAZ UNVANI Yasama Uzman A. Numan SARAÇGøL Matematikçi Arzu AKAR AB øúleri Uzman Yardmcs Devlet Gelir Uzman ùube Müdürü Bülent SARAÇ Cihangir ULUSOY Ertan KILCIGøL Yrd. Doç. Dr. Spor Sosyolo÷u Uzman Uzman Ö÷retmen Eyüp MERMER Fethi ARSLAN H. Kürúat BAKIR Hatice Yazc MALKOÇ Yasama Yrd. Uzman Uzman KURUMU TBMM Genel Sekreterli÷i Kanunlar ve Kararlar Müdürlü÷ü Türkiye østatistik Kurumu Sosyal Sektörler Grubu Kültür ve Spor østatistikleri Avrupa Birli÷i Genel Sekreterli÷i Sosyal, Bölgesel ve Yenilikçi Politikalar Baúkanl÷ Maliye Bakanl÷ Gelir ødaresi Baúkanl÷ øçiúleri Bakanl÷ Emniyet Genel Müdürlü÷ü Güvenlik Dairesi Ankara Üniversitesi Beden E÷itimi ve Spor Yüksekokulu Bilgi Teknolojileri ve øletiúim Kurumu Millî E÷itim Bakanl÷ Okul øçi Beden E÷itimi ve Spor øzcilik Daire Baúkanl÷ TBMM Genel Sekreterli÷i Kanunlar ve Kararlar Müdürlü÷ü Türk Dil Kurumu Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) -7- ADI VE SOYADI Mustafa Cem TOKER Mustafa TAùDEMøR UNVANI Mülkiye Baúmüfettiúi Uzman Pelin Deniz TEKNECø Serdal ERAVCI Planlama Uzman Müfettiú ùenol TAù Ziya KORUÇ Tetkik Hâkimi Yrd. Doç. Dr. Spor Psikolo÷u KURUMU øçiúleri Bakanl÷ Mülkiye Teftiú Kurulu Baúkanl÷ Sermaye Piyasas Kurulu Ortaklklar Finansman Dairesi Devlet Planlama Teúkilat Müsteúarl÷ Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü Teftiú Kurulu Baúkanl÷ Adalet Bakanl÷ Ceza øúleri Genel Müdürlü÷ü Hacettepe Üniversitesi Spor Bilimleri ve Teknolojisi Yüksekokulu Komisyonumuz, araútrma konusu hakknda bilgi edinmek üzere ilgili kamu kurumlar ve özel kuruluúlardan yetkililer, sivil toplum kuruluúlarndan temsilciler, ilgili taraflarla ve ilgili uzman kiúileri davet ederek bu kiúilerin görüúlerini almú; bilgi, belge ve doküman temin etmiútir. 1.1.5. Komisyonun Türkiye Büyük Millet Meclisinde Yapt÷ Toplantlar Komisyon tarafndan yaplan toplantlar ile bu toplantlara Komisyonu bilgilendirmek üzere katlan kurum, kuruluú ve ilgili uzman úahslar aúa÷daki tabloda gösterilmiútir. Tablo 3. Bilgisine Baúvurulan Kurum, Kuruluú ve ølgili Uzman ùahslar TOPLANTI NO. / TARøH 1.TOPLANTI 24.11.2010 2. TOPLANTI 01.12.2010 3. TOPLANTI 07.12.2010 4. TOPLANTI 08.12.2010 KURUM, KURULUù VE SøVøL TOPLUM ÖRGÜTLERø GÜNDEM VE KATILIMCILAR KOMøSYON MøLLETVEKøLLERø ÜYESø Komisyon Baúkanlk Divan Seçimi (Baúkan, Baúkanvekili ve Sözcü). KOMøSYON ÜYESø Komisyonun Kâtip seçimi ile MøLLETVEKøLLERø Komisyon çalúmalarnda izlenecek yöntemin belirlenmesi, rapor yazmnda görevlendirilecek uzmanlarn belirlenmesi ile brifing alnacak kiúi ve kurumlarn tespitinin yaplmas. TÜRKøYE FUTBOL -Mahmut ÖZGENER FEDERASYONU BAùKANLIöI Federasyon Baúkan -Lütfi ARIBOöAN 1. Baúkanvekili -Prof. Dr. ølhan HELVACI Hukuk Kurulu Baúkan -Av. Ömer BEDÜK -Av. Murat AYGÖRMEZ TÜRKøYE BASKETBOL FEDERASYONU BAùKANLIöI GENÇLøK VE SPOR GENEL MÜDÜRLÜöÜ -Turgay DEMøREL Federasyon Baúkan -Yunus AKGÜL Genel Müdür -Zübeyt AYDIN Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) -8- TOPLANTI NO. / TARøH KURUM, KURULUù VE SøVøL TOPLUM ÖRGÜTLERø SPOR TOTO BAùKANLIöI 5. TOPLANTI 09.12.2010 TEùKøLATI TÜRKøYE FUTBOL ANTRENÖRLERø DERNEöø TÜRKøYE VOLEYBOL FEDERASYONU BAùKANLIöI 6. TOPLANTI 13.12.2010 7. TOPLANTI 14.12.2010 8. TOPLANTI 15.12.2010 1. Hukuk Müúaviri -Murat KOCAKAYA Teftiú Kurulu Baúkan -Cafer GEYøK Hukuk Müúaviri -Güven ÇAKICI Spor Faaliyetleri Baúkan Vekili -Bekir Yunus UÇAR Teúkilat Baúkan -Bülent SARAL Baúkan Yardmcs -Mehmet ASLAN Hukuk Müúaviri -Ömer AKSOY Teúkilat Müúaviri -Tayfun ùIK ønteltek Firma Yetkilisi -øsmail DøLBER Genel Baúkan -Alaaddin NAGANLU Genel Sekreter -Osman TEZCAN Yönetim Kurulu Üyesi -Erol Ünal KARABIYIK Federasyon Baúkan -Sinem MAVøLø Genel Sekreter -M. Akif ÜSTÜNDAö Asbaúkan -Prof. Dr. Seydi KARAKUù -Yrd. Doç. Dr. Mehmet ACET DUMLUPINAR ÜNøVERSøTESø BEDEN EöøTøMø VE SPOR YÜKSEKOKULU TÜRKøYE AMATÖR SPOR -Mehmet BAYKAN KULÜPLERø Konfederasyon Baúkan KONFEDERASYONU -Adnan ERSAN Genel Baúkan Yardmcs -Hüseyin AR Genel Baúkan Vekili TÜRKøYE SPOR YAZARLARI VE -Esat YILMAER SPOR KULÜBÜ DERNEöø Yönetim Kurulu Baúkan -Ahmet ÇAKIR Genel Sekreter KULÜPLER BAùKANLIöI BøRLøöø -Aziz YILDIRIM Baúkan Türkiye Büyük Millet Meclisi GÜNDEM VE KATILIMCILAR (S. Says: 733) -9- TOPLANTI NO. / TARøH KURUM, KURULUù VE SøVøL TOPLUM ÖRGÜTLERø GÜNDEM VE KATILIMCILAR -Göksel GÜMÜùDAö Baúkan Yardmcs -ùekip MOSTUROöLU Yönetim Kurulu Üyesi øÇøùLERø BAKANLIöI 9. TOPLANTI 16.12.2010 -Mustafa YARDIMCI Dernekler Dairesi Baúkan -Birol ÖZCAN Denetçiler Baúkan Yardmcs -Mehmet ALTINÖZ Dernekler Denetçisi -Erkut ÇELøK Dernek øúlemleri ùefi TÜRKøYE GÜREù -Dr. Osman Aúkn BAK FEDERASYONU BAùKANLIöI Federasyon Baúkan -Veysel DALMAZ Baúkan Vekili -Ercan YILDIZ Baúkan Vekili -Prof. Dr. Bülent ÇøÇEKLø Disiplin Kurulu Baúkan -Yrd. Doç. Dr. øbrahim CøCøOöLU Merkez Hakem Kurulu Üyesi 10. TOPLANTI 17.12.2010 PROFESYONEL FUTBOLCULAR -Hüdaverdi TALAY DERNEöø BAùKANLIöI Yönetim Kurulu Üyesi ANKARA ÜNøVERSøTESø -Yrd. Doç. Dr. Kadir GÜRTEN HUKUK FAKÜLTESø 11. TOPLANTI 20.12.2010 HALTER BAùKANLIöI FEDERASYONU -Hasan AKKUù Federasyon Baúkan TAEKWONDO BAùKANLIöI FEDERASYONU -Ramazan ERÇøN øcra Kurulu Koordinatörü -Ali ùAHøN Teknik Koordinatör 12. TOPLANTI 21.12.2010 13. TOPLANTI 22.12.2010 14. TOPLANTI 23.12.2010 JUDO FEDERASYONU -Fatih UYSAL BAùKANLIöI Federasyon Baúkan ESKø MøLLÎ FUTBOLCULAR -Rdvan DøLMEN -Hasan ùAù -Sergen YALÇIN AVRUPA FUTBOL -ùenes ERZøK FEDERASYONLARI BøRLøöø UEFA Asbaúkan MARMARA ÜNøVERSøTESø -Prof. Dr. Turgay BøÇER BEDEN EöøTøMø VE SPOR -Yrd. Doç. Dr. Serap MUNGAN AY YÜKSEKOKULU Yrd. Doç. Dr. Cengiz Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 10 - TOPLANTI NO. / TARøH KURUM, KURULUù VE SøVøL TOPLUM ÖRGÜTLERø GÜNDEM VE KATILIMCILAR KARAGÖZOöLU - Yrd. Doç. Dr. Veysel KÜÇÜK TARAFTAR GRUPLARI 15. TOPLANTI 24.12.2010 SPOR HUKUKU DERNEöø ENSTøTÜSÜ 16. TOPLANTI 28.12.2010 KOMøSYON UZMANLAR 17. TOPLANTI 29.12.2010 TÜRKøYE ÖZEL SPORCULAR SPOR FEDERASYONU BAùKANLIöI ÜYELERø VE -Ayhan GÜNER Çarú Grubu -Sencer ESKøN Çarú Grubu -ølyas BULCAY Fenerbahçeliler Derne÷i -Burak BERKOL 1907 ÜNøFEB -Yücel ASLAN Genç Fenerbahçeliler -O÷uz ALTAY Ultra Aslanlar -Rafet KARANFøL Ultra Aslanlar -Danú KARAKAù Ultra Aslanlar -Mehmet FINDIKÇI Trabzonlu Gençler Grubu -Av. Ksmet ERKøNER Dernek Baúkan -Prof. Dr. Selçuk ÖZTEK Eú Baúkan -Av. Emin ÖZKURT Genel Sekreter -Av. Alpay KÖSE Genel Sekreter Yardmcs Bir aylk çalúmann de÷erlendirilmesi ve sonraki bir aylk sürecin planlanmas. -M. ùeref Tark BøTLøS Federasyon Baúkan -Suat ÖZTøN Genel Sekreter -Nejmi ÜNVER ùef TÜRKøYE øùøTME ENGELLøLER -Oktay AKTAù SPOR FEDERASYONU Federasyon Baúkan BAùKANLIöI TÜRKøYE BEDENSEL -Veysel GÜRPINAR ENGELLøLER SPOR Federasyon Baúkan FEDERASYONU BAùKANLIöI -Mehmet TURHAN Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 11 - TOPLANTI NO. / TARøH KURUM, KURULUù VE SøVøL TOPLUM ÖRGÜTLERø GÜNDEM VE KATILIMCILAR Genel Sekreter 18. TOPLANTI 30.12.2010 TÜRKøYE GÖRME ENGELLøLER -Mesut DEDEOöLU SPOR FEDERASYONU Federasyon Baúkan BAùKANLIöI MøLLÎ OLøMPøYAT KOMøTESø -Türker ARSLAN Baúkan Yardmcs -Neúe Gündo÷an Genel Sekreter -Turgay KIRAN Yönetim Kurulu Üyesi TEKNøK DøREKTÖRLER 19. TOPLANTI 04.01.2011 20. TOPLANTI 05.01.2011 21. TOPLANTI 06.01.2011 22. TOPLANTI 11.01.2011 -Giray BULAK -Hikmet KARAMAN SPOR SPøKERø -Abidin AYDOöDU SPOR YAZARI -Ba÷ú ERTEN Eurosport Türkiye Yayn Yönetmeni EMNøYET GENEL MÜDÜRLÜöÜ -O÷uz Ka÷an KÖKSAL Genel Müdür -øsmail BAù Güvenlik Daire Baúkan -Maksut KARAL Güvenlik Dairesi ùube Müdürü -Seçkin KINDIK Güvenlik Dairesi Emniyet Amiri ONDOKUZ MAYIS -Prof. Dr. Osman øMAMOöLU ÜNøVERSøTESø Yaúar Do÷u Beden E÷itimi ve Spor Yüksekokulu Müdürü AMASYA ÜNøVERSøTESø -Prof. Dr. Mehmet Akif ZøYAGøL Beden E÷itimi ve Spor Ö÷retmenli÷i Bölüm Baúkan DOöUù ÜNøVERSøTESø -Prof. Dr. Hasan Fehim ÜÇIùIK Hukuk Fakültesi Dekan -Arif ÇELøK Türk Spor Gazetesi, Medya Grup Baúkan HACETTEPE ÜNøVERSøTESø - Prof. Dr. U÷ur ERDENER Rektör - Prof. Dr. Hasan KAZDAöLI Rektör Yardmcs - Prof. Dr. Caner AÇIKADA Spor Teknoloji Yüksekokulu Müdürü OKÇULUK FEDERASYONU -Abdullah TOPALOöLU Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 12 - TOPLANTI NO. / TARøH KURUM, KURULUù VE SøVøL TOPLUM ÖRGÜTLERø GÜNDEM VE KATILIMCILAR BAùKANLIöI Federasyon Baúkan 23. TOPLANTI 12.01.2011 SPONSOR FøRMALAR 24. TOPLANTI 13.01.2011 MøLLÎ EöøTøM BAKANLIöI -Görkem ALPASLAN Avea Temsilcisi -Can KARAKAù Efes Pilsen Temsilcisi -M. Akif ÜSTÜNDAö Türk Telekom Temsilcisi -Mehmet EKùø THY Temsilcisi -Barú GÖKPINAR Vodafone Temsilcisi -Ender USLU Vodafone Temsilcisi -Elif ERÜL Ziraat Bankas Temsilcisi -Ali KIRBAù Ziraat Bankas Temsilcisi -Merdan TUFAN Talim Terbiye Kurulu Baúkan Vekili -Halil AùICI Talim Terbiye Kurulu Üyesi -øsmail TOKSÖZ Beden E÷itimi ve Spor øzcilik Dairesi Baúkan Vekili YEDøTEPE ÜNøVERSøTESø -Prof. Dr. Köksal BAYRAKTAR HUKUK FAKÜLTESø GALATASARAY ÜNøVERSøTESø -Dr. Pnar MEMøù HUKUK FAKÜLTESø SPOR HUKUKU ENSTøTÜSÜ -Av. Ksmet ERKøNER DERNEöø Dernek Baúkan -Bülent YILDIRIM FIFA Hakemi -Cüneyt ÇAKIR FIFA Hakemi -Kuddusi MÜFTÜOöLU Üst Klasman Hakemi SPORCU MENAJERLERø -Abdullah KILINÇ -Saffet SANCAKLI øSTANBUL ÜNøVERSøTESø -Prof. Dr. Sedat AVCI SPOR YAZARLARI -Emrah KAYALIOöLU -Serdar DøNÇBAYLI MAHALLø øDARELER GENEL -Erol AYYILDIZ MÜDÜRLÜöÜ Genel Müdür Yardmcs -Süleyman ELVAN FUTBOL HAKEMLERø 25. TOPLANTI 01.02.2011 26. TOPLANTI 02.02.2011 27. TOPLANTI 03.02.2011 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 13 - TOPLANTI NO. / TARøH KURUM, KURULUù VE SøVøL TOPLUM ÖRGÜTLERø 28. TOPLANTI 04.02.2011 KOMøSYON UZMANLAR GÜNDEM VE KATILIMCILAR Mahalli ødareler Daire Baúkan 29. TOPLANTI 09.02.2011 30. TOPLANTI 15.02.2011 31. TOPLANTI 22.02.2011 32. TOPLANTI 02.03.2011 33. TOPLANTI 08.03.2011 34. TOPLANTI 15.03.2011 ÜYELERø VE Komisyonun iki aylk çalúmasnn de÷erlendirilmesi, sonraki bir aylk programn planlanmas, Alt Komisyonlarn øngiltere ve øspanya izlenimlerinin dinlenmesi, Adalet Komisyonu gündeminde bulunan ve Adalet Alt Komisyonuna havale edilen “Sporda ùiddet ve Düzensizli÷in Önlenmesine Dair Kanun Tasars (1/990 Esas)” hakknda genel de÷erlendirme yaplmas. TOPLU KONUT øDARESø -Mustafa Levent SUNGUR BAùKANLIöI Projeler Daire Baúkan -Cafer SARICA ùube Müdürü -Akif YILMAZ Uzman GENÇLøK VE SPOR GENEL -Hasan Hüseyin ùEN MÜDÜRLÜöÜ Tesisler Dairesi Baúkan -Hüseyin ASLANOöLU Emlak ùube Müdürü -Tamer FøDAN Mühendis -Levin ERKAN Mimar KOMøSYON ÜYELERø VE Rapor yazm çalúmasnn UZMANLAR de÷erlendirilmesi. KOMøSYON ÜYELERø VE Ön taslak raporun görüúülmesi. UZMANLAR øSTANBUL BÜYÜKùEHøR -Göksel GÜMÜùDAö BELEDøYESø østanbul Büyükúehir Belediyesi 2. Baúkan Vekili -Alparslan Baki ERTEKøN østanbul Büyükúehir Belediyesi Spor Aù Genel Müdürü -Osman AVCI Gençlik ve Spor Müdürü -Mustafa TURAN Gençlik ve Spor Müdür Yardmcs SPOR EKONOMøSTø -Tu÷rul AKùAR GAZø ÜNøVERSøTESø -Prof. Dr. Emin Kuru KOMøSYON ÜYELERø VE Komisyon raporu üzerindeki UZMANLAR görüúmeler tamamland. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 14 - 1.1.6. Komisyona øntikal Eden Bilgi ve Belgeler Komisyonumuz, kuruldu÷u tarihten itibaren çeúitli kurum, kuruluú, üniversite, sivil toplum örgütleri ve uzman kiúilerden brifing alm, uzmanlarn görevlendirilmesi, sektörün potansiyeli ve sorunlarna iliúkin bilgilendirme notlar ile yurt içinde ve yurt dúnda yerinde yaplan inceleme ve araútrma ziyaretlerine iliúkin olarak; valilikler, yerel yönetimler ve çeúitli kurumlara toplam 182 yaz yazlmútr. Di÷er taraftan; Komisyon çalúmalarna úk tutmak ve hazrlanan raporda yer vermek üzere çeúitli bilgilerden yararlanlmas ile yerinde yaplan inceleme ve araútrma ziyaretlerine iliúkin olmak üzere; çeúitli kurum, kuruluú, Komisyon Üyesi Milletvekilleri, valilikler, üniversiteler, federasyonlar, dernek ve vakflar tarafndan Komisyona toplam 106 yaz gönderilmiútir. 1.2. KOMøSYON ÇALIùMALARININ DEöERLENDøRøLMESø Araútrma Komisyonunu, araútrma ve inceleme konusunu teúkil eden ilgili taraflar dinlenmiú, bu kiúilerin yazl görüúleri alnmútr. Komisyon çalúmalar kapsamnda yaplan inceleme ve tespitlere iliúkin bilgi, belge, anket, dokümanlar ile Komisyonda yaplan sunumlar, Komisyon Üyesi Milletvekillerinin görüúleri, yurt içi ve yurt dú tutanaklar, yazlan yazlara verilen cevaplar, kurum, kuruluú ve di÷er ilgili uzmanlarn Komisyona gönderdi÷i kitaplar, raporlar ve yazlar, raporumuzun ilgili bölümlerinde ele alnarak de÷erlendirilmiútir. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 15 - øKøNCø BÖLÜM TÜRKøYE’DE SPORUN YAPISI VE GENEL ÇERÇEVESø 2.1. TEMEL SPOR KURULUùLARI 2.1.1. Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü Türkiye’nin gençlik ve spor politikalarn üretmeyi, ulusal ve uluslararas alanda söz sahibi olan yenilikçi bir kuruma dönüúmeyi kendisine vizyon olarak belirleyen Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ünün temeli, 14 Temmuz 1922'de 16 kulübün birleúerek sporu disipline etmek amacyla “Türkiye ødman Cemiyetleri øttifak”n (TøCø) kurmalaryla atlmútr. 1936 ylnda Türk Spor Kurumu, 29 Haziran 1938 tarihinde 3530 sayl Kanun’la Baúbakanl÷a ba÷l olarak kurulan katma bütçeli tüzel kiúili÷i haiz bir Genel Müdürlük olan Beden Terbiyesi Genel Müdürlü÷ü; 1942 ylnda Millî E÷itim Bakanl÷na, 1960 ylnda Baúbakanl÷a, 1970 ylnda Gençlik ve Spor Bakanl÷na, 13.12.1983 tarihli ve 179 sayl Kanun Hükmünde Kararname ile Millî E÷itim Gençlik ve Spor Bakanl÷na ba÷lanmútr. Beden Terbiyesi ve Spor Genel Müdürlü÷ü, 28 Mays 1986 tarihli ve 3289 sayl “Beden Terbiyesi ve Spor Genel Müdürlü÷ünün Teúkilat ve Görevleri Hakknda Kanun” hükümleri do÷rultusunda yeniden teúkilatlanmú, yapsal de÷iúikli÷e u÷ramú, Genel Müdürlü÷ün maddi imkânlar artrlmútr. 2 Mart 1989 tarihine kadar Millî E÷itim Gençlik ve Spor Bakanl÷na ba÷l olarak faaliyetlerini yürüten Genel Müdürlük, 356 sayl Kanun Hükmünde Kararname ile yeniden Baúbakanl÷a ba÷lanmú ve ad, Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü olmuútur. 5018 sayl Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 3’üncü maddesine göre Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü (GSGM), merkezî yönetim kapsamndaki kamu idareleri arasnda, merkezî yönetim bütçesine dâhil, özel bütçeli bir idare olarak saylmútr. 3703, 3751, 4629, 4644, 5105, 5149, 5255, 5272, 5340, 5378, 5436, 5538 ve 5583 sayl Kanunlarla 3289 sayl Kanun’un baz maddeleri de÷iútirilmiú; yeni maddeler ilave edilerek Teúkilat Kanunu’nda yeni düzenlemeler yaplmútr. GSGM’ye, 3289 sayl “Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü Teúkilat ve Görevleri Hakknda Kanun” ile; ülkemizde gençlik, beden e÷itimi, spor hizmet ve faaliyetlerinin yaygnlaútrlmas, geliútirilmesi, tantlmas, teúvik edilmesi ve desteklenmesi için gerekli tedbirleri alarak gençlik ve spor konular ile ilgili kamu ve sivil toplum kurum/kuruluúlarnn yönlendirilmesi ve bu kuruluúlarla iú birli÷inde bulunulmas görevleri verilmiútir. Ayrca; Vatandaún ve okul dúndaki gençlerin fizik, moral güç ve yeteneklerini sa÷layan beden e÷itimi, oyun, cimnastik ve spor faaliyetlerini sevk ve idare etmek; gençli÷in serbest zamannn de÷erlendirilmesine iliúkin hizmetleri yürütmek, bilgi ve beceri kurslar düzenlemek, gençlerin kötü alúkanlklardan korunmas için gerekli tedbirleri almak, Okul dú izcilik ve spor faaliyetleri ile gençlik faaliyetlerini programlamak, düzenlemek, yönetmek ve geliúmesini sa÷lamak; spor idarecisi, antrenör, monitör, spor elemanlar ve hakemleri yetiútirmek, e÷itmek, saylarn artrmak, e÷itim merkezleri kurmak, Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 16 - Sporcu ve spor kulüpleri ile gençlik derneklerinin tescil, vize, aktarma iúlemlerini yapmak, Spor federasyonlarnn kurulmas ve spor dallarn belirlemek için gerekli usul ve esaslar tayin ve tespit etmek, Beden e÷itimi, gençlik ve spor faaliyetleri için gerekli olan gençlik merkezleri ve kamplar ile; saha, tesis ve malzemeleri yapmak, yaptrmak, iúletmek ve bu tesisleri vatandaún istifadesine sunmak, Sporcu sa÷l÷ ile ilgili tedbirleri almak, sporcu sa÷lk merkezleri açmak, açtrmak, iúletmek, iúletilmesine yardmc olmak, sporcularn sigortalanmas iúlemlerini yapmak ve yaptrmak, Spor müsabakalarnda uluslararas kurallarn ve her türlü talimatn uygulanmasn sa÷lamak, futbol müsabakalarnda müúterek bahis (Spor Toto ve Spor Loto) düzenlemek, yönetmek, Beden e÷itimi ve spor alannda teknik bilgi ve spora ilgiyi artracak yaynlar yapmak, faaliyetlerde bulunmak, Uluslararas spor temas ve münasebetlerinde resmî merci görevi yapmak, Bu Kanun’a göre tescili yaplmú bulunan spor kulüp ve kuruluúlar ile spor amacn taúyan teúekkül, sporcu ve spor elemanlarn denetlemek, Baúarl sporculara ve çalútrclarna ayni ve nakdî yardm yapmak ve yaplmasn sa÷lamak, ödüllendirmek, Engelli bireylerin spor yapabilmelerini sa÷lamak ve yaygnlaútrmak üzere; spor tesislerinin engellilerin kullanmna da uygun olmasn sa÷lamak, konu ile ilgili bilgilendirme ve bilinçlendirme çalúmalar ile yaynlar yapmak, spor adamlar yetiútirmek, engelli bireylerin spor yapabilmesi konusunda ilgili di÷er kuruluúlarla iú birli÷i yapmak, 3289 sayl Teúkilat Kanunu’nda GSGM’nin görevleri arasnda saylmútr. GSGM, kanunla verilen bu görevleri merkez ve taúra teúkilatndaki 6.388 personeliyle yürütmektedir. Merkez teúkilat personel says, toplam personel saysnn % 14,3’ünü, taúra teúkilat ise % 85,7’sini teúkil etmektedir.1 GSGM’nin ksaca yukarda da bahsedilen yapsal dönüúüm süreci, Teúkilat Kanunu’nda ana hizmet birimleri arasnda yer alan federasyonlara özerklik verilmesiyle farkl bir boyut kazanmútr. 1992 ylnda 3813 sayl Kanun’la Türkiye Futbol Federasyonunun (TFF) özerk hâle getirilmesi ile baúlayan özerk federasyon uygulamas, 2004 ylnda 5015 sayl Kanun ile 3289 sayl Teúkilat Kanunu’nda yaplan de÷iúiklik yaplmas yoluyla di÷er federasyonlar kapsayacak úekilde geniúletilmiú bu uygulama kapsamnda, 60 spor federasyonundan, 58’i özerk hâle getirilmiútir. Federasyonlardan ço÷una, yaplan yasal düzenlemelerde belirtilen yollar izlenilmek suretiyle özerklik kazandrlmú ve GSGM’nin görev tanmlar içerisinde yer alan hususlarn önemli bir ksm, özerk federasyonlara devredilmiútir. Ancak bu dönüúüm esnasnda GSGM’nin ve özerk federasyonlarn teúkilat ve iúleyiúi açsndan bütüncül bir yaklaúmn ortaya konulamad÷, uygulamada baz problemlerin zaman içerisinde ortaya çkt÷, GSGM’nin baz uygulamalarnn federasyonlarn özerkli÷ine müdahale gibi de÷erlendirildi÷i, bu nedenle de GSGM’nin ve özerk 1 GSGM 2009 Yl Faaliyet Raporu, s. 20. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 17 - spor federasyonlarnn sorumluluk alan ve faaliyetlerinin birlikte de÷erlendirilerek spor sektörü mimarisinin yeniden úekillendirilmesi, bu çerçevede GSGM’nin; x Gençlik ve spor alanlarnda alternatif politika seçeneklerini ve ulusal ölçekli stratejileri belirleyen, x Sporun tüm dallarnn ülkede yaygn olarak icra edilmesine ve sporun tabana yaylmasna imkân sa÷layacak ortam hazrlayan, x Gençli÷in serbest zamanlarnn de÷erlendirilmesine ve zararl alúkanlklardan uzaklaútrlmasna yönelik politikalar oluúturan, projeler geliútiren, uygulayan, uygulanmasna destek olan, x Gençlik ve spor faaliyetlerine ayrlan kaynaklar geliútiren ve kaynaklar etkin ve verimli bir biçimde da÷tan, x Gençlik ve spor faaliyetlerine yönelik tesis ihtiyaçlarn tayin eden, tesislerin yapmnda yerel yönetimlere teknik ve finansal açdan destek veren, x Gençlik ve spor kulüpleri ile federasyonlarn destekleyen, gözetleyen ve denetleyen, x Özerk federasyonlarn görev alanlar dúnda kalan ulusal ölçekli sportif faaliyetleri düzenleyen ve yürüten, x Sporda úiddetin ve çalúmalar yürüten, x doping, úike vb. durumlarn ortadan kaldrlmasna yönelik Görev alanna giren konularda yaplacak bilimsel çalúmalar teúvik eden yeni bir yapya dönüútürülmesi, Meclis Araútrma Komisyonu çalúmalar esnasnda görüúlerine baúvurulan kiúi ve kurumlar ile Cumhurbaúkanl÷ Devlet Denetleme Kurulu (DDK) tarafndan 2009 ylnda yaymlanan “GSGM’nin Faaliyetlerinin Denetimi ile Özerk Federasyon Uygulamalarnn De÷erlendirilmesi” konulu Denetim Raporu’nda,2 ayrca 2008 ylnda spor sektörünün tüm paydaúlarn bir araya getiren Spor ùûras’na katlan kiúiler tarafndan dile getirilmiútir.3 DDK tarafndan, yeniden yaplandrmadan beklenen faydann sa÷lanabilmesi için gençlik ve spor faaliyetleri ile ilgili kurumsal yapnn merkezî bütçe içerisinde ayr bütçeli ve sadece merkez teúkilatndan oluúan bir idare olarak, “müsteúarlk” ya da “baúkanlk” úeklinde örgütlenmesinin uygun olaca÷ belirtilmiú;4 GSGM tarafndan Komisyona yaplan sunumda ise bu yapnn “düzenleyici ve denetleyici” bir üst kurum úeklinde olmas önerilmiútir.5 Ayn sunumda, son yllarda yaúanan tesisleúme ata÷na ra÷men, personel saysn ayn oranda artrmann mümkün olamad÷ bugün için tesis saysnn 9.029’a ulaúmú olmasna karún, nerdeyse iki tesise bir personel düútü÷ü, bu nedenle Genel Müdürlük personel ihtiyacnn gerek nitelik gerekse nicelik açsndan ivedilikle giderilmesi gerekti÷i belirtilmiútir. 2.1.2. Türkiye Millî Olimpiyat Komitesi Türkiye Millî Olimpiyat Komitesi (TMOK) 1908 ylnda kurulmuú ve 1911 ylnda Uluslararas Olimpiyat Komitesine (IOC) üye olmuútur. Bu çerçevede TMOK, ülkemizin gönüllü 2 Devlet Denetleme Kurulu 2009/3 sayl raporu, s. 9-10. 2008 Spor ùuras Kararlar, s. 192-197. Devlet Denetleme Kurulu 2009/3, age. 5 GSGM’nin Meclis Araútrmas Komisyonuna yapmú oldu÷u 08.12.2010 tarihli sunum. 3 4 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 18 - ve dernek statüsünde çalúan en eski sivil toplum kuruluúlarndan biridir. TMOK, ayn zamanda 49 ülkenin yer ald÷ Avrupa Olimpiyat Komitesi (EOC) üyesidir. TMOK tüzü÷ü, görevleri ve faaliyetleri, olimpik antlaúmaya dayanr. TMOK’un temel görevi, olimpik hareketin ve sporun ülkemizde geliútirilerek korunmasn sa÷lamaktr. TMOK’un Yönetim Kurulu baúta olmak üzere tüm kurullarnda ve komisyonlarnda, yaklaúk 300 kiúi gönüllü olarak görev yapmaktadr. TMOK’un 610 gerçek ve 16 tüzel üyeden oluúan 626 asl üyesi, ayrca 25 fahri üyesi bulunmaktadr. Yönetim Kurulu ve di÷er kurullar, TMOK Genel Kurulu tarafndan seçilmektedir. TMOK, Dernekler Kanunu’na göre øçiúleri Bakanl÷ tarafndan; ayrca tüzü÷ü gere÷i de Genel Kurul üyeleri tarafndan seçilen Denetleme Kurulu tarafndan denetlenmektedir. TMOK, yürüttü÷ü faaliyetler için uluslararas olimpiyat komitesinden snrl bir finansal destek almakta ve projeleri, daha çok sponsor gelirleriyle gerçekleútirmektedir. TMOK’un hem uluslararas hem de ulusal faaliyetlerini daha etkin yürütebilmesi için devlet tarafndan verilen deste÷in artrlmasna ihtiyaç bulundu÷u Komisyon çalúmalar esnasnda ilgili kiúiler tarafndan ifade edilmiútir. TMOK’un yürütmüú oldu÷u faaliyetlerden bazlar, IOC Olimpik Dayanúma Olimpik Sporcu ve Antrenör Destek Programlar, Spor Kültürü ve Olimpik E÷itim Çalúmalar, Ücretsiz Spor Okullar, Olimpik Gün ùenlikleri, Bo÷aziçi Yarúmalar, spor ve çevre konulu seminerler, fair play ödül töreni ve e÷itim çalúmalar, spor hukuku alannda toplant ve seminerlerdir. TMOK, bünyesinde herkesin kullanmna açk olan Olimpiyat ve Spor Kütüphanesi bulundurmaktadr.6 TMOK yetkilileri tarafndan, Komisyona yaplan sunum esnasnda;7 spordan sorumlu olan en üst karar organ olarak spor alannda politika ve stratejileri belirleyen bir üst kurula ihtiyaç bulundu÷u, bu kurulun alandaki çalúmalar konusunda her yln sonunda performans de÷erlendirmesi yapmas gerekti÷i, mevcut yapda ise TMOK ile GSGM arasnda özellikle olimpik konularda daha sk bir iú birli÷ine ihtiyaç duyuldu÷u, spor federasyonlarnn snrl özerkleútirilmesinin geliútirilerek federasyonlarn kurumsal yaplanmaya kavuúturulmas gerekti÷i, Spor federasyonlar faaliyetlerini etkin olarak sürdürebilmeleri için güçlü spor kulüplerine ihtiyaç bulundu÷u; federasyon baúkanlar ve yönetimlerinin iyi derecede yabanc dil bilen, ilgili spor alan ile organizasyon ve yönetim tecrübesi olan profesyonellerden seçilmesi, üst düzey antrenörlerin yetiútirilmesinde yurt dúndan baúarl antrenörlerden yararlanlmas gerekti÷i; okullarda spor kültürünün oluúturulmas açsndan ilgili kuruluúlarn (GSGM, MEB, spor federasyonlar ve spor kulüpleri) sk iú birli÷ine ve spor federasyonlarnn ortak kullanabilecekleri “Olimpik Kamp ve E÷itim Merkezleri”nin kurulmasna ihtiyaç bulundu÷u; spor kulüplerinin mali sorunlarnn, yaplacak düzenlemelerle bir an önce çözülmesi gerekti÷i hususlar dile getirilmiú, bu öneriler raporun oluúturulmas sürecinde dikkate alnmútr. 2.1.3. Türkiye Millî Paralimpik Komitesi “Engelli Olimpiyat Oyunlar” anlamna gelen “Paralimpik Oyunlar”, ilk kez 1960 Roma Olimpiyatlar’nn ardndan gerçekleútirilmiútir. Günümüzde bu gelenek bozulmayarak, Engelli Olimpiyat Oyunlar, olimpiyatlarn yapld÷ ülke tarafndan oyunlarn bitmesinden iki hafta sonra düzenlenmekte ve bu anlamda paralimpik yaz ve kú oyunlar iki hafta içerisinde tamamlanmaktadr. 6 7 TMOK tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 24.01.2011 tarihli ve 39 sayl rapor. Gündo÷an, N., Arslan, T., Kran, T., 30.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 19 - Uluslararas Paralimpik Komitesi (IPC) 22 Eylül 1989 tarihinde kurulmuútur ve 162 Ulusal Paralimpik Komitesi ile dört Uluslararas Spor Federasyonundan oluúmaktadr. Bu çerçevede Türkiye Millî Paralimpik Komitesi (TMPK), 2002 ylnda kurulmuú ve ayn yl IPC’nin üyesi olmuútur. Paralimpik oyunlarda yer alan spor dallar gün geçtikçe artmakta, engelli sporcularn krd÷ rekorlar olimpiyat rekorlarna yaklaúmaktadr. Bu spor dallar aúa÷da gösterilmiútir. Yaz oyunlarnda yer alan branúlar; atletizm, atclk, basketbol, tekerlekli sandalye, binicilik, bisiklet, boccia, çim bovling, eskrim, futbol, goalbol, halter, judo, masa tenisi, okçuluk, tekerlekli sandalye ragbi, tenis, voleybol, yelkencilik ve yüzmedir. Kú oyunlarnda yer alan branúlar ise; Alp kaya÷, kuzey kaya÷, biatlon, buz kza÷ hz yarú ve buz hokeyidir. TMPK, paralimpik hareketin ülkemizde amacna ulaúmasn teminen, Uluslararas Paralimpik Komitesi Anlaúmas esaslar dâhilinde çalúmay amaçlayan bir dernektir. Derne÷in amaçlar arasnda, ülkemizin paralimpik oyunlara katlmyla ilgili iú ve iúlemleri yürütmek ve Ulusal Spor Teúkilat ile IPC arasnda koordinasyonu sa÷lamak; toplumumuzdaki engelli bireylerde spor bilinci ve ruhunu oluúturmak, TMOK’la gerekli iú birli÷ini yaparak Paralimpik Oyunlarn ülkemizde yaplmasn sa÷lamak; “Paralimpik Millî Takmlar”nn seçiminde uygun standartlarn kuruluúunu ve uygulamasn, engellilik derecesi ve snflandrmadan ödün vermeyerek hatasz úekilde sa÷lamak; paralimpik oyunlara halkn ilgisini çekmek, dikkatini odaklamak ve konusu ile ilgili araútrmalar yapmak veya yaptrmak bulunmaktadr. TMPK Tüzü÷ü’ne göre Komitenin organlar; Genel Kurul, Yönetim Kurulu, Denetleme Kurulu ile Sicil ve Disiplin Kurulundan oluúmaktadr. Meclis Araútrmas Komisyonu, inceleme konusuyla ilgili olarak, engelliler sporu ile ilgili kurulmuú Spor Federasyonlar Baúkanlarnn görüúüne baúvurmuútur. Sporda úiddetin önlenebilmesi için; orta ve uzun vadede uygulanacak e÷itim programlarnn hazrlanmas, üç büyük kulübün bu konuda hassas davranmas ve örnek davranúlar sergilemesi, spor federasyonlarnn üzerlerine düúen sorumluluklar yerine getirmesi, cezalarn kararllkla uygulanmas, baúta yasal alt yap oluúturmak suretiyle úiddete neden olan kaynaklarn kurutulmas, gerek kamu gerekse sivil toplum tarafndan holigan davranúlarnn analizini konu edinen geniú kapsaml çalúmalarn yaplmas ve bu kiúilerin topluma yeniden kazandrlmas, bu çalúmalar yapan sivil toplum kuruluúlarnn devletçe desteklenmesi, spor mahkemelerinin kurulmas, bu alanda önleyici istihbarat çalúmalarnn yaplmas, özel güvenlik elemanlarnn toplum psikolojisi ve sporda úiddet konularnda özel e÷itimler almas, tribün liderleri ile kulüp yöneticileri arasndaki organik iliúkiye son verilmesi, sporda úiddeti önleyecek yaynlarn hazrlanmas, stat ve salonlarda kapal devre yayn sisteminin kurularak sporda úiddet olaylarna karúanlarn tespit edilmesi, bedava bilet da÷tmnn önlenmesi, spor tesislerine giriúlerde elektronik giriú sistemlerinin kurularak biletlerin kimlik numarasyla eúleútirilmesi gerekti÷i hususlarnda öneriler getirilmiútir. Ayrca kendi spor branúlar baúta olmak üzere, spor sektörüyle ilgili olarak, engelli spor kulüplerinin katld÷ spor müsabakalarnda pedagojik formasyonla donatlmú kiúilerin ve yöneticilerin olmamas; di÷er yandan spor alannda e÷itim almú çok sayda beden e÷itimi ö÷retmeninin GGSM, okullar ve daha da önemlisi engellilere e÷itim veren özel e÷itim ve rehabilitasyon merkezlerinde istihdam edilememesi; spor federasyonlarnn, mevcut bütçeleri ile spor kulüplerine maddi yardm sa÷layamamas; mevcut Dernekler Kanunu’nun spor kulüplerinin ihtiyaçlarna cevap verememesi; son yllardaki geliúmelere ra÷men, spor tesisleri baúta olmak üzere kamu ve özel sektör tesislerinin engellilerin kullanmna uygun olmamas gibi sorunlar da Komisyona aktarlmútr.8 8 Aktaú, O., Bitlis, M.T., Dedeo÷lu, M., Gürpnar, V., 29.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 20 - 2.1.4. Federasyonlar 3289 sayl Kanun’un “Federasyon Teúkili ve Profesyonel Dallarn Tespiti” baúlkl 18’inci maddesi ile yine ayn Kanun’un 19’uncu maddesine istinaden, 22 Kasm 1993 tarihli ve 21766 sayl Resmî Gazete’de yaymlanarak yürürlü÷e giren GSGM Spor Federasyonlarnn Teúkilat, Çalúma, Görev, Yetki ve Sorumluluk Yönetmeli÷i’nin “Federasyonlarn Belirlenmesi” baúlkl 5’inci maddesi birlikte de÷erlendirildi÷inde; bir veya daha fazla spor dalnn teknik ve idari bakmdan birer federasyona ba÷lanaca÷, amatör federasyonlarn adedi ile profesyonel dallarn, Merkez Danúma Kurulunun da görüúünü almak suretiyle Gençlik ve Spor Genel Müdürünün teklifi üzerine Gençlik ve Spordan Sorumlu Bakan tarafndan tespit edilece÷i belirtilmiútir. 3289 sayl Kanun’un “Özerklik” baúlkl ek 9’uncu maddesine göre; “Özerk olan federasyonlar; organlar genel kurul tarafndan seçimle göreve gelen, her türlü kararlarn kendi organlar içerisinde alan, bütçesi genel kurul tarafndan onaylanan ve ibra edilen federasyonlar” úeklinde tanmlanmútr. Yine ayn maddede; federasyonlara, talepte bulunmalar durumunda, Merkez Danúma Kurulunun uygun görüúü, Genel Müdürlü÷ün ba÷l oldu÷u Bakann teklifi ve Baúbakann onay ile idari ve mali özerklik verilebilece÷i; federasyonun kuruluúuna iliúkin kararn, Resmî Gazete’de yaymlanmas ile federasyonun tüzel kiúilik kazanaca÷ hüküm altna alnmútr. Bu hükümlere göre, özerk federasyonlarn tüzel kiúili÷i vardr ve bu federasyonlar idari ve mali yönden özerktir.9 Aslnda Türk spor tarihinde kanunla kurularak özerkli÷ini almú ilk federasyon Türkiye Futbol Federasyonudur. 5894 sayl Kanun’un “Amaç” baúlkl 1’inci maddesine göre TFF; “Her türlü futbol faaliyetlerini millî ve milletleraras kurallara göre yürütmek, teúkilatlandrmak, geliútirmek ve Türkiye’yi futbol konusunda yurt içinde ve yurt dúnda temsil etmek üzere özel hukuk hükümlerine tabi, tüzel kiúili÷e sahip, özerk bir federasyon”dur. Di÷er özerk spor federasyonlarnda oldu÷u gibi, merkezi Ankara’dadr ve Uluslararas Futbol Federasyonlar Birli÷i (FIFA) ve Avrupa Futbol Federasyonlar Birli÷i (UEFA) üyesidir. 5894 sayl Kanun'un "Teúkilat" baúlkl 4’üncü maddesine göre; TFF; "merkez", "yurt içi" ve "yurt dú" teúkilatndan oluúmaktadr.10 Yine ayn maddenin 5’inci fkrasna göre TFF merkez teúkilat en az aúa÷dakilerden oluúur; Genel Kurul, Baúkan, Yönetim Kurulu, øcra Kurulu, Hukuk Kurullar, Denetleme Kurulu ve Genel Sekreter. TFF haricinde, 3289 sayl Kanun’un ek 9’uncu maddesi hükümlerine göre idari ve mali yönden özerk olan federasyonlarn genel kurullarnn toplanmas ve çalúmalarna iliúkin usul ve esaslar ile genel kurulda kimlerin oy kullanaca÷ ve Tahkim Kurulu ile iliúkileri GSGM’ce düzenlenecek “Çerçeve Statü” ile belirlenmektedir. Ayrca özerkli÷i onanan federasyon, hazrlayaca÷ ana statü ve buna ba÷l talimatlara göre genel kurulunu ve yetkilendirece÷i di÷er organlarn oluúumunu, görev ve yetkilerini belirlemektedir.11 Spor federasyonlar; ilgili spor dalnn ülke düzeyinde dengeli bir úekilde yaylp geliúmesini sa÷lamak, bu konularda her türlü düzenlemeyi yapmak, projeler üretmek, kararlar almak ve uygulamaktan, hakem ve antrenörlerin yetiútirilmesini ve e÷itilmesini sa÷lamaya kadar önemli görevler yerine getirmektedir. Türkiye’de Atclk ve Avclk; Atletizm; Badminton; Basketbol; Bedensel Engelliler; Beysbol; Softbol; Korumal Futbol ve Ragbi; Bilardo; Binicilik; Bisiklet; Bocce Bowling ve Dart; Boks; Briç; Buz Pateni; Buz Hokeyi; Cimnastik; Hokey; Da÷clk; Dans; Eskrim; Futbol; 9 Erkiner, 2009. Baú, 2010. 11 GSGM Özerk Federasyonlar Çerçeve Statüsü, 2011. 10 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 21 - Geleneksel Spor Dallar; Geliúmekte Olan Spor; Golf; Görme Engelliler; Güreú; Hava Sporlar; Herkes øçin Spor; Halk Oyunlar; Halter; Hentbol; øúitme Engelliler; øzcilik; Judo ve Kuraú; Kano; Karate; Kayak; Kick Boks; Kzak; Kürek; Masa Tenisi; Modern Pentatlon; Motosiklet; Muay Thai; Okçuluk; Okul Sporlar; Oryantiring; Otomobil Sporlar; Özel Sporcular; Satranç; Sualt Sporlar; Sutopu; Taekwondo; Tenis; Triatlon; Üniversite Sporlar; Voleybol; Vücut Geliútirme; Wushu; Yelken ve Yüzme branúlarnda federasyon bulunmaktadr. Komisyon çalúmalar esnasnda Futbol Federasyonu baúta olmak üzere, Güreú, Basketbol, Voleybol, Halter, Taekwondo, Judo, Özel Sporcular Spor, øúitme Engelliler Spor, Bedensel Engelliler Spor, Okçuluk Federasyonlar Baúkanl÷nn görüúlerine baúvurulmuú ve raporun yazm aúamasnda bu federasyonlarn görüúlerinden yararlanlmútr.12 2.1.5. Millî E÷itim Bakanl÷ Millî E÷itim Bakanl÷nda (MEB) spor aktivitelerinin alt yapsn Okuliçi Beden E÷itimi Spor ve øzcilik Dairesi Baúkanl÷ (OBESøD) yürütmektedir. OBESøD, 23.10.1989 tarihli ve 385 sayl Kanun Hükmündeki Kararname ile kurulmuú; daha sonra da Bakanl÷n Teúkilat ve Görevleri Hakknda 30.04.1992 tarihinde kabul edilen 3797 sayl Kanun’un 25’inci maddesiyle ana hizmet birimleri arasnda yerini almútr. Daire Baúkanl÷, Bakanl÷a ba÷l örgün ve yaygn e÷itim kurumlarndaki beden e÷itimi spor ve izcilik faaliyetleriyle ilgili bütün görev ve hizmetleri yürütmektedir. Ayrca Bakanl÷a ba÷l gençlik ve izcilik tesisleri, okul spor tesisleri ve salonlarnn, e÷itim ve ö÷retim hizmetlerinin aksatlmamas ve kullanldklar sürede her türlü giderlerinin ilgili kurum ve kuruluúlarca karúlanmas suretiyle; sosyal, kültürel ve sportif etkinlikler için talepte bulunan kurum ve kuruluúlara yaplacak protokoller çerçevesinde sunmakla yükümlüdür. MEB’in 2010-2011 yl ilkö÷retim toplam ö÷renci says 10.576.061, orta ö÷retim toplam ö÷renci says ise 3.968.404’tür.13 MEB spor branúlarnn alt yapsn oluúturmada katk sa÷lamaktadr. Bu branúlar; basketbol, tenis, judo, kayak, halter, masa tenisi, karate, cimnastik, güreú, futbol, badminton, taekwondo, puanl atletizm, hentbol, eskrim, kros, yüzme, satranç, voleybol ile iúitme engelliler okullar spor oyunlarnda yer alan atletizm, futbol, voleybol, basketbol ve masa tenisidir.14 2009-2010 lisansl ö÷renci sporcu saylar toplamda “Küçükler” kz 11.555, erkek 22.494; “Yldzlar” kz 15.850, erkek 28.926; “Gençler” kz 10.934, erkek 21.209’dur.15. Söz konusu kategorilerde kz ve erkek olmak üzere “Okul øçi, ølçe, øl, Grup, Yar Final ve Türkiye Birincilikleri”nin organizasyonlarn yapmaktadr. Bu organizasyonlar 3797 sayl Millî E÷itim Teúkilat ve Görevleri Hakkndaki Kanun’un 25’inci maddesi uyarnca OBESøD planlamaktadr. Bu organizasyonlarn mahalli ksm il ve ilçe lig heyetleri; Grup, Yar Final ve Türkiye Birincilikleri ise OBESøD tarafndan yaplmaktayd. GSGM ile MEB arasnda 2010 ylnda 12 Özgener M., Demirel T., 07.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar; Karabyk, E. Ü., 09.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar; Bak, O.A, 16.12.2020 tarihli Komisyon tutanaklar; Akkuú, H., Elçin, R., Uysal, F., 20.12.2020 tarihli Komisyon tutanaklar; Aktaú, O., Bitlis, M. T., Dedeo÷lu, M., Gürpnar, V., 29.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar. 13 Millî E÷itim Bakanl÷ tarafndan 19.01.2011 tarihinde Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 60 sayl yaz. 14 Millî E÷itim Bakanl÷ Okul øçi Beden E÷itimi Spor ve øzcilik Dairesi Baúkanl÷ tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna sunulan 13.01.2011 tarihli “Sporda ùiddet ” konulu sunum ile øsmail Toksöz, 13.01.2011 tarihli Komisyon tutanaklar. 15 Millî E÷itim Bakanl÷ tarafndan 19.01.2011 tarihinde Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 60 sayl yaz. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 22 - østanbul’da düzenlenen “Ortak Akl Toplants”nda, iki kurumun ortak tesis kullanm yannda, okul spor faaliyetlerinin koordinasyonu; bir protokol ile Millî E÷itim Bakanl÷ndan, GSGM’ye devredilmiútir. Ayrca OBESøD tarafndan, lisanssz ö÷rencilere yönelik projelerle, katlmclarn istek ve kabiliyetleri göz önüne alnarak bu kiúilerin yaúamlarna sporu katmak amacyla projeler gerçekleútirilmektedir. Yukarda belirtilen faaliyetler kapsamnda, Bakanlkça, bir e÷itim-ö÷retim ylnda yaklaúk 11.000 spor ve kültür faaliyeti yaplmakta ve bu faaliyetlere yaklaúk 7 milyon ö÷rencinin katlm sa÷lanmaktadr. Bu organizasyonlarda ö÷rencilerin spor kültürü ve ahlakn kazanmalar, seyahat ederek sosyalleúmeleri, ülkemizin tarihi, turistik ve kültürel de÷erlerini görerek ö÷renmeleri amaçlanmaktadr. Ayrca dünyann en büyük sorunlarndan biri olarak görünen obezitenin önlenmesi için, çocuklara spor yapma alúkanl÷ kazandrlmasna yönelik projeler üretilmektedir. MEB’deki okul spor faaliyetleri ve sorunlar úu úekilde özetlenebilir: a) Okullarda Spor Etkinlik Saatlerinin Artrlmas Toplumun sorunlarndan biri olan spor e÷itimi konusunda ciddi çalúmalar yaplmaldr.16 Bu kapsamda ilk ve orta ö÷retim kurumlarnda beden e÷itimi derslerinde bu konulara yönelik teorik dersler ve seminerler de verilmelidir. ølk kez 2005 ylnda çizelgeye seçmeli spor etkinlikleri dersi eklenmiútir. 2010 ylnda yaplan çizelge de÷iúikli÷inde, ö÷rencilerin üzerindeki ders yükünün azaltlmas anlayúndan hareketle 1-5. snflarda bütün seçmeli dersler kaldrlmú; 6-8. snflarda ise seçmeli ders saati her snf düzeyinde bir (1) ders saati ile snrlandrlmútr.17 Spor etkinlik ders saatleri mevcut úekliyle daha çok SBS ya da ÖSS’ye hazrlk amacyla kullanlmakta olup branúlarnda uzmanlaúmú antrenör ve ö÷retmenlerin gözetiminde yaplamamaktadr.18 Bu ders saatleri; çocuklarn serbest zamanlarnn de÷erlendirilmesi için, hafta sonlar ve tatil günlerinde tüm okullarda, beden e÷itimi ö÷retmenleri eúli÷inde kültürel ve sportif faaliyetler olarak etkin olarak kullanlabilir. b) ølkö÷retimde Yetenek Seçiminin Sa÷lanmas Amatör branúlara yönelik olarak ilkö÷retim ça÷ndaki ö÷rencilerin fizyolojik yaplarnn hangi spor branúna uygun oldu÷u, uygun test bataryalar (birlikte kullanlan farkl testler) ile belirlenebilir.19 Yetenek seçimiyle ilgili olarak elde edilecek test verileri bir veri taban altnda toplanarak branúlara özgü kriterler, federasyonlar ve kulüpler ile paylaúlabilir. Bunun sonucu olarak da yetenekli ö÷rencilerin uygun spor branúlarna yönlendirilmesi sa÷lanabilir.20 Oysaki uygun veri aktarmlar sa÷lanmú olsa yetenekli ö÷rencilerin fizyolojik parametrelerindeki geliúimleri daha rahat gözlenebilir ve gelecekteki yldz sporcu 16 Talay, H., 16.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar. MEB Talim Terbiye Kurulu Baúkanl÷ tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 04.02.2010 tarihli ve 78 sayl, Okullarda Spor Beden E÷itimi ve ùiddet baúlkl rapor, s. 5. 18 Türkiye Voleybol Federasyonu tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 9.12.2010 tarihli ve 9 sayl, Sporun Sorunlar baúlkl rapor, s. 7. 19 Gürses ve Olgun, 1979. 20 østanbul Üniversitesi-Edebiyat Fakültesi Co÷rafya Bölümü Ö÷retim Üyesi Sedat Avc tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 24.02.2011 tarihli ve 90 sayl, Sunum ve Görüúler baúlkl rapor, s. 1415. 17 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 23 - yönlendirmesinde katk sa÷lanabilir. Söz konusu katklarn sa÷lanmasyla alt yapdan kulüplere sporcu akú mümkün olabilir.21 c) ølkö÷retim ve Ortaö÷retim Kurumlarnda Spor Kültürü ve Sporda Etik De÷erler Dersinin Konulmas ølkö÷retim ve ortaö÷retim ders müfredatna spor kültürü ve sporda etik dersleri konularak spor e÷itiminin temelleri atlmú olacaktr.22 Rakibe, hakeme ve di÷er görevlilere saygy, hoúgörülü olmay ö÷retip sporun sadece bir takmn kazanmasndan ibaret olmad÷, sporda yenmek ve yenilmenin en do÷al bir biçimde karúlanmas gerekti÷i ö÷retilmelidir.23 Spordan keyif almann ö÷retilmesi, iyi oynayarak hak edip kazanann alkúlanmas, mensubu olunan takmn kötü gününde de yannda olunmas gerekti÷inin benimsetilmesi, sporun úiddet ortamndan uzaklaúmasn sa÷layacak baúlca etkenlerdendir. d) Okul ødarecilerinin Spora Bakú Açs Okul idarecileri ve ö÷retmenleri tarafndan spor faaliyetleri desteklenmeli, her ö÷rencinin mutlaka sosyal ve sportif faaliyetlere katlmas için gereken çalúmalar yaplmaldr. Sosyal ve sportif faaliyetleri destekleyen okul idarecileri tarafndan, okullardaki disiplin ve úiddet olaylarnn spora katlmla azalma gösterdi÷i belirtilmektedir. MEB tarafndan, okul idarecilerine her yl spor kültürü ve sporda etik de÷er seminerleri verilmedi÷i belirtilmiútir. Okul idarecilerinin spora bakú açlar, mutlak galibiyet ve kazanma odakl de÷il; spora katlma odakl bakú açs olmaldr. Yöneticilerin, sportif faaliyetlere katlan ö÷rencilerine, sosyal ve sportif erdemlilik bilincini vermeleri gerekmektedir. e) Millî E÷itim Bakanl÷nda Sosyal ve Sportif Faaliyetlere Ayrlan Mali Kaynak Yetersizli÷i MEB tarafndan okullarda sportif faaliyetlerin sürdürülüp iyileútirilmesinde, yukarda belirtilen yaklaúmlarn yannda, mali desteklerin de önemli oldu÷u görülmektedir.24 Organizasyonlarn gerçekleúmesinde ihtiyaç duyulan idari ve teknik personel görevlendirilmesinde, görevlendirilen personelin görev ücretleri ile yarúmalar yürüten hakem ve jüri üyelerinin görev ve müsabaka ücretlerinin ödenmesinde, 31.08.2001 tarihli ve 24509 sayl Resmî Gazete’de yaymlanan Gençlik ve Spor Hizmetleri Uygulamasnda Görevlendirileceklere Ödenecek Ücretlerle ølgili Esaslarla øliúkin Bakanlar Kurulu Karar günün ihtiyaçlarna cevap verememesinden dolay yeniden ele alnmaldr. Okul spor faaliyetlerine sponsor olunmasna iliúkin bir mevzuat düzenlemesi bulunmad÷ndan, firmalar okul spor faaliyetlerine sponsor olamamaktadr. f) Beden E÷itimi Dersinin ve Beden E÷itimi Ö÷retmenlerinin Sorunlar Okul spor faaliyetlerinin istenilen düzeylere gelmesi için iki önemli faktör önemlidir. Birincisi beden e÷itimi ö÷retmenleri, di÷eri ise ö÷rencileridir. Bu çerçevede beden e÷itimi 21 Bk. Çanakkale Milletvekili Mustafa Kemal Cengiz ve 24 Milletvekilinin (10/880) esas numaral Önergesi. Türkiye Millî Olimpiyat Komitesi tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 24.01.2011 tarihli ve 64 sayl rapor, s. 6. 23 Bk. Mersin Milletvekili Ali Rza ÖZTÜRK ve 22 Milletvekilinin (10/879) esas numaral Önergesi. 24 Millî E÷itim Bakanl÷ Okul øçi Beden E÷itimi Spor ve øzcilik Dairesi Baúkanl÷ tarafndan 13.01.2011 tarihinde Meclis Araútrmas Komisyonunda yaplan sunum. 22 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 24 - ö÷retmenlerinin nicelik ve nitelik olarak ihtiyaçlarnn karúlanmas, spor faaliyetlerine ve e÷itimine ciddi katk sa÷layacaktr.25 Beden e÷itimi ö÷retmeni norm says, 2010 yl itibar ile 31.132, toplam say 20.154, ihtiyaç duyulan say ise 11.038’dir. Bununla birlikte, beden e÷itimi ders saatinin bir (1) saat artrlmas durumunda yaklaúk olarak 15.596 ö÷retmen ihtiyacnn daha ortaya çkaca÷, toplamda ise 26.634 beden e÷itimi ö÷retmeni ihtiyac do÷aca÷, ad geçen Kurul tarafndan ifade edilmiútir.26 Beden e÷itimi ö÷retmen eksikli÷i, sporun okullarda tabana yaylmasnda problem oluúturmaktadr.27, 28 Okullarda haftada 2 saat olan beden e÷itimi dersinin, saat olarak yetersizli÷i açktr. øki saatlik ders süresi, ö÷rencilerin derse hazrlanlmas için geçecek süre de dikkate alnd÷nda, dersin amacna ulaúmas için yeterli bulunmamaktadr. Avrupa Birli÷i ülkelerine bakld÷nda bu ders saatlerinin 3 veya 5 saat arasnda oldu÷u görülmektedir. Di÷er yandan, orta ve yüksekö÷retime geçiúte uygulanan snav sistemi nedeniyle okul ile sporun ayn anda yürütülmesine imkân bulunmamakta, okul ça÷ndaki çocuklar spor-e÷itim ikilemi arasnda kalmaktadrlar. Okul öncesi e÷itiminde hareket e÷itimi yerine daha çok beden e÷itimi a÷rlkl dersler verildi÷i, bu nedenle de 3-7 yaú arasnda alnmas gereken hareket e÷itiminin bu sürede hiç verilmedi÷i, ayrca ilkö÷retimde beden e÷itimi derslerinin snf ö÷retmenlerince verildi÷i gözlenmektedir. Bu çerçevede, okul öncesi ve ilkö÷retimde, hareket ve beden e÷itimi derslerinin beden e÷itimi ö÷retmenleri tarafndan verilmesi yararl olacaktr. g) Spor Liselerinin Sorunlar Spor e÷itimine katkda bulunmak ve sporcu ö÷rencilere destek olmak amacyla 1985 ylnda kurulan spor liseleri, ilk mezunlardan sonra istenilen verim elde edilemedi÷i için kapatlmú. Daha sonra 1995 ylnda yeniden ö÷retime baúlatlmú olup úu anda 21 spor lisesi faaliyet göstermektedir. Yaplan de÷iúiklikle spor liseleri “Güzel Sanatlar Spor Lisesi” adn almútr. Ancak gerekli alt yap oluúturulamad÷ndan, okullardan istenilen verim elde edilememiútir. Bu okullarn baúta spor tesisi olmak üzere uzman personel, antrenör ve ö÷retmen eksikli÷i hâlen devam etmektedir.29 Spor liselerine çok farkl branúlardan sporcu ö÷renci alnmakta olup bu ö÷rencileri yetiútirecek uzman e÷iticilerin bu okullara atanmasnda da sorunlar yaúanmaktadr. Di÷er taraftan, spor liselerinden mezun ö÷rencilere üniversitelerin beden e÷itimi bölümüne giriú snavlarnda ek puan verilmemesi de baúka bir sorun olarak göze çarpmaktadr. Spor liselerinin, uzman personel ve ilgili daire baúkanl÷ (OBESøD) himayesinde olmayú beklenilen baúary getirmemektedir. 25 Millî E÷itim Bakanl÷ Talim ve Terbiye Kurulu Baúkanl÷ tarafndan Meclis Araútrma Komisyonuna yaplan 13.01.2011 tarihli sunum.. 26 Tufan, M, 13.01.2011 tarihli Komisyon tutanaklar ile Millî E÷itim Bakanl÷ Talim ve Terbiye Kurulu Baúkanl÷ tarafndan Meclis Araútrma Komisyonuna gönderilen 04.02.2011 tarihli ve 78 sayl, “Okullarda Beden E÷itimi Dersi ve ùiddet ” baúlkl rapor s. 10. 27 Özel Sporcular Spor Federasyonu tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen, 04.01.2011 tarihli ve 37 sayl, Görüú baúlkl rapor s. 2. 28 Aúc, H., 13.01.2011 tarihli Komisyon tutanaklar. 29 østanbul Üniversitesi-Edebiyat Fakültesi, Avc, S, agr. s. 3-4. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 25 - h) Yatl ølkö÷retim Bölge Okullarnn De÷erlendirilmesi Yaklaúk alt yüz “Yatl ølkö÷retim Bölge Okulu” (YøBO) bulunmaktadr. Bu okullarn gerekli alt yaplar oluúturularak bir do÷al spor merkezi hâline getirilmesiyle, gelecekteki baúarl sporcularn temeli atlmú olacaktr. YøBO’larn uygun spor salonu, tesis, malzeme eksiklikleri giderilip bu okullara üniversitelerin antrenörlük bölümü mezunlar ve beden e÷itimi ö÷retmenlerinin atanmasyla, buradaki ö÷rencilerin fiziki geliúimleri, sosyalleúmeleri, spor kültürünü alp bunlar benimsemeleri, kulüplerin alt yaplarna yönlendirmeler yaplarak yetenekli sporcu kayna÷nn sa÷lanmasna katk sa÷lanacaktr. Ö÷rencilerin sportif faaliyetlere katlmn artrmak; onlar úiddet, madde ba÷mll÷ gibi her türlü kötü alúkanlktan koruyacaktr. Ayrca bu faaliyetler, ö÷rencilerin ruh ve beden sa÷l÷n geliútirerek kabiliyetleri ölçüsünde sportif faaliyetlere yönlendirilmelerini sa÷layacaktr.30 2.1.6. Üniversiteler E÷itimin görevi, insanlarn içinde yaúadklar topluma uyum sa÷layabilme bilgi ve becerisini kazandrmaktr.31 E÷itimde, iyi alúkanlklarn edinilmesi; fiziki yapy geliútirerek insan kaynaklarnn verimlili÷inin artrlmasyla, daha enerjik, üretken nesillerin ve toplumlarn oluúturulmas; fiziki geliúim süreci içerisinde günlük yaúantnn disipline edilmesi; zamann etkili kullanm gibi birçok yararl kural ve de÷erin ö÷renimi hedeflenir. E÷itim, entelektüel ve kültürel geliúimin sa÷land÷ yeni bir ortamn oluúturulmasnda önem taúmaktadr.32 E÷itimin ana amaçlarndan biri de ça÷daú insan modeli oluúturmaktr. Bu amaçlar içinde bilim, sanat ve spor, ça÷daúlaúmann temel unsurlardr. Bu amaçlara ulaúmada, formal e÷itimin en üst basama÷ olan üniversitelerde de spor, e÷itimin ayrlmaz bir parças olarak kabul edilmektedir. Üniversitelerde akademik e÷itimin yannda, gençli÷in sporla bütünleúmesi için gerekli tedbirler üniversite yönetimleri tarafndan alnmaktadr. Üniversitelerde spor, “Sa÷lk Kültür Spor Daireleri” ile “Beden E÷itimi ve Spor Bölümleri” veya “Yüksekokullar” aracl÷yla organize edilmektedir.33 Sa÷lk-e÷lence ve yarúma amaçl spor uygulamalar üniversitelerde devam etmektedir. Ayn üniversite içerisinde çok çeúitli spor branúlarnda bölümler aras turnuvalar düzenlendi÷i gibi, üniversiteler arasnda da çeúitli yarúmalar yaplmaktadr. Ayrca, Türkiye Üniversiteler Spor Federasyonu aracl÷yla, çeúitli branúlarda ligler tüm sezon boyunca devam etmektedir. Türkiye Üniversite Sporlar Federasyonunun 2009-2010 yl istatistiklerine göre, üniversiteler aras spor yarúmalarna katlan sporcu ö÷renci says 5.666 kadn ve 11.384 erkek olmak üzere toplam 17.050’dir. Üniversiteler aras spor karúlaúmalarna spor okulu ö÷rencilerinin yan sra üniversitelerde sporla u÷raúan di÷er bölümlerin ö÷rencileri de katlmaktadr. Yüksekö÷renimde meslek olarak spor e÷itimi alan gençlerin 2009-2010 ylna göre saylar tablolar úeklinde aktarlmútr.34 30 UEFA 1. Asbaúkan Erzik, ù tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 04.02.2011 tarihli ve 77 sayl, Görüú ve Öneriler baúlkl rapor, s. 8. 31 Çamlyer, 1992. 32 Bucher ve Wuest, 1987; Beyer, 1987; Skinner ve arkadaúlar, 1986; Moston ve Ashworth, 1986. 33 Hacettepe Üniversitesi Rektörlü÷ü tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 03.03.2011 tarihli ve 92 sayl, “Türkiye’de Spor Temel Sorunlar ve Çözüm Önerileri” baúlkl rapor. 34 ÖSYM, 2010. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 26 - Tablo 4. 2009-2010 Ö÷retim Yl Lisans Düzeyindeki Spor Okulu Ö÷renci Says 2009-2010 Ö÷retim Yl Lisans Düzeyindeki Spor Okulu Ö÷renci Says Ö÷renci Yeni Kayt Toplam Ö÷renci Kz 2.354 9.421 1.646 Erkek 4.716 17.870 2.911 Toplam Kz 7.070 634 27.291 2.496 4.557 321 Erkek 1.650 6.043 770 Toplam 2.284 8.539 1.091 Spor Yöneticili÷i E÷itimi Kz 555 2.102 299 Erkek 1.090 3.783 582 Toplam 1.645 5.885 881 Spor Bilimleri E÷itimi Kz 44 120 4 Erkek 107 357 17 Beden E÷itimi ve Spor Ö÷retmenli÷i Antrenörlük E÷itimi Rekreasyon E÷itimi 2008-2009 Yl Mezunlar Toplam 151 477 21 Kz 177 926 166 Erkek 365 1.452 212 Toplam 542 2.378 378 Kaynak: ÖSYM 2009-2010 Ö÷retim Yl Yüksekö÷retim østatistikleri, Ankara, 2010. Tablo 5. 2009-2010 Ö÷retim Yl Ön Lisans Düzeyindeki Spor Okulu Ö÷renci Says 2009-2010 Ö÷retim Yl Ön Lisans Düzeyindeki Spor Okulu Ö÷renci Says Beden E÷itimi ve Spor Spor Yöneticili÷i Antrenörlük ve Jokeylik At Antrenörlü÷ü Açk Ö÷retim Beden E÷itimi Ö÷retmenli÷i Ö÷renci Yeni Kayt Toplam Ö÷renci 2008-2009 Yl Mezunlar Kz Erkek Toplam Kz Erkek Toplam Kz Erkek Toplam Kz Erkek Toplam Kz Erkek Toplam 3 19 22 3 19 22 56 142 198 100 775 875 3 19 22 3 19 22 98 317 415 15 65 80 129 826 953 17 39 56 17 39 56 - Kaynak: ÖSYM 2009-2010 Ö÷retim Yl Yüksekö÷retim østatistikleri, Ankara, 2010. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 27 - Tablo 6. 2008-2009 Yüksek Lisans - Doktora Ö÷renci Says 2008-2009 Yüksek Lisans-Doktora Ö÷renci Says Ö÷renci Yeni Kayt Toplam Ö÷renci Spor Bilimleri ve Teknolojisi Spor Bilimleri ve Teknolojisi, Beden E÷itimi ve Spor Beden E÷itimi ve Spor Spor Yönetim Bilimleri Antrenörlük Rekreasyon Spor Sa÷lk Bilimleri Yüksek Lisans Doktora Toplam Yüksek Lisans Doktora Toplam 3 10 13 456 109 565 13 14 27 1.120 435 1.555 2008-2009 Yl Mezunlar 2 2 4 195 62 257 Yüksek Lisans Doktora Toplam Yüksek Lisans Doktora Toplam Yüksek Lisans Doktora Toplam Yüksek Lisans Doktora Toplam Yüksek Lisans Doktora Toplam 373 100 473 50 6 56 7 7 26 3 29 889 357 1.246 140 43 183 29 21 50 3 3 59 14 73 166 58 224 10 2 12 6 1 7 6 6 7 1 8 Kaynak: ÖSYM 2010, 2009-2010 Ö÷retim Yl Yüksekö÷retim østatistikleri. Ankara: ÖSYM 2010-4. 2.1.7. Spor Kulüpleri Sporun geniú halk kitlelerine yaylmas ve spor kültürünün geliútirilmesi gibi konular açsndan, sporun asli ve vazgeçilmez unsurunun spor kulüpleri oldu÷u yadsnamaz bir gerçektir. Spor kulüpleri bu anlamda sporun ana hizmet birimleridir. Di÷er yandan, GSGM tarafndan da belirtildi÷i gibi, mevcut yap ile ülkemizdeki kulüpleúme düzeyi uluslararas seviyeye ulaúamamú olup spor kulüplerinin hukuki, mali ve yönetim sorunlar da bulunmaktadr.35 36 Meclis Araútrmas Komisyonu, sporda úiddet olaylarnn da spor kulüplerinin içinde bulundu÷u sorunlarla ilintili oldu÷u noktasndan hareket ederek, çalúmalarnda kulüplerin sorunlar üzerinde yo÷unlaúmútr. Bilindi÷i üzere spor kulüpleri, 3289 sayl Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ünün Teúkilat ve Görevleri Hakknda Kanun’un 20’nci maddesi uyarnca, Dernekler Kanunu’na göre teúekkül eder; tescil ile Gençlik ve Spor Teúkilatna dâhil olurlar.37 5253 sayl Dernekler Kanunu’nun 14’üncü maddesi gere÷ince, Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷üne kayt ve tescil olan dernek says, 10.401’i spor kulübü ve 572’si gençlik kulübü olmak üzere toplam 10.973’tür. øçiúleri Bakanl÷ tarafndan denetlenen gençlik ve spor kulüplerinde karúlaúlan ortak sorunlar olarak; kurumsallaúmann sa÷lanamamas, yönetim organizasyon yapsnn sa÷lksz 35 GSGM’nin Meclis Araútrma Komisyonuna Yapmú Oldu÷u 08.12.2010 tarihli Sunum. Bak, O.A., 16.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar. 37 øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi Baúkanl÷, 2010. 36 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 28 - oluúu, kurumsal hafzann oluúturulamamas, ekonomik ba÷mszl÷n elde edilememesi, a÷r vergi ve di÷er mali yükümlülüklere katlanlmas, gerekli tesis ve ekipmann sa÷lanamamas, kurumsal üyelik ve katk imkânlarnn geliútirilememesi, kamuoyunda yaratlan olumsuz algnn krlamamas hususlar tespit edilmiú; bu hususlar Komisyonunun çalúmalar esnasnda spor sektörünün paydaúlar tarafndan da belirtilmiútir.38 39 GSGM tarafndan Meclis Araútrma Komisyonuna yaplan sunumda, 5072 sayl “Dernek ve Vakflarn Kamu Kurum ve Kuruluúlar ile øliúkilerine Dair Kanun”un müessese kulüpleri ve takmlarnn geliúerek ço÷almasn güçleútirdi÷i; 5072 sayl Kanun’da yaplan düzenleme ile birçok müessese veya kurum kulübünün ya kapanmú oldu÷u ya da kapanma noktasna geldi÷i belirtilmiútir. Spor Kulüplerinin hukuki ve mali sorunlar ile bu sorunlara iliúkin çözüm önerilerine raporun ilerleyen bölümlerinde de÷inilecektir. 2.2. TEMEL SPOR øSTATøSTøKLERø GSGM’nin 2009 yl verilerine göre Türkiye’de 60 federasyon faaliyet göstermekte olup federasyonlarn özerk/yar özerk olmalar ve sezon baúlangç-bitiú tarihlerinin farkl olmas nedeniyle faal sporcu saylarnda de÷iúkenlik gözlenmektedir. Sporcu, spor kulübü, spor tesisi saylarn gösteren istatistiki bilgiler, GSGM tarafndan derlenmektedir. Bu veriler GSGM ve Türkiye østatistik Kurumu (TÜøK) ønternet sitelerinde yaymlanmaktadr. Türkiye için “spor istatistikleri sistemi”nin yeniden kurulmas gerekmektedir. Sistemin kurulmas için; Türkiye’nin önceliklerinin belirlenmesi; AB metodolojisinin ayrntl olarak incelenmesi ve Türkiye’ye uyarlanarak sistemin tasarm, veri ve adres kaynaklarnn ayrntl olarak belirlenmesi; tabülasyon planlar ve soru kâ÷tlarnn hazrlanmas, hâlen kullanlanlarn revizesi; veri derleme yöntemi ve uygulamalarnn geliútirilmesi gerekmektedir. 2.2.1. Spor Tesisleri Türkiye’deki farkl branúlara ait tesislerin saylarna iliúkin veriler tabloda aktarlmútr. Tablo 7. Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷üne Ait Spor Tesisleri, 2009 Tesis Ad Futbol tesisi (çim-sentetik-toprak-hal ) Yüzme havuzu (açk- kapal) Spor salonu (antrenman) Binicilik tesisleri (açk-kapal) Kú sporlar tesisleri (buz pateni) Atclk tesisleri (kapal-velodrom-okçuluk) Semt sahalar (futbol-basketbol-voleybol) Tenis sahas Atletizm (stat-pist-sentetik) Karakucak güreú sahas Tesis Says 1.710 80 617 12 17 64 6.082 119 157 28 38 øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi Baúkanl÷ tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 20.01.2011 tarihli ve 62 sayl rapor. 39 Yardmc, M., Özcan, B., Altnöz, M. ve Çelik, E., 15.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 29 - Tesis Ad Cirit oyun alan E÷itim merkezi (sporcu-kamp-millî takmlar-sporcu sa÷lkgençlik-merkez gençlik) Kaykhane Kayak evi (teleski-telesiej-babylift ) Da÷clk Su sporlar (kürek-yelken) Bisiklet Otomobil (rafting) Sa÷lk koúusu-yürüyüú TOPLAM Tesis Says 7 235 14 53 19 35 12 8 27 9.296 Kaynak: GSGM, 2010. 2009 yl verilerine göre Türkiye genelinde GSGM’ye ait 1.710 futbol tesisinden; 74’ü çim saha, 1’i sentetik saha, 234’ü çim stat, 48’i toprak stat ve 1.353’ü de sadece semt sahas olarak de÷erlendirilebilecek niteliktedir. Buna karún 6.082 semt sahasnda da futbol, basketbol, voleybol oynanabilmektedir. Gençlik ve spor il müdürlükleri bünyesinde hizmet veren 35 açk yüzme havuzu, 33 kapal yüzme havuzu, 12 sosyal amaçl yüzme havuzu, 426 spor salonu, 191 antrenman salonu, 4 atletizm sahas, 134 atletizm pisti ve 19 sentetik atletizm pisti olmak üzere GSGM’ye ait toplam 9.296 tesis bulunmaktadr. Araútrma Komisyonunun yapmú oldu÷u çalúmalar (paydaú görüúmeleri, anket, yurt içi incelemeleri) neticesinde, ülkemizde spor tesislerinin illere göre dengesiz da÷ld÷, tesislerin amacna uygun ve çok amaçl yaplmad÷, iyi iúletilemedi÷i, bölgelerin ihtiyaçlar ve özellikleri do÷rultusunda planlanmad÷,40 engellilerin spor yapabilecekleri ve yarúmalar izleyebilecekleri úekilde inúa edilmedi÷i,41 ilk ve ortaö÷retim kurumlarnda standart ölçülerde yaplmad÷, yeterli donanm ve konfora sahip olmad÷, MEB’e ba÷l okullarn birço÷unda spor tesisi bulunmad÷, var olan tesislerin ise iyi iúletilmedi÷i ya da okul-aile birlikleri tarafndan spor kulüplerine, otopark iúletmelerine, dü÷ün organizasyonlarna vb. e÷itim dú faaliyetlere kiralanmas nedeniyle ö÷rencilerin bu tesislerden yeterince faydalanamad÷ ortaya çkmútr. 2.2.2. Spor Kulüplerine ve Sporculara øliúkin Saysal Veriler Türkiye genelinde 2009 yl verilerine göre toplam 9.978 spor kulübünden 12’si askerî kulüp, 617’si ihtisas kulübü, 1.207’si müessese kulübü, 1.593’ü okul kulübü ve 6.549’u ise di÷er spor kulüpleridir. Tablo 8. Spor Kulübü Says Askerî Kulüp 12 øhtisas Kulübü 617 Müessese Kulübü 1.207 Okul Kulübü 1.593 Spor Kulübü 6.549 Toplam 9.978 Kaynak: GSGM, 2010. En fazla spor kulübü 1.726 ile østanbul ilinde bulunmakta olup, østanbul’u srasyla Ankara 698, øzmir 503, Bursa 361 ve Kocaeli 262 spor kulübüyle takip etmektedir. 40 østanbul Üniversitesi-Edebiyat Fakültesi, Avc, S, agr. s. 14. Özel Sporcular Spor Federasyonu tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 03.01.2011 tarihli ve 3 sayl rapor, s. 5. 41 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 30 - Türkiye genelinde, 2009 yl verilerine göre aúa÷daki tabloda ayrntl olarak görülece÷i üzere, amatör spor federasyonlarnda toplam lisansl sporcu says 1.621.349 olup bunlardan 449.046’s kadn, 1.172.303’ü ise erkektir. Di÷er yandan TFF verilerine göre 2009- 2010 sezonu faal amatör futbolcu says ise 240.245’tir. Tablo 9. Amatör Spor Federasyonlarndaki Sporcu Saylar, 2009 (TFF verileri hariç) FEDERASYON ADI ATICILIK VE AVCILIK LøSANSLI SPORCU SAYISI KADIN ERKEK TOPLAM 1.963 13.846 15.809 ATLETøZM 40.302 74.116 114.418 BADMøNTON 10.775 17.254 28.029 BASKETBOL 36.720 149.960 186.680 BEDENSEL ENGELLøLER 336 2.420 2.756 BEYZBOL VE SOFTBOL 587 2.653 3.240 BøLARDO 1.571 17.834 19.405 BøNøCøLøK 891 1.705 2.596 FEDERASYON ADI øùøTME ENGELLøLER LøSANSLI SPORCU SAYISI KADIN ERKEK TOPLAM 875 6.027 6.902 13.605 26.118 39.723 9.120 26.930 36.050 577 2.633 3.210 KARATE 19.153 58.407 77.560 KAYAK 4.445 14.318 18.763 KICK BOKS 7.736 52.490 60.226 804 2.677 3.481 14.669 37.431 52.100 øZCøLøK JUDO ve KURAù KANO KÜREK BøSøKLET BOCCEBOWLøNG VE DART 1.653 8.815 10.468 MASA TENøSø 2.227 5.046 7.273 MODERN PENTATLON 353 810 1.163 BOKS 3.754 38.918 42.672 MOTOSøKLET 24 590 614 BRøÇ 1.692 7.416 9.108 MUAY-THAø 2.087 12.701 14.788 BUZ HOKEYø 1.262 2.402 3.664 OKÇULUK 2.643 4.853 7.496 BUZ PATENø 699 482 1.181 ORYANTRøNG 743 1.850 2.593 CøMNASTøK 8.314 6.191 14.505 OTOMOBøL SPORLARI 179 2.826 3.005 DAöCILIK 6.103 18.398 24.501 ÖZEL SPORCULAR 2.091 6.884 8.975 DANS 2.140 1.827 3.967 SATRANÇ 25.935 97.416 123.351 ESKRøM GELENEKSEL SPOR DALLARI GELøùMEKTE OLAN SPOR BÖLÜMLERø 2.086 3.680 5.766 SU TOPU 612 2.721 3.333 177 4.973 5.150 SU ALTI SPORLARI 2.109 5.383 7.492 174 398 572 46.789 142.954 189.743 GOLF GÖRME ENGELLøLER GÜREù 1.761 3.847 5.608 TENøS 7.123 8.972 16.095 519 1.583 1.985 2.504 TRøATLON 413 1.405 1.818 128.631 TAEKWONDO Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 31 - FEDERASYON ADI LøSANSLI SPORCU SAYISI KADIN ERKEK TOPLAM 49.774 51.357 30.347 24.546 54.893 HALTER HAVA SPORLARI 828 5.064 5.892 7 40 47 HENTBOL 21.081 43.174 64.255 HERKES øÇøN SPOR 9.477 13.936 23.413 HOKEY 1.868 3.467 5.335 HALK OYUNLARI FEDERASYON ADI VOLEYBOL VÜCUT GELøùTøRME LøSANSLI SPORCU SAYISI KADIN ERKEK TOPLAM 66.669 61.962 2.412 13.154 15.566 WUSHU 2.790 13.282 16.072 YELKEN 2.282 7.649 9.931 21.911 35.693 57.604 - 240.245 240.245 449.046 1.412.548 1.861.594 YÜZME TÜRKøYE FUTBOL FEDERASYONU2 TOPLAM Kaynak: 1) GSGM, 2010. 2) TFF faal amatör futbolcu saylar, 2009-2010 sezonu (Cinsiyet baznda da÷lm olmad÷ndan kadnlar da erkek sütununda gösterilmiútir.) 2.2.3. Türkiye’nin Uluslararas Alanda Elde Etmiú Oldu÷u Sportif Baúarlar Büyük spor organizasyonlarna ev sahipli÷i yapmak ve bu organizasyonlarda baúarlar elde etmek, ülke tantm açsndan önemli bir frsattr. Türkiye’nin de son yllarda büyük spor organizasyonlarna baúarl bir úekilde ev sahipli÷i yapt÷ ve bu alandaki organizasyon becerisini ve deneyimini de artrd÷ bir gerçektir. 2005 ylndan bu yana; 2005 øzmir Yaz Üniversiade Oyunlar, 2007 1. Karadeniz Oyunlar, 2008 Avrupa Atletizm Milletler Kupas, 2008 Genç ve Ümit Bayanlar Basketbol ùampiyonas, 2008 Dünya Genç Bayanlar Güreú ùampiyonas, 2009 Dünya Genç Erkekler Basketbol ùampiyonas, 2010 Dünya Basketbol ùampiyonas, 2010 Dünya Judo ùampiyonas, 2011 Erzurum Kú Universiade Oyunlar, Periyodik olarak Uluslararas Türkiye Cumhurbaúkanl÷ Bisiklet Turlar, Formula 1 ve Moto GP yarúlar gibi büyük organizasyonlarn ülkemize alnmas sa÷lanmú ve özellikle olimpiyatlardan sonra en büyük organizasyon olan “Yaz ve Kú Üniversiade” oyunlar baúta olmak üzere tüm organizasyonlar baúaryla gerçekleútirilmiútir. Bu organizasyonlarda yukarda belirtildi÷i gibi ülkenin tantm yaplmakla kalnmamú, ayn zamanda bölgenin ve ülkemizin organizasyon tecrübesi artrlmú, do÷al olarak bu organizasyona ev sahipli÷i yapan úehir ve bölgeye baúta spor tesisi ve úehir alt yapsnn geliútirilmesi olmak üzere ekonomik, turistik vb. pek çok katk sa÷lanmútr. Di÷er yandan, ülkemiz insanna spor kültürünün kazandrlmas açsndan da büyük frsatlar yaratlmútr. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 32 - Bu amaçlarla, önümüzdeki yllarda Türkiye’de 18 adet dünya ve Avrupa úampiyonas düzeyinde organizasyon yaplacaktr. Bunlara örnek olarak; 2011 Avrupa Gençlik Oyunlar Festivali, 2011 Basketbol Yldzlar Avrupa ùampiyonas, 2011 Dünya Güreú ùampiyonas, 2012 Dünya Salon Atletizm ùampiyonas, 2012 Dünya Yüzme ùampiyonas, 2012 Dünya Satranç Olimpiyat, 2012 Golf Dünya ùampiyonas, 2013 Akdeniz Oyunlar, 2013 FIFA U-20 Dünya Kupas, 2014 Dünya Kadnlar Basketbol ùampiyonas gibi spor organizasyonlar verilebilir. Ayn zamanda 2012 Kayak Dünya ùampiyonas, 2014 Voleybol Dünya ùampiyonas, 2014 Avrupa Hentbol ùampiyonas gibi organizasyonlara da aday olunmuú olup adaylk süreci takip edilmektedir. Ülkemizde ev sahipli÷i yaplan veya yaplacak olan spor organizasyonlarnn ülkeye sa÷layaca÷ katknn yan sra, bu organizasyonlarda hedeflenen tek amaç ülkenin organizasyon becerisini göstermek veya ülkeyi tantmak olmamal; sportif baúarlar da elde edilmelidir. Aksi hâlde spora ayrlmas gereken kaynaklarn, bu tür organizasyonlara ev sahipli÷i yapmak suretiyle heba edilmesinin söz konusu olabilece÷i, Komisyonca görüúlerine baúvurulan kiúi ve kurumlarca da ifade edilmiútir.42 Bu organizasyonlarn temel amac, ev sahipli÷i yapan bölge baúta olmak üzere, ülkemizde sporun tabana yaylmasn sa÷lamak; halkn kolaylkla yararlanabilece÷i spor tesislerini ülkemize kazandrarak ve en etkin úekilde kullanarak gelecek nesillere fiziksel ve kültürel spor miras brakabilmektir. Son 7 olimpiyat oyunun karúlaútrmas tabloda yaplmútr. Tablo 10. Türkiye’nin Olimpiyat østatistikleri Yl Branú 1984 1988 1992 1996 2000 2004 2008 10 11 12 10 11 11 13 Katlan Sporcu Says 48 50 47 54 59 66 68 Altn Madalya Gümüú Madalya 1 2 4 3 3 1 1 2 1 3 4 Bronz Madalya 3 1 2 1 2 4 3 Kaynak: GSGM, 2010. Olimpik branú ve katlan oyuncu says zaman içinde artú göstermektedir. Sporun tabana yaylmas, tesis says ve kalitesinin arttrlmas, sporcu ve antrenör says ve yetkinli÷inin yükseltilmesi olimpik branúlarda, spor dallarnda performans ve baúary arttracaktr. Raporun ilgili bölümlerinde konuya iliúkin de÷erlendirme ve önlemler yer almaktadr.43 42 ømamo÷lu, O. , Ziyagil, M. A., 06.01.2011 tarihli Komisyon tutanaklar; Erdener, U., Kazda÷l, H., Açkada, C., 11.01.2011 tarihli Komisyon tutanaklar. 43 Bk. (10/267) esas numaral Önerge. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 33 - 2010 ylnda Türkiye’de düzenlenen FIBA 2010 Dünya Basketbol ùampiyonas’nda Millî Takm’mz dünya ikincisi olarak, takm sporlar tarihinde büyük bir baúarya imza atmú; úampiyona boyunca ülkemizin tek gündem maddesi olmuútur. Yine 2010 ylnda Japonya’da düzenlenen úampiyonada Bayan Voleybol Millî Takm’mz tarihinde ilk kez dünya altncs olmuútur. Macaristan’da yaplan Avrupa Takmlar ùampiyonas 5.000 metrede Elvan ABEYLEGESSE birinci, Nevin YANIT 100 metre engellide birinci, Kenan SOFUOöLU motosiklette dünya úampiyonu, Gülsüm TATAR ise boksta dünya úampiyonu olmuútur. 44 Ayrca, 30 Eylül-6 Ekim 2006 tarihleri arasnda øtalya’nn Roma kentinde düzenlenen Özel Olimpiyatlar Avrupa Gençlik Oyunlar’nda atletizm branúnda 5 altn, 2 gümüú, 4 bronz madalya kazanmak suretiyle takm hâlinde birincilik elde edilmiútir. Yüzme branúnda ise 1 altn, 4 gümüú ve 2 bronz madalya kazanlmútr. 28 Eylül-11 Ekim 2007 tarihleri arasnda Çin’de düzenlenen Özel Olimpiyatlar Dünya Yaz Oyunlar’nda atletizm branúnda 3 altn, 1 gümüú, 3 bronz kazanmak suretiyle takm hâlinde üçüncülük elde edilmiútir. Basketbol branúnda dünya 2’ncisi, futbol branúnda dünya 2’ncisi, voleybol branúnda dünya 3’üncüsü, bowling branúnda “Olimpiyat ùampiyonu” olunmuú; jimnastik branúnda 1 gümüú ve 5 bronz madalya, masa tenisi branúnda 4 gümüú, takm hâlinde 4 gümüú, 1 bronz madalya kazanlmútr. Yine 2-8 Mays 2008 tarihleri arasnda Avusturya’da düzenlenen Özel Olimpiyatlar Avrupa Futbol ùampiyonas’nda Avrupa 2’ncisi, 21-28 Mays 2008 tarihleri arasnda Marmaris’te düzenlenen Özel Olimpiyatlar Avrupa Basketbol Turnuvas’nda Avrupa 2’ncisi olunmuútur.45 Kurulma tarihleri yeni olmakla birlikte engelliler spor federasyonlarnn göstermiú olduklar sportif baúar da ülkemiz açsndan büyük önem taúmaktadr. Türkiye’deki genç nüfusun says dikkate alnd÷nda, Türkiye’nin sportif baúarlar açsndan daha iyi bir konumda bulunmas gerekti÷i, bu çerçevede bir yandan sporun tabana yaylmas, bir yandan gençlerin e÷itim veya spor ikileminden kurtarlmas ve di÷er yandan ülke gençli÷ine rol model olabilecek elit sporcularn yetiútirilmesi için çok çeúitli projelerin geliútirilmesi,46 bunun için de spor sektöründeki tüm paydaúlarn bu projelerde ortak sorumluluk alarak çalúmas gerekti÷i bir gerçek olarak ülke sporunun karú karúya kald÷ bir durumdur.47 2.2.4. Spora Katlm ve Katlmn Artrlmas Türkiye østatistik Kurumu, 2006 yl boyunca ülke çapnda Zaman Kullanm Araútrmas’nn alan uygulamasn gerçekleútirmiútir. Söz konusu araútrmann ilk sonuçlar, 25 Temmuz 2007 tarihli haber bülteniyle kamuoyuna duyurulmuú, ùubat 2008’de de araútrmann genel sonuçlar yaymlanmútr. Bu haber bülteninde; ayn araútrma sonuçlarnn ayrntl analizi sonucu elde edilen spor faaliyetlerine katlm ve bu kiúilerin sosyoekonomik niteliklerine iliúkin bilgilerle birlikte, spor faaliyetlerine ayrlan zaman bilgisi de yer almaktadr.48 44 GSGM tarafndan 08.12.2010 tarihinde Meclis Araútrmas Komisyonuna yaplan sunum. Özel Sporcular Spor Federasyonu tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 04.01.2011 tarihli ve 37 sayl rapor. 46 Aydo÷du, A., 04.01.2011 tarihli Komisyon tutanaklar. 47 Özak, F.N., Komisyonun 16.01.2011 tarihli østanbul tutanaklar. 48 TÜøK, 2008. 45 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 34 - Tablo 12. Cinsiyete Göre Referans Aynda Spor Faaliyetlerine Katlm Oran, 2006 (%) Katlm Türkiye Spor Faaliyetine Katlmayan Yalnzca Bir Spor Faaliyetine Katlan øki Farkl Spor Faaliyetine Katlan Üç Farkl Spor Faaliyetine Katlan Dört veya Beú Farkl Spor Faaliyetine Katlan Toplam 100 76,9 18,2 3,6 0,9 0,3 Erkek 100 72,1 21,0 5,0 1,4 0,5 Kadn 100 81,7 15,5 2,3 0,5 0,1 Kaynak: Zaman Kullanm Anketi, TÜøK, 2006. 2006 ylnda, Türkiye’de erkeklerin % 27,9’u, kadnlarn ise % 18,3’ü spor faaliyetine katlmútr. Di÷er bir ifade ile erkeklerin % 72,1’i, kadnlarn ise % 81,7’si herhangi bir spor faaliyetine katlmamútr. Yalnzca bir spor faaliyetine katlan erkeklerin oran % 21, kadnlarn oran % 15,5’tir. Erkeklerin % 6,9’u, kadnlarn ise % 2,8’i iki ve daha fazla farkl spor faaliyeti yapmútr. Tablo 13. Referans Aynda Spor Faaliyetlerine Katlmn Cinsiyet Oran, 2006 (%) Katlm Türkiye Toplam 100 Erkek 49,6 Kadn 50,4 Spor Faaliyetine Katlmayan 100 46,4 53,6 Yalnzca Bir Spor Faaliyetine Katlan 100 57,2 42,8 øki Farkl Spor Faaliyetine Katlan 100 68,1 31,9 Üç Farkl Spor Faaliyetine Katlan 100 75,0 25,0 Dört veya Beú Farkl Spor Faaliyetine Katlan 100 83,7 16,3 Kaynak: Zaman Kullanm Anketi, TÜøK, 2006. Spor faaliyetlerine erkeklerde en yüksek katlm oran % 39,4 ile 15-24 yaú grubunda gözlenirken, kadnlarda bu oran % 22,8 ile 45-54 yaú grubunda gözlenmektedir. Ö÷renim düzeyi yükseldikçe spor faaliyetlerine katlm da yükselmektedir. Okuryazar olmayan veya bir okul bitirmeyen kiúilerde spor faaliyetlerine katlm % 8 iken, lisans ve üstü ö÷renim görmüú kiúilerde bu oran % 50,9’a çkmaktadr. Spor faaliyetlerine katlm skl÷, spor dalnn özelli÷ine göre farkllklar göstermektedir. Referans aynda; 1-9 kez katlm skl÷ futbol, basketbol, voleybol; vb. dallarda erkeklerde % 87,6; kadnlarda % 85,6 iken, yüzme dalnda erkeklerde % 77,3; kadnlarda % 75,2’dir. Erkekler aletli sporu % 60,2 ile 10 ve daha fazla sklkta yaparken; kadnlarda bu sklk % 53,9’dur. Yürüyüú/koúuda ayn oranlar srasyla % 52,7 ve % 60,4’tür. Toplam nüfusun % 16,6’s yürüyüú ve koúu yapmaktadr. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 35 - Tablo 14. Yaú Grubuna Göre Referans Aynda Spor Faaliyetlerine Katlm Oran, 2006 Toplam Yaú grubu Toplam 15-24 25-34 35-44 45-54 55 + Erkek 15-24 25-34 35-44 45-54 55 + Kadn 15-24 25-34 35-44 45-54 55 + 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 Spor Faaliyetine Katlmayan Yalnzca Bir Spor øki ve Daha Fazla Faaliyetine Katlan Farkl Spor Faaliyetine Katlan 76,9 71,8 77,9 78,6 76,3 81,2 72,1 60,6 73,8 77,3 75,3 76,3 81,7 82,3 82,1 80,0 77,2 85,5 18,2 18,6 17,4 17,9 20,4 17,5 21,0 25,4 19,7 17,7 20,1 21,8 15,5 12,3 15,0 18,1 20,6 13,6 4,8 9,6 4,7 3,5 3,4 1,3 6,9 14,0 6,4 5,0 4,5 1,9 2,8 5,4 2,9 1,9 2,2 0,8 Kaynak: Zaman Kullanm Anketi, TÜøK, 2006. 2006 ylnda, Türkiye genelinde; 15 ve daha yukar yaútaki nüfusun % 16,6’s yürüyüú ve koúu yapmútr. Yürüyüú ve koúu en çok katlmn oldu÷u spor daldr. Futbol, basketbol, voleybol vb. dallar % 6,4 ile ikinci ve yüzme % 2,3 ile üçüncü srada yer almaktadr Türkiye’de erkekler kadnlara göre daha çok spor yapmaktadr. Sadece tek yürüyüú ve koúu yapanlarn yars kadndr (% 50,4). Di÷er spor dallarnda erkeklerin oran kadnlardan daha fazladr. Futbol, basketbol, voleybol vb. dallarda erkek oran % 93,1; kadn oran ise % 6,9’dur. Erkekler, spora kadnlara göre daha çok zaman ayrmaktadr. 2006 ylnda Türkiye genelinde; yürüyüú ve koúu yapanlar, bir ayda bu spor dalna ortalama 50 dakika zaman ayrmútr. En az zaman ayrlan spor faaliyeti ise aylk ortalama 4’er dakika ile bisiklet ve di÷er spor dallardr. Erkekler bir ayda futbol, basketbol, voleybol vb. sporlara ortalama 1 saat 22 dakika zaman ayrrken, kadnlarda bu süre aylk ortalama 12 dakikadr. Kadnlarn bir ayda en çok zaman ayrd÷ spor dal ortalama 41 dakika ile yürüme ve koúu olurken, erkekler bu spor dalna ortalama bir saat ayrmaktadr. Seyirci olarak spor faaliyetlerine katlm oran erkeklerde % 7,7; kadnlarda % 1,3’tür. Bir ayda seyirci olarak spor müsabakalarn izlemeye ayrlan zaman erkeklerde ortalama 22 dakika, kadnlarda ise ortalama 2 dakikadr. Erkekler televizyonda spor program izlemek için ortalama 3 saat 10 dakika zaman ayrrken, kadnlarda bu süre ortalama 20 dakikadr. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 36 - Spora katlmla ilgili yaplan akademik çalúmalarda, uygunluk ve kolayl÷n spora katlmn artrlmasnda çok önemli oldu÷u ortaya çkmútr. Uygunluk ve kolaylkla anlatlmak istenen ise fiziksel, co÷rafi, finansal, sosyal ve örgütsel eriúimdeki kolaylktr. Bu amaçlarla; sporu yöneten, yönlendiren kamu kurum ve kuruluúlar ile sivil toplum kuruluúlarnca spora katlm mevcut alúkanlklarn incelenmesi, spora katlmn önündeki engellerin belirlenmesi, spor tesislerinin toplumun tüm kesimlerinin kullanmna nasl uygun hâle getirilece÷inin tespit edilmesi, ayrca spor yapan kiúilerin/tüketicilerin yapmú olduklar spora iliúkin tutum ve davranúlarnn analiz edilmesi gerekti÷i, Komisyonca görüúlerine baúvurulan kiúi ve kurumlarca ifade edilmiútir.49 Ayrca, spora katlmda ana belirleyici unsurlarn ne oldu÷unun tespit edilmesi, ülke içerisinde hangi spor dalnda katlmn artrlmas gerekti÷inin belirlenmesi, ülke içinde ev sahipli÷i yaplan uluslararas spor organizasyonlarnn spora katlmn artrlmasnda frsat m tehdit mi oldu÷unun irdelenmesi gerekmektedir. øngiltere’de 2007 ylnda yaplan bir araútrmada;50 maliyet, zaman ve motivasyon, spora katlm önündeki üç engel olarak tespit edilmiútir. Tüketicilerin, spor faaliyetleri için harcamay sevmedikleri, söz konusu araútrmaya katlanlardan yarsnn üyelik ve giriú aidat olarak ylda 25 sterlinden daha az harcadklar, gençlerin yaúllara göre spora harcamaya daha fazla istekli olduklar, düúük katlm ücretinin spora katlmn artrlmasnda belirleyici unsur oldu÷u, maliyetin özellikle baz spor dallarnda ve spor tesislerinde daha büyük bir engel teúkil etti÷i belirtilmiútir. Di÷er yandan, serbest zaman kstll÷, arttkça artan alternatif serbest zaman faaliyetlerinin mevcudiyeti, özellikle büyükúehirlerde bir mekândan di÷er mekâna ulaúma ayrlan zamann fazlal÷ nedeniyle sporun daha az çekici hâle geldi÷i, bu nedenle sporun kendisini daha e÷lenceli, daha kolay ve geliúmeye açk oldu÷unun hissettirmesi gerekti÷i, ancak motivasyon eksikli÷ini gizlemek için zaman kstll÷nn bir bahane olarak öne sürüldü÷ü ifade edilmiútir. Son olarak ise yukarda saylan engeller içerisinde spora katlmdaki en önemli engelin ise motivasyon eksikli÷i oldu÷u, fitness sporlarnn müsabaka sporlarnda oldu÷u gibi katlmclar motive etmek için çaba içinde olduklar, spor sosyal bir etkileúim arac oldu÷u için takm arkadaúlar veya rakiple birlikte olmann katlmcnn motivasyonunu artran en önemli unsur oldu÷u tespit edilmiútir. Komisyon, çalúmalar esnasnda, 30 Kasm 2010 tarihinde “2012 Avrupa Spor Baúkentli÷i Sertifikas”n alan østanbul’un, süreç öncesi ile sonrasnda yapt÷ ve yapaca÷ etkinlik ve faaliyetler hakknda bilgi almak için østanbul Büyükúehir Belediyesinden yetkilileri dinlemiútir. Yetkililer tarafndan, østanbul’u evrensel bir de÷er hâline getirmek amacyla yatrm yaplan alanlarn en önemlilerinden birinin de spor oldu÷u, spora eriúimin evrensel bir hak olmas nedeniyle, úehirde yaúayan kiúilerin spor yapabilmek için gerekli imkânlara kavuúturulmas gerekti÷i vurgulanmútr. østanbul 2012 Avrupa Spor Baúkentli÷i sürecinde spor kültürünü geliútirerek düzenli spor yapma alúkanl÷ kazanmú, sa÷lkl ve zinde bir toplum oluúturmann, spor alannda yetenekler yetiútirilerek ülke sporuna hizmet etmenin ve østanbul’u bir spor kentine dönüútürmenin amaçland÷ ifade edilmiútir.51, 52 49 Akgül, Y., 08.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar; Akkuú, H., Elçin, R., Uysal, F., 20.12.2020 tarihli Komisyon tutanaklar; ømamo÷lu, O. , Ziyagil, M.A., 06.01.2011 tarihli Komisyon tutanaklar; Avc, S., Kayalo÷lu, E., Dinçbayl, S., 02.02.2011 tarihli Komisyon tutanaklar; Sungur, M.L., ùen, H.H., 09.02.2011 tarihli Komisyon tutanaklar . 50 Sport Participation, 2007. 51 Gümüúda÷, G., 02.03.2011 tarihli Komisyon tutanaklar. 52 østanbul Büyükúehir Belediyesi, 2011. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 37 - 13 milyon kiúinin yaúad÷ østanbul’un bu unvan almasnn, gerçekleútirilecek etkinlik ve projelerle østanbullularn spora katlmnn artrlmas açsndan büyük bir frsat olaca÷ de÷erlendirilmektedir. Sonuç olarak, sporu yöneten kamu idarelerinin, federasyonlarn, mahalli idarelerin ve kulüplerin spora katlmn önündeki yukarda belirtilen engelleri de dikkate alarak ulaúm kolay olan ve halkn kullanmna açk spor tesisleri yapmalar, spora katlmn artrlmas için özel projeler geliútirmeleri gerekmektedir. Ayrca, görsel ve iúitsel medyada spora katlmn artrlmas için TRT Okul kanalndaki “Spor Okulu” veya NTV Spor kanalndaki “Sahaya Çk” gibi programlara yer verilmesi spora katlmn artrlmasnda faydal olacaktr.53 53 Özak, F.N., Komisyonun 16.01.2011 tarihli østanbul tutanaklar. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 38 - ÜÇÜNCÜ BÖLÜM SPOR KULÜPLERø VE SORUNLARI 3.1. SPOR ÇERÇEVESø KULÜPLERøNE øLøùKøN MODELLERøN GENEL Spor kulüplerine iliúkin çeúitli modeller bulunmaktadr. Handbook on the Economics of Sport adl eserde54 aúa÷daki de÷erlendirmeler yaplmú ve farkl modeller üzerinde durulmuútur: Spor yaplanmalar incelendi÷inde geliúmiú ülkelerde Anglo-Amerikan modeli ve Avrupa modeli olarak iki temel yap karúmza çkmaktadr. Bunun yan sra az geliúmiú ve geliúmekte olan ülkelerde yaúanan ortak sorunlar göz önüne alnd÷nda, bu gibi ülkeler için benzer sorunlarn yaúand÷ ama farkl yaplanmalarn görüldü÷ü modellerden bahsedilebilmektedir. Modern sporlara iliúkin kurallar demokrasilere benzemektedir: Her iki tip kural da úeffaf, herkese eúit úekilde uygulanan ve sadece idare eden organlar tarafndan daha önceden tanmlanmú süreçler çerçevesinde de÷iútirilebilmektedir. Pek çok önemli modern spor dal (beyzbol 1846, futbol 1848, Avustralya futbolu 1859, boks 1865, bisiklet 1867, ragbi 1895, motor sporlar 1895 ve olimpiyatlar 1896’da) 19. yüzyln ortalaryla sonu arasnda ortaya çkmútr. Golf, kriket ve at yarúlar gibi modern sporlar ise 1750’li yllarda Büyük Britanya’da do÷muútur. Olimpiyatlar dúndaki tüm bu modern sporlarn hepsi Büyük Britanya’da ve Amerika Birleúik Devletleri’nde kurallaútrlmútr. Bunun sebeplerini üç baúlkta ele almamz mümkündür. Birincisi Anglosakson halklarn spor oyunlarna daha yatkn bir kültüre sahip olmasdr. Bu ülkelerdeki oyun saysndaki çeúitlilik arttkça yeni oyunlarn ortaya çkmas ve kitlelerce benimsenerek uygulanmas daha da kolaylaúmútr. økinci olarak, sanayileúme sürecini tamamlamú ülkelerin ekonomik açdan geliúmiú olmas ve modern sanayi süreçleriyle sporlarn temel karakterlerinin (kurallar ve zamanlamalarnn olmas, yeni tekniklerin geliúmesiyle ortaya çkmalar gibi) benzemesi sayesinde, modern sporlarn buralarda geliúmesi tetiklenmiútir. Di÷er bir sebep ise bu ülkelerde örgütlenme hakknn vatandaúlara sa÷lanmú olmasdr. Bilindi÷i üzere spor kulüplerinin kurulabilmesinin temel koúullarndan biri de bireylerin örgütlenme özgürlü÷ünün olmasdr. 3.1.1. Avrupa Modeli Sporda Avrupa modeli olarak adlandrlan yapda ticari kayglar çok fazla ön planda de÷ildir. Avrupa ligleri küme düúme ve yükselme yoluyla yeni kulüplere açk olan bir yapya sahip oldu÷undan; kulüpler için ligde kalmak, ticari kazanç elde etmekten daha önemli hâle gelmiútir. Ayrca, Avrupa modelinde bütün sporlar amatör düzeyde katlmlarla baúlamú, profesyonel spor dallar geliútikçe sporu idare eden makamlar hem amatör hem de profesyonel faaliyetler için sorumluluk almútr. Bu iki yapnn bir arada ele alnmas da ticari kazanca verilen önemin azalmasna neden olmuútur. Avrupa modelinde profesyonel spor kulüplerinde kâr da÷tm snrldr. Örne÷in øngiltere Futbol Federasyonu, profesyonel futbol kulüplerinin kâr pay ödemesine snr getirmiútir. Uygulamada da hemen hemen hiçbir kulübün kar pay da÷tmad÷ 54 Szymanski, 2006, s. 304-307. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 39 - görülmektedir. Bunun yan sra 1981 ylna kadar øngiltere’de futbol kulübü yöneticilerinin maaú almas da kanunen yasaklanmú durumdayd. 55 Büyüklük ve karmaúklk açsndan ele ald÷mzda, Avrupa profesyonel spor yaplanmasnda futbol daha baskndr. Futbol kulüpleri ilk baúlarda, bütün üyelerine ait olan ve bu üyeler tarafndan seçilen bir komite tarafndan idare edilen hukuki yaplard. I. Dünya Savaú srasnda øngiltere’deki futbol kulüpleri snrl sorumlu úirketler hâline dönüútürülmüú olmakla birlikte, baúlangçtaki bu yapy hâlen muhafaza eden Avrupa ülkeleri de bulunmaktadr. Fransa’da ise profesyonel futbol organizasyonuna yönelik hukuki çerçeve 1901 ylna dayanmaktadr. Bu tarihte, vatandaúlarn kâr amac gütmeyen organizasyonlar baznda örgütlenmelerini özgür brakan bir kanun yürürlü÷e girmiútir. Belediyelerin yasal olarak sporu geliútirme ve ileri götürme görevleri bulundu÷undan yerel yönetimler futbolun finansman ve yönetimine dâhil olmuúlardr. Dolaysyla 1970’lere kadar 1. Futbol Ligi gelirlerinin yaklaúk yüzde 18’i hükûmetin belediyelere aktard÷ kaynaktan gelmiú ve pek çok stadn mülkiyeti yerel yönetimlere ait olmuútur. Yine 1970 ylnda devlet, genç yetenekleri yetiútirmek için Ulusal Futbol Enstitüsünü kurmuú ve profesyonel kulüplerden yerel örgütler ve okullarla iú birli÷i içinde kendi e÷itim merkezlerini kurmasn öngörmüútü.56 Pek çok Avrupa ülkesinde büyük sanayi firmalarnn ve zengin kiúilerin futbol kulüplerine finansal kaynak sa÷lamas geleneksel hâle gelmiútir. Bu firmalar ve kiúiler için, kulübün ticari kazanç elde etmesinden çok, isimlerinin bir kulüple özdeúleúmesi ve bu úekilde isimlerinin gündemde tutulmas önem taúmaktadr. Bu nedenle kulüpler, ünlü ve baúarl futbolcular oldukça yüksek fiyatlarla transfer etmekten kaçnmamaktadr. Transfer ücretlerinin getirdi÷i maliyetler nedeniyle, Avrupa’da profesyonel futbol alannda finansal krizler sk sk yaúanmakta olup kulüplerin zararda olmas neredeyse alúlmú bir norm hâline gelmiútir.57 3.1.2. Anglosakson (Kuzey Amerika) Modeli Sporda Anglosakson modeli olarak adlandrlan ve Kuzey Amerika’da görülen bu model, devletin kulüpleri destekledi÷i Avrupa modelinin aksine, kendi kendilerini idare eden ba÷msz kulüplerin örgütlenmesine dayaldr. Fiziksel egzersiz sadece bireyler için fayda sa÷lamamakta, baúka dúsallklar da yaratmakta, en basitinden sosyal anlamda daha verimli bireyler yetiútirmektedir. Pek çok ülkede devlet, sporun sa÷lad÷ dúsallklar göz önüne alarak sporun teúvik edilmesi gerekti÷ini savunmuú ve bu nedenle federasyonlar, kamu inisiyatifiyle kurulmuútur. Oysa Anglosakson modelinde sporun bu tip dúsallklar sa÷lyor olmas göz ard edilmekte ve devletin, hiçbir úekilde federasyonlarn ve kulüplerin iúleyiúine müdahale etmesi ve finansman sa÷lamas talep edilmemektedir. Spor kulüpleri ve federasyonlar kamudan mali destek alsa bile bu daha çok proje bazl olmaktadr. 58 Anglosakson modelinde modern sporlar, kulüp üyelerinin ya da o sporla u÷raúan kiúilerin e÷lenmelerini sa÷lamak amacyla ortaya çkmú; bu spor dallarnn ticarileúmesi ise seyirci ve taraftarlarn belli sayya ulaúmasyla gerçekleúmiútir. Devlet, spor örgütlerinin ticari geliúimleri sürecinde herhangi bir müdahalede bulunmad÷ndan, kulüplerin elde etti÷i gelirlerin da÷tm oldukça kapsaml olabilmektedir. Kulüp ve federasyonlarn ba÷msz yapda olmalar nedeniyle Kuzey Amerika’da spor alannda çok sayda yaplanma ortaya çkmú ve bu yaplar birbiriyle hem sporcu hem de taraftar bulabilmek için rekabet eder hâle gelmiútir. Bu modelin en kuvvetli yan da bu tip rekabetler 55 Sloane, 2006, s. 299-303. Sloane, age. s. 299-303. Sloane, age. s. 299-303. 58 Sloane, age. s. 299-303. 56 57 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 40 - sayesinde ortaya çkan zengin spor kültürünün varl÷dr. Ayrca Anglosakson modelinde, lig yaps kapal olup co÷rafi bazda örgütlenmiú ligler bulunmaktadr. Böylelikle takmlar, bölgesel bazda eúit oranda temsil hakkna sahip durumdadr. 3.1.3. Geliúmekte Olan Ülkeler Modeli Spor faaliyetlerinin örgütlenmesinde “Amerikan ekolü mü yoksa Avrupa ekolü mü avantaj sa÷lamaktadr?” tartúmalar devam ederken, geliúmekte olan ülkeler için ayr bir model oluúturulup oluúturulamayaca÷ da gündemdedir. Geliúmemiú ya da geliúmekte olan ülkelerde hükûmetler her ne kadar spora önem verdiklerinden ya da vereceklerinden bahsetseler de, uygulamada bu alana çok az kaynak aktarabilmektedirler. Pek çok ülke, spor aktivitelerinin organizasyonu için dú ülkelerden yardm almaktadr ve spor malzemeleri yerli olarak üretilemedi÷i için ithal edilmektedir. Ekonomik geliúmeyle spor alanndaki performans (örne÷in olimpiyatlarda elde edilen baúar) arasndaki iliúki pek çok çalúmaya konu olmuú bir inceleme alandr. Ne yazk ki az geliúmiú ülkelerde istatistiksel veriler yeterli olmad÷ için, bu ülkelerde sporun ve ekonomik yapnn bir arada analiz edilmesi mümkün olmamaktadr. Az geliúmiú pek çok ülkede spor tesisi saylarna ve bunlarn kullanm skl÷na iliúkin hiçbir veri bulunmamaktadr. Bilindi÷i üzere, spora katlm, bir ülkedeki spor kulüplerine üye olanlarn saysnn tüm nüfusa oranlanmasyla hesaplanmaktadr. 2000’li yllarn baúnda spora katlm oran az geliúmiú ülkelerde % 0,01 ilâ % 1 arasnda de÷iúirken, bu oran Avrupa ülkelerinde % 20-25’lere ulaúmaktadr. Buna ilaveten az geliúmiú ülkelerde halkn çok az sayda, basit ve özellikle de tesis gerektirmeyen spor dallarna yo÷unlaút÷ görülmektedir. UNESCO’nun 1995 ylnda 32 Afrika ülkesinde yapt÷ çalúmann sonucunda ilk ve ortaö÷retimde spor dersi saysnn 1 ila 2,5 saat arasnda de÷iúti÷i, bununla birlikte bu derslerin spor ö÷retmeni, spor malzemesi ve spor tesisi eksikliklerinden dolay yaplmad÷ ortaya çkmútr. Di÷er yandan orta gelir seviyesinde yer alan Küba, Msr, Suriye ve Tayland gibi ülkelerde spor ö÷retmenlerinin yetiútirilmesi için kapasitenin Afrika ülkelerine kyasla oldukça iyi durumda oldu÷u vurgulanmútr.59 Az geliúmiú ve geliúmekte olan ülkelerdeki en büyük sorun, spor faaliyetlerinin gerçekleútirilmesi ve tesislerin inúas için gereken finansmann temin edilememesidir. Geliúmekte olan ülkelerin ço÷unda hükûmet, spor aktivitelerinin idaresini ve finansmann üstlenmiú durumdadr. Avrupa ve Amerika modelinin aksine, geliúmekte olan ülkelerin pek ço÷unda yerel yönetimlerin spora kaynak aktarmad÷ ya da aktaramad÷ görülmektedir. Bunun yan sra, bireyler de bütçelerinden spora pay ayramamaktadr. Bütün bu úartlar altnda, az geliúmiú ülkelerin ço÷unda devlet, federasyonlara fon sa÷lamakta olup federasyonlarn baúka geliri yoktur. Ancak sa÷lanan finansman o kadar düúük seviyededir ki, pek çok federasyon faaliyetlerini sürdürememektedir. Bu gibi ülkelerde hem yeterince spor tesisi yaplamamakta hem de mevcut tesislerin bakm ve onarmlar gerçekleútirilememektedir. Hâl böyle olunca, büyük ölçekli spor tesisleri ancak büyük ve önemli karúlaúmalar ya da gösteriler için açk tutulmakta; normal zamanlarda ise halkn ya da spor kulüplerinin buralar kullanmalarna izin verilmemektedir. Bu ise tesislerin etkin kullanlamamasna neden olmaktadr. 60 Az geliúmiú ve geliúmekte olan ülkelerde spor alannda yaúanan sorunlardan biri de sporcularn sa÷lk hizmetlerinden ve sosyal güvenceden yoksun olmalardr. Az geliúmiú ve geliúmekte olan pek çok ülkede spor alannda uzmanlaúmú doktor ve sa÷lk merkezi bulunmamaktadr. Az geliúmiú ve geliúmekte olan ülkelerin spor alannda karúlaútklar di÷er sorunlar ise spor alannda yetiúmiú insan kayna÷nn, özellikle de yetenekli olanlarn geliúmiú 59 60 Andreff, 2006, s. 308-315. Andreff, age. s. 308-315. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 41 - ülkelere göç etmesi, spor dallarnda profesyonelleúme sürecinin oldukça zorlu geçmesi ve pek çok ülkede rüúvet, úike ve yasal olmayan bahisle ilgili sorunlar yaúanmas olarak sralanabilir. Bu ülkelerde spor, devletten ba÷msz yapda de÷ildir ve merkezden yönetilmektedir. Spor idaresi bürokratik ve hiyerarúik bir yaplanmadadr. Spor kulüpleri, kâr amac gütmeyen organizasyonlar olup genellikle gönüllüler tarafndan profesyonel yönetimden uzak olarak yönetilmektedir. Spor ekonomisi ise hem pazar hem de yatrm açsndan geliúme göstermemiútir.61 Geliúmekte olan ülkelerin pek ço÷u, Afrika modelinde tanmlanan sorunlar yaúamaktadr. Bu ülkelerin, sorunlarn ksmen de olsa hafifletebilmek için baúvuraca÷ birkaç yöntem vardr. ølk olarak, geleneksel spor dallarnn geliútirilmesine önem verilebilir. Geleneksel spor dallar fazla karúk sporlar olmadklar için, büyük ölçekli tesis ve ekipman yatrm gerektirmemektedir. økinci çözüm yolu, okul ça÷ndaki çocuklara ve gençlere yönelik spor programlar geliútirilmesidir. Bu programlar için hükûmetten, ulusal ve uluslararas sponsor firmalardan ve geliúmiú ülkelerin mali ve teknik yardm programlarndan kaynak bulunabilmektedir. Üçüncü olarak, geliúmiú ülkelerle ikili iú birli÷i yoluna gitmek ya da uluslararas kurumlardan projeler veya anlaúmalar çerçevesinde yardm sa÷lamaktr. Bu yardmlar nakdî, ayni ya da e÷itim-kapasite geliútirme gibi farkl nitelikler taúmaktadr. Son olarak bu ülkelerde sporda yaúanan ve ahlaki çöküntüye neden olan davranú ve tutumlarn suç olarak görülmesi ve ciddi tedbirler alnmas gerekmektedir.62 Yaplan çalúmalar, sportif baúar ile spora katlmn, ülkelerin ekonomik geliúmiúlikleriyle yakndan ilgili oldu÷unu göstermektedir. Yani bir ülkenin, ekonomik sorunlarn aúmad÷ sürece sporda ileri gitmesi oldukça güçtür. Ekonomik skntlarn yan sra her ülkenin kendi geliúim süreçlerine, sahip oldu÷u kaynaklara, halkn de÷erlerine, kültürel özelliklerine ve kamu, özel sektör, sivil toplum örgütleri yaplanmalarna uygun bir model geliútirmesi gerekmektedir. 3.2. SPOR KULÜPLERøNDE YÖNETøùøM VE KURUMSALLAùMA Anayasa’nn “Gençli÷in Korunmas” baúlkl 58’inci maddesinde Devlet’in, gençleri alkol düúkünlü÷ünden, uyuúturucu maddelerden, suçluluk, kumar ve benzeri kötü alúkanlklardan ve cehaletten korumak için gerekli tedbirleri alaca÷ hükme ba÷lanrken; “Sporun Geliútirilmesi” baúlkl 59’uncu maddesinde ise Devlet’in, her yaútaki Türk vatandaúlarnn beden ve ruh sa÷l÷n geliútirecek tedbirleri alaca÷, sporun kitlelere yaylmasn teúvik edece÷i ve baúarl sporcuyu koruyaca÷ düzenlenmektedir. Anayasa’da gençlik ve sporla ilgili bu maddeler, gençli÷in korunmas ile beden ve ruh sa÷l÷n geliútirecek úekilde spor yaplabilmesini, sporun kitlelere yaylmasn ve baúarl sporcunun korunmasn temel haklar ve hürriyetler arasnda saymaktadr. 1977 tarihli Çocuk Oyun Haklar Malta Deklarasyonu 1990 ylnda ülkemizce imzalanmú, 1994 ylnda onaylanmútr. 1995 tarihli Çocuk Haklar Sözleúmesi 0–18 yaú grubunun oyun ve spor hakkn düzenlemektedir.63 Bu açlardan bakld÷nda üçüncü kuúak haklar ya da dayanúma haklar dizgesi ad verilen haklar arasnda açkça saylmasa da, sporun ancak dayanúma ve yönetiúim anlayúyla geliútirilebilecek bir hak oldu÷u tartúlmaz bir gerçektir. 61 62 63 Andreff, age. s. 308-315. Andreff, age. s. 308-315. Kasap, 2005. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 42 - Sporda yönetiúim bir yandan sporun üst yönetiminde yönetiúimi ifade ederken, di÷er yandan spor kulüplerinin yönetiminde de yönetiúimi ifade etmektedir. Sporun üst yönetiminde spor sektörünün paydaúlarnn tamamnn katk sa÷layaca÷ bir yönetim format ve mekanizmas tasarlanmas ve iúletilmesi bu açdan önemlidir. Sporda kamu, federasyonlar, kulüpler, teknik direktörler, sporcular, hakemler, taraftarlar ve medya gibi pek çok aktör ve paydaú bulunmaktadr. Bunlarn tamamnn fikirlerini aktarabilece÷i bir üst yönetim mekanizmas geliútirilmesi, bütün sorunlarn yanstlmas yannda; birlikte çözüm bulunmas açsndan da önem taúmaktadr. Bu nedenle sporun üst yönetiminde, ekonomi yönetimindeki Ekonomik Sosyal Konsey benzeri bir mekanizmann geliútirilmesi önem taúmaktadr. Çünkü yönetiúim, emir-komuta zinciri úeklinde bir yönetimden ziyade; paydaú katlmc, yatay ve saydam bir yönetimi ifade eder. Ayn durum federasyonlarn yönetimi için de geçerlidir. Federasyon yönetimlerinde de yönetiúimin geliútirilmesi; saydamlk, hesap verebilirlik, birlikte karar alabilme ve kurumsallaúma gibi de÷erlerin geliútirilmesine önemli ölçüde katkda bulunacaktr.64 Spor kulüplerinin idari, mali ve hukuki pek çok sorunu oldu÷u düúünüldü÷ünde kulüp yönetiminde yönetiúimin geliútirilmesi de bu sorunlarn çözülmesinde önemli bir yaklaúm olacaktr. Bu, ayn zamanda kulüplerin kurumsallaúmas yönünde de atlmú önemli bir adm olacaktr. Kulüpte yönetiúim ve kurumsal yönetim ilkelerinin uygulanmas, kulüp idaresindeki aksaklklarn hemen tespitinin ve Yönetim Kurulunun harekete geçmesinin sa÷lanmas yannda, oluúan zarar ve ziyann belirlenmesi, kulübün pay sahiplerinin, paydaúlarla, taraftar/tüketiciyle olan iliúkilerinin koordine edilmesi, yönetim kurulu üyelerinin ve yöneticilerin performans de÷erlendirmesi, di÷er kulüp çalúanlarnn kariyer planlamas ve ödüllendirilmesi ile ilgili iúlevlerin yerine getirilmesinde önemli sonuçlar do÷uracaktr. Avrupa’da ço÷u kulüp; ulaútklar devasa bütçelerini daha iyi yönetebilmek, sermaye piyasalarna açlarak daha ucuz fon temin etmek, iktisadi ve mali baúarya ulaúarak sportif baúary yakalamak adna kurumsal yönetiúime do÷ru yol almaktadr. UEFA lisanslama sisteminin de etkisiyle Avrupa’da ço÷u futbol kulübünün kurumsal yönetim ve yönetiúimi kendi örgütsel yaplarna uyarlamaya çalútklar görülmektedir. Bu süreçte pazarn tümünü etkileyen en önemli trend, gelir kaynaklarndaki hzl artútr ve bu durum, idari ve stratejik zorluklarla birlikte, üst ve alt seviyedeki kulüplere frsatlar da sa÷lamaktadr. Bu anlamda Manchester United gibi Avrupal üst düzeydeki kulüpler, rakiplerine üstünlük sa÷lamada kurumsal yönetim ilkelerini çok etkin kullanmaktadrlar. Kurumsallaúabilen yap, ortak akln yönetim ve denetimine giren; sistematik yönetimin hâkim yönetim yaps hâline geldi÷i; úeffafl÷n, hesap verebilirli÷in ve katlmcl÷n ana ekseni oldu÷u yönetsel örgütlenmeyi tanmlamaktadr. Kurumsallaúan kulüpler, üç tür yönetimi çok iyi yaplandrmaktadrlar; 1) øliúki yönetimi (Kadrosunda barndrd÷ yldzlar iyi yönetmek, teknik adamlar iyi yönlendirmek, kulübe büyük maddi katk sa÷layan taraftar müúteri ile yönetim arasnda çok baúarl bir iletiúim ve etkileúim kurabilmek.) 2) Varlk ve risk yönetimi (Oyuncu, stat, taraftar/müúteri, gayrimenkul ve menkul de÷erler.) 3) Performans yönetimi (Yarúmac ve sonu kupayla biten bir ortamda sportif ve mali baúar performansnn yönetimi.)65 Kurumsallaúma; idari, mali ve hukuki anlamda bir “kurum” yaps kazanma kadar kurumun taraftar, sporcu, yönetici, menkul ve gayrimenkul tüm de÷erleriyle bir bütün olmas 64 65 Ünüvar, Gürkan, Acar, Bçakc, Karacar, Tanröver ve Akúar, 2010. Akúar, 2011. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 43 - sonucunu da do÷uracaktr. De÷er kavram bu úekilde tanmlannca bu de÷eri en iyi úekilde yönetecek bir yönetim yaplanmas da bunun tamamlaycs olacaktr. Sporda yönetiúim, sporda iyi yönetiúim ve kurumsallaúma kavramlarnn giderek artan oranda spor yönetimimize girmesi ve yönetim yapmzn spor yönetiúimi úekline dönüúmesi, sporun ve spor kulüplerinin sorunlarnn çözülmesi yannda, úiddetin azalmasnda da etkili olacaktr. Zira görüúlerini de÷iúik platformlarda ifade edebilen, sporun ve kulüplerin yönetiminin ya da yönetiúimin bir parças hâline gelen taraftar,66 sporcu ve medya gibi tüm aktörler sporda úiddet konusunda daha duyarl olacaklar ve ayn geminin yolcusu olma bilinciyle ona zarar verici yaklaúmlardan uzak duracaklardr. 3.3. SPOR KULÜPLERøNøN YAPISI VE SORUNLARI Bu ksmda spor kulüplerinin hukuki ve mali yaplar, ilgili mevzuat hükümleri dikkate alnarak incelenmiútir. Burada amaçlanan, spor sektörünün tüm paydaúlarna sporun ana hizmet birimi olarak görülen spor kulüplerinin sorunlarnn tespitinde ve bu sorunlara uygun çözüm önerilerinin getirilmesinde yardmc olmaktr. 3.3.1. Spor Kulüplerinin Hukuki ve Mali Yaplar 3.3.1.1. Spor Kulüplerinin Hukuki Yaps Ülkemizdeki spor kulüpleri, 23.11.2004 tarihli ve 5253 sayl Dernekler Kanunu hükümlerine tabi olarak faaliyetlerini sürdürmektedir. 5253 sayl Dernekler Kanunu’nun 14’üncü maddesi, gençlik ve spor kulüplerini düzenlemektedir. Buna göre, dernekler baúvurmalar hâlinde spor faaliyetine yönelik olanlar “spor kulübü”, boú zamanlar de÷erlendirme faaliyetine yönelik olanlar “gençlik kulübü” ve her iki faaliyeti birlikte amaçlayanlar “gençlik ve spor kulübü” adn almaktadr. Kanun’un ayn maddesinde kulüplerin organlar, bu organlarn görev ve yetkileri, kulüplerin GSGM’ce de denetlenmesi ve bunlara yaplacak yardmlarn úekil ve úartlar, üst kuruluú oluúturulmasnda uyulacak esas ve usuller, gençlik ve spor faaliyetlerini yürüteceklerin nitelikleri ve bunlara uygulanacak disiplin iúlemleri ile kulüplerin kayt ve tesciline iliúkin esaslarn øçiúleri Bakanl÷nn uygun görüúü üzerine GSGM’nin ba÷l oldu÷u Bakanlkça yürürlü÷e konulacak yönetmelikte düzenlenece÷i belirtilmektedir. “Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü Gençlik ve Spor Kulüpleri Yönetmeli÷i” 08.07.2005 tarihinde yaymlanmútr. Bu Yönetmelik’in 6’nc maddesine göre kulüplerin organlar; Genel Kurul, Yönetim Kurulu ve Denetim Kurulu olarak belirlenmiútir. 7’nci maddeye göre de Genel Kurul, kulübün en yetkili karar organdr. Genel Kurulun kaç üyeden oluúaca÷ ve üyelerin belirlenme yöntemleri tüzüklerinde yer almaktadr. 12’inci maddeye göre ise Yönetim Kurulu; beú asil ve beú yedek üyeden az olmamak üzere kulüp tüzü÷ünde belirtilen saydaki üyeden oluúmaktadr. 14’üncü maddede ise Denetim Kurulu, üç asil ve üç yedek üyeden az olmamak üzere kulüp tüzü÷ünde belirtilen saydaki üyeden oluúacak úekilde düzenlenmiútir. Yönetmelik’in 17’nci maddesi ise kulübün yönetim biriminin genel sekreter ve genel sekretere ba÷l ücretli ve fahri görevlilerden oluúaca÷n ve yönetim kurulu tarafndan alnan kararlar do÷rultusunda kulüp hizmet ve faaliyetlerinin yürütülmesini sa÷lamakla görevlendirilece÷ini belirtmektedir. 66 Güner, A., Bulcay, ø., Altay, O., Fndkç, M., 23.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 44 - Yönetmelik’in 20’nci maddesine göre kulüpler; taahhüt ettikleri gençlik faaliyeti türlerinde ve spor dallarnda gençlik lideri, e÷itmen ve antrenör çalútrmaya mecburdurlar. 21’inci maddeye göre kulüpler; kaynak ve güçlerini birleútirmek, yardmlaúmak; ortak kullanabilecekleri mekân, araç ve gereçlere sahip olmak; saha ve tesisler kurmak ve kullanmak; e÷itim olanaklar sa÷lamak amacyla federasyon, federasyonlar da konfederasyon kurabilmektedirler. Yönetmelik’in 22’nci maddesine göre de GSGM veya mülki idare amirinin onay alnmak kaydyla il müdürlükleri; kulüpleri ve üst kuruluúlar, Dernekler Kanunu ve Dernekler Yönetmeli÷i hükümleri sakl kalmak kaydyla her yönden denetleyebilmektedir. Kulüplerin genel kurullarna gerekli hâllerde GSGM il müdürü veya yetki verece÷i kiúi gözlemci olarak katlmakta ve hazrlayaca÷ raporu, ilgili birimlere havalesi yaplmak üzere, mülki idare amirli÷ine sunmaktadrlar. Yönetmelik’in 28’inci maddesi kulüplerin, gençlik faaliyetleri ve spor faaliyetleri için ayr ayr tescil edilece÷ini belirtmektedir. Tescil iúlemi, Yönetmelik’in 33’üncü maddesindeki hususlar çerçevesinde iptal de edilebilmektedir. Yönetmelik uyarnca kayt ve tescilleri uygun görülen kulüpler, en fazla iki spor dalnda faaliyet göstermek üzere Yönetmelik’in 31’inci maddesine göre “øhtisas Spor Kulübü'' adn alabilmektedir. Yönetmelik’in 34’üncü maddesinde, kulüplerin faaliyetlerini daha iyi bir úekilde yürütebilmelerini sa÷lamak amacyla GSGM bütçesinde yer alan yardm ödene÷inin; spor malzemesi; araç ve gereç; tesis yapm, bakm ve onarm; tüzüklerindeki amaç do÷rultusunda e÷itim, bilim, kültür ve sanat faaliyetleri; sa÷lk hizmetleri, sigortalama ve sosyal güvenlik hizmetleri ile kira ve benzeri zorunlu giderler için kullanlmak üzere il müdürlükleri aracl÷yla kulüplere ayni ve nakdî olarak aktarlabilece÷i düzenlenmiútir. Dernekler Kanunu’nun “Beyanname Verme ve Denetim” baúlkl 19’uncu maddesine göre; spor kulübü olan dernekler de di÷er dernekler gibi gelir-gider iúlem ve durumlarn her beyanname ile mülki idare amirli÷ine vermekte; gerekli görülen hâllerde, derneklerin tüzüklerinde gösterilen amaçlar do÷rultusunda faaliyet gösterip göstermedikleri, defterlerini ve kaytlarn mevzuata uygun olarak tutup tutmadklar, øçiúleri Bakan veya mülki idare amiri tarafndan denetletilebilmektedir. Denetim srasnda, suç teúkil eden fiillerin tespit edilmesi hâlinde, mülkî idare amiri durumu derhâl Cumhuriyet savcl÷na ve derne÷e bildirmektedir. 31.03.2005 tarihli Resmî Gazete’de yaymlanan Dernekler Yönetmeli÷i’nin baz maddelerinde spor kulüpleri ile ilgili baz hususlar düzenlenmiútir. Dernekler Yönetmeli÷i’nin 4’üncü maddesinde derneklere ait spor saha ve salonlar “dernek eklentisi” olarak tanmlanmútr. 61’inci maddesine göre de gençlik, spor veya gençlik ve spor kulüplerinin sosyal amaçl tesisleri ile lokallerinde alkollü içki kullanlmasna izin verilmeyece÷i düzenlenmiútir. 08.11.2001 tarihli ve 4721 sayl Türk Medeni Kanunu’nun 56–100’üncü maddelerinden oluúan II. bölümü de, genel bir çerçeve çizecek úekilde dernekleri düzenlemektedir. Türk Medeni Kanunu’ndan daha sonra çkan 23.11.2004 tarihli ve 5253 sayl Dernekler Kanunu ile Medeni Kanunu’nun düzenlemeleri paralellik göstermektedir. 3.3.1.2. Kulüplerin Mali Yaps Spor faaliyetleri, 5253 sayl Dernekler Kanunu’na göre kurulan ve faaliyet gösteren dernek statüsündeki kuruluúlar ile kamu idare ve müesseselerine ait idman ve spor müesseseleri eliyle gerçekleútirilmekte; ayrca kulüpler, profesyonel takmlarn, Türk Ticaret Kanunu (TTK) hükümlerine göre kuracaklar veya kurulmuú olan anonim úirketlere devredebilmektedirler. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 45 - Spor kulüpleri; üyelerinden elde ettikleri aidatlar, açmú olduklar spor okullar, maç haslatlar, ba÷ú ve yardmlar gibi snrl kaynaklardan gelir elde ederken; zamanla úans oyunlar, televizyon yayn gelirleri, sponsorluk, forma, hediyelik eúya satú gibi gelir getirici enstrümanlarn yaygnlaúmasyla kulüplerin gelirlerinde önemli ölçüde artúlar olmuútur. Ancak bu artútan, daha çok profesyonel spor kulüpleri faydalanrken; amatör spor kulüpleri, gelirlerini artrmakta güçlük çekmektedirler. Televizyon yayn gelirleri, markal ürün satúlar, maç haslatlar, kombine kart satú, sporcu kiralama ve satú, spor kulüplerinin en önemli gelir kaynaklarn oluúturmaktadr. GSGM ile spor federasyonlar ise öteden beri spor kulüplerine nakdî olarak kaynak ayrmakta, amatör spor kulüplerinin tesisleúmesine katk sa÷lamakta ve spor malzemeleri yardm yapmaktadr. Tablo 11. 2004-2010 Yllar øtibaryla GSGM tarafndan Spor Kulüplerine Yaplan Nakdî Yardmlar Yl Spor Kulübü Says Miktar Kulüp Baúna Düúen Ortalama Yardm Miktar 2004 279 891.750 2005 413 1.505.057 3.644 2006 601 2.040.000 3.394 2007 462 1.783.000 3.859 2008 425 1.675.000 3.941 2009 913 2.745.000 3.007 2010 1.201 3.025.000 2.519 Toplam 4.294 13.664.807,00 3.196 Kaynak: GSGM, 2011. Tablo 11’den de anlaúlaca÷ gibi, GSGM tarafndan spor kulüplerine yaplan nakdî yardmlar yllar itibaryla toplam tutar olarak artmasna ra÷men; spor kulüplerinin saysnn da artmas nedeniyle, reel olarak kulüp baúna yaplan yardmlar düúmüútür. Kitle iletiúim araçlarnn etkinli÷inin artmas sonucunda, spor faaliyetleri aracl÷yla tantm yapmak ön plana çkmú; bilhassa popüler spor dallarnda sponsorluk ve reklam gelirlerinde önemli artúlar sa÷lanmútr.67 67 Alpaslan, G., Karakaú, C., Üstünda÷, M.A., Ekúi, M., Gökpnar, B., Uslu, E., Erül, E., Krbaú, A., 12.01.2011 tarihli Komisyon tutanaklar. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 46 - ùekil 1. Sponsorluklarn Yllara Göre Da÷lm ùekil 1’de görüldü÷ü gibi, 2001 ylnda 137.735 TL olan sponsorluk gelirleri, 2010 ylnda 428 kat artarak 59.074.256 TL’ye çkmútr. ùekil 2’de, sponsorluk gelirlerinden faydalanan birimler gösterilmektedir. ùekilde de görülece÷i gibi, sponsorluk gelirinin % 53,50’sini kulüpler alrken; % 34,01’ini federasyonlar almaktadr. ùekil 2. Sponsorluklarn, Sponsorluk Alan Birimlerine Göre Da÷lm Sponsorluk gelirlerinin futbol federasyonu hariç di÷er federasyonlara göre da÷lmn gösteren úekil 3’te yine baz popüler spor dallarna ait federasyonlarn sponsorluk gelirinin di÷er federasyonlara göre daha fazla oldu÷u; basketbol, voleybol, otomobil ve satranç federasyonlar dúnda kalan federasyonlarn fazla bir sponsorluk geliri elde edemedikleri görülmektedir. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 47 - ùekil 3. Federasyonlara Yaplan Sponsorluklar Ülkemizde bilhassa Spor Loto, Spor Toto, øddaa gibi úans oyunlarnn yaygnlaúmasyla, Spor Toto Teúkilatndan spor kulüplerine isim hakk pay olarak aktarlan kaynaklar önemli ölçüde artmútr. Tablo 12’de Spor Toto Teúkilatndan 2004-2010 yllarnda spor kulüplerine isim hakk bedeli olarak aktarlan tutarlar gösterilmektedir. Görüldü÷ü gibi kulüplere aktarlan paralar 2004 ylna göre 2010 ylnda yaklaúk 61 kat artmútr. Aktarlan tutarlarn en önemli ksmn Süper Lig baúta olmak üzere futbol kulüpleri alrken;68 bunu srasyla, basketbol, voleybol, hentbol kulüpleri izlemiú; di÷er 55 spor branúnda faaliyet gösteren kulüpler ise 2009 ylnda ancak 681.060 TL (% 0,35), 2010 ylnda 1.020.000 TL (% 0,61) tutarnda pay alabilmiútir. Ligler Tablo 12. 2004-2010 Yllar Arasnda øsim Hakk Gelirlerinin Tahakkuk Miktarlar 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Toplam 5.087.890 30.167.722 40.422.876 38.826.298 43.759.452 52.774.988 53.635.806 264.675.032 3.436.054 21.670.458 28.130.998 27.712.008 30.723.820 35.043.382 28.019.771 174.736.491 3.016.414 19.653.783 27.412.958 33.914.990 43.603.758 46.947.249 34.821.800 209.370.952 1.708.411 16.113.502 25.339.817 25.811.521 34.657.413 32.078.581 21.310.800 157.020.044 1.686.165 13.305.920 16.493.114 16.517.278 14.861.654 7.571.380 955.800 71.391.312 Spor Toto Süper Lig Bank Asya 1. Lig Spor Toto 2. Lig Spor Toto 3. Lig Amatör Lige Düúen Takmlar 68 Bk. 10/739 ve 10/878 esas numaral Meclis Araútrmas Önergeleri. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 48 - Ligler Basketbol Voleybol Hentbol Di÷er Branúlar 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Toplam 0 0 0 0 0 13.964.819 18.608.600 32.573.419 0 0 0 0 0 4.644.708 4.519.400 9.164.108 0 0 0 0 0 767.697 2.360.000 3.127.697 0 0 0 0 0 681.060 1.020.000 1.701.060 14.934.935 100.911.384 137.799.763 142.782.094 167.606.097 194.473.865 165.251.977 923.760.116 Spor Toplam øsim Hakk Bedeli Futbol karúlaúmalarnn televizyonlarda yaymlanmas için televizyon kanallar arasnda ortaya çkan rekabet, tüm dünyada oldu÷u gibi ülkemizde de futbol kulüplerine aktarlan yayn hakk gelirlerinde önemli artúlara yol açmútr. Tablo 13’te futbol kulüpleri tarafndan, futbol sezonlar itibaryla elde edilen yayn gelirleri tutarlar verilmektedir. Görüldü÷ü gibi yayn gelirleri 2004-2005 sezonunda 131.871.470 TL iken, 2009-2010 sezonunda 236.078.579 TL’ye ulaúarak yaklaúk % 80 artú göstermiútir. Tablo 13. Futbol Kulüplerinin Elde Etti÷i Toplam Yayn Gelirleri (TL) 2004-2005 2005-2006 2006-2007 2007-2008 131.871.470 163.288.283 175.091.756 199.464.925 2008-2009 2009-2010 225.911.497 236.078.579 Kaynak: TFF (2011). Spor kulüpleri GSGM’ye, mahalli idarelere, Hazine ve Vakflar Genel Müdürlü÷üne ait olan spor tesislerini kira, intifa, iúgal suretiyle kullanmaktadrlar. Tesislerde kullanlan spor malzemelerinin önemli bir ksm ise mahalli idareler, federasyonlar ve GSGM tarafndan sa÷lanmaktadr. Spor kulüplerinin gelirlerindeki artúlar sonucunda mali yaplarnda düzelme olmas beklenirken, tam tersine borçluluk durumlarnda daha yüksek boyutlarda artúlar meydana geldi÷i gözlenmektedir. Profesyonel spor dallarnda bilhassa teknik adam ve sporculara ödenen yüksek transfer bedelleri, psikolojik olarak amatör spor dallarnda da teknik adam ve sporcu giderlerini artrmaktadr.69 Sporcu ve teknik adama ödenen ücretlerin artmas, menajerlik müessesinin önemini arttrmú, menajerlerin bir arac olarak devreye girmesiyle sporcu ve teknik adam maliyetleri daha da artmútr. øsabetli yaplmayan sporcu transferlerinin de etkisiyle, kulüplerin gelirlerinin büyük bir ksm; sporcu ücret, maaú ve bonservis ücretlerine harcanmaktadr. Türkiye’de Süper Lig’de mücadele eden dört büyük futbol kulübünün futbolcular için yapmú oldu÷u harcamalar toplam gelirlerinin % 67’sine ulaúmaktadr.70 TBMM Araútrma Komisyonunca østanbul’da 2011 Kulüpler Birli÷i Toplants’nda yaplan ankette sorulan; “Sporcu/teknik adam transferlerinde kulüplerin geliri açsndan üst snrlama olmal m?” sorusuna, dört lig takmndaki yetkililer genel olarak “evet” cevab vermiúlerdir (% 61,4). Sorunun açklamalar ksmnda “Borçlu kulüplere transfer yasas cezas uygulanmal.”, “Kulüpler ksa vadeli hedefler için borca girmemeli.” úeklinde görüú bildirilmiútir. 69 70 Karakuú, S. ve Acet, M., 13.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar. Aksar, T, 8.03. 2011 tarihli Komisyon tutanaklar. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 49 - Standartlarn yükselmesi; toplumun daha kaliteli hizmet beklentisi; spor tesislerinde inúaat, tamir, bakm ve onarm ihtiyaçlarn, buna ba÷l olarak maliyetleri ve giderleri de arttrmaktadr. Sporda úiddet olaylarnn önlenebilmesi ve uluslararas standartlara ulaúlabilmesi için di÷er tedbirlerin yannda, sahalarn teknik donanmn yapmalar ve özel güvenlik hizmeti satn almalar, kulüp giderlerini artran bir neden olarak spor sektörünün paydaúlar tarafndan dile getirilmiútir. Kulüplerin giderini artrc di÷er bir etken de yayn giriú ücreti, reklam pay, yaync kuruluú araç yeri tahsis ücreti ve maç haslatlar üzerinden alnan pay gibi de÷iúik isimler altnda GSGM’ye yaplan ödemelerdir. 2003-2004 futbol sezonunun sonunda kulüplerin Spor Toto Baúkanl÷na bildirilen borç miktar 67.702.366 TL iken, 03.12.2010 tarihi itibaryla kulüplerin çeúitli borç miktarlar % 360 orannda artarak 311.480.906 TL olmuútur. Bu süre içerisinde GSGM’nin kulüplerden alaca÷ % 1739, SGK alacaklar % 270, vergi alacaklar % 677, icra ve haciz alacaklar % 120, temlik alacaklar % 5.160 orannda artmútr. Tablo 14’te hisseleri øMKB’de iúlem gören úirketleúmiú dört spor kulübü ile en çok gelir beyan eden dört spor kulübünün, 2009 ylna iliúkin olarak dernekler masasna gönderdikleri71 beyannamelerde yer alan bilanço büyüklükleri de÷iúik açlardan analiz edilmiú; úirketleúmiú kulüpler A, B, C, D; úirketleúmemiú kulüpler E, F, G, H harfleriyle simgelenmiútir. øúletmelerin ksa vadeli borçlarn ödeme gücünü gösteren cari oran ayn zamanda net çalúma sermayesinin yeterli olup olmad÷n da ortaya koymaktadr. “Dönen varlklar/ksa vadeli yabanc kaynaklar” formülüyle hesaplanan cari orann yüksek olmas, ödeme gücünün de yüksek olmas anlamna gelmekte ve dönen varlklarn ksa vadeli borçlar karúlayabilmesi için en az bir (1) olmas gerekmektedir.72 Tabloda da görüldü÷ü gibi úirketleúmiú kulüplerden sadece Kulüp B, úirketleúmemiú kulüplerden ise sadece Kulüp H cari oran açsndan ksa vadeli borçlarn ödeyebilecek durumda olup úirketleúmemiú kulüplerin cari oranlarnn úirketleúmiú kulüplerden nispeten daha iyi oldu÷u anlaúlmaktadr. Varlklarn yüzde kaçnn yabanc kaynaklarla karúland÷n gösteren kaldraç oran “toplam yabanc kaynaklar/aktif toplam” formülü ile hesaplanmakta ve orann % 50’nin üstünde olmas yabanc kaynaklarn paynn öz kaynaklarn payndan daha fazla olmas anlamna gelmekte; iúletmenin faiz ve borçlarn ödeyememe nedeniyle mali yönden zor durumda kalma riskinin yüksek oldu÷unu göstermektedir.73 Tablodan anlaúld÷ üzere, úirketleúmiú kulüplerden Kulüp A ve Kulüp C’nin, úirketleúmemiú kulüplerden Kulüp H’nn kaldraç oran % 50’nin altnda kalrken; úirketleúmemiú kulüplerin orta ve uzun vadede mali zorluklarla karúlaúma ihtimalinin daha yüksek oldu÷u görülmektedir. ùirketleúmiú kulüplerden Kulüp A öz kaynaklarnn % 0,1’i, Kulüp C % 7,1’i kadar kar elde ederken; Kulüp B % 4,2’si Kulüp D % 31,5’i kadar zarar etmiútir. ùirketleúmemiú kulüplerden Kulüp F öz kaynaklarnn % 1376’s, Kulüp H % 88,7’si kadar kâr elde ederken; Kulüp E ve Kulüp G negatif büyüklükte olan öz kaynaklarn srasyla % 0,5 ve % 22,9 orannda negatif olarak artrmúlardr. 71 øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi Baúkanl÷ tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 04.03.2011 tarihli ve 739 sayl yaz. Anadolu Üniversitesi, 2011. 73 Anadolu Üniversitesi, age. 72 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 50 - Tablo 14. Futbol Kulüplerinin 2009 Yl Bilançosunun De÷erlendirilmesi (TL) Aktifler Kulüp A Kulüp B Kulüp C Kulüp D Kulüp E Kulüp F Kulüp G Kulüp H 308.954.782 510.849.696 558.250.598 31.158.210 22.152.654 35.785.777 3.601.624 7.824.803 Dönen varlklar 27.689.182 110.640.560 71.604.713 401.464 15.298.918 27.685.229 3.270.437 7.552.657 KVYK 64.875.730 41.442.589 175.526.031 21.391.685 18.422.510 35.448.837 10.820.960 1.138.734 UVYK 68.030.919 384.425.094 73.066.930 5.637.579 12.860.589 0 0 0 Öz Kaynaklar 176.048.133 84.982.014 309.657.637 4.128.946 -9.130.444 336.940 -7.219.336 6.686.069 Gelir toplam 28.995.894 274.009.598 83.611.434 3.972.391 32.010.666 48.868.648 35.711.560 36.781.125 Dönem K/Z 166.069 -3.572.157 21.831.683 -1.300.435 -41.607 4.636.519 -1.650.619 5.931.207 ÖK Kârll÷ (%) 0,1 -4,2 7,1 -31,5 -0,5 1376,1 -22,9 88,7 Cari Oran 0,43 2,67 0,41 0,02 0,83 0,78 0,30 6,63 Kaldraç Oran 0,43 0,83 0,45 0,87 1,41 0,99 3,00 0,15 Açklama: KVYK: Ksa Vadeli Yabanc Kaynaklar, UVYK: Uzun Vadeli Yabanc Kaynaklar, K/Z: Kâr veya Zarar, ÖK: Öz Kaynak Kaynak: Meclis Araútrmas Komisyonu, 2011. Komisyonumuzca østanbul’da 2011 Kulüpler Birli÷i Toplants’nda yaplan ankette “Kulüplerinin borçlarnn artmasnn nedenleri sizce nelerdir?” sorusuna, TFF, Süper Lig ve 2-3. Lig takmlarnn yetkilileri genel olarak “Gelir gider dengesinin iyi yönetilmemesi” cevabn vermiúlerdir (% 37). Birinci Lig’in görüúleri ise da÷nk olarak ortaya çkmútr. Açklama olarak verilen cevaplarda ise “2. ve 3. liglerde 24 yaú snrnn getirilmesi futbolcu fiyatlarn arttrd”, “Kulüplerin mali ve idari denetim boúluklarnn olmas”, “Vergi ve sigorta primleri düúürülmeli hatta kaldrlmal” hususlar üzerinde durulmuútur. “Kulüp borçlanmalarnda bir snr olmal mdr?” sorusu karúsnda ise hem TFF hem de dört ligde yer alan takmlarn yetkilileri genel olarak gelirle orantl bir snr konmasn benimsemiú görünmektedirler (% 63,3). Soru için yaplan açklamalardan bir ksm “Her yönetim kendi süresince ve geliri orannda borçlanmal,” “TFF ile yaplan çalúmalar sonunda maddi yönden denetim getirilmeli.” úeklindedir. 3.3.1.3. Spor Faaliyetlerinin Vergilendirilmesi Kiúiler ve kurumlar hukuki yaplarna göre, elde etmiú olduklar gelirler üzerinden gelir vergisi veya kurumlar vergisine tabidirler. Vergiye tabi gelir unsurlar; ticari kazançlar, zirai kazançlar, ücretler, serbest meslek kazançlar, gayrimenkul sermaye iratlar, menkul sermaye iratlar, di÷er kazanç ve iratlardr. Bu unsurlardan elde edilen gelirler sermaye úirketleri, kooperatifler, iktisadi kamu müesseseleri, dernek ve vakflara ait iktisadi iúletmeler ve iú ortaklklarna ait ise Kurumlar Vergisi Kanunu’na göre; komandit, kolektif, adi úirket ortaklaryla di÷er gerçek kiúilere ait ise Gelir Vergisi Kanunu’na göre vergilendirilirler. Spor kulüpleri, ya anonim úirket ya da dernek Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 51 - statüsünde oldu÷undan elde ettikleri de÷erlendirilmesi gerekmektedir. gelirlerin Kurumlar Vergisi Kanunu açsndan Üyelerinden aidat toplayarak kuruluú amaçlarn gerçekleútirmek üzere faaliyette bulunan dernekler, kurumlar vergisinin konusu dúnda kalmaktadr. Ancak amaçlarn gerçekleútirmek üzere gelir getirici faaliyette bulunmalar durumunda, derneklerin bu faaliyetleri iktisadi iúletme oluúturmaktadr. Dolaysyla bu iktisadi iúletmeler ile anonim úirket úeklinde kurulan spor kulüplerinin faaliyetleri, kurumlar vergisinin konusuna girmektedir. Spor kulüplerinin, spor okulu açmas, maç bileti satúlar, maç yayn hakknn satlmas, forma, ayakkab ve di÷er malzeme satú, otopark, benzin istasyonu, restoran, otel, büfe ve plaj iúletmecili÷i gibi faaliyetleri kulüp bünyesinde iktisadi iúletme oluúturan faaliyetlerdir. TFF74 ve TMOK75 yetkilileri ile UEFA 1. Asbaúkan ùenes ERZøK76 tarafndan Komisyona gönderilen yazlarda ve Kulüpler Birli÷i ile østanbul’da yaplan toplantda birçok kulüp yöneticisince; sporcu ve teknik adamlar için uygulanan gelir vergisi stopaj oran ile maç biletlerinden, spor okullarndan, lisansl ürün satúlarndan alnan % 18 oranndaki katma de÷er vergisinin (KDV) yüksek oldu÷u belirtilerek, sporcularla yaplan sözleúmelerde damga vergisinin kaldrlmas kulüp borçlarnn yeniden yaplandrlmas kulüplerce alnan tesis, arazi, araç ve gereçlerde teúvik uygulamas yaplmasnn kulüpleri rahatlataca÷ bildirilmiútir. Aúa÷da spor kulüplerinin vergilendirilmesi ile spor faaliyetlerine, sporculara ve spor kulüplerine yönelik olarak uygulanan vergi avantajlar açklanmaktadr. 1) Spor Kulüplerinin Katma De÷er Vergisi Karúsndaki Durumu 3065 sayl KDV Kanunu’nun 1’inci maddesine göre Türkiye’de ticari, snai, zirai ve serbest meslek faaliyetleri kapsamnda yaplan mal teslimi ve hizmet ifalar ile her türlü mal veya hizmet ithalat KDV’nin konusunu oluúturmaktadr. Derneklerin normal faaliyetleri do÷rudan katma de÷er vergisinin konusuna girmemektedir. Ancak, derneklere ait veya tabi olan iktisadi iúletmeler ile anonim úirket statüsünde sportif faaliyetlerde bulunan kuruluúlarn KDV mükellefiyeti bulunmaktadr. Spor kulüplerine ait iktisadi iúletmelerin, sosyal tesis, lokal, otopark, spor okullar ve kurslar, spor sahalar, sa÷lk merkezleri, plaj tesisleri iúletmeleri, Spor Toto-Loto ve øddaa isim hakk gelirleri, spor malzemesi ve hediyelik eúya satú, yayn hakk gelirleri, maç haslatlar, reklam gelirleri gibi teslim ve hizmetleri, KDV’nin konusuna giren iúlemlere örnek teúkil etmektedir. Mal teslimi ve hizmet ifalarna uygulanan KDV oranlarn belirleme yetkisi ise Bakanlar Kuruluna verilmiútir. Bakanlar Kurulu çkarmú oldu÷u kararnamelerle KDV oranlarn belirlemektedir. Mevcut hâliyle KDV; genel oran % 18, indirimli oranlar ise % 8 ve % 1 olarak uygulanmaktadr. 30.12.2007 tarihli ve 2007/13033 sayl Bakanlar Kurulu Karar eki Kararnameye ekli (I) sayl listede yer alan mal ve hizmetler % 1; (II) sayl listede yer alan mal ve hizmetler % 8; listelerde yer almayanlar ise % 18 orannda KDV’ye tabi bulunmaktadr. Söz konusu Kararname’ye göre; spor kulüplerinin iktisadi iúletmelerini de ilgilendiren, forma, eúofman, çorap, spor çantalar, srt çantalar, ayakkablar gibi tekstil ve konfeksiyon ürünlerinin satú ile otel, motel, pansiyon, tatil köyü ve benzeri konaklama tesislerinde sunulan geceleme hizmetleri; kahvehane, kr kahvesi, çay bahçesi, çay oca÷, kraathane, kafeterya, pastane, ayakta yemek yenilen yerler, yeme÷i pakette satan veya di÷er úekillerde yemek hizmeti 74 TFF tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 17.01.2011 tarihli ve 1351 sayl rapor. TMOK tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 29.12.2010 tarihli ve 848 sayl rapor. 76 Erzik, S. Tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderileni 03.02.2011 tarihli rapor. 75 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 52 - sunan yerler, lokanta, içkili lokanta, kebapç ve benzeri yerlerde (birinci snf lokanta ruhsat ya da iúletme belgesine sahip olan yerler ile üç yldz ve üzeri oteller, tatil köyleri ve benzeri tesislerin bünyesindeki lokantalar hariç) verilen hizmetler (bu yerlerde verilen hizmetlerin alkollü içeceklere isabet eden ksm hariç) % 8 orannda KDV’ye tabi iken maç bileti, isim hakk, yayn hakk, reklam gelirleri ve spor okullarnda KDV oran % 18’dir. 2) Sporcularn Vergilendirilmesi 193 sayl Gelir Vergisi Kanunu’nun 61’inci maddesine göre iúverene tabi ve belirli bir iú yerine ba÷l olarak çalúanlara hizmet karúl÷ verilen para ve aynlar ile sa÷lanp para ile temsil edilebilen menfaatler ücret olarak tanmlanmú; sporculara transfer ücreti veya sair adlarla yaplan ödemeler ve sa÷lanan menfaatler ücret olarak kabul edilmiútir. 5766 sayl Kanun’un 8’inci maddesiyle Gelir Vergisi Kanunu’na eklenen geçici 72’nci madde, sporculara ödenen ücretlerin 31.12.2017 tarihine kadar sadece aúa÷da belirtilen oranlarda tevkifat yoluyla vergilendirilece÷ini hükme ba÷lamútr. a) Lig usulüne tabi spor dallarnda; 1) En üst ligdekiler için % 15, 2) En üst alt ligdekiler için % 10, 3) Di÷er liglerdekiler için % 5, b) Lig usulüne tabi olmayan spor dallarndaki sporculara yaplan ödemeler ile millî sporculara uluslararas müsabakalara katlmalar karúl÷nda yaplan ödemelerden % 5. Yaplan tevkifatlar nihai vergilendirme mahiyetindedir. Sporculara transfer ücreti veya sair adlarla yaplan ödemeler ayrca sporcular tarafndan beyan edilmeyecek ve baúka gelirleri için beyanname verilse bile bu gelirler beyannameye dâhil edilmeyecektir. Ülkemizde sporcular yukardaki úekilde vergilendirilirken, 2011 ylnda ücret gelirlerine de uygulanacak olan gelir vergisi oranlar aúa÷daki tabloda gösterilmektedir. Tablo 15. Gelir Vergisi Tarifesi 9.400 TL’ye kadar % 15 23.000 TL’nin 9.400 TL’si için 1.410 TL fazlas % 20 53.000 TL’nin 23.000 TL’si için 4.130 TL (ücret gelirlerinde 80.000 TL'nin 23.000 % 27 TL’si için 4.130 TL) fazlas 53.000 TL’nin 53.000 TL’si için 12.230 TL (ücret gelirlerinde 80.000 TL’den % 35 fazlasnn 80.000 TL’si için 19.520 TL) fazlas Kaynak: GøB, 2011. øspanya’da 17.707,20 avroya kadar olan gelir için % 24, 53.407,20 avro ve üzerindeki gelir için % 43; øngiltere’de 2.150 sterline kadar olan gelire % 10, 2.150-31.150 sterlin aras gelirlere % 22, fazlasna % 40 orannda gelir vergisi uygulanmaktadr.77 Görüldü÷ü gibi ülkemizde sporcular, hem ülkemizdeki di÷er ücret gelirlerinden hem de di÷er ülkelerdeki sporcularn ödedi÷i gelir vergisinden daha düúük oranlarda vergi ödemektedirler. Teknik adamlara ödenen ücretlerde ise normal gelir vergisi oranlar uygulanmaktadr. 3) Yaplan Sözleúmelerden Alnan Damga Vergisi 77 Komisyonun , 21-27 Ocak 2011 ve 24-30 Ocak 2011 tarihli øngiltere ve øspanya tutanaklar ile bu çalúma ziyaretlerine ait notlar. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 53 - 488 sayl Damga Vergisi Kanunu’nun 12’nci maddesi hükmünce yazlp imzalanmak veya imza yerine geçen bir iúaret konmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek olan, Kanun’a ekli (I) sayl listede gösterilen belgeler damga vergisine tabidir. Mukavelenameler, taahhütnameler ve temliknameler Kanun’a ekli (I) sayl listede yer almakta olup damga vergisi oran binde 8,25 olarak uygulanmaktadr. Bu kapsamda spor kulüpleri, transferini gerçekleútirdi÷i sporcularla ve teknik adamlarla yapmú olduklar sözleúmede gösterdikleri transfer ücreti üzerinden binde 8,25 orannda damga vergisi ödemek durumundadrlar. 4) ùans Oyunlarndan Alnan Veraset ve øntikal Vergisi 5602 sayl Kanun kapsamnda úans oyunlar düzenleyen ilgili kurum ve kuruluúlarn, ikramiye kazananlarn ikramiye tutarndan % 10 orannda veraset ve intikal vergisi keserek, kesilen vergileri bir beyanname ile vergi dairesine bildirmeleri gerekmektedir. økramiye tutarnn 2.535 TL’si vergiden istisnadr. 5) Spor Müsabakalarndan Alnan E÷lence Vergisi 2464 sayl Belediye Gelirleri Kanunu’nun 17’nci maddesine göre belediye snrlar ile mücavir alanlar içinde düzenlenen spor müsabakalar, bilet satú tutarndan KDV düúüldükten sonra kalan tutar üzerinden % 10 orannda e÷lence vergisine tabi bulunmaktadr. 6) Spor Müsabakalarna Dayal ùans Oyunlar Üzerinden Alnan ùans Oyunlar Vergisi 5602 sayl Kanun’un 6’nc maddesine göre her türlü úans oyunlar faaliyetinden elde edilen haslat, úans oyunlar vergisine (ùOV) tabidir. Spor Loto, Spor Toto, øddaa gibi spor müsabakalarna dayal müúterek bahislerde % 5 orannda ùOV alnmaktadr. Spor Toto Teúkilat tarafndan úans oyunlar haslatnn sadece % 7’sinin kulüplere da÷tld÷, bunlarn da büyük ksmnn profesyonel spor kulüplerine ayrld÷, amatör kulüplere sadece küçük bir ksmnn verildi÷i belirtilmektedir.78 5602 sayl Kanun hükümlerine göre úans oyunlarndan bir yl içinde tahsil edilen 100 TL’nin da÷tmnn nasl yaplaca÷ aúa÷da hesaplanmaktadr. 100 TL tutarndaki úans oyunlar tahsilat içinde yaklaúk (100 X 18 / 118) = 15,25 TL tutarnda KDV bulunmaktadr. KDV düúüldükten sonra kalan tutar içinde % 5 orannda ùOV bulunmaktadr. ùOV tutar yaklaúk olarak 4,04 TL’dir. [(100 - 15,25) X 5 /105]. 100 TL tutarndaki úans oyunlar tahsilat içinde yaklaúk olarak 19,29 TL vergi bulunmaktadr. Toplam tahsilattan vergilerin düúülmesiyle elde edilen haslatn (80,71 TL) en az % 40’ (yaklaúk 32,28 TL); en fazla % 59’u (47,6 TL) ikramiye olarak da÷tlmakta en fazla % 20’si (16,13 TL) yatrm ve iúletme gideri olarak ayrlmaktadr. Yatrm ve iúletme giderleri, GSGM’ye, federasyonlara, spor kulüplerine ve sporculara isim hakk olarak aktarlan tutarlar ile Spor Toto Teúkilatnn bir takvim yl içindeki her türlü yatrm ve iúletme giderlerini kapsamaktadr. Haslattan, da÷tlan ikramiyelerin düúülmesiyle net haslat (en az 33,11 TL; en fazla 48,43TL) bulunmaktadr. Net haslattan yatrm ve iúletme giderlerinin düúülmesiyle kalan tutar (Yatrm ve iúletme giderinin % 20 olmas varsaymyla en az 16,98 TL; en fazla 32,3 TL) kamu pay olarak; Savunma Sanayii Destekleme Fonu, Tantma Fonu, Olimpiyat Oyunlar Hazrlk ve Düzenleme Kurulu ile Yüksek Ö÷renim Kredi ve Yurtlar Kurumuna aktarlmak üzere Maliye 78 Bk. 10/739 esas numaral Meclis Araútrmas Önergesi. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 54 - Bakanl÷ hesabna yatrlmaktadr. Böylece vergi ve kamu pay toplam en az 36,27 TL, en fazla 51,59 TL’ye ulaúmaktadr. 5602 sayl Kanun GSGM’ye, federasyonlara, spor kulüplerine ve sporculara isim hakk olarak aktarlan tutarlarn da içinde yer ald÷ yatrm ve iúletme giderinin bir katna kadar artrlmas konusunda Bakanlar Kuruluna yetki vermektedir. 7) Spor Faaliyetlerine, Ayrcalklar Sporculara ve Spor Kulüplerine Tannan Vergi Sosyal, kültürel, ekonomik vb. amaçlarla ülkemizde de÷iúik kiúi, grup, faaliyet, iúlem vs. için vergisel ayrcalklar tannmú, spor da vergisel ayrcalklardan faydalanan faaliyetler arasnda yer almútr. Meclis Araútrmas Komisyonunun yapmú oldu÷u yurt dú araútrmalarnda, øngiltere ve øspanya’da spor kulüplerine ve sporculara herhangi bir vergisel ayrcalk tannmad÷ anlaúlmútr.79 Ülkemizde sporculara, spor kulüplerine ve spor faaliyetlerine uygulanan baúlca vergisel ayrcalklara aúa÷da yer verilmiútir. a) Spor Kulüplerinin ødman ve Spor Faaliyetlerine øliúkin Kurumlar Vergisi Muafiyeti GSGM ile özerk spor federasyonlarna tescil edilmiú, spor kulüplerinin idman ve spor faaliyetlerinde bulunan iktisadi iúletmeleri ile sadece idman ve spor faaliyetlerinde bulunan anonim úirketler, Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 4’üncü maddesinin birinci fkrasnn (j) bendi kapsamnda kurumlar vergisinden muaftrlar. Transfer ve bonservis gelirleri, saha reklam gelirleri, maç bileti satúlar, sporcularn formalarna aldklar reklamlar, maç yayn hakknn satlmas faaliyetleri de idman ve spor faaliyeti kapsamnda de÷erlendirilmektedir. Kulüplerin idman ve spor faaliyetlerinin yan sra forma, ayakkab ve di÷er malzeme satú, otopark, benzin istasyonu, restoran, otel, büfe ve plaj iúletmecili÷i yapmas durumunda, idman ve spor faaliyetleri dúnda kalan bu faaliyetlerin ayr bir iktisadi iúletme olarak kurumlar vergisine tabi tutulmas gerekmektedir. Ülkemizde uygulanan kurumlar vergisi oran % 20 iken, bu oran øspanya’da % 30, øngiltere’de kurum kârnn 300.000 sterline kadar % 19; 300.000-1.500.000 sterlin aras % 32,75; 1.500.000 sterlinden fazlas % 30 olarak uygulanmaktadr. Dolaysyla ülkemizde uygulanan kurumlar vergisi, bu ülkelere kyasla daha düúük olup spor ve idman faaliyetleri istisna kapsamnda oldu÷undan, spor kulüplerinin önemli bir kurumlar vergisi yükü bulunmamaktadr. b) Sponsorluk Harcamalarnda Vergi øndirimi 3289 sayl Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ünün Teúkilat ve Görevleri Hakknda Kanun ile 5894 sayl Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluú ve Görevleri Hakknda Kanun kapsamnda yaplan sponsorluk harcamalarnn; sözü edilen Kanunlar uyarnca tespit edilen amatör spor dallar için tamam, profesyonel spor dallar için % 50’si Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 4’üncü maddesine göre kurumlar vergisi matrahndan, Gelir Vergisi Kanunu’nun 89’uncu maddesine göre de beyan edilecek gelirden indirilebilecektir. 79 Komisyonun , 21-27 Ocak 2011 ve 24-30 Ocak 2011 tarihli øngiltere ve øspanya tutanaklar ile bu çalúma ziyaretlerine ait notlar. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 55 - c) Sporculara Ödenen Ücretlerde Gelir Vergisi østisnas 31.12.1960 tarihli ve 193 sayl Gelir Vergisi Kanunu’nun 23’üncü maddesine göre, yüz ve daha aúa÷ sayda iúçi çalútran iú yerlerinde bir, yüzden fazla iúçi çalútran iú yerlerinde iki amatör sporcu çalútranlarn, her yl millî müsabakalara iútirak ettiklerinin belgelenmesi úartyla amatör sporculara asgari ücretin iki katn aúmayan ödemeler; 29’uncu maddesine göre de, spor yarúmalarna katlan amatör sporculara ödenen ödül ve ikramiyeler ile spor yarúmalarn yöneten hakemlere ödenen ücretler gelir vergisinden istisnadr. d) Emlak Vergisi Muafiyeti 29.07.1970 tarihli ve 1319 sayl Emlak Vergisi Kanunu’nun 4’üncü maddesiyle, GSGM’ye tescil edilmiú amatör spor kulüplerine ait binalar, gelir veya kurumlar vergisine tabi iúletmelere ait olmamalar veya bunlara tahsis edilmemeleri úartyla emlak vergisinden muaf tutulmuútur. e) Harç østisnas 02.07.1964 tarihli ve 492 sayl Harçlar Kanunu’nun 59’uncu maddesine göre, Beden Terbiyesi Teúkilatna dâhil derneklerin münhasran sporla u÷raúmak üzere kurulan anonim úirketlere sermaye olarak koyduklar gayrimenkuller ile bu úirketlere devrettikleri gayrimenkullerle ilgili devir ve iktisap iúlemleri harçtan istisnadr. f) E÷lence Vergisi østisnas 26.05.1981 tarihli ve 2464 sayl Belediye Gelirleri Kanunu’nun 19’uncu maddesi uyarnca, Spor Toto Teúkilat tarafndan düzenlenen müúterek bahisler e÷lence vergisinden istisnadr. 3.3.1.4. Spor Yargs Baúlangçta bir oyun ve serbest zaman de÷erlendirme arac olarak ortaya çkan spor, günümüzde ekonomik, siyasi, uluslararas ve hukuki yönden farkl bir nitelik kazanmútr. Bu anlamda spor, çok yönlü etkileri olan toplumsal bir kurum hâline gelmiútir. Sporun hukukla olan iliúkisi de di÷er toplumsal kurumlarn hukukla olan iliúkilerinden farkl de÷ildir. Bütün alanlarda oldu÷u gibi sporun da belli kurallar çerçevesinde düzenlenmesi ve denetlenmesi bir zorunluluktur. Spor, rekabetin geçerli oldu÷u di÷er alanlardan farkl bir özelli÷e sahiptir. Çünkü sporda rakip olmazsa yarúma da olmaz. Ekonomik rekabette amaç, rakipleri azaltarak veya görevini zayflatarak piyasaya hâkim olmaktr. Di÷er rekabetlerde yok olan her rakip kalanlar sevindirirken; sporda, rakipler müsabakay ortaklaúa üretmek durumundadr. Bu nedenle Avrupa Birli÷i Adalet Divan (ABAD), AB'nin spora özgü kurallara müdahale edemeyece÷ine ve rekabet kurallarn kat úekilde uygulayamayaca÷na karar vermiútir. Spor hukuku; sporcular ile kulüpler, kulüpler ile kulüpler, kulüpler ile federasyonlar veya sporun di÷er aktörleri arasnda ortaya çkan problemlerin çözümüne; spor felsefesine uygun, hukukun genel ilkeleriyle ba÷daúr çözümler bulan bir disiplindir.80 Dar anlamda spor hukuku; sporcularn haklarn ve yükümlülüklerini düzenleyen kurallar; spor kuruluúlarnn yapsn, faaliyetlerini ve aralarndaki iliúkileri; antrenörler baúta olmak üzere sportif yaúam yönetenlerin eylemlerini, yükümlülüklerini ve sorumluluklarn; spor 80 Genç, 1998. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 56 - gerçek ve tüzel kiúilerinin davranúlarn; sporda fair-play’i; sporda yarg organlarnn hukuki varl÷n düzenleme ve bunlarn ihtilaflarn usul ve esastan çözümleme kurallarn içerir.81 Geniú anlamda spor hukuku ise bireyin spor yapma ve sportif faaliyetlere özgürce katlma hakkn; sportif faaliyet ve iliúkilerin sosyal güvenlik ve iú hukuku boyutunu; profesyonel spor aktörlerinin hak ve iliúki düzenlemesini; sporda úiddet, doping, ceza ve disiplin hukuku kapsamna giren eylemler gibi olumsuz davranúlarn önlenmesini; sporda adalet ve barún sa÷lanmasna yönelik her türlü önlem ve kurumu; uluslararas spor yarúmalarnn yaplabilmesi için gerekli kiúi, kurum, kuruluú ve devletler düzeyinde kurallar ve bunlar arasndaki iliúkileri içerir.82 Spor hukuku, özel hukukun bir parças olmasna karúlk; spor olaylarnn kendine ait özelli÷inin özgün problemler olarak hukuk düzeninde yansmas sonucu olarak spor yargs ortaya çkmútr.83 Önlerine gelen problemleri, maddi hukuk ve usul hukuku kriterlerine göre çözen hakemlik müessesinin spor yargsndaki karúl÷ tahkimdir. Tahkim müessesesi “ihtiyari tahkim” ve “zorunlu tahkim” olmak üzere iki türlüdür. øhtiyari tahkimde taraflar mahkemeye gitme haklar oldu÷u hâlde, haklarn kullanmayp bir baúka hak olan tahkim yoluna giderler. Buna karúlk baz hâllerde, uyuúmazl÷n çözülmesi zorunlu olarak hakeme braklmúsa buna “zorunlu tahkim” denir. Sporda da, örne÷in profesyonel futbolla ilgili ihtilaflarn çözümü de mahkemelerin nezrinde olmayp zorunlu olarak Tahkim Kurulu tarafndan çözümlenmektedir. Tahkim Kurulu görevinde ba÷mszdr. Ba÷mszlk, hâkimlerin ba÷mszl÷ anlamndadr; yani hiçbir kurum veya kiúiden emir almaz, çalúmalarn hukukun evrensel prensipleri do÷rultusunda yapar ve vicdani kanaatlerine göre karar verirler. Tahkim üyeleri, sorunu, belli bir süre içinde, önceden belirlenmiú usul hukuku prensiplerine göre çözümler. Taraflarn tahkime yönelme nedeni, taraflarn uyuúmazlklarn iúin uzmanna çözdürebilmeleridir. Tahkimde taraflar iúin uzmann, hakem olarak seçme olana÷na sahiptirler. Tahkim hakemleri mahkemelere oranla daha çabuk karar verme olana÷na sahiptirler. Tahkimde ise hakemler seçildikleri davalara bakarlar. Ayrca spor tahkim mahkemelerinde de oldu÷u gibi uluslararas tahkim bakmndan, mahkemelerin tabi oldu÷u tebligat usulü tahkimde uygulanmad÷ndan da süreç ksalmaktadr. Tahkimde görevli hakemlerin yapt÷ yarglama kamuya açk de÷ildir. Taraflar kendi aralarndaki uyuúmazl÷ baúkalarnn bilmesini istemeyebilir, böylece tahkim taraflara bu avantaj sa÷lar. Taraflarn farkl vatandaúlklara sahip olmas hâlinde ise, ulusal mahkemelere karú olabilecek güvensizlik uluslararas tahkim yoluyla giderilmektedir. 3.3.1.4.1. Uluslararas Tahkim Spor anlaúmazlklarn çözmek için esnek, hzl ve düúük maliyetli, uzman otoritelerden oluúan tarafsz bir mahkeme kurma fikri, sporla ilgili dolayl ve dolaysz tartúmalar sonlandrmak düúüncesinden hareketle çkmútr. Bu düúünceden hareketle Uluslararas Tahkim Mahkemesi (CAS), Uluslararas Olimpiyat Komitesi (IOC) model alnarak kurulan, ulusal ve uluslararas spor federasyonlarnn yasa ve tüzükleriyle uyum içerisinde spor anlaúmazlklarn çözmeye yönelik, uluslararas platformda kabul gören bir spor örgütüdür. Kuruldu÷u ilk yllarda idari ve mali olarak IOC’nin etkisinde olan CAS, yaplan 1994 reformuyla Spor Tahkimi Uluslararas Konseyini 81 Erkiner, 2002. Erkiner, age. 83 Memiú, P., Bayraktar, K., 13.01.2011 tarihli Komisyon tutanaklar. 82 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 57 - (ICAS) kurmuú, kendi üyelerini seçip atayarak ve bakt÷ davalardan belli bir ücret alarak, idari ve mali olarak daha özerk bir statüye kavuúmuútur. CAS’n getirdi÷i en önemli katklar úu úekilde sralanabilir: Spor anlaúmazlklarnn çözümlenmesinde etkili ve hzl yarglama süreci getirmesi, sporcularn haklarn koruyan ve sporcularn yarg mekanizmasna güvenini artran yapda olmas, CAS’taki kurullarn sporda uzmanlaúmú kiúilerden oluúmas, sorunlarn çözümünde objektif olmas ve spor alannn inceliklerine hâkim bir úekilde yarg kararlarnn oluúmasn sa÷lamasdr.84 Genel olarak CAS’a iki türlü anlaúmazlk gelmektedir. Bunlardan birincisi, tüzel ve özel kiúiler arasndaki yasal iliúkilerden kaynaklanan; ikincisi ise spor yönetimlerinin (Olimpiyat Komitesi, federasyonlar vb.) ald÷ kararlar ve bunun neticesinde ortaya çkan kurum içi sorunlar ile sporcularn yasal haklarn ilgilendiren uyuúmazlklardr. Sözleúmeye ba÷l iliúkilerden veya haksz fiilden do÷an bir uyuúmazlkta “birinci derecede tahkim usulü” veya “arabuluculuk usulü” geçerlidir. Spor teúkilatlar veya federasyonlarnn organlar tarafndan alnan kararlardan do÷an uyuúmazlklarda ise “temyiz tahkim usulü” geçerlidir. IOC örne÷inde oldu÷u gibi baz uluslararas spor teúkilatlarnn, sporun uygulanmas veya geliútirilmesine yönelik herhangi bir giriúiminin hukuka uygunlu÷u hakknda, dava dosyasna ba÷l olmakszn, CAS’tan istiúari mütalaa istemeleri olasdr. Böyle bir talep karúsnda, CAS’n verdi÷i mütalaa bir yarg karar niteli÷i taúmayp uyulmas zorunlulu÷u bulunmamaktadr. CAS’a yaplan baúvurularn a÷rl÷n doping, takma seçilme ve sözleúme ihtilaflar oluúturmaktadr. Ulusal yarglarn spor teúkilatlanmalar üzerinde hiçbir hâkimiyeti olmad÷n iddia etmek zordur. Ulusal hukuk sistemi organlar kamu düzeni açsndan spor teúkilatlanmalar üzerinde denetim gerçekleútirmektedir. CAS’n verdi÷i kararlar karúsnda, karar kesinleútikten sonra temyiz baúvurusu ile øsviçre Federal Mahkemesine baúvuruda bulunulabilmektedir. Ancak bu baúvuru çok snrl sebeplerle yaplabilmektedir ki bunlar; yetkisizlik, baz temel usul kurallarnn ihlali (savunma hakknn snrlanmas gibi) ve kamu düzenine aykr karar verilmesi hâlleridir.85 Uluslararas spor teúkilatlar, faaliyet gösterdikleri ülkelerin mevzuatn da dikkate almak durumundadrlar. Genel kural olarak, faaliyet gösterilen ülkenin hukukuna nazaran “spor hukuku”nun ba÷mszl÷, kamu düzeninin snrna kadardr. Bunda, sporun her türlü yaplanmasnn en üst yarg organ olarak kurulan CAS’n büyük bir etkisi bulundu÷unu söylemek do÷rudur. Zira verilen kararlarla hakszl÷a u÷rad÷n düúünen kiúi ya da federasyonun, bu karara karú bu düzenlemeyi yapan FIFA olsa bile baúvurabilece÷i bir yarg mercisi oluúmuútur. CAS kararlarnn spor hukukunda yeknesakl÷ sa÷lad÷ söylenebilir. CAS bir nevi, ABAD’n iúlevinin spor hukuku alannda gerçekleútirilmesidir.86 3.3.1.4.2. Türkiye’de Tahkim GSGM Tahkim Kurulu, 3289 sayl Kanun’un ek 9’uncu maddesiyle oluúturulmuú bir mecburi tahkimdir. Özerk federasyonlar, ceza veya disiplin kurullarnca verilen kararlara karú GSGM bünyesinde oluúturulan Tahkim Kuruluna itiraz edilebilmektedir. Tahkim Kurulu; x Federasyon ile kulüpler, sporcular, hakemler, teknik direktör ve antrenörler arasndaki ihtilaflar, 84 85 86 Erkiner, 2006. Erkiner, 2010. Erkiner, 2010, age. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 58 - x Kulüpler ile teknik direktörler, antrenörler ve sporcular arasndaki sorunlar, x Kulüplerle kulüpler arasnda çkacak anlaúmazlklar, x Federasyonca verilecek kararlar ile ceza ve disiplin kurulu kararlarn ilgililerin itiraz üzerine, x Genel Müdürlük ile federasyonlar ve federasyonlarn kendi arasnda çkacak ihtilaflar hakknda Tahkim Kurulunca belirlenecek bir üyenin baúkanl÷nda Genel Müdürlük ve özerk federasyon temsilcilerinin katlmyla oluúturulacak olan komisyon kararlarn itiraz üzerine, x Özerk federasyon baúkan ile yönetim kurulu üyelerinin, spor ahlakna ve disiplinine aykr davranúlar nedeniyle haklarnda yaptrlacak inceleme veya soruúturma sonucu tanzim edilen raporlarda teklif edilen cezalar inceleyerek sonuçlandrr. 18.6.1927 tarihli ve 1086 sayl Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun; kararlarn açklanmas, maddi hatalarn düzeltilmesi veya yarglamann yenilenmesi hakkndaki hükümleri dúnda Kurul kararlar kesindir. Bu kararlara karú idari mercilere veya yarg yoluna baúvurulamaz. Tahkim Kurulu kararlar, federasyon ve ilgililer tarafndan derhâl yerine getirilir. Kurulun verdi÷i kararlarn infaz, 09.06.1932 tarihli ve 2004 sayl øcra ve øflas Kanunu’nun 38’inci maddesi hükmü uyarnca ilam niteli÷indedir. TFF Kuruluú ve Görevleri Hakkndaki 5894 sayl Kanun’la yaplan de÷iúiklikle iki tür mecburi tahkim getirilmiútir. Bunlar, Uyuúmazlk Çözüm Kurulu ve Tahkim Kuruludur. 1) Uyuúmazlk Çözüm Kurulu; - Kulüpler ile kulüpler, - Kulüpler ile futbolcular, teknik direktörler, antrenörler, oyuncu temsilcileri, masörler ve müsabaka organizatörleri, - Oyuncu temsilcileri ile futbolcular, teknik direktörler, antrenörler arasnda her türlü sözleúmeden do÷an veya futbolla ilgili olan uyuúmazlklar; taraflarnn baúvurusu üzerine münhasran yetkili olarak incelemek ve karara ba÷lamakla görevlidir. Dolaysyla Kurulun görevinin kapsam, Kanun’da belirtilen taraflar arasndaki sözleúmeden do÷an veya sözleúmeden kaynaklanmasa dahi futbolla ilgili uyuúmazlklardr. 2) Tahkim Kurulu; - Federasyon ile kulüpler, hakemler, futbolcular, teknik direktörler, antrenörler, oyuncu temsilcileri, sa÷lk personelleri ve di÷er yetkililer hakknda Yönetim Kurulu tarafndan verilen kararlar, - Amatör ve Profesyonel Disiplin Kurullarnn kararlar, -Uyuúmazlk Çözüm Kurulu kararlar, - Etik Kurulu kararlar, - Türkiye Futbol Federasyonu Statüsü ve talimatlar uyarnca nihai karar verme yetkisine sahip di÷er kurullarn verdikleri hukuki sonuç do÷uran kararlar, - Yönetim Kurulu tarafndan çkarlan talimatlar ile ilgili uyuúmazlklar ilgililerinin baúvurusu üzerine inceleyerek kesin olarak karara ba÷lar. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 59 - Sporcularn, teknik direktörlerin ve antrenörlerin sözleúmelerden kaynaklanan ve yabanclk unsuru içeren ihtilaflar, hakknda Tahkim Kurulu tarafndan verilecek kararlara karú, FIFA ve UEFA talimat ve düzenlemeleri do÷rultusunda CAS’a baúvurulabilir. Kurul kararlar, TFF tarafndan derhâl uygulanr. Aksine düzenleme bulunmayan durumlarda, Kurula baúvuru icra ve infaz durdurmaz. Bununla birlikte Kurul, ilgilinin talepte bulunmas koúuluyla, baúvuru veya itiraz konusu kararn açkça hukuka aykr olmas ve telafisi imkânsz zararlar do÷urmasnn kuvvetle muhtemel bulunmas hâllerinde, yarglamann seyrini dikkate alarak durdurma karar verebilir. 3.3.1.4.3. Anayasa Mahkemesinin Tahkime øliúkin Kararlar GSGM ve TFF Tahkim Kurullarnn vermiú oldu÷u kararlarn Anayasa Mahkemesine taúnmas üzerine, Mahkemece Kurul kararlarnn yargya açk olup olmad÷ hususunda verilen iki karar aúa÷da özetlenmiútir: 1) Anayasa Mahkemesinin, 02.09.2009 tarihli 2006/118 Esas, 2009/107 sayl kararnda; Kanun koyucu, taraflara görevli ve yetkili mahkemeye baúvurmadan önce aralarndaki uyuúmazl÷ ksa sürede çözmek üzere idari bir kurula baúvurma yükümlülü÷ünü getirebilir ise de, bu kurulun kararlarnn kesin oldu÷unu, Anayasa’nn 36’nc maddesinde belirtilen hak arama özgürlü÷üne ve 125’inci maddesinde belirtilen idarenin her türlü eylem ve iúlemlerinin yarg denetimine tabi oldu÷u ilkesine aykr görüldü÷ünü belirtmiú ve maddede geçen “kesin” sözcü÷ünün iptaline karar vererek, meydana gelecek hukuksal boúlu÷un kamu düzenini tehdit ve kamu yararn ihlal edici mahiyette olaca÷ hükmüne de vararak bu iptal kararnn, Resmî Gazete’de yaymlanmasndan 1 yl sonra yürürlü÷e girmesini uygun görmüútür. 2) Anayasa Mahkemesi 06.01.2011 tarihli ve 2010/61 esas, 2011/7 sayl kararnda ise; Tahkim Kurulu tarafndan verilen kararlara karú yarg yoluna baúvurulamayaca÷ belirtilerek, taraflarn yarg mercileri önünde dava haklarn kullanmalarnn engellendi÷ini; Kanun koyucu, taraflara görevli ve yetkili mahkemeye baúvurmadan önce aralarndaki uyuúmazl÷ ksa sürede çözmek üzere Tahkim Kuruluna baúvurma yükümlülü÷ü getirebilir ise de, bu kurulun kesin ve nihai kararlarna karú yarg yoluna baúvurulamamas, Anayasa’nn 36’nc maddesinde güvence altna alnan hak arama özgürlü÷ü alanna yaplmú açk bir müdahale niteli÷inde olup hak arama özgürlü÷ü ile ba÷daúmayaca÷n belirterek 5894 sayl Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluú ve Görevleri Hakknda Kanun’un 6’nc maddesinin dördüncü fkrasnda yer alan “ … ve bu kararlar aleyhine yarg yoluna baúvurulamaz” bölümünün Anayasa’ya aykr oldu÷una ve iptaline karar vermiútir. Her iki karar birlikte incelendi÷inde, Anayasa Mahkemesi, spor hukuku ile uyuúmazlklarda Tahkim Kurulunun verdi÷i kararlarn, kiúi ve kurumlarn hak arama özgürlü÷ü ile idarenin her türlü eylem ve iúlemlerinin yarg denetimine tabi olmas gerekti÷inden hareketle, Kurul kararlarnn kesin olmad÷na hükmetmiútir. ødarenin bünyesinde oluúturulan Tahkim Kurulu kararlarna karú yarg yolunun açk olmas, hukuk devleti ilkesinin gere÷idir. Ancak spor yargsnn hzl ve iúlevsel olmas gereklili÷i göz önüne alnd÷nda, Tahkim Kurullarnn yaps de÷iútirilerek spordaki uyuúmazlklarn yarg önüne getirilmesi zorlaútrlabilece÷i gibi, spor faaliyetlerinin yönetilmesine ve Tahkim Kurulunun kararlarna karú yarg mercilerine baúvurulamayaca÷na dair anayasa de÷iúikli÷i de yaplabilir. Nitekim 17/03/2011 tarihli ve 6214 sayl Türkiye Cumhuriyeti Anayasasnda De÷iúiklik Yaplmas Hakknda Kanun ile Anayasa’nn 59’uncu maddesinin kenar baúl÷ “Sporun Geliútirilmesi ve Tahkim” olarak de÷iútirilerek, ayn maddenin sonuna “Spor federasyonlarnn spor faaliyetlerinin yönetimine ve disiplinine iliúkin kararlarna karú ancak zorunlu tahkim yoluna baúvurulabilir. Tahkim kurulu kararlar Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 60 - kesin olup bu kararlara karú hiçbir yarg merciine baúvurulamaz.” hükmü eklenilerek spor tahkimi uluslararas mevzuata uygun hâle getirilmiútir. Komisyonca yaplan yurt dú ziyaretlerinden øspanya ve øngiltere örneklerinde farkl yaklaúmlarn söz konusu oldu÷u görülmüútür. 3.3.2. Spor Kulüplerinin Sorunlar Spor kulüplerinin birçok sorunu bulunmaktadr. Bu baúlk altnda spor kulüplerinin; hukuki, finansal, úirketleúme ve halka açlma ile yönetime iliúkin sorunlar üzerinde durulacaktr. 3.3.2.1. Spor Kulüplerinin Hukuki Sorunlar 3.3.2.1.1. Spor Kaynaklanan Sorunlar Kulüplerinin Dernek Statüsünde Olmalarndan Spor kulüplerinin faaliyetlerini 23.11.2004 tarihli ve 5253 sayl Dernekler Kanunu hükümlerine tabi olarak sürdürmeleri, sporun paydaúlar tarafndan genellikle eleútirilmekte ve bu eleútiriler bir yandan özellikle profesyonel spor kulüplerinin úirketleúmesi yönündeki görüúlerle desteklenmekte, di÷er yandan da Spor Kulüpleri Yasas úeklinde bir yasa hazrlanarak kulüplerin özel bir yapda düzenlenmesi gerekti÷i ifade edilmektedir.87 Spor kulüplerinin idari, mali ve hukuki olarak kurumsallaúmú bir yapya kavuúmas açsndan Dernekler Kanunu’nun yetersiz kald÷ görüúleri her geçen gün daha fazla taraftar bulmaktadr. øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi verilerine göre; ülkemizde faal 86.311 dernek bulunmakta olup, dernek isimleri içinde “spor” ibaresi olan 9.807, “gençlik” ibaresi olan 444, “gençlik ve spor” ibaresi bulunan 2.318 olmak üzere toplam 12.569 dernek ve bunlara ba÷l toplam 148 úube bulunmaktadr. Bunlardan 10.973’ünden fazlas, Dernekler Kanunu’nun 14’üncü maddesinde belirtilen “Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü Gençlik ve Spor Kulüpleri Yönetmeli÷i”nin 28’inci maddesi uyarnca tescil edilmiú durumdadr. Söz konusu derneklerden 4.554’ünün (% 36,2) futbol takm bulunmakta olup di÷er branúlarda da takm bulunan dernek says 5.569’dur. Bakanlar Kurulu Karar ile bugüne kadar 14 spor kulübüne “Kamu Yararna Çalúan Dernek” statüsü verilmiútir. Dernek statüsündeki spor kulüpleri, hem øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi tarafndan 5253 sayl Dernekler Kanunu ve Dernekler Yönetmeli÷i çerçevesinde hem de “Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü Gençlik ve Spor Kulüpleri Yönetmeli÷”nin 22’nci maddesine göre GSGM tarafndan denetlenmektedir. øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesinin verilerine göre spor kulübü derneklerin denetim rakamlar yllar itibaryla aúa÷daki tablodaki gibidir; 87 Baykan, M., 14.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 61 - Tablo 16. Spor Derneklerinin Denetimi Spor Dernekleri Gençlik Dernekleri Gençlik ve Spor Dernekleri Toplam 2005 188 2006 373 2007 478 2008 547 2009 619 2010 469 Toplam 2.674 2 5 15 12 15 15 64 24 46 88 129 145 94 526 214 424 581 688 779 578 3.264 Kaynak: øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi, 2011. Tabloda da görülebilece÷i gibi son 6 yl rakamlar topland÷nda bile toplam 12.569 derne÷in yalnzca % 25,9’una tekabül eden 3.264’ü denetlenebilmiútir. øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi Baúkanl÷nn genel görüúü, spor kulüplerinin etkin denetiminin GSGM tarafndan yaplmas gerekti÷i úeklindedir. Ayn daire, spor kulüplerinin dernek statüsünden çkarlarak Türk Medeni Kanunu’nda da yer almayan kendine özgü bir statüde düzenlenmesinin, yeni ama sorunlu bir yap oluúturma riskine, Komisyona gönderdi÷i raporda de÷inmektedir. Keza úu anda TBMM’ye sunulmuú durumda bulunan Spor Kulüpleri Yasa Tasars’nn, derneklerden çok farkl olmayan bir yapy öngördü÷ü görüúü de savunulmaktadr. øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi tarafndan spor kulüpleri denetimleri sonunda tespit edilen temel eksiklik ve aksaklklarn úunlar oldu÷u görülmektedir: x Spor kulüplerinin kurumsallaúmas zayf olup oldukça sk yönetim de÷iúikli÷i olmaktadr. x Ekonomik açdan sürekli gelir kaynaklar bulunmamakta olup, ekonomik ba÷mszlk elde edememiúlerdir. x A÷r vergi ve sigorta primi yükünden devaml úikâyet etmektedirler. x Tesisleúme ve ekipman açsndan oldukça zayf durumdadrlar. x Benzer isim ve amaçla pek çok kulüp kurulup kötüye kullanlabilmektedir. x Spor kulüpleri, derneklerin tutmakla yükümlü oldu÷u defterleri bulundurmamakta ya da defteri bulundurup içeri÷ini doldurmamaktadrlar. ya hiç Gelir ve giderlere iliúkin gerekli dokümantasyon iúlemlerinde eksiklikler tespit edilmektedir. Bu durum gelirlerde, yetki belgeleri, alnd belgeleri, banka kaytlarnda mevzuata aykrlklar; giderlerde de harcama belgesi, gider pusulas, gider makbuzu gibi tevsik edici belge zorunlulu÷una uyulmamas úeklinde kendini göstermektedir. Kaytlar için süre, úekil, prosedür ve envanter uygulamalarnda aykrlklar da buna ilave edilebilir. Bu çerçevede giderlerde belgesiz harcama, eksik ve usulüne uygun olmayan belgelendirme, do÷rudan kendisinin ve baúkasnn menfaatine sarf; gelirlerde ise do÷rudan ya da dolayl olarak para veya para gibi kymetli evrakn ya da maln kendisi veya baúkasnn menfaatine olacak úekilde ele geçirilmesi en çok görülen uygulamalardr. -ødari açdan verilmesi gereken bildirim ve beyannameler genellikle verilmemektedir. Genel kurul, sonuç ile organlarda ve tüzükte de÷iúiklik bildirimi, yerleúim yeri de÷iúiklik bildirimi, Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 62 - yllk faaliyet ve mali bilgilerin bildirim eksikli÷i ya da bildirimin öngörülen úekle uygun olmamas, eksik veya hatal bildirim en çok tespit edilen eksiklikler arasnda yer almaktadr. -Kurumsal üyelik ve katk mekanizmalar geliútirilememiútir. -Kamuoyunda bu derneklere karú krlamayan olumsuz bir alglama bulunmaktadr. -Baúkan adaylarnn çok oldu÷u, bu konuda çekiúme bulundu÷u, buna ba÷l olarak kulüplerde en çok karúlaúlan sorunun üyelik kaytlarna yaplan itirazlar oldu÷u belirtilmektedir. Üyelikten ihraç iúlemleri ile ola÷an ve ola÷anüstü toplant süreci, bu husustan etkilenen önemli ayrntlar olarak göze çarpmaktadr. øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi Baúkanl÷, özellikle borçlanma kaynakl ekonomik darbo÷aza düúülmemesi için UEFA kriterlerinde oldu÷u gibi; borçlanma usullerinin belirlenmesi, belli miktar aúan borçlanma yasa÷, yönetim kurulunun görev süresini aúan borçlanma yapamamas ve belirli miktar ve süreyi aúan borçlanmalarda dernek genel kurul karar zorunlulu÷unun getirilmesinin sorunun çözümüne önemli katk sa÷layaca÷ görüúündedir.88 Dernekler Kanunu’nun 27’nci maddesinde kamu yararna çalúan derneklerin en geç 2 ylda bir denetlenece÷i belirtilmiúken di÷er derneklerin denetim skl÷yla ilgili bir süre bulunmamaktadr. En geç 2 ylda bir denetlenmesi mecbur olan, kamu yararna çalúan statüde spor kulübü vasfndaki dernek saysnn 14 oldu÷u düúünülürse di÷erleri ile ilgili olarak denetim eleman yetersizli÷inden dolay uzun süre denetlenememe riski ve uygun olmayan uygulamalarn “gelenekselleúmesi” riski bulunmaktadr. Bütün bunlara bir de denetimler srasnda dernek statüsündeki spor kulüplerine e÷itici ve yol gösterici bir rehberlik yaplmas gerekti÷ini de eklemek gerekmektedir. Araútrma Komisyonunun 15 Ocak 2011 tarihinde Kulüpler Birli÷i Toplants’nda yaplan ankette, “Spor kulüplerinin, Dernekler Kanunu’na göre faaliyet göstermesini uygun buluyor musunuz?” sorusuna TFF ve kulüp yetkilerinin verdikleri cevaplara bakld÷nda, ankete katlanlarn % 61,6’s “Hayr” derken % 26’s “Evet” cevab vermiútir. Spor kulüplerinin dernek statüsünde olmalar nedeniyle, úirketlere tannan prim ve vergi teúviklerinden yararlanamamas hususu østanbul’da TFF ve Kulüpler Birli÷i ile yaplan toplantda dile getirilen konulardan biri olmuútur. Ancak Hazine Müsteúarl÷ tarafndan devlet deste÷i uygulamalarnda yaplan yatrmlara destek verilmesi úartlar incelendi÷inde, yatrmcnn statüsü de÷il, yapmú oldu÷u eylemin yatrm niteli÷inde olmas gerekmektedir. Spor kulüplerinin hukuki statüsünün ne olaca÷ndan ziyade, bu kulüplerin kurumsallaúmasnn; iú ve iúlemlerinin idari, mali, sportif ve hukuki denetimlerinin etkin bir úekilde yaplmasnn ve buna dair mekanizmalarn kurularak iúletilmesinin daha önemli oldu÷u düúünülmektedir. 3.3.2.1.2. Yerel Yönetim Mevzuatndan Kaynaklanan Sorunlar Mahalli ve müúterek hizmetleri yürütmek üzere yaplanmú olan mahalli idareler, ülkemizde il özel idareleri, büyükúehir belediyeleri, belediyeler, köyler ve bunlarn kendi aralarnda kurmuú olduklar birliklerden oluúmaktadr.89 Spor, yaps gere÷i mahalli ve müúterek 88 øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi Baúkanl÷ tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 19.01.2011 tarihli ve 251 sayl rapor. Ayyldz, E., Elvan, S., 03.02.2011 tarihli Komisyon tutanaklar. 89 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 63 - bir hizmet alandr ve mevzuatmzda da mahalli idarelerin spor ile ilgili görev ve sorumluluklar bulunmaktadr. 1) øl Özel ødareleri 04.03.2005 tarihli ve 5302 sayl øl Özel ødaresi Kanunu’nun, il özel idaresinin görev ve sorumluluklarn düzenleyen 6’nc maddesinde; il özel idaresinin mahalli ve müúterek nitelikte olmak kaydyla gençlik ve spor hizmetlerini yapmakla görevli ve yetkili oldu÷u belirtilmektedir. Ayn maddeye 03.07.2005 tarihli ve 5393 sayl Kanun’un 85’inci maddesi ile eklenen fkrada, bakanlklar ve di÷er merkezî idare kuruluúlarnn gençlik ve spor gibi hizmetlere iliúkin yatrmlar ile bakanlklar ve di÷er merkezî idare kuruluúlarnn görev alanna giren di÷er yatrmlar, kendi bütçelerinde bu hizmetler için ayrlan ödenekleri il özel idarelerine aktarmak suretiyle gerçekleútirebilecekleri düzenlenmiútir. Bu hüküm, Kamu Yönetimi Temel Kanunu’na paralel ve onu tamamlayacak úekilde konulmuú bir hüküm olmakla beraber, Kamu Yönetimi Temel Kanunu’nun yürürlü÷e girememesi nedeniyle uygulanmamaktadr. 5302 sayl Kanun’un “Di÷er Kuruluúlarla øliúkiler” baúl÷n taúyan 64’üncü maddesine göre, il özel idareleri, il genel meclisinin karar üzerine yapaca÷ anlaúmaya uygun olarak görev ve sorumluluk alanlarna giren konularda dernekler ile ortak hizmet projeleri gerçekleútirebilmektedirler. Bu madde kapsamnda il özel idarelerinin, mahalli ve müúterek nitelikte olmak kaydyla gençlik ve spor hizmetlerini yapmakla görevli ve yetkili oldu÷u düúünüldü÷ünde, dernek statüsünde olan spor kulüpleri ile de ortak hizmet projeleri gerçekleútirebileceklerdir. øl özel idaresinin, hizmetlere gönüllü katlm düzenleyen 65’inci maddesiyle, spor hizmetlerinin yaplmasnda ilde dayanúma ve katlm sa÷lamak; hizmetlerde etkinlik, tasarruf ve verimlili÷i artrmak amacyla gönüllü kiúilerin katlmna yönelik programlar uygulayaca÷ düzenlenmiútir. Ancak bu hüküm, uygulamas yaygn olmayan bir madde olarak kalmútr. 2) Büyükúehir Belediyeleri 13.07.2005 tarihli ve 5216 sayl Büyükúehir Belediye Kanunu’nun 7’nci maddesinde; büyükúehir belediyesinin görev, yetki ve sorumluluklar arasnda büyükúehrin bütünlü÷üne hizmet eden spor yerleri yapmak, yaptrmak, iúletmek veya iúlettirmek görevi yannda; gerekti÷inde amatör spor kulüplerine malzeme vermek ve gerekli deste÷i sa÷lamak, amatör takmlar arasnda spor müsabakalar düzenlemek, yurt içi ve yurt dú müsabakalarnda üstün baúar gösteren veya derece alan sporculara belediye meclisi kararyla ödül vermek saylmaktadr. Ayn maddede, ilçe ve ilk kademe belediyelerinin görev ve yetkileri arasnda, spor yerleri ile parklar yapmak görevi saylmútr. Bu maddedeki ibarelerin “büyükúehrin bütünlü÷üne hizmet eden spor yerleri yapmak, yaptrmak, iúletmek veya iúlettirmek” ve “gerekti÷inde amatör spor kulüplerine malzeme vermek ve gerekli deste÷i sa÷lamak, amatör takmlar arasnda spor müsabakalar düzenlemek, yurt içi ve yurt dú müsabakalarnda üstün baúar gösteren veya derece alan sporculara belediye meclisi kararyla ödül vermek” úeklinde düzenlenmiú olmas yani “büyükúehrin bütünlü÷üne hizmet eden”, “gerekti÷inde” úeklinde ibarelerin yer almú olmas özellikle büyükúehir belediyelerinin harcamalar srasnda skntyla karú karúya kalmalarna yol açmaktadr. Bu nedenle mezkûr ifadelerin yorumlamaya mahal brakmayacak úekilde düzenlenmesi, bu sorunlarn çözülmesi açsndan önem taúmaktadr. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 64 - 5216 sayl Kanun’un “Büyükúehir Belediye Baúkan” baúlkl 17’nci maddesinde ise büyükúehir ve büyükúehir kapsamndaki ilçe ve ilk kademe belediye baúkanlarnn görevlerinin devam süresince profesyonel spor kulüplerinin baúkanl÷n yapamayacaklar ve yönetiminde bulunamayacaklar hususu düzenlenmiútir. Ayn Kanun’un belediyeler aras hizmet iliúkilerini ve koordinasyonu düzenleyen 27’nci maddesine göre sporu da içine alacak úekilde, büyükúehir kapsamndaki belediyeler arasnda hizmetlerin yerine getirilmesi bakmndan uyum ve koordinasyon, büyükúehir belediyesi tarafndan sa÷lanmaktadr. Ayn maddeye göre yeni kurulan büyükúehir belediyelerinde, spor tesislerinin büyükúehir belediyesi ile büyükúehir kapsamndaki di÷er belediyeler arasnda da÷lmna iliúkin esaslar, büyükúehir belediye meclisi tarafndan belirlenmektedir. 3) Belediyeler 13.07.2005 tarihli ve 5393 sayl Belediye Kanunu’nun belediyenin görev ve sorumluluklarn düzenleyen 14’üncü maddesinde; belediyelerin, mahalli müúterek nitelikte olmak úartyla, gençlik ve spor hizmetlerini yapaca÷ veya yaptraca÷ hükme ba÷lanmútr. Yine ayn maddeye göre belediyeler gerekti÷inde, ö÷rencilere ve amatör spor kulüplerine malzeme verip gerekli deste÷i sa÷layabilmekte, her türlü amatör spor karúlaúmalar düzenlemekte, yurt içi ve yurt dú müsabakalarnda üstün baúar gösteren veya derece alan sporculara belediye meclisi kararyla ödül verebilmektedir. Bahsi geçen maddedeki ibarelerin “Gençlik ve spor hizmetlerini yapar, yaptrr” ve “Gerekti÷inde, ö÷rencilere, amatör spor kulüplerine malzeme verir ve gerekli deste÷i sa÷lar, her türlü amatör spor karúlaúmalarn düzenler, yurt içi ve yurt dú müsabakalarnda üstün baúar gösteren veya derece alan sporculara belediye meclisi kararyla ödül verebilir.” úeklinde düzenlenmiú olmas yani “Gerekli deste÷i sa÷lar.” “gerekti÷inde”, “ödül verebilir” úeklinde ibarelerin yer almú olmas özellikle belediyelerin harcamalar srasnda skntya neden olabilecek yorumlara yol açabilmektedir. Bu nedenle bu ifadelerin daha açk úekilde düzenlenmesi, bu sorunlarn çözülmesi açsndan önem taúmaktadr. Bu durum bazen yarg kararlar ile açkl÷a kavuúturulabilmektedir. Örne÷in bir belediyenin dernek statüsünde olan bir spor kulübüne nakdî yardmda bulunmas sonucu belediye baúkan, belediye encümen üyeleri ve baz belediye görevlileri hakknda yaplan ön inceleme sonucunda øçiúleri Bakanl÷ tarafndan verilen soruúturma izni, Danútay Birinci Dairesinin K.2009/439, E.2009/238 sayl ve 10.03.2009 tarihli kararnda; “Belediyelerin amatör spor kulüplerine malzeme deste÷i úeklinde yardmda bulunabilecekleri, ancak Belediye Kanunu’nda açkça belirtilmemesi nedeniyle nakdî yardm yapamayacaklar.” gerekçesiyle onaylanmútr. 5393 sayl Kanun’un belediye meclisinin görev ve yetkilerini düzenleyen 18’inci maddesinde ise spor gibi alanlarda faaliyet ve projeler gerçekleútirilmesi; bu çerçevede arsa, bina ve benzeri tesisleri yapma, yaptrma, kiralama veya tahsis etmeye karar verme görev ve yetkisi belediye meclisine verilmektedir. Yine 5216 sayl Büyükúehir Belediye Kanunu’nun 17’nci maddesine paralel bir úekilde 5393 sayl Belediye Kanunu’nun 37’nci maddesi de belediye baúkanlarnn, görevinin devam süresince profesyonel spor kulüplerinin baúkanl÷n yapamayaca÷n ve yönetiminde bulunamayaca÷n düzenlemektedir. 5393 sayl Kanun’un, belediye hizmetlerine gönüllü katlm düzenleyen 77’nci maddesine göre de belediye, spor hizmetlerinin yaplmasnda beldede dayanúma ve katlm sa÷lamak; hizmetlerde etkinlik, tasarruf ve verimlili÷i artrmak amacyla gönüllü kiúilerin katlmna yönelik programlar uygulamak ile görevlendirilmiútir. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 65 - Gönüllü katlm düzenleyen 77’nci madde de, 5302 sayl øl Özel ødaresi Kanunu’nun 65’inci maddesinde oldu÷u gibi yaygn uygulanamamaktadr. 4) Köyler 07.04.1924 tarihli ve 442 sayl Köy Kanunu’nda spor ile ilgili bir hüküm bulunmamaktadr. Ancak 11.06.2005 tarihli ve 5355 sayl Mahalli ødare Birlikleri Kanunu’nun 18’inci maddesine göre ilçelerde sporu da içerecek úekilde köylere ait hizmetlerin yürütülmesine yardmc olmak, bizzat yapmak, yaptrmak üzere tüm köylerin iútiraki ile o ilçenin adn taúyan köylere hizmet götürme birli÷i kurulabilece÷i öngörülmekte ve il özel idareleri ile di÷er kamu kurum ve kuruluúlarnn köye yönelik hizmetlerine iliúkin yapm, bakm ve onarm iúlerini, aralarnda yapacaklar anlaúmaya göre, köylere hizmet götürme birlikleri aracl÷yla gerçekleútirebilece÷i hükme ba÷lanmaktadr. 5355 sayl Kanun’a göre il özel idareleri, belediyeler ve köylerden oluúan mahalli idareler spor da dâhil olmak üzere yürütmekle görevli olduklar hizmetlerden bazlarn birlikte görmek üzere kendi aralarnda birlik kurabilmektedirler. Sporun tabana yaylmasn ve herkesin spor yapmasn sa÷lamak üzere köyü önemli bir ölçek olarak ele almak faydal olacaktr. Bu açdan bakarak belli büyüklükteki köylerde “Köy Spor Kulüpleri” kurulmasn önerenler bulunmaktadr.90 5) Yerel Yönetim Mevzuatndan Kaynaklanan Sorunlarn Genel De÷erlendirmesi Ülkemizde yerel yönetimler ve yerel yöneticiler, özellikle gelir-gider dengesizli÷i yaúayan spor kulüpleri baúta olmak üzere yardm istekleri ile skça karúlaúmaktadrlar. Yerel yönetim ile ilgili yasalarda, yukarda belirtilen çerçeve dúnda ya da bu çerçeveyi zorlayarak kendilerine yardm yaplmas beklentisi içine girmektedirler. Yerel yönetimlerin; úirket, imar, ihale vb. uygulamalar yannda belediye úirketleri ve onlarn uygulamalar üzerinden dolayl olarak spor kulüplerine kaynak sa÷layc bir yaklaúm sergilemesi beklenmektedir. Yerel yöneticiler bir yandan yerel spora ve kulüplere destek vermeyen yönetici olarak alglanmakta, di÷er yandan da mevzuat çerçevesinin dúna çkmak istememektedir. Spor kulüplerinin ve kulüp yöneticilerinin bu yöndeki istekleri, yerel yöneticiler üzerinde devaml bask unsuru olarak kullanlabilmektedir. Büyükúehir belediye baúkan ve belediye baúkanlarnn, profesyonel spor kulüplerinin baúkan ve yöneticisi olma yasa÷ yine dolayl yollardan aúlmak istenmekte, özellikle gelir gider dengesinin yeniden kurulmas ve kulüp devamll÷nn sa÷lanmas açsndan belediye baúkan yardmclar ya da belediye baúkanna yakn kiúilerin kulüp baúkan olmas beklenmektedir. Mahalli idareler, 24.12.2003 tarihli ve 5018 sayl Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu kapsamnda bulunduklarndan, spor kulüplerine yapacaklar yardmlarla ilgili olarak Kanun’un “Bütçelerden Yardm Yaplmas” baúlkl 29’uncu maddesine riayet etmek durumundadrlar. Bu maddeye göre, gerçek veya tüzel kiúilere kanuni dayana÷ olmadan kamu kayna÷ kullandrlamamakta, yardmda bulunulamamakta veya menfaat sa÷lanamamaktadr. Ancak, bütçelerinde öngörülmüú olmak kaydyla; kamu yarar gözetilerek dernek, vakf, birlik, kurum, kuruluú, sandk ve benzeri teúekküllere yardm yaplabilmektedir. Bu yardmlarn yaplmas, kullanlmas, izlenmesi, denetlenmesi ve kamuoyuna açklanmasna iliúkin esas ve usuller Maliye Bakanl÷nca hazrlanarak Bakanlar Kurulunca çkarlan 17.07.2006 tarihli Yönetmelik’le düzenlenmiútir. Dernek, Vakf, Birlik, Kurum, Kuruluú, Sandk ve benzeri Teúekküllere Genel Yönetim Kapsamndaki Kamu ødarelerinin Bütçelerinden Yardm Yaplmas Hakknda Yönetmelik 90 Üçúk, 1999, s.139. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 66 - çerçevesinde mahalli idare bütçelerinden spor kulüplerine yardm yaplabilmesi için Yönetmelik’in 5’inci maddesi uyarnca; x Mahalli idare bütçesinde bu amaçla ödenek tefrik edilmiú olmas, yardmlarda kamu yarar gözetilmesi, yardmlarn öncelikle toplumun ihtiyaçlarna ve sorunlarna çözüm sa÷lamas ile toplumsal geliúmeye katkda bulunulmasna yönelik olmas, x Spor kulübünün, yardm yapacak idarenin görev alanna giren konularda faaliyet göstermesi, spor kulübü ile yardm yapacak mahalli idare arasnda protokol yaplmas, x Spor kulübünün, 5072 sayl Dernek ve Vakflarn Kamu Kurum ve Kuruluúlar ile øliúkilerine Dair Kanun kapsamndaki dernek ve vakflardan olmamas, spor kulübünün, Anayasa ve kanunlarla yasaklanmú faaliyetlerde bulunmamú olmas, x Spor kulübünün, üyelerine veya ortaklarna kazanç paylaúm veya kâr da÷tm amacnn bulunmamas gerekmektedir. Söz konusu yönetmelik, spor kulüplerine yaplacak bu yardmlarn izleme ve denetlenmesiyle ilgili detaylar yannda, yaplan yardmlarn kamuoyuna açklanmas zorunlulu÷unu da düzenlemiútir. Mahalli idarelerin sporculara verebildikleri ödüllere iliúkin detaylar düzenleyen bir mevzuat bulunmad÷ndan, bu konu da önemli bir sknt yaratmaktadr. øçiúleri Bakanl÷ Hukuk Müúavirli÷i, mahalli idarelerin spor kulüpleri ile iliúkilerine yön vermek üzere iki önemli görüú yaymlamútr. 06.03.2007 tarihli ve 2772 sayl görüúte; 5302 sayl øl Özel ødaresi Kanunu’nun “øl Özel ødaresinin Görev ve Sorumluluklar” baúlkl 6’nc maddesine göre sporla ilgili görev ve yetkileri kullanmada öncelik belirlemenin önem taúd÷ndan, bununla ilgili ölçütler ilgili maddenin 6’nc fkrasnda; “Hizmetlerin yerine getirilmesinde öncelik sras, il özel idaresinin mali durumu, hizmetin ivedili÷i ve verildi÷i yerin geliúmiúlik düzeyi dikkate alnarak belirlenir.” úeklinde düzenlendi÷inden il özel idareleri tarafndan amatör spor kulüplerine nakdî yardm yaplabilece÷i belirtilmektedir. øçiúleri Bakanl÷ Hukuk Müúavirli÷inin 09.06.2010 tarihli ve 8762 sayl görüúünde ise; 5018 sayl Kanun’un 29’uncu maddesi ve bu maddeye göre çkarlan Yönetmelik hükümlerine uygun olarak, 5072 sayl Kanun kapsamnda olmayan derneklere kamu yarar gözetilerek ve bütçelerine gerekli ödene÷i koymalar úartyla nakdî yardm yapabilecekleri de÷erlendirilmiútir. Yerinde inceleme ve araútrma yaplan øspanya’da, özerk ve yerel yönetimlerin de spor ve sporda úiddet hususlarnda ortak ve özel yetkileri bulunmaktadr. Bu alanda yasama yetkisi ile genel gözetim ve koordinasyon yetkisi merkezî idarenindir. Sporla ilgili di÷er yetkiler ise otonom yerel idarelere braklmútr. Spor güvenli÷i ve spor ile ilgili sa÷lk yetkileri de temel olarak merkezî hükûmettedir. Bu sistem 1985 Avrupa Konseyi kararlar esas alnarak oluúturulmuútur. Sporda ùiddete, Irkçl÷a, Yabanc Düúmanl÷na ve Hoúgörüsüzlü÷e Karú Kanun hazrlanmútr. Bu Kanun’da temel olarak; konu ile ilgili hususlarn koordinasyonu yannda kulüpler, belediye, yerel yönetimler, taraftarlar, lig ve kulüp yöneticilerinin yetki ve sorumluluklar paylaúmas esas alnmaktadr. Her özerk bölge, spor yönetiminin odak noktasdr ve özerk bölgelerde Turizm, Ticaret ve Spor Bakanl÷ bulunmaktadr. Burada sporla ilgili olarak sporda e÷itim ve spor sa÷l÷ birimleri vardr. Buna paralel olarak her özerk bölgenin futbol vb. branúlar için yerel federasyonlar ve yerel ligleri de bulunmaktadr. øspanya’da her özerk bölgede sporda úiddete karú komisyonlar bulunmaktadr. Bu komisyonlarda sivil savunma, belediye, polis, merkezî hükûmet temsilcisi, yabanc maçlarda Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 67 - elçilik görevlisi, misafir takmn ulaúm temsilcisi, gerek olursa kulüp temsilcileri yer almaktadr. Komisyon, maçn riskini ve alnacak önlemleri belirlemektedir. Komisyonun ceza verme yetkisi bulunmamakta, cezalar Madrid’de bulunan komisyon tarafndan verilmektedir. Spor karúlaúmalarnda merkezî asayiú polisi, belediye polisi, trafik polisi ve sivil savunma beraber çalúmaktadr. Güvenlik kameralar spor sahasnn 1 km etrafndan baúlayacak úekilde görüntü alabilmektedir. Belediyeler ve yerel yönetimler spor kulüplerine malzeme ve nakit yardm yapabilmektedirler.91 øngiltere'de ise güvenlik uygulamalar yerel yönetimlerin sorumlulu÷una verilmiútir. Spor alanlarnn “güvenlik belgesi” almalar zorunlulu÷u getirilmiútir. Bu belgeler, maç baznda belirlenmekte olup salon/alanlara göre de÷iúmektedir. Söz konusu belgeyi, o yerin yerel idaresi vermektedir. Ayrca yerel idarenin güvenlik alannda bir danúman grubu bulundurmas gerekmektedir.92 Kulüpler Birli÷i Toplants’nda yaplan ankette, “Yerel yönetimler ile spor kulüplerinin iliúkileri konusunda aúa÷dakilerden hangisine/hangilerine katlrsnz?” sorusuna, TFF yetkilileri ve dört lig takmnn yetkilileri genel olarak, yerel yönetimlerin kulüplere destek olmadklar cevabn vermiúlerdir. Kulüp yöneticileri, yerel yönetimlerin destek vermemesini anlayamadklarn belirtmiúlerdir. Sorulan sorudaki “Yerel yönetimler profesyonel spor branúlaryla kesinlikle ilgilenmemeli,” maddesine katlmadklarn % 64,4 orannda belirtmiúlerdir. “Amatör spor kulüplerine nakdî yardm yapmallar.” maddesine katlmadklarn. % 54,8 orannda, “Kulüplere yeterince destek olmaktadrlar.” maddesine katlmadklarn % 86,3 orannda, “Kulüplere destekte sknt yaúamaktadrlar.” maddesine ise katlmadklarn % 53,4 orannda belirtmiúlerdir. 3.3.2.2. Spor Kulüplerinin Finansal Sorunlar Kulüplerin, gelirlerinin artmasna karún giderlerinin daha fazla artmas, özel kuruluúlara oldu÷u kadar kamu kuruluúlarna olan borçlarn buna ba÷l olarak kayt dú faaliyetlerini de artrmaktadr. Di÷er taraftan, kulüplerin birikmiú kamu borçlarndan müteselsil sorumlu olmalar, yöneticiler açsndan rahatszlk oluúturmaktadr. 3.3.2.2.1. Birikmiú Vergi ve Sigorta Prim Borçlar Spor kulüplerinin vergi ve sigorta prim borçlar sürekli artú göstermiú, zor durumda kalan93 kulüplerin borçlarnn tahsil edilebilmesi amacyla di÷er mükelleflerden ayr olarak de÷iúik zamanlarda borçlarn yeniden yaplandrlmasna yönelik kanunlar çkarlmútr. Spor kulüplerinin vergi borçlar 5228 sayl Kanun’la 16.07.2004 tarihinde 5 yl süreyle, hem vergi hem de sigorta prim borçlar 5766 sayl Kanun’la 04.06.2010 tarihinde 10 yl süreyle tecil edilmiútir. 91 Komisyonun 24-30.01.2011 tarihli øspanya tutanaklar ve bu çalúma ziyaretine ait notlar. Komisyonun 21-27.01.2011 tarihli øngiltere tutanaklar ve bu çalúma ziyaretine ait notlar. 93 Bk. 10/80 ve 10/737 esas numaral Meclis Araútrmas Önergeleri. 92 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 68 - Tablo 17. Spor Kulüplerinin Vergi Borçlarnn Yeniden Yaplandrlmas Sonuçlar Yaplandrma Öncesi Vergi Borcu Toplam Yaplandrlan Borç Yaplandrma Oran % Yaplandrma Tahsilat Tutar (Tecil Faizi Dâhil) Yaplandrmada Tahsil Edilemeyen Tutar Yaplandrlan Borçlarn Tahsilât Oran (%) 5228 Sayl Kanun Kapsamnda Yaplandrlan Borçlar (TL) 84.540.104 22.907.513 27 25.408.003 2.656 100 5766 Sayl Kanun Kapsamnda Yaplandrlan Borçlar (TL) 155.670.527 99.100.286 64 22.311.101 1.494.993 98 Kaynak: GøB, 2011. Vergi borçlar 2004 ve 2010 yllarnda yürürlükte bulunan tecil faizinin 1/6’s alnmak suretiyle yeniden yaplandrlmú olmasna ra÷men; 5228 sayl Kanun kapsamnda yeniden yaplandrlan vergi borcu oran % 27 iken, 5766 sayl Kanun kapsamnda yeniden yaplandrlan vergi borcu % 64 olmuútur. GøB verilerine göre 07.02.2011 tarihi itibaryla spor kulüplerinin vadesi geçti÷i hâlde ödenmemiú 274.986.563 TL vergi borcu bulunmaktadr.94 Sosyal güvenlik prim borçlarnn yeniden yaplandrlmasna yönelik olarak çkarlan 5458, 5510, ve 5766 sayl Kanunlardan spor kulüplerinin yararlanma tutarlarn gösteren tablodan da anlaúlaca÷ gibi, spor kulüpleri kanunen kendilerine tannan imkânlardan yeterince faydalanmamú olup yeniden yaplandrma oran çok düúük kalmútr. 2010 yl sonunda ise spor kulüplerinin borç asl ve gecikme zamm olarak Sosyal Güvenlik Kurumuna toplam 75.058.496 TL borcu bulunmaktadr.95 Tablo 18. Spor Kulüplerinin Sigorta Prim Borçlarnn Yeniden Yaplandrlmas Sonuçlar 5458 Sayl 5510 Sayl 5510 Sayl 5766 Sayl Kanun’a Göre Kanun’un Geçici Kanun’un Geçici Kanun’un 24’üncü 25’inci Maddesine Geçici 2’nci Maddesine Göre Göre Maddesine Göre Yaplandrma Toplam Borç Öncesi 19.093.664 4.361.484 287.205 51.718.503 Yaplandrlan Borç 14.697.692 Yaplandrma Tahsilat Tutar 7.098.166 Yaplandrmada Tahsil Edilemeyen Tutar 7.599.525 3.337.851 146.931 38.676.102 654.273 97.384 3.352.405 2.683.579 49.547 35.323.697 Tahsilat Oran (%) 19,60 66,27 8,66 48,29 Kaynak: SGK, 2011. Nihayetinde vadesinde ödenmeyen idari para cezas, sigorta primi, vergiler ve di÷er amme alacaklarn ceza, gecikme zamm ve gecikme faizini affetmek suretiyle yeniden yaplandrarak iki aylk vadelerle 18 taksitte ödeme imkân getiren Baz Alacaklarn Yeniden 94 Maliye Bakanl÷ Gelir ødaresi Baúkanl÷ tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 07.02.2011 tarihli ve 11514 sayl yaz. 95 SGK tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 10.01.2011 tarihli ve 455836 sayl yaz. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 69 - Yaplandrlmasna øliúkin 13.02.2011 tarihli ve 6111 sayl Kanun’da spor kulüpleriyle ilgili özel bir düzenleme yaplarak, spor kulüplerin bu tür borçlarn 42 taksitte ödeme imkân getirilmiútir. 3.3.2.2.2. Spor Faaliyetlerinde Kayt Dúlk Sorunu Ülkemizin en önemli sorunlarnn baúnda, kayt dú ekonominin büyük boyutlara ulaúmú olmas gelmektedir. Kayt dú ekonomiyi ölçmeye yönelik çalúmalarda kaytl ve kayt dú ekonominin birbiriyle iç içe geçmesi nedeniyle kesin sonuçlar verecek yöntemler kullanlamamakta; vergi yaklaúm, iúlem hacmi, istihdam yaklaúm, karma yöntem gibi çeúitli tahmin metotlarndan faydalanlmaktadr. Türkiye’de kayt dú ekonominin büyüklü÷ünü belirleyebilmek için farkl yllarda yaplan çeúitli çalúmalar sonucunda kayt dú ekonominin GSMH’ye orannn % 2 ila % 70 arasnda oldu÷u tahmin edilmektedir.96 Kurumlar vergisinden muaf olduklar için, spor kulüplerinin kurumlar vergisi açsndan bir vergi kayp ve kaça÷nn olmas söz konusu de÷ildir. Ancak, spor kulüplerinin stopaja tabi ödemeleri varsa stopaj sorumluluklar, KDV’den istisna edilmeyen iúlemlerinden dolay KDV mükellefiyetleri ve yapmú olduklar sözleúmeler nedeniyle damga vergisi mükellefiyetleri bulunmaktadr. 2009 ve 2010 yllarnda Turkcell Süper Lig ve Bank Asya 1. Lig’inde mücadele eden 19 spor kulübünün incelenmesi sonucunda; yurt dúndan hizmet veren menajerlik firmalarna yaplan ödemelerden, KDV ve kurumlar vergisi tevkifat, sporcu ve teknik adamlara yaplan bir ksm ödemelerden gelir vergisi tevkifat yaplmad÷; sporcu transferlerinde önceki kulüpler ve menajerlerle yaplan sözleúmelerde bir ksm damga vergisinin beyan edilmedi÷i tespit edilmiútir.97 øncelemeler sonucunda ortaya çkan; gerek eksik beyan edilen gerekse hiç beyan edilmeyen matrah fark tutarlar tabloda gösterilmektedir. Tablo 19. Spor Kulüplerinde Kayt Dú Faaliyetler (I) Bildirilen Matrah (II) Matrah Fark (III) Kayt Dú Faaliyet Oran (II/I)x100 KDV 10.306.744 114.074.197 1.107 Gelir Stopaj Vergisi 468.056.799 851.090.616 182 Vergi Türü Damga Vergisi 372.055.474 1.020.584.902 274 TOPLAM 850.419.017 1.985.749.715 234 Kaynak: GøB, 2011. Tabloda görüldü÷ü gibi Turkcell Süper Lig ve Bank Asya 1. Lig’inde mücadele eden spor kulüplerinde kayt dú faaliyetlerin kaytl faaliyetlere oran % 234’e ulaúmaktadr. 96 Resmî Gazete, 05.02.2009- 27132, Kayt Dú Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Plan 2008– 2010, s.7-8. Maliye Bakanl÷ Gelir ødaresi Baúkanl÷ tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 05.01.2011 tarihli ve 814 sayl yaz. 97 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 70 - 3.3.2.2.3. Spor Kulübü Yöneticilerinin Sosyal Güvenlik Prim Borcu ve Vergi Borçlarndan Sorumlu Olmalar Tüzel kiúiler, üçüncü kiúilere olan borçlarna karú sadece mal varlklaryla sorumlu olmalarna ra÷men; gerek VUK 10’uncu maddesi gerekse 6183 sayl Kanun’un mükerrer 35’inci maddesiyle amme alacaklarna olan borçlarndan kanuni temsilcilerin de sorumlu olaca÷ hükme ba÷lanmútr. Dernekler Kanunu’ndaki hükümlerden, derneklerin ve spor kulüplerinin kanuni temsilcilerinin yöneticiler oldu÷u anlaúlmaktadr. Bu nedenle kulüplerin vergi ve sigorta borçlarndan dolay, yöneticileri de sorumlu olmaktadrlar. Bu sorumluluk anonim úirket olarak faaliyetlerini sürdüren spor kulüplerinin kanuni temsilcisi statüsündeki yöneticileri için de geçerlidir. Ancak, borçlarn yöneticilerden tahsili yoluna gidilebilmesi için, öncelikle tüm çabalara ra÷men tüzel kiúilikten bu borçlarn tahsil edilememiú olmas gerekir. Takip konusu amme alaca÷nn ait oldu÷u dönemde ve ödeme zamannda farkl kiúilerin kanuni temsilci olmas hâlinde, bu kiúiler hakknda müúterek ve müteselsil sorumluluk esasna göre takip yaplmaktadr. Komisyonca østanbul’da 2011 Kulüpler Birli÷i Toplants’nda yaplan ankette “Kulüp yöneticileri kulübün vergi ve SGK borçlarndan sorumlu olmal m?” sorusuna, genel olarak hem TFF hem de dört ligde (Süper, 1., 2. ve 3. Lig) yer alan takmlarn yetkilileri daha çok evet cevab vermiúlerdir (% 52,1). Kulüp yönetimlerinin, yaptklar borcun sorumlulu÷unu taúmalar gerekti÷inde hemfikir olundu÷u anlaúlmaktadr. 3.3.2.2.4. Sponsorluk ve Reklamla ølgili Sorunlar Spor kulüpleri için en önemli gelir kaynaklarndan biri sponsorluk olarak ortaya çkmútr. Sponsorluk yoluyla spor tesisleri yaplmakta, spor tesislerine spor malzemeleri temin edilmekte, sporcu transferleri gerçekleútirilmekte ve daha birçok imkân sa÷lanmaktadr. Sponsor olan firmalarn beklentisi, sponsorluk yoluyla daha geniú halk kitlelerine ulaúarak kendi tantmn yapmaktr. Bu nedenle futbol, basketbol, voleybol gibi ilgiyle takip edilen spor dallarnda sponsorluk geliri artarken; güreú, halter, boks, taekwondo gibi uluslararas alanda da baúarlar elde etti÷imiz spor dallar sponsor bulmakta güçlük çekmektedir. Sponsor firmalar, sponsorlukla ilgili yapmú olduklar harcamalar gider olarak gösterememekte, bunlar yl sonunda beyan ettikleri vergi matrahndan düúebilmektedirler. Bu durumda sponsorluk sadece kâr eden firmalar için gider görünümüne bürünmektedir. Zarar eden firmalar açsndan bu harcamalarn vergi hesaplamalarnda bir etkisi olmamaktadr. 3.3.2.2.5. Spor Faaliyetlerinde Yatrm Teúvik Sorunu Kulüpleri spor tesisi yapmaya özendirecek bir teúvik sistemi oluúturularak araç gereç, arazi almlarnn teúvik kapsamna alnmas talep edilmektedir.98,99,100 Yatrm teúvikleri, 14.07.2009 tarihli ve 2009/15199 sayl Bakanlar Kurulu Kararnamesi ile yürürlü÷e konulan “Yatrmlarda Devlet Yardmlar Hakknda Karar” kapsamnda, kalknma 98 Türkiye Futbol Federasyonu Baúkanl÷ tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen “Spor Kulüplerinin Sorunlar ile Sporda ùiddetin øncelenmesi” konulu, 17.01.2011 tarihli ve 57 sayl rapor. 99 Türkiye Millî Olimpiyat Komitesi tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 24.01.2011 tarihli ve 39 sayl rapor. 100 Erzik, ù. tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 03.02.2011 tarihli rapor. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 71 - planlar ve yllk programlarda öngörülen hedefler ile uluslararas anlaúmalara uygun olarak tasarruflar katma de÷eri yüksek yatrmlara yönlendirmek, üretimi ve istihdam artrmak, yatrm e÷iliminin devamll÷n ve sürdürülebilir kalknmay sa÷lamak, uluslararas rekabet gücünü artracak teknoloji ve araútrma-geliútirme içeri÷i yüksek büyük ölçekli yatrmlar özendirmek, do÷rudan yabanc yatrmlar artrmak, bölgesel geliúmiúlik farkllklarn gidermek, çevre korumaya yönelik yatrmlar ile araútrma ve geliútirme faaliyetlerini desteklemek amacyla verilmektedir. Teúvik belgesine ba÷lanan yatrmlar, yatrmn yapld÷ bölge ve yatrmn tutarna ba÷l olarak, gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnas, vergi indirimi, sigorta primi iúveren hissesi deste÷i, yatrm yeri tahsisi, faiz deste÷i avantajlarndan faydalanabilmektedir. Yatrmlarda Devlet Yardmlar Hakknda Kararn Uygulanmasna øliúkin 2009/1 numaral Tebli÷’de derneklerin de yatrm teúvik belgesi müracaatnda bulunabilecekleri belirtilmiútir. Yatrmlarda Devlet Yardmlar Hakknda Karar eki ek-4 listesinde spor tesislerinin yatrm teúviklerinden faydalanabilmesi, en az 10.000.000 TL tutarnda yatrm yapma úartna ba÷lanmútr. Gerek dernek gerek úirket statüsünde olsun spor kulüplerinin mevcut yatrm teúviklerinden yararlanmasnn önünde, spor tesisleri için öngörülen 10.000.000 TL tutarn aúmak kaydyla hukuki bir engel bulunmamaktadr. Ancak teúvik unsurlar açsndan bakld÷nda; spor kulüpleri kurumlar vergisinden istisna oldu÷undan, vergi indiriminden; spor faaliyetleri ve spor tesisleri istihdama yönelik olarak inúa edilmediklerinden, sigorta primi iúveren hissesi deste÷inden; yaplacak yatrmlarn büyük bir ksm makine ve teçhizat kapsamnda de÷erlendirilemeyece÷inden, KDV ve gümrük vergisi istisnasndan faydalanamayacaktr. Di÷er taraftan spor tesisleri de genel itibaryla GSGM tarafndan yaplmaktadr. ønúaat malzemeleri ile arazi tipi olanlar dâhil otomobil, minibüs vb. binek araçlar ise yatrm teúvik belgesi kapsamnda bulunmamaktadr. Dolaysyla spor kulüplerinin elde etmiú olduklar kurumlar vergisi istisnas gibi vergisel avantajlar ve yapmú oldu÷u faaliyetlerin özelli÷i nedeniyle, mevcut hâliyle “Yatrmlarda Devlet Yardmlar Hakknda Karar” kapsamnda veya yeni bir teúvik sistemi geliútirilerek teúvik edilmesinin oldukça zor oldu÷u görülmektedir. 3.3.2.3. Spor Kulüplerinin ùirketleúmesine ve Halka Açlmalarna øliúkin Sorunlar Spor kulüplerinin úirketleúmesi úeffaflk, denetlenebilirlik, gelir kaynaklarnda çeúitlilik, yönetimde profesyonellik gibi birçok alanda kulüplere faydalar sa÷layacaktr. Kulüplerin halka açlabilmesi için ise tpk di÷er halka açk firmalarda oldu÷u gibi, anonim úirket úeklinde örgütlenmiú olmalar gerekmektedir. Nitekim Komisyona yaplan sunumlarda,101 kulüplerin bütçelerinde gelir ve gider kalemlerinin úeffaf ve hesap verebilir olmas ve kulüplerin borçlanmalarna üst snr getirilmesi gerekti÷i belirtilmiútir. 3.3.2.3.1. Hukuki Yap Spor kulüpleri, 5253 sayl Dernekler Kanunu’na göre dernek statüsünde kurulurlar. GSGM’ye tescilleri (futbol dalnda faaliyette bulunanlar için TFF’ye) yapldktan sonra spor 101 Türkiye Amatör Spor Kulüpleri Federasyonu, øsmail Dilber tarafndan 09.12.2010 tarihinde Komisyonda yaplan sunum. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 72 - kulübü vasfn kazanrlar. Baz spor kulüpleri anonim úirket úeklinde de kurulabilmektedir. Bunlar, futbol alannda TFF mevzuat çerçevesinde faaliyet gösteren, TFF’ye kendilerini tescil ettirmiú bulunan ve Türk Ticaret Kanunu (TTK) hükümleri uyarnca kurulmuú “Profesyonel Futbol Hizmetleri Anonim ùirketi” statüsündedirler. 3289 sayl GSGM Kuruluú ve Görevleri Hakknda Kanun’un 24’üncü maddesi ve 5894 sayl Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluú ve Görevleri Hakknda Kanun’un 27’nci maddesi uyarnca spor kulüplerine, profesyonel futbol úubelerini anonim úirketlere devredebilme veya spor faaliyetleri ile ilgili olarak anonim úirket kurabilme hakk tannmútr. Günümüzde birçok spor kulübü profesyonel futbol úubelerini ve/veya sportif faaliyetleri ile ilgili gelirlerini, kuracaklar veya kurulmuú olan anonim úirketlere devretme e÷ilimindedirler. “Halka arz” kavram Sermaye Piyasas Kanunu (SPKn.)’nun 3’üncü maddesinde tanmlanmú olup özetle, sermaye piyasas araçlarnn satn alnmas için her türlü yoldan halka ça÷rda bulunulmasn ifade eder. Türkiye’de úirketleúme yoluna gitmiú birçok kulüp olmasna ra÷men, halka arz çalúmasn tamamlamú dört kulüp bulunmaktadr. Bunlar Beúiktaú Futbol Yatrmlar Sanayi ve Ticaret Aù, Fenerbahçe Sportif Hizmetler Sanayi ve Ticaret Aù, Galatasaray Sportif Snai ve Ticari Yatrmlar Aù ve Trabzonspor Sportif Yatrm ve Ticaret Aù’dir.* (Sralama alfabetik olarak yaplmútr). Rekabetçi piyasa, kulüpleri yeni gelir kaynaklar yaratma yoluna itmiútir. Bu amaçla kulüpler daha de÷iúik, daha uzun vadeli ve daha düúük maliyetli fonlar sa÷layabilmek için sermaye piyasalarna açlmúlardr.102 Sermaye piyasalarna yönelen kulüpler bir yandan sermaye piyasalarndan fon temin ederlerken, di÷er yandan kurumsallaúarak profesyonelleúmeye baúlamúlardr.103 3.3.2.3.2. Farkl Ülke Uygulamalar Dünya futbol haslatnn üçte ikilik ksmnn üretildi÷i ve paylaúld÷ Avrupa’da futbolda ekol olmuú ve Avrupa futbolunun lokomotifi olan beú büyük lige bakt÷mzda, bu liglerde de hâlâ úirketleúmenin istenilen noktadan uzakta oldu÷u görülmektedir.104 Beú büyük lig içinde yllk ciro ve Avrupa futbol piyasasndan pay alma anlamnda øngiliz kulüpleri, rakiplerinin önündedir. Di÷er dört büyük ligde (øtalya, øspanya, Almanya ve Fransa’da) kulüplerin mali etkinlikleri, istisnalar dúnda, Premier Lig (PL) ekiplerinin gerisinde bir performansa sahiptir.105 øngiltere’de futbolu yönetecek kurum olan Futbol Federasyonu (FA) 1863’te kurulmuútur. 1903’te FA, bir limited úirket olmuútur. ølk olmas sebebiyle FA, dünya ülkelerinin federasyonlar arasnda önünde ülke ismi belirtmeye gerek görmeyen tek futbol federasyonudur. FA, futbol piramidinin en altndan en üstüne kadar her bölümünde yer alan üye kulüplerden oluúan bir kuruluútur. 231 tam üye kulüp, baúl baúna ortaktr. FA, kâr amac gütmeyen bir úirkettir ve ticarete konu olamayan hisselerden oluúur. FA Premier League (FA PL) ve Football League müúterek olarak 1 sterlin de÷erinde özel hisseyi elinde bulundurur. FA, bir Konsey tarafndan yönetilir. Konseyin rolü, disiplin hususlar, hakemler ve maç-turnuva sonuçlarn tescil etmek gibi futbolla ilgili konular düzenlemektir.106 Avrupa futbol piyasasnn önemli aktörlerinden biri olan øtalyan Serie A’da kulüplerin úirketleúme zorunluluklar bulunmamaktadr. øtalya’da Roma, Juventus ve Lazio gibi úirketleúerek 102 Ekenci, 2000. s. 43-54. ømamo÷lu, 1992, s. 21-34 104 Akyüz, 2005. 105 Balc, 2003. s. 53-66. 106 Komisyonun 21-27 Ocak 2011 tarihli øngiltere tutanaklar ve bu çalúma ziyaretine ait notlar. 103 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 73 - halka arz olmuú kulüpler bulunmasna karún, iflas eden kulüp örnekleri de bulunmaktadr. Buna en tipik örnek olarak Fiorentina ve Parma gösterilebilir.107 øspanya’da merkezî düzeyde bakanl÷a ba÷l spor müsteúarl÷ ve özerk federasyonlar bulunmakta ve bu yaplarla merkezî yönetim spor faaliyetlerini kontrol etmektedir. øspanya Futbol Federasyonu oldu÷u gibi, otonom bölgelerin kendi futbol federasyonlar da bulunmaktadr. Bir ulusal spor organizasyonu/ligi, bir de özerk bölgelerin kendi spor organizasyonlar/ligleri bulunmaktadr. Özerk bölgelerde baúarl olan kulüpler, ulusal düzeyde müsabakalara katlma hakk elde etmektedir. Alman Bundesliga’ya bakt÷mzda ise bu ligde mücadele eden kulüplerin büyük bir ksmnn dernek statüsünde faaliyetlerini devam ettirdikleri görülmektedir. Bundesliga’da faaliyet gösteren kulüplerin büyük bir ksm dernek statüsünde bulunmalarna karún; ticari gelir elde etmek amacyla, ülkemizde oldu÷u gibi, ürünleútirme faaliyetleri için ayr tüzel kiúilikler oluúturmuúlardr. Ana kulübe ba÷l birer iktisadi iúletme olarak varlklarn devam ettiren bu kulüpler, bugün yüz milyon dolarlara varan büyük bütçeleri kontrol etmektedirler.108 Bundesliga, Seri A, ve Fransa Lig 1 2008/2009 döneminde yaúanan ekonomik daralmaya ra÷men haslat kalemlerinde önemli büyümeler gerçekleútirmiútir.109 Deloitte tarafndan hazrlanan “Futbol Para Ligi Raporu”na göre, en fazla gelir elde eden 20 kulübün toplam geliri bir önceki yla göre % 8 artú göstermiútir. Yayn gelirlerinde 178 milyon 100 bin avro ile Barcelona ilk srada yer alrken, maç günü gelirlerinde Real Madrid 129 milyon 100 bin avro ile birinci sradadr.110 3.3.2.3.3. Ülkemizde Halka Arz ve ùirketleúme Ülkemizde ilk úirketleúen kulüpler olarak karúmza Beúiktaú, Fenerbahçe, Galatasaray, Malatyaspor, Vanspor, Adanaspor, Göztepespor, østanbulspor, Çanakkalespor, Karúyaka, Antalyaspor ve Siirtspor çkmaktadr. Ancak söz konusu kulüplerimizden sadece dört büyük kulüp, hisselerini borsaya açma baúarsn gösterebilmiútir. Bu kulüplerimizden Beúiktaú’n dúndaki Fenerbahçe, Galatasaray ve Trabzonspor kulüplerinin biçimsel farkllklar olsa da öz olarak halka açlma ve úirketleúme biçimleri birbirine benzer özellikler göstermektedir.111 Baz futbol kulüpleri oluúturduklar bu yap sayesinde bir taraftan dernek olmann getirdi÷i çeúitli avantajlar kullanrken, di÷er taraftan kurduklar veya ortak olduklar úirketler sayesinde, derneklerin snrl olarak yapabildi÷i veya hiç yapamadklar geniú çapl ticari faaliyetlere giriúmekte ve kendilerine sürekli ve önemli gelir kaynaklar yaratma yolunda faaliyetlerde bulunmaktadrlar.112 Spor kulüpleri genel olarak, kulübün elde etti÷i gelirleri ile kulübün ana çats altnda kurulan úirketlerin sa÷lad÷ ticari kazançlar; øMKB’ye açlan Futbol Aù veya Sportif Aù’lere devir ve temlik ederek, tüm giderleri ise kulüp bünyesinde brakacak úekilde oluúturulan bir yap ile øMKB’ye açlmay uygun bulmuúlardr. 107 Boon ve Jones, 2005. Balc, age, s. 53-66. 109 Deloitte, 2010, s.11. 110 Taha, 2011, s. 28. 111 ùafak,1999. 112 Dorukkaya, Ebiçlio÷lu ve Kratl, 1998. 108 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 74 - Beúiktaú, úirketleúme ve halka arz konusunda di÷er üç kulüpten farkl bir modelle karúmza çkmaktadr. Di÷er kulüplerin aksine Beúiktaú, futbolla ilgili tüm gelir ve giderleri ile tüm aktif ve pasif de÷erlerini Beúiktaú Futbol Yatrmlar Aù adl úirkete devretmiútir.113 Galatasaray, 14-15 ùubat 2002 tarihinde ilk halka arzn gerçekleútirmiútir. Baúlangçta Beúiktaú modelinden farkl olarak gelir a÷rlkl bir model benimsenmiútir. 2010 yl içerisinde, Galatasaray Sportif Snai ve Ticari Yatrmlar Aù, TTK’nin 451’inci maddesi, KVK’nin 18-20’nci maddeleri ve SPK’nin Seri: I, No.: 31 “Birleúme øúlemlerine øliúkin Esaslar Tebli÷i” hükümlerine göre Galatasaray Spor ve Futbol øúletmecili÷i Ticaret Aù’yi devralmak suretiyle birleúme talebi ile Sermaye Piyasas Kuruluna (SPK) baúvurmuú söz konusu talep SPK tarafndan olumlu karúlanmútr. Böylelikle, ilk halka arzdaki gelir a÷rlkl model terk edilerek gelir ve giderlerin tek bir çat altnda topland÷ bir model benimsenmiútir. 12-13 ùubat 2004 tarihinde ilk halka arzn gerçekleútiren Fenerbahçe Sportif Hizmetler Aù’nin paylar 19 ùubat 2004’te øMKB’de iúlem görmeye baúlamú, Fenerbahçe bu halka arzdan 39.375.000 TL (30 milyon Amerikan dolar) gelir elde etmiútir. øMKB’ye kote olan dört kulübümüzün úirketleúme ve ilk halka arzlarna bakld÷nda 2010 ylnda Galatasaray’n birleúmesini dúarda brakrsak genel olarak Beúiktaú’n dúndaki sportif Aù’lerin “gelir a÷rlkl” bir úirket yaplanmas içinde halka arz modelini benimsediklerini görüyoruz. Her ne kadar bu sportif Aù’lerin yaplanú ve örgütleniú úekilleri arasnda biçimsel farkllklar varsa da, öz ve sonuç olarak aralarnda genel anlamda bir farkllk olmad÷ görülmektedir.114 Yukarda yer alan mevzuat hükümleri ve de÷erlendirmeler çerçevesinde ülkemizdeki yapy ksaca úu úekilde özetleyebiliriz: Dernekler Kanunu çerçevesinde faaliyet göstermekte olan bir spor kulübü, kurulan anonim úirkete/úirketlere ilgili yasal mevzuat çerçevesinde, aralarnda yaplan sözleúmeler dâhilinde belirli faaliyetlerini devretmektedir. Ardndan kurulan bu anonim úirket/úirketlerin paylar tercih edilen modele göre sermaye piyasalarnda halka arz edilmektedir. 3.3.2.3.4. Halka Açk Anonim Ortaklklarda Kurumsal Yönetim Finansal krizlerin ve úirket iflaslarnn arkasnda yatan önemli nedenlerden birinin kötü yönetim oldu÷u görüúü, iyi kurumsal yönetim kavramnn önemini öne çkarmútr. Uluslararas alanda kurumsal yönetimin geliútirilmesine önem verilmeye baúlanmú ve yatrm kararlarnda, finansal performans kadar kurumsal yönetimin kalitesi de gözetilir hâle gelmiútir.115 Yaplan ampirik çalúmalar, uluslararas yatrmclarn, úirketlerdeki kurumsal yönetim uygulamalarn en az finansal performanslar kadar önemli bulduklarn; yatrm kararlarnn alnmasnda, bu konunun reform ihtiyac olan ülkeler için daha önemli oldu÷unu düúündüklerini ve iyi kurumsal yönetim uygulamalarna sahip úirketler için daha fazla fiyat ödemeye hazr olduklarn göstermektedir. øyi kurumsal yönetim uygulamalarnn úirketler ve ülke açsndan önemli yararlar bulunmaktadr. Konuya úirketler açsndan bakld÷nda, kurumsal yönetim kalitesinin yüksek olmas; düúük sermaye maliyeti, finansman imkânlarnn ve likiditenin artmas, krizlerin daha kolay atlatlmas ve iyi yönetilen úirketlerin sermaye piyasalarnda dúlanmamas anlamna gelmektedir. Ayn zamanda ülkelerin imajnn yükselmesi, sermayenin yurt dúna kaçmasnn önlenmesi, dahas yabanc sermaye yatrmlarnn ve ekonomi ile sermaye piyasalarnn rekabet 113 Akúar, 2006. Akyüz, age. 115 SPK, Kurumsal Yönetim ølkeleri, 2011. 114 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 75 - gücünün artmas, krizlerin daha az zararla atlatlmas, kaynaklarn daha etkin bir úekilde da÷lmas, yüksek refahn sa÷lanmas ve sürdürülmesi anlamna gelmektedir. Dünyada kurumsal yönetim alannda belirli bir çerçeve oluúturmaya yönelik olarak yaplan çalúmalar devam etmektedir. Bu konuda Dünya Bankas, Ekonomik øúbirli÷i ve Kalknma Örgütü (OECD) ve bu iki örgütün özel sektör temsilcilerinin katlm ile birlikte oluúturulan Global Kurumsal Yönetiúim Forumu (GCGF) öncü olarak faaliyet göstermektedir. Dünyadaki uygulamalara paralel olarak, SPK tarafndan, kurumsal yönetim ilkeleri oluúturulmuútur. ølkelerin hazrlanmasnda birçok ülkenin düzenlemeleri incelenmiú, baúta 1999 ylnda yaymlanan “OECD Kurumsal Yönetim ølkeleri” olmak üzere, dünyada benimsenmiú ve tavsiye edilen genel esaslar ile ülkemizin kendine özgü koúullar dikkate alnmútr. ølkeler, öncelikle halka açk anonim úirketler için hazrlanmútr. ølkelerde yer alan prensiplerin uygulanp uygulanmamas iste÷e ba÷ldr. Ancak, bu ilkelerde yer alan prensiplerin uygulanp uygulanmad÷na; uygulanmad ise buna iliúkin gerekçeli açklamaya, bu prensiplere tam olarak uymama dolaysyla meydana gelen çkar çatúmalarna ve gelecekte úirketin yönetim uygulamalarnda ilkelerde yer alan prensipler çerçevesinde bir de÷iúiklik yapma plannn olup olmad÷na iliúkin açklamaya yllk faaliyet raporunda yer verilmesi ve ayrca kamuya açklanmas gerekmektedir. ølkelerde yer alan ana prensipler; uygula, uygulamyorsan açkladr. ølkeler, mevcut düzenlemelere herhangi bir istisna teúkil etmemektedir. Di÷er bir ifade ile halka açk anonim úirketlerin mevzuat ile belirlenen yükümlülükleri aynen devam etmektedir. 3.3.2.3.5. ùirket Futbolcu De÷erlemesi ve Karúlaúlan Sorunlar Türkiye’de halka açk olan dört futbol kulübünden gelir ve giderlerin ayn çat altnda topland÷ kulüpler, futbol sözleúmelerini úirket bünyesinde tutmakta olup uluslararas uygulamalara paralel olarak, futbolculara iliúkin bonservis bedellerini maliyet bedeli üzerinde haklar hesabnda aktifleútirmekte ve futbolcu ile yaplan sözleúmeleri dönemine göre itfa etmektedir. Özetle, úirketlerin bilançolarnda aktif hesaplarda yer alan maddi olmayan duran varlk kalemi, futbolcularn kendileri de÷il; futbolcular ile kulüpler arasnda imzalanan sözleúmelerden do÷an haklardr. Konunun di÷er paydaú olan kulüpler ise, aktif bir piyasalar olmad÷ndan dolay sahip olduklar futbolcu bonservis haklarn periyodik finansal tablolarnda yeniden de÷erleme metoduna göre de÷erleyemediklerini ve bu durumun úirketlerin aktif yapsnn gerçek de÷erinden daha düúük gösterilmesine neden oldu÷unu ifade etmektedirler.116 Ancak Uluslararas Muhasebe Standartlar (UMS) 38 hükümleri uyarnca futbolcu bonservis haklarnn finansal tablolarda makul de÷er üzerinden gösterilmesi mümkün bulunmamaktadr. Yukarda yer alan mevzuat hükümleri, tespit ve de÷erlendirmeler çerçevesinde, spor kulüplerinde de÷erleme ile ilgili karúlaúlan sorunlarn aúlmasnda, futbolcu sözleúmelerinin rayiç de÷eri ile sözleúmelerde yer alan hükümler ve uluslararas kurallara riayet edilmesinin uygun olaca÷n ifade etmek gerekir. 116 Beúiktaú Futbol Yatrmlar Sanayi ve Ticaret Aù tarafndan SPK’ye gönderilen 27.02.2007 tarihli yaz. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 76 - 3.3.2.3.6. Kulüp Mali Yönetiminin Olmamasndan Kaynaklanan Sorunlar Saydam ve Hesap Verebilir Derneklerin denetimi øçiúleri Bakanl÷, GSGM ve mülki idare amirlikleri tarafndan 5253 sayl Dernekler Kanunu’nun 14, 19 ve 27’nci maddelerine istinaden yürütülmektedir. Spor kulüplerinin denetimi ile ilgili olarak Komisyona yaplan sunumlarda, ciddi bir denetimin olmas hâlinde, ço÷u kulübün önemli eksiklerinin oldu÷unun anlaúlaca÷,117 denetimle ilgili olarak yaúanan skntlarn çözümlenmesi gerekti÷i118 ifade edilmiútir. Gençlik kulübü, spor kulübü veya gençlik ve spor kulüplerinin denetimleri sonucu iúlem istemlerinde, yo÷un olarak defter ve kaytlar eleútiri konusu yaplmaktadr.119 Halka açk anonim ortaklk statüsündeki spor kulüplerinin finansal tablolarnn ve özel durum açklamalarnn kamuya duyurulmasnda, SPK’nin ilgili düzenlemelerine uyulmak zorundadr. SPK’nin Seri: VIII, No: 54 sayl “Özel Durumlarn Kamuya Açklanmasna øliúkin Esaslar Tebli÷i” ile, bir borsada iúlem gören sermaye piyasas araçlarnn de÷erini ve yatrmclarn yatrm kararlarn etkileyebilecek veya haklarn kullanmalarna yönelik önemli olay ve geliúmelerde kamuya açklanacak özel durumlar ile bunlarn açklanma esaslar düzenlenmiútir. Bu Tebli÷’e göre, özel durumlarn veya özel duruma konu bilgilerdeki de÷iúikliklerin ortaya çkt÷ veya ö÷renildi÷i anda en seri haberleúme vastasyla Tebli÷’in 26’nc maddesinde belirtilen rehberde yer alan formlar kullanlarak ilgili borsaya ulaútrlmas zorunludur. Ayrca Tebli÷ uyarnca yaplacak açklamalar, açklamadan yararlanacak kiúi ve kuruluúlarn karar vermelerine yardmc olacak ölçüde, zamannda, do÷ru, tam, dolaysz, anlaúlabilir ve yeterli olmaldr. Di÷er taraftan, SPK’nin Seri: XI, No: 29 sayl “Sermaye Piyasasnda Finansal Raporlamaya øliúkin Esaslar Tebli÷i”nin 10 ve 11’inci maddelerinde yllk ve ara dönem finansal raporlarn SPK’ye ve øMKB’ye bildirimi düzenlenmiútir. Gerek özel durumlarn kamuya açklanmas gerekse de finansal tablo bildirim yükümlülüklerinin yerine getirilmemesi durumunda, SPKn.’nun “Cezai Sorumluluk” baúlkl 47’nci maddesi hükümlerince cezai iúlem tesis edilebilmektedir. Türkiye’de spor kulüplerine ba÷l úirketlerin hisse senetlerini halka arz etmeleri ve menkul kymet borsalarnda iúlem görmeye baúlamalar SPK ve øMKB’nin incelemelerini içeren bir süreç dâhilinde gerçekleúmektedir. Ayrca spor kulüplerine ba÷l úirketler, iúlem görmeye baúlamalarndan sonra mali tablolarn belirli dönemlerde ba÷msz denetim kuruluúlarna denetlettirmekte, ortaklarn ve kamuyu düzenli olarak bilgilendirmekte; SPK ve øMKB’nin sürekli denetimine tabi olmaktadrlar. Bu çerçevede halka açlmak ve hisse senetlerinin menkul kymet borsasnda iúlem görmesini sa÷lamak ile kulüpler, sermaye piyasasnn denetim mekanizmalar sayesinde kurumsallaúma süreçlerini hzlandrmakta ve modern denetim tekniklerine daha ksa sürede kavuúabilmektedirler.120 Kulüpler Birli÷i Toplants’nda yaplan ankette, “Kulüp borçlanmalarnda bir snr olmal mdr?” sorusuna, cevap olarak hem TFF hem de dört ligde yer alan takmlarn yetkileri, genel olarak “gelirle orantl bir snr” konmasn benimsediklerini ifade etmiúlerdir.” % 63,3. Soru için 117 Spor Toto Teúkilat Baúkan Bekir Yunus Uçar’n 08.12.2011 tarihinde Komisyona yapt÷ sunum; GSGM Spor Toto Teúkilat Baúkanl÷ tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 31.12.2010 tarihli ve 291 sayl, Görüú baúlkl rapor. 118 øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi yetkililerinin 09.12.2010 tarihinde Komisyonumuza yapt÷ sunum, øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi Baúkanl÷ tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 19.01.2011 tarihli ve 251 sayl rapor. 119 øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi Baúkanl÷ tarafndan Komisyonumuza sunulan 19.01.2011 tarihli ve 251 sayl “Spor Kulüpleri hk.” baúlkl rapor. 120 Devecio÷lu ve Çoban, 2003, s. 3. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 77 - yaplan ilginç açklamalardan bir ksm “Her yönetim kendi süresince ve geliri orannda borçlanmal,” cevap olarak, “TFF ile yaplan çalúmalar sonunda maddi denetim getirilmeli,” úeklinde görülmektedir. Ayn ankette, “Kulüplerin borçlarnn artmasnn nedenleri sizce neler?” sorusuna, TFF, Süper Lig ve 2-3. Lig takmlarnn yetkilileri genel olarak “Gelir gider dengesinin iyi yönetilmemesi.” cevabn vermiúlerdir (% 37). Birinci Lig’in görüúleri ise da÷nk olarak ortaya çkmútr. Açklama olarak verilen cevaplarda ise “3. liglerde 24 yaú snrnn getirilmesi futbolcu fiyatlarn arttrd,” “Kulüplerin mali ve idari denetim boúluklarnn olmas”, “Vergi ve sigorta primleri düúürülmeli, hatta kaldrlmal,” ifadeleri üzerinde durulmuútur. Aúa÷daki tablolarda paylar øMKB’de iúlem gören dört büyük spor kulübünün ve di÷er baz spor kulüplerinin 2009 yl finansal tablolarna iliúkin özet veriler yer almaktadr. Paylar øMKB’de iúlem gören úirketlere iliúkin özel durum açklamalar ve finansal bilgiler gibi tüm açklamalara “Kamuoyunu Aydnlatma Platformu’nun ønternet adresinden eriúilebilmektedir. Tablo 20. øMKB’de øúlem Gören Spor Kulüplerinin 2009 Ylna Ait Seçilmiú Bilanço Kalemleri BJK Aktif Toplam FB GS TS 225.776.991 140.968.889 455.382.526 207.437.975 Dönen Varlklar 96.914.679 101.362.785 164.309.264 78.559.745 Duran Varlklar 128.862.312 39.606.104 291.073.262 128.878.230 Ksa Vadeli YK 42.732.147 9.608.614 74.133.980 38.708.098 Uzun Vadeli YK 62.758.343 3.572.490 71.930.114 32.065.008 - 63.781.109 127.787.785 309.318.432 136.664.869 40.000.000 25.000.000 2.035.000 25.000.000 - 48.441.578 62.310.136 76.387.704 37.409.703 Öz Kaynaklar Ödenmiú Sermaye Net Dönem K/Z Kaynak: www.kap.gov.tr Yukarda yer alan tablodan da görülece÷i üzere úirketlerin özellikle karllk ve sermaye yeterlilik durumlar de÷iúiklik göstermektedir. Bu de÷iúiklik üzerindeki en önemli etmen daha önce de belirtildi÷i üzere halka açlma modellerinde görülen farkllktr. ùirketin ödeme gücü hakknda fikir veren ve 2’den büyük olmas beklenen cari oran; 4 kulüpte de 2’nin üzerindedir. Duran varlk kaleminde görülen rakamlarn büyüklükleri genel olarak futbolcu lisanslarnn bu kalem altnda snflandrlmasndan kaynaklanmaktadr. Yükümlülükler açsndan ise, aktiflerin borçlarla finanse edilme orann gösteren finansal kaldraç oran en düúük olan kulüp 0,09 ile Fenerbahçe olup, bu di÷er kulüplerde 0,30-0,40 oranlarndadr. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 78 - Tablo 21. ùirketleúmemiú Spor Kulüplerinden En Yüksek Gelir Beyan Eden Üç Büyük Spor Kulübünün 2009 Ylna Ait Seçilmiú Bilanço Kalemleri Kulüp A Kulüp B Kulüp C Aktif Toplam 35.785.776,77 3.601.623,89 7.824.802,59 Dönen Varlklar 27.685.228,51 3.270.437,49 7.552.656,65 Duran Varlklar 8.100.548,26 331.186,40 272.145,94 Ksa Vadeli YK 35.448.837,11 10.820.959,87 1.118.734,05 - - - 336.939,66 - 7.219.335,98 6.686.068,54 - - 2.418,00 4.636.518,76 - 1.650.618,54 5.931.206,78 Uzun Vadeli Borçlar Öz Kaynaklar Ödenmiú Sermaye Net Dönem Kâr Zarar Kaynak: øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi Baúkanl÷ 2010.121 Tpk paylar øMKB’de iúlem gören úirketlerde oldu÷u gibi, di÷er spor kulüplerinde de öz sermaye ve karllk de÷iúkenlik göstermektedir. Borsa úirketlerinde yasal bir zorunluluk olan sermayenin ödenmiú olmas ilkesi bu kulüpler için geçerli olmad÷ için, ödenmiú sermaye kalemi üzerinden çkarsamada bulunulmas mümkün bulunmamaktadr. Kulüplerin cari oranlarna bakld÷nda, bu oran C kulübü haricinde 1’in de altnda olup, kulüplerin ödeme güçlerinin zayf oldu÷u görülmektedir. Yükümlülükler açsndan ise, finansmann tamamnn ksa vadeli borçlar ile sa÷land÷ dikkat çekmektedir. Yukarda yer alan tablolardan da görülece÷i üzere spor kulüplerinin kâr-zarar durumu, finansal performans; halka açk veya kapal statüde olma ya da Dernekler Kanunu’na tabiiyetten ba÷mszdr. Ayn úekilde, “ùirketleúme mi? Dernekleúme mi?” sorusunun dünyann hiçbir yerinde kesin ve net bir cevab bulunmamakta olup, úirketleúme hiçbir zaman futbolun kesin çözüm yolu olmad÷ gibi, dernekleúme de kesin çözüm yolu de÷ildir. Bunun tipik örneklerini beú büyük ligde görmekteyiz. Ülkemiz özelinde model olarak, iyi yönetiúim ve kurumsal yönetimin futbol kulüplerine egemen örgüt modeli hâline getirilmesi, sektör açsndan en önemli gerekliliktir.122 Spor kulüplerinin mali sorunlar ile ilgili olarak Komisyona yaplan sunumlarda gelirlerle orantl bir harcama yapsnn olmas,123 UEFA ve Avrupa kriterlerinin uygulanmas124 hususlar dile getirilmiútir. Ülkemizde de spor kulüplerimiz 2000 ila 2009 arasnda yo÷un bir kredi kullanmna yönelmiúlerdir. Kredi kullanmnda ise özellikle dört büyük kulübün (Beúiktaú, Fenerbahçe, Galatasaray ve Trabzonspor’un) kullandklar kredilerin toplamlar sektörde önemli bir yüzdeye sahiptir. Nitekim 2009 finansal verileri itibaryla düzenlenen genel konsolide mali tablolardan oluúturulan dört büyük kulübün ksa vadeli yabanc kaynaklar toplam 677,5 milyon TL’ye, orta ve uzun vadeli yabanc kaynaklar toplamlar da 418,3 milyon TL’ye ulaúmútr. Yine 121 øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi Baúkanl÷ tarafndan 04.03.2011 tarihinde Meclis Araútrma Komisyonuna gönderilen 94 sayl yaz. Akúar, T.,08.03.2011 tarihli Komisyon tutanaklar. 123 Türkiye Basketbol Federasyonu Baúkan Turgay Demirel’in 07.12.2010 tarihinde Komisyonumuza yapt÷ sunum. 124 Mungan, Ay, S, ve Spor Yazar Kayalo÷lu, E. tarafndan 23.12.2010 ve 02.02.2011 tarihlerinde Komisyona yaplan sunumlar. 122 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 79 - dört büyük kulübün toplam gelirleri, giderlerini % 121 civarnda aúmaktadr. Avrupa’da bu oran %105 dolayndadr.125 3.3.2.4. Spor Kulüplerinin Yönetimine øliúkin Sorunlar Spor kulüp üst yönetimine ve insan kaynaklarna iliúkin birçok sorun bulunmaktadr. Bu baúlklar altnda ilgili sorunlar ele alnmútr. 3.3.2.4.1. Kulüp Üst Yönetimine øliúkin Sorunlar Türkiye'de sporun ana hizmet birimleri olarak görülen spor kulüplerinin çok büyük bir ksmnn, bir yönden mali yetersizlikler, di÷er yönden kurumsallaúamamalar nedeniyle profesyonel yönetici çalútrmadklar bilinmektedir.126 Bu durum; kulüpteki fahri yöneticilerin, profesyonel yöneticilerin sahip oldu÷u, beceri gerektiren yönetim uygulamalarn kendi baúlarna yapmalar gibi sonuçlar do÷urabilmektedir. Meclis Araútrma Komisyonunun görüúlerine baúvurdu÷u kiúi ve kurumlar, son yllarda sporun, özellikle futbolun, küreselleúmesi ve ciddi bir iktisadi faaliyet alan oluúturmas göz önüne alnd÷nda; spor kulüplerinin yönetiminin profesyonel kiúilerce yürütülmesinin veya kulüp yönetiminde profesyonellerden yararlanlmasnn bir gereklilik oldu÷unu dile getirmiúlerdir.127 Komisyon Üyesi bir milletvekili bu konudaki görüúlerini;128 “Bugün, kulüplerin en önemli problemi kulüp profesyonelken, yaplan iú dolayl etkileriyle dünyadaki dördüncü büyük sektör iken, yöneticilerin gönüllülük esasna dayal bir taraftar havas içerisinde amatör olmasdr. Yani, kulübün baúnda kulübü yönetenler, kulüp yönetimini iú olarak benimsemiú de÷il; profesyonel bir anlayú içerisinde bunu kendi iúiymiú gibi, kendi ticarethanesiymiú gibi görmüyor. Bu iúi gönüllülük esasna dayal, Dernekler Kanunu’na göre yönetilen bir yer olarak görüyor; profesyonel kulüpler Dernekler Kanunu’na göre taraftarlk, amatör ruh denebilecek úekilde yönetilmemeli, profesyonelce yönetilmeli. ùirket kendi úirketiymiú gibi mesuliyet yüklenmeli ve yöneticinin psikolojisi de o olmal.” úeklinde ifade etmiútir. Kulüp yöneticilerinin, finansal bilgi birikimi ve tecrübe düzeyi (halka açlma ve sponsorluk gibi) çeúitli kaynaklardan gelecek mali destekten mahrum kalmalarna zemin hazrlayabilmektedir. Oysa; fahri genel kurul üyelerince zaman kayb saylabilecek bu konulara iliúkin bürokratik iúlemlerin yürütülmesi ve di÷er gelir kaynaklarn cezbedici halkla iliúkiler programlar oluúturulmas, profesyonel bir yöneticinin asli sorumluluklarndandr.129 Çalúmalar esnasnda, spor kulüplerinin yöneticileri ve üst birlikleri konumundaki federasyon yöneticileri hakkndaki görüúmelerde sponsorluk gelirlerinin çok az oldu÷u belirtilmiú; bunun nedeni olarak da yalnzca sponsorlukla ilgili yasal düzenlemelerin yetersiz kald÷ ifade edilmiútir. Toplam kalite anlayúna göre, üst yönetim, yönetiminde bulundu÷u kuruluúa, yasal úartlarda dâhil olmak üzere, müúteri (taraftar) úartlarnn yerine getirilmesinin önemini iletmekle, kalite politikasn oluúturmakla, kalite hedeflerinin oluúturulmasn sa÷lamakla, yönetimin gözden geçirilmesini sa÷lamakla ve pek tatbiki kaynaklarnn bulunabilirli÷ini sa÷lamakla sorumludur. Spor Kulüplerinin içinde bulundu÷u mali skntlar nedeniyle, kulüp yönetiminde genellikle mali anlamda güçlü veya paral diyebilece÷imiz kiúilerin tercih edildi÷i, ancak bu 125 Akúar, T, Komisyona yapt÷ 08.03.2011 tarihli sunum; Tu÷rul Akúar tarafndan, Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen “Spor Kulüplerinin Mali ve Yönetiúim Sorunlar ve Bunlara øliúkin Çözüm Önerileri” baúlkl 10.03.2011 tarihli ve 100 sayl rapor. 126 Ö÷üt, 2010. 127 Bilgi Üniversitesi, 2010,” Spor ùirketlerinin Yapsal ve Finansal Karúlaútrmal Analizi” baúlkl sunum. 128 Uzunrmak, A., 15.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar. 129 Ö÷üt, age. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 80 - kiúilerin mali gücünün kulüplerin içinde bulundu÷u mali problemlere çözüm olmad÷ hatta bu skntlarn daha da büyüdü÷ü yaplan görüúmelerde, araútrmalarda beyan edilmiú, hatta iú hayatnda çok baúarl olan iú adamlarmzn yönetti÷i kulüplerin borç bata÷ içinde olduklar bunun ise cidden úaúrtc oldu÷u ifade edilmiútir.130, 131 Di÷er yandan, sporda úiddete iliúkin olarak yaplan araútrmalarda, úiddete neden olan veya körükleyen taraftar liderleri ile kulüp yöneticileri arasndaki problem üretebilir iliúkiye son verilmesi, kulüp yöneticilerinin demeçlerinde sporda úiddeti tetikleyecek beyanlarda bulunulmamas gerekti÷i de dile getirilmiú; bu konularda kulüp yöneticilerinin ilgisiz ve duyarsz oluúunun, yöneticilik bilinci taúmamalarnn, kulübün amaçlarn gerçekleútirmesinde bir engel oldu÷u/olaca÷ vurgulanmútr.132, 133 Bu ba÷lamda, spor kulüplerinin yönetimine iliúkin bir ksm mesleki kriterlerin getirilmesi, kulüp yöneticilerinin sporun üst yönetimi tarafndan mesleki e÷itimlerinin sa÷lanmas özel önem taúmaktadr.134 3.3.2.4.2. Kulüplerin ønsan Kaynaklarna øliúkin Sorunlar Günümüzde ça÷daú spor yönetimi, yönetim ve iletiúim bilimlerinin geliúmesine paralel olarak de÷iúmektedir. Her yöneticinin, her sporcunun sporu yönetmesi artk gerilerde kalmútr. Spor yönetimi bilimi bile kendi içinde birçok bölümlere ayrlmú ve uzmanlk alanlar oluúmuútur. Ülkemizde millî e÷itim, gençlik ve spor, turizm, sivil toplum kuruluúlar gibi sporun yer ald÷ her kademede, spor yönetiminde insan kaynaklar politikasna ciddi bir gereksinim vardr. Genel yaklaúm, her alanda yetiúmiú uzman personel çalútrlmas olmaldr. Sporla ilgili faaliyet gösteren kurumlarn her kademesinde, spor yönetimi e÷itimi almú personelin görevlendirmede öncelikli olmas, ülke yatrmlar ve bu alana ayrlan kaynaklarn verimli, etkin ve alternatif maliyetlere uygun kullanm için zorunluluk arz etmektedir.135 Bu hususta spor kulüpleri de bir farkllk arz etmemekte olup raporun farkl bölümlerinde sporun ana hizmet birimleri olarak nitelendirilen spor kulüplerinin de insan kaynaklar politikasna ihtiyaç duydu÷u görülmektedir. Spor sektöründe meydana gelen de÷iúikliklerle birlikte, kulüplerde hizmet kalitesi ve taraftar memnuniyeti son yllarda tartúlan önemli konulardan biri hâline gelmiútir.136 Bu açdan spor kulüplerinin beúerî sermayesini oluúturan kulüp yöneticisi, sporcu, teknik adam ve kulüp personelinin de taraftar memnuniyetini sa÷layabilecek hizmet kalitesine sahip olmalar ve bu personelin insan kaynaklar yönetimi, tesis yönetimi, kulüp yönetimi, sporda e÷itim yönetimi vb. alanlarda hizmet içi e÷itimlerle ve katlacaklar bu tür seminer, konferans ve kongrelerle mevcut kapasitelerini artrmalar gerekmektedir. 3.4. SPOR VE MEDYA Medya, insanlar tarafndan farkl yönleriyle alglanmaktadr. Fakat medyada görünen, okunan ve iúitilen her úey, yaúam deneyiminin önemli parçalarn oluúturur. Medya organlar kiúisel deneyimlerimizi, dünya hakknda neler düúündü÷ümüzü, sosyal olaylar nasl de÷erlendirdi÷imizi, gelecek için planlarmz ve bunlarn arasndaki etkileúimleri yaplandrr. Medya organlar, günlük yaúantda birlikte olunamayacak insanlarla halk bir araya getirir. Ayn zamanda dikkatleri, bilginin özel bölümlerine yönlendirir. Böylece medya bilginin, yorumun ve 130 Üçúk, F., 06.01.2011 tarihli Komisyon tutanaklar. Sancakl, S., 01.02.2011 tarihli Komisyon tutanaklar. Ziyagil, M.A, 06.01.2011 tarihli Komisyon tutanaklar. 133 Ylmaer,E. ve Çakr, A., 14.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar. 134 Kuru,E., 08.03.2011 tarihli Komisyon tutanaklar. 135 2008 Spor ùûras Kararlar. 136 Or, 2008. 131 132 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 81 - tüketmek istenen e÷lencenin, düzeltilmiú bir versiyonunu izleyicilere sunar. Spor medyas, sadece hangi spor branúlarnn veya hangi yarúlarn/maçlarn seçilip sunulaca÷nn kararn vermez. Ayn zamanda karúlaúmalar içinde nelerin vurgulanaca÷nn da kararn medya mensuplar alr. Bunu yaparken sporu, hayatmz yorumlama ve açklama biçimimizi çerçevelendirirler. Spor, disiplinler aras bir bilim dal olarak ortaya çkmasyla, reklam unsurunun 1908’lerden baúlayarak körüklenmesiyle birlikte artk ticarileúmeye baúlamútr. Bu ticarileúme, sporun hümanist ve entelektüel yönünün kaçnlmaz olarak daha geriye braklmasn da beraberinde getirmeye baúlamútr. Türkiye’de spor medyasnn gerek görsel gerek yazl bölümlerine bakt÷mzda, spor sayfalarnn neredeyse tamamn futbol haberleri doldurmaktadr. Spor medyas, halk bilgilendirmek ve haber vermek konusunu önde tutan bir alandr. Bütün spor branúlarnn özelliklerini, iúlevlerini, geçirdi÷i tarihsel süreçleri halka anlatmay, tantmay hedef alr. Sporun kitlelerde yaygnlaútrlmas için, cimnastikten tenise, eskrimden yüzmeye kadar di÷er bütün amatör branúlara yer ayrmay; halk bu sporlara katlma teúvik etmeyi öne çkartr. Ayn zamanda, spor medyas halk bilgilendirirken sporun kültürel iúlevlerini anlatmay unutmamaldr. Medya, sporun vazgeçilmez bir yaúam amac olarak “sporun kültürlenmesi”ni tetiklemelidir. “Spor” gibi bir sosyal olgunun entelektüel boyutunu sorgulamak da medyann görevleri içindedir. Spor yazarlar tüm dünyada örgütlenerek kendi özlük haklarn ve meslek standartlarn netleútirip bilgi alúveriúini sa÷lamak amacyla dernekler oluúturmuútur. Dünya Spor Yazarlar Birli÷i (AIPS) çats altnda ilk büyük yapy oluúturmuúlardr. Spor yazarlar da futboldan fazlaca etkilenmiú olacaklar ki yeúil sahadaki örgüt yapsnn bir kopyasn kendi bünyelerine uygulamúlar ve AIPS’in Avrupa’daki kolu olan Avrupa Spor Yazarlar Birli÷ini (UEPS) kurmuúlardr. Türkiye’de de Spor Yazarlar Derne÷i (TSYD) ayn amaçla kurulmuútur. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 82 - DÖRDÜNCÜ BÖLÜM SPORDA SALDIRGANLIK VE ùøDDET 4.1. SPORDA SALDIRGANLIK, ùøDDET VE KAVRAMSAL ÇERÇEVE Türk Dil Kurumu úiddeti; “Karút görüúte olanlara kaba kuvvet kullanma.” olarak tanmlamaktadr. ùiddet sözcü÷ü genel anlamda, aúr duygu durumunu, bir olgunun yo÷unlu÷unu, sertli÷ini kaba ve sert davranú, eylemi nitelendirir. Bir baúka tanma göre de úiddet, bir yandan fiziki gücün karú tarafn beden bütünlü÷ünü istismar edici úekilde kullanlmas ve di÷er yandan da kanunlarn ihlalidir.137 Ayn kaynakta farkl bir tanm olarak “Spor karúlaúmas içinde ise úiddet, rakip sporcularn birbirlerine karú uyguladklar kuvvetin kanunsuz kullanmdr” úeklinde açklanmaktadr. Saldrganlk, Türk Dil Kurumu tarafndan “Bireyin kendi düúünce ve davranúlarn, dútaki direnmelere karú, zorla karúsndakine benimsetme çabas.” olarak ele alnmaktadr. Saldrganlk, sosyal psikolojide genellikle yanlú yorumlanan bir kavramdr. Görünüúte ba÷rmann, provoke eden bir jestin, yumruk sallamann ya da raketi yere atmak gibi davranúlarn saldrganlk oldu÷u düúünülür; ancak tam tanma göre bu davranúlar saldrgan de÷il, atlgan ya da spordaki adlandrmasyla “taf olma (sert duruú sergileme)” davranúlardr. Saldrganlk, baúkalarna zarar verme potansiyeli olan, zarar verme niyetiyle gerçekleútirilen ve bu nedenle belli bir hedefe yönelik davranúlardr.138 Atlgan davranúlar ise takmn ateúlenmesi amacyla yaplan, rakibe zarar verme niyeti taúmayan davranúlardr. Oyuncularndan “saldrgan” olmalarn isteyen antrenörler, aslnda “atlgan” olmalarn istiyordur.139 Silva’nn kavramsallaútrd÷ saldrgan ve atlgan davranúlar sadece kavramlar belirlemekle kalmaz, bu kavramlardaki belirsizli÷i de ortaya koyar. Bu nedenle aktarlan tanmlar spordaki tüm davranúlar açklamak için yeterli de÷ildir. Baz davranúlar ise birden fazla tanma uymaktadr. Özellikle de oyunun kurallarna karú gelinmedi÷i ancak altta psikolojik ya da fiziksel zarar verme niyeti taúyan davranúlar bu duruma örnektir. Bu tür davranúlara “kurallara uygun ama haksz kazanma davranúlar” ad verilir.140 Günümüzde, saldrganl÷n antisosyal bir güdü oldu÷u kans yavaú yavaú silinmektedir. Baz araútrmaclar, saldrganl÷n ve úiddet olgusunun en iyi úekilde toplumsal iliúkilerin dinamikleri içinde, bütüncül bir bakú açsyla anlaúlabilece÷ini savunmaktadrlar. Ülkemiz, yllardr süregelen anlayú, hoúgörü ve uzlaúma yoksunlu÷u, iliúki ve iletiúim bozuklu÷u, kavram ve de÷er çatúmas içinde kargaúa toplumu görünümü vermekte; saldr ve úiddet olaylaryla birlikte yaúamn sürdürmeye çalúmaktadr.141,142 Saldrganlk ile úiddet, eú anlaml kavramlar de÷ildir. Saldrganlk aktif, fiziksel bir úiddet olabilece÷i gibi; pasif, sözel ya da baúka bir biçimde de ortaya çkabilir. ùiddet, anlam bakmndan daha özgül ve genellikle hiçbir úekilde sosyal olarak meúru görülmeyen, fiziksel olarak zarar veren saldrlar anlatmak için kullanlmaktadr.143 137 Memiú, 2010. Berkowitz,1993. Silva,1980. 140 Koruç, Bayar ve Arslan, 2004. 141 Köknel, 2000. 142 Üçúk, H.F., 05.01.2011 tarihli Komisyon tutanaklar. 143 Kayao÷lu, 2000. 138 139 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 83 - Saldrganlktan söz edebilmek için öncelikle bir davranún ortaya çkmas, davranún zarar ve incitme niyeti taúmas, zarar verme veya incitmenin gerçekleúmesi gerekir. Bu fiziksel ya da psikolojik olabilir. Vurmak veya tekmelemek kadar birisine küfretmek ve kötü söz söylemek de saldrganlktr.144 ùiddet, karú tutumda ve görüúte olanlara kaba kuvvet kullanma, sert davranma olarak da tanmlanabilir.145 ùiddet, saldrganl÷n bir çeúididir ve saldrgan davranún uç noktasdr. Yani her saldrgan davranú, úiddet içermeyebilir.146 Bu úekli ile úiddet, karú tutumda ve görüúte olanlara kaba kuvvet kullanma, sert davranma olarak tanmlanabilir.147 ønsanlarda úiddet kullanma; kanuna uymamak, kiúiye zarar vermek, birinin hakkn çi÷nemek, hrpalamak, incitmek, cann actmak için zor kullanmak, ykc davranúlarda bulunmak, aúr derecede öfke ifade etmek úekillerinde kendisini gösteren davranúlar olarak tanmlanabilir.148 ùiddet, “özel úiddet” ve “kolektif úiddet” diye ikiye ayrlr. Kolektif úiddete en iyi örnek; stadyumdaki taraftar kavgalardr.149 ønsann gerek kendine gerekse baúkalarna karú úiddet kullanmasnn altnda yatan nedenlerin baúnda “engellenme” duygusu gelir. Kendini ifade edememe, muhatap bulamama veya muhatap tarafndan dikkate alnmama, bask altnda kalma, istedi÷i gibi davranamama ve hedeflenen amaca yönelik bir eylemin durdurulmas gibi pek çok durum insan úiddete yöneltebilir.150 4. 1. 1. Seyirci, Taraftar, Fanatik ve Holigan Spor karúlaúmasn yerinde, kayttan ya da televizyon gibi görsel medya yoluyla izleyen kiúilere spor seyircisi denilmektedir.151 Spor karúlaúmalarn sahadan ve televizyondan canl olarak izleyen veya sonradan yazl basndan takip edenler de benzer kiúilerdir. Taraftar, spor olayna duygusal olarak ba÷lanan tüketiciler olarak de÷erlendirilmektedir. Bir baúka tanmda da bir spor kulübüne ba÷l olan, onunla ilgilenen ve onu destekleyen kiúiler için bu tanm kullanlmaktadr. Bu anlamda taraftar ve seyirci, ço÷u kez iç içe kullanma açk gibi görünmektedir.152 Taraftar, seyirciden farkldr. Taraftar ad üzerinde, bir taraftan yana olandr. Seyirci ise, bir taraftan yana olmadan maç izleyen kiúidir. Ancak bu durum, sporun günümüz endüstriyel ve teknolojik geliúimi yannda çok aznlkta kalmútr. Önceleri sadece gazetelerin arka sayfalarnda yer alan spor haberleri, úampiyonluk kutlamalar veya da÷tlan ödüller, televizyonlarn ana haber bültenlerine ve gazetelerin birinci sayfalarna taúnmútr. Fanatik kavram; Türkçede aúr derecede ve tutkuyla ba÷lanmú kiúiler olarak kullanlmaktadr. Baúka bir deyiúle körü körüne bir takm tutan, ba÷naz taraftar anlamna gelmektedir. Dünya dillerinde ise sporla ilgilenen ve tutkuyla ba÷l olanlar tanmlarken kimi zaman futbol taraftarlar, kimi zaman futbol holiganlar gibi iç içe geçmiú tanmlar kullanlabilmektedir. Bu iki kavram ayrmak gerekmektedir. Holigan; taúkn, gözü kara anlamnda 144 Tiryaki, 2000. Taúço÷lu, 1996. 146 Klcgil ve Partal, 2003. 147 Taúço÷lu, 1996. 148 Erten ve Ardal, 1996. 149 Ünsal, 1996. 150 Kongar, 2002. 151 Guttman, 1986. 152 Kayao÷lu, age. 145 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 84 - kullanlmaktadr.153 Aralarndaki temel fark úudur: Fanatik, kazanmak için her yolu meúru görürken, holigan, tuttu÷u takm yense de yenilse de karú tarafla kavga etmek için u÷raú göstermektedir. Holiganlarda kavgaya yatknlk, fanatiklerden daha fazladr. Futbol fanati÷inde takma duyulan sevgi önemliyken, futbol holigannda úiddet daha ön plandadr.154 Pratikte taraftar olup seyirci olmamak veya seyirci olup taraftar olmamak olasdr. Toplumsal etkilenme, kimlik, statü veya özdeúleúme gere÷i zorunluluktan taraftar olup da, taraftar olunan kulüp maçlarnn seyredilmedi÷i veya takip edilmedi÷i durumlar söz konusudur. Kiúisel sohbetlerde ikili veya grup iliúkilerinden kopmamak, konu sohbetinden ayr düúmemek için taraftar kimli÷i belirtmek zorunlulu÷u oldu÷u hâlde, taraf olunan kulüp maçlarn seyirci kimli÷iyle izlemek mümkündür. 4.1.2. Spor Kültürü ve Taraftarlk Sloan,155 taraftarlarn ço÷unun yalnzca seyirci olmad÷n; geçmiúteki maçlar çok iyi anmsadklarn ve gelecek maçlar için planlar yaptklarn; iú, aile, arkadaú ve önemli günlerden daha önemli olarak kabul ettiklerini ve taraf olduklar kulübe gerçekten çok fazla ba÷landklarn belirtmektedir. Spor sosyolojisinde egemen olan görüú Talcot Parsons’n yapsal-görevselcilik yaklaúmndan gelmektedir. Bu görüú, kültürü; farkl toplumsal konumlar ve rollere ba÷lanan inançlar, de÷erler ve kurallar alan olarak belirler. Pratikte bu fikri, deneysel kültür araútrmalaryla desteklemeye çalúr. Bu araútrmalar kültürü, özellikle iúçi snf kültürünü, “serbest zaman etkinli÷i” olarak niteler, spor ve politikay birbirinden tamamyla ayr iki etkinlik olarak sunar. Kültürel, ekonomik ve toplumsal de÷iúimden çkan gereksinmeler ve basklara, gruplarn ve toplumun uyumunda rol oynama görevi verir. Ksaca bu görüúe göre kültür, modern endüstriye dayal toplumun normal iúlev üstlenmesinde rol oynar. Bu tanm içinde, spor kültürünün birbiriyle iliúkili, birbirini tamamlayan úu görevleri vardr: Kiúiler için anlaml bir etkinlik sa÷lar. Nasl? Kurallar belirli koúullar içinde kiúilerin kendilerini ifade etmeye, gerginliklerini gidermeye, saldrganlklarn bir kanalda kullanmalarna frsat verir. Bu ne iúe yarar? Kiúilerin toplumsal yapya uyumunu, ortak kural ve de÷erleri destekleyerek toplumsal düzende istikrar sa÷lar.156 Bu koúullarda taraftarl÷n rasyonel bir açklamasn yapmak gerekmez. ønsanlar “takm tutarken” genellikle, düúünüp taúnp karar vermezler. Takm tutulur ve öylece sürer gider. Ama öte yandan bu kadar düúünmeden yaplan bir tercihin, nerdeyse ömür boyu süren bir ba÷ll÷a dönüúmesinin de irrasyonel bir yan var gibi görünmektedir. Çünkü bu ba÷lamda rasyonel insan davranúnn ne olmas gerekti÷i konusundaki genel kan; insann inand÷, güvendi÷i kiúi ya da kurumun kendisini hayal krkl÷na u÷ratmas hâlinde; bu inanç ve güveni bir baúka kiúi ya da kurumda yeniden kurmas olarak ifade edilir. Oysa taraftarlk kimli÷i böyle bir davranúa yol açmaz. Aksine kötü bir yenilginin ardndan bile, taraftar kendini bir baúka takmn kuca÷na atmaz, aksine umudunu ve heyecann bir sonraki haftaya taúr.157 153 Erkiner, 2002, age. Dunning, 1995. 155 Sloan, 1979. 156 Alemdar ve Erdo÷an, 1994. 157 Bostanco÷lu, 2001. 154 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 85 - 4.2. SPORDA SALDIRGANLIK VE ùøDDETøN TARøHSEL GELøùøMø Spor sahalarndaki saldrganlk, 13. yüzyla de÷in uzanan eski bir sorundur. 14. yüzylda futbolun kontrol edilmesi çabalar baúlamútr. øskoç futbolu, 17. yüzylda snr saldrlar ve úiddetle betimlenmeye baúlanmútr. 17. yüzyl süresince futbolcularn sahadaki tuvaletleri tahrip ettikleri ve kente zarar verdikleri belirtilmiútir. 18. yüzylda ise futbolun düzensiz ve kötü tanml oyun hâlinden; modern, kurall hâle dönüúmesinde endüstrileúme ve kentleúme temel etken olmuútur. Futbol, kurallara göre oynanmaya baúlanmú ve bu sayede oyunun centilmenlik yönü ve kurallar da bu dönemde vurgulanmútr. øskandinavlar, futbolu ideal øngiliz centilmenlik davranú olarak görmüúlerdir. øsveç’te futbol, snf temelli olarak ele alnmú ve futbol izleyicilerinin üst snftan kiúilerden oluútu÷u görülmüútür. Fransa’da orta snflar ve burjuvazi egemen olmuútur. øki Dünya Savaú arasndaki dönemde futbolun, Millîyetçi duygularn yaylmasna yardmc oldu÷u görülmüútür. øngiltere’de 1900’lü yllarn baúlarnda, iúçi snf futbolda baskn hâle gelmeye baúlamútr. Oysaki 1880’li yllarda görülen kalabalk úiddeti, organize olmaktan çok kendili÷inden geliúirken; bunun organize olmuú saldrganlk úekline dönüúmesi 1912 ylnda baúlamútr. ølk ciddi sorunlar, Olimpiyat Oyunlar’ndaki øsveç-Danimarka karúlaúmasnda yaúanmútr.158 1950’lerin baúnda Yugoslavya’da kitleselleúen futbol terörü baúlamútr. 1960’l yllarda futbolda úiddet; düzenli gösteriler, ritmik sloganlar, hareketler, eú güdümlü eylemler yoluyla daha örgütlü hâle gelmiútir. 1960’l yllarda Avrupa içindeki nüfus hareketleri ile yeni bir Millîyetçilik formu, úiddetin do÷masna neden olmuútur. 1964’te gruplar kendilerini takm taraftar olarak tanmlamúlar ve ilk defa di÷er gruplarla karú karúya gelmiúlerdir. Avrupa, 1966 Dünya Kupas’nda ilk kez øngiliz Holiganl÷ ile tanúmú ve bunu bir øngiliz hastal÷ olarak görmüútür. 1970’lerde bu gruplar kendilerini daha da geliútirmiúlerdir. 1980’lerde Danimarka Millî Futbol Takm’nn barúçl destekleyicileri olan “roliganlar” (holiganlar yerine) ortaya çkmútr.159 4.3. SPORDA SALDIRGANLIK ÇERÇEVESø VE NEDENLERø VE ùøDDETøN KURAMSAL Sporda saldrganlk ve úiddet konusundaki kuramsal çalúmalar daha çok, futbolda úiddetin yaygn oldu÷u ülkelerde yaplmaktadr. Bu nedenle futbolun beúi÷i olarak kabul gören øngiltere’de daha fazla araútrmann yapld÷n söylemek olasdr. Buna karún, di÷er Avrupa ülkelerinde de de÷iúik çalúmalar yaplmútr. Spor sahalarnda seyircinin yaratt÷ sorunlarn incelenmesinde, bir ksm önemli yaklaúmlarn bulundu÷u gözlenmektedir. Bunlarn ilki, ayn zamanda da futbol ve úiddet konusunda yaplan psikiyatrik nitelikli ilk çalúma olarak kabul edilen Harrington’un160 çalúmasdr. ølk kez bu araútrmada seyirci úiddetinin ve saldrganl÷nn yeni bir sosyal fenomen olarak ele alnd÷ gözlenmektedir. Rapor iki ana baúlk altnda toplanmútr. ølkinde, seyircinin bireysel patolojisi, ikincisinde de seyircilerin bulunduklar yerde bir uyaran karúsnda gösterdikleri ani tepkiler üzerine odaklanlmútr. Çalúmada olgunlaúmama ve kontrol yoklu÷u kavramlar sklkla kullanlmútr. Bununla beraber, grup dinami÷inin sosyal gücü üzerinde de durulmaya çalúlmútr. 158 Ellias ve Dunning, 1986. Toros, 2003. 160 Harrington, 1968. 159 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 86 - Lang,161 øngiliz Futbol Federasyonu, øskoç Futbol Federasyonu ve polislerinin de katld÷ yeni bir araútrma yapmútr. Araútrmada üç unsur öne çkartlmútr: Futbol kulüpleri ile polis güçleri arasnda azami iú birli÷i, herkes tarafndan hakem kararlarnn mutlak onaylanmas ve maçlarda tüm seyircinin ayakta kalmayacak úekilde oturabilece÷i yer sa÷lanmas gerekti÷i vurgulanmaktadr. Daha sonraki çalúmalarda bir ksm bakú açlar ele alnmaya çalúlmútr. Bunlardan ilki, 1971 ylnda Taylor162 tarafndan yaplan çalúmadr. Araútrma, yerel kulüpleri ve çalúan snfn de÷iúen rolünü ele alan yeni bir görüúü ortaya atmútr. Sanayileúmenin artmas ve II. Dünya Savaú sonrasnda da profesyonel futbolun organize olmasyla birlikte kulüp ve sporcu saysnda büyük artúlar yaúanmútr. Geleneksel olarak kabul edilen çalúan snfn, hafta içinde çalút÷ ve serbest zaman bulamad÷ ama hafta sonunda rahatlayabilmesine ya da yklasya içmesine olanak veren fulbol maçlar, 19. yy’n son bölümünde çok fazla ilgi çekmeye baúlamútr. Bu geleneksel hafta sonlar yerini, genç çalúan snfn hükûmete karú olan davranúlarn kolayca sergileyebilecekleri bir alan olarak, futbol maçlarndaki úiddete brakmaya baúlamútr. Taylor çalúmasnda, 1970’lerin baúlarnda, futbol kulüplerinde yaúanan demokrasi erozyonunun úiddete sebep oldu÷unu vurgulamútr. Bu dönem içinde zengin iú adamlar tarafndan sadece kulüplerin ele geçirilmedi÷ini, ayn zamanda oyuncu ücretlerinin de yükseldi÷ini ve kendi takmlarn desteklemekte olan yerel taraftarlarn zenginlerce uzaktan kumanda edildi÷ini ve süper star konumundaki oyuncularn da iú adamlarnn birer reklam konumuna geldi÷ini belirtmektedir. Taylor’a163 göre, seyirciler tarafndan yaúanan bu yabanclaúma duygusu, sporcularn yaúad÷ndan daha úiddetlidir. Böylece yeni, sonradan görme bu zenginlerin oyun üzerinde kontrol kurmaya çalúmas nedeniyle, geleneksel çalúan snfn de÷er ve özelli÷ini reddetmesi sonucunda, futbol maçlarnda úiddet patlamútr. Taylor’un bu çözümlemesi spekülatif olarak hâlen kabul görmektedir.164 Di÷er bir önemli yaklaúm biçimi alt kültür açklamalardr. Clarke165 ilk kez, genç çalúan snfn ve erkeklerin özel bir alt kültür oluúturdu÷unu belirtmiútir. Savaú sonras alt kültürler, gerek say gerek yapsal ve maddi konular ele alan sembolik katlmlar oluúturmaya baúlamúlardr. Bu alt kültürler; giysileriyle, saç traúlaryla, botlaryla, kendilerine olan güvenleriyle çalúan snfn bir temsilcisi konumuna gelmeye baúlamútr. Clark, futbol taraftarlar arasndaki yakn iliúkinin ve takmlarn öneminin vurgulanmaya baúlamasyla, ayr bir alt kültüre kap açld÷n ifade etmektedir. Etnojenik yaklaúm ya da Oxford Okulu yaklaúm olarak bilinen Marsh’n166 yaklaúm, sosyolojik yaklaúmlardan daha uzak bir yap olarak ele alnmaktadr. Sosyolojik yaklaúmlarn tersine, Marsh’n yaklaúm a÷rlkl olarak snf ve makro ekonomik de÷iúiklikleri vurgulamak yerine, do÷rudan seyircinin davranúlarnn gözlenmesine dayanan ve seyircinin kendisini ele alan bir yaklaúm biçimidir. Marsh,167 seyircinin organize olmuú bir alt kültür oluúturdu÷unu, bu kültür içinde belli ritüellerin egemen oldu÷unu belirtmektedir. Ritüelik úiddet, bir tür sembolik úiddettir. Bu úiddet; duruúlar, mimik ya da yaratlan hava ile tehdit edici görünmektir. Gerçek anlamdaki saldrganl÷n yerine; bu tür sembolik saldrganlk spor sahalarnda egemen olan bir konuma gelmiútir. Sahadaki úiddet; sosyal kurallarn sessizce zorland÷, sosyal hareketler üzerinde yapay bir yönlendirmenin bulundu÷u ve düzenli üst ritüelik davranúlarn ele alnd÷ bir bozukluk olarak adlandrlmútr. 161 Lang, 1969. Taylor, 1971. Taylor, 1982. 164 Dunning, age. 165 Clarke, 1978. 166 Marsh, 1978. 167 Marsh, 1978-1982. 162 163 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 87 - Leicester Okulu yaklaúm, futbol holiganizmine bakúta, “ortadoksik” olarak adlandrlan, Leicester Üniversitesinden Williams ve arkadaúlarnn araútrmalar, 1970’in sonlarnda Taylor, Clark, Hall ve Marsh’n çalúmalarnn bir devam olarak kabul edilmektedir. Bu ayn zamanda, sosyolog Elias’n “uygarlk süreci”ni vurgulad÷ ve holiganizmi açklayan sosyolojik temelli açklamasn öne çkartan bir yaklaúm tarzna sahiptir. Böylece, úiddet içeren erkeksi tarz olarak adlandrlabilecek, daha çok toplumdaki alt katmanlarn kültürünü içeren tek cinsiyetli, etnik özellikli ve dúa vurumsal úiddet formlar taúyan yapnn ürünü olan holiganizmi ele alma biçimini ortaya çkartmútr.168 Giulianotti’nin169 sahadaki saldrganlk ve úiddete karú ortaya koydu÷u yeni sav ise futbolda úiddetin, sosyal yapl bir etmen olmasndan daha çok, øskoç, taraftarlarda oldu÷u gibi, özel kültürel ve tarihsel güçlere dayand÷ úeklindedir. øskoç taraftarlarn benzer øngiliz taraftarlara göre daha arkadaú canls olduklarn ve úiddet olaylarnda polisin rolü üzerinde de durulmas gerekti÷ini vurgulamútr. Tüm bu yaklaúmlara bakld÷nda özellikle øngiltere’de Ulusal Suç Bürosu, 1990’l yllarda cuma ve cumartesi geceleri genel suç orannda % 1,67’lik bir artma oldu÷unu ortaya koymaktadr. Bu maçlarda oluúan gerçek futbol, holiganizm düzeyi ile oranland÷nda kalabal÷n da etkisiyle daha kolay açklanabilirmiú gibi görünmektedir. Fakat etnografik çalúmalarda küçük ölçekli iliúkiler içinde ayr ayr neyin gerçek oldu÷u henüz çok da belirli de÷ildir. Bu nedenle, seçilmiú ve odaklanlmú süreçlerden hareketle yaplan açklamalarda genellemeye gitmek oldukça zordur.170 øtalya’da Dal Lago,171 Marsh’n çalúmasn destek alarak gerekli ritüelik özelliklerde olan futbol taraftarlarn gözlemlemiútir. Dal Lago, maçlarda artk sembolik anlaml el kol hareketleri, fiziksel saldrganlk yerine, úarklar ve tahriklerin yer ald÷n belirtmekte ve bu tür durumlarda da gerçek kavgalarn ortaya çkabilece÷ini söylemektedir. Bunu da iki sebebe ba÷lamaktadr. ølki, geleneksel olarak iki taraf arasnda yer alan rekabet ya da yarúma, ikincisi ise durumsal etmenlerdir. Yine Del Lago, stadyumlarn dúnda iki taraf arasndaki rekabete ba÷l olarak ciddi saldrgan kavgalarn çkabilece÷ini belirtmektedir.172 Roversi173 ise Bedouin Sendromu diye adlandrd÷, úehirler arasnda geliúmeye baúlayan düúmanca davranúlarn; yeni ba÷lanmalar ve yeni yabanclaúmalar yaratt÷n belirtmektedir. Bu yabanclaúmann politik ideoloji ile örtüúerek aúr sa÷, aúr sol hareketler içinde grup sardrganl÷na ve grup dú düúmanl÷a dönüútü÷ünü belirtmektedir. Almanya da futboldaki úiddeti, direnç olaylarn ve buhran açklamak için alt kültür ve kimlik bakú açsnn bir bileúenini kullanmú; kiúisel kimliklerini gerçekleútirmeye çalúan genç Almanlarn pek ço÷unun aúr sa÷ bir alt kültürün etkisi altnda geliúti÷ini belirtmiútir. Gençlerin pek ço÷undaki provakatif hareketlerin alt kültürün bir ürünü olarak ortaya çkt÷ ve içinde estetik standartlar, kendilerine özgü düzenlemeler, normlar ve karút protest bir birikimin bulundu÷u söylenebilir.174 Pilz175 futboldaki úiddetin içinde olan, gelecekten çok az umutlar bulunan ve 168 Dunning, age. Giulianotti, 1995. 170 Koruç, Bayar, Arslan, age. 171 Dal Lago, 1990. 172 Del Lago ve De Biasi, 1994. 173 Roversi, 1994. 174 Hahn, 1987. 175 Pilz, 1996. 169 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 88 - toplumdaki baúarszlklarn haykrarak “yardm ç÷l÷” atan birçok genç insann var oldu÷unu, bunu da basit anket çalúmas ile belirlemenin mümkün olmad÷n belirtmektedir. Çalúmasnda, bu hayal krkl÷ içindeki kendi deyiúi ile “zavall” olan futbol taraftarnn Alman toplumunun abartl disiplini ve zorlamal eúitsizlik biçimini, altn çizerek vurgulamútr. Pilz,176 Taylor’un çalúmasnn bulgularn güçlü bir biçimde anmsatmakta ama bunu daha liberal bir bakú açsyla vurgulamaktadr. Almanya’da yaplan çalúmalar içinde rkç yaklaúmn da yerini belirtmek gerekmektedir. Roth’un177 çalúmalar, Almanya'da futbol taraftarlarnn % 20’sinin neonazi ve benzeri politik görüúlere sempati duydu÷unu göstermektedir. Irkçlkla ilgili olarak yaúananlar sadece Almanya ile snrl kalmayp ilerleyen zaman içinde Avrupa’daki di÷er ülkelerde de yaylmaya baúlamútr. Bu kapsamda benzer açklamalar Meclis araútrmas önergelerine de yansmútr.178 Hollanda’da sporda saldrganlk ve úiddet konusunda yaplan çalúma saysnn daha az oldu÷u gözlenmektedir. Bu çalúmalar, Hollandal taraftarlarn øngiltere’deki gibi sadece çalúan snftan olmad÷n, futbolun Hollanda’da ayn zamanda orta snf da içeren bir kültür oldu÷unu göstermektedir. Van der Brug’un179 çalúmasnda, úiddet içindeki gençlerin sorunlarndan ilki, sorunlu okul yaúants, ikincisi ise etkili ana-baba denetiminin olmamas olarak açklanmaktadr. Russell ve Goldstein180 ise 60 taraftar holigan ile 43 taraftar olmayan holiganla yaptklar çalúmada; taraftar holiganlarn, taraftar olmayanlara göre daha yüksek psikopatik ve antisosyal e÷ilimlerinin oldu÷unu belirtmiúlerdir. Avrupa ülkelerindeki bu çalúmalar genel olarak de÷erlendiren Dunning,181 statlarda saldrganl÷n geliúiminin üç baúlk altnda ele alnmasnn daha do÷ru olaca÷n vurgulamaktadr: a) Sporcu ya da hakemler gibi resmî görevlilere saldrlmas, b) Karút taraftarlar arasnda saldrgan davranún ortaya çkmas, c) ùiddetin, stat dúna taúmas; caddelerde rakip taraftarlarn taú ve sopalarla birbirlerine saldrmalar (zararl hrszlk olaylar, vandalist davranúlar, skça polisle kavga etme). Bu sralama ayn zamanda úiddetin boyutu olarak da ele alnabilir. En úiddetli olaylar, üç numarada bulunan stadyum dúna taúan olaylarda gözlenmektedir. Daha hafif olanlar ise birinci sradaki olaylardr. Sahalardaki úiddet ve saldrganl÷ açklamak amacyla sosyal psikoloji de, klasikleúen kuramlarn yannda yeni kuramsal yaklaúmlar da ortaya çkmútr. 4.3.1. Klasik Kuramlar Klasik kuramlar engellenme-saldrganlk kuram, sosyal ö÷renme kuram ve sosyal kimlik kuramndan oluúmaktadr. 4.3.1.1. Engellenme-Saldrganlk Kuram Saldrganl÷a iliúkin ilk sosyal psikolojik açklamalardan biri olan engellenmesaldrganlk kuram, Dollard ve arkadaúlar182 tarafndan ortaya konmuútur. Saldrganlk, kiúinin isteklerine ve hedefine yönelik davranúlarnn engellenmesi sonucu oluúan öfkenin bir tepkisi olarak kabul edilmektedir. Kendi hedefine uygun davranú gerçekleútirmesi engellenen oyuncunun 176 Pilz age. Rous, 1978. Bk. (10/714) ve (10/876) esas numaral Meclis Araútrmas Önergeleri. 179 Van der Brug, 1994. 180 Russell ve Goldstein,1995. 181 Dunning, age. 182 Dollard ve arkadaúlar, 1939. 177 178 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 89 - öfkelenece÷i ve bu öfkenin sonucunda saldrganlk gösterece÷i hipotezi, çok fazla desteklenmemiútir. Daha sonralar Russell,183 sporun do÷asnn, engellenmeyi do÷urdu÷unu ancak bu engellenmenin her zaman saldrganl÷a yol açmayaca÷n savunmaktadr. Kuramn yakn dönemdeki düzenlemeleri, Bandura’nn sosyal ö÷renme yaklaúmndan etkilenerek, engellenmenin saldrganl÷a dönüúmesini açklamaya çalúmaktadr.184 Berkowitz’e göre, stresli durumlarda artan uyarlmúlk düzeyi, kiúide duygusal tepki olarak engellenmiúli÷e yol açar. Ancak, önceki ö÷renilmiú davranúlar da varsa bu öfke, saldrganl÷a dönüúecektir. Bu kapsamda, seyircinin medya ya da verilen demeçler aracl÷ ile belli hedeflere hazrlanmasnn ardndan, takmlarnn bekledikleri performans gösterememesi duygusal engellenmeye yol açar ve sonuç seyircinin taúknl÷dr. Bu taúknlk, kimi zaman da sadece ba÷rp ça÷rma úeklinde karúlk bulurken, kimi zaman da úiddet e÷ilimleri ve saldrganlk úeklinde olmaktadr. Engellenme kuramnn bir alt baúl÷ olarak uyarlmúlk düzeyi ve saldrganlk iliúkisi incelenebilir. Sporda saldrganl÷n ortaya çkmasna yol açan bir etken de yüksek düzeydeki psikolojik uyarlmúlk gibi, dúsal fizyolojik nedenler olabilir. Harcanan yo÷un çabann etkisiyle sporcularn uyarlmúlk düzeyleri yükselecektir. Maç sonrasndaki toparlanma ile uyarlmúlk düzeyi bir miktar azalsa da, uzun saatler boyu oldukça yüksek seyredebilir.185 Kiúilerin yüksek uyarlmúlk düzeylerinin farknda olamadklar ya da bunu farkl yorumlamalarla öfke ya da saldrganlk gibi duygularla karútrdklar görülmüútür. Sporda, özellikle hokey, ragbi ve futbol gibi pek çok kez sprint atlan branúlarda oyuncular yüksek düzeyde fizyolojik uyarlmúlk hissedebilir; bu uyarlmúlk, öfke duygularna yol açabilir ve kurallar içinde olmak kaydyla bu durumlarda saldrganlk úeklinde kendini gösterebilir.186 4.1.3.2. Sosyal Ö÷renme Kuram Sosyal ö÷renme kuram daha önceki çalúmalarda motivasyonu etkileyen bir kuram olarak tantlmút. Bandura,187 saldrganl÷n model alnan ya da çocukluk dönemindeki deneyimlerden ö÷renilen bir davranú oldu÷unu savunmaktadr. Yapt÷ bir deneysel çalúmada, kuramn destekleyen oldukça önemli bulgular elde etmiútir. Bandura’ya göre saldrgan davranún ortaya çkmasn belirleyen baz faktörler úunlardr: 1. Saldrgan davranúlarla ilgili geçmiú yaúantlarda bireysel olarak maruz kalmak ya da gözlemlemek. 2. Kiúisel hedeflere ulaúmak için kullanlan saldrgan davranúlarn baúarya ulaúmas. 3. Saldrgan davranúlar sergilendi÷inde gelen pekiútirme, cezalandrlacak m yoksa ödüllendirilecek mi beklentisi. 4. Kiúilik, sözel cesaretlendirme ve önemli de÷erlerinin varl÷ gibi; psikolojik, sosyal ve çevresel faktörler. Sosyal ö÷renme kuram, saldrgan davranúlarn geliúimini ve hangi koúullar altnda ortaya çkt÷n açklamaya çalúmaktadr; bu úekliyle de engellenme-saldrganlk kuramndan daha kapsaml görünmektedir. 183 Russell, age. Berkowitz,1993. 185 Zillman ve arkadaúlar, 1974. 186 Hagger ve Chatzisarantis, 2005. 187 Bandura, 1994. 184 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 90 - Sporda sosyal ö÷renme kuram, profesyonel sporlarda taraftarlarn kahraman seçiminde açk saldrganl÷n etkisini anlatmak için kullanlmaktadr. Russel,188 arúivleri ve röportajlar inceleyerek yapt÷ çalúmada, atlan gollerin ve yaplan penaltlarn buz hokeyi taraftarlarnn favori oyuncularn ve takmlarn seçmelerinde etken oldu÷unu belirlemiútir. Takm seçiminde özellikle atlan gollerden çok, yenilen penaltlarn etken oldu÷unu belirtmiútir. Bu durum, saldrgan davranúlarn tutumlar üzerinde performans belirleyen davranúlardan daha baskn bir etkisinin oldu÷unu ortaya koymaktadr. Russel’a göre, medyann saldrgan davranúlara fazlaca yer vermesi, sporun do÷asnda bunun var oldu÷u ve baúaryla iliúkili oldu÷unun düúünülmesinde oldukça etkilidir. Bu düúünce, taraftarlarn takm seçiminde ve kendi oyun tarzlarnda etkili olacaktr. Benzer úekilde, özellikle saha içinde görev yapan silahl ve úiddet ça÷rútran kolluk kuvvetlerinin varl÷ da, kuramdaki anlatm úekliyle, saldrganl÷ etkilemektedir. Fakat seyirci saldrganl÷n açklamada, sosyal psikolojinin klasikleúmiú kuramlar yeterli olmamaktadr. Bu nedenle yeni yaklaúmlar ve modeller geliútirilmeye baúlanmútr. Son 10 yl içinde özellikle kalabal÷n saldrganl÷ ya da ortak olarak yaplan saldrganlk konusunda, sosyal psikoloji alan yeni kuramsal açklama yapmak gere÷ini duymuútur. Ksaca bunlara da bakmak yararl olacaktr. Saldrganlk ve úiddetin kiúilikle iliúkisi de bu kapsamda ele alnabilir. Kiúilik ve saldrganlk arasndaki iliúkiyi inceleyen çalúmalar, kiúili÷e ait uyumluluk faktörünün sadece ergenlerde görülen saldrgan davranúlarla güçlü ve negatif bir iliúki içinde olmad÷n; engellenme gibi, saldrganl÷ ortaya çkard÷ iddia edilen sosyal biliúlerin de tahminine yardmc oldu÷unu belirlemiútir. Bu önemli bir bulgudur; çünkü uyumluluk, kiúinin di÷er insanlarla olumlu iliúkiler kurmasn etkileyen bir boyuttur. Yakn dönemde yaplan araútrmalar, saldrganl÷n ayr ve özel bir kiúilik faktörü oldu÷unu belirlemiútir. Örne÷in, Zuckerman ve arkadaúlar,189 saldrganlk-düúmanlk faktörünün, di÷er kiúilik boyutlarndan ayr bir boyut oldu÷unu belirtmiúlerdir. Kiúilik faktörlerine ek olarak, araútrmaclar sabit bir davranú örüntüsü belirlemiúler ve “A Tipi Kiúilik” olarak adlandrmúlardr.190 A tipi kiúilik özelli÷ine sahip bireyler, davranúlarnda ve kiúiler aras iliúkilerinde azimli, rekabetçi ve dúa dönüktür. Bu kiúilik yapsna sahip bireylerin, yarúmac durumlarda daha saldrgan ve düúmanca davranúlar sergiledi÷ine dair araútrmalar mevcuttur. Biassi,191 A tipi kiúilikteki sporcular ve dansçlar, normal grupla karúlaútrld÷nda; úiddetin en az iki kat daha fazla görüldü÷ünü belirlemiútir. Grup saldrganl÷ ve öz yeterlik gibi sosyal biliúsel de÷iúkenlerin, A tipi kiúilik özelli÷indeki bireylerinin saldrgan davranúlar üzerinde de etkili oldu÷u söylenebilir. Saldrganl÷n kiúilik yapsyla açkland÷ kuramlara getirilen baúlca eleútiri, bu kuramlarn bireysel ve grup düzeyindeki sosyal biliúsel yaplar göz ard etmesidir. 4.1.3.3. Sosyal Kimlik Kuram Sosyal kimlik kuramnn amac, grup süreçlerinde görülen sosyal davranúlarn arkasnda yatan mekanizmalar açklamaktr. Bunu da grup üyeli÷inin, bireylerin davranúlarn nasl etkiledi÷ini inceleyerek yapar. Kurama göre, bireyler kendi kimliklerini brakrlar ve grubun inançlarn, tutumlarn ve beklentilerini benimserler. Bu durum da karmaúk grup yapsna yol açabilir ve bireylerde, di÷er takmlara iliúkin önyargl ve saldrgan davranúlar oluúturabilir. 188 Russel, 1979. Zuckerman ve arkadaúlar, 1993. Matthews ve arkadaúlar 1982. 191 Biassi, 1999. 189 190 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 91 - Sosyal kimlik kuramnn kilit hipotezlerinden biri, grupça paylaúlan tutumlarn, bireylerin tutumlarnn yerine geçmesidir. Kiúi, grubun di÷er üyeleriyle benzer inançlara, yarglara ve davranú örüntülerine sahiptir. Böyle de olmaldr, çünkü benlik saygs gruba üyeli÷ine ba÷ldr. Benli÷e iliúkin olumlu duygularn olmas için, grup üyelerinin gruba ba÷llk duygusunu yaúamas gerekir. Bu kendini snflandrma süreci, grup üyelerinin normatif davranúlar kabullenmesiyle sonuçlanr. Kendini snflandrma süreci, sosyal karúlaútrma sürecini do÷urur. Kiúi, kendi grubunu oluúturan yani iç gruptaki yarglarla, grubun üyesi olmayan yani dú gruptaki kiúileri karúlaútrr. Bu karúlaútrma süreci, grup içi önyarglar oluúturur. Grubun tutumlarn tamamen kabul etmek, kiúinin kimliksizleúmesi ya da kimlik belirsizli÷i ile sonuçlanr. Festinger’in192 geliútirdi÷i bu kavrama göre, kiúi kimli÷ini kaybetmez; ancak di÷er grup üyeleri ile paylaút÷ sosyal bir kimli÷i tercih eder. Kimliksizleúme; kiúinin bireysel olarak sergilemeyece÷i davranúlar, bir grubun üyesi olarak sergilemesine açklama getiren bir süreçtir.193 Gruplarda üyenin kendi kimli÷ini saklamas, normal durumlarda var olan kiúisel kontrolün yok olmas ve bireysel sorumluluklarn azalmas anlamna gelir.194 Bunun sonucu olarak, grup üyelerinin davranúlar daha engellenemez, dúa dönük, dürtüsel ve mantksz hâle gelir. Yaplan çalúmalar; kimliksizleúen bireylerin sorunlu davranúlarn, kimliklerinin belirli oldu÷u durumlara göre daha kolay sergiledi÷ini ortaya koymuútur; aileyi eleútirmek ya da hrszlk yapmak gibi. Sporda kalabal÷n úiddetine iliúkin en çok ilgi uyandran çalúmalar, Zimbardo’nun195 kimliksizleúen bireylerin daha fazla saldrgan davranúlar sergiledi÷ini ortaya çkard÷ çalúmalardr. Kendini snflandrma, gruba özdeúim ve kiúisel kalp yarglar ve kimliksizleúme süreçleri, grup normuna uyumla sonuçlanr. Bu koúullar altnda bireysel kimlikten ve benlik saygsndan uzak bir sosyal kimlik yaratlr. Bunun bir sonucu olarak, iç grup üyeleri kendilerini dú grup üyelerinden farkl hisseder ve “biz” ve “onlar” ayrm ortaya çkar. Üyeli÷in sorguland÷ ya da tehlikeli oldu÷u düúünülen gruplarda, dú grup üyelerine karú ön yarg geliúebilir. Bu ön yarg, iç grup ve dú grup arasndaki fark abartma biçiminde gerçekleúebilir; rk ve dine göre ayrmlar gibi. Bu ön yarglar saldrgan davranúlara da yol açabilir. Spor kalabalklarnda saldrganl÷a nadiren rastlansa da, tehditler, iç grup üyelerinin dú grup üyelerine zarar vermek için coúku hissetmesine yol açabilir. Bu durum, spor kalabalklarnda insanlarn tutarl biçimde ayn davranúlar sergilemesini açklayabilmektedir. øsyan çkarma ve ya÷maclk gibi kalabal÷n úiddetini inceleyen çalúmalar, bu davranúlarn úaúrtc biçimde dú grubun belirli bir yönüne do÷ru sergilenen toplu davranúlar oldu÷unu tespit etmiútir. Sosyal gruplar arasndaki saldrganlk ve úiddeti, sosyal kimlik kuram açsndan inceleyen pek çok araútrma olmasna ra÷men, karút taraftarlara yönelik ve spor kalabal÷ ile polis arasndaki kalabal÷n úiddetini inceleyen az sayda çalúma bulunmaktadr. Scott ve arkadaúlar196 yaptklar geniú kapsaml çalúma sonrasnda, grup davranúlar üzerindeki ortak kimlik ve gruplar aras çatúmalarn tek yönlü de÷il, karúlkl oldu÷unu ortaya koymuútur. Bu nedenle, ortak kimlik, sadece spor kalabal÷nn davranúlarnn amaçlarn ve do÷asn belirlemez; grup davranúlarn etkiler ve durumu de÷iútirir. Çevredeki de÷iúimler, sosyal kimli÷i de etkileyecek ve de÷iútirecektir. 192 Festinger,1954. Reicher ve arkadaúlar 1995. 194 Mann, 1981. 195 Zimbardo, 1970. 196 Scott ve arkadaúlar, 2001. 193 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 92 - Ksaca, sosyal kimlik kuram, spor kalabal÷nn sergiledi÷i úiddet içerikli davranúlarn altnda yatan süreçleri açklamak için özel ve kapsaml bir model sunar. Festinger197 ve benlik saygs kuramclar, Tajfel ve Turner’n198 kuramsal yaklaúmlarndan etkilenir; grup içinde sosyal kimli÷in bireysel kimli÷i etkiledi÷ini ve gruba aidiyette benlik saygsnn önemini vurgular. Benlik saygs, gruplar arasnda ön yarglarn oluúmasnn nedeni olarak düúünülmektedir. Benlik saygsn korumak için, grubu da korumak gerekmektedir. Bu nedenle gruba yönelik bir tehdit, benlik saygsn da tehlikeye ataca÷ için, saldrganlk ve úiddet kullanlabilir. Sosyal kimlik kuramnn úiddet ve saldrganl÷n nedenlerini açklamada kulanlmasna yönelik olarak geliútirilen Simon ve Taylor’n199 (1992) “seyircinin psikososyal modeli”nde saldrganl÷a neden olan etmenler sralanmaya çalúlmútr. Potansiyel etmenler, futboldaki saldrganl÷n temel unsurlarn oluúturmaktadr. Genellikle çalkantl ekonomik ve toplumsal durumlarda saldrganl÷n bir yansma olarak ortaya çkt÷ bilinmektedir. øngiltere’de Margeret Theacher hükûmeti döneminde emek yo÷un øngiliz ekonomisinin, makine yo÷un úekle dönüútürülmesinden sonraki yllarda, özellikle Liverpool seyircisinin saldrganlk e÷ilimlerinin artt÷ gözlenmiútir. Benzeri bulgular Kanada’da da ortaya çkmútr.200 Ülkemizde ise çarpk kentleúme ve gelir da÷lmndaki dengesizli÷in giderek artmas; ekonomik, siyasal ve toplumsal olarak kültürel bir çöküntü ve yozlaúmaya neden olmuútur. Bu olumsuzluklarn yol açt÷ bireysel anomi, bu alt kültürü oluúturan kitlelerde büyük bir öfke birikimine sebep olmaktadr. “ …Bu kitleler de öfke birikimlerini ifade edebilecekleri en uygun ortam olarak spor alanlar ve futbol maçlarn görmektedirler.”201 Kuram; özdeúleúme, grup dayanúmas ve kimlik yitiminin; bir gruba ait olma ve benlik snflandrmas sürecine ba÷l olarak ortaya çkt÷ gözlenmektedir. ønsanlar bir ölçüte göre snflara ayrr ve bu snflama içine giren bireylerin algladklar benzerlikleri abartp farklar en aza indirme e÷ilimi içine girer. Böylece benlik snflandrmas süreci, kiúi ile grubun özellikleri arasndaki benzerlikleri abartp ayrlklar en aza indirir. Fakat bu srada di÷er grubun özelliklerini ve kendi içindeki benzerlikleri en aza indirir, ayrlklar abartarak ön plana çkartr. Bu durumda grup üyesi olan kiúi, kendisini grup içi ile benzer di÷er gruptan farkl alglamaya baúlar.202 Tipik iki örne÷i, spora ilgi duyan kiúiler ve partizan gruplardr.203 Sosyal kimlik kuram gere÷i, rakibi insan olarak görmemek, biz ve onlar sürecini gündeme getirecektir. Süreç baúladktan sonra grup dúna önem vermeyen ve grup içi ile özdeúleúen birey, yabanclaúmann da etkisiyle onlar (rakibi) sadece bir madde olarak ele almaya baúlayacaktr. Bunun sonucu olarak seyirciler arasnda dúlanmúlk, kabullenememe, kimliksizleúme ve kimliksizleútirme süreçleri yaúanmaya baúlanacaktr.204 Seyircinin psikososyal modelinin saha dú etmenler baúl÷ altnda alkol, model alma, engellenme ve maçlarn yo÷unlu÷u yer almaktadr. Derbi maçlar, yo÷unlu÷u yüksek olan maçlardr ve seyircinin saldrganlaúmasnda bir dúsal etmen olarak de÷erlendirilmektedir. Model alma davranú ise özellikle medya ya da seyirciler arasnda yaratlan “kahraman” kiúilerin pekiútirilmesiyle ortaya çkmaktadr. Saha içi etmenler ise sahada oynanan sporun türü, antrenör ya da sporcuyu model alma, saha içi saldrganl÷n modellenmesi, maçn skoru ve oyun 197 Festinger, 1954. Tajfel ve Turner, 1986. 199 Simon ve Taylor, 1992. 200 Smith, 1980. 201 Akúar, 2004. 202 Arkonaç, 2001. 203 Mann, 1979. 204 Wann, 1998. 198 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 93 - kurallardr. Bir ksm kaynaklanmaktadr.205, 206 spor dallarnda saldrganlk, oyunun kendi kurallarndan Modelin son noktasnda da sahada liderlik yapan amigolarn rolleri üzerinde durulmaktadr. Marsh,207 futbolu bir mikrokültür olarak kabul etti÷i çalúmasnda, küçük yaú grubundan gençlerin sahalarda holigan davranú içinde oldu÷unu ama bunun arkasnda bir de farkl roller üstlenen ve o mikrokültürün parças olan kiúilerin bulundu÷unu belirtmekte ve “kabadaylar grubu” olarak adlandrlan bu grup içinde olduklarn söylemektedir. Bu konuya daha sonra tribün liderleri bölümünde ayrntl olarak de÷inilecektir. Spor sahalarndaki saldrganl÷a iliúkin bu çalúmalarda, daha sonraki dönemler içinde sosyal bilimlerin çok nedenlilik yaklaúmna koúut olarak farkl nedenlere ba÷l açklamalar yapabilmek için, farkl de÷iúkenlerin etkileri araútrlmútr. Sosyal kimli÷in açklanmasnda, kaçnlmaz olarak cinsiyet ve saldrganlk iliúkisi de ele alnmaldr. Bu kapsamda erkeklerin kadnlara göre daha saldrgan davranúlar sergiledi÷i,208 saldrgan tutum ve inançlarn daha rahat yanstt÷209 sklkla vurgulanmútr. Bu farkn nedenleri: 1) Erkeklerdeki androjen seviyesindeki artú, 2) Saldrganl÷n basknl÷ ve statüyü kantlamada faydal oldu÷una dair evrimsel inanú, 3) Geliúim süreci boyunca erkekler arasnda saldrgan e÷ilimlerin sosyalizasyonudur. Saldrganlk, takm yarúmalarnda ço÷unlukla erkek sporcularda gözlenmektedir.210 Kadnlarn yarúmalarda yüksek düzeyde ahlaki davranú sergiledi÷i görülmüútür.211 Ancak çalúmalar göstermiútir ki, grup normu olarak kabul ediliyorsa kadnlar da rakiplerine karú saldrganlk sergileyebilmektedir.212, 213 ølginçtir ki; sözel saldrya maruz kalsalar da kadnlar, erkekler gibi sözel ya da fiziksel saldrganlk göstermemektedir.214 Sosyal kimlik kuramnn bir alt baúl÷ olarak ahlaki de÷erler ve saldrganlk konusunu da ele almak mümkündür. Toplum yanls davranúlar, genel ahlaki de÷erleri yanstr. Öte yandan, sosyal kimlik kuramnda belirtildi÷i gibi, bireysel ahlaki davranúlar, üye olunan grubun normlarna ve davranúlarna göre de÷iúebilir. Böyle durumlarda kiúiler bireysel özelliklerini bir yana brakarak grubun tutumlarn benimser.215 Spor takmlarnda bireyin toplum yanls davranúlar ikinci plana itilerek, daha benmerkezci bir ahlaki bakúa sahip olundu÷u gözlenir. Bu durum, paranteze alnmú ahlaki de÷erleri ortaya çkarr. Paranteze alnmú bu de÷erler, sporda yaralayc ya da saldrgan eylemleri meúrulaútrabilir. Wann’n yapmú oldu÷u çalúmada, ahlaki ikilemler karúsnda, sporcu olmayanlarn ve basketbolcularn, ahlaki nedenselleútirme düzeyleri 205 Hagger ve Chatzisarantis, age. Wann, age. Marsh, age. 208 Wrangham ve Peterson 1996 . 209 Eagly ve Chaiken 1993. 210 Tucker ve Parks 2001. 211 Stephens ve Bredemeier 1996. 212 Stephens ve Bredemeier, age. 213 Tucker ve Parks, age. 214 Haris 1992. 215 Bredemeier ve Shields, 1986. 206 207 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 94 - araútrlmútr. Bu kapsamda sporda meúru saylan saldrgan davranúlarn resimleri katlmclara gösterilmiú ve do÷ru kararn ne olaca÷ sorulmuútur. Basketbolcularn daha benmerkezci ve daha az toplumsal nedenselleútirmeler yaptklar görülmüútür.216 4.3.2. Yeni Kuramsal Yaklaúmlar Seyirci saldrganl÷n açklamada sosyal psikolojinin klasikleúmiú kuramlar yeterli olmamaktadr. Bu nedenle yeni yaklaúmlar ve modeller geliútirilmeye baúlanmútr. Son 10 yl içinde özellikle kalabal÷n saldrganl÷ ya da ortak olarak yaplan saldrganlk konusunda sosyal psikoloji alan yeni kuramsal açklama yapmak gereklili÷ini duymuútur. Ksaca bunlara da de÷inmek yararl olacaktr. 4.3.2.1. De÷iúim Kuram Kerr,217 Apter’in218 de÷iúim kuramn futbolda saldrganlk ve kalabal÷n úiddetini incelemek için uyarlamútr. Bu kuram, futbol holiganl÷na ve kalabal÷n úiddetine uyarland÷nda, sahalarda saldrganlk olayna karúan seyircinin -daha çok holiganlarn- paratelic durumda oldu÷u ve bu nedenle heyecan arad÷ düúünülmektedir. Maçlarda istedikleri uyarlmúl÷ ve haz aral÷n bulamadklarnda yani bu beklentileri engellendi÷inde (maçlarda canlarnn skld÷ durumlarda) de÷iúim gerçekleúir, sklan seyirci heyecan yaratacak eylemlere giriúir (Spor dúndaki insanlar ise can skntsyla bungee jumping vb. adrenalin sporlar yaparlar).219 De÷iúim kuramna getirilen eleútiri, baz insanlarn neden holigan olduklarna iliúkin ve paratelic durumu baskn olan holiganlarn di÷er úiddet içermeyen alternatif davranúlar tercih etmedi÷ine iliúkin bir açklama sunamamasdr. 4.3.2.2. Betimsel Yaklaúm Kalabal÷n úiddetine iliúkin en etkili sosyolojik kuramlardan biri, Leicester Okulu araútrmaclarnn ortaya koydu÷u betimsel yaklaúmdr. Bu yaklaúm, futbol taraftarlarnn úiddet e÷iliminin etnografik çalúmas ile geliútirilmiútir. Futbol holiganizmine betimsel yaklaúm, bireysel bir bakú açs sunar. Bu yaklaúma göre kiúinin içindeki e÷ilimler úiddet davranún ortaya çkarmaktadr. Dunning ve arkadaúlar, Elias’in220 “uygarlk” kuramndan yararlanmaktadr. Bu kurama göre sosyal ortamdaki birey zaman içinde uygarlaúma yolunda ilerlemeyi bekler. Ancak bu durum, snflara ayrlmú toplumda yukardan aúa÷ do÷ru organize edilebilir.221 4.3.2.3. Çatúma Kuram Kuram, Marksist ideolojiye dayanarak, sporda úiddetin nedeninin iúçi snfnn yaúad÷ sosyal, politik ve ekonomik hakszlklar oldu÷unu öne sürer. Bu nedenle de, yaúadklar hakszlklarn sorumlusu olarak algladklar kiúilere karú saldrganlk sergileyebilmek amacyla, spor ortamn kullanrlar. Ortak saldrganlk da bu kavramsal çerçevede açklanmaktadr.222 Yüzeysel olarak bakld÷nda, futbol holiganizmine karú betimsel yaklaúm ve çatúma kuram, sporda úiddetin iúçi snf ve bu snfn alglad÷ hakszlklardan kaynakland÷ yönünde 216 Wann, 1997. Kerr, 1997. Apter, 1982. 219 Hagger ve Chatzisarantis, age. 220 Elias, 1978. 221 Hagger ve Chatzisarantis, age. 222 Hagger ve Chatzisarantis, age. 217 218 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 95 - ortak bir açklamaya sahiptir. Ancak saldrgan davranúlarn, amaçlanan yönü açsndan farkl görüúleri vardr. Çatúma kuram, saldrganl÷n iúçi snfnn alglad÷ hakszlklarn bir yansmas oldu÷unu ve muhalefetlerini, mücadelelerini sergileme ve dengeyi kurma amac taúd÷n öne sürer. Betimsel yaklaúm ise saldrganl÷, çatúmalar çözmek için kültürel de÷erlerin meúrulaútrd÷ úiddetin sergilenme e÷ilimi olarak açklar. Çatúma kuram ilgi çekse de, Taylor223 özellikle de son dönemde elit profesyonel takmlarn süper zengin kiúilerce satn alnmasnn da etkisiyle (øngiltere Premier Ligi gibi), çatúma kuramnn yeterli kanta sahip olmad÷n belirtir. Weed224 ise bu yaklaúmn snrl oldu÷unu vurgulamútr. Çünkü kalabal÷n saldrganl÷, sporun otorite figürlerine de÷il, takm taraftarlarnn birbirlerine karúdr.225 Bu kuramsal yaklaúmlarn yannda, Freud’un yaklaúmlarndan oluúturulan bir kuramsal yap olarak kabul edilen katarsis kuramnn da ele alnmas gerekebilir. 4.3.2.4. Katarsis/Boúalma Kuram Sporda saldrganl÷n, sadece insanlarn duygusal olarak boúalmalar biçiminde gerçekleúmiú olabilece÷i yaklaúm ise oldukça eski ve sklkla gündeme gelen bir yaklaúmdr. Özellikle kiúilik konusu ele alnd÷nda, Freudcu yaklaúmn ortaya koydu÷u önemli bir açklama olan katarsis hipotezini ele almadan saldrganl÷ açklamak eksiklik olacaktr.226 Saldrganl÷n, bastrlmú engellenmeyi ve ifade edilemeyen duygular aç÷a çkaran bir yol oldu÷u sklkla vurgulanmaktadr. Bu duygular aç÷a çkarma, boúalma olarak tanmlanr ve katarsis kuram, sosyal ortamlarda bu amaca hizmet eden durumlar açklamaya odaklanr. Kuramda, özellikle seyircilerin saldrganl÷ araç olarak kulland÷ düúünülmektedir. Örne÷in Wann,227 saldrgan sporlar izleyen seyircilerin katarsis yaúad÷n ve sonrasnda kendilerini daha az saldrgan hissettiklerini belirlemiútir. Gençlerin sporda sergiledikleri saldrganl÷n katarsise neden olmas açsndan sa÷lkl oldu÷u düúüncesi, antrenörler arasnda yaygndr.228 Bu derin inanúa karún, katarsis kuramn destekleyen az sayda kant vardr ve bu gerçek bir etkiden daha çok, bir inanútr. Spor sahalarndaki saldrganl÷a yol açabilece÷i düúünülen bir hormon ve steroid kullanmnn da ksaca üzerinde durmak yararl olacaktr. Hormonlar ve steroid kullanmnn etkisi, sporda saldrganl÷a yol açabilen dúsal faktörlerden biri de madde kullanmdr. Spor türüne ve düzeyine göre kullanlan maddenin dozu ve türü de÷iúiklik gösterse de saldrganl÷a yol açt÷ inkâr edilemez. Farmakolojik çalúmalarda, anabolik steroidler ve saldrgan davranúlar arasnda açk bir iliúki tespit edilmiútir.229 Bu tür maddelerin kötüye kullanm, sporcularn androjen hormon düzeylerinde farkllk oluúmasna ve buna ba÷l olarak testosteron düzeyinin artmasna yol açar. Testosteron, kadn sporculara kyasla erkek sporcularda saldrgan davranúlarn ortaya çkmasnda rol oynayan önemli bir faktör olarak belirlenmiútir. Madde kullanmndan kaynaklanan fizyolojik de÷iúikliklere eúlik eden durumsal faktörlerin kiúiyi saldrgan davranúlara itebilece÷i göz önünde bulundurulmaldr.230 223 Taylor, 1982b. Weed, 2001. 225 Hagger ve Chatzisarantis, age. 226 Koruç, Bayar ve Arslan, age. 227 Wann, age. 228 Bennett, 1991. 229 Pope ve Katz 1994. 230 Hagger ve Chatzisarantis, age. 224 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 96 - 4.4. KALABALIöIN HOLøGANøZM ùøDDETø, ORTAK SALDIRGANLIK VE Sporcular arasndaki saldrganlk, spor olaylarnda gerçekleúen saldrgan eylemlerin sadece küçük bir ksmdr. Saldrganlk ve úiddet; özellikle seyirciler, kalabalklar ve fanatikler arasnda tüm dünyada var olsa da Bat Avrupa ve Güney Amerika’da daha çok futbolda ortaya çkmaktadr. Kuzey Amerika’da ise farkl spor branúlarnda gözlenebilmektedir. Günümüzde spor kiúinin duygularn, motivasyonunu ve iliúkilerini etkilemekle kalmamakta; bir endüstri ve turizm alan olarak da hizmet etmektedir. Bu nedenle, spor takmlarnn kiúileri ve daha geniú sosyal çevreleri etkilemek gibi bir sorumluluklar da oluúmuútur. Spor takmlar, sosyal davranúlar üzerinde son derece önemli bir etkiye sahiptir ve kalabal÷n úiddeti ile ortak saldrganlk incelenirken bu durum göz önünde tutulmaldr. Grup süreçleri incelenirken sadece kiúilik, cinsiyet, liderlik gibi bireysel temelli faktörlere odaklanmak; sosyal davranúlarn nedenlerini açklamada yetersiz kalabilir. Çünkü grup süreçleri üzerine çalúan pek çok sosyal psikolojik kuramnn da vurgulad÷ gibi, kiúiler grubun içinde farkl davranabilirler ve di÷er grup üyelerinin psikolojik ve davranúsal özelliklerine uyma e÷ilimi gösterirler. Spor kalabal÷, toplumda açkça ifade edilebilen gruplardan biridir, üyeleri ortak bir hedefi paylaúr ve ortak ba÷lar vardr. Kalabal÷n úiddetini açklamaya çalúan kuramlardan biri olan sosyal kimlik kuramna göre kalabal÷n içindeki dostluk, di÷er grup üyelerinin nasl de÷erlendirildi÷i, di÷er takmlarn taraftarlarnn nasl tanmland÷ ve kalabal÷n üyelerin benlik sayglarna olan katklar, kalabalk davranún belirleyen önemli etmenlerdir.231 Kalabal÷n davranú biçimi ele alnrken bu grubun nasl davrand÷nn ortaya konmas önemli bir unsurdur. Özellikle akúkanlar fizi÷i ile kalabal÷n benzerli÷ine vurgu yapan Ünalan232,“ønsan kalabalklar normal durumlarda akúkanlar gibi davranrken, aúr yo÷unlukta kum veya tuz gibi, tanecikli yaplar gibi akyor. Kritik yo÷unlukta yaúayanlar türbülans akúndan çok, bir heyelan srasnda meydana gelen ç÷a benzer. Bir y÷n kumun dar bir bölgeden geçmeden hemen önce oluúturdu÷u kavis gibi, acil çkú kaplarndan yo÷unlaúan insanlar da tam çkú noktasnda kavis oluúturur. Yine de insan akúnn nasl tkankl÷a dönüútü÷ünün mekani÷i tam olarak anlaúlmú de÷ildir.” demektedir. Kalabal÷n úiddeti, ortak saldrganl÷n bir türüdür. Ortak saldrganlk, úiddetli ve di÷er kiúi ya da kiúilere zarar verme niyeti taúyan davranúlar olarak tanmlanabilir. Baz durumlarda saldrgan davranúlar, grubun bir özelli÷i olarak görülmese, hatta grup üyeleri birbirini tanmyor olsa bile gerçekleúebilir.233 Kalabal÷n úiddeti üzerine yaplan çalúmalarn ço÷u, holigan olarak bilinen, Avrupa’daki futbol taraftarlar ile yaplmútr.234 Holigan ya da holiganizm tanmlar üzerinde net bir birlik yoktur. Daha önce ele alnd÷ gibi araútrmaclar, holiganizmi ortak saldrganlk ve úiddet gibi olumsuz davranúlarla iliúkilendirme e÷iliminde olsalar da, tanm ayn zamanda kalabal÷n úiddet içermeyen, dúa dönük davranúlarn da kapsamaktadr; úark söyleme, dalga geçme, tezahürat yapma ve ba÷rma gibi. Taraftarlar arasnda bu tür davranúlar cesaretlendirilmekte ve bu davranúlar sergileyen kiúiler, di÷er grup üyelerince pekiútirildi÷i için benlik sayglar ve gruba aidiyetleri artmaktadr. Bu ba÷lamda, baz spor dallarnda holigan etiketi olumlu bir etkiye sahiptir. Holigan davranúlar artrmada medyann da önemli bir pay mevcuttur.235 231 Hagger ve Chatzisarantis, age. Ünalan, 2011. 233 Tajfel ve Turner 1986. 234 Marsh ve Hare 1978. 235 Weed, age. 232 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 97 - 4.4.1. Kalabal÷n Saldrganl÷n Etkileyen Faktörler Kalabal÷n úiddetini ve ortak saldrganl÷ etkileyen çeúitli çevresel ve sosyal faktörler vardr. Bir ksm, madde kullanm ya da grubun büyüklü÷ü gibi daha önce de÷inilmiú kavramlardr. Bu ksmda ise ortak saldrganl÷ ve taraftarlarn alglarn belirleyen iki önemli etkene de÷inilecektir: Medya ve alkol kullanm. Son olarak da proveke edici unsur olarak amigolar üzerinde durulacaktr. 4.4.1.1. Medyann Saldrganl÷a Etkileri Daha önce de÷inildi÷i gibi, sosyal ö÷renme kuram, úiddetin gözlenerek ö÷renilmesinin di÷er insanlar üzerinde kullanlmasna yol açaca÷n savunmaktadr. ùiddet görüntülerine yer verildi÷inde, televizyon kanallar ve gazeteler knanmamaktadr. Bu görüntüler halkn ilgisini çekmekte, ne kadar az yer verilse de dikkatle izlenmektedir. Bu görüntüler, sporun itibarna zarar gelmesine yol açmann yan sra, gençlerin ve taraftarlarn üzerinde olumsuz etkiler yaratma ihtimali açsndan da de÷erlendirilmektedir. Kalabal÷n úiddeti ve oyuncular arasndaki úiddete itibar gösterilmesi ve bunun gençler tarafndan izlenmesi; sosyal ö÷renme ile edinilen bu davranúlarn içselleútirilmesine, norm olarak kabul edilmesine ve meúrulaúmasna yol açabilir. Kiúilerin, spor kahramanlarn performanslarna göre de÷il, gösterdi÷i saldrgan tavrlara göre belirleme e÷iliminde oldu÷u ortaya konmuútur.236 Buna ek olarak, spor dallarna özgü hareketler nesillerin de÷iúmesine ra÷men ayn kalmakta, gençler daha yaúl sporcularn davranúlarn taklit etmektedir. Yakn dönemde Weeds,237 medyann, kalabal÷n úiddetine daha fazla yer verme e÷iliminde oldu÷unu ancak polis ve hükûmet görevlilerinin karút÷ olaylarn da gösterildi÷ini belirlemiútir. Weeds, Belçika’daki 2000 Avrupa ùampiyonas’nda øngiliz ve Alman taraftarlar arasndaki úiddeti gösteren medya görüntülerini incelemiútir. øngiliz yazl basn úiddet olaylarn øngiliz holiganlardan kaynaklanan bir olay olarak geniú boyutlu bir úekilde verirken, TV kanallar daha duyarl bir açdan ele alarak basit bir olay gibi, ksa bir süre de÷inmiútir. øngiliz kültüründeki holiganl÷a ait geçmiú yaúantlarn, bu konudaki yarglamalar etkileyece÷i düúünülmektedir.238 Günümüz dünyasnda iletiúim teknolojisinin geliúmiú olmas, sporu izleyen kitle saysnda artú meydana getirmiútir. Bu artúa paralel olarak, dijital televizyon yayncl÷ devri baúlamútr. Bu yayncl÷n kazanc sadece maç yaynlarndan kazanlan gelir de÷il, o maç ile ilgili her türlü spekülatif haberlerin izleyicilere sunulmasyla kazanlan reklam ve yayn gelirleridir. Bu srada oluúturulan taraftar yazarlar da, taraftarlar “taraf” gözüyle olumsuz etkilemektedirler. Taraf olunan takmn yazar, o taraftar için en büyük referans kayna÷dr. O yazarn yazd÷ her bilgi do÷ru kabul edilmektedir. Medyada görev alan yazarlar da birer taraftar olduklarndan medya günümüz taraftarlarn olumsuz etkilemektedir.239 Medyann úiddet yerine, takmlarn úark söyleyerek, tezahüratla yani úiddet içermeyen davranúlarla destekleyen taraftarlarn görüntüsüne yer vermesi; olumlu ve güvenli bir spor ortam yaratlmas adna önemlidir. 236 Russell 1983. Weeds, age. Koruç, Bayar ve Arslan, age. 239 Klcgil, 2001. 237 238 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 98 - Medya ve úiddet iliúkisi konusunda ülkemizde farkl çalúmalar yaplmútr.240, 241, 242, Bu çalúmalarda genel olarak, medyann saldrganl÷ etkiledi÷i görüúü egemendir. Ayn úekilde Meclis Araútrmas Komisyonunun, Kulüpler Birli÷i Toplants’nda yapt÷ 2011 anket çalúmasnda, araútrmaya katlanlarn % 67,1’i medyann sahadaki saldrganlk ve úiddet olaylarn etkiledi÷ini belirtmiútir. 243 4.4.1.2. Alkol ve Kötüye Kullanmn Saldrganlga Etkileri Kalabal÷n úiddeti ve ortak saldrganlk söz konusu oldu÷unda, genellikle aúr alkol tüketiminin etkisinin oldu÷u düúünülmektedir. Futbol gibi baz spor branúlarnda bu düúünce ço÷unlukla do÷rudur, ancak bu durum da medya tarafndan itibarl bir hâle getirilmiú olabilir. Sosyal psikoloji alanndaki metaanaliz çalúmalar sonucunda, alkol tüketimi ve saldrganlk arasnda bir iliúki bulunmuútur.244 Bu durum ketlenmenin kalkmas ile açklanabilir, yani alkol kiúinin saldrganlk gibi davranúlarn bastran kontrol mekanizmasn ortadan kaldrr. Öte yandan, saldrganlk ve alkol arasndaki ba÷lant, tehdit ve cesaretlendirme gibi durumsal faktörlerden de etkilenir. Alkol tek baúna ortak saldrganlk için etken olmayabilir, ancak abartl davranúlara yol açmas nedeniyle beklenmeyen olaylara neden olmas mümkündür. Alkollü kiúileri sakinleútirmek, basit ve etkili bir yol olabilmektedir.245 Öte yandan, kalabal÷n úiddeti söz konusu oldu÷unda, özellikle de çevrede alkollü kiúileri teúvik eden insanlar varsa bu çözüm daha az etkili olacaktr. Ülkemizdeki çalúmada da fanatik seyircilerin genel olarak maçlara alkolü gitmeyi tercih ettikleri % 87,61 görülmektedir.246 4.4.1.3. Tribün Liderlerinin Saldrganlga Etkileri Holigan gruplar içinde, düúünce ve faaliyetleri baúlatan kiúilerin bulunmas önemlidir.247 Bu kiúiler de tribün liderleri olarak adlandrlan amigolardr. Marsh,248 çalúmasnda amigolarn üç grupta oldu÷unu belirtmektedir. 1) Aggro liderler: Saldrganl÷ ve abarty üzerlerinde taúyanlar, 2) Slogan liderleri “amigolar” : Seyirciyi coúturan kiúiler, 3) Mezunlar: “Kabadaylk” rolleri artk netleúmiú, güç ve cesaretlerini sürekli olarak gösterme gereksinimi olmayan, grup tarafndan iyi tannan ve sayg duyulan liderler. Spor seyircisinin psikososyal modeline yönelik çalúmalarn says tüm Avrupa ülkelerinde hzla artmakta ve modeli destekleyen kantlar oluúturulmaktadr. Piotrowski,249spor seyircisini saldrgan yapan mekanizmalar ele alrken ailenin, okuldaki yaúantnn, akran gruplarnn, yaúanan kültür tarafndan de÷er ve standartlarn anlamlandrlúnn, yaúanan yabanclaúmann ve holiganlarn alt kültürünün önemli oldu÷unu belirtmektedir. 240 Talimciler, 1998. Kuru, 2003. 242 Cengiz, 2004. 243 Özmaden, 2004. 244 Bushman ve Cooper, 1990. 245 Taylor ve Gammon 1976. 246 Koruç, Bayar ve Arslan, age. 247 Çelik, A., 06.01.2011 tarihli Komisyon tutanaklar. 248 Marsh, 1982. 249 Piotrowski, 2003. 241 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 99 - Mutlu,250 sporda saldrganl÷n nedenlerini úöyle maddeleútirmektedir: a) Sporcu ve seyirci aúr rekabet hissinin basks altnda bulunmas, b) Oyun yeri, deplasmanda olup olmamas, oyun ortamnn uygun úartlarda bulunup bulunmamas, c) Müsabaka yeri disiplininin temin edilmemiú olmas, d) Gerçekte iyi hazrlanmadklar hâlde sporcularn çok iyi hazrlandklar ve mutlaka kazanmalar gerekti÷i konusunda idarecilerce úartlandrlmú olmalar, e) Müsabaka srasnda hakemler tarafndan lüzumundan fazla cezalar verilmesi, f) Spor seyircisinin hakeme küfretmeyi sürdürmesi, g) Saha içindeki sporcunun kavgaya angaje olmas, h) Sporcularn iyi oyun sergileme yerine, karú tarafn iyi oyununu ne pahasna olursa olsun bozma takti÷i uygulamalar, i) Sporcunun oyun kurallar konusunda yeterli derecede bilgi sahibi olmamas, j) Sporcunun spor e÷itiminden yeteri kadar yararlanp sportif olgunlu÷a eriúmemiú olmas, k) Yenilgi ve baúarnn önemi, l) Sporcunun sporun önlem ve önemi konusunda yeterli e÷itime sahip olmamasdr. 4.5. AVRUPA YAKLAùIMI BøRLøöø VE AVRUPA KONSEYøNøN SPORA Spor milyonlarca Avrupa vatandaúnn yaúamnn merkezindeki noktalardan biri olmas ve sosyal, ekonomik boyutlar itibaryla Avrupa Birli÷i’nin önemi artan ilgi alanlarndan biri haline gelmiútir. Spor politikas, do÷rudan Avrupa Birli÷i (AB) tarafndan úekillendirilen bir politika alan olmamakla birlikte, son 30 yl içerisinde önemi gittikçe artmakta ve 1990’lar sonu itibaryla AB otoritelerinin önemli ilgi alanlarndan birini oluúturmaktadr. AB’de spor, temelde üye devletlerin ve ilgili uluslararas kuruluúlarn sorumlulu÷undadr. Avrupa Komisyonu spor organizasyonlarnn özerkli÷ine ve bu konudaki üye ülkelerin yürüttü÷ü politikalara tamamen sayg göstermektedir. Dolaysyla Komisyon, spor karúlaúmalarnn organizasyonu ve spora iliúkin kurallar konulmas gibi konulara müdahale etmez. AB’nin halk sa÷l÷, e÷itim, sosyal uyum, gençlik, kültür gibi politikalar spor ile sürekli kesiúen di÷er politika alanlardr. Bu ba÷lamda AB, üye devletlerin spor politikalarn destekleyen ve üye devletlerin spor alannda Avrupa bütünleúmesine katk sa÷layacak úekilde iú birli÷ini teúvik eden bir yaklaúm benimsemektedir.251 4.5.1. Avrupa Birli÷i Spor Politikasnn Genel Çerçevesi AB’nin kuruluú antlaúmas saylan 1957 Roma Antlaúmas’nda spor konusu ele alnmamaktadr. Sporun AB’nin ilgi alanna yerleúmeye baúlamas ilk kez 1974 ylnda Avrupa Adalet Divannn, Walrave ve Koch davalarnda spor sektöründe Millîyete dayal ayrmclk yaplamayaca÷ üzerine bir karara varmas ile gerçekleúmiútir. Yine 1995’te Avrupa Adalet Divan, profesyonel sporcularn spor sektöründe istihdam ediliyor olmasndan yola çkarak, iúçilerin serbest dolaúm ve serbest rekabet ilkeleri uyarnca, sporcularn ülkeler aras transferinde sözleúme süresinin bitiminde engellerle karúlaúmamas gerekti÷i ve sporcularn tek pazarn kurallarna tabi oldu÷unu belirten kararn Bosman davasyla ortaya koymuútur. Bu karar ile UEFA ve FIFA, transfer düzenlemelerinde de÷iúikli÷e gitmiútir. 250 Mutlu, 2000. 251 Avrupa Birli÷i ve Spor, 2008, Mart 21. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 100 - 1997 ylnda ise Amsterdam Antlaúmas’nn eklerinden olan Amsterdam Deklarasyonu’nda AB ilk kez sporun ekonomi dú yönlerini tand÷n belirtmiú, sporun sosyal boyutuna dikkati çekmiú ve bu ba÷lamda AB kurumlarnn spor örgütleri ile diyalog geliútirmesi ve amatör spora önem verilmesi gerekti÷ini vurgulamútr.252 Bu geliúmelerin akabinde Avrupa Komisyonunda spor birimi kurulmuútur. 2000 ylnda imzalanan Nice Antlaúmas’nn eki olan Nice Deklarasyonu’nda ise üye ülkeler üzerinde yasal bir ba÷laycl÷a sahip olmayacak úekilde, sporun do÷asndan kaynakl sosyal e÷itim ve kültürel iúlevleri vurgulanmú; AB politikalar ve programlarnn spor dostu olmas yönünde bir temenni ortaya konulmuútur. “2004 Avrupa Spor Yoluyla E÷itim Yl” olarak belirlenmiú, Komisyon iletiúim kampanyas do÷rultusunda 200 civarnda projeyi desteklemiútir.253 Sporun büyük bir endüstri hâline gelmesi, günlük hayatta daha fazla yer almas ve yarg kararlar ile spora belli bir yön verilmiú olmas, AB nezdinde do÷rudan baz çalúmalar yaplmas ve politikalar belirlenmesi gereksinimini artrmútr. Bu çerçevede Avrupa Komisyonu, Temmuz 2007’de “Spor Üzerine Beyaz Kitap” olarak adlandrlan rapor ile, spor üzerine úimdiye kadarki ilk kapsaml giriúimi baúlatmútr. Beyaz Kitap’n ana temalarn; AB politika yapclarnn sporla ilgili bilincinin, sektörle ilgili ihtiyacn farkndal÷nn ve özgünlü÷ün arttrlmas; geliúen ve uygulama alan geniúleyen AB politikalar içinde sporun kendine has yapsnn sürdürülebilirli÷inin garantiye alnmas ve AB düzeyinde sporla ilgili hareketlili÷in arttrlmas oluúturmaktadr. Beyaz Kitap, Komisyon tarafndan desteklenen üç alanda, bir dizi tedbir ve eylemleri hayata geçirmek konusunda öneriler getirmektedir:254 1. “Sporun Toplumsal Rolü” baúlkl bölümü; fiziksel aktiviteler yoluyla toplum sa÷l÷n korumak ve geliútirmek, doping ile mücadele etmek, e÷itimde sporun rolünü artrmak, gönüllü aktiviteler yapmak ve/veya bunlarn saysn artrmak, toplumsal bütünleúmeye katkda bulunmak, úiddet ve rkçlkla mücadeleye destek vermek ve katkda bulunmak vb. 2. “Sporun Ekonomik Boyutu” baúlkl bölümü; toplum odakl spor organizasyonlarnn ve alt yap geliúimine finansal destek sa÷lanmas ve karúlaútrmal veri toplanmasnn temini vb. 3. “Sporun Organizasyonu” baúlkl bölümü; sporun kendine özgü yapsnn korunmas, sporcularn serbest dolaúm, oyuncu transferleri, oyuncu temsilcileri (menajerler), küçüklerin korunmas, yolsuzluk ve kara parann aklanmas, kulüp lisans sistemi ve medya haklar gibi hususlarda tedbir ve önerileri içermektedir. Avrupa Komisyonu, Spor Üzerine Beyaz Kitap ile spor konusundaki genel politika ilkelerini somutlaútrmútr. AB’nin eylemlerini oluúturacak öneriler, somut 53 öneri olarak Beyaz Kitap’n bir eki olan “Pierre de Coubertin Eylem Plan”nda ortaya konulmuútur. Beyaz Kitap, spor alannda, AB düzeyindeki faaliyetlerin gerçekleútirilmesi için uygun bir zemin sunmuú; sporun paydaúlar ile AB kurumlarnn yapsal diyalog oluúturmasn ve her yl AB Spor Forumu düzenlenmesine destek olarak tüm AB politikalarna eklemlenmesini sa÷lamútr. Aralk 2009’da Lizbon Antlaúmas olarak bilinen Avrupa Birli÷inin øúleyiúine Dair Antlaúma’nn (ABøA) yürürlü÷e girmesinden itibaren “spor”, Avrupa Birli÷i’nin yetkili oldu÷u alanlardan biri hâline gelmiútir. Birli÷in, üye devletlerin faaliyetlerini yürütmede destekleme, koordinasyon sa÷lama veya ilave eylemlerde bulunma konusunda yetkili oldu÷u kabul edilmiútir. Spor, ABøA’nn 6’nc maddesinin (e) bendinde özel olarak saylmú ve 165’inci maddesinde de AB’nin spor politikasnn ana hatlar ayrntl olarak ortaya konulmuútur: 1. Birlik, sporun kendine özgü niteli÷ini, gönüllülük esasna dayal yapsn ve sosyal ve e÷itsel iúlevini göz önünde tutarak, Avrupa sporunun geliútirilmesine katkda bulunur. 252 Avrupa Birli÷i øçin Yasal Dayanak, 2004. Kronoloji 2010, Kasm 16. 254 Avrupa Komisyonu, Spor Üzerine Beyaz Kitap, 2007. 253 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 101 - 2. Birlik, spor karúlaúmalarnda dürüstlük ve úeffaflk ile spordan sorumlu kurumlar arasnda iú birli÷inin teúvik edilmesi, özellikle çok genç sporcular olmak üzere, kadn ve erkek sporcularn bedensel ve ahlaki bütünlü÷ünün korunmas yoluyla, sporda Avrupa boyutunun geliútirilmesini hedefler. 3. Birlik ve üye devletler, e÷itim ve spor alannda, baúta Avrupa Konseyi olmak üzere, üçüncü ülkelerle ve yetkili uluslararas örgütlerle iú birli÷ini geliútirir. Neticede, AB’nin spor politikas, temelde úunlar amaçlamaktadr: x Spor müsabakalarnda adaleti ve úeffafl÷ sa÷lamaya çalúmak ve spordan sorumlu kurum ve yaplar arasnda iú birli÷ini teúvik etmek, x Spor yapan kiúilerin -özellikle gençlerin- fiziksel ve ruhsal bütünlü÷ünü korumak. ABøA’da belirtildi÷i üzere AB, baúta Avrupa Konseyi olmak üzere Birleúmiú Milletler, Uluslararas Olimpiyat Komitesi ve di÷er uluslararas örgütler ile spor alannda iú birli÷i içerisindedir. Lizbon Antlaúmas’nn yürürlü÷e girmesi sonrasnda; AB’nin ilgili kurumlarnn, Avrupa’nn spor üzerindeki yeni yetkisi ile, AB’nin spor alanndaki eylem ve faaliyetlerinin artmas için yeni olanaklar sa÷lanaca÷ beklentileri do÷muútur. Antlaúma ile üye devletlerin spor politikalarnn desteklenmesi ve koordinasyonuna yardmc olunmas anlamnda; AB’nin yeni rolünün belirlenmesi ve spor karúlaúmalarnda yaúanan úiddet ve hoúgörüsüzlük ile mücadele edilmesi, sektörel karúlaútrma imkân sunan güvenilir veri sisteminin kurulmas, doping ve úike gibi ülkelerin ulusal düzeyde baú etmekte zorlandklar bu alanlarda üye devletlere yardmc olunmas amacyla Avrupa Komisyonu, 18 Ocak 2011’de “Sporda Avrupa Boyutunu Geliútirme” baúlkl tebli÷ini yaymlamútr. Bu Tebli÷ ile Komisyon ve üye ülkelerce uygulanacak eylem alanlar belirlenmektedir. Sporun, Avrupa 2020 Stratejisinin ana hedefleri olan istihdam, hareketlilik ve sosyal uyumu da destekleyecek bir unsur oldu÷una vurgu yaplmaktadr.255 Bu çerçevede Avrupa Komisyonunun “E÷itim, Kültür, Gençlik, Çok Dillilik ve Spor” alanlarndan sorumlu Komiseri Androulla Vassiliou, sporun Avrupa ekonomisi için önemine ve Avrupa Sosyal Modeli için kilit bir bileúen olmas hususuna dikkat çekmiú; AB tarafndan bugün için önerilen tedbirlerin ise sporun topluma olan katksn ve sporun iúleyiú biçimini daha ileri götürmek ve iyileútirmek amaçl oldu÷unu vurgulamútr.256 Tebli÷’de önerilen eylemler, paydaúlar arasnda diyalo÷u güçlendirmeyi; spor sektöründeki sorunlar vurgulanarak sektörün geliúmesine yardmc olmay amaçlayacak úekilde düzenlenmiútir. Tebli÷ tpk Beyaz Kitap’ta oldu÷u gibi sporun toplumsal, ekonomik ve organizasyonel boyutlarna odaklanmútr.257 Sporun toplumsal rolü ile ilgili olarak; x Dopingle mücadele alannda Avrupa Konseyinin Antidoping Konvansiyonuna AB’nin katlmnn de÷erlendirilmesi, x Spor e÷itimi ve genel e÷itimin birleútirilmesi üzerine Avrupa’daki rehber dokümanlarn geliútirilmesi, x Uluslararas spor karúlaúmalar için gerekli güvenlik düzenlemeleri ve asayiú gereksinimlerinin geliútirilmesi ve uygulanmas, x AB “Fiziksel Aktivite Rehberi”* temelli ulusal dokümanlarn geliútirilmesinin desteklenmesi, 255 Avrupa Komisyonu, “Sporda Avrupa Boyutunu Geliútirme” Tebli÷i, 2011, Ocak 18. Avrupa Komisyonu Basn Bildirisi 18.01.2011 IP/11/43. 257 Avrupa Komisyonu, “Sporda Avrupa Boyutunu Geliútirme” Tebli÷i, age. *(AB Spor ve Sa÷lk Çalúma grubu tarafndan 2008 ylnda kabul edilen ve AB Spor Bakanlar tarafndan Biarritz buluúmasnda onaylanan sa÷l÷n fiziksel aktiviteler yoluyla güçlendirici politikalar tavsiye eden bir belgedir.) 256 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 102 - x “Avrupa Engelliler Stratejisi”ne uygun olarak spor organizasyonlarna, spor faaliyetleri ile karúlaúmalarna ve spor alanlarna engellilerin eriúiminin iyileútirilmesi, x Sporda liderlik konumlarna kadnlarn eriúiminin desteklenmesi, Sporun ekonomik boyutu ile ilgili olarak; x Gelirlerin adil da÷lmnn sa÷lanmas amacyla, spor kuruluúlarnn medya haklarnn toplu satú ile ilgili mekanizmalar kurmasnn sa÷lanmas, x Spora iliúkin fikri mülkiyet haklarnn korunmas için gerekli özenin gösterilmesi, x Sporun sürdürülebilir finansmann ve úeffafl÷n destekleyici iyi uygulamalarn paylaúlmas, x Spor sahalarnda devlet yardm hukukunun uygulanmasnn izlenmesi, x Spor boyutu içeren yapsal fonlarn tam anlamyla kullanlmasnn sa÷lanmas, x Tüm üye ülkelerin sporla ilgili karúlaútrlabilir istatistiksel verilerinin sa÷lanmas üzerine çalúmalar yaplmasnn teúvik edilmesi, Sporun organizasyonel boyutu ile ilgili olarak da; x Sporun kendine has yapsn dikkate alarak iyi örneklerin paylaúlmas yoluyla iyi yönetiúimin teúvik edilmesi, x Transfer kurallarna açklk getirmek amacyla bir çalúmann yaymlanmas, x Sporcularn serbest dolaúmn AB kurallaryla tam uyumlu hâle getirmek için bir rehber yaymlanmas, x Spor sektörü için AB düzeyinde sosyal diyalog yaratlmas amacyla sosyal paydaúlarn ve spor kuruluúlarnn desteklenmesi tavsiye edilmektedir. Komisyon; üye devletler ve paydaúlarn, AB’nin yeni spor yetkisi ve düzenlemelerinin uygulamasna yol gösterici olmas bakmndan 2012-2013’te uygulamaya koymay planlad÷ ilk spor programnn taslak çalúmalarna devam etmektedir. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 103 - 4.5.2. Avrupa Birli÷inin Sporda ùiddetin Önlenmesine Dair Çalúmalar ve Önerileri Sporda úiddetle mücadelede Avrupa iú birli÷i, 1985’te Heysel Stadyumu’ndaki trajedi sonrasnda güçlenmeye baúlamútr. Avrupa Komisyonu, uluslararas spor karúlaúmalarnda úiddetin önlenmesine iliúkin çalúmalarn geliútirilmesini etkin úekilde teúvik etmektedir. Bu do÷rultuda Komisyon iki kilit hedef belirlemiútir.258 x Üye ülkeler arasnda deneyim ve iyi uygulamalarn paylaúm ile güvenlik ve kamu düzeni alannda ortak standartlarn belirlenmesi. x Veri koruma kurallarna uygun olarak risk altndaki veya úiddete e÷ilimli futbol taraftarlar hususunda enformasyon de÷iúimine dayal operasyonel iú birli÷inin geliútirilmesi. Bu ba÷lamda, 25.04.2002 tarihli ve 2002/348/JHA sayl Konsey karar ile ulusal futbol enformasyon noktalarnn kurulmas hususunda ba÷layc yükümlülükler getirilmiútir. Bu enformasyon noktalar ile, futbol kaynakl úiddetle mücadelede kolluk kuvvetleri ve di÷er yetkili otoriteler arasnda bilgi de÷iúimini ve iú birli÷ini iyileútirmek amaçlanmútr. Bu kararn uygulanmasna dair de÷erlendirme raporunda, üye devletlerin enformasyon paylaúmnn gücünü pekiútirmek için ilgili yaplar kurmas gereklili÷ine vurgu yaplmútr.259 Bu iú birli÷ini kolaylaútrmak ve bütünlük kazandrmak amacyla, Konsey önergesi260 uyarnca futbol maçlarnda úiddetin önlenmesi ve kontrolü için, yararl önlemleri içeren tavsiyelerden oluúan bir el kitab hazrlanmútr. Konsey, baz üye ülkelerin deneyimlerine dayanarak stadyum yasaklar ortaya koyma ve bu yasaklar cezalarla destekleme olasl÷n incelemesi için, üye devletlere ça÷rda bulunmuútur. Konsey baúkanlklar, holiganizm ile etkin mücadeleyi konu alan ve düzenli olarak uzman gruplarnn katld÷ toplantlar gerçekleútirmiútir.261 Avrupa’da spor karúlaúmalarnda úiddet ile mücadelede, Avrupa Birli÷i ile iú birli÷i içinde çalúan en önemli uluslararas örgüt Avrupa Konseyidir. Sporda úiddetin önlenmesi alannda, Avrupa Konseyinin çalúmalarnn önemi tartúlmazdr. Avrupa Konseyi, 1985 ylnda “Sportif Karúlaúmalarda ve Özellikle Futbol Maçlarnda Seyircilerin ùiddet Gösterileri ve Taúknlklarna Dair Avrupa Konvansiyonu”nu hazrlamútr. Bu Konvansiyona AB ülkelerinin tamam ile birlikte Türkiye de taraftr.262 2007 ylnda Avrupa Komisyonunca yaymlanan Spor Üzerine Beyaz Kitap’taki sporda úiddetin ve rkçl÷n önlenmesine dair yaklaúm iki sütun üzerine inúa edilmektedir. Bunlar hukuki yaptrm mekanizmalarnn çalúmas ve önlemlerin etkin uygulanmasdr. Komisyon, Beyaz Kitap ile birlikte, konunun çok disiplinli bir yaklaúmla, kulüpler ve taraftar derneklerini de içerecek úekilde tüm paydaúlarla iú birli÷i içerisinde etkin biçimde ele alnmas gerekti÷ini vurgulamútr.263 Ocak 2011 tarihli “Sporda Avrupa Boyutunu Geliútirme” baúlkl Tebli÷ ise seyirci úiddetinin Avrupa çapnda bir sorun oldu÷unu, spor karúlaúmalarnda risklerin azaltlmas için Avrupa yaklaúmn içeren uzlaúmac tedbirlere ihtiyaç oldu÷unu vurgulamaktadr. Bu ba÷lamda, 258 Avrupa Komisyonu Çalúma Belgesi, 2007, s.18. Avrupa Komisyonu Çalúma Belgesi, age. s.19. 260 Avrupa Birli÷i Konsey ølke Karar (OJ C 22, 24/1/2002) ve Avrupa Birli÷i Konsey ølke Karar (OJ C 322, 29/12/2006). 261 Avrupa Komisyonu Çalúma Belgesi age. s.19. 262 Sportif Karúlaúmalarda ve Özellikle Futbol Maçlarnda Seyircilerin ùiddet Gösterileri ve Taúknlklarna Dair Avrupa Konvansiyonu, 1985. 263 Avrupa Komisyonu, Spor Üzerine Beyaz Kitap, age. 259 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 104 - Tebli÷’de Avrupa Konseyi ile AB iú birli÷inin önemine dikkat çekilmekte; hukuki yaptrm ve önleyici tedbirlerin oluúturulmas ve uygulanmas ile baúta kolluk kuvvetleri, yarg otoriteleri, spor ve taraftar kuruluúlar, kamu otoriteleri olmak üzere paydaúlar aras etkin iú birli÷inin gereklili÷ine odaklanlmaktadr.264 4.5.3. Avrupa Konseyinin Spora øliúkin Tavsiye Kararlar Türkiye’nin de kurucular arasnda yer ald÷ Avrupa Konseyi, spor konusunda insan ve kültürel diyalog odakl demokratik bir yaklaúm sergilemektedir. Konseyin temel anlayú spor yoluyla demokrasi ve sporda demokrasi çerçevesinde úekillenmekte; spor, kültürün bir parças olarak de÷erlendirilmektedir. Bu anlayú, temelini Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tarafndan 1975 ylnda ilk versiyonu kabul edilen “Avrupa Spor ùart” ve “Sporda Etik Prensipler Belgesi”nden almaktadr.265 Spor yoluyla demokrasi, sporun baúta gençler ve çocuklar olmak üzere toplumun tüm katmanlarndaki sa÷lkl yaúamn geliúmesini teúvik etmek, toplumsal bütünleúmeyi kolaylaútrmak ve sosyal dayanúmaya katkda bulunmak için önemli bir araç olarak de÷erlendirilmektedir. Bunun yolu “Herkes øçin Spor”u geliútirmek, ayn zamanda teúvik etmekten geçmektedir. Sporda demokrasi ise öncelikli olarak sporda iyi ve úeffaf yönetimin sa÷lanmasdr. Spordaki doping, úiddet, úike, rüúvet, kayt dúlk ve mafyalaúma gibi sorunlar, aksaklklar ve yanlúlklarla mücadele bu çerçevede ele alnmaktadr.266 Avrupa Konseyinin sporda úiddetle mücadele hususundaki çalúmalar, 1985 ylnda Belçika’nn Heysel Statnda 39 kiúinin ölümü ve yüzlerce kiúinin yaralanmas ile sonuçlanan felaket ile hzlanmú; “Sportif Karúlaúmalarda ve Özellikle Futbol Maçlarnda Seyircilerin ùiddet Gösterileri ve Taúknlklarna Dair Avrupa Konvansiyonu”nun 19 A÷ustos 1985 tarihinde imzaya açlmas ile sonuçlandrlmútr. Konvansiyona günümüzde Türkiye ile birlikte 41 ülke taraftr. Konvansiyonda, taraflarn spor karúlaúmalarnda úiddetin önlenmesi ve kontrolünde kamu otoriteleri ve ba÷msz spor kuruluúlaryla iú birli÷i yapmalar ele alnmaktadr. Taraflara, seyircilerin úiddet ve taúknlklarn önlemek ve kontrol altna almak için aúa÷da belirtilen önlemlerin alnmas yönünde tavsiyede bulunulmaktadr. Ayrca Konvansiyonca oluúturulan Daimî Komite tarafndan, Konvansiyona taraf ülkelerin uygulamalar izlenmekte ve úiddeti önlemeye dair iú birli÷inin geliútirilmesi için destek olunmaktadr.267Daimî Komite, Konvansiyonun uygulanmas için gerekli standartlar içeren tavsiye kararlarn hazrlayp onaylarken, UEFA ve FIFA gibi üst düzey uluslararas spor kuruluúlar ve taraf ülke temsilcileri ile yakn iú birli÷i içinde çalúmaktadr.268 Konvansiyonun ve Daimî Komitenin ald÷ tavsiye kararlar, sporda úiddetin önlenmesi hususunda Avrupa standartlarnn temelini oluúturmaktadr. Bu standartlar, 1993 ylnda alnan 1/93 sayl tavsiye karar;269 bir karúlaúma öncesi, sras ve sonrasnda alnacak 70 tedbiri detayl úekilde ele alan ve her tedbir için sorumlu kurumun tek tek belirlenmesini öngören kontrol listesi örne÷inde oldu÷u gibi, pek çok teknik detay içermektedir.270 264 Avrupa Komisyonu, “Sporda Avrupa Boyutunu Geliútirme” Tebli÷i, age, s. 5. Özyavuz, 2007, s. 851. 266 Özyavuz, age. s .851. 267 Seyirci ùiddeti Üzerine Avrupa Konvansiyonu, 2011. 268 Özyavuz, age. s. 852. 269 Avrupa Konseyi Futbol Maçlar Organizatörleri ve Kamu Otoritelerince Alnmas Gereken Tedbirlere øliúkin Tavsiye Kararlar (1/93). 270 Özyavuz, age. s. 852. 265 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 105 - Bu Konvansiyonun geneline göre ve Daimî Komitenin almú oldu÷u kararlar çerçevesinde inceledi÷imizde alnan önlemler yedi baúlk altnda özetlenebilir:271 1. 2. 3. 4. 5. Spor Güvenli÷i ile ølgili Koordinasyonun Sa÷lanmas: Burada ulusal ve yerel seviyede koordinasyon sa÷lanmas önerilmektedir. Ulusal seviyedeki koordinasyonun, ülkenin bu konudaki politikasn belirleyecek ve uygulamasn takip edecek yetkilerle donatlmú bir “Spor Güvenli÷i Koordinasyon Kurulu” kurmas; yerel seviyedeki koordinasyonun ise spor karúlaúmalar srasnda alnmas gereken önlem ve uygulamalar içermesi tavsiye edilmektedir. Baúta spordan sorumlu bakanlk, içiúleri bakanl÷, polis teúkilat, yerel yönetimler ve spor federasyonlar ile kulüpler olmak üzere kamu kurumlar ve spor kuruluúlar arasnda, sorumluluk ve yükümlülüklerin açk ve net bir biçimde yazl olarak belirlenmesi gerekti÷ine vurgu yaplmaktadr. Konvansiyonu Temel Alan Ulusal Mevzuatn Oluúturulmas: Mevzuatta, yasakl olan fiiller ile bunlara iliúkin cezai yaptrmlar açk ve net bir biçimde belirtilmelidir. Cezai yaptrmlarn kamuya duyurulmas, kamu tarafndan tam olarak bilinmesi sa÷lanmaldr. Bu konuda mevzuatn oluúturulmas tek baúna yeterli olmamaktadr. Önemli olan, gerekli alt yap ve kadrolarn oluúturulmas ve mevzuatn tam olarak uygulanmasdr. Polisiye Güvenlik Önlemleri: Polis teúkilat içinde sporda úiddet konusunda uzman bir birimin oluúturulmas, polisin kitle hareketleri konusunda e÷itilmiú olmas, uygun önlemlerin alnmas açsndan büyük önem arz etmektedir. Polisin kendi içinde oluúturdu÷u koordinasyon birimi, saha içinde ve stat çevresinde faaliyeti düzenleyen sorumlular, taraftar temsilcileri ve seyircilerle de koordinasyon içinde olmaldr. Polisin ve adli birimlerin, daha önce olaylara karúanlar hakknda gerekli önlemlerin alnmasna yönelik bilgi bankalarnn oluúturulmas sa÷lanmaldr. Ancak böyle bir uygulamann özel hayatn gizlili÷i ilkesine aykrlk olarak alglanabilme ihtimaline karú, kiúisel verilerin korunmasn sa÷layacak yasal çerçeve içinde yaplmas hukuk devletinin bir gere÷i olarak vurgulanmaktadr. Statlarn Yapsal ve Teknik Özellikleri ile ølgili Önlemler: Karúlaúmalarn gerçekleúti÷i alanlarda yapsal ve teknik problemlerin düzeltilmesi desteklenmektedir. Buna göre statlarn ça÷daú standartlarda yaplmas ve yenilenmesi, giriú çkúlarn etkin kontrol sistemine kavuúturulmas, stat içerisindeki hizmetlerin kalitesinin arttrlmas ve spor tesislerinin çevre korumas ve enerji tasarrufu ile ilgili normlara uygun olarak inúa edilmesi alnacak önlemler arasndadr. Seyirci Yönetimine øliúkin Önlemler: Spor karúlaúmalarn düzenleyenler ile spor kulüplerinin yetki ve sorumluluklarnn iyi belirlenmesi, riskli maçlarda rakip taraftarlara ayr alan tahsis edilmesi, Konvansiyonun hassasiyetle üzerinde durdu÷u hükümlerdendir. Bilet satú ve kontrolünün kesin kurallara göre ve etkin bir biçimde sa÷lanmas gerekmektedir. Biletlerin teknik özellikleri, satú ve kontrol sistemine kadar her úeyin hazrlanmas gerekti÷ine dair, Daimî Komitenin almú oldu÷u tavsiye kararlar mevcuttur. Bu kararn uygulanmas, özellikle güvenlik endiúesi yaratan karaborsann önüne geçmeyi amaçlamaktadr. Statlarda “steward” denilen görevli birimin oluúturulmas da bu tavsiyeler içindedir. Stat içindeki seyircinin do÷ru yönlendirilmesini sa÷layacak ve yardm ça÷rsna annda yant verecek olan bu birim, polisten farkl ancak onu tamamlayan bir yapda olmaldr. 271 Özyavuz, age. s. 832-855. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 106 - Özellikle uluslararas turnuvalarda úehir merkezleri ve stat çevresindeki seyircilere, taraftarlara yardmc olmak amacyla “Taraftar Elçilikleri” ad verilen bilgi ve danúma merkezlerinden oluúan hizmet sisteminin kurulmas tavsiye edilmektedir. Bu önlemler tam olarak yerine getirildi÷i takdirde, statlardaki tel örgülerin kaldrlarak polisin sahalardan büyük ölçüde çekilmesi sa÷lanabilir. 6. Sosyal ve E÷itsel Önlemler: Ülkelerin, spor politikalar ve spora bakú açlarn net bir úekilde ortaya koymas tavsiye edilmektedir. Taraftarlar ile iliúkiler konusunda açk ve net bir tavr belirlenmesi ve bu do÷rultuda taraftarlar, spor kulüpleri ve spor kuruluúlarnn hak ve sorumluluklarnn tanmlanmasnn sa÷lanmasna; tüm paydaúlar kapsayan katlmc bir politika uygulanmasna vurgu yaplmaktadr. Her kulübün taraftarlarla iliúkilerinden sorumlu bir yönetici tayin etmesi, taraftar dernekleri ile diyalog kurulmas, onlara yönelik e÷itici faaliyetler, kampanyalar düzenlenmesi önerilmektedir. Kulüplerin sosyal sorumluluk bilinciyle yerelde aktif bir rol oynamas mahalli idarelerle iú birli÷i yaplmas ve bu önlemlerin alnmasnda ayrca mahalli idarelere de önemli görevler düútü÷ü belirtilmektedir. Avrupa Konseyinin bu konudaki çalúmalar ve tavsiyeleri “Sporda ùiddetin Önlenmesine Dair Sosyal ve E÷itsel Tedbirlerin Rolüne øliúkin Daimî Komite Tavsiye Karar ve Sporda ùiddetin Önlenmesi Elkitab”nda daha detayl olarak ele alnmútr.272 7. Uluslararas øú Birli÷i: Daimî Komite’nin görevleri arasnda, Konvansiyona taraf olan ülkelerin uygulamalarnn izlenmesi ve tavsiye kararlarnn hazrlanp onaylanmas, önemli uluslararas úampiyonalar srasnda uluslararas iú birli÷ini sa÷lamaya katk sunulmas yer almaktadr. Söz konusu iú birli÷ine; spor karúlaúmalarnda yer alan ülkelerin polis teúkilatlar arasnda koordinasyonun sa÷lanmas, istihbarat, bilgi ve deneyim paylaúm örnek olarak gösterilebilir. Türkiye “Sportif Karúlaúmalarda ve Özellikle Futbol Maçlarnda Seyircilerin ùiddet Gösterileri ve Taúknlklarna Dair Avrupa Konvansiyonu”nu 25 Eylül 1986 tarihinde imzalamú, bu Konvansiyon 1991 ylnda da iç hukuka dâhil olmuútur. Kasm 2000’de Komite, Konvansiyonun uygulanmasn izleme görevi çerçevesinde Türkiye’de teknik bir ziyaret gerçekleútirmiú; baz tavsiyelerde bulunmuútur. Daimî Komite, Emniyet Genel Müdürlü÷ü Asayiú Daire Baúkanl÷ ile ortaklaúa Ekim 2002’de ylnda uluslararas bilgi ve deneyimleri paylaúmak amacyla Antalya’da uluslararas seminer düzenlemiútir. Bu seminerde 26 ülkeden 200’ü aúkn katlmc yer almútr. Seminerin sonuç bildirisinde yer alan baz önemli tavsiyeler aúa÷da belirtilmiútir:273 x Seyirci hareketlerine özgü hukuki çerçeveyi çizen, suç tanmlarn yapan ve uygun cezalar belirleyen yasal düzenlemeler yaplmaldr. x Organizatörlerin ve kamu yetkililerinin görevleri çok net bir úekilde belirlenmeli; kuruluúlar ve spor kulüplerinin bilinci artrlmal, stat güvenli÷i sa÷lanmal; polisin stat içindeki varl÷ snrl tutulmaldr. x Sporun bütün paydaúlarnn (kulüpler ve seyirciler dâhil) görev ve haklar açk bir úekilde tanmlanmaldr. 272 Avrupa Konseyi, Sporda ùiddetin Önlenmesine Dair Sosyal ve E÷itsel Tedbirlerin Rolüne øliúkin Daimî Komite Tavsiye Karar ve Sporda ùiddetin Önlenmesi El Kitab, 2003. 273 Özyavuz, age. s. 855. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 107 - x Kulüplerin yönetimi ve finansman kaynaklarn úeffaf bir úekilde ortaya koyan özel ve sa÷lam bir yasal düzenleme yaplmaldr. x Ceza kanunlarna, özel suç tanmlamalar yapan ve uygun müeyyideleri öngören maddeler ilave edilmelidir. x Bilet satú ve da÷tm düzenlemesi, sporda güvenli÷in anahtardr; bu alanda aúa÷daki hususlara uyulmaldr. o Statlarda kapasitenin (oturma koltuklarnn says) aúlmas önlenmelidir. o Rakip taraftarlara ayr bölümler tahsis edilmelidir. o Karaborsa bilet satú ile mücadele edilmelidir. o Stadyum yasaklarna uyulmas sa÷lanmaldr. o Sorumluluklarn aktörler arasnda paylaúm sa÷lkl úekilde yaplmaldr. o Taraflarn tannmalarna özen gösterilmelidir. Avrupa Konseyi “ùiddetin Önlenmesi Çalúma Grubu”nun 10-11 Ekim 2002 tarihlerinde Strasbourg’da yapt÷ bir toplantda da “Sporda ùiddeti Önleme Elkitab” tasars hazrlanmútr.274 Söz konusu el kitab, Daimî Komitenin 2003 yl tavsiye kararnn eki olarak sunulmuútur. Bu el kitab, belli saptamalarda bulunarak ülkelerin birbirlerinin deneyimlerinde faydalanmalarn sa÷lamak; iyi uygulamalar saptamak ve teúvik etmek amacyla hazrlanmútr. Ülkeler, mevcut durumlar ve ihtiyaçlar do÷rultusunda bu el kitabndaki önerilerinden yararlanabilirler.275 Burada sunulan baz saptamalar ve çözüm önerileri aúa÷da özetlenmektedir:276 x ùiddet sadece profesyonel sporu etkilememektedir, amatör futbol düzeyinde de hem oyuncular hem de seyirciler arasnda úiddet mevcuttur. x Günümüz futbolunda sürekli ve önceden düúünülmüú bir úiddet vardr. Holiganlar kendilerini taraftarlarn bir nevi seçkin snf olarak görürler, böyle bir gruba aidiyeti “bir yaúam tarz olarak” benimserler ve sosyal yaúamlarnn bir art de÷eri olarak nitelerler. x Yeni iletiúim teknolojileri (GSM, ønternet) úiddet eylemlerinin organizasyonuna ve uygulamasna yardmc olmaktadr. x Ulusal takmlarn taraftar profili ile kulüplerin taraftar profilleri birbirlerinden farkldr. Ulusal takm taraftarlar, ço÷unlu÷unda daha yaúl ve davranúlarnda daha kontrollüdür; ekonomik bakmdan da daha varlkldrlar; bu taraftarlar arasndaki kadn yüzdesi de daha yüksektir. x Tedbirlere gelince, öncelikle belirtilmiútir ki; øngiltere, øspanya ve Portekiz birer “Sporda ùiddete Karú Ulusal Konsey” kurmuúlardr. Fransa’da “Statlarda Güvenlik Ulusal Karma Komisyonu”, Almanya’da “Spor ve Güvenlik Ulusal Komitesi” mevcuttur. x Di÷er bir tedbir, taraftarlar çevreleyen “Fan Koçlu÷u” ve “Taraftar Elçili÷i” müesseselerinin kurulup çalútrlmasdr. 274 Spor Hukuku Enstitüsü Derne÷i tarafndan 31.01.2011 tarihinde Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 70 sayl, “Sporun Sorunlar” baúlkl rapor, s. 27. 275 Avrupa Konseyi, 2003, age. 276 Spor Hukuku Enstitüsü Derne÷i tarafndan 31.01.2011 tarihinde Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 70 sayl, “Sporun Sorunlar” baúlkl rapor, s. 27. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 108 - Avrupa Konseyinin ve di÷er uluslararas kuruluúlarn bu alandaki çalúmalar, Türkiye’de sporda úiddetle mücadele konusunda yaplan çalúmalarn geliútirilmesine önemli katklar sunmaktadr. 4.6. TÜRKøYE’DE SPORDA ùøDDET VE MEVCUT DURUM 4.6.1. østatistik ve Araútrmalar Ülkemizde, taraftarlarla bir ksm çalúmalar yaplmútr. Bu çalúmalar saysal olarak fazla olmasna karún; önemli bir ksmnn, iyi tasarlanmú bilimsel çalúma niteli÷inden uzak oldu÷u dikkat çekmektedir. Türkiye’de spor branúlar arasnda sahadaki úiddet ve saldrganlk olaylarnn saysal verilerine bakld÷nda, bu olaylarn en çok futbolda yaúand÷ gözlenmektedir. Tablo 22. Sahalarda Saldrganlk Olayna Karúan Seyircinin Spor Dallarna Göre Da÷lm Futbol Basketbol Voleybol Hentbol Di÷er 2004-2008 TFF* % 93 %4 %2 %0 %1 2008-2010 EGM** % 96,5 % 2,7 % 0,6 %0 % 0,2 Kaynak: * TFF Ocak 2009, Çözüme Do÷ru Antalya Toplants. ** Emniyet Genel Müdürlü÷ü tarafndan TBMM Araútrmas Komisyonuna 14.01.2011 tarihinde 19035 sayl yazyla gönderilen 2008-2010 yllarna ait veriler. Futbolun úiddet ba÷lantsn kolaylaútran en önemli etmen, oyunun oynand÷ alann büyüklü÷ü ve seyirci saysnn çoklu÷u yani statlarn büyüklü÷üdür. Statlarn büyüklü÷ü seyircinin kimliksizleúmesini kolaylaútran asli etmen olarak ele alnmaktadr.277 Kimlik belirsizli÷i; sözel ve fiziksel taciz ve saldrganlk durumlarnda, karúlk ya da ceza görme olasl÷n ulusal düzeyde kaçnlmaz olarak en aza indirmektedir. TFF’nin, Ocak 2009 Çözüme Do÷ru Antalya toplantsnda, yllara göre TFF futbol disiplin kurullarna sevk edilen sporcu, yönetici ve di÷er spor insanlarnn saysnda artma oldu÷u ifade edilmiútir. (2005-2006 sezonunda 1.564, 2006-2007 sezonunda 2.006, 2007-2008 sezonunda 1.144, 2008-2009 sezonunda 2.760, 2009-2010 sezonunda ise 2.499 kiúi). Ayn dönemde verilen para cezalarnn, 2007-2008 sezonunda 908.500 TL, 2008-2009 sezonunda 1.796.000 TL, 2009-2010 sezonunda ise 2.549.000 TL oldu÷u tespit edilmiútir. Ayn dönemde seyircisiz oynama cezas 2007-2008 sezonu için 29, 2008-2009 sezonu için 30, 20092010 sezonu için 44; saha kapatma cezas ise srasyla 4, 16 ve 13 olarak gerçekleúmiútir. Ayn yllar içinde çirkin ve kötü tezahürata verilen cezalarda artú oldu÷u görülmektedir. 2007-2008 sezonunda 1.215.000 TL, 2008-2009 sezonunda 2.564.000 TL, 2009-2010 sezonunda ise 2.925.000 TL ceza verildi÷i görülmektedir. Fanatik seyirci says farkl araútrmalarda yllara göre tabloda aktarlmaktadr. 277 Rous, 1978. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 109 - Tablo 23. 2002-2010 Yllar Arasnda Sahalarda Saldrganlk Olayna Karúan Seyirci Says 2002-2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2004-2007 TFF** 297 653 748 1.158 - - - 2008-2010 EGM*** - - - - 1.087 1.209 1.091 2002-2003 EGM* 1.253 Kaynak:*Koruç, Bayar, Aslan, 2004. ** TFF Ocak 2009, Çözüme Do÷ru Antalya Toplants. *** Emniyet Genel Müdürlü÷ü tarafndan TBMM Araútrmas Komisyonuna 14.01.2011 tarihinde 19035 sayl yazyla 2008-2010 yllarna ait gönderilen veriler. Tabloda da görüldü÷ü üzere, saldrganlk ve úiddet olaylarna karúan taraftar says yllar itibaryla artmútr. Artan fanatik seyirci saysna etki eden unsurlar ya da fanatik seyirciyi harekete geçiren oluúumlar, TFF verilerine ve Meclis Araútrmas Komisyonunun 2011’de Kulüpler Birli÷i Toplants’nda yapt÷ anket çalúmasnn sonuçlarna göre verilmiútir. Tablo 24. Taraftar Saldrganlk Konusunda Harekete Geçiren Oluúumlar 20042008 TFF TBMM 2011 Sorumsuz Seyirciler Hakemler Taraftar Dernekleri Kulüp Yöneticileri Kamu Görevlileri ve Siyasiler Medya Amigolar % 16 %6 %7 % 21 %4 % 35 % 11 % 20 %7 % 18 % 11 %3 % 14 % 27 Kaynak: * TFF Ocak 2009 Çözüme Do÷ru Antalya toplants ve TBMM Araútrmas Komisyonu Anketi 2011. Meclis Araútrmas Komisyonunun verileri, úiddet ve saldrganl÷a asli etkenin amigolar oldu÷unu gösterirken; TFF’nin verileri, medyann fanatikler üzerinde daha etkin tahrik unsuru oldu÷unu göstermektedir. Cengiz278 yapt÷ çalúmasnda, TSYD üyesi olan 116 medya mensubuna anket aracl÷ ile ulaúmú ve 106 anketi de÷erlendirmeye almútr. Spor medyasnn seyirci saldrganl÷na etkisi oldu÷una “Katlyorum” ve “Tamamen katlyorum.” diyenlerin orannn % 86,8 oldu÷unu bulmuútur. Ayn biçimde spor medyasnn “fair play”e etkisi oldu÷una “Katlyorum” ya da “Tamamen katlyorum” diyenlerin oran ise % 79,3 olarak bulunmuútur. Bu çalúma, sporda medyann çift tarafl iúlevinin ortaya çkmas açsndan önem taúmaktadr. 278 Cengiz, 2004. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 110 - TÜFAD,279 Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderdi÷i raporunda sahalardaki saldrganlkta medya ve rkçl÷n en önemli iki neden oldu÷unu belirtmektedir. 2001-2002 sezonunda tesadüfi olarak 7 süper lig takmnn 8 maçna giden ve tesadüfi olarak seçilen 2.380 seyirci ile yaplan bir baúka çalúmada,280 seyirciye etki eden dúsal etmenler içinde önde gelen unsurlarn srasyla hakemler ve rakip seyirci oldu÷u belirtilmiútir. En düúük etki düzeyinin ise güvenlik güçleri ve antrenörler úeklinde sraland÷ gösterilmiútir. Bir baúka çalúmada ise seyirciyi saldrganlga iten nedenler281 seyircinin e÷itim yetersizli÷i % 81, rakip seyirci ve oyuncunun tahriki % 36, hakem yetersizli÷i % 20 yetersiz ve tahrik edici güvenlik %16 olarak belirlenmiútir. Di÷er bir çalúmada ise ankete katlanlarn % 42’si bulunduklar toplumu, % 27’si futbolcular, % 8’i amigolar saldrganl÷a neden olarak göstermiútir.282 Çepe283 ise çalúmasnda, seyircinin saldrganlaúmasna neden olan sebepleri karú takm taraftarlar % 40, hakemler % 16, kulüp yöneticileri % 41 olarak tespit etmiútir. Klcgil ve Partal’n,284 yapmú olduklar araútrmada, hakemlerin sözde yanl tutumu, taraftarlarn úiddete neden olan tahrik olma unsurlarnda en önemli etken olarak görülmüútür. Türkiye futbol liglerinde sahadaki olaylara karúan ve fanatik olarak adlandrlp sahalara girmesine yasak konan kiúilerin yaú da÷lmlar, 2004 ylnda Emniyet Genel Müdürlü÷ü verilerinden hareket eden Koruç, Bayar ve Arslan’n çalúmasnda incelenmiútir. Tablo 25. Sahalarda Saldrganlk Olayna Karúan Seyircinin Yaú Da÷lm 2002-2003 EGM 10-19 Yaú 20-29 Yaú 30-39 Yaú 40-Üstü Yaú % 28 % 50,68 % 18,72 % 2,5 Kaynak: Koruç, Bayar ve Arslan, 2004. Fanatik futbol seyircilerinin e÷itim durumlar ve mesleki da÷lmlar tablolarda verilmiútir. Tablo 26. Sahalarda Saldrganlk Olayna Karúan Seyircinin E÷itim Durumu ølkokul Ortaokul Lise Üniversite 2002-2003 EGM* % 13,17 % 48,1 % 27,24 % 11,17 2004-2008 TFF** % 22 % 18 % 42 % 18 2008-2010 EGM*** % 23,1 % 14,1 % 50,2 % 13,1 Kaynak:*Koruç, Bayar, Aslan, 2004. ** TFF Ocak 2009, Çözüme Do÷ru Antalya toplants. *** Emniyet Genel Müdürlü÷ü tarafndan TBMM Araútrmas Komisyonuna 14.01.2011 tarihinde 19035 sayl yazyla gönderilen 2008-2010 yllarna ait veriler. 279 Türkiye Futbol Antrenörleri Derne÷i tarafndan, Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 14.01.2011 tarihli ve 52 sayl Öneriler baúlkl rapor. Özmaden, 2004. 281 Yüksel, Do÷an, Moral ve Acar, 1997. 282 Gültekin, Do÷an, Do÷an ve Eylem, 2000. 283 Çepe, 1992. 284 Klcgil ve Partal, 2003. 280 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 111 - Tablo 27. Sahalarda Saldrganlk Olayna Karúan Seyircinin Mesleki Da÷lm 2002-2003 EGM* 2004-2008 TFF** 2008-2010 EGM*** Memur øúçi øúsiz Ö÷renci Esnaf Di÷er % 19,5 Serbest Meslek - % 3,2 % 26,87 % 10,03 % 5,84 % 34,56 %2 %9 % 12 % 20 % 20 %6 % 31 % 2,9 % 9,1 % 12,2 % 16,9 - % 27,1 % 31,8 Kaynak: *Koruç, Bayar, Aslan, 2004, ** TFF Ocak 2009, Çözüme Do÷ru Antalya toplants, *** Emniyet Genel Müdürlü÷ü tarafndan TBMM Araútrmas Komisyonuna 14.01.2011 tarihinde 19035 sayl yazyla 2008-2010 yllarna ait gönderilen veriler. Fanatik seyircilerle yaplan çalúma saysnn Türkiye’de az olmasna karún, bu çalúmalarda fanatiklerin özelliklerinin yllara göre de÷iúim gösterdi÷i belirlenmiútir. Di÷er yandan taraftara yönelik çalúma says oldukça fazladr. Önceki bölümlerde de÷inilen araútrma verileri bu taraftar kitlesi üzerinden elde edilmiútir.285, 286, 287, 288, 289, 290, 291 Fanatik seyircilerle ilgili olarak Türkiye’deki ilk çalúma, 2000 ylnda bir doktora tezi olarak “Futbol Fanatizmi, Sosyal Kimlik ve ùiddet: Bir Futbol Takmnn Taraftarlaryla Yaplan Çalúma” adyla Kayao÷lu292 tarafndan Bursaspor taraftarlaryla yaplmútr. Araútrmada futbol seyircisinin kimliklendirilebilir alt gruplar oluúturdu÷u ve bu gruplarn sradan taraftara kyasla takmla özdeúleúme düzeylerinin, úiddet e÷ilimlerinin ve takma ba÷llklarnn daha yüksek oldu÷u belirlenmiútir. Futbol seyircisinin homojen bir kitleden daha çok, farkl normlara sahip olduklar belirlenmiútir. Bu çalúmann bulgular, futbol seyircisinin úiddet içeren davranúlarnn dúardan bakanlarca “kaotik” anlamsz görülmesine ra÷men, aktörlerince üzerinde anlaúmaya varlmú normlar çerçevesinde yürütülen anlaml sosyal davranúlar oldu÷u tezini desteklemektedir. Fanatik seyircinin, alt kültürlerinin ve kimliklerinin belirlenmesi amacyla Koruç, Bayar ve Arslan293 tarafndan yaplan çalúma önem taúmaktadr. Önceki çalúmalarda daha çok seyirci/taraftar üzerinde durulurken, bu çalúmada Emniyet Genel Müdürlü÷ü tarafndan sahalara 285 Acet, 2003. Çepe, 1992. 287 Çobano÷lu, 1993. 288 Yüksel, Do÷an, Moral, Acar, age. 289 Talimciler, 1998. 290 Ünlüsan, 1998. 291 Gültekin, Do÷an, Do÷an ve Eylem, age. 292 Kayao÷lu, 2000. 293 Koruç, Bayar ve Arslan, age. 286 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 112 - girmelerine yasak konan 1.253 holigan seyirciden 896’sna ulaúlmú, 5 farkl durumu de÷erlendirmeye yönelik 21 soru yüz yüze sorulmuú ve cevaplar not edilmiútir. Bu araútrmann bulgular ksaca úu úekilde özetlenebilir: Maçtan önce alkol kullanm sorguland÷nda, “Kullanrm” diyenler % 69,42; “Ara sra kullanrm” diyenler % 18,19 ve “Kullanmam.” diyenler % 12,39 olarak belirlenmiútir. Maçlara giderken sahaya giriú paranz kim karúlyor sorusuna “Kendim karúlarm” % 26,89, “Arkadaúm karúlar” % 32,7, “Kulüp karúlar ” % 40,4 orannda cevaplar alnmútr. Arkadaúnz kim ya da nasl karúlyor sorusuna genel olarak cevap alnamamútr. Ayn soru deplasman maçlar için soruldu÷unda, “Kendim” cevab % 15,85, “arkadaúm” cevab % 25,58, “Kulüp” cevab % 58,59 olarak ortaya çkmútr. Bu rakamlardaki “Arkadaúm” cevabnn asl kaynak olan kulübü gizleme çabasndan verildi÷i kabul edilirse, “Kulüp karúlar” cevabnn orannn % 84 oldu÷u varsaylabilecektir. Bu sorudan hareketle suça e÷ilimi kontrol etmek amacyla sorulan metro ya da trenlere kaçak binmekten hoúlanp, hoúlanmadklar sorusuna verilen cevaplarda “Hoúlanrm” diyenler % 62,94, “Hoúlanmam” diyenler % 37,05 oranndadr. Bu da göstermektedir ki, holigan olarak ele alnan bu grup genel olarak suça e÷ilimli olup kulüpler tarafndan da desteklenmektedir. Kimlik kazanma ya da takmla özdeúleúme açsndan sorulan sorularda “Di÷er takm taraftarna önem verme” % 19,97; “Di÷er takm taraftarn önemsiz görme” % 80,02 olarak belirlenmiútir. Takmnza bu taraftarlar bir úeyler söylerse ne yaparsnz sorusuna verilen cevaplarn oran “Dayanamam.” % 92,5; “Sessiz kalrm.” % 7,5 olarak belirlenmiútir. Elde edilen bulgular Türkiye'de de futbol holiganlarnn bir alt kültür oluúturdu÷unu ve sosyal bir kimlik yarattklarn göstermektedir.294 Futbol gibi seyirlik bir oyunun tüm dünyada ve ülkemizde bu tür gruplarn basks altnda kalmas üzücüdür. Böyle gruplar üzerinde daha fazla araútrma yaplarak bunlarn farkl özelliklerinin ortaya çkartlmas gerekmektedir. Tedbirler setinin buna göre belirlenmesi, úiddet ve saldrganl÷ önlemede ciddi katk sa÷layacaktr. 4.6.2. Mevzuat Anayasa’nn “Sporun Geliútirilmesi ve Tahkim” kenar baúlkl 59’uncu maddesinin birinci fkrasnda “Devletin, her yaútaki Türk vatandaúlarnn beden ve ruh sa÷l÷n geliútirecek tedbirleri alaca÷ ve sporun kitlelere yaylmasn teúvik edece÷i,” ikinci fkrasnda ise “Spor federasyonlarnn spor faaliyetlerinin yönetimine ve disiplinine iliúkin kararlarna karú ancak zorunlu tahkim yoluna baúvurulabilece÷i, Tahkim Kurulu kararlar kesin olup bu kararlara karú hiçbir yarg merciine baúvurulamayaca÷” belirtilmiútir. Futbol maçlarnda seyircilerin úiddet ve taúknlklarn önlemek ve kontrol altna almak amacyla çkartlan “Sportif Karúlaúmalarda ve Özellikle Futbol Maçlarnda Seyircilerin ùiddet Gösterilerine ve Taúknlklarna Dair Avrupa Sözleúmesi” 25.09.1986 tarihinde imzalanmú ve bu Sözleúme’nin onaylanmas 3608 sayl Kanunla uygun bulunmuútur. Anayasann 90’nc maddesinin son fkras hükmüne göre, usulüne göre yürürlü÷e konulmuú milletleraras antlaúmalar kanun hükmündedir. 28.04.2004 tarihli ve 5149 sayl Spor Müsabakalarnda ùiddet ve Düzensizli÷in Önlenmesine Dair Kanun’la, spor müsabakalarnn yapld÷ alanlar ile bunlarn eklenti ve çevresinde müsabaka öncesinde, müsabaka esnasnda veya sonrasnda úiddetli rekabet ve bunun do÷urdu÷u fanatizm sonucu patlayc, parlayc, yanc, yakc, kesici veya delici maddelerin kullanlmasnn engellenmesi úiddet ve düzensizli÷in, kiúilik haklarna, ailevi veya manevi de÷erlere yönelik hakaret, sövme ve aúa÷layc slogan ve davranúlarn yer ald÷, sporun ruhuna, ilke ve kurallarna uymayan kötü tezahüratn önlenmesi suretiyle huzur ve güvenli÷in, kiúi 294 Bk. (10/876 ) esas numaral Meclis Araútrmas Önergesi. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 113 - dokunulmazl÷ ve kamu düzeninin sa÷lanmasna yönelik olarak alnacak önlemler ve uygulanacak yaptrmlarla ilgili usul ve esaslar düzenlemek amaçlanmú, anlan Kanun'un uygulanmasna iliúkin usul ve esaslar belirlemek üzere Spor Müsabakalarnda ùiddet ve Düzensizli÷in Önlenmesine Dair Kanun’un Uygulanmasna øliúkin Yönetmelik ile Spor Müsabakalarnda ùiddet ve Düzensizli÷in Önlenmesine Dair Kanun’un Mali Hükümlerinin Uygulanmasna Dair Yönetmelik, Resmî Gazete’de yaymlanarak yürürlü÷e girmiútir. Ayrca, 5149 sayl Kanun’da belirtilen özel güvenlik personeli ile ilgili olarak 10.06.2004 tarihli ve 5188 sayl Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun’un ilgili hükümleri uygulanmaktadr. 4.7. TÜRKøYE’DE SPORDA ùøDDET SORUNU 4.7.1. Mevzuattan Kaynaklanan Sorunlar 1 Haziran 2005 tarihinde, yeni ceza adaleti sistemini düzenleyen temel kanunlarn yürürlü÷e girmesi nedeniyle, 5149 sayl Kanun’un yaptrmlara iliúkin hükümlerinde, 23.01.2008 tarihli ve 5728 sayl Kanun ile önemli de÷iúiklikler yaplmútr. Kanun’da öngörülen yaptrmlar; adli yaptrm olarak hapis ve adli para cezas, idari yaptrm olarak ise idari para cezas ve müsabakay seyirden men cezasdr. Ancak, müsabakay seyirden men cezas, baz durumlarda mahkeme tarafndan uygulanacak güvenlik tedbiri olarak düzenlenmiú bulunmaktadr. 5149 sayl Kanun’la getirilen müeyyidelerin yetersiz kalmas ve uygulamada karúlaúlan baz sorunlar sebebiyle yeni bir tasar TBMM Genel Kurul gündemine gelmiútir. Mevcut Tasar, Meclis Araútrmas Komisyonu kurulmadan önce taslak olarak hazrlanarak TBMM’ye gönderilmiú olmasna ra÷men, Adalet Alt Komisyonu çalúmalarna üç Üye ile Tasar de÷iúikliklerine katkda bulunulmuútur. Ayrca ilgili Tasar hakknda Komisyonumuzun görüúünü içeren bilgi notu 15.02.2011 tarihinde Adalet Komisyonuna gönderilmiútir. 5149 sayl Kanun, taraftarlarn sürekli veya geçici olarak gruplar hâlinde bulunduklar yer ve mekânlar ile müsabakann yaplaca÷ yere gidiú ve geliú güzergâhlarn kapsamamaktadr. Bu husus, TMOK’un Komisyonumuza sundu÷u raporda da dile getirilmiútir.295 5149 sayl Kanun’daki baúlca eksikliklerin giderilmesi amacyla, 1/990 esas numaral Sporda ùiddet ve Düzensizli÷in Önlenmesine Dair Kanun Tasars’nda ksaca aúa÷daki yenilikler getirilmektedir:296 Spor müsabakalarndaki úiddet ve düzensizlikler, sadece müsabaka alan içerisinde gerçekleúmemekte müsabaka alan dúnda taraftarlarn cadde ve meydanlarda toplu hâlde bulunduklar yerler ve müsabakalara gidiú ve geliú güzergâhlarnda da gerçekleúmektedir.297 Bundan dolay Tasar ile 5149 sayl Kanun’un kapsam bu alanlar da içine alacak úekilde geniúletilmiútir. 5149 sayl Kanun’da, úike ve teúvik primi fiilleri suç olarak tanmlanmad÷ gibi ceza kanunlarnda da bu fiiller özel olarak düzenlenmemiútir. Bu Tasar’yla, TBMM’nin 22. Dönem “Türk Sporunda ùiddet, ùike, Rüúvet ve Haksz Rekabet øddialarnn Araútrlarak Alnmas Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacyla Kurulan Meclis Araútrmas Komisyonu 295 Türkiye Millî Olimpiyat Komitesi tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 24.01.2011 tarihli ve 39 sayl rapor. TBMM 23. Dönem, Sra Says: 646, Adalet Komisyonu Raporu, 2011. 297 Gürten, K., 17.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar. 296 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 114 - Raporu”nda298 ayrntl olarak ele alnan úike ve teúvik primi fiilleri suç olarak düzenlenmiú ve ayrca bu suçlarla etkin mücadele açsndan Ceza Muhakemesi Kanunu’nda düzenlenen iletiúimin tespitini, dinlenmesini ve kayda alnmasn düzenleyen maddesinin uygulanaca÷ hüküm altna alnmútr. 5149 sayl Kanun içerisinde belirtilen, müsabakada teknik donanmlarn kurulmas gerekti÷i; taraftar temsilcilerinin güvenlik güçlerine yardmc olmalar gerekti÷i; müsabakada görev yapan di÷er kiúilere karú söz veya hareketlerle aúa÷layc, tahrik ve taciz edici kötü söz niteli÷indeki slogan atlmas ve çirkin tezahüratta bulunulmasnn yasak oldu÷u düzenlenmiú, fakat bunlara aykr davrananlara ceza öngörülmedi÷inden Kanun’un bu hükümleri uygulama kabiliyeti bulamamútr. Bu Tasar ile, yasaklanan eylemlerin cezalar açkça düzenlenerek Kanun’un etkin uygulanabilirli÷i amaçlanmútr. 5149 sayl Kanun’da düzenlenen yasak fiillere yaptrm olarak idari para cezas öngörülmesi ve bu cezalarn spor güvenlik kurullar tarafndan verilmesi nedeniyle uygulamada Kanun, gerek genel gerekse de özel önleme fonksiyonunu yerine getirememiútir. Bu itibarla, bu Kanun’da yasak fiillere a÷rlkl olarak hapis ve adli para cezas verilmesi düzenlenmiú, idari para cezalarnn adli makamlarca verilmesi sistemi benimsenmiú ve konusu suç teúkil eden fiillerin ihtisaslaúmú ceza mahkemelerince yarglanmas öngörülmüútür. Ayrca müsabakalarda görevli tüm kurum ve kuruluú temsilcilerinin yapmú olduklar görevleri dolaysyla yaplan ödemelerden, güvenli÷in sa÷lanmas amacyla görevlendirilen genel kolluk görevlilerinin yararlanamadklar, Emniyet Genel Müdürlü÷ünün yapmú oldu÷u sunum ve raporda dile getirilmiútir.299, 300 Spor kulüplerinin, yükümlülüklerini yerine getirmek amacyla özel güvenlik hizmeti satn alma yannda, görevlendirilen genel kolluk görevlilerine ücret ödenmesine iliúkin düzenlemeler de yaplmútr. Söz konusu Tasar’nn yasalaúmas hâlinde sporda úiddet ve düzensizli÷in önlenmesine dair mevzuat eksikli÷inin büyük ölçüde giderilece÷i, TFF tarafndan Komisyona gönderilen yazda da belirtilmiútir.301 4.7.2. Mevzuatn Uygulanmasndan Kaynaklanan Sorunlar Spor hukuku mevzuatnda birçok uyumsuzluk bulunmaktadr. Bu baúlk altnda mevzuattan kaynaklanan sorunlar üzerinde durulacaktr. 4.7.2.1. øl ve ølçe Spor Güvenlik Kurullar øl ve ilçe spor güvenlik kurullar, 5149 sayl Kanun ile öngörülen bir yaplanmadr. 5149 sayl Kanun’a göre; øl spor güvenlik kurulu; her ilde vali veya vali yardmcsnn baúkanl÷nda belediye baúkanl÷, il jandarma komutanl÷, il emniyet müdürlü÷ü, gençlik ve spor il müdürlü÷ü, ilgili federasyon, il sa÷lk müdürlü÷ü temsilcileri ve gerekli görülecek spor kulüplerinin yetkilileri ile basn kuruluúlarnn ve ilgili kamu kuruluúlarnn temsilcilerinden oluúturulan kurulu, 298 TBMM 22. Dönem 956 Sra Sayl Raporu, 2005. Emniyet Genel Müdürlü÷ü tarafndan TBMM Araútrmas Komisyonuna gönderilen 20.01.2011 tarihli ve 23727 sayl yaz. 300 Yldrm, B., Çakr, C. ve Müftüo÷lu, K., 13.01.2011 tarihli Komisyon tutanaklar. 301 Türkiye Futbol Federasyonu tarafndan 17.01.2011 tarihinde Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 1351 sayl yaz. 299 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 115 - ølçe spor güvenlik kurulu ise her ilçede kaymakam baúkanl÷nda il spor güvenlik kurulunda yer alan kurum ve kuruluúlarn ilçedeki temsilcilerinden oluúturulan kurulu ifade etmektedir. Bu Kurul, 5149 sayl Kanun’un 4’üncü maddesine göre spor alanlarna, seyri engellemeyecek nitelikte, federasyonun ba÷l oldu÷u uluslararas federasyonun talimatlarna uygun olarak, seyirci ile müsabakann yapld÷ yer arasna tel, duvar, bariyer ve benzeri fiziki engeller konulmas ve bu fiziki engellerin, ilgili güvenlik biriminin olumlu görüúü ile kaldrlmas yetkisine sahiptir. Federasyonlarn görev ve sorumluluklarn düzenleyen Kanun’un 8’inci maddesine göre federasyonlar, müsabakann yapld÷ yerdeki temsilcileri vastasyla, sporcu ve taraftarlarn güvenli÷i için gerekli önlemlerin aldrlmas, denetlenmesi, ba÷l oldu÷u uluslararas federasyonlarn talimatlarnn uygulamaya konulmas ve gerekli ek önlemler aldrlmas konusunda il veya ilçe spor güvenlik kurulu ile koordinasyonun sa÷lanmasndan yetkili ve sorumludur. Yine ayn maddeye istinaden, kulüplerin bulundurmakla görevli olduklar özel güvenlik güçlerinin says, gözlem kameralar ve benzeri teknik donanmlarn yerleútirilmesi, il veya ilçe spor güvenlik kurulu tarafndan belirlenmektedir. Seyir güvenli÷inin ihlalini düzenleyen 13’üncü maddeye göre; açk alanlarda yaplan spor müsabakalarnda, müsabaka alannn çevresinde bulunan ve insan hayat açsndan tehlike oluúturabilecek yerlerde müsabakalarn seyredilmemesi için, spor güvenlik kurullar gerekli önlemler alnmasn sa÷lamaktadr. Cezalarn uygulanmas ile ilgili 28’inci maddeye göre ise 5149 sayl Kanun’a aykr eylemlerde bulunanlar hakknda, büyükúehir ve il belediye snrlar içinde il spor güvenlik kurulunun, bunun dúndaki yerlerde ilçe spor güvenlik kurulunun re’sen veya kendisine gelen úikâyet ve ihbarlar üzerine yapaca÷ inceleme sonucunda, mahallin en büyük mülki idare amiri tarafndan ilgili hakknda bu Kanun’daki idari para cezalar veya tedbirlerin uygulanmasna karar verilmektedir. Özellikle bu ceza yetkisi nedeniyle, il ve ilçe spor güvenlik kurullarnda bir hukukçu bulunmas yönünde önemli bir istek, sporun önemli aktörleri tarafndan dile getirilmektedir.302 øl ve ilçe spor güvenlik kurullarnn baúkan durumunda bulunan mülki idare amirlerinin, müsabaka güvenli÷iyle ilgili alnan tedbirler ve kurul gündemine gelen cezalar hakknda politikac, yerel basn ve kulüp yöneticileri gibi kurum ve kiúilerle karú karúya geldikleri, Komisyona da ifade edilmiútir. Di÷er taraftan, bu kurul tarafndan verilen idari yaptrmlara ait idari para cezalarnn tahsili ile ilgili de önemli sorunlar yaúanmaktadr. Komisyonun 15–17 Ocak 2011 tarihleri arasnda østanbul’da yapmú oldu÷u yerinde inceleme ve araútrma program çerçevesinde izledi÷i østanbul øl Spor Güvenlik Kurulunda, cezalarn tahsil oran konusunda sa÷lkl veri olmad÷; bunun tahminen % 10 civarnda olabilece÷i tahsilatn vergi dairelerince 6183 sayl Kanun’a göre yapld÷ ancak mebla÷larn düúük olmas ve ceza alanlarn ise genellikle østanbul dúnda ikamet etmesi nedeniyle tahsilatn zorlaút÷; vergi dairelerinde özel tahsilat birimlerinin olmasnn fayda sa÷layabilece÷i belirtilmiútir. 4.7.2.2. Genel Kolluk 5149 sayl Kanun ve ilgili Yönetmelik’te spor müsabakalar ile ilgili genel kollu÷un görev ve sorumluluklar düzenlenmiútir. 302 Helvac, ø., 07.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 116 - Kanun’un 6’nc maddesinin birinci fkrasnda “Spor müsabakalarnda alnacak güvenlik önlemlerinin yürütülmesi ve denetlenmesi konularnda yetkili olmak üzere o yerin en büyük mülki amirince belirlenecek rütbeli emniyet görevlisi, müsabaka güvenlik amiri, olarak görevlendirilir. Müsabaka güvenlik amiri müsabakann güvenli÷i ile ilgili tüm kiúi ve kuruluúlarla gerekli koordinasyonu sa÷lamakla yetkili ve görevlidir...” denilmektedir. ølgili Yönetmelik’in 6’nc maddesinde müsabaka güvenlik amirinin görev, yetki ve sorumluluklar, 7’nci maddesinde de il/ilçe emniyet müdürlükleri ile il/ilçe jandarma komutanlklarnn görev, yetki ve sorumluluklar saylmútr. Ayrca il/ilçe spor güvenli÷i kurulunun sekretaryas, kolluk tarafndan yürütülmektedir. Bu do÷rultuda, 2004 ylnda Emniyet Genel Müdürlü÷ü ve il emniyet müdürlüklerinde spor güvenli÷i ile ilgili birim oluúturulmuútur. Ulusal ve uluslararas spor müsabakalarnn güvenli÷ini yürüten bu birim tarafndan, ülke genelinde oynanan ulusal ve uluslararas spor müsabakalarnda meydana gelen olaylar ve olaylara karúan úahslarla ilgili bilgi bankas oluúturulmuútur. Ksaca, spor müsabakalarnn öncesinde, esnasnda, sonrasnda alnan emniyet tedbirleri; müsabaka alanlarnda meydana gelen olaylara karúan úahslarn tespiti; ceza alanlarn kaytlarnn tutulmas; cezalarn uygulanmas olmak üzere tüm güvenlik önlemlerinden genel kollu÷un sorumlu oldu÷u görülmektedir. Her ne kadar 5149 sayl Kanun’un 6’nc maddesinde; “ …Spor alanlarnn dú güvenli÷i genel kolluk güçlerince, saha içi ve tribün güvenli÷i ise 5’inci maddeye göre oluúturulacak özel güvenlik birimlerince ve saha yetkililerince sa÷lanr. Kap aramalar özel güvenlik güçleri tarafndan yaplr …” hükmüne yer verilse de, Kanun’un özel güvenlik ile ilgili maddesinin (5) yl ertelenmesi, süre bitimi sonunda da özel güvenlik personelinin e÷itiminin gerçekleútirilmemesi nedenleriyle, müsabaka güvenli÷inde kolluk kuvvetlerinin iú yükü azalmamútr. østanbul ilinde 2009 ylnda; 6.458 futbol, 1.080 basketbol, 1.055 voleybol ve 1.677 di÷er müsabakalar olmak üzere toplam 10.270 müsabaka oynand÷ ve bu müsabakalarda 129.379 emniyet personelinin görev yapt÷, østanbul Emniyet Müdürlü÷ünün raporunda yer almaktadr.303 Bu, genel kollu÷un spor müsabakalarndaki görev yo÷unlu÷unu göstermektedir. Emniyet Genel Müdürlü÷ü tarafndan, müsabakalarda görev alan tüm kurum ve kuruluú temsilcilerinin yapmú olduklar görevleri karúl÷nda belli bir ücret aldklar; müsabakalarda kolluk personelinin sabah erken saatlerden itibaren gece geç saatlere kadar görev yapt÷; hiçbir ek ücret ve fazla mesai ücreti almadklar; bu durumun ise personelin motivasyonunu olumsuz yönde etkiledi÷i; ayrca statlarda kolluk personelinin ihtiyaçlarn sa÷lamaya yönelik güvenlik odalarnn olmad÷ belirtilmiútir.304 Di÷er taraftan, Kulüpler Birli÷i Baúkan tarafndan Komisyona yaplan sunumda; müsabakalarda özel güvenli÷in olmasnn gerekti÷i ancak e÷itimlerinin yeterli olmad÷, polisin müsabaka öncesi ve sonrasnda çok uzun süre görev yapt÷, çözüm üretmek gerekti÷i, gerekirse ücret verilebilece÷i konularna da de÷inilmiútir.305 Meclis Araútrmas Komisyonunun øngiltere’ye yapmú oldu÷u inceleme ziyaretinde müsabaka güvenli÷i ile ilgili yaplan görüúmelerde øçiúleri Bakanl÷ ve Emniyet Yetkilileri tarafndan özetle; 303 østanbul Valili÷i øl Emniyet Müdürlü÷ü tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 21.01.2011 tarihli ve 1415 sayl Görüú ve Öneriler baúlkl rapor, s. 1. 304 øçiúleri Bakanl÷ Emniyet Genel Müdürlü÷ü tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 27.01.2011 tarihli ve 68 sayl “5149 sayl Kanun De÷iúikli÷i ile ølgili Görüú” baúlkl rapor, s. 12 ve 18. 305 Yldrm, A., 15.12.2010 tarihli Komisyon tutana÷. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 117 - -øngiltere’de statta yaúanan tüm olaylardan kulübün sorumlu oldu÷u, kulüplerin özel güvenli÷i yönetmek ve polis ile koordinasyonu sa÷lamakla görevli güvenlik müdürü atama zorunlulu÷unun bulundu÷u, -Profesyonel futbol müsabakalarnn yaklaúk % 40’nda polisin görev almad÷, kulübün sorumlulu÷unda olan alanlarda görev yapan polise ise kulüp tarafndan ödeme yapld÷, -Statlarda güvenli ortam sa÷lamak için polisin lig baúnda, fikstürün açklanmasn müteakiben, oynanacak olan maçlara ve kulüplere iliúkin risk de÷erlendirmesi yaparak maçlarda ne kadar polis ile özel güvenlik personelinin görev yapaca÷n kulüplere bildirdi÷i, kulüplerin de sezon boyunca bütçelerindeki güvenlik harcamalarn buna göre ayarlad÷, özel güvenlik says için polis ile kulüp arasnda mutabakat sa÷land÷, - Özel güvenli÷in kulüp ile seyirci arasnda ara yüz oldu÷u, statlarda görev alan özel güvenlik personelinin 12 ila 18 ay arasnda süren ve 10 farkl modülden oluúan e÷itim ald÷ ifade edilmiútir. Spor müsabakalarnda, kulüplere ait alanlardaki güvenli÷in bu konuda e÷itim almú özel güvenlik personeli tarafndan sa÷lamas, bu alanlarda görev yapacak kolluk personelinin ise istirahatl olanlarn ücret karúl÷nda görevlendirilmesi úeklinde belirlenmesi, statlarda güvenlik personelinin ihtiyaçlar için güvenlik odalarnn oluúturulmas fayda sa÷layacaktr.306 4.7.2.3. Özel Güvenlik 5149 sayl Kanun’un 2004 ylnda yürürlü÷e girmesi ile birlikte, spor kulüplerine, müsabakalarda yeteri kadar özel güvenlik hizmeti satn almak suretiyle saha içi ve tribün güvenli÷ini sa÷lama görevi verilmiútir. Ancak 2005 ylnda yürürlü÷e giren 5340 sayl Çeúitli Kanunlarda De÷iúiklik Yaplmasna Dair Kanun’un geçici 1’inci maddesi ile özel güvenli÷in say ve nitelik olarak yetersizli÷i gerekçe gösterilerek bu yükümlülük, 5 Mays 2009 tarihine kadar ertelenmiútir. Bu tarihten itibaren görevlendirilen özel güvenlik görevlilerinin, turnikeler ve giúelerde yetersiz kalmadklar, y÷lmalarn oldu÷u yerlerde gerekli tedbirleri alamadklarndan úiddete sebebiyet verdikleri ve genel kolluk güçlerinin yardm olmakszn görevlerini yapmakta zorlandklar, müsabakalarda taraftar gibi davrandklar, seyircileri de÷il müsabakalar izledikleri, kitle psikolojisini anlamada yetersiz olduklar, snrl sayda müsabakada görevlendirilmelerinden dolay yeterince tecrübe kazanamadklar, böylece úiddete meydan verebildikleri belirtilmiútir.307 5149 sayl Kanun’un yürürlü÷e girdi÷i 2004 ylnda 29 özel güvenlik úirketi, 38 özel güvenlik e÷itim kurumu ve 57.855 özel güvenlik görevlisi bulunurken; günümüzde ise 1.105 özel güvenlik úirketi ile 652 özel güvenlik e÷itim kurumu ve 508.684 özel güvenlik görevlisi bulunmaktadr.308 Özel güvenlik sektörünün, bu hâliyle yaplanma sürecini tamamlad÷ de÷erlendirilmektedir. Özel güvenlik personeli havaalanlar, alúveriú merkezleri, siteler, para nakilleri, baz kamu kurumlar ve hassas noktalarda baúarl, disiplinli ve profesyonel bir anlayú içerisinde görev yapmaktadr. 306 Köksal, O. K., 05.01.2011 tarihli Komisyon tutanaklar. øçiúleri Bakanl÷-Emniyet Genel Müdürlü÷ü tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 20.01.2011 tarihli ve 23727 sayl “5149 sayl Kanun De÷iúikli÷i ile ølgili Görüú” baúlkl rapor, s. 10 ve 12. 308 Emniyet Genel Müdürlü÷ü tarafndan 14.01.2011 tarihinde Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 53 sayl yaz, s. 2. 307 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 118 - Di÷er taraftan, 26.09.2009 tarihli Resmî Gazete’de yaymlanan Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun’un Uygulanmasna øliúkin Yönetmelik’te yaplan de÷iúiklikle, özel güvenlik görevlilerine, görev yaptklar yerin niteli÷ine ve özelli÷ine ba÷l olarak, kendi konularnda uzmanlaúmay sa÷layacak alan e÷itimine imkân sa÷lanmútr. Bu do÷rultuda, spor güvenli÷i ilgili alan e÷itiminin müfredat belirlenerek, spor federasyonlar nezdinde, spor müsabakalarnda görev alacak özel güvenlik personeline e÷itim verilmesi; bu e÷itimi alan personelin müsabakalarda görevlendirilmesine öncelik verilmesi sorunun çözülmesine katk sa÷layacaktr. Meclis Araútrmas Komisyonunca, 15.01.2011 tarihindeki Kulüpler Birli÷i Toplants’nda yaplan ankette, “Özel güvenlik giderleri kimler tarafndan karúlanmaldr?” sorusuna; TFF yetkilileri ve dört lig takmnn yetkilileri a÷rlkl olarak “Federasyon” cevabn vermiú (% 53,4) ve “Kulüpler” cevab ise ikinci srada yer almútr (% 17,8). Yaplan açklamalarda ise; “Darbo÷azda olan kulüp (özel güvenlik giderlerinin) altndan kalkamaz,” “(Özel güvenli÷i) Federasyon gönderirse daha ciddi olacaktr.” denilmiútir. 4.7.3. Tesis Yapsndan Kaynaklanan Sorunlar Sporda úiddetin oluúmasna neden olan unsurlarn tespiti, sorunun çözümünde, soruna iliúkin etkili ve uygun tedbirlerin alnmasnda çok önemlidir. Bu nedenle úiddetin meydana geldi÷i spor alanlarnn, spor olay ile alanda görevlendirilen personelin özellikleri taraftarn saldrganl÷n azaltabilir veya artrabilir. Bu unsurlardan yalnzca bir tanesinin karakteristi÷i, sporda úiddetin oluúmasn veya oluúmamasn garantileyemez. Bununla birlikte, kötü bir úekilde tasarlanmú fiziksel ortamlarn, enerjisi yüksek di÷er bir deyimle riskli spor organizasyonlarnn ve e÷itimsiz, az e÷itimli veya deneyimsiz personelin sporda úiddetin meydana gelme ihtimalini artraca÷, yaplan incelemelerde ortaya çkmútr. Düúük standartta tuvaletler, aúr kalabalk ve yetersiz oturma alanlar gibi zayf fiziksel hizmetlerin seyirciye sunulmas, kalabalklarn huzursuzlu÷una, sonuç olarak da kalabalklarn düzensizli÷ine ve úiddete neden olan faktörler olarak çeúitli akademik çalúmalarda belirtilmiútir. øncelemelerimizde, baz statlardaki tuvaletlerin yetersiz kalmasnn ve baz bölümlerdeki ses düzeninde meydana gelen aksaklklarn seyirciler üzerindeki olumsuz etkisine úahit olunmuútur. Komisyon çalúmalar esnasnda görüúlerine baúvurulan alannda yetkin birçok kiúi de spor tesislerinde sunulan modern hizmetlerin, kalabalklarn kötü davranúlarnn azalmasnda katk sa÷lad÷n belirtmiúlerdir.309 Spor müsabakalarn oturarak izlemenin úiddeti azaltan önemli bir unsur oldu÷u hususu, øngiltere’de Heysel faciasndan 3 yl sonrasnda 15 Nisan 1989’da Sheffield kentindeki Hillsborough Stad’nda 96 kiúinin ölümüyle sonuçlanan facia sonrasnda düzenlenen Taylor raporunda ayrntl olarak yer almútr. Bu faciadan sonra øngiltere’deki statlar bugünkü görünümüne bürünmüú, tel örgüler kaldrlmú ve tüm tribünlerde koltuk sistemine geçilmiútir. Stada giriú ve çkúlarn kolayl÷, spor tesislerine ulaúmdaki kolaylklar, içecek ve yemek kuyruklarnn azaltlmas için sunulan hizmet noktalarnn ço÷altlmas, úiddeti azaltan unsurlar olarak incelemelerimiz esnasnda tespit edilmiútir. Komisyonun øngiltere’ye yapmú oldu÷u ziyaret esnasnda, øngiltere Futbol Federasyonu Yönetim ve Düzenleme Otoritesi Direktörü Darren Bailey tarafndan, futbolda ksa vadeli hedefler konulurken, futbolun içinde e÷lence ve úov iúlerini de barndran bir iktisadi faaliyet kolu oldu÷unun unutulmamas gerekti÷i ifade edilmiú; dolaysyla sahalara mümkün oldu÷unca fazla sayda seyirciyi di÷er bir deyiúle müúteriyi çekmenin, onlar farkl gösteri ve etkinliklerle memnun etmenin, bunlar yaparken de onlara güvenli, emniyetli ve konforlu mekânlar sunmann önemli oldu÷u vurgulanmútr. Wembley Stadyumu ziyareti esnasnda, stadyumun tamamnda koltuklarn 309 Gümüúda÷, G. ve Mosturo÷lu, ù., 15.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 119 - numaral oldu÷u, seyircilerin maç öncesinde kaliteli vakit geçirebilecekleri çok sayda restoran ve tesisin mevcut oldu÷u; stadyumda 2600 civarnda tuvaletin oldu÷u ve bunlarn maçlarn durumuna ve gelecek seyirci profiline göre bayan ve erkek tuvaletine dönüútürülebildi÷i; tesisin olabildi÷ince ksa sürede boúaltlmasn temin edebilecek úekilde koridorlarn geniú, merdiven yüksekliklerinin ksa tutuldu÷u Komisyonun dikkatinden kaçmamútr. Komisyonun çalúmalarnda, tesisteki gürültü seviyesi ile úiddet arasnda bir iliúkinin oldu÷u, yüksek ses seviyesinin kiúiler arasndaki saldrganl÷ artrd÷, di÷er yandan stadyumun yerleúiminden tutun da içerideki scakl÷n bile seyircileri olumlu veya olumsuz yönde etkiledi÷i hususlar tespit edilmiútir. Sonuç olarak, spor tesislerinin inúasnda seyirci konforu göz önüne alnarak giriú ve çkú saylarnn ve niteliklerinin artrlmas, seyirci ihtiyaçlarn karúlayabilecek düzenlemelerin yaplmas ve hizmetlerin sunulmas, spor tesislerinin yapmnda tesise ulaúmn kolayl÷ hedef alnarak yer seçimine dikkat edilmesi veya ulaúm kolayl÷n sa÷layacak düzenlemelerin yaplmas gerekmektedir. 4.7.4. E÷itimden Kaynaklanan Sorunlar Bireylerden beklenen faydann en üst seviyeye çkarlabilmesi için, zihinsel e÷itimin yannda fiziksel e÷itimin de verilmesi gerekmektedir. Bu nedenle spor e÷itimi, toplum ve e÷itim kurumlar açsndan vazgeçilmez bir gereksinim olup spor e÷itiminin temeli ilkö÷retimde baúlamaktadr. Araútrma Komisyonunun yapmú oldu÷u çalúmalar (paydaú görüúmeleri, anket, yurt içi ve yurt dú incelemeleri) neticesinde ülkemizde beden e÷itimi ve spor alannda farkl kesimlerin e÷itim ihtiyac oldu÷u ortaya çkmútr. Bu ihtiyaçlar; Spor alannda uzmanlaúmú spor adamlarnn (antrenör, teknik direktör, yönetici, hekim, psikolog, sosyolog, beslenme uzman vb.) yeterince yetiútirilememesi, Okullarda spor e÷itimini verecek beden e÷itimi ö÷retmeni saysnn yetersizli÷i; baúta okul öncesi e÷itim olmak üzere, okullarda beden e÷itimi ve spor derslerini verecek ö÷retmenlerin bu alanda yeterli e÷itime sahip olmamas,310 Gelecekte uluslararas platformlarda ülkemizi temsil edecek yetenekli çocuklarn küçük yaúta tespit edilip uygun e÷itimin verilememesi, Spor müsabakalarnda görev yapan özel güvenlik güçlerinin spor sahalarnda yaúanan olaylara müdahale konusunda yeterli e÷itim ve deneyime sahip olmamalar,311 Yazl ve görsel medyada, sporun kitlelerde yaygnlaútrlmas ve spor kültürünün kazandrlmas konularnda reklam kampanyalar ile e÷itici programlarn yetersiz olmas; sporda úiddeti tetikleyen yaz, demeç ve programlarn kontrol edilememesi,312 Spor kulüplerinin yöneticilerine, çalútrclarna taraftar ve üyelerine yönelik fair-play, spor ahlak, spor kültürü vb. konular hakknda e÷itim programlarnn olmamas,313 310 Özel Sporcular Spor Federasyonu tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen, 03.01.2011 tarihli ve 3 sayl Görüú baúlkl rapor, s.2. 311 UEFA 1. Asbaúkan ùenes Erzik tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 04.02.2011 tarihli ve 77 sayl Görüú ve Öneriler baúlkl rapor, s. 8. 312 Dumlupnar Üniversitesi tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 07.03.2011 tarihli ve 95 sayl I. Oturum Raporu baúlkl rapor, s. 15. 313 Amasya Üniversitesi, E÷itim Fakültesi Beden E÷itimi ve Spor Bölümü Ö÷retim Üyesi Ziyagil, M., A. Tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 21.01.2011 tarihli ve 63 sayl “Sporda ùiddet Sorunu ve Çözüm Yollar” baúlkl rapor, s. 6. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 120 - Spor yarúmalarnda kullanlan müzik ve görselliklerin e÷itici olmamas ve fair-play duygusundan yoksun olmas úeklinde özetleyebiliriz.314 4.7.5. Medya ile Kulüp ve Taraftar ønternet Sitelerinden Kaynaklanan Sorunlar ønternet, tüm dünyaya yaylmú, birbirleri ile ba÷lantl, yani birbirleri ile “konuúabilen” yüz binlerce bilgisayardan oluúan ve sürekli büyüyen genel a÷n addr. Bugün dünya üzerinde milyonlarca ønternet sitesi ve milyarlarca ønternet sayfas bulunmaktadr. ønternet’in birçok yarar ile birlikte ayn zamanda kötü amaçl kullanmlar nedeniyle zararlar da bulunmaktadr. Burada genel olarak ønternet’te bulunan zararl içeriklerle mücadele ve bu içeriklerin kaldrlmas hususlar açklanmútr. Bu hususlar, taraftar ønternet sitelerinde bulunan zararl içeriklerle mücadele ve bu içeriklerin kaldrlmas konusunda da yol gösterici olacaktr. Dünyada yaúanan teknolojik geliúmelere paralel olarak, ülkemizde de, ønternet dâhil hzla yaygnlaúan elektronik iletiúim araçlarnn sa÷lad÷ imkânlarn suiistimal edilmesi suretiyle iúlenen suçlarla mücadele konusunda, etkinli÷i ve do÷ru yaplanmay mümkün klabilecek özel bir kanun çkartlmas zorunlu hâle gelmiútir. Bilindi÷i üzere, 04.05.2007 tarihli ve 5651 sayl “ønternet Ortamnda Yaplan Yaynlarn Düzenlenmesi ve Bu Yaynlar Yoluyla øúlenen Suçlarla Mücadele edilmesi Hakknda Kanun” 23.05.2007 tarihinde yürürlü÷e girmiútir. Anlan Kanun’un uygulamasna iliúkin Baúbakanlkça hazrlanan “ønternet Ortamnda Yaplan Yaynlarn Düzenlenmesine Dair Usul ve Esaslar Hakknda Yönetmelik” 30.10. 2007 tarihli ve 26716 sayl Resmî Gazete’de yaymlanarak yürürlü÷e girmiú ve Telekomünikasyon øletiúim Baúkanl÷nca bahse konu düzenlemeler uyarnca eriúimin engellenmesi kararlarnn uygulanmasna baúlanlmútr. Geliúmiú Bat demokrasilerinde de ønternet alan tamamen kendi hâline braklmamú; bazlarnda do÷rudan devlet eliyle, bir ksmnda ise sivil inisiyatifin devreye girmesiyle bir ksm denetim mekanizmalar oluúturulmaya çalúlmútr. Ülkemiz uygulama olarak hâlihazrda, az geliúmiú ülkelerdeki úekliyle, yaygn konu baúlklarnda merkezî denetim usulünden çok uzak ve ancak sivil inisiyatifi devreye sokan ileri Bat demokrasilerindeki anlayúa oldukça yakndr. Engelleme konusu baúlklarn toplum için önemli birkaç hususla snrl tutulmuú olmas ve yurt dú haricinde tedbir müessesesinin tamamen yarg organlarnca iúletilmesi yönüyle, ülkemiz açsndan uluslararas uygulamalarn ortalamas olan geliúmiú Bat ülkelerinin uygulamalarna paralel bir model ortaya konmuú, hzla de÷iúen ve geliúen bu alanda önemli mesafe katedilmiútir. ønternet’teki içeri÷e eriúimin engellenmesi, uyar-kaldr ve filtreleme yöntemi, ønternet ortamnn düzenlenmesinde kullanlan baúlca usullerdendir. 1) ønternet’teki øçeri÷e Eriúimin Engellenmesi Yöntemi: 5651 sayl Kanun’un “Amaç ve Kapsam” baúlkl 1’inci maddesinde, “Bu Kanun’un amaç ve kapsam; içerik sa÷layc, yer sa÷layc, eriúim sa÷layc ve toplu kullanm sa÷layclarnn yükümlülük ve sorumluluklar ile ønternet ortamnda iúlenen belirli suçlarla içerik, yer ve eriúim sa÷layclar üzerinden mücadeleye iliúkin esas ve usulleri düzenlemektir.” hükmü yer almaktadr. Kanun’un amacnn, ønternet ortamnda iúlenen belirli suçlarla mücadele oldu÷u, bu maddede ve Kanun’un genel gerekçesinde açk olarak ifade edilmiútir. 314 Türkiye Görme Engelliler Spor Federasyonu tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 29.12.2010 tarihli ve 31 sayl Görüú baúlkl rapor, s. 2. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 121 - Bu suçlar Kanun’un 8’inci maddesinin birinci fkrasnda belirtilen “26.09.2004 tarihli ve 5237 sayl Türk Ceza Kanunu’nun; 84, 103, 190, 194, 226, 227 ve 228’inci maddelerinde yer alan; intihara yönlendirme, çocuklarn cinsel istismar, uyuúturucu veya uyarc madde kullanlmasn kolaylaútrma, sa÷lk için tehlikeli madde temini, müstehcenlik, fuhuú, kumar oynanmas için yer ve imkân sa÷lama ile bahis ve “5816 sayl Atatürk Aleyhine øúlenen Suçlar Hakknda Kanun”da yer alan suçlar, eriúimin engellenmesine konu olabilecek suçlar olarak katalog hâlinde saylmútr. 2) Uyar-Kaldr Yöntemi: Uyar-kaldr yöntemi uygulanarak ønternet sitelerinin içerik sa÷layclar ile irtibata geçilmiú, yurt içi kaynakl zararl içeriklerin kaldrlmas sa÷lanmú ve böylece yurt içi kaynakl hiçbir ønternet sitesine, TøB tarafndan 5651 sayl Kanun uyarnca bugüne kadar eriúim engellenmemiútir. Yurt dú kaynakl ønternet sitelerinde de esas olarak “uyar-kaldr” sistemi uygulanmakta ve bu yöntem ile bugüne kadar birçok yasa dú içeri÷in çkarlmas sa÷lanmak suretiyle, ønternet adresini tümüyle engellenmek gibi bir saknca da giderilmiú olmaktadr. 3) Filtreleme Yöntemi: Kamu kurum ve kuruluúlar ile vatandaúlar vastasyla zararl içerik barndrd÷ düúünülen ønternet siteleri veya içerikler Baúkanl÷a bildirilmektedir. Yaplan incelemeler sonucunda, suç unsuru taúyan ønternet siteleri veya içerikler filtre yazlm ve donanm üreten kurum ve kuruluúlara veri teúkil etmektedir. Böylece bu filtre programlarn kullananlar zararl içerikten korunmuú olmaktadrlar. Filtre programlar ile, zararl içerik barndran ønternet sitesinin bütünü filtrelenebildi÷i gibi, ilgili ønternet sitesinin sadece zararl içerik barndran ksm da filtrelenebilmektedir. Sadece zararl içerik barndran ksmn filtrelenmesi ile, tüm sitenin filtrelenmesi yerine yalnzca suç teúkil eden ksm filtrelenmiú olmaktadr. Bu ba÷lamda; 1) ønternet’in co÷rafi geniúli÷i ve hukuki olarak uluslararas uygulamalara ve etkileúime açk yan, teknolojinin iç hukukla uluslararas hukuku eklemlemesi ve dolaysyla yerel uygulamalarla uluslararas mevzuat düzenlemelerinin yaratt÷ sorunlar, 2) ønternet’in tam olarak düzenlenemeyen, kontrol altna alnamayan da÷tk ve dinamik yaps ile içeri÷in kullanclar tarafndan oluúturuldu÷u web sitesi türleri, saniyelerle ifade edilebilecek zaman aral÷nda engelli ønternet adreslerinin suç teúkil eden içeri÷inin bir baúka isim/isimler altnda yeniden yayna sunulabilmesi, Türkiye’de ønternet’ten ulaúlmakta olan içeri÷in % 90'ndan fazlasnn yurt dú kaynakl olmas ve bu yönüyle faillerin belirsizli÷i durumlar birlikte ele alnd÷nda; Baz taraftar ønternet sitelerinin engellenmesinin; x 5651 sayl Kanun’un “Amaç ve Kapsam” baúlkl 1’inci maddesinde yer alan “Belirli Suçlarla ” mücadele ibaresinin Kanun’a temel teúkil eden mant÷na aykrlk teúkil edebilece÷i, x 12.04.2007 tarihli ve 1397 Sra Sayl315 Adalet Komisyonu raporunda yer alan “snrl sayda suçla uluslararas uygulamalara paralel ve etkin mücadele” úeklindeki gerekçe ile çeliúebilece÷i, x ønternetin engellemeyi % 100 mümkün klmayan teknik yaps gere÷i, ciddi anlamda emek ve kaynak israfna sebep olabilece÷i de÷erlendirilmektedir. 315 TBMM 23. Dönem, Sra Says: 1397. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 122 - Dolaysyla, eriúimin engellenmesi uygulamalar yerine, geliúmiú ülkelerin önemle üzerinde durdu÷u son kullanc hedefli ve özellikle de suça iliúkin içeri÷e eriúimi engellemeye yönelik (tüm ønternet adresine de÷il) “ønternet filtreleme” yönteminin tercih edilmesi AB normlarna, uluslararas sözleúmelere ve uygulamalara uygun olacaktr. Bu kapsamda; kurumlarn, sorumluluk alanlaryla ilgili suçlara iliúkin düzenlemeler kapsamnda yapaca÷ incelemelere ba÷l olarak tespit edecekleri ønternet içeriklerini, adreslerini Telekomünikasyon øletiúim Baúkanl÷na bildirmeleri hâlinde; Baúkanlk bu baúvurular, 5651 sayl Kanun’un 10’uncu maddesinde Baúkanl÷a atfen belirtilen “Bakanlk, kolluk kuvvetleri, ilgili kamu kurum ve kuruluúlar ile içerik, yer ve eriúim sa÷layclar ve ilgili sivil toplum kuruluúlar arasnda koordinasyonu oluúturma …” ve “ …Kanun’da öngörülen gerekli tedbirleri alma …” úeklindeki görev ve yetkilerinin gere÷i olarak "ønternet filtreleme" çerçevesinde iúleme koyabilecek, yarg organlarnn tetkikine ihtiyaç brakmayacak açklktaki durumlar kapsamnda bu içeriklerin veya bu içeriklerden oluúan ønternet adreslerinin, ønternet filtrelemesi yöntemiyle eriúimlerini engelleyebilecektir. Ayrca zararl içerik barndrd÷ düúünülen ønternet adresleri, TøB’in ihbar telefon hatt ile resmî ønternet sitesine elektronik postayla “Bilgi øhbar Merkezi”ne bildirilebilecektir. ønternet filtrelemenin, yukarda belirtilen süreçler dâhilinde olgunlaútrlmasna ba÷l olarak; ønternet üzerinde iúlenmekte olan suçlarn önlenmesi yönüyle çok önemli iúlev görece÷i; uygulanacak tedbirle amaç arasnda sa÷layaca÷ orantllk yönüyle, ønternet sitelerinin tamamen engellenmesi sakncasn gidermesi bakmndan da amaca uygun bir araç olaca÷ de÷erlendirilmektedir. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 123 - BEùøNCø BÖLÜM SONUÇ VE ÖNERøLER 5.1. SPORDA KAMU POLøTøKALARININ YAPISI VE ÖZELLøKLERø Fiziksel ve kiúisel olarak geliúmiú, sa÷lkl insan gücü kayna÷na sahip olabilmek; bir ülkenin sosyal ve ekonomik alanda sürdürülebilir kalknmas açsndan en önemli unsurlarn baúnda gelmektedir. Spora iliúkin politikalar hem bu tip bireyleri yetiútirme hem de bu bireylerin ömürleri boyunca sa÷lkl yaúam tarzlarn muhafaza etmeleri açsndan önem taúmaktadr. Spor politikalarnn e÷itimden, ekonomi ve sa÷l÷a; kültürden turizme; dú iliúkilerden istihdama kadar pek çok alana yansmalar olaca÷ hususuna dikkat edilerek bu konunun devlet tarafndan stratejik planlarla ele alnmas gerekmektedir. Spor birleútirici, kaynaútrc ve kalc özelli÷i olan sosyal bir olgudur. Bireysel ve toplumsal bazda kendine güveni sa÷lamann yan sra etkili bir tantm ve iletiúim arac olarak da kullanlmaktadr. Çocuklarn ve gençlerin fiziksel, ruhsal ve kiúisel geliúimlerinin desteklenmesi, bireylerin daha sa÷lkl yaúam sürebilmesi, toplumda sosyal entegrasyon ve birlikteli÷in sa÷lanmas açsndan sporun çeúitli úekilleriyle yaygnlaúmas ve vatandaúlarn bu alanda farkndalk kazanmalar gerekmektedir. Spor kulüplerinin sorunlar ile sporda úiddet sorununun araútrlarak, alnmas gereken önlemlerin belirlenmesi amacyla kurulan Araútrma Komisyonunun amac, spor kulüplerinin evrensel standartlara yükseltilmesine ve baúta futbol olmak üzere spor alannda yaúanmakta olan úiddetin önlenmesine yönelik sorunlar tespit etmek ve öneriler geliútirmektir. Bu ksmda öncelikle Cumhuriyet Dönemi spor politikalarndan baúlayarak, kalknma planlarnda yer alan spor politikalar analiz edilecek; ardndan GSGM ile Millî E÷itim Bakanl÷nn en son stratejik planlarnda ve 60. Hükûmet Program Eylem Plan’nda de÷inilen politikalar ile yatrm program kapsamnda ödeneklerin tahsisi aúamasnda dikkat edilen hususlar irdelenecektir. 5.1.1. Cumhuriyet Dönemi Spor Politikalar 1922’de kurulan Türkiye ødman Cemiyetleri øttifak (TøCø), devletin spor yönetimini özel bir idareye brakt÷ ilk kuruluútur. Bu kuruluú, 1924 ylnda yürürlü÷e giren 170 sayl Bakanlar Kurulu Karar’yla kamu yararna çalúan kuruluúlardan saylmú ve 171 sayl Bakanlar Kurulu Karar’yla devlet tarafndan bu kuruluúa yardm yaplmas uygun görülmüútür.316 Ayrca yine ayn yl çkarlan 173 sayl Bakanlar Kurulu Kararnamesi’yle TøCø’ye, 1924 Paris Olimpiyatlar’na katlabilmek için devlet tarafndan 17.000 TL ödenek sa÷lanmútr. 18 ùubat 1936 tarihinde ba÷msz olarak sporu yöneten TøCø kaldrlmú ve Türk Spor Kurumu (TSK) kurulmuútur. Bu durum, sporda devletin müdahalesini ve do÷rudan yetkisini getirmiútir. TSK dönemi (1936-1938), sporda kulüplerin federatif yönetiminden devlet yönetimine geçiúi olarak de÷erlendirilmektedir.317 316 317 San, 1981, s. 87. Gök ve Sunay, 2010, s. 7-16. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 124 - 1938 ylnda 3530 sayl Kanun ile spor yönetimini devlet üstlenmiú ve Beden Terbiyesi Genel Müdürlü÷ü kurulmuútur. Böylelikle ülkemizde devletin spora destek vermesi yasalarda, hükûmet programlarnda, bütçe, kararname ve planlarda yer almútr. Spor ilk kez Atatürk döneminde, 1937 ylnda hükûmet programlarna girmiú olmakla birlikte, II. Dünya Savaú’nn olumsuz etkilerinden dolay 1947 ylna kadar hükûmet programlarnda bir daha yer almamútr. 1946–1947 Hükûmet Program’nda “Her türlü spor faaliyetleri, okullar ve kulüpler için ö÷retici kadroyu yetiútirecek yüksek beden e÷itimi enstitüsünün açlmas ve spor sahalar kurulmasnda giriúimde bulunulmas” tedbirleri yer almútr.318 1961-1965 Hükûmeti döneminde Bakanlar Kurulunda ilk kez Spordan Sorumlu Devlet Bakanna yer verilmiútir. Bu dönemde amatör ve okul içi sporlara öncelik verilmiú, sporun kitlelerde yaygnlaútrlmas hedeflenmiú, sporu daha ileri seviyelere çkarmak için mevzuat düzenleme çalúmalar yaplmútr.319 5.1.2. Kalknma Planlarnda Yer Alan Spor Politikalar Türkiye’nin planl dönemlere adm att÷ 1963 ylndan itibaren, sporun kitlelerde yaygnlaútrlmas konusu beú yllk kalknma planlarnda yer almútr.320 1. ve 9. Plan hariç bütün planlarda spora iliúkin tedbir ve önceliklere yer verilmiútir. Araútrma Komisyonu çalúmalar srasnda kalknma planlar incelenmiú ve planlarda yer alan, spora iliúkin politikalar 10 farkl kategoriye ayrlarak aúa÷da listelenmiútir. 1) Devletin, Di÷er ødarelerin Spordaki Rolü ile Bu Alanda Politika ve Strateji Geliútirme: 2’nci ve 3’üncü Planlarda spor faaliyetlerinin, seyir sporundan kitle sporuna dönüútürülmesi tedbir olarak yer almútr. 4’üncü Planda spor e÷itim plan, 6’nc Plan’da ise spor dallar itibaryla master plan hazrlanmas hedeflenmiútir. 7’nci ve 8’inci Planlarda spor sisteminin yeniden yaplandrlmas, bu çerçevede spor alannda merkezî yönetim tarafndan sa÷lanan spor hizmetlerinin özel sektör ve mahalli idareler eline braklmas, kamu kesiminin denetleyen, yönlendiren, teúvik eden ve alandaki geliúmeleri takip eden yapya kavuúturulmas öngörülmüútür. 2) Millî E÷itimde Sporun Desteklenmesi, Hizmet øçi E÷itim ve østihdam: Okul içi beden e÷itimi ve spor derslerinin düzenlenmesi her plan döneminde vurgulanmaktadr. Bunun yan sra, spor personeline yönelik hizmet içi e÷itimlerin sa÷lanmas, üniversitelerin “Beden E÷itimi ve Spor Bölümü” mezunlarnn istihdam sorunlarnn giderilmesi en sk de÷inilen hususlardandr. 3) Tesisleúme: Okullar da dâhil olmak üzere kamuya ait spor tesislerinin mesai saatleri dúnda halkn kullanmna açlarak, tesislerin rasyonel kullanmnn sa÷lanmas her planda belirtilmiútir. Bunun dúnda spor alt yapsnn artrlmas, bütün dallar itibaryla ülke genelinde dengeli da÷lmnn sa÷lanmas, kitle sporunun yaplmasna olanak verecek çok yönlü kullanm olan spor tesislerinin kurulmas, spor tesislerinin spor kulüpleri, federasyonlar, özel sektör ve mahalli idareler tarafndan yaplmas ve iúletilmesi konular yo÷unlukla vurgulanmútr. 4) Spor Faaliyetlerinin Çeúitlendirilmesi, Toplumda Yaygnlaútrlmas ve Spor Bilincinin Tesisi: Beden e÷itimi ve sporun küçük yaúlardan baúlayarak, toplumun bütün 318 Gök Sunay, age, s. 7-16. Fiúek, 1998, s. 144. økinci Beú Yllk Kalknma Plan”, 1967, s:192-196, 258; “Üçüncü Beú Yllk Kalknma Plan”,1972, DPT s.793-794, 827, 1005.; “Dördüncü Beú Yllk Kalknma Plan”,1979, s. 156-157, 287-288.; “Beúinci Beú Yllk Kalknma Plan”,1984, s.144,146, 150, 201.; “Altnc Beú Yllk Kalknma Plan”,1989, s.296-298, 356.; “Yedinci Beú Yllk Kalknma Plan”, 1995, s. 31. 319 320 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 125 - kesimlerine yaylmas ve farkl spor dallarnn dengeli geliúmesinin teúvik edilmesi, her plan döneminde belirtilmiútir. Ayrca, turizm amaçl sportif faaliyetlerin artrlmas ve yaygnlaútrlmas da 5’inci, 6’nc ve 8’inci Planlarda yer almútr. 5) Spor Kulüpleri ve Federasyonlara øliúkin Tedbirler: 2’inci, 3’üncü ve 4’üncü Planlarda kulüplerin amatör spor dallarnda faaliyet göstermelerinin teúvik edilmesi konusuna yer verilmiútir. 2’nci Plan’da spor kulüplerine daha fazla sayda katlm sa÷lanmas; 3’üncü Plan’da spor kulüplerinin sosyal ve kültürel alanlarda da çalúmalar yapmalar; 4’üncü Plan’da amatör spor kulüplerinin profesyonel spor faaliyetlerinde bulunan úubelerinin dernek statüsünden çkarlarak úirketleúmelerinin sa÷lanmas amaçlanmútr. 5’inci, 6’nc ve 7’nci Planlarda kulüp ve federasyonlara iliúkin herhangi bir tedbir yer almazken, 8’inci Plan’da kulüp ve federasyonlarn kurumsallaúmas; spor kulüplerinin mali ve idari açdan tam ba÷msz olmalar hedeflenmiútir. 6) Finansman: Finansman konusu planlarda en az bahsi geçen konularn baúnda gelmektedir. 2, 3, 5 ve 6’nc Planlarda bu konuda bir hedef yer almazken; 4’üncü Plan’da toplam e÷itim yatrmlarnn % 2,9'unun gençlik ve spor yatrmlarna ayrlmas öngörülmüútür. 7’nci Planda spora ayrlan kaynaklarn artrlaca÷ belirtilmiú ama bunun nasl sa÷lanaca÷ açklanmamútr. 8’inci Plan sponsorluk uygulamalarnn yaygnlaútrlmas için mevzuat düzenlemeleri gerçekleútirilmesini; kulüp ve federasyonlarn kendi kendilerini finanse edebilen bir yapya kavuúturulmasn hedeflemiútir. 7) Uluslararas Organizasyonlar ve Uluslararas øliúkiler: 3’üncü Plan’da “Uluslararas bir spor organizasyonunun gerçekleútirilmesine çalúlacaktr.” ifadesi yer almú; 8’inci Plan’da ise “Olimpiyat Oyunlar için gerekli alt yapnn oluúturulmas çalúmalarna devam edilecektir.” denilmiútir. Di÷er planlarda, uluslararas organizasyonlarla ilgili herhangi bir hedef yer almamú, ayrca spor alannda uluslararas kurumlarla (IOC, FIFA vb.) ve di÷er ülkelerle yürütülecek ortak proje ve çalúmalara de÷inilmemiútir. 8) Sporcu Sa÷l÷ ve Sosyal Güvenlik Haklar: 2’nci Plan’da sporcu sa÷l÷ konusunun spor programlarnn geliúimine paralel olarak geliútirilmesi; 3’üncü Plan’da “Okul ve Spor Sa÷l÷ Programlar” hazrlanmas, gerekli personelin yetiútirilmesi ve spor faaliyetlerinin yo÷unlaút÷ illerde spor sa÷lk merkezleri kurulmas; 4’üncü Plan’da sporcularn sosyal güvenlik kapsamna alnmalarnn sa÷lanmas ve 8’inci Plan’da sporcu sa÷l÷ konusundaki eksikliklerin giderilmesi ve etkin denetimin sa÷lanmas için mevzuatn yeniden düzenlenmesi öngörülmüútür. 9) Amatör Sporlarn Desteklenmesi: 3, 4, 5 ve 6’nc Planlarda amatör spor kulüplerinin faaliyetlerinin desteklenmesi ve uluslararas alanda baúar gösterebilecek amatör sporcularn yetiútirilmesi hedeflenmiútir. 6’nc Plan’da profesyonelli÷e müsait olan dallarda, profesyonelli÷in teúvik edilmesi hususu yer almútr. 10) Spor Malzemelerinin Üretimi ve Temini: 3, 4 ve 5’inci Planlarda spor araç ve gereçlerinin, yurt içinde üretiminin özendirilmesi yer almú; kapal ekonomi sisteminden vazgeçilmesi nedeniyle bu konuya sonraki planlarda yer verilmemiútir. Kalknma Planlar özelinde genel bir de÷erlendirme yapld÷nda, a÷rlk verilen konularn tesisleúme, spor faaliyetlerinin çeúitlendirilmesi ve toplumda yaygnlaútrlmas ile spor bilincinin tesisi; en az de÷inilen baúlklarn ise finansman ile uluslararas organizasyonlar ve uluslararas iliúkiler konular oldu÷u göze çarpmaktadr. Sporda úiddetin önlenmesine iliúkin herhangi bir politika önerisi ise hiçbir planda yer almamaktadr. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 126 - 5.1.3. 2010-2014 Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü Stratejik Plan 2010-2014 yllarn kapsayan GSGM Stratejik Plan’nda321 spor alannda aúa÷daki tedbirlere yer verilmiútir. Bu tedbirlerin dúnda kurumsal geliúim için öngörülen çeúitli tedbirler de bulunmakla birlikte, bu raporda bunlara de÷inilmemiútir. 1. 2010 yl sonuna kadar spor ile ilgili mevzuat iyileútirilecektir. x Özerk federasyonlarla ilgili mevzuat revize edilecektir. x Ulusal ve uluslararas spor müsabakalarna ayrlacak bütçeler belirlenecektir. x Özerk federasyonlarn iç denetimi ile ilgili kriterler belirlenecektir. x Spor kulüpleri yasas çkarlacaktr. 2. 2010 yl sonuna kadar kamu kuruluúlar ve özel sektör için rekreasyonel spor programlar oluúturulacaktr. x Kamu ve özel sektör çalúanlar, hamileler ve yaúllar için rekreasyonel spor programlar geliútirilecektir. 3. 2011 yl sonuna kadar iúlevsel ve uluslararas standartlara uygun tesis yapm ve yönetimi anlayú gerçekleútirilecektir. x Spor tesislerinin revize planlar tamamlanacaktr. x Mevcut gençlik merkezleri, fiziki anlamda yenilenecektir. x Fiziki koúullar, ergonomi açsndan yenilenecektir. x Engelliler için geliúimsel beden e÷itimi tesis projeleri hazrlanacaktr. x MEB’e ba÷l okullarn salon ve bina projelerine teknik destek sa÷lanacaktr. 4. 2014 yl sonuna kadar spor kulüpleri, sporcu, antrenör ve di÷er spor personeline yönelik çalúmalar uluslararas kabul görmüú standartlara getirilecektir. x Ulusal ve uluslararas müsabakalarda baúarl olan kulüp, sporcu ve spor elemanlarnn geliúimine katk sa÷layacak úekilde yeni bir ödül yönetmeli÷i hazrlanacaktr. x Ulusal ve uluslararas müsabakalarda baúarl olan sporcularn e÷itim ve ö÷renimlerine destek olunabilecek alt yap oluúturulacaktr. x Dopingle mücadelede sporcular ve antrenörler baúta olmak üzere spor kamuoyu bilinçlendirilecektir. x Spor hukukunun gerçekleútirilmesi ile ilgili alt yap oluúturulacaktr. x Engellilere yönelik spor faaliyetleri çeúitlendirilerek daha fazla engelli vatandaúmzn spora katlm sa÷lanacaktr. x Yerel ve ulusal müsabakalarda güvenlik ve sa÷lk önlemleri ile ilgili kriterler belirlenerek gerekli önlemler alnacaktr. 5. 2014 ylna kadar MEB ve YÖK ile iú birli÷i içerisinde spor programlar geliútirilecektir. Okul öncesine, x x ølkö÷retim birinci kademe ö÷rencilerine, x ølkö÷retim ikinci kademe ö÷rencilerine, x Lise ö÷rencilerine, x Üniversite ö÷rencilerine ve x Engellilere yönelik spor programlar geliútirilecektir. x Beden e÷itimi ve snf ö÷retmenleri ile antrenörlerin özel niteliklerini artrc spor programlar geliútirilecektir. GSGM’nin hazrlamú oldu÷u stratejik plan, kurumun kendi plan olmas nedeniyle makro düzeyde politikalardan daha çok, mikro yani uygulama seviyesindeki politikalara yer vermiútir. Bunun yan sra stratejik planda hedefler ve bu hedeflere ne úekilde ulaúlaca÷ 321 Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü 2010-2014 Stratejik Plan. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 127 - belirtilmemiútir. Örne÷in “spor tesislerinin revize planlarnn tamamlanmas” hedefinin performans göstergesi “tamamlanacak revize plan”, performans ölçütü ise “tamamlanacak revize plan says” olarak ifade edilmiú ancak bunlara iliúkin saysal bilgi ve kullanlacak yöntem verilmemiútir. 5.1.4. 2010-2014 Millî E÷itim Bakanl÷ Stratejik Plan Bilindi÷i üzere ülkemizde, okullardaki beden e÷itimi, spor ve izcilik e÷itimi ile ilgili hizmetleri yürütmekten MEB sorumludur. Sporcu insan kayna÷ açsndan oldukça önemli olan MEB’in 2010-2014 yllarn kapsayan Stratejik Plan322 incelenmiú ve bu planda yer alan spora yönelik politikalar derlenmiútir. MEB’in Stratejik Plan’nda sporla ilgili hedef ve tedbirler “Burs-Yurt-Sosyal-KültürSpor ve Sa÷lk” baúl÷ altnda yer almaktadr. Bakanl÷n sportif faaliyetlerle ilgili hedefleri úunlardr: 1. E÷itim sistemi içindeki ö÷rencilerin bireysel farkndalk düzeyleri; kendilerini ifade etme ve yeteneklerini sergileme güçlerini geliútirmek üzere sosyal, kültürel, sportif ve sanatsal faaliyetlere katlm düzeyi, plan dönemi sonuna kadar % 100 artrlacaktr. 2. Mevcut izci ö÷renci says, plan dönemi sonuna kadar % 100 artrlacaktr. 3. Ö÷renciler arasnda lisansl sporcu says, branú çeúitlili÷i de gözetilerek plan dönemi sonuna kadar % 50 orannda artrlacaktr. Bunlara ilaveten “Politika ve Stratejiler” bölümünde: “Sportif etkinliklere katlmn artmas için mevcut spor salonlarnda yenileme ve iyileútirme çalúmalar yaplacak, spor salonu olmayan okullarn bu eksikli÷i giderilecek ve mevcut salonlarn ortak kullanm sa÷lanacaktr.” ifadesi yer almaktadr. MEB’in Stratejik Plan’ndaki sporla ilgili ksmlar incelendi÷inde, bu konunun ayr bir baúlk altnda yer almad÷; sosyal, kültürel ve sanatsal faaliyetlerle bir arada ve yüzeysel olarak ele alnd÷ dikkati çekmektedir. Meclis Araútrmas Komisyonunun çalúmalar srasnda görüúü alnan taraflarn tamamna yakn Millî E÷itim müfredatnn spora iliúkin ksmnn nitelik ve nicelik (ders saati, aktivite çeúitlili÷i, vb.) yönünden yetersizli÷ine de÷inmiútir. Ancak, bu konulara MEB’in Stratejik Plan’nda yer verilmedi÷i görülmektedir. Son olarak, GSGM’nin Stratejik Plan’nda yer verdi÷i “2014 ylna kadar MEB ve YÖK ile iú birli÷i içerisinde spor programlar geliútirilecektir.” tedbirinin karúl÷nn da MEB Stratejik Plan’nda yer almad÷ tespit edilmiútir. Bu da kuruluúlar arasnda, iletiúim ve koordinasyonun önemini göstermektedir. 5.1.5. Altmúnc Hükûmet Program Eylem Plan 2007 ylnda hazrlanan Altmúnc Hükûmet Program Eylem Plan’nn323 “Yaúam Kalitesinin Geliútirilmesi” ekseni altnda, spora iliúkin aúa÷da yer alan tedbirlerin GSGM’nin sorumlulu÷unda gerçekleútirilmesi öngörülmektedir: x Olimpiyatlara sporcu hazrlama kapsamnda gençlerimize teúvik ve destek sa÷lanacaktr. x ùampiyon sporcularn yetiútirilmesi amacyla gerekli tedbirler alnacaktr. x Sporun tabana yaylmas, kitlelerin yaúam boyu spora teúvik edilmesi sa÷lanacaktr. x Spor tesislerinin yapmna devam edilecektir. 322 323 Millî E÷itim Bakanl÷ 2010-2014 Stratejik Plan, s. 126-127, 186. Altmúnc Hükûmet Program Eylem Plan, 2008. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 128 - Yukardaki ilk iki hedef do÷rultusunda çeúitli projeler öngörülmüútür. Bu projelerden “Sporda Yetenek Seçimi ve Spora Yönlendirme Projesi” çerçevesinde; spor e÷itimine a÷rlk verilmesi, sporcu adaylarnn uygun olarak yetiúip geliúmelerinin sa÷lanmas ve çocuklara gerekli spor ortamnn sunulmas hedeflenmiútir. “Olimpiyatlar için Sporda Yetenek Seçimi ve Spora Yönlendirme Projesi”ne pilot illerde devam edilmesi; “Olimpik Baúar için Sporcu Hazrlama Projesi” kapsamnda ise 2008 Pekin Olimpiyatlar’na katlmas muhtemel sporculara maddi destek sa÷lanmas planlanmútr. Bu projelere ilaveten engellilerin olimpiyat oyunlarna katlmlarnn teúvik edilmesi hedeflenmiútir. Üçüncü baúlkta yer alan sporun tabana yaylmas çalúmalar kapsamnda 5-18 yaú grubundaki çocuk ve gençlere yönelik “øI Spor Merkezleri Projesi” çerçevesinde projeye katlan sporcu saysnn 400 bine çkarlmas hedeflenmiútir. Ayrca; “Bir Okul Bir Kulüp Projesi” kapsamnda, okullarmzda kulüpleúmenin teúvik edilmesi amaçlanmaktadr. Dördüncü baúlkta yer alan spor tesisleri yapm hedefi çerçevesinde ise 2011 ylnda Erzurum’da yaplan UNIVERSIADE Kú Oyunlar ile 2011’de Trabzon’da yaplacak olan Avrupa Olimpik Gençlik Festivali kapsamnda gerekli tesislerin yaplmas; ayrca Akdeniz Oyunlar’nn Mersin'de yaplmas için çalúmalara devam edilmesi öngörülmüútür. (Bu kapsamda yaplan çalúmalar olumlu netice vermiú ve 2013 ylnda Akdeniz Oyunlarnn Mersin’de yaplmas kabul edilmiútir.) Yeni tesislerin kurulmasnn yan sra mevcut spor tesislerinin tam kapasitede kullanlmas için, tesislerin herkese açk olmasnn sa÷lanmas ve ihtiyaç duyulan spor personelinin yetiútirilmesi amacyla gerekli e÷itim ve kurslarn düzenlenmesi amaçlanmútr. Görüldü÷ü üzere, Altmúnc Hükûmet Program Eylem Plan’nn a÷rlk verdi÷i konular; baúarl sporcularn yetiútirilmesi, sporun tabana yaylmasnn sa÷lanmas, Türkiye’nin uluslararas organizasyonlara ev sahipli÷i yapabilmesi, yeni spor tesislerinin kurulmas ve tüm tesislerin rasyonel kullanmnn sa÷lanmas olarak özetlenebilir. 5.1.6. Devlet Planlama Teúkilat Tarafndan Yatrm Bütçesinden Spor Alanna Sa÷lanan Destekler Yazl bir politika olmamakla birlikte, yatrm program kapsamnda üniversitelere tahsis edilen spor ödenekleri aracl÷yla, yeni kurulan üniversiteler baúta olmak üzere bütün üniversitelerde: x Spor salonu (ö÷renci says 10 binden fazla olanlarda 1500, az olanlarda 500 seyircili), x Açk spor tesisleri (futbol, basketbol, voleybol sahalar ve tenis kortlar) ve x Yar olimpik kapal yüzme havuzu tesislerinin oluúturulmas hedeflenmektedir. Benzer úekilde, GSGM’ye spor sektöründen tahsis edilen yatrm ödenekleri ile: x øllerde müsabaka ve antrenman amaçl spor salonlarnn yaygnlaútrlmas, spor salonu bulunmayan ilçe kalmamas ve tüm beldelerimizde spor salonlarnn yaygnlaútrlmas, Kapal yüzme havuzu bulunmayan illerimizde ve nüfusu 50 bin ve üzerindeki tüm ilçelerde x kapal yüzme havuzu yaplmas, x Ülke turizmine önemli ölçüde katk sa÷layacak kayak merkezlerinin yaygnlaútrlmas, x Sentetik yüzeyli müstakil atletizm pisti bulunmayan illerde ve nüfusu 50 bin ve üzerindeki tüm ilçelerde sentetik yüzeyli müstakil atletizm pisti yaplmas hedeflenmektedir. 5.2. SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERøLERø: BÜTÜNCÜL VE ENTEGRE MODEL YAKLAùIMI Meclis araútrmas, belirli bir konuda bilgi edinilmek için yaplan incelemeden ibarettir. TBMM’de grubu bulanan partiler ve milletvekilleri farkl tarihlerde, sporla ilgili Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 129 - araútrma önergelerini (12 adet) TBMM’ye sunmuútur. Söz konusu önergeler oldukça geniú alana yaylmú olup, içerikleri daha önceki bölümlerde detayl úekilde ele alnmútr. Komisyon Ankara’da, TBMM’de sporculardan kulüp yöneticileri ve antrenörlere, akademisyenlerden basn mensuplarna, ilgili kamu kuruluúlar ve bakanlklardan sivil toplum kuruluúlarna, federasyon ve kulüp yöneticilerinden hakemlere ve spor alannda yöneticilik yapmú kiúilere uzanan oldukça geniú bir yelpazede çok sayda paydaún görüúüne baúvurmuútur. Bunun yan sra Komisyon, østanbul’da Kulüpler Birli÷i Vakf ile TFF’nin organizasyonunda düzenlenen, Spor Toto Süper Lig, Bank Asya 1. Lig, 2. Lig ve 3. Lig kulüplerinin katld÷ “Türk Futbolunun Sorunlar ve Gelece÷i” isimli toplantya iútirak etmiú ve futbol kulübü yöneticileri ile temsilcilerine anket uygulamútr. Ayrca, østanbul øl Spor Güvenlik Kurulu toplantsna katlnmú, FB ve BJK statlarnda incelemelerde bulunulmuútur. Milletvekilleri ve Uzmanlardan oluúan iki ayr Alt Komisyon oluúturularak øspanya ve øngiltere’de araútrma ve inceleme ziyaretleri yaplmútr. Her iki ülkede federasyon ve kulüp yetkilileri ile görüúülmüú, stat incelemeleri ve okul ziyaretleri yaplmútr. ølgili kamu görevlileri ve uzmanlarla görüú alúveriúinde bulunulmuútur. Sporun temel amac, insann beden ve ruh sa÷l÷n geliútirmek, iradesini güçlü klmak ve toplumda barú, kardeúlik ve dayanúma duygusunu yaygn hâle getirmektedir. Sporun bu özellikleri; faaliyet ve organizasyonlarn sporun kültürüne, sporun etik de÷erlerine uygun, sportmenlik duygular içerisinde gerçekleútirilmesine yönelik yaygn bir sosyal beklentiyi de gündeme getirmektedir. Tarihsel geliúim süreci içinde spor, sadece zevk için yaplan bir faaliyet olmaktan çkp profesyonel meslek olarak de÷erlendirilmekle birlikte, kazanç elde etmeye odakl bir u÷raú olmuútur. Sporun taraflar için büyük bir keyif alan yaratmas (show business), bireyselkurumsal ve toplumsal güç sembolü hâline gelmesi, buna ba÷l olarak spor karúlaúmalarnn ekonomik ve sosyal açdan geniúlemesi, spora duyulan ilgiyi her geçen gün daha da artrmútr. Branúlar, do÷rudan ve dolayl rol ve fonksiyon gören aktörler ile iliúkiler dikkate alnd÷nda, spor karmaúk bir yapya sahiptir. Bu nedenle, sorunlar belirlemek ve çözüm üretebilmek için, detayl analiz ve araútrma özel önem taúmaktadr. Sporcu, teknik direktör ve taraftar, sporun asli unsurlar içerisinde ilk sralarda yer almaktadr. Bu bileúenlerin ortak platformu ise spor kulüpleridir. Öte yandan spor faaliyetlerinde ve etkinliklerinde temel aktörler ve kritik faktörlerin kesiúim alan da spor kulüpleridir. Amatör ve profesyonel spor dallar ayrm, dernek ve úirket úeklindeki kulüp yaplarnn nispi avantaj ve dezavantajlarna iúaret etmektedir. Sürdürülebilir spor performans, kulüplerin yapsna ve özelli÷ine, dolaysyla kurumsallaúma düzeyine ba÷ldr. Sportif baúar, sporcu yetene÷i yannda, kulüplerin ölçek, küreselleúme, beúeri ve finansal sermaye, kurumsallaúma gibi özelliklerine ba÷l hâle gelmiútir. Bu nedenle kulüpler ve federasyonlarn yaplarnn evrensel standartlarda olmas, sportif baúarda ve performansta kilit rol oynamaktadr. ùiddet, birey ve kuruluúlar arasndaki davranú, iletiúim ve iliúki krlganl÷na, istikrarszl÷a ve krize iúaret etmektedir. Sporun kendisi, úiddet ve saldrganlk e÷ilimlerini azaltc bir faktörken; spor ortamlarnda karúlaúlan, sporun bir parças hâline gelen saldrganlk ve úiddet davranúlar önemli bir paradoksu göstermektedir. Bu durumun pek çok nedeni bulunmakta olup bu hususlara raporun ilgili bölümünde yer verilmiútir. Sportif rekabet, sonuç almak amacyla rakibi etkileyen süreçleri (maç performans, seyirci etkisi, medya yönlendirmesi vb.) içerdi÷inden oldukça karmaúktr. Kazanmaktan ve bunu sa÷layana destekten, kazanmay engelleyene, hoúgörüsüzlü÷e ve úiddete geçiú dikkate alnmas gereken bir süreçtir. Sporda rekabeti ve “fair play”i yeniden keúfedilmesi gereken kavramlar olarak ele almak; kulüplerin yeniden yaplanmasn kolaylaútrmada, hoúgörüsüzlü÷ü ve úiddeti azaltmada katk sa÷layacaktr. “Sportif rekabet”, “haksz rekabet”, hukuk ve uygulamalar arasndaki iliúkiden, dengeden etkilenmektedir. Bu çerçevede spor hukuku, istatisti÷i, psikolojisi, Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 130 - sosyolojisi, sa÷l÷, e÷itimi-ö÷retimi, branúlar, ekonomisi ve iúletmecili÷i, mühendisli÷i, ulaúm ve medyas gibi pek çok faaliyet alan devreye girmektedir. Rapor iki konuyu ön plana çkarmaktadr: Kulüplerin sorunlar ile úiddet sorunundan hareketle spor sisteminin genel sorunlar ve alnmas gereken önlemler. Bundan sonraki ksmda bütüncül ve entegre model yaklaúmna dayal öneriler seti hazrlanmútr. Komisyon, sorunlar araútrarak alnmas gereken önlemleri belirlemekle görevlendirilmiú oldu÷undan, raporun amac, incelenen iki sorun ve bunlardan hareketle spor sistemine evrensel standartta bir yön belirleyebilmek için baz temel tercih ve öncelikleri ortaya koymak olmuútur. Araútrma sonucunda; farkl alanlarda aksaklklar, eksiklikler, sorun üretebilen tercihler ve eylemlerle karúlaúlmútr. Bunlar, spor sistemimizi küresel rekabete uygun úekilde yeniden inúa edebilmek için üzerinde durulmas ve çözülmesi gereken ciddi konulara iúaret etmektedir. 5.2.1. Sorunlarn Genel De÷erlendirmesi Dünyada gençlik ve spor bayram kutlayan tek ülke Türkiye olmakla birlikte, spor istatistiklerine, uluslararas düzeyde ald÷mz derecelere ve halkmzn yaúam tarzna bakt÷mzda sporun öneminin, devletten bireye kadar uzanan pek çok seviyede yeterince kavranamad÷n söylemek yanlú olmayacaktr. Bireylerin spora aktif katlmlarn teúvik etmek, sporu bir yaúam tarz olarak benimsetebilmek ve okullardan baúlayarak sistemli bir biçimde kitlelere yaylmasn sa÷lamak, Türk spor politikalarnda temel ilke olarak ifade edilmiútir. Ancak, bu ilkeleri hayata geçirecek tedbirler etkin bir úekilde uygulamaya konulamad÷ndan, Türk sporu yllardr raporun ilgili bölümlerinde ele alnan ve aúa÷da özetlenen sorunlarla u÷raúmak durumunda kalmútr. Gerek kalknma planlarnda yer verilen politikalar gerekse spor úûralarnda alnan kararlar, ülkemizde profesyonel futbol ve seyir sporlarnn uygulamadaki önceli÷ini ve a÷rl÷n korumasna engel olamamú; pek çok spor dalnn kitlelere yaylmas ve Türk sporcularnn uluslararas müsabakalarda arzu edilen baúarlar elde etmeleri sa÷lanamamútr. Mevcut yaplanmada spor alannda çoklu karar alma ve uygulama mekanizmalarnn (Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷, GSGM ve federasyonlar) varl÷ ile kuruluúlar arasndaki iú birli÷i ve kalitesi, spor politikalarnn hazrlanmasn ve uygulanmasn etkilemektedir. Ayrca; bu kuruluúlar ile Millî E÷itim Bakanl÷ ve mahalli idareler arasndaki iú birli÷i de özel önem taúmaktadr. Bu durum, spor politikalarna yön verecek ve kuruluúlar aras eú güdümü sa÷layacak yapnn gereklili÷ine iúaret etmektedir. Spor hukuku, taraflarn davranú, karar ve uygulamalarn úekillendiren, uymalar gereken kural ve prensiplere iúaret etmektedir. Spor uygulamalar ise taraflarn tercih ve önceliklerinin yön ve úeklini belirleyen faktörlere vurgu yapmaktadr. øki konsept arasndaki iliúkiler elbette karmaúk bir süreçtir. Spor alanndaki çerçeve mevzuatn yaps ve içeri÷i, baúka bir deyiúle ilgili paydaúlarn görev, yetki ve sorumluluklar ile bunlara uyulmamas durumunda uygulanacak cezai müeyyidelerin tanmlanma biçimi; spor sisteminde belirlenmiú kural ve prensiplere uyma bilinci ve alúkanl÷n oluúturmaktadr. Bu, sektörün ya da sistemin kurumsallaúmasnda önemli bir alt yap sa÷lamaktadr. Sporun kendi do÷asnda kural ve prensipler özel bir konuma sahipken, spor sisteminin, sektörünün gerekli kural ve prensiplere sahip olmas da özel bir önem taúmaktadr. Geliúmiú ve spor alannda baúarl olan ülkelerin, ulusal spor yaplanmalar incelendi÷inde baz kritik kurumsal alt yaplarn önemli rol ve fonksiyonlar üstlendi÷i görülecektir. Bunlardan biri, sistemin düzenleme ve denetlenmesinden sorumlu kamu otoritesi odakl Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 131 - mekanizmadr. Di÷eri ise spordaki geliúmelerle ilgili veri ve bilgileri izleyen, derleyen, de÷erlendiren sistemdeki tüm taraflarn, kamu ve özel kesim temsilcilerinden oluúan organizasyondur. Bu ayn zamanda, spor sisteminde güçlü bir yönetiúimin önemine ve etkisine vurgu yapmaktadr. Ayrca spora yönelik destek ve yardmlar, merkezî yönetimlerden, yerel yönetimlerden, özel kesimden ve sivil toplum kuruluúlarndan gelmektedir. Politika dokümanlarnda belirlenen hedeflere ulaúmak kadar, sahip olunan imkân ve kaynaklarn etkin, verimli ve alternatif maliyetlere uygun úekilde kullanlmas gere÷i, bu alanda güçlü bir koordinasyon sistemini zorunlu klmaktadr. Ülkemizde spor kulüpleri maalesef ki talep edenlerin aktif olarak spor yapmalarna olanak sa÷lar hâle gelememiútir. Gerek amatör gerekse profesyonel spor kulüplerinin kurumsal kapasitelerinin, mali yönetimlerinin ve finansmana eriúimlerinin iyileútirilmesi gerekmektedir. Benzer úekilde federasyonlarn da kurumsal kapasitelerinin geliútirilmesi ihtiyac bulunmaktadr. Kulüplerin ve federasyonlarn mali yaplarnn úeffaf ve hesap verebilir olmas, ayrca spor yönetimi alannda uzman kiúilerin kulüp ve federasyon yönetimlerinde daha fazla görev almalarnn sa÷lanmas gerekmektedir. Kapasitesinin geliútirilmesine ihtiyaç olan kurumlarn bir di÷eri de Millî E÷itim Bakanl÷dr. Okullarda beden e÷itimi ve spor derslerinin hem saat hem de içerik açsndan yeterli olmad÷ ifade edilmiútir. Çok sayda çocuk ve gencin beden e÷itimi ve spor e÷itimi almas; spor kültürü ve spor gelene÷inin geliútirilmesi, sporda baúarnn önemli bir ön koúuludur. Yetenekli çocuklarn erken yaúta tespit edilmesi, farkl branúlarn çocuk ve gençlere tantlmas, spor kültürünün ve spor etik kurallarnn kazandrlmasnda Millî E÷itim müfredatnn yeniden düzenlenmesi özel önem taúmaktadr. Millî E÷itim Bakanl÷nn yan sra, spor kulüpleri, federasyonlar ve sivil toplum kuruluúlarnn da sporun kitlelerce benimsenmesi ve spor ahlaknn geliútirilmesi konusunda faaliyette bulunmalar, spor alanndaki farkndal÷n artrlmasnda ciddi ivme sa÷layacaktr. Önemli bir di÷er sorun da e÷itim ve sporu birbirinin alternatifi faaliyetler olarak gören bakú açsdr. Snav sisteminin getirdi÷i basklar nedeniyle çocuklarla gençler, spor ve sanatsal etkinlikleri bir kenara brakmak ve yalnzca derslerine odaklanmak zorunda kalmaktadr. Spor ve e÷itim arasnda, hem gençlerin, potansiyel sporcularn tercih ve önceliklerine uygun hem de spor politika dokümanlarnda belirtilen hedeflere uyumlu denge kurulmas; sporun tabana yaylmas ile sporcu yetiútirmede önemli bir alt yap sa÷layacaktr. Baúarl sporcularn yetiútirilmesi sürecinin iyileútirilmesi sporun yeniden yaplandrlmasnda kritik rol oynamaktadr. Baúarl sporcular yetiútirmek için uygun fiziksel alt yapnn ve yeterli donanma sahip antrenörlerin bulunmas gereklidir. Di÷er yandan sporcu e÷itim merkezleri alt yap ve e÷itimci sknts çekmekte, olimpiyatlara hazrlanan sporcular için yeterli sayda ve imkânlara sahip hazrlk merkezleri bulunmamaktadr. Futbol alannda alt yapdan oyuncu yetiútirilmesi konusunda da ciddi skntlar yaúanmaktadr. Ayrca, üniversiteye giriú ve üniversitede okuma süreçlerinin, baúarl sporcular teúvik edecek úekilde yeniden düzenlenmesi gerekmektedir. Bunlarn yan sra, spor alannda uzmanlaúmú kiúilerin do÷ru alanlarda istihdam sa÷lanamamakta, sporculara yeterli düzeyde sa÷lk ve sosyal güvenlik imkân sunulamamaktadr. Kurumsal, hukuki ve idari eksikliklerden kaynaklanan sorunlarn yan sra, spor tesislerine iliúkin politikalarda da aksaklklar görülmektedir. Spor tesisleri incelendi÷inde, bölgesel bazdaki da÷lm dengesizliklerinin yan sra, seyirlik ve profesyonel spor dallar dúndaki alanlarda yeterli say ve kalitede tesis olmad÷ göze çarpmaktadr. Örne÷in üç taraf denizlerle çevrili ülkemiz için yüzme önemli bir branú olmas gerekirken, hâlen kapal yüzme havuzu olmayan illerimiz bulunmaktadr. Tesislerin say ve kalite yetersizliklerinin yan sra, rasyonel ve ortaklaúa kullanmlarnn sa÷lanamamas da yllardr çözülemeyen bir sorun olarak karúmza çkmaktadr. Bunlara ilaveten, GSGM’nin sahip oldu÷u spor tesisleri dúnda kalan spor tesislerine iliúkin sa÷lkl bir envanter bulunmamaktadr. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 132 - Halkn spora olan ilgisini artracak, spor yapmaya teúvik edecek ve spor kültürünü oluúturacak proje ve kampanyalarn gerekti÷i ölçüde hayata geçirilemedi÷i, medyada ise futbol ve basketbol gibi popüler spor branúlar dúndaki spor branúlarna yeterince yer verilmedi÷i görülmektedir. Halkn spor yapma alúkanlklarnn tespit edilebilmesi ve uygulanan proje ve programlarn ne derece baúarl oldu÷unun ölçülebilmesi için, spor faaliyetlerine katlm skl÷nn ve ayrlan zamann tespit edilmesini sa÷layacak anketlerin periyodik olarak uygulanmas gerekmektedir. Sporda úiddet, pek çok ülkede görülen bir sorundur. Bu konuya yönelik ilk kapsaml rapor olan ve øngiliz taraftarlarn 1989 ve 1990 yllarnda yarattklar olaylar nedeniyle øngiliz Hükûmeti tarafndan Lord Justice Taylor’a hazrlatlan “ùiddetin Önlenmesi øçin Yeni Düzenlemeler Raporu”nda dört ana nokta belirlenmiútir.324 x Sahalarn fiziki úartlar düzenlenmeli ve seyircinin konforu sa÷lanmaldr. x Sahalardaki olaylara sert ve caydrc önlemler getirecek yasal düzenlemeler getirilmelidir. x Holigan olarak tanmlanan seyircilerin takip ve saptanmasnda özel güvenlik ve genel kolluk güçlerinin görevlendirilmeleri sa÷lanmal, kameralar ve elektronik bilet uygulamas gibi yöntemlerle etkin bir sistem geliútirilmelidir. x ùiddete karú bilinçlendirme sa÷layacak e÷itimler verilmelidir. Komisyonun yapmú oldu÷u çalúmalar neticesinde, Taylor raporunun de÷indi÷i sorunlarn ülkemizde de yaúanmakta oldu÷u gözlemlenmiútir. Bu çerçevede, önem taúyan “Sporda ùiddetin ve Düzensizli÷in Önlenmesine Dair Kanun Tasars”, Komisyonlardaki görüúmeleri tamamlanarak TBMM Genel Kurul gündemine gelmiútir. Komisyonun kurulmasndan çok önce Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ ve TFF tarafndan çalúmalar tamamlanmú olan bu Kanun Tasars ile ilgili Bakanl÷n son de÷erlendirme toplantsna ve Adalet Komisyonunda Alt ve Üst Komisyon çalúmalarna Komisyon Milletvekilleri katlmú; araútrma sürecinde elde edilen ön veri, bilgi ve öneriler aktarlmútr. Ülkemizde pek çok spor tesisinin, úiddet olaylarn tetikleyecek úekilde konfordan yoksun koúullara sahip oldu÷u anlaúlmaktadr. Seyircilerin sahalara giriú ve çkúlarnn sorunlu oldu÷u ve maç esnasnda konforlu ortamlara (temiz tuvaletler, hosteslik hizmetleri, yeme-içme servisleri vb.) sahip olmadklar, Komisyonun yapmú oldu÷u görüúmelerde sklkla vurgulanmútr. Dolaysyla spor sahalarnn sahip olmas gereken asgari standartlarn tespit edilmesi, yeni tesislerin bu standartlara göre yaplmas ve mevcut tesislerin modernize edilmesi gerekmektedir. Saha içi ve saha dúndaki güvenlik uygulamalar, iyileútirilmesi gereken di÷er önemli husustur. Bu konuda saha içindeki güvenlik hizmetlerinin a÷rlkla özel güvenlik tarafndan gerçekleútirilmesi, özel güvenlik güçlerinin bu hususta daha kapsaml e÷itimlerden geçirilmesi, güvenlik güçlerinin yarúmalar esnasndaki bekleme koúullarnn iyileútirilmesi, saha içerisinde görev yapan emniyet güçlerine ödeme yaplmas ve emniyet güçlerinin sporda sorun yaratan kiúilere ait daha sistemli istihbarat toplamas gerekti÷i çeúitli taraflarca ifade edilmiútir. Sporda úiddetin önlenmesi, çok boyutlu ve koordineli bir çalúma gerektirmektedir. Kulüpler ve federasyonlar da úiddetin önlenmesine yönelik olarak kendilerine düúen tedbirleri 324 Taylor, J., The Hillsborough Stadium Disaster (Final Report), 1990. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 133 - almaldr. Ancak, baz kulüp yöneticileri verdikleri demeçlerle ve sorun yaratan taraftar iliúkileriyle úiddeti tetikleyebilmektedir. Spor alanndaki paydaúlarn úiddet ve etik olmayan davranúlar konusunda bilinçlendirilmesi, yeterli düzey ve içeri÷e ulaúamamútr. ølk ve ortaö÷retim müfredatnda spor ahlak ve spor eti÷i derslerinin olmamas, bunun yan sra kulüplerle federasyonlarn bu konuya yeterince e÷ilmemeleri neticesinde, sporda úiddetin önlenmesine dair yönlendirme faaliyetleri kitlelere ulaúamamaktadr. Ayrca yazl ve görsel basn da sporda úiddetin önlenmesini teúvik eden ve fair-play uygulamalarna yer veren yaynlardan ziyade, olumsuz haberleri gündeme taúmaktadr. Yazl ve görsel basn için, bu konulardaki etik kurallara, prensiplere uyulmasn sa÷layacak bir sistemin olmas, bu alandaki mevcut alg ve yaklaúmn daha hzl düzelmesine ciddi katk sa÷layacaktr.325 Bu sorunlarn yan sra, GSGM Tahkim Kurulu ve TFF Tahkim Kurulunun iúleyiúindeki aksaklklar, Türkiye Antidoping Ajansnn henüz kurulamamú olmas, 7258 sayl Futbol ve Di÷er Spor Müsabakalarnda Bahis ve ùans Oyunlar Düzenlenmesi Hakknda Kanun’un eksikliklerinin bulunmas ve taraftar derneklerinin kurulmasnda yaúanan skntlar, sporda úiddet ve spor eti÷i konusunda üzerinde durulmas gereken hususlar olarak ön plana çkmaktadr. TBMM Genel Kurul gündeminde yer alan Baz Kanunlarda De÷iúiklik Yaplmasna Dair 698326 sra sayl Kanun Teklifi ile, GSGM Tahkim Kuruluna iliúkin 3289 sayl Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ünün Teúkilat ve Görevleri Hakkndaki Kanun’un 9’uncu maddesinin yeniden düzenlenmesi öngörülmektedir. Bu çerçevede Anayasa Mahkemesinin, 2 Eylül 2009 tarihli 2006/118 esas, 2009/107 sayl iptal karar do÷rultusunda GSGM Tahkim Kurulunun yeniden yaplandrlmas ve ba÷mszl÷nn sa÷lanmas söz konusudur. 5.2.2. Alnmas Gereken Önlemler Her sorun, bütünün tamamn yanstmaktadr. Spor kulüplerinin sorunlar ile sporda úiddet sorunu, spor sisteminin genel yaps ve sorunlar konusunda önemli ipucu sunmaktadr. Detaylarna ulaúlamayan konularn politika ve stratejileri de eksik kalmaktadr. øyi dizayn edilmeyen düzenlemeler, sistemi güçlendirmek yerine zayflatabilmektedir. Komisyon, bu yaklaúm çerçevesinde araútrma konusu sorunlar de÷erlendirmiú ve öneriler üretmiútir. Araútrma konusu dikkatli úekilde analiz edildi÷inde, spor sektörünün yaps ve iliúkiler sisteminin, amatör, profesyonel ve olimpik sporlarn, sporun tabana yaylmas konseptlerinin bütüncül ve entegre model yaklaúmyla de÷erlendirilmesinin gere÷ini ortaya koymaktadr. Her ülkenin kendine özgü durumu söz konusu olmakla beraber, sportif faaliyetlere yönelik baz ortak noktalar da bulunmaktadr. Spor sisteminin ve sektörünün güçlü ve zayf yanlar ile olas frsat ve tehditleri birlikte ele alnarak, sorunlara yönelik alnmas gereken önlemler belirlenmiútir. Çözüm önerilerinin genel perspektifi úu alanlara odaklanmaktadr: x Ulusal imkân ve kaynaklarn ve potansiyelin kullanmnn iyileútirilmesi, x Kulüp rekabetinin, sporcu yetkinli÷inin ve baúarnn artrlmas, x Sporun, serbest zaman de÷erlendirmenin güçlü alternatifi yaplmas. 325 326 Dilmen, R., ùaú, H., Yalçn, S., 21.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar. TBMM 23. Dönem, Sra Says: 698, Plan ve Bütçe Komisyonu Raporu, 2011. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 134 - Bütüncül ve entegre yaklaúma dayal modelin amac, taraflarnn tercih ve önceliklerini, beklentilerini dikkate alarak sektörün de÷iúim, dönüúüm ve destek sürecine úk tutmaktr. Hedefi, sürdürülebilir sportif performans için gerekli inisiyatifler setine iúaret etmektir. ølkeleri ise ulusal dinamikleri ve potansiyeli, özel kesimin ve toplumun katksyla harekete geçirmektir. Modelin felsefesi ise ksa süreli, sürdürülemez baúarya veya performansa de÷il, sahip olunan imkân ve kaynaklarn, potansiyelin mümkün olabildi÷i ölçüde tam kapasite kullanmna odaklanmaktr. Araútrma Komisyonu, çözüm önerileri çerçevesinde, x x x x x Ulusal spor politikalarmzn ülke öncelikleri ve ihtiyaçlar do÷rultusunda, kuruluúlar aras iú birli÷i içerisinde geliútirilmesini, izlenip de÷erlendirilmesini sa÷layacak ve yerel yönetimlerle sivil toplum kuruluúlarnn sistem içindeki etkinli÷ini artracak yeni bir ulusal spor sisteminin geliútirilmesi, Kulüp ve federasyonlarn kurumsallaúmas ve mali yaplarnn iyileútirilmesi, Spor kültürünün geliútirilmesinin, sporun geniú kitlelerce benimsenmesinin ve farkl spor dallarnn geliúiminin sa÷lanmas, Spor e÷itim sisteminin iyileútirilmesi ve uluslararas müsabakalarda baúarl olacak sporcularn yetiútirilmesi, Sporda ve spor alanlarnda úiddet ve etik olmayan davranúlarn azaltlmas konularna a÷rlk vermiútir. Bu amaçlar gerçekleútirebilmek için, Komisyonun araútrmalar çerçevesinde tespit edilen sorunlara yönelik çözüm önerileri 5 ana baúlkta toplanmútr. Oluúturulan ana baúlklar ve kodlar aúa÷daki tabloda verilmektedir. Tablo 28. Bütüncül ve Entegre Modelin Bileúenleri Bileúen No 1 2 3 4 5 Bileúen Ad Bileúen Kodu Spor Sisteminin Hukuksal, Organizasyonel ve Fonksiyonel Alt Yapsnn Güçlendirilmesi Spor Kuruluúlarnn Kurumsallaúmas ve Kurumsal Kapasitelerinin Artrlmas Sporda ùiddetin ve Düzensizli÷in Önlenmesi, øletiúim ve øliúki Ortamnn øyileútirilmesi Branú ve Seyirci Olarak Sporun Çeúitlendirilmesi, Sporun ve Spor Tesislerinin Yaygnlaútrlmas Spor E÷itim ve Ö÷retim Standartlarnn Yükseltilmesi YY–(Yeniden Yaplandrma) KK–(Kurumsal Kapasite) ùÖ-(ùiddetin Önlenmesi) SY-(Sporu Yaygnlaútrma) SE- (Spor E÷itimi) Spor sistemi, birbiriyle ilintili birçok de÷iúken ve faktörle yakn iliúki içindedir. Bu anlamda spor; ekonomik, sosyal ve kültürel sistemde kilit konuma, güçlü ileri ve geri ba÷lantlara sahiptir. Bu nedenle, spor sisteminin, sektörünün bir vizyon ve perspektif çerçevesinde yeniden yaplandrlmas ve yeni mimarisinin dizayn sürecinde, geçiú dönemleri oluúturularak farkl vadeleri içeren yaklaúmn belirlenmesi son derece önemlidir. Önlemlerin sürelerinin, önerilen sorumlu ve iú birli÷i yaplacak kuruluúlarla gerçekleútirilecek son de÷erlendirmelerden sonra belirlenmesi uygun olaca÷ndan, bu hususlar modelde ele alnmamútr. Bileúenlere göre farkllaútrlmú 12 hedef bulunmaktadr. Bu hedefleri gerçekleútirmek amacyla, her hedefle ilgili farkl önlemler belirlenmiútir. Alnmas gereken önlemlerin says ise 51’dir. Bileúenlerin sralanúnda da kendi içinde bir tutarllk bulunmaktadr. ølk bileúen, spor Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 135 - sisteminin, sektörünün yapsal açdan güçlendirilmesiyle ilgilidir. økinci ve üçüncü bileúenler, araútrma konusu sorun alanlarna úk tutmaktadr. Dördüncü ve beúinci bileúenler ise sinerji ve ivme sa÷layacak kritik konulara iúaret etmektedir. ùüphesiz, alnmas gereken önlemlerin beklenen sonuçlar üretebilmesi, izleme ve de÷erlendirme sisteminin oluúturulmasna ba÷l bulunmaktadr. Spor Araútrmas Komisyonu olarak, böyle bir yaklaúmn, sistematik olarak ele alnmas ve spor alanndaki paydaúlarn iú birli÷iyle hayata geçirilmesi hâlinde, ülkemizin tüm vatandaúlarna sundu÷u spor imkânlaryla dünyada öne çkan ülkelerden biri durumuna gelece÷ine; sporun branúlarnda ve olimpik dallarda hedefledi÷imiz uluslararas baúarlara ulaúlaca÷mza; spor alannda yeni bir ekol, yeni bir nesil model oluúturulaca÷na inanmaktayz. Çözüm bileúenleri ksm, Komisyona sunulan ve/veya Komisyonun ulaúabildi÷i veri ve bilgiler ú÷nda, Komisyonun bakú açs do÷rultusunda hazrlanmútr. ùüphesiz, yeni veri ve bilgiler, yeni geliúmeler, yeni yaklaúmlar, yeni bakú açlar, bu ksmda gündeme getirilen tedbir ve önceliklerde de de÷iúikli÷e neden olacaktr. Araútrmalarn ve analizlerin güncellenmesinin ve yenilenmesinin en önemli nedeni de bu olmaldr. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 136 - 1. BøLEùEN: SPOR SøSTEMøNøN HUKUKSAL, ORGANøZASYONEL VE FONKSøYONEL ALT YAPISININ GÜÇLENDøRøLMESø (YY) Önlem Önerilen Önlem ve øúlem Önerilen Sorumlu øú Birli÷i Yaplmas Önerilen Kuruluúlar No.: Kuruluú Hedef 1.1. Türk spor sisteminin etkinli÷ini artracak yapsal tedbirler alnmal, düzenlemeler yaplmaldr. Yerleúim yerlerinin fiziksel ve do÷a koúullar ile bireylerin spor Spordan Sorumlu Devlet GSGM, YÖK, üniversiteler, ilgili ve iliúkili YY-1 potansiyeli, kapasitesi ve yeteneklerini belirleyecek “Spor Haritas” Bakanl÷ kamu kurum ve kuruluúlar, özel kuruluúlar, sivil oluúturulmal; periyodik olarak güncellenmelidir. Bu çerçevede spor toplum kuruluúlar, tüm paydaúlar, sisteminin yeni mimarisine odakl temel politika doküman olacak federasyonlar, kulüpler. “Strateji Doküman ve Eylem Plan /Spor Master Plan” hazrlanmaldr. ølgili Bakanl÷n organizasyonel ve fonksiyonel yapsnn da de÷iúmesi uygun olacaktr. Spor alanndaki paydaúlarn, aktörlerin, karar verici ve uygulayclarn Spordan Sorumlu Devlet GSGM, federasyonlar, MEB, Adalet Bakanl÷, YY-2 görev, yetki ve sorumluluklar ile yaptrmlar tanmlayan ve karúlkl Bakanl÷ ilgili ve iliúkili kamu kurum ve kuruluúlar, özel iliúkilerini düzenleyen “Spor Çerçeve Kanunu” çkarlmaldr. kuruluúlar, üniversiteler, tüm paydaúlar. Spor sisteminin ve sektörünün istikrarndan, küresel rekabet gücü Spordan Sorumlu Devlet GSGM, ilgili ve iliúkili kamu kuruluúlar. YY-3 kazandrlmasndan, taraflarn hak ve menfaatlerini korumadan sorumlu Bakanl÷ olacak “Spor Düzenleme ve Denetleme Otoritesi” oluúturulmaldr. Kamu kurum ve kuruluúlar ile özel kuruluúlarn spora yönelik teúvik, Spordan Sorumlu Devlet GSGM, ilgili ve iliúkili kamu kurum ve YY-4 kaynak aktarma, destek, yardm ve finansal katklarn tanmlayacak ve Bakanl÷ kuruluúlar, özel kuruluúlar, üniversiteler, sivil yönetecek “Spor Teúvik/Yardm Sistemi” oluúturulmaldr. toplum kuruluúlar. Spor sistemi ve sektörüyle ilgili mevzuat, uluslararas mevzuatla uyumlu Spordan Sorumlu Devlet Adalet Bakanl÷, GSGM, ilgili ve iliúkili kamu YY-5 hâle getirilmelidir. Bakanl÷ kurum ve kuruluúlar, özel kuruluúlar, üniversiteler, sivil toplum kuruluúlar. Hedef 1.2. Ulusal ve küresel düzeyde spor alanndaki geliúmelerin analizini yapacak mekanizma kurulmaldr. Ulusal ve küresel düzeyde spor alanndaki geliúmeleri izleyecek, Spordan Sorumlu Devlet TBMM, Baúbakanlk, DPT, GSGM, ilgili ve YY-6 de÷erlendirecek, raporlayacak ve tüm paydaúlarn katlmn sa÷land÷ Bakanl÷ iliúkili kamu kurum ve kuruluúlar, özel Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 137 - Önlem No.: YY-7 Önerilen Önlem ve øúlem Önerilen Sorumlu Kuruluú “Spor Komisyonu” veya “Spor Daimî Özel øhtisas Komisyonu (DÖøK)” veya “Spor Kurulu” oluúturulmaldr. Karar alma ve uygulama süreçlerinin etkinli÷ini artracak içerik ve yapda “Spor Göstergeleri ve Spor østatisti÷i” sistemi kurulmaldr. Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ øú Birli÷i Yaplmas Önerilen Kuruluúlar kuruluúlar, üniversiteler, sivil toplum kuruluúlar, tüm paydaúlar. GSGM, TÜøK, ilgili ve iliúkili kamu ve özel kuruluúlar, üniversiteler, sivil toplum kuruluúlar GSGM, YÖK, üniversiteler, federasyonlar, kulüpler. Spor branúlarnda, olimpik sporlarda sürdürülebilir rekabet, performans Spordan Sorumlu Devlet ortam oluúturmaya ve korumaya yönelik “Spor ARGE Merkezleri” Bakanl÷ kurulmaldr. Hedef 1.3. Yerel yönetimlerin ve sivil toplum örgütlerinin spor alanndaki rol ve fonksiyonlar iyileútirilmelidir. Yerel yönetimler ile sivil toplum kuruluúlarnn spor faaliyetlerine øçiúleri Bakanl÷ Yerel yönetimler, kalknma ajanslar. YY-9 yönelik görev, yetki ve sorumlulu÷u, “Spor Master Plan” ile uyumunu sa÷layacak úekilde düzenlenmelidir. YY-8 Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 138 - 2. BøLEùEN: SPOR KURULUùLARININ KURUMSALLAùMASI VE KURUMSAL KAPASøTELERøNøN GELøùTøRøLMESø (KK) Önlem Önerilen Önlem ve øúlem Önerilen Sorumlu Kuruluú øú Birli÷i Yaplmas Önerilen Kuruluúlar No.: Hedef 2.1. Spor kuruluúlar için yönetim, finans, personel vb. konularda kural ve prensipler belirlenmelidir. GSGM’nin bu görevini evrensel standartlarda yerine Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ øçiúleri Bakanl÷, GSGM, STK, üniversiteler. KK-1 getirmesine imkân verecek kriterler ile Dernekler Masasnn sahip olmas gereken donanmlar belirlenmelidir. Branú yaps, amaç ve hedefleri dikkate alnarak spor kulübü Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ Rekabet Kurumu, øçiúleri Bakanl÷, Adalet KK-2 açabilmek için asgari koúullar, spor kulübü yöneticili÷ine Bakanl÷, GSGM, federasyonlar, SPK, aday olmada aranacak özellikler, finansal fair-play-finansal üniversiteler. kriterler, halka açlma usul ve esaslar, sporcu yetiútirme ve transfer süreçleri, kalite ile iú sa÷l÷ ve iú güvenli÷i koúullar, rekabet kurallar vb. belirlenmelidir. Federasyonlarn temsil etti÷i spor dalnn özelli÷ini yanstan Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ GSGM, federasyonlar, TMOK, STK, KK-3 delege ve yönetim yapsna, görev, yetki ve sorumluluklarna üniversiteler. uygun personel istihdamna iliúkin kriterler belirlenmelidir. Hedef 2.2. Spor alannda yeniden yaplandrma süreci baúlatlmaldr. KK-4 GSGM’nin ve Dernekler Masasnn belirlenen kriterlere Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ GSGM, øçiúleri Bakanl÷. uyumu için “Spor Master Plan” na uygun geçiú süreci belirlenmelidir. Federasyonlarn ve kulüplerin yeniden yaplandrlmas Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ Adalet Bakanl÷, Maliye Bakanl÷, Çalúma KK-5 sürecini, dikkate alnacak hususlar ve evrensel kriterleri, ve Sosyal Güvenlik Bakanl÷, GSGM, kamunun ve bu kuruluúlarn görev, yetki ve sorumluluklarn federasyonlar, kulüpler. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 139 - Önlem No.: Önerilen Önlem ve øúlem Önerilen Sorumlu Kuruluú øú Birli÷i Yaplmas Önerilen Kuruluúlar Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ øçiúleri Bakanl÷, Maliye Bakanl÷, Hazine Müsteúarl÷, SGK, GSGM, federasyonlar, kulüpler, üniversiteler. Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ Baúbakanlk, GSGM, Federasyonlar, ilgili ve iliúkili kamu kuruluúlar. Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ GSGM, federasyonlar, YMMO, ilgili ve iliúkili kamu kuruluúlar. úekillendirecek ve yönetecek bir mekanizma oluúturulmaldr. KK-6 KK-7 KK-8 Federasyonlar ile kulüplerin, amatör ve profesyonel amaç ve hedeflerine uygun olarak faaliyette bulunmalar için gerekli ortam (sportif baúar, ekonomik ve finansal performans, sosyal sorumluluk bilinci vb.) oluúturulmal ve korunmaldr. GSGM’nin belirlenmiú kural ve prensiplere, kriterlere göre faaliyette bulunup bulunmad÷ konusunda denetim sistemi oluúturulmaldr. Federasyonlarn ve kulüplerin yaplarna, faaliyet alanlarna, ölçeklerine uygun ba÷msz dú denetim zorunlulu÷u getirilmelidir. 3. BøLEùEN: SPORDA ùøDDETøN VE DÜZENSøZLøöøN ÖNLENMESø, øLETøùøM VE øLøùKø ORTAMININ øYøLEùTøRøLMESø (ùÖ) Önlem Önerilen Önlem ve øúlem Önerilen Sorumlu Kuruluú øú Birli÷i Yaplmas Önerilen Kuruluúlar No.: Hedef 3.1. Sporda úiddeti ve düzensizli÷i önleyici mevzuat oluúturulmal ve etkin úekilde uygulanmaldr. ùÖ-1 ùiddet ve düzensizli÷in nedenlerine yönelik tedbirleri içeren, taraflarn yükümlülüklerini tanmlayan yasa çkartlmal; periyodik olarak güncellenmeli; kararl úekilde øçiúleri Bakanl÷ Türkiye Büyük Millet Meclisi Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷, Maliye Bakanl÷, GSGM, federasyonlar, kulüpler, ilgili di÷er kamu kurum ve kuruluúlar, özel (S. Says: 733) - 140 - Önlem No.: Önerilen Önlem ve øúlem Önerilen Sorumlu Kuruluú uygulanmaldr. Yasann uygulanma sürecinde saha içi ve dúnda genel øçiúleri Bakanl÷ ùÖ-2 kolluk ve özel güvenlik kuvvetlerinin yetkinli÷i artrlmal, yetki ve sorumlulu÷u açk úekilde tanmlanmal, rol ve fonksiyonlar iyileútirilmelidir. Kulüpler ve federasyonlar, úiddetin önlenmesine yönelik Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ ùÖ-3 gerekli tedbirleri almal; görsel ve iúitsel materyaller, sloganlar, taraftar, gözlemci ve temsilci iliúkileri yasalara uygun hâle getirilmeli; yaúl, kadn ve çocuklarn müsabakalara gelebilmeleri için ortam hazrlanmal; demeçleri ile úiddeti tetikleyen ve etik snrlar aúanlara müeyyideler uygulanmaldr. ùÖ-4 7258 sayl Futbol ve Di÷er Spor Müsabakalarnda Bahis Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ ve ùans Oyunlar Düzenlenmesi Hakknda Kanun ile 5271 sayl Ceza Muhakemesi Kanunu’nun ilgili maddeleri arasndaki iliúkiler yeniden düzenlenmelidir. Hedef 3.2. Spor tesislerine, úiddet ve düzensizli÷i önleyici özellikler kazandrlmaldr. Spor tesislerinin asgari emniyet ve güvenlik standartlar Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ ùÖ-5 belirlenmeli ve bu standartlarn yer alaca÷ “Klavuz Kitap” hazrlanmaldr. Bu standartlar belirlenirken sahalar, seyircilerin konforunu ve memnuniyetini sa÷layacak úekilde tasarlanmal ve düzenli olarak denetlenmelidir. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) øú Birli÷i Yaplmas Önerilen Kuruluúlar kuruluúlar. Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷, GSGM kulüpler, federasyonlar. GSGM, federasyonlar, kulüpler, üniversiteler. Adalet Bakanl÷, GSGM, federasyonlar, Kulüpler. øçiúleri Bakanl÷, GSGM, federasyonlar, TOKø, kulüpler, Bayndrlk ve øskan Bakanl÷. - 141 - Önlem No.: Önerilen Önlem ve øúlem Önerilen Sorumlu Kuruluú Statlarda özel güvenlik birimlerinin yan sra, seyirciye yer Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ gösteren ve yardmc olan görevlilerin kulüpler tarafndan görevlendirilmesi ve bu görevlilerin “taraftar-izleyici sosyolojisi” ve “kalabalklarla iliúkiler ve kalabalk yönetimi” gibi konularda hizmet içi e÷itimleri sa÷lanmaldr. Turnikelerde kameral ve kontörlü giriú sistemi Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ ùÖ-7 oluúturulmas, güvenlik görevlileri için yeterli sayda koltuk ayrlmas ve statlara kapasite üzerinde seyirci alnmamas sa÷lanmaldr. Hedef 3.3. Hoúgörülü yaklaúmlar ve fair-play/adil oyun davranúlar teúvik edilmelidir. ùÖ-6 ùÖ-8 ùÖ-9 ùÖ-10 Spor medyas, uluslararas basn kuruluúlarnn kabul etti÷i etik kodlara, etik kurallara uygun davranmal; úiddeti tetikleyen yorum ve yazlara izin vermemeli; fair-play/adil oyun uygulamalarna yer vermelidir. Kulüplerin; taraftarlarna oyun kurallar, sportif de÷erler, kulüp bilinci ve kurumsallaúma, aile ve takm olma, etik de÷erler, kulüp ilkeleri ve davranú repertuvar gibi konularda e÷itim vermeleri sa÷lanmaldr. Spor sisteminde, fair play/adil oyun davranú sergileyen kulüpleri ve taraftarlar ödüllendirici mekanizmalar oluúturulmaldr. GSGM, federasyonlar, kulüpler, Bakanl÷, MEB, üniversiteler. øçiúleri GSGM, federasyonlar, kulüpler. ølgili Devlet Bakanl÷ RTÜK, Basn Konseyi, TSYD, medya kuruluúlar, GSGM, federasyonlar, kulüpler. Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ GSGM, üniversiteler, kulüpler, federasyonlar. Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ GSGM, kulüpler, federasyonlar. Türkiye Büyük Millet Meclisi øú Birli÷i Yaplmas Önerilen Kuruluúlar (S. Says: 733) - 142 - 4. BøLEùEN: BRANù VE SEYøRCø OLARAK SPORUN ÇEùøTLENDøRøLMESø, SPORUN VE SPOR TESøSLERøNøN YAYGINLAùTIRILMASI (SY) Önlem Önerilen Önlem ve øúlem Önerilen Sorumlu Kuruluú øú Birli÷i Yaplmas Önerilen Kuruluúlar No.: Hedef 4.1: Spor tesislerinin says ve kalitesi artrlmal, daha geniú kitlelere hitap etmeleri ve rasyonel kullanmlar sa÷lanmaldr. Spor branúlarnda ve olimpik dallarda tesis ihtiyacnn Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ GSGM, TÜøK, mahalli idareler, üniversiteler, SY-1 belirlenmesi amacyla, spor tesislerine iliúkin envanter (alt MEB, federasyonlar, spor kulüpleri, STK, yap, e÷itici vb.) çalúmas yaplmal; bu tesislerin olimpiyat komiteleri. kullanmlarna iliúkin istatistiki veriler derlenmeli ve güncellenmelidir. Spor tesislerinin yapmna iliúkin politika-strateji doküman Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ GSGM, mahalli idareler, federasyonlar, spor SY-2 oluúturulmal ve spor tesisleri yaplrken, “Spor Haritas” kulüpleri, STK’lar, üniversiteler, mahalli ú÷nda bölgesel ihtiyaçlar ve özellikler dikkate alnmal; idareler. öncelikle komúu ve çevre ülkeler ile hedeflenen uluslararas organizasyonlar göz önüne alnmaldr. SY-3 SY-4 Talep eden her bireyin, sporcularn, ö÷rencilerin farkl spor branúlarn yapabilmesine imkân sa÷layacak spor tesisleri için projeler geliútirilmeli, mevcut tesisler modernize edilmelidir. Büyük spor salonlar yannda iúletim giderleri daha az; bakm, idamesi daha kolay, küçük ölçekli “mahalli spor salonlar ve alanlar” projelendirilmelidir. Kamu kuruluúlarna ve okullara ait spor tesisleri ile uluslararas organizasyonlar için yaplan tesislerin bireyler, kuruluúlar ve kulüpler tarafndan kullanlabilmesi için gerekli tedbirler alnmal, düzenlemeler yaplmaldr. Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ MEB, üniversiteler, yerel yönetimler, GSGM, TOKø, DPT, kulüpler, STK’lar, federasyonlar. Baúbakanlk MEB, kamu kurumlar, GSGM, üniversiteler, kulüpler, STK’lar, federasyonlar, üniversiteler. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 143 - Önlem Önerilen Önlem ve øúlem Önerilen Sorumlu Kuruluú øú Birli÷i Yaplmas Önerilen Kuruluúlar No.: Hedef 4.2: Halkn spora olan ilgisini artracak, spor yapmaya teúvik edecek proje ve kampanyalar üretilmelidir. Halkn spor faaliyetlerine katlm skl÷n ve spora ayrlan Spordan Sorumlu TÜøK, GSGM, federasyonlar. SY-5 zamann tespitini sa÷layacak anketler uygulanmal ve Devlet Bakanl÷ sonuçlar analiz edilmelidir. Spor kültürünün kazandrlmas için, sporu yöneten Spordan Sorumlu MEB, RTÜK, TRT, spor federasyonlar, spor SY-6 kurumlarn program ve projeler üretmesi sa÷lanmal; yazl Devlet Bakanl÷ kulüpleri, TMOK, TMPK, TSYD, üniversiteler, ve görsel basnda, futbol dúndaki spor dallarna yer veren TASKK, Basn Konseyi, vb. “özel programlar” yaplmas teúvik edilmelidir. Tüm bireylerin, gençlerin, kadnlarn, çocuklarn, yaúllar Spordan Sorumlu GSGM, üniversiteler, federasyonlar, SHÇEK, SY-7 ve sa÷lk problemi olanlarn yaúam performanslarnn Devlet Bakanl÷ Sa÷lk Bakanl÷. artrlmas için spor programlar geliútirilmeli ve kamuoyu tantmlar yaplmaldr. Engellilerin yaúam kalitelerinin iyileútirilmesi, spor talep ve Spordan Sorumlu GSGM, üniversiteler, federasyonlar, SHÇEK, SY-8 ihtiyaçlarnn karúlanmas için spor branúlar ve olimpik Devlet Bakanl÷ Sa÷lk Bakanl÷, Paralimpik Komite dallarda programlar geliútirilmeli ve kamuoyu tantmlar yaplmaldr. Spor kültürünün benimsetilmesi ve toplumsal hafza Spordan Sorumlu Kültür ve Turizm Bakanl÷, GSGM, øçiúleri SY-9 kazandrlmas açsndan, özellikle büyük úehirlerde spor Devlet Bakanl÷ Bakanl÷ spor federasyonlar, spor kulüpleri, müzeleri kurulmal; “østanbul 2012 Avrupa Spor Baúkenti” TMOK, TMPK, üniversiteler, TASKK, TSYD, konsepti, toplumun spor algsn yükseltmek ve iyileútirmek øBB vb. amacyla etkin úekilde de÷erlendirilmelidir. Spor kültürünün geliúmesi için, baúarl olan sporcularn Spordan Sorumlu GSGM, basn kuruluúlar, federasyonlar, SY-10 “rol model” olarak geçti÷i yaúam öykülerinden ve spor Devlet Bakanl÷ kulüpler, üniversiteler. kulüplerinin baúarlarndan hareketle, tüm taraflarn dâhil Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 144 - Önlem No.: Önerilen Önlem ve øúlem Önerilen Sorumlu Kuruluú øú Birli÷i Yaplmas Önerilen Kuruluúlar edilece÷i projeler üretilmeli ve uygulanmaldr. 5. BøLEùEN: SPOR EöøTøM VE ÖöRETøM STANDARTLARININ YÜKSELTøLMESø (SE) Önlem Önerilen Önlem ve øúlem Önerilen Sorumlu Kuruluú No.: Hedef 5.1. Bireylerin, kuruluúlarn ve toplumun spor kültürü, etik de÷erleri, algs ve bilgisi artrlmaldr. Spor bilincinin küçük yaúlardan itibaren geliútirilmesi için MEB SE-1 MEB müfredatna bu konuya a÷rlk veren teorik ve fiziksel (uygulamal) dersler/ modüller konulmaldr. Serbest zaman de÷erlendirme ile rekabet ve fair play/adil Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ SE-2 oyun konsepti çerçevesinde; çocuklarn, ö÷rencilerin, halkn, izleyicilerin, taraftarlarn vb. e÷itimine yönelik özel projeler (fan kulüpler modeli gibi), sosyal sorumluluk örnekleri geliútirilmelidir. Spor kuruluúlarnda farkl seviyelerde görev üstlenen ve Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ SE-3 sorumlulu÷u bulunanlara yönelik olarak, beúerî sermayeyi iyileútirme amaçl “hizmet içi” odakl seminer ve kurs uygulamalar yaplmaldr. Spor sisteminde, sektöründe karar verici ve uygulayc Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ SE-4 konumdaki kiúilere yönelik olarak amaç odakl veri ve bilgi aktarmn sa÷layan spesifik programlar düzenlenmelidir. Bireysel ve toplumsal bakú açsnn oluúmasnda; sportif Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ SE-5 geliúmelerin, olaylarn sunumu ve aktarmyla ilgili; hedefle ba÷lantl yeni nesil yaklaúmlar üretilmelidir. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) øú Birli÷i Yaplmas Önerilen Kuruluúlar Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷, GSGM, üniversiteler, federasyonlar, kulüpler MEB, GSGM, federasyonlar, üniversiteler ve STK. kulüpler, GSGM, federasyonlar, kulüpler, üniversiteler, özel kuruluúlar MEB, Adalet Bakanl÷, øçiúleri Bakanl÷, GSGM, federasyonlar, kulüpler. RTÜK, Basn Konseyi, GSGM, federasyonlar, kulüpler, üniversiteler, STK. - 145 - Önlem Önerilen Önlem ve øúlem Önerilen Sorumlu Kuruluú No.: Hedef 5.2 . Spor branúlarnda ve özellikle de olimpik dallarda sporcu says ve kalitesi artrlmaldr. Sporcularn yetiútirilmesinden sorumlu antrenörler, ihtiyaç Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ duyulan sayda ve kapasitede yetiútirilmeli; ihtiyaç duyulan SE-6 branúlarda ve spor merkezlerinde antrenör istihdam sa÷lanmaldr. Performans sporunun geliúmesi ve madalya saysnn Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ SE-7 artrlabilmesi; elit, yetenekli sporcu yetiútirilmesi için kurulacak “Olimpiyat Hazrlk Merkezleri”nin, “Sporcu E÷itim Merkezleri”nin ve di÷er ö÷renim kuruluúlarnn imkân ve kaynaklar, spor tesisi ve donanmlar artrlmaldr. øú Birli÷i Yaplmas Önerilen Kuruluúlar SE-8 SE-9 MEB, TOKø, DPT, GSGM, federasyonlar, kulüpler, üniversiteler, olimpiyat komiteleri. Spor branúlarna yönelik olarak ö÷retim sürecinin her aúamasndaki ö÷renciler, yetenek taramasndan geçirilmeli ve yetenekleri do÷rultusunda spor faaliyetlerine yönlendirilmelidir. MEB Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷, GSGM, YÖK, federasyonlar, üniversiteler. Ö÷retim sürecinin her aúamasnda, sportif faaliyetlere katlan ö÷renci saysnn ve faaliyetlerin kalitesinin artrlmas, “spor ya da e÷itim” bakú açsnn “hem spor hem e÷itim” bakú açsyla de÷iútirilmesi için gerekli düzenlemeler yaplmal; tedbirler alnmal ve projeler uygulanmaldr. Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ MEB, Maliye Bakanl÷, federasyonlar, üniversiteler. Türkiye Büyük Millet Meclisi MEB, GSGM, üniversiteler, federasyonlar, kulüpler. (S. Says: 733) GSGM, YÖK - 146 - Önlem No.: SE-10 Önerilen Önlem ve øúlem Ö÷retim süreçlerinde beden e÷itimi ve spor, serbest zaman de÷erlendirme konseptleri, uzmanlarn da görüúü alnarak yeniden dizayn edilmelidir. Önerilen Sorumlu Kuruluú øú Birli÷i Yaplmas Önerilen Kuruluúlar Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ MEB, YÖK, üniversiteler. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) GSGM, federasyonlar, - 147 - Önlem No.: Önerilen Önlem ve øúlem Önerilen Sorumlu Kuruluú Ö÷retim sürecinin her aúamasnda beden e÷itimi ve spor dersi veren e÷itimcilerin says ile ders saatleri artrlmal; özel veya kamuda farkl branúlarda uzmanlaúmú ve nitelikli beden e÷itimi, spor e÷itimcilerinin görevlendirilmeleri sa÷lanmaldr. SE-11 SE-12 SE-13 SE-14 MEB, Maliye Bakanl÷, YÖK, GSGM, federasyonlar, üniversiteler. Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ Spor alannda uzmanlaúmú kiúilerin do÷ru alanlarda istihdamna iliúkin tedbirler getirilmeli, kamu hizmetinde “Spor Hizmetleri” snf oluúturulmal, sporla ilgili mesleklerin “mesleki yeterlilikleri” tanmlanmaldr. Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ Çalúma ve Sosyal Güvenlik Bakanl÷, Devlet Personel Baúkanl÷, Mesleki Yeterlilik Kurumu, YÖK, GSGM, federasyonlar, üniversiteler. Üniversiteye giriú ve üniversitede okuma süreci, baúarl sporcular teúvik edecek úekilde yeniden düzenlenmelidir. MEB Sporcu sa÷lk merkezlerinde verilen hizmet kalitesi ve çeúitlili÷i artrlmal, özel zorunlu sporcu sa÷lk sigortas sistemi geliútirilmeli, sporcularn e÷itim ve psikolojik sorunlarnn çözümüne yönelik düzenlemeler yaplmaldr. Sa÷lk Bakanl÷ Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷, GSGM, YÖK, Millî Olimpiyat Komitesi, federasyonlar, üniversiteler. Çalúma ve Sosyal Güvenlik Bakanl÷, Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷, SGK, Maliye Bakanl÷, Hazine Müsteúarl÷, GSGM, federasyonlar, yerel yönetimler, MEB. Türkiye Büyük Millet Meclisi øú Birli÷i Yaplmas Önerilen Kuruluúlar (S. Says: 733) - 148 - SONUÇ: TBMM’nin tahsis eti÷i süre içinde hazrlanmú olan bu rapor, öncelikle Komisyonun kuruluúunda belirtilen spor kulüplerinin sorunlar ile sporda úiddet sorununa a÷rlk vermiútir. Bu iki sorunun bütünü yanstt÷ görüúünden hareketle, spor sisteminin temel eksikleri de ele alnmú, bunlara yönelik tedbir ve düzenlemelere de÷inilmiútir. Araútrma Komisyonu tüm bu hususlar içerecek yapda 5 bileúen, 12 hedef ve 51 önlemden oluúan “Bütüncül ve Entegre Model Yaklaúm”n hazrlamútr. Rapor, eldeki veri ve bilgiler ú÷nda mevcut duruma, yeniden yaplanma için gerekli admlara iúaret etmektedir. Raporda bütüncül ve entegre bir anlayúla, birbirleriyle iliúkili sorunlar birlikte de÷erlendirilmiú; spor sisteminin yeni mimarisine yönelik perspektif sunulmuútur. ùüphesiz, yeni geliúmeler ve ihtiyaçlara uygun olarak raporun yaklaúmnn da yenilenmesi ve güncellenmesi gerekli olacaktr. Spor Kulüplerinin Sorunlar ile Sporda ùiddet Sorununun Araútrlarak Alnmas Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacyla Kurulan Meclis Araútrmas Komisyonunun yapt÷ araútrmalar ve incelemeler sonucu düzenlemiú oldu÷u iúbu rapor, Genel Kurula sunulmak üzere Yüce Baúkanl÷a sayg ile arz olunur. BAùKAN Nazm EKREN østanbul Mv. BAùKANVEKøLø Abdurrahman ARICI Antalya Mv. SÖZCÜ Hamza YERLøKAYA Sivas Mv. KÂTøP M. Fatih ATAY Aydn Mv. ÜYE Ali UZUNIRMAK Aydn Mv. ÜYE Fahrettin POYRAZ Bilecik Mv. ÜYE M. Emin TUTAN Bursa Mv. ÜYE A. øhsan MERDANOöLU Diyarbakr Mv. ÜYE Halil MAZICIOöLU Gaziantep Mv. ÜYE Atila KAYA østanbul Mv. ÜYE Mehmet SEVøGEN østanbul Mv. ÜYE Tu÷rul YEMøùCø øzmir Mv. ÜYE Azize Sibel GÖNÜL Kocaeli Mv. ÜYE F. Mevlüt ASLANOöLU Malatya Mv. ÜYE Fatih ÖZTÜRK Samsun Mv. ÜYE Özdal ÜÇER Van Mv. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 149 - KAYNAKLAR 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 2008 Spor ùuras Kararlar, http://www.gsgm.gov.tr/spor_egitim/dosyalar/sura_2008/sura_karar.pdf, (E.T: 15.02.2011) Acet, M. (2003). Futbolda úiddeti etkileyen sosyal faktörler, Futbolda ùiddet ve Önlenmesi Sempozyumu. Ankara: Ankara Emniyet Müdürlü÷ü Yaynlar. Akúar T. ve Merih K. (2006). Futbol Ekonomisi, østanbul: Literatür Yaynclk. Akúar, T. (2004). http://www.ntvmsnbc.com /news/257334.asp (E.T:16.02.2004). Akúar, T. (2011), Türk Futboluna Kurumsal Yönetiúim Tabanl Model Önerisi, http://www.futbolekonomi.com/index.php?option=com_content&view=article&id=86 0:tuerk-futboluna-kurumsal-yoenetiim-tabanl-model-oenerisi&catid=117:tugrulaksar&Itemid=61, (E.T: 01.03.2011) Akyüz M. E. (2005), Futbol Kulüplerinin ùirketleúmesi ve Halka açlmas; Avrupa Futbol Piyasasndaki Geliúmeler Çerçevesinde Beúiktaú, Fenerbahçe, Galatasaray ve Trabzonspor Örne÷inin De÷erlendirilmesi T.C. Baúbakanlk Sermaye Piyasas Kurulu Araclk Faaliyetleri Yeterlilik Etüdü, østanbul, Kasm 2005. Alemdar, K. ve Erdo÷an, ø. (1994), Popüler Kültür ve øletiúim, Ankara: Ümit Yaynclk, Altmúnc Hükûmet Program Eylem Plan”, (2008), http://ekutup.dpt.gov.tr/plan/ep2008.pdf, (E.T: 10.02.2011). Amasya Üniversitesi –E÷itim Fakültesi Beden E÷itimi ve Spor Bölümü Ö÷retim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Akif Ziyagil, Sporda ùiddet Sorunu ve Çözüm Yollar, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 21.01.2011 tarihli Rapor. Anadolu Üniversitesi, (2011). Muhasebe Denetimi ve Mali Analiz http://yunusemre.anadolu.edu.tr/Dersler/Ders.aspx?dersKodu=4195 (E.T:06.03.2011) Andreff W. (2006). “Sport In Developing Countries”, Wladimir Andreff ve Stefan Szymanski (Eds), Handbook on the Economics of Sport, , Edward Elgar Publishing, Sayfa: 308-315. Apter, M. (1982), The Experience of Motivation: The Theory of Psychological Reversals. NewYork: Academic Press. Arkonaç, S. (2001), Sosyal Psikoloji. (2. Bask), østanbul: Alfa Yaynlar. Avrupa Birli÷i Eylemi için Yasal Dayanak (2004), The Magazine (Education and Culture in Europe) The European Union and Sport, Say, 23 s. 8. http://ec.europa.eu/dgs/education_culture/publ/pdf/mag/23/en.pdf, (E.T: 3.3.2011) Avrupa Komisyonu Basn Bildirisi 18.01.2011 IP/11/43 hhtp//europ.eu/rapid/pressReleasesAction.do?refeance=IP/11/43&language=uk, (E.T:12.03.2011) Avrupa Komisyonu Çalúma Belgesi (2007), http://ec.europa.eu/sport/whitepaper/doc/doc163_en.pdf, (02.02.2011). Avrupa Komisyonu, (2007). Spor Üzerine Beyaz Kitap, S.18,19 hhtp//ec.europe.eu/sport/white-paper/doc/wp_on_sport_en.pdf, (E.T: 05.01.2011). Avrupa Komisyonu, “Sporda Avrupa Boyutunu Geliútirme” Tebli÷i 2011, Ocak, 18. http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2011:0012:FIN:EN:PDF, (E.T:13.03.2011). Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 150 - 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. Avrupa Komisyonu, “Sporda Avrupa Boyutunu Geliútirme” Tebli÷i s.5 http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2011:0012:FIN:EN:PDF, (E.T:13.02.2011). Avrupa Konsey ølke Karar of 6/12/2001 (OJ C 22, 24/1/2002) ve Konsey ølke Karar of 4/12/2006 (OJ C 322, 29/12/2006) Avrupa Konseyi Futbol Maçlar Organizatörleri ve Kamu Otoritelerince Alnmas Gereken Tedbirlere øliúkin Tavsiye Kararlar (1/93) http://www.coe.int/t/dg4/sport/Resources/texts/sprec93.1_en.asp#TopOfPage, (E.T: 01.03.2011). Balc, V. (2003). Avrupa Birli÷i ve Spor, Gazi Beden E÷itimi ve Spor Bilimleri Dergisi, VIII,2: 53-66. Bandura, A. (1994), Self-efficacy. In V.S. Ramachaudran (ed.), Encyclopedia of Human Behavior (Vol. 4, pp. 71–81). New York: Academic Press. Baú, H.H. (2010), Futbol øle ølgili Mevzuat, østanbul: Beta. Baúbakanlk Toplu Konut ødaresi Baúkanl÷ tarafndan, Kurumsal Beklenti ve Öneriler, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 23.02.2011 tarihli ve 14635 sayl Rapor. Bennett, J.C. (1991), The irrationality of catharsis theory of aggression as a justification for educators’ support for interscholastic football. Perceptual and Motor Skills, 72: 415–18. Berkowitz, L. (1993), Aggression: Its Causes, Consequences, and Control. Philadelphia, PA: Temple University Press. Beyer, E. (1987). Dictionary of Sport Science. Berlin: Verlag Karl Hofmann. Biasi, V. (1999), Personological studies on dancers: motivations, conflicts and defense mechanisms. Empirical Studies of the Arts, 17: 171–86. Boon, G. ve Jones, D. (2005). Deloitte &Touche Annual Review of Football Finance, Bostanco÷lu, A., (2001), Taraftar ve Solcu Olmak, Horak, R., Reiter, W., Bora, T., Futbol ve Kültürü içinde, østanbul: øletiúim Yaynlar,. Bredemeier, B.J.L. & Shields, D.L. (1986), Moral growth among athletes and nonathletes: a comparative analysis. Journal of Genetic Psychology, 147: 7–18. Brimson, D. (2003), Euro Trashed, The Rise and Rise of Europe’s Football Hooligans. Londra: Headline Book Publishing. Bucher, C. & Wuest, D. (1987). Foundations of Physical Education and Sport. Times Mirror/Mosby College Publishing. Bushman, B.J. & Cooper, H.M. (1990), Effects of alcohol on human aggression: an integrative research review. Psychological Bulletin, 107: 341–54. Cengiz, R. (2004), Yazl spor basnnda úiddet ve fair play sunumu, Futbol Müsabakalarnda Terörün Nedenleri ve Önlem Yollar, Bilimsel Araútrma Yarúmas Kitab. Ankara: Türkiye Futbol Adamlar Derne÷i. Clarke, A. (1978), Football Hooliganism and Skinheads. Birmingham. Çalmyer, H. (1992), Spor ve Serbest Zaman E÷itimi, 1. E÷itim Kurumlarnda Beden E÷itimi ve Spor Sempozyumu, Ankara: Millî E÷itim Basmevi. Çepe, K. (1992), Futbol müsabakalarnda seyircilerin saldrganlklar ve úiddet sebepleri üzerine bir araútrma Gazi Üniversitesi, Sa÷lk Bilimleri Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi), Beden E÷itimi ve Spor ABD. Ankara: Gazi Üniversitesi. Çobano÷lu, M. G. (1993). Sporda saldrganlk olgusu ve bu olgunun sportif performans üzerine etkisi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sa÷lk Bilimleri Enstitüsü Beden E÷itimi ve Spor Anabilim Dal (Doktora Tezi) øzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 151 - 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. Dal Lago, A. (1990), Descrizione di una Battaglia: I Rituali del calcio. Bologna: II Mulino. Dal Lago, A. ve De Biasi, R. (1994), Italian football fans: Culture and organization. In R. Guilianotti, N. Booney ve M. Hepworth (Eds.), Football, Violence and social Identity. London: Routledge. Deloitte (2010), “European Premier Leaues”, Deloitte Annual Review of Financial Finance, Haziran s.11 Devecio÷lu S. ve Çoban B. (2003), “Türkiye’de Profesyonel Futbolun Finans”, Spor Araútrmalar Dergisi, 7, s.3. Devlet Denetleme Kurulu’nun “GSGM’nin Faaliyetlerinin Denetimi ile Özerk Federasyon Uygulamalarnn De÷erlendirilmesi” konulu 2009/3 sayl Raporu, http://www.tccb.gov.tr/ddk/ddk28.pdf (E.T:05.02.2011). Do÷uú Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekan H. Fehim ÜÇIùIK tarafnda, Görüú, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 06.01.2011 tarihli Rapor. Dollard, J., Doob, L., Miller, N., Mowrer, O.W. & Sears, R.R. (1939), Frustration and Aggression. New Haven, CT: Yale University Press. Dorukkaya ù, Ebiçlio÷lu FK. ve Kratl A. (1998). Türkiye’de Futbol Kulüplerinin ùirketleúmesi, Halka Açlmas, Finansman ve Vergileme, østanbul: Dünya Yaynclk. DPT, (1967), økinci Beú Yllk Kalknma Plan”, DPT Yayn, Ankara, s:192-196, 258. DPT, (1972), Üçüncü Beú Yllk Kalknma Plan”, DPT Yayn, Ankara, s.793-794, 827, 1005. DPT, (1979), Dördüncü Beú Yllk Kalknma Plan”, DPT Yayn, Ankara, s:156-157, 287-288. DPT, (1984), Beúinci Beú Yllk Kalknma Plan”, DPT Yayn, Ankara, s:144,146, 150, 201. DPT, (1989), Altnc Beú Yllk Kalknma Plan”, DPT Yayn, Ankara, s:296-298, 356. DPT, (1995), Yedinci Beú Yllk Kalknma Plan”, DPT Yayn, Ankara, s. 31. Dumlupnar Üniversitesi, I. Oturum Raporu, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 07.03.2011 tarihli Rapor. Dunning, E, Murphy, P. & Williams, J. (1988). The Roots of Football Hooliganism: An Historical and Sociological Study. London: Routledge. Dunning, E. (1995). Football Hooliganism as a world social problem. Agon, 2, 9-41 Eagly, A.H. & Chaiken, S. (1993), The Psychology of Attitudes. San Diego, CA: Harcourt, Brace and Jovanovich. Ekenci G. (2000). “Türkiye’deki müessese spor kulüplerinin kurumsal kültürlerinin toplam kalite yönetimine uygunlu÷u”,Gazi BESBD, 5 (4), 43-54. Elias, N. (1978), The Civilising Process. Oxford: Blackwell. Ellias, N. & Dunning E. (1986), Quest for Excitement. Oxford: Blackwell. Erkiner, K. (2002). Spor Hukukunun Tanm, Araútrma Yöntemleri, Devletler Üstü Teúkilatlar, Rolü, Geliúmiú Ülkelerdeki E÷itimi, 7. Uluslararas Spor Bilimleri Kongresi Kongre Kitab, Antalya. Erkiner, K. (2010), “Bir Hukuk Disiplini Olarak Spor Hukuku”, Spor Hukuku Enstitüsü, http://www.sporhukuku.org/makaleler.php?id=19, (E.T:10.05.2010). Erkiner, K. (2009). Sporda Özerklik, Sporun ve Spor Hukukunun En Yaúamsal Konusu Hakknda Sunum ve Tartúmalar. østanbul: .østanbul Barosu Yaynlar. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 152 - 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. Erkiner, K. (2010). Uluslararas Spor Tahkim Mahkemesi C.A.S 2010 De÷iúikliklerini øçeren Açklamal øngilizce–Türkçe Mevzuat Geniúletilmiú (2. Bask), østanbul: On øki Levha Yaynclk. Erkiner, K. (2006). Uluslararas Spor Tahkim Mahkemesi C.A.S Açklamal øngilizce – Türkçe Mevzuat, Ankara: Nobel Yaynlar. Erten, Y. ve Ardal, C. (1996), Saldrganlk, ùiddet ve Terörün Psikososyal Yaplar, Cogito 6-7, østanbul. Festinger, L. (1954), A theory of social comparison processes. Human Relations, 7: 117–40. Festinger, L. and Carlsmith, J.M. (1958) Cognitive consequences of forced compliance. Journal of Abnormal and Social Psychology, 58: 203–10. Fiúek, K. (1998), Devlet Politikas ve Toplumsal Yapsyla øliúkileri Açsndan Dünya’da ve Türkiye’de Spor Yönetimi, (2. Bask), Ankara: Ba÷rgan Yaynevi, s. 144. Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Dr. Pnar MEMøù tarafndan, Sporda ùiddet ve Düzensizli÷in Önlenmesine Dair Kanun Tasars Üzerinde Yaplan ønceleme, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 15.03.2011 tarihli Rapor. Genç, D. A. (1998), Spor Hukuku, østanbul. Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü Spor Yüksek Kurumu Kanun Tasars Tasla÷. Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü 2010-2014 Stratejik Plan, http://www.sp.gov.tr/documents/planlar/GenclikSporGenelMudurluguSP1014.pdf, (E.T:10.03.200). Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü tarafndan 04.01.2011 tarihinde Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 20 sayl yaz. Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü tarafndan, Kanun Tasars ve østatistiki Veriler, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 17.01.2011 tarihli ve 225 sayl Rapor. Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ünün Meclis Araútrmas Komisyonuna yapmú oldu÷u 08.12.2010 tarihli Sunum. Giulianotti, R. (1995). Football and the politics of carnival: An etnographic study of Scottish fans in Sweden. International Review for the Sociology of Sport, 30, (2), 191-223. Gök, Y. ve Sunay, H. (2010), “Türkiye ve Fransa’da Uygulanan Spor Yönetiminin Kamu Yönetimi Açsndan Karúlaútrlmas”, Spormetre Beden E÷itimi ve Spor Bilimleri Dergisi, VIII (1), s: 7-16. GSGM 2009 Yl Faaliyet Raporu, http://www.gsgm.gov.tr/sayfalar/birimler07/birimler_09/strateji/sayfalar/gsgm_faaliyet /gsgm2009.pdf (E.T:01.03.2011). GSGM Özerk Federasyonlar Çerçeve Statüsü, http://www.gsgm.gov.tr/sayfalar/fed_mevzuat/federasyon_mevzuat.htm (E.T: 02.01.2011). GSGM Spor Toto Teúkilat Baúkanl÷ tarafndan, Görüú, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 31.12.2010 tarihli ve 291 sayl Rapor. Guttman, A. (1986) Sport Spectators. New York: Columbia University Press. Gültekin, O., Do÷an, M., Do÷an, A. ve Eylem, B. (2000). Futbol Sahalarnda ùiddet Ve Emniyet Güçlerinin Tutumu Üzerine Bir Araútrma, 21. yy. da Polis E÷itimi Sempozyumu. Ankara: Emniyet Genel Müdürlü÷ü. S. 751. Gürses, Ç. ve Olgun, P. (1979), Sportif Yetenek Araútrma Metodu (Türkiye Uygulamas), østanbul: Türk Spor Vakf. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 153 - 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99. 100. 101. 102. 103. Hacettepe Üniversitesi Rektörlü÷ü, Türkiye’de Spor Temel Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen ùubat 2011 tarihli Rapor. Hagger, M. & Chatzisarantis, N. (2005). Social Psychology of Exercise and Sport. Maidenhead: Open University Pres, McGraw-Hill Education. Hahn, E. (1987). Poitics and violence in soccer in Europe and F.R.G., In T. O’Brien (Ed.) European Conference on Football Violence. Preston. Harrington, J. A. (1968). Soccer Hooliganizm. Bristol: John Wrigtht. Harris, N.B. (1992), Sex, race, and experiences of aggression. Aggressive Behavior, 18:201–17. http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2002:022:0001:0025:EN :PDF ve Avrupa Birli÷i Konsey ølke Karar of (OJ C 322, 29/12/2006) http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2006:322:0001:0039:EN:PDF, (E.T:01.02.2011). øçiúleri Bak.-Mahalli ødareleri Genel Müdürlü÷ü tarafndan 10.03.2011 tarihinde Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 7359 sayl yaz. øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi Baúkanl÷ tarafndan 04.03.2011 tarihinde Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderdi÷i 739 sayl yaz. øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi Baúkanl÷ tarafndan Komisyonumuza sunulan 19.01.2011 tarih ve B.05.0.DDB.00.000.73/251 sayl “Spor Kulüpleri hk.” konulu Rapor. øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi Baúkanl÷ tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 19.01.2011 tarihli ve 251 sayl Rapor. øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi Baúkanl÷, Dernekler Mevzuat, Dernek Yöneticileri ve Kamu Görevlileri øçin Temel Kaynak, Ankara, 2010. øçiúleri Bakanl÷ Emniyet Genel Müdürlü÷ü tarafndan 14.01.2011 tarihinde Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderdi÷i 19035 sayl yaz. øçiúleri Bakanl÷ Mahalli ødareler Genel Müdürlü÷ü tarafndan 19.01.2011 tarihinde Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 2689 sayl yaz. øçiúleri Bakanl÷ Mülkiye Teftiú Kurulu Baúkanl÷ tarafndan 25.02.2011 tarihinde Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 1057 sayl yaz. øçiúleri Bakanl÷-Emniyet Genel Müdürlü÷ü, 5149 sayl Kanun De÷iúikli÷i øle ølgili Görüú, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 20.01.2011 tarihli ve 23727 sayl Rapor. ømamo÷lu A. F. (1992). “Fonksiyonel açdan spor yönetiminin anlam ve önemi”, Gazi E÷itim Fak.Der., 8 (1), 21-34. østanbul Büyükúehir Belediyesi, 2011, østanbul 2012 Avrupa Spor Baúkenti Tantm Kitapç÷. østanbul Üniversitesi-Edebiyat Fakültesi Co÷rafya Bölümü, Prof. Dr. Sedat AVCI, Sunum ve Görüúler, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 24.02.2011 tarihli Rapor. østanbul Valili÷i øl Emniyet Müdürlü÷ü, Görüú ve Önerileri, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 21.01.2011 tarihli ve 1415 sayl Rapor. Kasap, H. ve di÷erleri, (2005), Hak Kavram ve Çocu÷un Oyun Hakk, UNESCO Türkiye Millî Komisyonu Beden E÷itimi ve Spor øhtisas Komitesi, Çocu÷un Oyun ve Spor Hakk Çalútay Bildirisi 24 Haziran 2005, www.ekospor.com/MyArticles/05.pdf, (ET: 02.03.2011). Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 154 - 104. Kayao÷lu, A. G. (2000). Futbol Fanatizmi, Sosyal Kimlik ve ùiddet: Bir Futbol 105. 106. 107. 108. 109. 110. 111. 112. 113. 114. 115. 116. 117. 118. 119. 120. 121. 122. 123. Takmnn Taraftarlaryla Yaplan Çalúma. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yaynlanmamú Doktora Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi. Kerr, J. H. (1994). Understanding Soccer Hooliganism. Buckingam: Open University Press. Klcgil, E., (2001), Krmz Kart (Örneklerle Türk Spor Kültürüne Sosyolojik Bakú), Ankara: Ankara Üniversitesi Basmevi. s.8-58. Klcgil, E. ve Partal, M. (2003), Süper Ligde Oynayan Bir Futbol Takm Taraftarlarnn ùiddete Neden Olan Tahrik Olma Unsurlar Üzerine Bir Araútrma, Gazi Beden E÷itimi ve Spor Bilimleri Dergisi, Cilt:7, Say:2, s.43-52. Kongar, E. (2002), http://www.kongar.org/aydinlanma/2002/298_Intiharlar_ve_Seyirci_Siddeti_Nasil_On lenir.php, (E.T:16.02. 2011). Koruç, Z., Bayar, P. ve Arslan, F. (2004). Türkiye’de futbol fanatikleri: Sosyal kimlik ve úiddet. “Futbol Müsabakalarnda Terörün Nedenleri ve Önlenme Yollar” Bilimsel Araútrma Yarúmas Kitab. Ankara: Futbol Adamlar Ankara ùubesi Yaynlar.1-20. Köknel, Ö. (2000), Bireysel ve Toplumsal ùiddet, østanbul: Altn Kitaplar Yaynevi. Kronoloji, (2010), Kasm 16. http://ec.europa.eu/sport/information-center/informationcenter141_en.htm, (E.T:12.01.2011). Kuru, E. (2003). Görsel medya ve futbol seyircisinin úiddet iliúkisi, Futbolda ùiddet ve Önlenmesi Sempozyumu. Ankara: Ankara Emniyet Müdürlü÷ü Yaynlar. Lang, J. (1969). Report of the Working Party on Crowd Behaviour at Football Matches. London: HMSO. Maliye Bakanl÷ Gelir ødaresi Baúkanl÷ tarafndan 05.01.2011 tarihinde Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 814 sayl yaz. Maliye Bakanl÷ Gelir ødaresi Baúkanl÷ tarafndan 07.02.2011 tarihinde Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 11514 sayl yaz. Mann, L. (1979). Sport crowds viewed from the perspective of collective behavior. Agression and Sport In J. H. Goldstein (Ed.), Sports, Game and Play: Social and Psychological Viewpoints. Hillsdale, New Joursey: Laurence Erlbaum associates. Mann, L. (1981), The baiting crowd in episodes of threatened suicide. Journal of Personality and Social Psychology, 41: 703–9. Marmara Üniversitesi Rektörlü÷ü tarafndan, Kulüplerin Mali Yaplanma Sorunlar ve Öneriler, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 23.12.2010 tarihli ve Rapor. Marsh, P. (1978). Aggro: The Illusion of Violence. London: Dent. Marsh, P. (1982). Social order on British soccer terraces. International Social Science Journal, 34, 247-256. Marsh, P. and Harré, R. (1978) The world of football hooliganism. Human Nature, 1: 62–9. Matthews, K.A., Krantz, D.S., Dembroski, T.M. & MacDougall, J.M. (1982), Unique and common variance in Structured Interview and Jenkins Activity Survey measures of Type A behavior pattern. Journal of Personality and Social Psychology, 42: 303– 13. Meclis Araútrmas Komisyonunun 01.12.2010-08.03.2011 Tarihli Tutanaklar (Toplam 1420 sayfa). Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 155 - 124. Memiú, P. (2010). Sporda Faaliyetlerinden Do÷an Ceza Sorumlulu÷u Galatasaray 125. 126. 127. 128. 129. 130. 131. 132. 133. 134. 135. 136. 137. 138. 139. 140. 141. Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilim Dal (Doktora Tezi),. østanbul: Galatasaray Üniversitesi. Millî E÷itim Bakanl÷ 2010-2014 Stratejik Plan, s. 126-127, 186. http://sgb.meb.gov.tr/Str_yon_planlama_V2/MEBStratejikPlan.pdf, (E.T:10.02.2011). Millî E÷itim Bakanl÷ Okul øçi Beden E÷itimi Spor ve øzcilik Daire Baúkanl÷ tarafndan, Bilgi Talebi Konulu, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 19.01.2011 tarihli ve 130 sayl Rapor. Millî e÷itim Bakanl÷ Talim Terbiye Kurulu Baúkanl÷ tarafndan, Okullarda Beden E÷itimi Dersi, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 12.01.2011 tarihli Sunum. Millî E÷itim Bakanl÷ Talim Terbiye Kurulu Baúkanl÷, Okullarda Spor Beden E÷itimi ve ùiddet, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 02.02.2010 tarihli ve 720 sayl Rapor. Millî E÷itim Bakanl÷ tarafndan 19.01.2011 tarihinde Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 130 sayl yaz. Mosston, M. & Ashworth, S. (1986). Teaching Physical Education, (Third Edition). New York: Maxwell Macmillan International Publishing Group, Mutlu, K. (2000), Sporda ùiddet Platformu, Ankara: GSGM Yaynlar. Ondokuz Mays Üniversitesi Rektörlü÷ü, Prof. Dr. Osman ømamo÷lu, Spor Kulüpleri Kanun Tasarlar Üzerine Görüúler, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 26.01.2011 tarihli ve 721 sayl Rapor. Or, M. E, (2008). Spor Kulüplerinde Taraftar Memnuniyeti: Üç Büyük Spor Kulübüne øliúkin Araútrma, Marmara Üniversitesi, Sa÷lk Bilimleri ABD, (Doktora Tezi), østanbul: Marmara Üniversitesi. Ö÷üt, E.E. (2010). Almanya ve Türkiye’deki Spor Kulüplerinin Karúlaútrmal Analizi, Türkiye’de Spor Kulüplerinin Yap ve øúleyiúine Yeni Bir Yaklaúm, (Doktora Tezi), Ankara: Gazi Üniversitesi. ÖSYM (2010), 2009-2010 Ö÷retim Yl Yüksekö÷retim østatistikleri, Ankara: ÖSYM Yaynlar. Yayn No. 2010-4. Özel Sporcular Spor Federasyonunun Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 03.01.2011 tarihli ve 03 sayl Rapor. Özmaden, M. (2004), Futbola iliúkin dúsal etkenlerin seyirci saldrganl÷ üzerindeki etki düzeyinin araútrlmas, Futbol Müsabakalarnda Terörün Nedenleri ve Önlem Yollar, Bilimsel Araútrma Yarúmas Kitab, Ankara: Türkiye Futbol Adamlar Derne÷i. Özyavuz, M. (2007), “Avrupa Konseyi Sportif karúlaúmalarda ve özellikle futbol maçlarnda seyircilerin úiddet gösterileri ve taúknlklarna dair Avrupa Sözleúmesi” içinde K. Erkiner ve A. Soysüren (Ed.) Spor Hukuku Dersleri, østanbul: Kadir Has Üniversitesi: Spor Hukuku Araútrma ve Uygulama Merkezi Yayn No:2, 847-855. Pilz, G. A. (1996). Social factors influencing sport and violence: On the "problem" of football hooliganism in Germany, International Review for Social of Sport, 31 (1), 49-59. Piotrowski, P. (2003), Soccer Holiganizm In Poland: Extend, dynamism and psychosocial conditions. http://www.inter-disiplinary.net/piotroeski%20paper pdf.8, (E.T:12.03.2011). Pope, H.G. & Katz, D.L. (1994), Psychiatric and medical effects of anabolicandrogenic steroid use: a controlled study of 160 athletes. Archives of General Psychiatry, 51: 375–82. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 156 - 142. Profesyonel 143. 144. 145. 146. 147. 148. 149. 150. 151. 152. 153. 154. 155. 156. 157. 158. 159. 160. Futbolcular Derne÷i tarafndan, Brifing, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 16.12.2010 tarihli Brifing notu. Reicher, S.D., Spears, R. & Postmes, T. (1995). A social identity model of deindividuation phenomena. In M. Hewstone and W. Stroebe (eds), European Review of Social Psychology (Vol. 6). Chichester: Wiley. Rous, S. (1978), Football Words: A lifetime in Sport. London: Faber and Faber. Roversi, A. (1994). The birth of the”ultras”: The Rise of football hooliganism in Italy. In R. Giuilanotti and J. Willimas (Eds.) Game Without Frontiers: Football, Identity and Modernity. Aldershot: Arena. Russel, G. W. & Goldstein, J. H. (1995). Personality differences between Dutch football fans and non fans. Social Behavior and Personality. 23, (2), 199-204. Russell, G.W. (1979), Hero selection by Canadian ice hockey players: Skill or aggression? Canadian Journal of Applied Sport Sciences, 4: 309–13. Russell, G.W. (1983), Crowd size and density in relation to athletic aggression and performance. Social Behavior and Personality, 11: 9–15. San, H. (1981), “ATATÜRK’ün Spor Politikas”, Bir Sempozyumun Getirdikleri Atatürk’ün Spora Bakú, østanbul: Gazeteciler Cemiyeti Yaynlar, s. 87. Seyirci ùiddeti Üzerine Avrupa Konvansiyonu (2011). http://www.coe.int/t/dg4/sport/violence/convention_en.asp,(11.03.2011). Silva, J.M. (1980), Assertive and aggressive behavior in sport: a definitional clarification. In C.H. Nadeau, W R. Halliwell, K.M. Newell and G.C. Roberts (eds), Psychology of Motor Behavior and Sport, (pp. 199–208). Champaign, IL: Human Kinetics. Simon, Y. & Taylor, J. (1992). A Psychological model of fan violence in sports, International journal of Sport Psychology. 23, 207-226. Skinner, J.S., Corbin, C.B., Landers, D.M. & Wells, C.L. (1989). Future Directions In Exercise and Sport Science Research. Champaign, Illinois: Human Kinetics Books. Sloan, L.R., (1979), The Function and Impact of Sports for Fans: “A Rewiew of Theory and Contemporary Research” in J.H.Goldstein (Ed)., Sports, Games and Play: Social and Psyhological Viewpoints, New Joursey: Hillsdale, Laurence Erlbaum Associates, Sloane, P. J. (2006), “The European Model of Sport”, Wladimir Andreff ve Stefan Szymanski (eds), Handbook on the Economics of Sport, Edward Elgar Publishing, Sayfa: 299-303 Smith, M. D. (1983). Violence and Sport. Toronto: Butterword Co. Ltd. Stephens, D.E. and Bredemeier, B.J.L. (1996), Moral atmosphere and judgments about aggression in girls’ soccer: relationships among moral and motivational variables. Journal of Sport and Exercise Psychology, 18: 158–73. Sosyal Güvenlik Kurumu Baúkanl÷ tarafndan 10.01.2011 tarihinde Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 455836 sayl yaz. SPK, Kurumsal Yönetim ølkeleri. http://www.spk.gov.tr/displayfile.aspx?action=displayfile&pageid=66&fn=66.pdf&su bmenuheader=null (E.T. 23.03.2011) Spor Hukuku Enstitüsü Derne÷i, Sporun Sorunlar, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 31.01.2011 tarihli Rapor. Sporda ùiddetin Önlenmesine Dair Sosyal ve E÷itsel Tedbirlerin Rolüne øliúkin Daimi Komite Tavsiye Karar ve Sporda ùiddetin Önlenmesi El Kitab, (2003), Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 157 - 161. 162. 163. 164. 165. 166. 167. 168. 169. 170. 171. 172. 173. 174. 175. 176. 177. 178. 179. 180. http://www.coe.int/t/dg4/sport/Resources/texts/sprec03.1_en.asp#TopOfPage (E.T.15.03.2011) Sport Participation –UK, Mays 2007, http://oxygen.mintel.com/sinatra/oxygen/search_results/show&/display/id=219260 (E.T: 07.02.2011) Sportif Karúlaúmalarda ve Özellikle Futbol Maçlarnda Seyircilerin ùiddet Gösterileri ve Taúknlklarna Dair Avrupa Konvansiyonu (1985) http://conventions.coe.int/Treaty/Commun/QueVoulezVous.asp?NT=120&CM=8&DF =&CL=ENG, (E.T:08.02.2010). Stephens D.E. & Bredemeier B.J.L (1996), Moral atmosphere and judgments about aggression in girls’ soccer: relationships among moral and motivational variables. Journal of Sport and Exercise Psychology, 18: 158–73. Stott, C. & Pearson, G. (2010), Football Hooliganism, Policing and the War on the English Disease. Londra: Pennant Boks. Szymanski, S. (2006). “The Anglo-American Model of Sport”, Wladimir Andreff & Stefan Szymanski (eds) Handbook on the Economics of Sport, Edward Elgar Publishing, s. 304-307. ùafak, B. S. (1999), Futbol ùirketlerinin Halka Arz, SPK Yeterlik Etüdü. T.C. Ziraat Bankas Aù, Sponsorluk ve Sporda ùiddet Sorunu, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 31.01.2011 tarihli ve 179 sayl Rapor. Taha, M. (2011) øspanyollar kaçyor øngilizler kovalyor, Tam Saha, Mart, 28. Tajfel, H. and Turner, J.C. (1986), The social identity theory of intergroup behavior. Talimciler, A. (1998). Türkiye’de futbol fanatizmi ve medya iliúkisi (Fanatik ve Fotomaç Örne÷i), Ege Üniversitersi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dal (Yüksek Lisans Tezi) øzmir: Ege Üniversitesi. Taúço÷lu, K., (1996), Psikotik Olgularda Saldrganlk ve Semptom Da÷lmnn øliúkisi, østanbul: Sa÷lk Bakanl÷ Bakrköy Ruh ve Sinir Hastalklar Hastanesi Adli Psikiyatri (Birimi Uzmanlk Tezi). Taylor, J. (1990). The Hillsborough Stadium Disaster (Final Rapor). Londra: HMSO, Cm 962. Taylor, R. (1971). "Football Mad" a speculative sociology of soccer hooliganizm. in E. Dunning (Ed.) The Sociology of Sport. London: Cass. Taylor, R. (1982a). Class, violence and sport: the case of soccer hooliganizm in BBritain. øn H. Cantelon and R. Gruneau (Eds.) Sport Culture and State. Toronto: University of Toronto press. Taylor, R. (1982b). On the sportys violence question: Soccer holiganizm revisited,. In. J. Hargreaves (Ed.) Sport Culture and Ideology. Cambridge: polity. Taylor, S.P. and Gammon, C.B. (1976), Aggressive behavior of intoxicated subjects: the effects of third-party intervention. Journal of Studies on Alcohol, 37: 917–30. TBMM 23. Dönem Sra says 1397, http://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem22/yil01/ss1397m.htm, (E.T:15.03.2011) TBMM 23. Dönem, Sra Says: 646, Adalet Komisyonu Raporu, 2011. http://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem23/yil01/ss646.pdf, (E.T: 23.03.2011). TBMM 23. Dönem, Sra Says: 698, Plan ve Bütçe Komisyonu Raporu, http://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem23/yil01/ss698.pdf (E.T. 23.03.2011) TFF Lisansl Futbolcu Temsilcisi Abdullah KILINÇ tarafndan, Görüú ve Önerileri, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 21.02.2011 tarihli Rapor. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 158 - 181. Tiryaki, ù. (2000), Spor Psikolojisi Kavramlar, Kuramlar ve Uygulama, Ankara: Eylül Kitap ve Yaynevi,. 182. Toros, T. (2003), Futbolda ùiddet ve Önlenmesi Sempozyumu, Ankara: Emniyet Genel Müdürlü÷ü Yaynlar. 183. Tucker, L.W. & Parks, J.B. (2001), Effects of gender and sport type on intercollegiate 184. 185. 186. 187. 188. 189. 190. 191. 192. 193. 194. 195. 196. 197. 198. 199. 200. 201. 202. athletes’ perceptions of the legitimacy of aggressive behaviors in sport. Sociology of Sport Journal, 18: 403–13. Tu÷rul Akúar tarafndan, Spor Kulüplerinin Mali ve Yönetiúim Sorunlar ve Bunlara øliúkin Çözüm Önerileri, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 8.03.2011 tarihli Rapor. TUøK, (2008). Spor østatistikleri, Ankara: TUøK Yaynlar. Türkiye Amatör Spor Kulüpleri Federasyonu tarafndan, Görüú ve Önerileri, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 10.01.2011 tarihli ve 10 sayl Rapor. Türkiye Bedensel Engelliler Spor Federasyonu tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 29.12.2010 tarihli Sunum. Türkiye Futbol Antrenörleri Derne÷i tarafndan, Önerileri, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen Ocak 2011 tarihli Rapor Türkiye Futbol Federasyonu Baúkanl÷ tarafndan, Spor Kulüplerinin Sorunlar ile Sporda ùiddetin øncelemesi Konulu, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 17.01.2011 tarihli ve 1351 sayl Rapor. Türkiye Futbol Federasyonu tarafndan 17.03.2011 tarihinde Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 105 sayl yaz. Türkiye Görme Engelliler Spor Federasyonu tarafndan, Görüú, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 28.12.2010 tarihli 2226 sayl Rapor. Türkiye Güreú Federasyonu tarafndan, Görüú, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 16.12.2010 tarihli Sunum. Türkiye øúitme Engelliler Spor Federasyonu tarafndan, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 29.12.2010 tarihli Sunum. Türkiye Judo Federasyonu tarafndan Bilgi Görüúü, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 20.12.2010 tarihli Brifing Notu. Türkiye Millî Olimpiyat Komitesince Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 24.01.2011 tarihli ve 039/2011 sayl Rapor. Türkiye Voleybol Federasyonu tarafndan, Sporun Sorunlar Baúlkl, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 9.12.2010 tarihli ve 6815 sayl Rapor. UEFA 1.Asbaúkan ùenes ERZøK, Görüú ve Öneriler, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 04.02.2011 tarihli Rapor. Üçúk, H. F. (1999), Sporda Sorunlar ve Çözüm Önerileri, østanbul: Ötüken Yaynlar, s.139. Ünalan, Z. (2011). Kalabal÷n Dinami÷i, Bilim ve Teknik. Mart, 44 (520) 24-31. Ünlüsan, Ç. (1998). Türk Futbol Seyircisinin Saldrganlk Nedenleri, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi) østanbul: Marmara Üniversitesi. Ünsal, A. Geniúletilmiú Bir ùiddet Tipolojisi, Cogito 6-7, østanbul: Yap Kredi Bankas Yaynlar. Ünüvar, A., Gürkan, B., Acar, D., Bçakc, L., Karacar, M.ø., Tanröver, Ö. ve Akúar, T. (2010). Kurumsal Yönetim ølkeleri Iú÷nda Türk Futbol Kulüpleri Yönetim Rehberi, østanbul: Türkiye Kurumsal Yönetim Derne÷i Yaynlar. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 159 - 203. Van der Brug, H.H. (1994). Football hooliganism in Nederlands, In R. Gulianotti, 204. 205. 206. 207. 208. 209. 210. 211. 212. N. Bonney and M. Hepworth (Eds.), Football, Violence and Social Identity. London: Routledge. Wann, D. L., (1998), A preliminary nvestigation of the relationship between alcohol use and sport fandom. Social Behavior and Personality, 26 (3), 287-290. Wann, D. L. (1997), Sport Psychology, New Jersey: Prenties Hall. Weed, M. (2001), Ing-ger-land at Euro 2000: how ‘handbags at 20 paces’ was portrayed as a full-scale riot. International Review for the Sociology of Sport, 36: 407–24 Wrangham, R. & Peterson, D. (1996), Demonic Males. New York: Houghton Mifflin. Ylmaz, H. ve Yank, Ö. (2005), Spor Güvenli÷i, østanbul: Kardeúler Grup Matbaaclk. Yüksel, H., Do÷an, B., Moral, S. ve Acar, M. F. (1997), Futbolda úiddetin toplum bilimsel boyutlar, Futbol Bilim ve Teknoloji Dergisi, 97 (3), 22-24. Zillman, D., Johnson, R.C. and Day, K.D. (1974), Attribution of apparent arousal and proficiency of recovery from sympathetic activation affecting excitation transfer to aggressive behavior. Journal of Experimental Social Psychology, 10: 503–15. Zimbardo, P. (1970), The human choice: individuation, reason, and order versus individuation, impulse, and chaos. In W.J. Arnold and D. Levine (eds), Nebraska Symposium on Motivation (Vol. 17, pp. 237–307). Lincoln, NE: University of Nebraska Press. Zuckerman, M., Kuhlman, D.M., Joireman, J., Teta, P. & Kraft, M. (1993), A comparison of three structural models for personality: the Big Three, the Big Five, and the Alternative Five. Journal of Personality and Social Psychology, 65: 757–68. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 160 - RAPORUN EKLERø EK:1. KOMøSYONUN, TÜRKøYE BÜYÜK DIùINDA YAPTIöI øNCELEME VE ARAùTIRMALAR MøLLET MECLøSø Spor kulüplerinin sorunlarnn yerinde incelenmesi amacyla Komisyon Üyesi Milletvekilleri ve Komisyon Uzmanlarnn katlmlaryla, hazrlanan bir program dâhilinde yurt içinde 14-17 Ocak 2011 tarihleri arasnda østanbul’a gidilmiú, yerinde inceleme ve araútrmalarda bulunulmuútur. Di÷er taraftan, spor sektörünün uluslararas konjonktüre uyumlu hâle getirilmesine yönelik olarak dünyadaki uygulamalar yerinde incelemek amacyla, spor sektöründe öncü ülkelerden olan øngiltere’de 21-27 Ocak 2011 ve øspanya’da 24-30 Ocak 2011 tarihleri arasnda spor kulüp tesislerinde ve stadyumlarnda incelemelerde bulunulmuú; spor sektörünün taraflar ile görüúmeler gerçekleútirilmiú ve gerekli bilgiler alnmútr. 1.1. østanbul’da Yaplan ønceleme ve Araútrmalar Komisyonumuz 14-17 Ocak 2011 tarihleri arasnda østanbul ilinde bir inceleme ve araútrma ziyaretinde bulunmuútur. ønceleme ziyareti, Komisyon Baúkan Nazm EKREN baúkanl÷nda yaplmú ve ziyarete Antalya Milletvekili Abdurrahman ARICI, Aydn Milletvekili Mehmet Fatih ATAY, Aydn Milletvekili Ali UZUNIRMAK, Bilecik Milletvekili Fahrettin POYRAZ, Bursa Milletvekili Mehmet Emin TUTAN, Diyarbakr Milletvekili Ali øhsan MERDANOöLU, Gaziantep Milletvekili Halil MAZICIOöLU, østanbul Milletvekili Mehmet SEVøGEN, øzmir Milletvekili Tu÷rul YEMøùCø, Malatya Milletvekili Ferit Mevlüt ASLANOöLU, Samsun Milletvekili Fatih ÖZTÜRK ve Sivas Milletvekili Hamza YERLøKAYA ile Komisyon Uzmanlar katlmúlardr. Bu çalúma kapsamnda, Komisyon 15 Ocak 2011 tarihinde Kulüpler Birli÷i Vakf ile Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) tarafndan düzenlenen “Türk Futbolunun Sorunlar ve Gelece÷i” ad verilen toplantya katlmútr. 16 Ocak 2011 tarihinde Spordan Sorumlu Devlet Bakan Faruk Nafiz ÖZAK’tan “Sporda ùiddet ve Düzensizli÷in Önlenmesine Dair Kanun Tasars” ile Bakanl÷n spor faaliyetleri hakknda bilgiler alnmútr. 17 Ocak 2011 tarihinde ise østanbul Valili÷inde øl Spor Güvenlik Kurulu toplantsna iútirak edilmiú, ayn gün Fenerbahçe ùükrü Saraço÷lu ve Fi-Yap ønönü Stadyumlarnda incelemelerde bulunulmuú ve son olarak Kulüpler Birli÷i Vakf ile Türkiye Futbol Federasyonu ziyaret edilerek faaliyetleri hakknda bilgi edinilmiútir. Bu kapsamda; østanbul’da yaplan inceleme ve araútrmalara srasyla yer verilecektir. 1.1.1. Türkiye Futbol Federasyonu ve Kulüpler Birli÷i Vakf Ev Sahipli÷inde Yaplan Toplant Komisyon, 15 Ocak 2011 tarihinde Kulüpler Birli÷i Vakf ile Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) tarafndan düzenlenen “Türk Futbolunun Sorunlar ve Gelece÷i” isimli toplantya katlmútr. Toplantya, Türkiye Futbol Federasyonu Baúkan, Baúkan Vekili, Yönetim Kurulu Üyeleri; Kulüpler Birli÷i Baúkan ve Baúkan Vekili, Yönetim Kurulu Üyeleri; Türkiye Süper Lig, Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 161 - 1. Lig, 2. Lig ve 3. Lig kulüplerinin yöneticileri ve çeúitli profesyonel yöneticiler katlmútr. Toplantda Türkiye Futbol Federasyonu Baúkan Mahmut ÖZGENER, Kulüpler Birli÷i Vakf Baúkan Aziz YILDIRIM, Komisyon Baúkan Nazm EKREN konuúma yapmú; Kulüpler Birli÷i Baúkan Vekili Göksel GÜMÜùDAö ve Türkiye Futbol Federasyonu Yönetim Kurulu Üyesi Yunus EGEMENOöLU sunumlarda bulunmuú; akabinde, toplantya iútirak eden kulüp yöneticileri ve Komisyon Üyeleri görüúlerini belirterek de÷erlendirmeler yapmúlardr. Ayrca, toplantya iútirak eden TFF, Kulüpler Birli÷i yetkilileri ile Türkiye Spor Toto Süper Lig, Bank Asya 1. Lig, 2. Lig ve 3. Lig kulüplerinin yöneticilerine/temsilcilerine (73 kiúi) yönelik anket çalúmas yaplmútr. Bu toplantda yaplan konuúma ve sunumlarda; -Anayasa Mahkemesinin Türkiye Futbol Federasyonu Tahkim Kurulu kararlarnn yargya açlmasna olanak veren kararnn futbolun özerkli÷i ve FIFA talimatlar anlamnda sorun teúkil edebilece÷i, -Türkiye’de üç yl içinde kademeli olarak “Ulusal Kulüp Lisans Sistemi” uygulamasna geçilece÷i; bu sistem ile birlikte kulüplerin, öngörülen hukuki, sportif, mali alt yap ve personele iliúkin kriterleri yerine getirece÷i, -Kulüpler Birli÷i tüzel yaplandrlmas gerekti÷i, kiúili÷inin kanunla düzenlenmesi ve TFF’nin yeniden -Stopaj oran ve biletlerdeki KDV orannn düúürülmesi, kulüplerin vergi ve sosyal güvenlik borçlarnn affedilmesi veya yaplandrlmas, Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ünün (GSGM) ald÷ paylarn kaldrlmas gerekti÷i, -Sponsorlukla ilgili teúviklerin ve kulüplerin øddaa úans oyunundan aldklar paylarn artrlmas gerekti÷i, -GSGM, belediyeler, vakflar ve Hazineye ait spor tesislerinin ve protokol tribünlerinin kullanmnn kulüplere devredilmesi gerekti÷i, -Merkezî idarenin, baúta stat olmak üzere spor tesisi yapmnda adil davranmas ve ihtiyac olan bütün kulüplere destek olmas gerekti÷i, -Kulüplerin bilhassa antrenman sahas sknts yaúad÷ ve yerel yönetimlerin bu konularda onlara destek sa÷lamalar gerekti÷i, -Kulüplerin alt yap ve tesisleúmeye daha çok önem vermesi ve stadyumlarn fiziki ve sosyal kapasitelerinin artrlmas suretiyle ailece gidilebilecek yerler hâline sokulmas gerekti÷i, -Profesyonel spor kulübü saysnn artmas gerekti÷i ve kulüplerin dernek statüsünde örgütlenme ve faaliyet göstermelerinin yanlú oldu÷u, -Yurt dúnda kulüp gelirlerinin yaklaúk % 20’sinin bilet haslatndan oluúmasna ra÷men ülkemizde haslatlarn maç günü giderlerini bile karúlayamad÷, -Kulüp baúkanlarnn spor kulüplerini anormal oranda borçlandrdklar, hukuki düzenlemelerle bunun önüne geçilmesi gerekti÷i, - Baz profesyonel kulüplere il özel idareleri ve belediyeler tarafndan destek verildi÷i ancak mevzuatta bir hüküm bulunmamas nedeniyle yardmlarn de÷iúik yollarla yapld÷, -Yerel yönetimlerle kulüpler arasndaki iliúkilerin nesnel temellere dayanmas gerekti÷i, Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 162 - -Maçlarda bulunmas gereken özel güvenlik görevlilerinin giderlerinin GSGM veya TFF tarafndan karúlanmas gerekti÷i, -Kulüp yöneticilerinin kendi dönem borçlarndan sorumlu olmas gerekti÷i -ùiddetin, toplumsal hayatn her alannda görüldü÷ü ve bunu önlemek için özellikle e÷itimin önemli oldu÷u, -Kulüplerin, Dernekler Kanunu’na tabi olmalar nedeniyle özellikle prim teúviklerinden yararlanamadklar ve do÷u bölgelerindeki kulüplere pozitif ayrmclk gösterilmesi gerekti÷i, -Sporda úiddetin önlenmesi için ilgili Tasar’nn bir an önce kanunlaúmas, sporda úiddetin engellenebilmesi için kapsaml iú birli÷i ve spor ahlaknn güçlendirilmesi gerekti÷i hususlar öne çkmútr. 1.1.2. Toplant Spordan Sorumlu Devlet Bakan Faruk Nafiz ÖZAK ile Yaplan Komisyon, 16 Ocak 2011 tarihinde østanbul’da, Spordan Sorumlu Devlet Bakan Sayn Faruk Nafiz ÖZAK ile bir toplant gerçekleútirmiútir. Spordan Sorumlu Devlet Bakan Sayn Faruk Nafiz ÖZAK, “Sporda ùiddet ve Düzensizli÷in Önlenmesine Dair Kanun Tasars” ile di÷er spor konular ve Bakanl÷n faaliyet alanlar hakknda bilgiler vermiútir. Bu toplantda; -Millî E÷itim Bakanl÷, øçiúleri Bakanl÷, Medyadan Sorumlu Devlet Bakanl÷ ve Diyanet øúleri Baúkanl÷ gibi kurumlarla ortak çalúma yaplmas ve medya, RTÜK, TRT Spor gibi unsurlardan yararlanlmas gerekti÷i, -Ailede ve toplumda úiddet var oldu÷u sürece sporda da úiddetin sfrlanamayaca÷, -Bahsi geçen Tasar ile; kanun kapsamnn, taraftarlarn müsabakalara gidip geldikleri güzergâhlar da dâhil edecek úekilde geniúletildi÷i, statlara giriú yasa÷ ve gözetimin yeniden düzenlendi÷i, müsabakalara alkolsüz giriúin esas alnd÷, úike ve teúvik priminin kanun kapsamna alnd÷, il ve ilçe güvenlik kurullarnn üye yapsnn de÷iútirildi÷i, müsabaka güvenli÷inin yeniden ele alnd÷, çirkin tezahürat ve sahalara yabanc madde sokulmas gibi eylemlere daha a÷r cezalar öngörüldü÷ü, - Söz konusu Tasar ile ayrca, çipli bilet ve elektronik kart uygulamasnn baúlatlaca÷ ve böylelikle úiddetin önüne geçmek adna önemli bir adm atlaca÷, ancak atlacak bu admlarla genel seyircinin ma÷dur edilmeyip sadece úiddete karúan belli bir aznl÷a odaklanmann arzuland÷, -Statlarn güvenli÷i ve úiddetin önlenmesi için kulüp tarafndan alnmas gereken önlemlerin, kulüplerin gelirlerini azaltmamasna dikkat edilece÷i, -Dernekler Kanunu ile kulüplerin yönetilmesinin zor oldu÷u ve gelecek yasama döneminde Kulüpler Kanunu çkarlmasnn önemli oldu÷u, -Tahkim Kurulu kararlarna karú yarg yolunun açlmasnn spor iliúkilerinde yeni etkiler oluúturaca÷, bu ba÷lamda yeni bir yaplanmann gerekebilece÷i, -Dünya Doping Ajansnn úart koútu÷u bir birimin Türkiye Doping Ajans olarak kurulmasna yönelik çalúmalarn bulundu÷u, Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 163 - -Genç nüfusa sahip olan ülkemizde bu kadar geniú kesimi ilgilendiren hususlarn GSGM’ye ba÷l bir daire baúkanl÷ marifetiyle yönetilemeyece÷i, bu yüzden Türkiye Gençlik Ajansnn kurulmasna yönelik çalúmalarn yürütüldü÷ü, -23 ilimizde yüzme havuzunun bulunmad÷, yüksek rakm olmasna ra÷men ülkemizde sadece üç (3) kayak pistinin bulundu÷u, sporda baúar yakalamann yollarnn yllar gerektiren çalúma ve tesisleúmeyi gerektirdi÷i, yalnz bu tesislerin yapmnda ayr bir politika ve finans stratejisine ihtiyaç duyuldu÷u ve teúvik bölgelerinde spor tesisi yaplmas ve bunlarn giderlerinin vergiden düúülmesi gerekti÷i ifade edilmiútir. 1.1.3. østanbul Valili÷i øl Spor Güvenlik Kurulunda Yaplan Toplant 17 Ocak 2011 tarihinde Komisyon Baúkan østanbul Milletvekili Nazm EKREN, Komisyon Baúkanvekili Antalya Milletvekili Abdurrahman ARICI, Komisyon Üyeleri Aydn Milletvekili Ali UZUNIRMAK, Diyarbakr Milletvekili Ali øhsan MERDANOöLU, Gaziantep Milletvekili Halil MAZICIOöLU, østanbul Milletvekili Mehmet SEVøGEN ve øzmir Milletvekili Tu÷rul YEMøùÇø ile Komisyon Uzmanlarndan oluúan heyet, østanbul Valisi Hüseyin Avni MUTLU baúkanl÷nda, østanbul øl Emniyet Müdürü Hüseyin ÇAPKIN ve di÷er Kurul Üyelerinin katlmyla oluúan øl Spor Güvenlik Kurulu toplantsna katlmútr. Komisyonun, il spor güvenlik kurullarnn nasl yapland÷ ve nasl iúledi÷ini bizzat müúahede etme frsat buldu÷u bu toplantda, østanbul Vali Yardmcs Ali BAKOöLU’nun Kurul ve iúlevleri hakkndaki ksa sunumundan sonra; -Sporda úiddet sorununun çözümü için herkesin uyumlu ve etkin iú birli÷i içinde olmas gerekti÷i, -Sistem olarak, müsabakalarn kritiklik de÷erlerine göre kriterlere ayrld÷ ve buna göre genel kolluk ve özel güvenlik saylarnn belirlendi÷i, -Geçti÷imiz iki ylda Süper Lig’deki her kulüp için ayn il emniyet müdür yardmclarnn saha güvenlik amiri olarak görevlendirilerek bu kiúilerin kulüp, stadyum ve seyirci profili hususlarnda ihtisaslaúmalarnn sa÷land÷, -21 Ocak 2011 tarihinde saat 20.00’de Fi-Yap ønönü Stadyumu’ndaki Beúiktaú-Bucaspor; 23 Ocak 2011 tarihinde saat 14.00’te Recep Tayyip Erdo÷an Stadyumu’ndaki Kasmpaúa-Gaziantep ve ayn gün saat 19.00’da Türk Telekom Arena Stadyumu’ndaki Galatasaray-Sivasspor müsabakalarnda düúünülen güvenlik tedbirleri, -2006 ylndan bugüne kadar Kurul tarafndan 5149 sayl Kanun uyarnca kiúilere idari para cezalar kesildi÷i, cezalarn tahsil oranlar konusunda net bir veri olmad÷, kesilen cezalarn yaklaúk olarak ancak % 10’unun tahsil edilebildi÷i, ceza mebla÷larnn düúük olmas ve genellikle ceza alan kiúilerin østanbul dúnda ikamet etmeleri nedeniyle tahsilat orannn etkin takip edilmedi÷i ve vergi dairelerinde bu cezalar için özel tahsilat birimleri oluúturulmasnn fayda sa÷layabilece÷i, -østanbul øl Emniyet Müdürlü÷ünce gerçekleútirilen sunumla “Sporda ùiddet ve Düzensizli÷in Önlenmesine Dair Kanun Tasars” ile ilgili olarak, özellikle localarda alkol tüketimi konusunda sknt yaúand÷, müsabaka alanna alkollü olarak alnan kiúinin girmesine izin veren güvenlik görevlilerine öngörülen cezann oldukça a÷r oldu÷u, genel kollu÷a müsabaka güvenli÷i için ücret ödenmesinin faydal olabilece÷i, Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 164 - -øl spor güvenlik kurulu kararlarn uygulamayan kulüplere iliúkin müeyyidelerin de Tasar ile düzenlenmesi gerekti÷i; müsabakalarda görev yapmak üzere özel güvenlik hizmet almnn, bu hizmetin kalitesini artrmak amacyla, TFF tarafndan yaplmas hususunun de÷erlendirilmesi gerekti÷i; stadyumlara sokulmas yasak olan maddelerin teslimi için bu alanlarda belediye ve maliye görevlilerin bulunmasnn fayda sa÷layaca÷ belirtilmiútir. 1.1.4. ùükrü Saraço÷lu Stadyumu’na Yaplan ønceleme ve Araútrma Ziyareti 17 Ocak 2011 tarihinde Komisyon Baúkanvekili Abdurrahman ARICI baúkanl÷nda, Gaziantep Milletvekili Halil MAZICIOöLU ile østanbul Milletvekili Mehmet SEVøGEN’den oluúan Alt Komisyon Üyeleri, Komisyon Uzmanlar ile birlikte Fenerbahçe ùükrü Saraço÷lu Stadyumu’nda incelemelerde bulunmuúlardr. Bu kapsamda; -ùükrü Saraço÷lu Stat Müdürü Ayhan Bak tarafndan, stadyumun kapasitesi, arama giriú kaplar, maç sonu ve acil tahliye kaplar, saha içi acil tahliye kaplar, akreditasyon sistemi, ilk yardm sistemi, takmlarn ve hakemlerin stadyuma geliú gidiúleri, misafir seyirci tribününün düzenlenmesi, maç eú güdüm toplants, güvenlik personeli, turnike sistemi, güvenlik kamera sistemi, büfe ve yeme içme alanlar, maç genel de÷erlendirme toplants, canl yayn araç ve muhabirleri, bilet satú sistemi, teknik merkez, senkron sistemi, ses yayn anons sistemi ve stadyumda devam eden çalúmalar hakknda sunum gerçekleútirilmiú, -Fenerbahçe ve ùükrü Saraço÷lu Stadyumu’ndan sorumlu øl Emniyet Müdür Yardmcs Cengiz ùENOCAK tarafndan, spor müsabakalarnn anlk bir olay de÷il bir “süreç” olarak de÷erlendirilip bu sürece etki eden bütün faktörlerin saptanarak bunlara iliúkin önlem ve cezalarn yasaya yanstlmas hususlarnn vurguland÷ bir konuúma gerçekleútirilmiú, -Biletix temsilcisi tarafndan “Sporda ùiddet ve Düzensizli÷in Önlenmesine Dair Kanun Tasars”nn elektronik kart ve elektronik biletle ilgili düzenlemeleri de÷erlendirilmiú, -Alt Komisyon, Stat Müdürü Ayhan BAK nezaretinde stadyumla ilgili bütün mekân ve uygulamalar yerinde incelenmiú; ayrca statta faaliyet gösteren Fenerbahçe TV, Fenerbahçe Radyo ve Fenerbahçe Dergisi ziyaret edilmiú; güvenlik kontrol odas ve faaliyet gösteren kameralar incelenmiútir. 1.1.5. Fi-Yap ønönü Stadyumu’na Yaplan ønceleme ve Araútrma Ziyareti 17 Ocak 2011 tarihinde Komisyon Baúkan Nazm EKREN baúkanl÷nda, Aydn Milletvekili Ali UZUNIRMAK, Diyarbakr Milletvekili Ali øhsan MERDANOöLU ile øzmir Milletvekili Tu÷rul YEMøùÇø’den oluúan Alt Komisyon Üyeleri, Komisyon Uzmanlar ile birlikte Fi-Yap ønönü Stadyumu’nda incelemelerde bulunmuúlardr. Bu kapsamda; -Beúiktaú Spor Kulübü Genel Sekreteri Fahrettin CURA ve di÷er kulüp yetkilileri tarafndan Fi-Yap ønönü Stadyumu hakknda bilgiler verilmiú; seyircilerin sk bir kontrolden geçirilerek stada alnd÷, kontrol alan ve stadyumun giriúi arasndaki mesafenin denetimlerde avantaj sa÷lad÷, özel güvenlik görevlilerinin yapmalar gerekenler hakknda maç baúlamadan önce polisler tarafndan e÷itildi÷i, maç esnasnda meydana gelebilecek sorunlara karú bir tedbir olarak merdivenlerin sürekli boú tutuldu÷u, Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 165 - -Ayrca, yaplan geniúletme çalúmalaryla 32.000 seyirci kapasitesine ulaúan stadn aslnda statik ömrünü tamamlad÷, bu nedenle yeni bir stada ihtiyaç duyuldu÷u, UEFA kriterlerine göre 5 yldzl bir stadn en az 40.000 seyirci kapasitesinde olmas gerekti÷i ifade edilmiútir. Toplantdan sonra Komisyon Üyeleri ve Uzmanlar tarafndan, BJK Müzesi ve Fi-Yap ønönü Stadyumu verilen bilgiler ú÷nda incelenmiútir. 1.2. Yurt Dúnda Yaplan ønceleme ve Araútrmalar TBMM Genel Kurulunun 13.01.2011 tarihli ve 51’inci birleúiminde alnan karar gere÷ince; 21-27 Ocak 2011 tarihleri arasnda Komisyon Üyesi Aydn Milletvekili Mehmet Fatih ATAY baúkanl÷nda, Bursa Milletvekili Mehmet Emin TUTAN, Diyarbakr Milletvekili Ali øhsan MERDANOöLU Gaziantep Milletvekili Halil MAZICIOöLU, øzmir Milletvekili Tu÷rul YEMøùCø, Kocaeli Milletvekili Azize Sibel GÖNÜL ve Komisyon Uzmanlarnn katlmlaryla øngiltere’de (Londra’da) incelemelerde bulunulmuú ve yetkililerle birçok toplant yaplmútr. 24-30 Ocak 2011 tarihleri arasnda Komisyon Üyesi; Antalya Milletvekili Abdurrahman ARICI baúkanl÷nda, Aydn Milletvekili Ali UZUNIRMAK, Bilecik Milletvekili Fahrettin POYRAZ, østanbul Milletvekili Mehmet SEVøGEN, Samsun Milletvekili Fatih ÖZTÜRK ve Komisyon Uzmanlarnn katlmlaryla øspanya-Madrid, Katulanya ile Endülüs otonom bölgelerinde incelemelerde bulunulmuútur. Meclis Araútrma Komisyonunun øngiltere ve øspanya’ya Alt Komisyonlar marifetiyle yapmú oldu÷u inceleme ve araútrma ziyaretine iliúkin görüúme özetleri aúa÷daki ksmlarda yer almaktadr. 1.2.1. øngiltere’de Yaplan ønceleme ve Araútrmalar Komisyon tarafndan Alt Komisyon marifetiyle øngiltere’ye yaplan inceleme ve araútrma ziyareti srasnda ilk olarak sporda, özellikle de futbol alannda yaúanan úiddet olaylar ve bunlara yönelik geliútirilen tedbirler hakknda görüú alúveriúinde bulunulmuútur. økinci olarak, øngiltere’deki futbola iliúkin genel yaplanmann sa÷lkl iúleyiúi adna geliútirilen tedbir ve programlar ile øngiliz futbol kulüplerinin mali, idari ve hukuki yaplanmalar hakknda bilgi alnmútr. Söz konusu inceleme programnn süresi oldukça snrl oldu÷undan ve øngiltere’de sporda úiddetle ilgili düzenleme sadece futbol alannda yapld÷ndan, programda a÷rlkl olarak futbol alanndaki uygulamalar hakknda bilgi toplanmútr. Söz konusu görüúmelerin de÷erlendirilmesi aúa÷daki ksmlarda yer almaktadr. 1.2.1.1. øngiltere’de Futbolun Organizasyonu øngiltere’de en popüler spor dal hiç kuúkusuz ki yaklaúk 150 yldr oynanan futboldur. Ülkede kadn, erkek ve çocuk, futbol oynayan kiúilerin saysnn çoklu÷unun yan sra; øngiliz futbolunun ülke içinde ve dúnda çok sayda takipçisi bulunmaktadr. øngiltere’de futbol ligleri piramit úeklinde 5 kademede örgütlenmiú olup en yukarda 20 kulübün yer ald÷ “Premier Lig” bulunmaktadr. Premier Lig’in altnda her biri 24 takmdan oluúan 3 alt ligi olan (ùampiyonlar Ligi, 1. Lig ve 2. Lig) “Futbol Ligi” yer almaktadr. Premier Lig ve Futbol Ligi Ulusal Lig Sistemini oluúturmakta olup bu liglerde mücadele eden toplam 92 takm profesyonel yapdadr. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 166 - Baúarl olan takmlar bir üst lige çkmakta, baúarsz olanlar ise bir alt lige inmektedir. Bu 4 ligin altnda kalan liglerin tamam, ligler hâlinde yarúmalarna ra÷men “lig dú” olarak adlandrlmaktadr. Bu liglerde yer alan kulüplerin ço÷unlu÷u amatör yapda organize olmuútur. øngiltere’de futbol ligi piramidi, köy takmlarnn mücadele etti÷i yerel liglere kadar geniúlemektedir. øngiltere’de her hafta, yetiúkin ve çocuk olarak 7 milyon kiúi futbol oynamaktadr. Bunun yan sra 18,6 milyon yetiúkin futbol taraftar bulunmakta olup 21.000 spor alannda 45.000 saha mevcuttur. Bunun yan sra, profesyonel futbol endüstrisinde tam zamanl olarak çalúan görevli says 16.000’dir. Bu alanda çalúan kiúilerin says ve dönen parasal büyüklüklere bakld÷nda futbolun oldukça büyük bir iktisadi faaliyet kolu oldu÷unu söylemek hiç de yanlú olmayacaktr. Sadece Premier Lig’in 2009-2010 sezonundaki cirosu 1 milyar øngiliz sterlinine ulaúmú durumdadr. Futbolun ekonomik büyüklü÷ünün yan sra kültürel ve ülke tantmna iliúkin açlmlar da dikkat çekmektedir. 2008-2009 dönemi itibaryla küresel olarak dünyada Premier Lig maçlarn toplam 4,8 milyar kiúi izlemiú ve 200’den fazla bölgede PL maçlar yaymlanmútr.327 Ülke için hem ekonomik hem sosyal hem de kültürel önemi büyük olan futbola özgü kurumsal yaplanmalar ve hukuki düzenlemeler mevcuttur. Örne÷in sporda de÷il, özel olarak futbol sahalarndaki úiddetin önlenmesine iliúkin bir kanun bulunmakta; emniyet güçlerinde ve yerel idarelerde futboldan sorumlu birimler yer almaktadr. Benzer úekilde Parlamentoda da futbola iliúkin iki grup bulunmaktadr. Bunlar “Tüm Partiler Futbol Grubu” ve “Birleúik Krallk Parlamento Futbol Kulübü”dür. Tüm Partiler Futbol Grubu futbolla ilgili konular görüúerek hükûmete öneriler hazrlayan bir danúma organdr. Birleúik Krallk Parlamento Futbol Kulübü ise yardm amaçl ya da di÷er ülkelerin parlamento futbol takmlaryla maç yapan bir futbol kulübüdür. 1.2.1.2. øngiltere Futbol Federasyonu Futbol alannda önde gelen kulüp ve okullar, 1863’te bir araya gelmiúler ve øngiltere’de futbolu yönetecek kurum olarak Futbol Federasyonunu (FA) oluúturmuúlardr. FA, 1903’te limitet úirket olmuútur. FA, bütün øngiliz futbol yapsnn yönetici organdr. FA, kâr amac gütmeyen bir úirket olup ilk olmas nedeniyle, dünya ülkelerinin federasyonlar arasnda önünde ülke ismi belirtmeye gerek görmeyen tek futbol federasyonudur. FA’ya ba÷l 1.000’in üzerindeki ligde 40.000 kulüp ve 125.000 civarnda takm bulunmaktadr. Premier Lig ve Futbol Ligi müúterek olarak FA’nn 1 øngiliz sterlini de÷erindeki özel hissesini elinde bulundurur ve bu durum, bu iki lige FA Kuruluú Tüzü÷ü’nün baz maddelerinde de÷iúiklik yapma ve veto hakkn verir. Ayn zamanda Wembley Stadyumu’nun da sahibi olan FA, bir Konsey (FA Council) tarafndan yönetilmektedir. FA Konseyi 112 üyeden oluúmakta olup, bu üyeler futbolun ve ülkenin de÷iúik kesimlerini temsil etmektedir. Böylelikle, farkl gruplarn çkarlarnn dengelenmesi hedeflenmektedir. Taraftar temsilcilerinden bir üye de bu Konseye üyedir. Konsey; disiplin hususlar, hakemler ve maç-turnuva sonuçlarn tescil etmek gibi futbolla ilgili konular düzenlemektedir. Konsey bu hususlarn bir ksmn, bir komite yaps içerisinde devreder. FA Kurulu, FA Konseyine alaca÷ kararlara yol gösterecek raporlar yazmak ve bu hususta gerekli çalúmalar yapmakla sorumludur. Kurulun baúkan ve genel sekreteri ba÷mszdr. Kurulun esas odakland÷ husus, önemli ticari ve mali kararlardr. Do÷rudan rapor veren dört alt komitesi; Finans, øzleme, Hak Ediú ve Profesyonel Oyun Kurulu vardr. 327 24-25 Ocak 2011 tarihlerinde øngiltere’de Premier Lig yetkilileri ile yaplan görüúmeler. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 167 - 1.2.1.3. Premier Lig Premier Lig, 100 hissesi olan limitet úirket statüsündedir. Bu 100 hissenin 20 tanesi, Premier Lig’de mücadele eden kulüplere aittir. Futbol Federasyonu bir (1) özel hisseye sahip olup geriye kalan 79 hisse, úirket genel sekreteri tarafndan idare edilmektedir. PL’yi ilgilendiren bütün önemli kararlar, kulüplerin tamamnn katlmyla alnmaktadr. Kararlara uymak zorunda olan kulüplerin karar alma sürecine katlyor olmas, kurallarn uygulanma aúamasnda hukuki anlamda güç vermektedir. Bir kararn onaylanmas için 14 oy gerekmektedir. Dolaysyla 7 kulüp, bir kararn uygulanmasna engel olabilmektedir. Uygulamada genellikle 17-18 kulübün onayyla kararlarn alnd÷ görülmektedir. PL gelirleri içinde en önemli kalem yayn gelirleri olup toplam gelirin hemen hemen yarsn oluúturmaktadr. Di÷er gelirler ise bilet satúlar, reklam gelirleri ve sponsorlardan elde edilmektedir. Yayn gelirleri PL kulüpleri arasnda úu úekilde da÷tlmaktadr: ølk olarak da÷tlacak yayn gelirinin yars bütün kulüplere eúit olarak bölüútürülmektedir. Kalan ¼ baúar durumuna göre, di÷er ¼ ise maçlara gelen seyirci saysna ba÷l olarak da÷tlmaktadr. PL’de elde edilen di÷er bütün gelirler ise kulüpler arasnda eúit olarak da÷tlmaktadr. Küme düúen takmlara 4 yl boyunca “paraúüt ödemesi” denilen kaynak aktarm yaplmaktadr. Sonuç olarak øngiltere’de PL gelirleri oldukça eúitlikçi bir yaklaúmla da÷tlmaktadr. Örne÷in 2009-2010 sezonunda yayn gelirlerinden en fazla pay Arsenal Kulübü (52 milyon øngiliz sterlini), en az pay ise Wolverhampton Wanderers Kulübü (35,8 milyon øngiliz sterlini) almú olup bu iki takm arasndaki kazanç fark oran ½’den bile azdr. Futbol kulüplerinin herhangi bir vergi muafiyeti bulunmamaktadr. Çünkü son derece zengin ve büyük paralarn döndü÷ü bir futbol ligi oldu÷undan hükûmet ve kamuoyu vergi indirimine scak bakmamaktadr. PL için en önemli hususlardan biri hesap verilebilirliktir. Kulüplere ve liglere iliúkin finansal tablolar Deloitte tarafndan ba÷msz denetimden geçirilmekte ve kulüplerin bütçelerinin belli bir dengede tutulmas úart koúulmaktadr. Aksi takdirde çeúitli cezalar (örne÷in futbolcusunu lisanslamama gibi) uygulanmaktadr. PL’de kulüplerin sahipleri ve üst düzey yöneticileri sk incelemeden geçmektedir. Bu kiúilerin hem ülke içinde hem de di÷er ülkelerde sabkasz olmalar (12 aydan fazla ceza almamú olmalar, sahtekârlk suçu iúlememiú olmalar) gerekmektedir. Her yl 20 kulüpten yaklaúk 100120 kiúi bu denetimden geçmektedir. 1.2.1.4. øngiltere’de Sporda ùiddetin Önlenmesine Yönelik Olarak Alnan Tedbirler Kanunlar uyarnca øngiltere’de statta yaúanan tüm olaylardan kulüp sorumludur. Kulüpler kendi ihmallerinden kaynaklanan sorunlar yaúanmamas için, güvenlikle ilgili iúlerde özel güvenlik ve polis gücü ile koordinasyonu sa÷lamaktadr. Stat dúnda ise güvenlik tedbirlerinden polis güçleri sorumludur. Statlarda güvenli ortam sa÷lamak için polis, lig baúnda fikstürün açklanmasn müteakiben oynanacak olan maçlara ve kulüplere iliúkin risk de÷erlendirmesi yapmakta ve bu de÷erlendirmeler sonucunda maçlarda ne kadar polis ile özel güvenlik personelinin görev yapaca÷n kulüplere bildirmektedir. Lig baúnda yaplan risk de÷erlendirmesi, her maç öncesi güncellenmekte ve gerekiyorsa saylar yeniden tespit edilmektedir. Statlarda görev alan özel güvenlik 12 ila 18 ay arasnda süren ve 10 farkl modülden oluúan e÷itim almaktadr. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 168 - Her il kendi bölgesindeki statlardan sorumlu olup yerel yönetimlerde güvenlik komiteleri bulunmaktadr. Müsabakalarn güvenlik amiri, yerel polis biriminden atanmaktadr. Ayrca deplasmanda oynanan maçlara, konuk takmn bulundu÷u bölgenin yerel polis teúkilatndan görevliler gitmektedir. Risk derecesi yüksek olan maçlarda, stat içinde polis de yer alabilmektedir. Ancak bu gibi durumlarda, yani kulübe ait ya da kulübün sorumlulu÷unda olan alanlarda görev yapan polise kulüp ödeme yapmaktadr. Her kulüp bir (1) güvenlik müdürü atamak zorundadr. Güvenlik müdürü özel güvenli÷i yönetmek ve polis ile koordinasyonu sa÷lamakla görevlidir. Ayn zamanda bütün statta kapal devre kamera sistemi ile de takip yaplmaktadr. øngiltere’de futbolda úiddetle mücadele konusunda öncelikle ele alnan husus, sorun çkartan ve snrl sayda olan kitlenin normal seyirciden ayrlmas ve sorun çkartan kitleyi cezalandrma yoluyla onlarn bu tip davranúlardan alkonulmasdr. øngiltere’de sorun çkaran taraftarlara stadyumlara almama, maç günleri úehir merkezine almama ve ülke dúnda øngiliz takmlarnn maçlar oldu÷unda yurt dúna çkúlarn yasaklama olmak üzere üç tip yasak getirilmiútir. ùu an 3.500 kiúiye bu tip cezalar uygulanmaktadr. Bunun dúnda kulüpler de belirli kiúilere yönelik olarak maçlara almama cezas verebilmektedir. Bu tip özel cezalara polis karúmamakta olup özel güvenlik vastas ile bu úahslarn stada giriúi engellenmektedir. Özel güvenlik öncelikli olarak statta fanatik gruplarn bir arada maç seyretmesine izin vermemektedir. Hatta elektronik biletler ile bu tip gruplarda yer alan kiúilerin stadn de÷iúik alanlarnda oturmas sa÷lanmaktadr. Bu sayede fanatik gruplarn ayn yerde oturmas engellendi÷i için de korsan pankart açlma riski azalmútr. øngiltere’de pankartlarla ilgili olarak futbola iliúkin de÷il, genel uygulamalar düzenleyen ulusal kanunlar bulunmaktadr. Statlarda yer alacak pankartlar öncelikli olarak bu kanuna uygun olmak zorundadr. Her kulüp hangi pankartlarn kullanlaca÷na kendisi karar vermektedir. Bu pankartlar belirlenirken farkl taraftar gruplarnn temsil edilmesine ve birbirlerini rencide etmeyecek sloganlar yazlmasna özen gösterilmektedir. Maçlara getirilen pankartlar, özel güvenlik personeli tarafndan maç günü denetlenmektedir. Maçlara alkollü gelmek yasaktr. Bunun tespiti gözle yaplmakta; özel güvenlik, alkollü oldu÷undan úüphelendi÷i kiúileri maç boyunca bekleme odalarnda tutabilmekte ya da bu kiúiler tutuklanabilmektedir. Statlarda alkol satú sadece stadn iç ksmnda yaplmakta ve alkollü içeceklerin tribünlere getirilmesine izin verilmemektedir. Ayrca, riskli maçlarda, maç saati öne alnarak alkollü gelebilecek seyirci saysnn azaltlmas amaçlanmaktadr. øngiliz taraftarlar; yurt dúna maç izlemek için en fazla çkan taraftar grubu olarak bilinmektedir. Yurt dúnda sorun çkaran øngiliz taraftarlara engel olabilmek için 2001 ylnda FA içinde “øngiltere Taraftarlar Kulübü” kurulmuútur. Kulübün temel görevi deplasmandaki maçlar için biletleme iúlerini ve güvenlik hususlarn takip etmektir. Ceza alan taraftara øngiltere’nin yurt dúnda maç oldu÷u zamanlar yurt dúna çkma yasa÷ uygulanmaktadr. Bunun yan sra gidilen ülkedeki emniyet teúkilatyla da güvenlik kontrolleri sk bir biçimde yaplmaktadr. 1.2.1.5. øngiltere’de ùiddetin Önlenmesine Yönelik Olarak Statlarda Alnan Tedbirler øngiltere, futbol maçlar esnasnda 1985 ylnda Heysel facias, 1989 ylnda ise Hillsborough facias olarak adlandrlan iki büyük olay yaúamútr. Heysel facias, Brüksel’de 1985 ylndaki Avrupa Kupas’nn finalinde, Liverpool (øngiltere) ve Juventus (øtalya) arasnda oynanan maç srasnda yaúanmútr. øngiliz taraftarlar, aradaki telleri aúarak Juventus taraftarlarnn oldu÷u ksma geçmiú; Juventuslu taraftarlar kaçmak isterken de stadyumun duvarlar yklmú; bunun Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 169 - sonucunda 32’si Juventuslu olmak üzere 39 kiúi ölmüú, 600 kiúi de yaralanmútr. 1989 ylnda ise Sheffield Wednesday takmnn, kendisine ait Hillsbororugh Stad’nda, Liverpool’la oynad÷ maçta çkan olaylarda 96 kiúi ölmüú, 766 kiúi yaralanmútr. 1989 ylnda yaúanan Hillsborough faciasndan sonra Gosforth Lordu Justice Taylor’un yazmú oldu÷u “Taylor Raporu”nda, bu facialarn yaúanmasnn sebepleri ve spor faaliyetlerinde bu tip olas skntlarn gelecekte tekrarlanmamas için ne gibi önlemler alnmas gerekti÷i yazlmútr. Raporda, stat içindeki güvenlik güçlerinin olaya müdahalede yetersiz kald÷ vurgulanmú; bu konuda yeni tedbirler getirilmiútir. Ayrca bütün büyük stadyumlarda seyircilerin tamam için oturma düzeninin getirilmesi ve biletli seyircilerin her birine numaral bir koltuk verilmesi gerekti÷i belirtilmiú; bu kural Premier Lig, øngiltere Futbol Ligi ve øskoçya Futbol Ligi’nde uygulanmaya baúlanmútr. Raporda yazan ve uygulamaya konulan di÷er önemli öneriler ise tel örgülerin kaldrlmas, giriú çkú turnike saylarnn artrlmas, sahaya biletsiz seyircilerin alnmamas, yedek çkú kaplarnn açlmasdr. Ayrca raporda, olaya karúan seyircilerin bir ksmnn alkollü oldu÷u ve bunun olaylarn büyümesine yol açt÷ belirtilmiútir. 10 binden fazla seyirci kapasitesi olan stadyum ve salonlar için 1975 ylnda yürürlü÷e giren Spor Sahalarnn Güvenli÷i Kanunu uygulanmaktadr. Ayrca, statlar ile ilgili tüm fiziki koúullar “Yeúil Kitap” ta saylmútr. Bu büyüklükte sahalara sahip olan kulüplerin yerel otoriteden mutlak surette “güvenlik sertifikas” almas gerekmektedir. Bir spor tesisinin güvenlik sertifikas alp alamayaca÷nn kararn yerel yönetimler vermektedir. Yerel idare gerekli gördü÷ü takdirde müsabakalar esnasnda stadyumlarn tamamn ya da bir bölümünü kapatabilmektedir. Yeúil Kitap’ta yazan ilkelere uyulup uyulmad÷nn araútrlmas için PL’de ayr bir ekip bulunmakta, kulüplere bu kurallara uyulma derecesine göre lisans verilmektedir. øngiltere’de güvenlik tedbirlerinin artrlmas ve söz konusu uygulamalarn yerleúmesi için, 2000 ylndan bu yana yaklaúk 2 milyar øngiliz sterlini harcanmútr. 1.2.1.6. øngiltere’de Sporcu Yetiútirme Faaliyetleri PL 2009-2010 sezonunda yayn gelirlerinden 120 milyon øngiliz sterlini, toplumsal hizmetlere ve toplum yararna geliútirilen programlara aktarlmútr. PL’de yer alan kulüplerin her birinin bir toplum úubesi bulunmaktadr. PL; çocuklarn, gençlerin ve elit sporcularn yetiútirilmesi ve e÷itimleri hususuna oldukça önem göstermektedir. PL’deki en kalabalk birimin e÷itim dairesi olmas da bunun bir göstergesi saylmaktadr. Bu programlarn baúarl bir biçimde sürdürülebilmesi için her kulübün bir “Çocuk Güvenli÷i Görevlisi” olmas zorunlu tutulmuútur. PL ve kulüplerde yaklaúk olarak 1.500 kiúi bu alanda görev yapmaktadr. 2010 ylnda e÷itim çalúmalarna 230 bin civarnda kiúi katlmútr. Bu kapsamda kulüplerde farkl branúlarda 100 kadar e÷itmen görev yapmakta ve her kulübün stadnda modern snflar bulunmaktadr. Bu snflarda farkl programlar verilmektedir. Uygulanan programlardan baúlcalar úunlardr: “Baúar øçin Oynamak ”, “Çifte Kulüp”, “Premier ùirket Akademisi” , “Okuyan Yldzlar” ve “Çalúma Hayatnda Premier Lig ”. 1.2.1.7. øngiltere’ye Yaplan Çalúma Ziyaretinin Sonuçlar øngiltere’de yaplan incelemelerde tespit edilen ve ülkemizde de uygulamaya konulabilecek hususlar aúa÷da özetlenmiútir: x øngiltere genel anlamda “sporda úiddet” de÷il, úiddetin en sk görüldü÷ü spor dal olan “futbolda úiddet” konusuna e÷ilmiútir. Türkiye’de konunun futbol ve di÷er branúlar için ayr ayr ele alnmas hususu araútrlmaldr. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 170 - x Birleúik Krallk Parlamentosunda kurulmuú olan “Tüm Partiler Futbol Grubu” futbolla ilgili konular görüúerek hükûmete öneriler hazrlayan ve daimî süreyle görev yapan bir danúma organdr. Benzer bir kurulun TBMM’de kurulmas hususu araútrlabilir. x Ülkemizde Millî E÷itim müfredatnda spor e÷itiminin yeterli düzeyde yer almad÷ göz önüne alnd÷nda, øngiltere örne÷inde görülen ve Premier Lig tarafndan verilen e÷itimlere benzer programlarn Kulüpler Birli÷i ve federasyonlar tarafndan ülkemizde de hayata geçirilmesi, ülkemizde spor kültürünün geliúmesi açsndan fayda sa÷layacaktr. x øngiltere’de gelir getirici olmayan spor dallarnda faaliyet gösteren spor kulüpleri, alternatif finansman sa÷lama yollar geliútirmektedir. Örne÷in ziyaret edilen hokey kulübünde spor faaliyetinin yürütüldü÷ü bir kulübün yan sra, ticari bir iúletme olarak faaliyet gösteren ek bir yaplanmaya (iúletme kulübü, running club) gidilmiútir. Benzer uygulamann, ülkemiz için uygulanabilirli÷i araútrlmaldr. Yaplmú olan inceleme seyahati göstermiútir ki, øngiltere’de spor alannda ksa ve uzun vadeli farkl hedefler net olarak tanmlanmú durumdadr. Ksa vadede hedefler konulurken sporun özellikle de seyirlik dallarnn e÷lence ve úov iúlerini de içine alan bir iktisadi faaliyet kolu oldu÷u unutulmamaldr. Dolaysyla spor alanlarna mümkün oldu÷unca fazla sayda seyirciyi (baúka bir deyiúle müúteriyi) çekmek; onlar farkl gösteri ve etkinliklerle memnun etmek ve tüm bunlar yaparken güvenli, emniyetli ve konforlu mekânlar sa÷lamak önemlidir. Bütün bunlar baúarl bir úekilde yerine getirmek, farkl kesim ve kurumlarn etkili iú birli÷ini ve iú bölümünü gerektirmektedir. Uzun vadede ise fair-play ve sportif birli÷in muhafazas önemlidir. Baúka bir deyiúle ticari hedefler peúinde koúarken, uzun vadede sistemin yapsn ve sürdürülebilirli÷ini tehlikeye atacak, spor kulüplerini finansal darbo÷aza sürükleyecek, ahlaki ve insani olmayan davranúlardan kaçnlmas gerekmektedir. Önemli olan, uzun ve ksa vadedeki bu amaçlar dengeleyebilmektir. 1.2.2. øspanya’da Yaplan ønceleme ve Araútrmalar Komisyon tarafndan Alt Komisyon marifetiyle 24-30 Ocak 2011 tarihleri arasnda øspanya’ya yaplmú olan çalúma ziyaretinde; Sporda úiddet ve saldrganl÷n önlenmesi için alnan önlemler, spor kulüplerinin hukuki, mali, idari yaps ve sorunlar; spor kulüplerinin úirketleúmesi; kulüp lisans sistemi; stadyumlarn güvenli÷i; statlarn gelir getirici özellikleri; spor faaliyetlerindeki sponsorlukla ilgili düzenlemeler; øspanya’daki spor faaliyetlerinin organizasyonu; spor kulüplerinin yeniden yaplandrlmas; spor faaliyetlerine yaplan devlet yardmlar; spora katlmn artrlmas için yaplan faaliyetler; spor kulüplerinin amatör, profesyonel ve alt yap tesislerinin yapm; yerel yönetimlerin ve sivil toplum kuruluúlarnn spora katklar hususlarnda bilgiler alnmútr. Stadyumlarn fiziki alt yap durumlar ve güvenlik uygulamalar; Barcelona La Masia Spor Okulu faaliyetleri; Madrid’deki Yüksek Spor Konseyi ile Sevilla’da bulunan Endülüs Otonom Yönetimi Spor Genel Sekreterli÷inin spor konusundaki yetkilileri, Malaga-Real Zaragoza futbol karúlaúmas öncesinde, maç annda ve sonrasnda alnan tedbirler yerinde incelenmiútir. Söz konusu inceleme programnn süresi snrl oldu÷undan programda a÷rlkl olarak futbol alanndaki uygulamalar hakknda bilgi toplanmútr. Bu ba÷lamda, Komisyonun çalúma program çerçevesinde yapmú oldu÷u görüúme, inceleme ve araútrmalar aúa÷daki ksmlarda ifade edilmiútir. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 171 - 1.2.2.1. øspanya’da Spor Faaliyetlerinin Organizasyonu øspanya 17 otonom bölgeye bölünmüú bir krallk oldu÷undan, spor faaliyetlerinin organizasyonu da idari yapsna uygun olarak; merkezî yönetime ba÷l kuruluúlar, özerk bölgelere ba÷l kuruluúlar, belediyelere ba÷l kuruluúlar ve özerk spor federasyonlarndan oluúmaktadr. 1.2.2.1.1. Merkezî Yönetime Ba÷l Kuruluúlar Merkezî yönetim; elinde bulundurdu÷u genel yasama gücüyle sporun hukuki yapsn, çevreyle iliúkisini, federasyon faaliyetlerini, uluslararas faaliyetleri ve büyük müsabakalar düzenlemektedir. Merkezî yönetimde spora iliúkin faaliyetler müsteúarlk úeklinde örgütlenen Yüksek Spor Konseyi tarafndan yürütülmektedir. Konseyde iki genel müdürlük bulunmaktadr. a) Spor Genel Müdürlü÷ü: Bu Genel Müdürlükte müsabakalar, sporun yaygnlaútrlmas ile spor ve fitness birimleri bulunmaktadr. b) Spor Alt Yaps Genel Müdürlü÷ü: Bu Genel Müdürlükte sporun genel hukuki rejimi, spor alt yaps ve ekonomik yönetim ile genel sekreterlik birimleri bulunmaktadr. Do÷rudan müsteúara ba÷l olarak faaliyet gösteren Özel Kalem Müdürlü÷ü; olimpiyat iúleri, uluslararas müsabakalar ve teftiú iúlerinden sorumludur. 1.2.2.1.2. Özerk Bölge Yönetimine Ba÷l Kurumlar Otonom bölgeler kendilerine aktarlmú yetkileri kullanmaktadr. Otonom bölgenin spor mevzuat, merkezî yönetimin çkard÷ kanunlarla uyumlu olmak zorundadr. Ufak tefek farkllklar olsa da mevzuatlar birbiriyle uyumludur. Otonom bölge birinci baúkan, müsteúar düzeyindedir. Müsteúar yardmcs düzeyindeki baúkan yardmclarndan biri, spordan sorumludur. Baúkan yardmcsna ba÷l Spor Genel Müdürlü÷ünde iki birim bulunmaktadr: 1. Spor Genel Yönetimi 2. Belediyeler Spor Enstitüsü. Spor Genel Yönetimi, bölge çapnda kulüplerin koordinasyonu, statlarn güvenli÷i ve teftiúi, çocuklarn spora katlm ve teúviki gibi görevleri yerine getirmektedir. Son yllarda yaúl, genç, özürlü, engellilerin de yo÷un olarak spor yapmaya baúlamasyla semt ve mahalle spor okullar önem kazanmútr. Otonom bölgeler belediyeler aracl÷ ile bu okullar desteklemektedirler. 1.2.2.1.3. Belediyelere Ba÷l Kurumlar Belediyeler, spor faaliyetlerini ve spor okullarn organize etmekte ve bulundu÷u yöreye göre da÷clk, yürüyüú gibi do÷a sporlarn teúvik etmektedir. Sa÷lk, e÷itim, spor yerel komisyonlar bir e÷itim takvimi belirlemektedir. Okullarda profesyonel e÷iticiler bulunmaktadr. Haftada 4-6 saat olan beden dersinde, beden e÷itimi hocas spor disiplinini ö÷retmekle görevlidir. Bunun dúnda, spor dallar da çocuklara ö÷retilmektedir. Belediyeler semt ve mahallelerde açmú olduklar spor okullar ile sporu teúvik etmekte, belediye spor okullarna devam eden sporcularn ücretlerinin belli bir oran kendileri tarafndan ödenmektedir. Belediyeler, okullar aras müsabakalar düzenlemekte; kazananlar bölge çapnda yarúma hakk elde etmektedir. Belediyeler yannda, özel spor okullar da kurulabilmekte ve bunlar yarúmalara katlabilmektedir. Özel spor okullar, yaplan müsabakalarda ilk üçe girerse prim yoluyla desteklenmektedir. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 172 - 1.2.2.1.4. Özerk Federasyonlar øspanya’da her spor dalnda bir federasyon bulunmaktadr. Spor dünyasyla ilgili olanlar tarafndan demokratik yolla genel kurul oluúturulmaktadr. Ylda bir kere toplanan Genel Kurul içinden bir alt komisyon seçilmektedir. Alt komisyon daha sk toplanmakta ve güncel olaylar görüúmektedir. Genel Kurul, federasyon baúkann seçmektedir. Baúkan, yönetim kurulu üyelerini kendisi seçmekte; di÷er kurumlarla olan iliúkisini kendi tayin etmekte; idari ve mali iúleri yakndan takip etmektedir. Bu nedenle daha iúlevsel olarak faaliyet göstermektedir. Spor federasyonlar özerktirler ve özel hukuk hükümlerine tabidirler. Ancak, Yüksek Spor Konseyi tarafndan denetlenmektedirler. Merkezi Hükûmet, otonom bölge ve belediye yönetimlerini de denetlemektedir; ayrca, federasyonlar özel danúmanlk ve denetim úirketlerince de denetlenmektedir. 1.2.2.2. øspanya’da Sporda ùiddetin Önlenmesine Yönelik Olarak Alnan Tedbirler øspanya’da sporda úiddetin engellenmesinde genel olarak üç tedbir alnmaktadr. 1) Kolluk Güçlerinin Tedbir Almas: Müsabakalarn yaplaca÷ alanlarda tüm birimlerin koordinasyonuyla taraftarlarn güvenli÷i sa÷lanmaktadr. 2) ùiddetle Mücadele Komisyonu Tarafndan Verilen Ceza: Kamera aracl÷ ile kontrol merkezinden tespit edilen olaylara annda müdahale edilmekte, hakemin de görüúü alnarak gerekirse maçn iptali veya ertelenmesi gibi karar annda verilebilmektedir. 3) Fair-play halka ve taraftarlara anlatlmaktadr. 2004-2008 yllarnda tüm parti gruplarnn oy birli÷i ile iki temel kanun çkarlmútr. Birincisi sporda úiddet, rkçlk, yabanc düúmanl÷ ve hoúgörüsüzlü÷e karú kanun, ikincisi ise dopingin önlenmesiyle ilgili kanundur. Temel prensip “úiddete ve dopinge sfr tolerans” olarak ortaya konulmuútur. Bisiklet ve atletizmde dünya medyasnda yer alan doping olaylar, doping kanununun çkarlmasnda etken olmuútur. Doping, sporda haksz rekabete yol açt÷ndan, dopingle mücadele edilmesi ve bunun 365 gün kontrol edilmesi gerekmektedir. Sporda úiddet ve doping olaylarn engellemek amacyla, ceza kanununda yer alacak yeni düzenlemelerin 2011 ylnda kanunlaútrlmas düúünülmektedir. Bu düzenlemelerde cezalarn idari de÷il, hapis cezasna kadar varan adli ceza olmasna özen gösterilmiútir. Mevzuatta sporda úiddetin önlenmesinde yetkilerin bir ksm merkezî yönetime, bir ksm ise otonom yönetimlere ait olup, bir ksm yetkiler de merkezî ve yerel yönetimlerle paylaúlmútr. Kanun yapma yetkisi Merkezî Hükûmete aitken uygulama görevi otonom bölgelere aittir. Sa÷lk ve úiddet, kamu sa÷l÷ ve güvenli÷i ile ilgili oldu÷undan hükûmet bu konularla yakndan ilgilenmektedir. Sporda úiddet konusunda oluúturulan mevzuatn dayana÷n, øngiltere’de ortaya çkan úiddet olaylarndan sonra 1985 ylnda yürürlü÷e giren AB direktifi teúkil etmektedir. ùiddete, rkçl÷a, yabanc düúmanl÷na, hoúgörüsüzlü÷e karú 2007 ylnda çkarlan kanunla loto-toto gelirlerinden belli bir orann güvenlik harcamalar için ayrlmas zorunluluk hâline getirilmiú; sporla ilgili kurum ve kuruluúlara önemli sorumluluklar yüklenmiútir. Bu ba÷lamda “Sporda ùiddet, Irkçlk, Yabanc Düúmanl÷ ve Hoúgörüsüzlü÷e Karú Devlet Komisyonu” oluúturulmuútur. Komisyon; úiddet, rkçlk, yabanc düúmanl÷ ve hoúgörüsüzlü÷e karú sporda aktif politikalarn uygulanmasndan ve bu konuda bir organ oluúturulmasndan Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 173 - sorumludur. Komisyona, Yüksek Spor Konseyi üyelerinden veya øçiúleri Bakanl÷ndan bir görevli dönüúümlü olarak baúkanlk etmektedir. Ayrca, sporda úiddete karú oluúturulan yerel bir kurul, maçlardan bir hafta önce toplanmaktadr. Kurulda, taraftar gruplarndan temsilci bulunmamakla birlikte; sivil savunma, ulaútrma, belediye ve polis teúkilatndan görevliler bulunmaktadr. Yabanclarla yaplan maçlarda elçiliklerden görevli davet edilmektedir. Bu Kurul, basnda çkan demeçleri, úehre gelen rakip taraftar saysn vs. de÷erlendirerek maçn risk durumunu, dolaysyla alnacak önlemleri belirlemektedir. Kulüpler, taraftar ve sporcusuyla bir bütün oldu÷undan, saha güvenli÷i ile ilgili tüm önlemleri almaktan sorumlu tutulmuútur. Kulüplerin kanuni zorunluluklara uymas, taraftarlarn faaliyetlerini takip edip onlar da kanuna aykr davranúlardan alkoymas gerekmektedir. Federasyonun; kulüplere, kulüp baúkanlarna, sporculara ceza verme yetkisi bulunmaktadr. øspanya’da yeni bir ceza türü de kamuoyuna yaplan basn açklamalar ile ilgili olarak getirilmiútir. Yapt÷ açklamalarla úiddeti teúvik edenlere düzeltme ve özür dileme cezas verilmekte; bu cezann masraflarn ilgili, kendisi karúlamaktadr. Kanunla getirilen bir yenilik olarak vandalizm, rkçlk gibi úiddet kavram içine dâhil edilmiú; bunlarn sembollerinin stada sokulmas yasaklanmútr. 1.2.2.3. øspanya’da ùiddetin Önlenmesine Yönelik Olarak Statlarda Alnan Tedbirler øspanya’da statlarn güvenli÷ini, özel güvenlik, özerk bölge güvenli÷i, yerel güvenlik ve polis birlikte sa÷lamakta olup stat içindeki güvenlikten esasen kulüpler sorumludur. Profesyonel spor müsabakalarnda duruma göre, polis veya jandarma gerekli güvenlik önlemlerini almak zorundadr. Maçlarda emniyetten bir kiúi, güvenlik amiri olarak görev yapmaktadr. Kulübün güvenlikten sorumlu müdürü, güvenlik amiriyle koordineli olarak çalúmaktadr. Kulüpler, úiddetin önlenmesiyle ilgili olarak güvenlik yönergesi, stat içi kontrol tüzü÷ü çkarmak ve ferdi risk planlamas yapmak zorundadr. Ayrca, mevzuat gere÷i, statlarda rakip takm seyircilerinin fiziki olarak ev sahibi takm seyircilerinden ayrútrlmas gerekmektedir. Polisin güvenlikle ilgili iki sorumlulu÷u bulunmaktadr. Bunlarn ilki, maç organizasyonunun mevzuata uygun olarak yerine getirilip getirilmedi÷i; ikincisi ise özel güvenlikle ilgili yetersizlik olup olmad÷ hususunun kontrol edilmesi ve eksiklik görülürse bunun tamamlatlmasdr. Stadn içinde ve dúnda çkacak olaylarn önlenmesine yönelik olarak çkarlan tüzük, çkacak eylemlerde emniyet güçlerine annda müdahale etme yetkisi vermektedir. Düzeni bozanlar polis stattan dúar çkartabilmekte, gerekirse gözaltna alabilmektedir. Ayrca kulüp kendi disiplin yönetmeli÷ini çalútrarak duruma göre, úiddete karúan üyelerin stada giriúini engellemekte, süreli veya süresiz olarak üyeli÷ini dondurmakta veya iliúi÷ini kesmektedir. Statlarda meydana gelen olaylar kamerayla annda tespit edilerek olay yerine en yakn güvenlik görevlisine bildirilmektedir. Statta, maç esnasnda muhtemel bir gerginli÷i önlemek amacyla rakip kulüp yöneticilerinin bir araya gelerek konuúabilecekleri özel bir oda bulunmaktadr. Yüksek riskli maçlardan önce güvenlik toplants yaplmakta, satlan biletlerin üzerine seyirci isimleri yazlarak bu isimler polislere verilmekte ve polisler tarafndan kontrol edilmektedir. Geliú gidiú güzergâhlar ve stadn çevresi øspanya’da “Sporda ùiddet, Irkçlk, Yabanc Düúmanl÷ ve Hoúgörüsüzlü÷e Karú Kanun” kapsamna dâhil edilmiútir. Geliú gidiú güzergâhlarnda yaúanan úiddette, kanunla birlikte, önemli azalma meydana gelmiútir. Rakip Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 174 - taraftarlarn geliú gidiú güzergâhlar ayr olarak belirlenmekte, sadece stada de÷il úehre geliú gidiúleri de kontrol edilmekte, úehirde rahatça davranabilecekleri bir meydan tahsis edilmektedir. Konuk taraftarlar farkl kaplardan stada girip farkl yerlere oturmaktadrlar. Maç bitiúinde de ev sahibi taraftarlar stad boúaltp etraf sakinleúince, konuk taraftarlar stattan çkarlmaktadr. øspanya’da VIP salonlarnda ve localarda içki içilmesi hususunda ortak bir uygulama bulunmamaktadr. Baz bölgelerde, statlarda bulunan VIP ve localarda içki içilirken; baz bölgelerde, statlardaki VIP ve localarda içki içilmemektedir. Maç öncesinde ortam gerilmiúse bölge yönetimi taraflarla görüúerek ortam yumuúatmak amacyla gerekirse basn toplants yaplmaktadr. Tüm uyarlara ra÷men yapmú oldu÷u davranú ve demeçlerle ortam germeye devam eden kulüp yöneticisi, Komisyon kararyla görevden alnabilmektedir. Yerel hükûmetlerin, tüm spor dallarn kapsayan úiddete karú komisyonlar bulunmaktadr. Bu komisyonlar ayrca gençleri, çocuklar e÷itmeye çalúmaktadr. 1.2.2.4. øspanya’da Sporcu Yetiútirme Faaliyetleri Bu bölümde, Barselona Spor Kulübüne alt yapdan sporcu yetiútiren La Masia Okulu incelenmiútir. Barselona spor kulübünün dünyann çeúitli ülkelerinde spor okullar bulunmaktadr. Buralardaki baúarl çocuklar ö÷renci olarak La Masia Okuluna gönderilmektedir. La Masia’da, ylda yaklaúk 95 sporcuya e÷itim verilmektedir. Barselona takmnn sporcular ve yöneticilerinin ço÷u bu okuldan yetiútirilmiútir. Buraya gelen ö÷rencilerin çevresi, ailesi, arkadaúlar ile olan iliúkilerine ve e÷itimine büyük önem verilmekte ö÷rencilere e÷itim veren pedagog ve e÷itmenler özenle seçilmektedir. Ne kadar kabiliyetli olursa olsun davranú kurallarna uymayan sporcunun okulda kalma úans bulunmamaktadr. La Masia’da ö÷rencilerin sportif e÷itimleri ile akademik e÷itimleri dengeli bir úekilde sürdürülmektedir. Sporcularn e÷itiminde en çok dört temel özelli÷in geliútirilmesine çaba gösterilmekte; yetenek, kalite, futbolda karar verebilirlik, fiziksel e÷itimlerin tamaml÷, sporcularn disiplin, a÷rbaúllk, tevazu ve takm arkadaúl÷ gibi moral de÷erleriyle donanmalarn sa÷lamak La Masia’nn en önemli amacdr. E÷itimcilerle 15 günde bir toplant yaplmakta, ö÷rencilerle nasl bir iletiúim yolu oluúturulaca÷ kararlaútrlarak ö÷rencilere ortak bir mesaj verilmektedir. Çocuklara cinsellik, politika, medya konusunda e÷itici bilgiler verilmekte, A takmna çkmann dúnda da bir hayat oldu÷u ö÷retilmektedir. øspanya’da La Masia spor okulu modeli dúnda, Villa Real ve Atletiko Bilbao’nun uygulad÷ iki farkl spor okulu modeli daha bulunmaktadr. Bunlardan biri yüksek randmanl sporcu yetiútirme okulu olup 18 yaú alt ve 18 yaú üstü sporculara yönelik olarak e÷itim vermektedir. Di÷eri ise Real Madrid modeli olup bu model içerik olarak Barselona-La Masia, modeline benzemekle birlikte, bu okulda yatl ö÷renci bulunmamaktadr 1.2.2.5. øspanya’da Spor Kulüplerinin Yeniden Yaplandrlmas øspanya’da, spor kulüplerin mali yaplarn düzeltmek amacyla 1990 ylnda Spor Kanunu çkarlmútr. Söz konusu Kanun’da üç tür kulüp tanmlanmútr. 1) Baúlangç seviyesindeki spor kulüpleri 2) Spor Kulüpleri 3) Sportif anonim úirket statüsündeki spor kulüpleri Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 175 - Kanun çkmadan önce kulüplerin önemli ölçüde borçlar vardr. Kanun, borcu olan profesyonel spor kulüplerinin sportif anonim úirkete dönüúmesini zorunlu hâle getirmiú, borcu olmayan kulüplere ise sportif anonim úirkete dönüúme veya dernek olarak kalma konusunda tercih hakk tannmútr. Kanun’la birlikte, borcu olmayan dört büyük spor kulübü; Atletico Bilbao, Real Madrid, Osasuna ve Barselona hariç tüm profesyonel spor kulüpleri anonim úirket hâline dönüúmüútür. ùirketleúen kulüpler sermayesini hisselere bölmekte ve üye olanlar hisselerden pay alabilmektedir. Yöneticiler de bir ticari úirkette nasl sorumlu olunursa ayn úekilde sorumluluk taúmaktadrlar. ùirkete dönüúme sürecinde kulüplerin devlete olan sigorta primi ve vergi borçlar affedilmiú, özel úirketlere olan borçlar hisse senedi karúl÷nda kapatlmútr. Kanun’da sportif Aù’ler ile di÷er Aù’leri ayracak farkl düzenlemelere yer verilmiútir. Sportif Aù’lere belirli oranda öz sermaye bulundurma zorunlulu÷u, 6 ayda bir hissedarlarndaki de÷iúimi ve 12 ayda bir ise bilançolarn “Yüksek Konseye” bildirme zorunlulu÷u getirilmiútir. E÷er borçlar öz sermayelerinin iki katn aúarsa sermaye artrmna veya tasfiyeye gitmek zorunda braklmúlardr. Her ne kadar kanuni olarak belli úartlarn sa÷lanmas zorunlulu÷u getirilmiúse de mevcut durumda sportif Aù’lerin yüksek düzeyde borçlara sahip oldu÷u ifade edilmiútir. Ancak úehir politikalarnn bir gere÷i olarak gerekli denetimler yaplmamakta, bunlar tasfiyeye zorlanamamakta, borçluluklarna göz yumulmaktadr. 1992 ylndan itibaren spor kulüplerinin borçlar üç defa yeniden yaplandrlmú, kamudan kaynak aktarlmú olmasna ra÷men kulüplerin borç sorunu hâlen ortadan kalkmamútr. Spor kulüpleri, bankalarla yapmú olduklar anlaúmalarla borçlarn sürekli erteletmektedirler. ùirketleúmenin en önemli avantajlar; kulüplerin denetlenebilir hâle gelmesi, kendi gelirlerini artracak imkâna kavuúmalar ve maddi açdan ba÷msz olmalardr. Kulüp statüsünde olduklar zaman sorumlu yönetici bulmak zorken, úirketleúmeyle profesyonel yöneticilik geliúmiútir. ùirketleúme sonucunda kulüplerin mali yaplarnn düzelmemesi, øspanyada úirketleúmeyi tartúmaya açmútr. øspanya Futbol Federasyonu Baúkan, örnek alnmas gereken spor organizasyonunun, tüm kulüplerin gelir ve giderlerini kontrol altna alabilen Almanya’daki yaplanma oldu÷unu ifade etmiútir. ùirketleúme çabalarnn baúarl olamamas sonucunda, úu anda “Profesyonel Spor Kanunu” çkarlmas düúünülmekte ve bu Kanunla kulüplerin astronomik fiyatlarla futbolcu ve teknik adam transferi yapmalar engellenmek istenmektedir. 1.2.2.6. øspanya’ya Yaplan Çalúma Ziyaretinin Sonuçlar Spor kulüplerinin idari ve mali sorunlar ile sporda úiddet olaylarnn önlenmesi konularnda øspanya’da uygulanan modellerin ülkemiz açsndan faydalanlabilir yönleri bulunmakla birlikte, ders alnmas gereken yönler de vardr. Bu hususlar aúa÷da özetlenmiútir: x Ülkemizde spor kulüpleri, sporcu ve teknik adam yetiútirmek amacyla alt yap tesislerine yeterince önem vermemektedirler. øspanya’da uygulanan alt yapdan sporcu yetiútirme sistemi, ülkemiz açsndan da güzel bir örnek teúkil edebilecek durumdadr. Bu ba÷lamda kulüplerimizin kendi alt yaplarn oluúturmak için gerekli yatrmlar yapmalar sa÷lanmal, yerel yönetimlerin spor okullar açmalarnn kanunen zorunlu hâle getirilmesi düúünülmelidir. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 176 - x Statlarn gelir getirici potansiyeli harekete geçirilerek; lokanta, kafe, kafeterya, loca ve VIP salonlar eski statlarda tadilat yoluyla, yeni yaplacak statlarda proje yoluyla inúa edilerek sürekli olarak kulüplerin kullanmna sunulmaldr. x Kulüplerin borçlarnn yeniden yaplandrlmasnn bir çare olmad÷ øspanya örne÷inde de ortaya çkmaktadr. Bu nedenle, kulüplerin borçlarnn affedilmesi veya yeniden yaplandrlmas yerine, gelir ve giderlerini disiplin altna alacak yöntemler geliútirilmelidir. x ùirketleúmenin, kulüplerin yönetimine önemli bir katk sa÷layp sa÷lamad÷; hâlâ bunun do÷ru olup olmad÷ øspanya’da tartúlrken; kulüplerin úirketleúmesi zorunlu hâle getirilmemeli, yönetim yaps sa÷lam kriterlerle düzenlenmelidir. x Spor faaliyetlerinde úiddetin önlenmesine e÷itimden baúlanmaldr. Spor alanlarnn düzeni, güvenlik için alnan önlemler, sporcu ve yöneticilerin tutumu, úiddetin önlenmesine yönelik kanunun uygulanabilir olmas, uygulamann titizlikle yerine getirilmesi, úiddetin engellenmesinde en önemli faktörler olarak ortaya çkmaktadr. Ülkemizde úiddet olaylarnn engellenmesine ilkö÷retim sralarndaki e÷itimle baúlanmal, çkarlacak kanunlarn uygulanabilir olmasna dikkat edilmeli, uygulamadan kaçnlmas durumunda bunun kim tarafndan nasl denetlenece÷i belirtilmeli, spor alanlarnda taraftarlarn huzurlu bir úekilde müsabakalar izleyecekleri ortamlar oluúturulmaldr. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 177 - EK: 2. KOMøSYONUNUN øSTANBUL’DA KULÜPLER BøRLøöø VAKFI VE TÜRKøYE FUTBOL FEDERASYONU ARACILIöIYLA YAPTIöI ANKET VE DEöERLENDøRøLMESø TBMM Spor Kulüplerinin Sorunlar ile Sporda ùiddet Sorununun Araútrlarak Alnmas Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacyla Kurulan Meclis Araútrma Komisyonu tarafndan, Kulüpler Birli÷i üyesi kulüp yetkililerine ve Federasyon yöneticilerine yönelik olarak hazrlanan bu anket, kulüp sorunlarn ve sahalardaki úiddete yönelik önlemleri belirlemek amacyla hazrlanmútr. Ankete adnz ya da kulübünüzün adn yazmanz gerekmemektedir. økiden fazla úkk olan sorularda birden fazla úk iúaretleyebilirsiniz. Katklarnz için úimdiden teúekkür ederiz (LÜTFEN ÖNERøLERøNøZø BøR CÜMLE øLE øFADE EDøNøZ). Lütfen katld÷nz birimi iúaretleyiniz? Süper Lig Birinci Lig økinci Lig Üçüncü Lig Federasyon SORU 1 -Spor Kulüplerinin, Dernekler Yasasna göre faaliyet göstermesini uygun buluyor musunuz? EVET HAYIR Lütfen nedenlerini yaznz.. … … … … … …......................................... SORU 2 - Kulüp yöneticileri kulübün vergi ve SGK borçlarndan sorumlu olmal mdr? EVET HAYIR Lütfen nedenlerini yaznz.. … … … … … … …....................... SORU 3 - Antrenörler bir yl içinde iki sözleúme yapabilmektedir. Sizce kulüplerin de yapacaklar antrenör sözleúmesine yllk bir say snrlamas getirilmeli midir? EVET HAYIR SORU 4 - Spor tesislerinin fiziki koúullarnn iyileútirilmesi úiddetin azalmasnda etkili olur mu? EVET HAYIR Lütfen nedenlerini yaznz … … … … … …............................................ SORU 5- Spor kulüpleri tesislerinin say ve kalitesi nasl artrlabilir? Tahsis yoluyla Kulüp kendisi yapmal Sponsorluk yoluyla Baúka öneriniz varsa lütfen yaznz … … … … … … … … … … … … … … … … … …......................... SORU 6 - Kulüp borçlanmalarnda bir snr olmal mdr? Yöneticilerin görev süresiyle snrl olmal Gelirine oranla snrl olmal Herhangi bir snrlama olmamal Baúka öneriniz varsa lütfen yaznz.. … ….. … … … … … … … … … … … … … … …... … … … …........... SORU 7 - Kulüplerin borçlarnn artmasnn nedenleri sizce neler olabilir? Gelir gider dengesinin iyi yönetilememesi Futbolcu maliyetlerinin artmas Kulüp giderlerinin artmú olmas Vergi-Sigorta Primlerinin yüksek olmas Baúka öneriniz varsa lütfen yaznz. … … … … … … … … … … … … … … …........................................ SORU 8 - Sporcu/Teknik Adam transferlerinde kulüplerin gelirleri açsndan üst snrlama olmal mdr? EVET HAYIR Lütfen nedenlerini yaznz … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … …........... SORU 9 - Kulüp harcamalarnn da÷lm sizce ne olmaldr? (Toplam 100 olacak úekilde) Profesyonel: %......... Amatör: % … … …. Alt Yap: % … ….. Di÷er giderler: % … … … SORU 10 –Sizce, devam eden úiddet olaylarnda sorun nereden kaynaklanmaktadr? Yasa yetersiz Cezalar yetersiz Uygulamada sorunlar var Baúka öneriniz varsa lütfen yaznz . … … … …... … … … … … … … … … … … … … … … …... … …...... SORU 11 - Sizce cezai yaptrmlarn artrlmas spordaki úiddet ve düzensizli÷i azaltr m? EVET HAYIR Lütfen nedenlerini yaznz … …...... … … … … … … …...... SORU 12 - Kitle iletiúim araçlarnn úiddeti körükledi÷i fikrine katlyor musunuz? EVET HAYIR Lütfen görüúlerini yaznz … … … … … … … … … … … … … … … … … …. … … … … … … … … …...... Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 178 - SORU 13 - Sahalara aslan pankartlar sizce sporda úiddete neden oluyor mu? EVET HAYIR Baúka düúünceniz varsa lütfen yaznz . … … … … …... … …. … … … … …. … … … … … … …..... …..... SORU 14 - ùiddete karúanlarn daha sonraki müsabakalarda gözetim altnda tutulmas úiddetin önlenmesinde fayda sa÷lar m? EVET HAYIR Lütfen görüúlerinizi yaznz … … … … … … … …. SORU 15 – Kulüp yöneticilerinin müsabaka öncesi ve sonrasnda verdikleri demeçlerin úiddete azaltc veya artrc etkisi oluyor mu? EVET HAYIR Lütfen görüúlerinizi yaznz. … … … … … … … … … … … …..... … … … … … ….. … … … … … … …...... SORU 16 - Özel güvenlik giderleri kimler tarafndan karúlanmaldr? KULÜPLER FEDERASYON Di÷er … … … … … … … … … … … Lütfen görüúlerinizi yaznz .............................................................................................................. SORU 17 - Spor øhtisas Mahkemeleri kurulmal mdr? EVET HAYIR Lütfen görüúlerinizi yaznz. … … … … … ….. … … … … … … … … … … … … … … … … … … … ….... SORU 18 - øl/ølçe Spor Güvenlik Kurulunda hukukçunun bulunmas sizce faydal olur mu? EVET HAYIR Lütfen görüúlerinizi yaznz … … … …. … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … …............ SORU 19 –Kulüplerde, kulüp-taraftar iliúkileriyle ilgilenen kiúi, sizce kim olmaldr? Taraftar tanyan yönetici Profesyonel bir taraftar iletiúim sorumlusu Herhangi bir yönetici Taraftarlar arasndan önde gelen bir kiúi Di÷er … … … … … …. SORU 20 - TFF’de ve di÷er federasyonlarda, taraftarlarla ilgili bir organizasyona ya da yaplanmaya gereksinim var mdr? EVET HAYIR Lütfen nedenlerini yaznz … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … …....... SORU 21 - Kulüpler, taraftar organizasyonu (bilet temini, deplasmana giderken araç temini vb.) yapmal mdr? EVET HAYIR Lütfen görüúlerini yaznz … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … …....... SORU 22 - Taraftar ønternet site ve platformlarnn spordaki úiddete etkisi oldu÷unu düúünüyor musunuz? EVET HAYIR Lütfen nedenlerini yaznz … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … …..... … …...... SORU 23- Yerel yönetimler ile spor kulüplerinin iliúkileri konusunda aúa÷dakilerden hangisine/hangilerine katlrsnz? Yerel yönetimler profesyonel spor branúlaryla kesinlikle ilgilenmemelidir. Yerel yönetimler amatör spor kulüplerine nakdi yardmda da bulunabilmelidirler. Yerel yönetimler spor kulüplerine yeterince destek olmaktadrlar. Yerel yönetimler spor kulüplerine destek verme konusunda sknt yaúamaktadrlar. Baúka düúünceniz varsa lütfen yaznz … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … SORU 24 - Sporda úiddetin nedenlerini aúa÷daki maddeleri dikkate alarak önem srasna göre 1 den 8’e kadar sralaynz. Kamu yöneticileri Hakemler Kulüp yöneticileri Taraftar dernekleri Seyirciler Medya Teknik adam ve sporcular Amigolar Di÷er … … … … … … … … … … … … … …. … … … … … … … … … … … … … … … … … … …... … … …. . … … … … … … … … … … … … … … … … … …. … … … … … … … … … … … … … … … … … … …... …. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 179 - .. … …. … … … … … … Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 180 - SPOR KULÜPLERøNøN SORUNLARI øLE SPORDA ùøDDET SORUNUNUN ARAùTIRILARAK ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLERøN BELøRLENMESø AMACIYLA KURULAN MECLøS ARAùTIRMASI KOMøSYONU “Türk Futbolunun Sorunlar ve Gelece÷i” Toplants Anket Sonuçlar I. SPOR KULÜPLERøNøN SORUNLARI øLE øLGøLø BÖLÜM 1. “SPOR KULÜPLERøNøN, DERNEKLER YASASI’NA GÖRE FAALøYET GÖSTERMESøNø UYGUN BULUYOR MUSUNUZ?” sorusuna TFF ve kulüp yetkilerinin (73 kiúi) verdikleri cevaplara bakld÷nda, TFF yetkileri (11 kiúi) “Hayr uygun de÷ildir.” cevab verirlerken, Süper Lig (13 kiúi) ve 1. Lig (9 kiúi) takmlarnn yetkilileri “Evet uygundur.” cevab vermiúler; 2. Lig (12 kiúi) ve 3. Lig (28 kiúi) takmlarnn yetkilileri ise “Hayr uygun de÷ildir.” cevab vermiúlerdir. Genel olarak verilen cevaplarda Dernekler Yasas’na göre spor kulüplerinin faaliyet göstermesi uygun görülmemekle birlikte (% 61,6), úu andaki durumda önlem alnmasyla Dernekler Yasas’nn da uygun hâle gelebilece÷i ve kulüpleúmenin anlaúlmasnn da önemli oldu÷u üzerinde durmuúlardr. 2. “KULÜP YÖNETøCøLERø KULÜBÜN VERGø VE SGK BORÇLARINDAN SORUMLU OLMALI MI?” sorusuna, genel olarak hem TFF hem de dört ligde (Süper, 1., 2. ve 3. Lig) yer alan takmlarn yetkilileri daha çok evet cevab vermiúlerdir (% 52,1). Kulüp yönetimlerinin, yaptklar borcun sorumlulu÷unu taúmalar gerekti÷i hususunda hemfikir olundu÷u anlaúlmaktadr. 3. “ANTRENÖRLER BøR YIL øÇøNDE øKø SÖZLEùME YAPABøLMEKTEDøR. SøZCE KULÜPLERøN YAPACAKLARI ANTRENÖR SÖZLEùMESøNE YILLIK BøR SAYI SINIRLAMASI GETøRøLMELø MøDøR?” sorusuna, hem TFF hem de dört ligde yer alan takmlarn yetkilileri “Evet bir snrlama olmal.” cevab vermiúlerdir (% 64,4). Antrenör sözleúmelerinde de bir snr olmas, kulüplerin istikrar açsndan önemli gibi görünmektedir. 4. “SPOR TESøSLERøNøN FøZøKø KOùULLARININ øYøLEùTøRøLMESø ùøDDETøN AZALMASINDA ETKøLø OLUR MU?” sorusuna, hem TFF hem de dört ligde yer alan takmlarn yetkilileri genel olarak evet cevab vermiúlerdir (% 95,9). Hatta ilginç cevaplara bakld÷nda “5 Yldzl otele giderken nasl dikkatli davranlrsa stada giderken de dikkatli davranlr.” ve “Daha iyi zaman geçirilebilir.” gibi cevaplar oldu÷u görülmektedir. Spor tesislerinin fiziki koúullarnn iyileútirilmesi, taraftar ve seyirci açsndan refah ve hoúnutluk getirece÷i için, sonuçta saldrganl÷n azalmas açsndan önemli gibi görünmektedir. 5. “SPOR TESøSLERøNøN SAYISI VE KALøTESø NASIL ARTIRILABøLøR?” sorusuna, TFF, Süper Lig ve 2.-3. Lig takmlarnn yetkilileri, tahsis yolu ile tesis sa÷lanmasnn beklendi÷ini ifade etmiúlerdir. 1. Lig takmlarnn yetkilileri ise hem tahsis hem de sponsorluk yoluyla tesis sa÷lanmas gerekti÷ini ortaya koymaktadr. Verilen cevaplardan, gelir sa÷lamak için olan önerilerin “Belediye bütçelerinde belli bir oranda spora ödenek konmas.” ve “ùans oyunlarndan oluúturulacak özel bir fon, tesislerin yenilenmesinde kullanlabilir.” úeklinde oldu÷u görülmektedir. 6. “KULÜP BORÇLANMALARINDA BøR SINIR OLMALI MIDIR?” sorusuna, hem TFF hem de dört ligde yer alan takmlarn yetkileri, genel olarak “gelirle orantl bir snr” konmasn benimsemiú görünmektedirler (% 63,3). Soru için yaplan ilginç açklamalardan bir ksm “Her yönetim kendi süresince ve geliri orannda borçlanmal.”, “TFF ile yaplan çalúmalar sonunda maddi denetim getirilmeli.” úeklinde görülmektedir. 7. “KULÜPLERøNøN BORÇLARININ ARTMASININ NEDENLERø SøZCE NELER?” sorusuna, TFF, Süper Lig ve 2.-3. Lig takmlarnn yetkilileri genel olarak “Gelir Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 181 - gider dengesinin iyi yönetilmemesi.” cevabn vermiúlerdir (% 37). 1. Lig’in görüúleri ise da÷nk olarak ortaya çkmútr. Açklama olarak verilen cevaplarda ise “3. Lig’de 24 yaú snrnn getirilmesi futbolcu fiyatlarn arttrd.”, “Kulüplerin mali ve idari denetim boúluklarnn olmas.” ve “Vergi ve sigorta primleri düúürülmeli, hatta kaldrlmal.” gibi cümleler yer almútr. 8. “SPORCU/TEKNøK ADAM TRANSFERLERøNDE KULÜPLERøN GELøRø AÇISINDAN ÜST SINIRLAMA OLMALI MI?” sorusuna, dört ligin yetkilileri genel olarak evet cevab vermiúlerdir (% 61,4). TFF yetkilileri ise ortak görüúten uzak görünmüúlerdir. Cevap olarak verilen ilginç açklamalar “Borçlu kulüplere transfer yasas cezas uygulanmal.” ve “Kulüpler ksa vadeli hedefler için borca girmemeli.” úeklindedir. 9. “KULÜP HARCAMALARININ DAöILIMI SøZCE NE OLMALIDIR?” sorusuna, TFF ve dört lig yetkilileri benzer úekilde cevap vererek, harcama da÷lmnda profesyonellere % 55, alt yapya % 30 ve en az da amatörlere % 15 gibi bir a÷rlkla da÷lm olmas gerekti÷i üzerinde durmuúlardr. 23. “YEREL YÖNETøMLER øLE SPOR KULÜPLERøNøN øLøùKøLERø KONUSUNDA AùAöIDAKøLERDEN HANGøSøNE/HANGøLERøNE KATILIRSINIZ?” sorusunun cevabnda, TFF yetkilileri ve dört ligin yetkilileri genel olarak, yerel yönetimlerin kulüplere destek olmadklarn belirtmektedir. Kulüp yöneticileri, yerel yönetimlerin destek vermemesini anlayamadklarn belirtmiúlerdir. Sorulan sorudaki “Yerel yönetimler, profesyonel spor branúlaryla kesinlikle ilgilenmemelidir.” maddesine katlmadklarn % 64,4 orannda, “Yerel yönetimler amatör spor kulüplerine nakdî yardmda da bulunabilmelidir.” maddesine katlmadklarn % 54,8 orannda, “Yerel yönetimler spor kulüplerine yeterince destek olmaktadrlar.” maddesine katlmadklarn % 86,3 orannda, “Yerel yönetimler spor kulüplerine destek verme konusunda sknt yaúamaktadrlar.” maddesine ise katlmadklarn % 53,4 orannda belirtmiúlerdir. Sonuçlar, kulüplerin yerel yönetimlerden yardm beklediklerini ve yeterince yardm alamadklarn göstermektedir. Not: Anketin 23’üncü sorusu bu bölümle ilgili oldu÷u için buraya alnmútr. II. SPORDA ùøDDET SORUNU øLE øLGøLø BÖLÜM 10. “SøZCE DEVAM EDEN ùøDDET OLAYLARINDA SORUN NEREDEN KAYNAKLANMAKTADIR?” sorusuna verilen cevaplar, Süper Lig ve 2.-3. Lig takmlarnn yetkilileri genel olarak “yasa yetersiz.” üzerinde dururlarken (% 30,1), “ceza yetersiz, uygulamada sorunlar var, yasa yetersiz ve ceza yetersiz, Her ikisi de yetersiz.” úeklinde gelen cevap ise ikinci sradadr (% 23,3). TFF yetkilileri ile 1. Lig takmlarnn yetkilileri da÷nk cevaplar vermiútir. Bu durumda hem yasada hem de uygulamada düzenleme yaplmas gerekti÷i anlaúlmaktadr. ølginç cevaplar olarak “Bu konuda kamuoyu oluúturulmal, basn ve TV úiddeti eleútirmelidir.”, “Kulüp yönetimine ve basna çok iú düúüyor, úiddet sorunu sadece ceza ile çözülmez.” úeklinde ifadeler yer almútr. 11. “SøZCE CEZAø YAPTIRIMLARIN ARTIRILMASI SPORDAKø ùøDDET VE DÜZENSøZLøöø AZALTIR MI?” sorusuna, TFF yetkilileri ve dört ligin yetkilileri genel olarak evet cevab vermiútir (% 75,3). Açklama olarak da “Caydrc cezann çok hzl uygulanmas ile sorun çözülür.” ve “Ceza yerine toplantlar yaplmas taraftarlarn e÷itiminde daha etkili olacaktr.” konular üzerinde durulmuútur. Cevaplar, cezai yaptrmlarn artrlmasnn önemli oldu÷unu göstermektedir. 12. “KøTLE øLETøùøM ARAÇLARININ ùøDDETø KÖRÜKLEDøöø FøKRøNE KATILIYOR MUSUNUZ?” sorusuna, TFF yetkilileri ve dört ligin yetkilileri, genel olarak evet cevab vermiútir (% 67,1). “Abartl kúkrtc sunumlar” ve “amigo ve külhani yorumlar” Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 182 - yaplmas gibi açklamalar getirilmiútir. Elde edilen cevaplar medyann, úiddetin körüklenmesinde önemli oldu÷unu göstermektedir. 13. “SAHALARDA ASILAN PANKARTLAR SøZCE SPORDA ùøDDETE NEDEN OLUYOR MU?” sorusuna, TFF yetkilileri ile Süper ve 1. Lig takmlarnn yetkilileri, genel olarak evet cevab vermiútir (% 54,8). 2. ve 3. Lig takmlarnn yetkilileri ise bu soruya kendi içlerinde daha çok hayr cevab vermiúlerdir (% 50,1). østenen açklamalarda ise “Korsan pankartlar úiddeti artrabilir.” ve “øçeri÷i, kitleyi tahrik etmeyecek pankart aslabilir.” üzerinde durulmuútur. 14. “ùøDDETE KARIùANLARIN DAHA SONRAKø MÜSABAKALARDA GÖZETøM ALTINDA TUTULMASI ùøDDETøN ÖNLENMESøNDE FAYDA SAöLAR MI?” sorusuna, TFF yetkilileri ve dört ligin yetkilileri, genel olarak evet cevab vermiútir (% 89). Yaplan açklamalarda ise “Bir sonraki ayn olmas sebebiyle karúamaz.” ve “Hzl cezalandrma olmal.” üzerinde durulmuútur. 15. “KULÜP YÖNETøCøLERøNøN MÜSABAKA ÖNCESø VE SONRASINDA VERDøKLERø DEMEÇLERøN ùøDDETø AZALTICI VEYA ARTIRICI ETKøSø OLUYOR MU?” sorusuna, TFF yetkilileri ve dört ligin yetkilileri, genel olarak evet cevab vermiútir (% 83,6). Yaplan açklamalarda ise “Baúkan ve yöneticiler olumsuz demeç vermemeli.” ve “Demeçler medyada büyük yer buluyor ve taraftarlarca takip ediliyor.” üzerinde durulmuútur. 16. “ÖZEL GÜVENLøK GøDERLERø KøMLER TARAFINDAN KARùILANMALIDIR?” sorusuna, TFF yetkilileri ve dört ligin yetkilileri a÷rlkl olarak “Federasyon” cevabn vermiútir (% 53,4) ve “kulüpler” cevab ise ikinci srada yer almútr (% 17,8). Yaplan açklamalarda ise “Darbo÷azda olan kulüp altndan kalkamaz.” ve “Federasyon gönderirse daha ciddi olacaktr.” üzerinde durulmuútur. 17. “SPOR øHTøSAS MAHKEMELERø KURULMALI MI?” sorusuna, TFF yetkilileri ve dört ligin yetkilileri, genel olarak evet cevab vermiútir (% 86,3). Açklama olarak “Endüstri hâline gelmiú bir organizasyona ihtiyaç var.” ve “Her konuda özerk olmas istenen sporun, yargs da ayrlmal ve özerk olmal.” üzerinde durmuúlardr. 18. “øL/øLÇE SPOR GÜVENLøK KURULUNDA HUKUKÇUNUN BULUNMASI SøZCE FAYDALI OLUR MU?” sorusuna, TFF yetkilileri ve dört ligin yetkilileri genel olarak evet cevab vermiútir (% 87,7). Açklama olarak “Amatör kulüpleri temsilen federasyonda amatör kulüplerin temsilcileri olmaldr.” ve “Do÷ru, çünkü daha sonra olacaklar hakknda görüú bildirirler.” üzerinde durulmuútur. 19. “KULÜPLERDE, KULÜP-TARAFTAR øLøùKøLERøYLE øLGøLENEN Køùø, SøZCE KøM OLMALIDIR?” sorusuna TFF yetkilileri ve dört ligin yetkilileri, genel olarak “Profesyonel bir taraftar iletiúim sorumlusu olmal.” cevabn vermiútir (% 56,3). 2.-3. Lig takmlarnn yetkilileri ise ikinci seçenek olarak “Taraftar tanyan yönetici.” cevabn vermiútir (% 22,6). Elde edilen cevaplar, taraftarla ilgilenen bir yönetim kurulu üyesinin varl÷nn gerekli oldu÷unu göstermektedir. 20. “TFF’DE VE DøöER FEDERASYONLARDA, TARAFTARLARLA øLGøLø BøR OGRANøZASYONA YA DA YAPILANMAYA GEREKSøNøM VAR MIDIR?” sorusuna TFF yetkilileri ve dört ligin yetkilileri, genel olarak evet cevab vermiútir (% 56,2). 2. ve 3. Lig takmlarnn yetkililerinin bir ksm ise bu soruya hayr cevab vermiúlerdir (% 34,2). Açklama olarak “Federasyonlarn liderli÷inde kulüpler ve iller baznda organizasyonlar yapmak.” ve “UEFA kriteri ve gerekli kulüplerde oluúturulacak taraftar organizasyonlar, hem sorumluluklarn geliúimi hem de denetimi için gerekir.” ifadeleri üzerinde durulmuútur. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 183 - 21. “KULÜPLER, TARAFTAR ORGANøZASYONU (BøLET TEMøNø, DEPLASMANA GøDERKEN ARAÇ TEMøNø VB.) YAPMALI MIDIR?” sorusuna TFF yetkilileri ve dört ligin yetkilileri genel olarak hayr cevab vermiútir (% 80,8). Bu sonuç, kulüp yöneticilerinin ve TFF’nin, kulüplerin bu tür organizasyonlarn dúnda kalmalar gerekti÷inde hemfikir olduklarn göstermektedir. “Avrupa’daki gibi olmal.” ve “øúi gücü olmayanlar, yeterince geliri olmayanlar sporun parças olmamallar.” açklamas yaplmútr. 22. “TARAFTAR øNTERNET SøTE VE PLATFORMLARININ SPORDAKø ùøDDETE ETKøSø OLDUöUNU DÜùÜNÜYOR MUSUNUZ?” sorusuna TFF yetkilileri ve dört ligin yetkilileri, genel olarak evet cevab vermiútir (% 71,2). 2. ve 3. Lig takmlarnn yetkilileri ise kendi içlerinde verdikleri cevapta % 36,3 orannda hayr demiúlerdir. Di÷er liglerdeki takmlarn yetkilileri ile TFF yetkililerinin hayr oran çok düúüktür. “ønternet’teki tartúmalar, statlara taúnmaktadr. Oysaki ønternet e÷itim amaçl kullanlmaldr.” ve “Ancak ønternet siteleri de devam etmelidir.” úeklinde açklamalar yaplmútr. 24. “SPORDA ùøDDETøN NEDENLERøNø, AùAöIDAKø MADDELERø DøKKATE ALARAK ÖNEM SIRASINA GÖRE 1’DEN 8’E KADAR SIRALAYINIZ.” úeklindeki soruya verilen cevaplarda, TFF ve Süper Lig takmlarnn yöneticileri sporda úiddetin nedenleri olarak ilk srada amigolar görürken; TFF yetkilileri ikinci srada medyay, Süper Lig takmlarnn yetkilileri ise ikinci srada taraftar derneklerini gördü÷ünü belirtmiútir. Hem TFF yetkilileri hem de Süper Lig takmlarnn yetkilileri üçüncü srada seyirciyi neden olarak sralamúlardr. Kamu yöneticileri ise her iki grupta da son srada yer almútr. TFF yetkilileri, kulüp yöneticilerini dördüncü srada gösterirken, Süper Lig takmlarnn yetkilileri bu maddeyi altnc srada iúaretlemiúlerdir. 1., 2. ve 3. Lig takmlarn yetkilileri ise birinci srada taraftar derneklerini, ikinci srada amigolar, üçüncü srada seyirciyi neden olarak öne çkartmútr. Medya maddesi ise 1. Lig takmlarnn yetkililerinde dördüncü srada, 2. ve 3. Lig takmlarnn yetkililerinde ise beúinci srada yer almútr. Kamu yöneticileri, her iki lig yetkililerince son srada gösterilmiútir. Ayn úekilde yedinci srada ise teknik adamlar yer almaktadr. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 184 - EK: 3. MECLøS ARAùTIRMASI KOMøSYONU TUTANAK ÖZETLERø Meclis Araútrmas Komisyonu, tablo 3’te ad ve soyad, unvan, kurumu/kuruluúu ve uzmanlk alan belirtilen kiúileri davet ederek bu kiúilerin görüúlerine baúvurmuú ve toplam 34 toplant yapmútr. Bu toplantlarda, tam tutanak tutulmuútur. Yurt içi ve yurt dú toplantlarnda toplam 1420 sayfa tutanak tutulmuútur. Ankara’daki toplant tutanaklarnda öne çkan önemli hususlar özetlenerek tarih srasna göre aúa÷da sunulmuútur. østanbul ve yurt dúndaki çalúmalar ek 1’de özetlendi÷i için, tekrardan kaçnmak amacyla bu ksma alnmamútr. Bununla birlikte, yurt içi ve yurt dú tüm tutanak metinlerine Komisyon arúivinden ulaúlmas mümkündür. 24 Kasm 2010 Tarihli 1’inci Toplant Komisyon Üyesi Milletvekilleri tarafndan, Komisyon Baúkanlk Divan için; Baúkan, Baúkanvekili ve Sözcü seçimi yaplmútr. 1 Aralk 2010 Tarihli 2’nci Toplant Komisyon Üyesi Milletvekilleri tarafndan, Komisyon Baúkanlk Divan için Kâtip Üye seçimi ile Komisyon çalúmalarnda izlenecek yöntem belirlenmiú ve rapor yazmnda görevlendirilecek uzmanlar ile brifing alnacak kiúi ve kurumlarn tespiti yaplmútr. 7 Aralk 2010 Tarihli 3’üncü Toplant Türkiye Futbol Federasyonu Baúkan Mahmut ÖZGENER, Futbol Federasyonu olarak úiddetin üstesinden tek baúlarna gelmenin mümkün olmad÷n; esas eylemi gerçekleútiren ve gerçekleútirdikleri eylem neticesinde de kulüplerinin ceza almasna neden olan kiúilerin hiçbir ceza görmedi÷ini; mevcut yasann bu açdan yani faillerin cezalandrlmas konusunda çok önemli eksikleri oldu÷una inand÷n ve bu yönde bir taslak hazrladklarn; Türkiye'de bugün herkesin gözlemledi÷i gibi futboldaki seyirci azl÷nn en önemli ve baú unsurunun da tribünlerdeki úiddet oldu÷unu; stadyum dúnda yaplsa ceza alnacak suçlarn stadyumda cezasz kalr hâle geldi÷ini ifade etmiútir. Türkiye Futbol Federasyonu Hukuk Kurulu Baúkan Prof. Dr. ølhan HELVACI, Sporda ùiddet ve Düzensizli÷in Önlenmesine Dair Kanun Tasars hazrlanrken, özellikle FIFA talimatlar ve konuya iliúkin uluslararas anlaúmalarn takip edildi÷ini; øngiltere, Almanya ve øsviçre yasalarndan mukayeseli olarak yararlanld÷n; il spor güvenlik kurullarnn tam manasyla hizmet verebilmesi için bunlarn içerisinde en az bir hukukçunun bulunmas gerekti÷ini; biletlerde Türkiye Cumhuriyeti kimlik numaralarnn mutlaka bulunmas ve biletlerde e÷er gelecekte mümkün olursa çipli sisteme geçilmesi gerekti÷ini; güvenlik kameralarnn ve anons sistemlerinin yönetildi÷i güvenlik ve kontrol odalarnn yasa içerisinde mutlaka yer almas gerekti÷ini ifade ederek TFF’nin kendi içindeki yarg sistemi hakknda bilgi vermiútir. Türkiye Basketbol Federasyonu Baúkan Turgay DEMøREL, Dernekler Kanunu’na göre yönetilen spor kulüplerinin kulüpler kanunu úeklinde bir yapya dönüútürülmesi gerekti÷ini; spor kulüplerimizden, basketboldan bahsetmek gerekirse, skntlarn a÷rlkl olarak futbol kulübü gibi faaliyet göstermelerinden kaynakland÷n; kulüplerin önemli skntlarndan ya da sorunlarndan birinin, gelirlere oranla çok daha fazla harcama yaplmas ve kulüplerin bir borç yaps içerisinde yönetilmesi oldu÷unu; úiddet konusunda bir kanun hazrlanmasna ra÷men uygulamasnda çok istekli davranlmad÷ için hâlâ bu olaylarn devam etti÷inin görüldü÷ünü ifade etmiútir. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 185 - 8 Aralk 2010 Tarihli 4’üncü Toplant Gençlik ve Spor Genel Müdürü Yunus AKGÜL, sporda úiddetin önlenmesiyle alakal olarak bundan dört sene önce bir yasa çkarld÷n; kulüplerimizin durumlarnn düzeltilmesiyle alakal olarak da yine bir yasa tasars tasla÷nn hazr oldu÷unu; artk Türkiye’de kulüpler yasasnn çkmas gerekti÷ini; bir yönetimin kulüp baúkanl÷na gelip, kulübü istedi÷i kadar borçlandrarak hiçbir sorumlulu÷u olmadan bir sonraki yönetime istedi÷i gibi kulübü brakt÷n; 2008 ylnda, vergi borçlaryla alakal bir kanun çkarld÷ ve kulüplerin borçlarnn affedildi÷ini ancak bugün kulüplerimizin yine ayn úekilde geçen iki sene zarfnda borç yükü altna girdiklerini; úiddetle ilgili olarak øngiltere örne÷inde, bir defa yasann çkarlp sonra geliúen durumlara göre tekrar de÷iútirildi÷ini; kulüplerin mali denetimleriyle alakal konunun tamamen Dernekler Masasna tabi oldu÷unu; Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ünün bu konuda hiçbir yetkisi ve etkisinin olmad÷n; federasyonlara desteklerinin devam etti÷ini; 5149 sayl Yasa’nn yürürlü÷e girdi÷i tarihten itibaren bu Yasa’ya göre cezalandrlan kiúilere verilen para cezalarnn tahsili hususunda kurumlar aras uyuúmazlk çkmas nedeniyle Yasa’nn uygulamasnda olumlu sonuçlar alnamad÷n; protokol tribününe girecek kiúilerin net olarak belirlenmesi gerekti÷i ya da kulüplerin inisiyatifinden alnmas gerekti÷ini; amatör spor kulüplerinin saha sorunlarnn mümkün oldu÷u kadar çözülmeye çalúld÷ hususlarn ifade etmiútir. Spor Toto Teúkilat Baúkan Bekir Yunus UÇAR, 2004 ylndan bu yana 898 milyon lira, eski ifadeyle 1 katrilyon liraya yakn isim hakk bedelinin profesyonel spor kulüplerimize Spor Toto Süper Lig, Bank Asya 1. Lig ile Spor Toto 2. ve Spor Toto 3. Liglerindeki takmlarmza kaynak olarak aktarld÷n; sporda úiddet konusunda “øddaa” paylarnn, güvenlik sisteminin geliútirilmesi, tribünlerin bu güvenlikle kontrol edilebilirliklerinin artrlmas yönünde harcanmas gibi bir mecburiyet getirilmesi gerekti÷ini; spor kulüpleri ciddi manada denetlenirse, hiçbir kulübün denetimden iyi bir not alaca÷nn düúünülmedi÷ini; Sporda ùiddet Yasas’nn uygulanamyor olmas sorununun mülki amirlerin o kulüple ilgili aidiyet duygularn çokça ön planda tutmalarndan kaynakland÷n; menajerlik sisteminin ekonomik anlamda futbol kulüplerini ciddi bir skntya sürükledi÷ini; úans oyunlar vergisinin veya úans oyunlarndan alnan katma de÷er vergisinin düúürülmesi gibi bir konunun gündeme getirilmesi gerekti÷i hususlarn ifade etmiútir. 9 Aralk 2010 Tarihli 5’inci Toplant Türkiye Futbol Antrenörleri Derne÷i Baúkan øsmail DøLBER, Derneklerinin yaklaúk 16 bin üyesi ve 54 úubesi oldu÷unu; futboldaki rantn artmasyla tribünlerdeki olaylarn artt÷n; kulüplerin denetimlerinin hem daha etkin hem de daha sk periyotlarda yaplmas gerekti÷i ve bu konuda Maliye Bakanl÷ ile federasyonlara görev düútü÷ünü; kulüplerin bütçelerinde gelir ve gider kalemlerinin úeffaf olmas ve kulüplerin borçlanmalarna üst snr getirilmesi gerekti÷ini; mali kriterlerin yan sra kulüp yöneticisi olmak için belli kriterlerin belirlenmesi ve yönetici-amigo iliúkilerinin önlenmesi gerekti÷ini; ilk etapta bedava bilet da÷tmnn engellenmesinin úart oldu÷unu; Futbol Federasyonu Yönetim Kurulunda belli tecrübede kiúilerin yer almas gerekti÷ini; transfer ücretlerinin elden yaplmasnn sorun yaratt÷n; menajerlerin etik kurallara uymamas durumunda gerekli cezalarn verilmesi gerekti÷ini; antrenörlerin tabi oldu÷u gelir vergisi oranlarnn sporculardan alnan orana eúitlenmesinin antrenörlerle daha ciddi sözleúme yaplmasna yol açaca÷n; basnn sahadaki olaylar aktarmasnn yan sra usulsüzlükler üzerine daha cesur gitmesi gerekti÷ini; kulüplerin etik kurallara uymayan üyelerine ceza verebilecek ve yaptrm uygulayabilecek statüde olmas gerekti÷ini; kulüplerin alt yapdan sporcu yetiútirememesinin büyük sorun teúkil etti÷i hususlarn ifade etmiútir. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 186 - Türkiye Voleybol Federasyonu Baúkan Erol Ünal KARABIYIK, ülkemizdeki faal sporcu saysnn nüfusa orannn ve kulüpleúme oranlarnn geliúmiú ülkelere kyasla oldukça geride kald÷n; branúlar arasnda iú birli÷i kültürü geliúmedi÷i için ortak projelerin yaplmad÷n; sporda baúarnn sa÷lanabilmesi için alt yap oluúturma ve iyileútirmede süreklili÷in sa÷lanmas gerekti÷ini; 2006 ylnda federasyonlarn özerklik kazanmasyla birlikte voleybolda liglere katlan takm says ile federasyona ait tesis saysnn artt÷n; alt yapya yönelik çalúmalara daha fazla kaynak ayrlmasyla federasyonun yllk bütçesinin artt÷n ve bunun da baúarlar getirdi÷ini; özerkli÷in yan sra Türk sporunda tahkim müessesesinin anayasal güvenceye kavuúturulmas ve özerk spor federasyonlarnn, kamu tüzel kiúili÷i yerine özel hukuk tüzel kiúili÷ine sahip olmas gerekti÷ini; Sporcular e÷itecek antrenör ve ö÷retmenlerin say olarak yeterli görülmesine ra÷men kalite açsndan sknt yaúand÷n; üniversitelerde ve federasyonlarda verilen e÷itimlerin içerik ve süreçlerinde ciddi farkllklar oldu÷u ve bu farklarn giderilmesi gerekti÷ini; dünyadaki birçok ülke, vatandaúlarn küçük yaúlardan itibaren fiziksel aktivite ve spora yönlendirmekteyken bizim e÷itim sistemimizin çocuklar spordan, sanattan ve sosyal hayattan uzaklaútrd÷n; bu durumu düzeltmek için ö÷rencilerin spor, sanat ve beceri alanlarndaki baúarlarnn bir üst e÷itim kurumuna geçiúte dikkate alnaca÷ bir sistem geliútirilmesi gerekti÷ini; özellikle ö÷rencilere yönelik yeni spor tesislerinin yaplmas için özel sektörün teúvik edilmesi gerekti÷ini; Spor kulüplerinin Dernekler Kanunu yerine, hazrlanacak olan spor kulüpleri yasasna tabi olmasnn yarar sa÷layaca÷n; bu kanunda spor kulüplerinin amatör úubeler açmalarn teúvik edici düzenlemeler yaplmas, spor kulüplerinin amatör ve profesyonel olarak teúkilatlanmas, özellikle amatör branúlarn vergi, Sosyal Güvenlik Kurumu primleri ve özel güvenlik personeli zorunlulu÷uyla ilgili yüklerinin azaltlmas gerekti÷ini; sponsorluklarda ve özellikle amatör spor branúlarnda vergi kolaylklar sa÷lanmasn; spor kulübü yöneticisinin sorumluluklarnn detayl úekilde belirlenmesi ve sporda úiddetle ilgili suç iúleyen veya ilgili branú federasyonundan uzun süreli hak mahrumiyeti cezas alan kulüp yöneticilerinin idari görevlerinin sonlandrlmas gerekti÷ini; bunun yan sra özel güvenli÷in saha içindeki yetkisini artracak tedbirlerin alnmas gerekti÷i hususlarn ifade etmiútir. 13 Aralk 2010 Tarihli 6’nc Toplant Dumlupnar Üniversitesinden Prof. Dr. Seydi KARAKUù ve Yrd. Doç. Dr. Mehmet ACET, amatör branúlarda maddi kaynak yetersizli÷i çekildi÷ini; yerel idareler baúta olmak üzere Spor Toto ve øddaa gelirlerinden amatör branúlara destek sa÷lanmas gerekti÷ini; profesyonel ligde bilet gelirlerinin yayn gelirlerine kyasla çok düúük kald÷n; statlara daha fazla seyirci çekilmesi gerekti÷ini; yüksek transfer ücretlerinin kulüpleri skntya düúürdü÷ünü; taraftarlarla kulüp yöneticileri arasndaki iliúkilerin büyük sorun yaratt÷n; sahalarda úiddetin azalmas için cezalarn kati úekilde uygulanmas ve úiddet suçu iúleyen taraftar ceza ald÷ zaman kulüp ya da yerel idarecilerin devreye girmemesinin sa÷lanmas gerekti÷ini; sorun çkaran taraftarlarn, rehabilite merkezleri kurularak rehabilite edilmesinin ve taraftarlarn -özellikle tribün liderlerinine÷itilmesinin yarar sa÷layaca÷n; tribün liderlerinin spor-kitle psikolojisini bilen kiúilerden seçilmesi gerekti÷ini; Antrenörlerin ve sporcularn e÷itimlerinin iyileútirilmesi gerekti÷ini; úiddete yol açan sporcu ve antrenörlerin zamannda tespit edilmesi ve bu davranúlarnn devam edip etmedi÷i konusunun izlenmesi gerekti÷ini; hem medyann hem de federasyonlarn örnek teúkil edecek davranúlar daha fazla ön plana çkarmasnn faydal olaca÷n; seyircisi sorun çkartmayan takmlarn ödüllendirilmesi gerekti÷ini; güvenlik güçlerinin sorun çktktan sonra de÷il, sorun büyümeden zamannda müdahale etmesi için tedbirlerin alnmas gerekti÷ini; basnn úiddeti körükleyecek yayn yapmas hâlinde cezalandrlmasnn sa÷lanmas, deplasmana giden seyircilere ait bilgilerin yola çkmadan önce sisteme girilmesi ve sorun çkaran taraftarn önceden tespit edilerek deplasmandaki maçlara gitmelerinin engellenmesi hususlarn ifade etmiútir. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 187 - 14 Aralk 2010 Tarihli 7’nci Toplant Türkiye Amatör Sporlar Konfederasyonu Baúkan Mehmet BAYKAN, amatör spor kulüplerine sa÷lanan mali kaynaklarn yetersiz oldu÷unu; yerel yönetimlerin amatör spora katklarnn yeterli seviyede olmad÷n; sponsorlukla ilgili amatör kulüpler lehine iyileútirmeler yaplmas gerekti÷ini; yeterli sayda ve nitelikte spor tesisinin mevcut olmad÷n; Türkiye’de sporun yeniden yaplandrlmasna ihtiyaç bulundu÷unu; spor kulüplerinin Dernekler Kanunu’na tabi olmasnn sorunlar üretti÷ini; özelleútirilen KøT’lere ba÷l spor kulüplerinde çok ciddi skntlar yaúand÷n; amatör spor kulüplerinin özel güvenlik temininde mali açdan skntlar yaúadklarn; sporda úiddetin engellenmesine iliúkin 5149 sayl Kanun’un uygulanmasnda sorunlar yaúand÷n; taraftarlarn e÷itim eksikli÷inin bulundu÷unu; ayrca taraftarla kulüp yöneticileri arasndaki iliúkilerin úiddete neden oldu÷unu ifade etmiú; Çözüm önerisi olarak ise amatör spor kulüplerine mali kaynak sa÷lama konusunda kanunlarda yer alan ifadelerin daha emredici bir niteli÷e dönüútürülmesi; amatör spor kulüplerine yaplan yardmlarn idarecilerin inisiyatifine braklmak yerine objektif kriterlerin belirlenmesi; yerel yönetimlerin yllk bütçelerinden belli bir orann amatör spor kulüplerine tahsis edilmesi; sponsorluk uygulamasnda amatör spora sa÷lanan kayna÷n % 50’sinin do÷rudan matrahtan düúülen bir muafiyete dönüútürülmesi; yeni spor tesislerinin yaplarak amatör spor kulüplerinin bu tesisleri kullanmalarnda kolaylk sa÷lanmas ve yerel yönetimler tarafndan spor kulüplerine tesis yapmnda destek sa÷lanmas; Spor yönetiminde sivil toplum örgütlerinin daha fazla sorumluluk almas; özelleútirilen KøT’lere ba÷l spor kulüplerine iliúkin özel düzenlemelere gidilmesi; futbol branúnda faaliyet gösteren, sosyal güvenceden yoksun sporcularn spor yaralanmalar ve spor sakatlklaryla ilgili masraflarnn devlet tarafndan karúlanmas için düzenlemeler yaplmas; özel güvenlik sa÷lanmasnda mali problemler yaúanmas durumlarnda yerel emniyet güçlerinden veya jandarma kuvvetinden yararlanlmas; Sporda ùiddet Kanunu’nun her ilde ayn úekilde uygulanmasnn sa÷lanmas; yeni kanunda fair play’i özendirici uygulamalarn yer almas; toplumda taraftar olma bilincinin küçük yaúlardan itibaren geliútirilmesi; taraftarla kulüp yöneticileri arasndaki ba÷larn kesilmesi; kulüp yöneticilerinin ve basnn etik kurallara uymasnn sa÷lanmas gerekti÷ini belirtmiútir. Türkiye Spor Yazarlar ve Spor Kulübü Derne÷inden Esat YILMAER ve Ahmet ÇAKIR, kulüp yöneticileri ile baz taraftar gruplar arasndaki çkar iliúkisinin úiddete sebep olabildi÷ini; Kanun’da belirtilen yaptrmlarn yerine getirilemedi÷ini; örne÷in tribünlerde úiddete karúan ve güvenlik güçleri tarafndan gözaltna alnan baz taraftar liderlerinin, kulüp yöneticileri tarafndan gözaltna alndklar merkezden çkartlmasna yardmc olundu÷unu; Kanun’da baz skntlarn yer ald÷n; statlarn iç güvenli÷inden sorumlu özel güvenli÷in baz uygulamalarnn úiddete neden oldu÷unu veya úiddeti artrd÷n; spor yazar olmak için herhangi bir úartn aranmad÷n; spor kulübü yöneticilerine ve taraftara yönelik e÷itim eksikli÷i bulundu÷unu; kulüplerin profesyonellikten uzak bir anlayúla yürütüldü÷ünü; toplumda yaúanan úiddet olaylarnn ve sosyal sorunlarn spor müsabakalarndaki úiddeti körükledi÷ini ifade etmiúlerdir. Çözüm önerisi olarak ise bedava bilet da÷tlmasnn önüne geçilmesi; suç iúledi÷i kesinlikle tespit edilen kiúiler için Kanun’da belirtilen yaptrmlarn yerine getirilmesi; özel güvenlik elemanlarnn dikkatli seçilerek yeterince e÷itilmeleri; spor yazarlarnn daha ciddi e÷itimlerden geçmelerinin ve yaplabiliyorsa sertifikalandrlmalarnn sa÷lanmas; yöneticilerin söylemleri konusunda daha dikkatli olmas; sporun paydaúlarna yönelik seminerler, programlar düzenlenmesi; beden e÷itimi ve spor bölümlerinden mezun olmuú profesyonel kiúilere kulüplerde yönetim alannda daha fazla görev verilmesi ve bunun için teúvik mekanizmasnn geliútirilmesi gerekti÷ini belirtmiúlerdir. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 188 - 15 Aralk 2010 Tarihli 8’inci Toplant Kulüpler Birli÷i Baúkan Aziz YILDIRIM ile Göksel GÜMÜùDAö ve Avukat ùekip MOSTUROöLU, spor kulüplerinin ve ba÷l bulunduklar federasyonlarn yaplanmasna iliúkin Dernekler Kanunu’na tabi olundu÷unu; spor yönetiminde çok baúllk gibi baz sorunlarn bulundu÷unu; amatör sporlara yeterince yatrm yaplmad÷n; spor kulüplerinin mali sorunlar içinde bulunduklarn; statlara gelen seyirci saysnda azalma oldu÷unu; alt yapdan sporcu yetiútirmede sknt yaúand÷n; protokol tribünlerinde sorunlar yaúand÷n; kulüp yönetimlerinin profesyonel olmad÷n ve kulüp-taraftar arasnda sezonluk iliúkilerin yaúand÷n; Sporda ùiddetin Önlenmesine øliúkin Kanun’un uygulanmasnda baz sorunlar bulundu÷unu; spor tesislerinin nicelik ve nitelik olarak yeterli olmad÷n; özel güvenli÷in statlarda çkan olaylara annda ve yerinde müdahale edebilecek niteliklere sahip olmad÷n; basndan kaynaklanan birtakm sorunlar yaúand÷n ifade etmiúler, Çözüm önerisi olarak ise “Spor Kulüpleri Yasas”nn bir an evvel çkmas ve bu yasada Federasyon ve GSGM’nin görev-yetkileri daha net olarak tanmlanmas; Kulüpler Birli÷inin yeniden yaplandrlarak liglerin ticari organizasyonunun Kulüpler Birli÷i tarafndan yaplaca÷ bir model geliútirilmesi; Süper Lig ve amatör liglerde oynayan takmlar için ayr ayr kanuni düzenlemelerin yaplmas; bölgesel olarak amatör liglerin kuvvetlendirilmesi; tesis alt yapsnn geliútirilmesi; amatör sporculara daha iyi imkânlar tannmas; amatör spor dallar için yaplan harcamalarn bir ksmnn vergi matrahndan düúmesinin sa÷lanmas; amatör branúlardan alnan stopajlarn kaldrlmas veya azaltlmas; Amatör branúlarda Millî E÷itim Bakanl÷yla birlikte Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷nn ortak bir müfredat çalúmas yapmas; GSGM’nin kulüp gelirlerinden daha makul oranlarda pay almas; spor kulüplerine damga vergisi muafiyetinin getirilmesi; spor kulüplerinin tesis, arazi, malzeme almlarna teúvik uygulamas getirilmesi; kiralk olan statlarn mülkiyetlerinin kulüplere devredilmesi ile kulüplerin aktif ve pasif durumlarnn güçlendirilmesi; biletlerden alnan % 18’lik KDV orannn aúa÷ya çekilmesi; alt yapdan sporcu geliúini sa÷lamak için gereken e÷itimcilerin yetiútirilmesi ve istihdam edilmesi; protokol tribünlerinin kaldrlmas ya da devlet erkân için 10-15 kiúilik snrl yer ayrlmas; 5149 sayl Kanun’un uygulanmasnda sulh ceza mahkemelerinin spor ihtisas mahkemesi olarak görevli klnmas; kulüp baúkanlarnn ceza alan taraftarn yannda yer almasnn önlenmesi; a÷r cezalarn uygulanmasnn sa÷lanmas; statlarda verilen hizmetlerin ve sunulan imkânlarn (yemek, tuvalet) iyileútirilmesi; biletlere çip taklmas; numaral koltuklarn olmas ve herkesin yerine oturmas; Anadolu’da yeni statlar yaplmas; spor müsabakalarnda görev yapan emniyet görevlilerinin toplum psikolojisini iyi bilmelerinin ve bu konuda çok iyi e÷itim almalarnn sa÷lanmas; görev yapan emniyet güçlerine øddaa gelirlerinden harcrah ve kumanya temin edilmesi; øçiúleri Bakanl÷nda sporla ilgili uzman birimlerin kurulmas; özel güvenlik olabilmek için alnan e÷itimin süresinin uzatlmas ve içeri÷inin geliútirilmesi; yazl basn ve görsel medya mevzuatnn gözden geçirilmesi ve gerekli cezalarn bu alana da verilmesi gerekti÷ini belirtmiúlerdir. øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi Baúkan Mustafa YARDIMCI, Birol ÖZCAN, Mehmet ALTINÖZ ve Erkut ÇELøK, spor kulüplerinin mali skntlar bulundu÷unu; kulüplerin bir yandan dernek statüsünde olup di÷er yandan GSGM’ye ba÷l olarak faaliyet sürdürmesi nedeniyle ortaya çkan ikili yapdan kaynaklanan özellikle denetimle ilgili baz problemlerin yaúand÷n; amatör spor kulüplerinin yeterince desteklenmedi÷ini; spor kulüpleri kurumsallaúmad÷ için baz problemler yaúand÷n; spor kulüplerinin tesis ve ekipman eksikliklerinin bulundu÷unu ifade etmiú; Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 189 - Çözüm önerisi olarak ise kulüplerin mali yaplarn güçlendirecek düzenlemelerin yaplmas; spor kulüplerinin denetimiyle ilgili olarak yaúanan skntlarn çözümlenmesi; özellikle çok fazla göç alan bölgelerde kurulmuú bulunan spor kulübü ve gençlik derneklerine proje bazl nakdî destek sa÷lanmas; e÷itimlerle derneklerin kurumsal yaplarnn oluúmasnn desteklenmesi; tesis kiralanmas ve ekipman temini konusunda kulüplere daha fazla kaynak temin edilmesi gerekti÷ini belirtmiúlerdir. 16 Aralk 2010 Tarihli 9’uncu Toplant Türkiye Güreú Federasyonu Baúkan Osman Aúkn BAK, Güreú Federasyonu, Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ünden en fazla bütçeyi alan federasyonlardan biri olmakla birlikte, bu deste÷in -uluslararas rakiplerle karúlaútrd÷nda- istenilen seviyelere ulaúmad÷n; özelleútirme nedeniyle kapanan müessese kulüpleri nedeniyle güreú sporunun ve sporcularnn istihdam vb. skntlar yaúad÷n; kulüplerin Dernekler Kanunu’na tabi olmasnn baz problemleri beraberinde getirdi÷ini; mahalli idarelerin amatör branúlara yeterince önem vermedi÷ini; 18 yaú üzeri ve herhangi bir yerde çalúmayan sporcularn sosyal güvencelerinin olmad÷n; halkmzda spor kültürünün ve bilincinin yeterince yerleúmemiú oldu÷unu; e÷itim sisteminin baúarl sporcu yetiútirilmesine engel oldu÷unu; mevcut sponsorluk uygulamalarnn amatör kulüplerin beklentilerinin gerisinde kald÷n; amatör kulüplerin ve sporcularn malzeme temininde skntlar yaúad÷n; amigolarla yöneticilerin birçok olayda karúlkl olarak birbirini kullandklarn; baúarl sporculardan topluma rol model olabilecek sporcularn yeterince tantlamad÷n ifade etmiú; Çözüm önerisi olarak ise kamu kaynaklarnn özellikle Türkiye’nin baúarl oldu÷u ve/veya öncelik verdi÷i branúlara ayrlmas; federasyonlar arasndaki bütçe da÷lmnn performans kriterlerine göre yaplmas; belediyelerin, il özel idarelerinin ve KøT’lerin sporcu yetiútirmeleri için kaynak tahsis etmeleri; Millî E÷itim Bakanl÷na ba÷l spor salonlarnn mesai saatleri dúnda da halkn kullanmna açlmas; topluma spor bilinci ve kültürü kazandrlmas için Millî E÷itim Bakanl÷, Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü ve Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ tarafndan ortak çalúma yaplmas; baúarl sporculara üniversitelerde spor bölümleri dúndaki bölümlerde de belli kotalar sa÷lanmas; amatör kulüplerin ald÷ malzemelerdeki KDV orannn düúürülmesi; úampiyon sporcularmza ait örnek modellerin ortaya koyulmas ve bunlarn halka tantlmas gerekti÷ini belirtmiútir. Profesyonel Futbolcular Derne÷i Yönetim Kurulu Üyesi Hüdaverdi TALAY, e÷itim politikasnda, sporun yaygnlaútrlmasna iliúkin tedbirlerin yer almad÷n; spor tesislerinin yetersiz oldu÷unu ve spor tesisi politikasnn eksik oldu÷unu; di÷er spor branúlarnn futbola kyasla geri planda kald÷n; sporcularn e÷itim eksikli÷inin bulundu÷unu; sporda úiddetin önlenmesine iliúkin mevcut Kanun’un uygulanúnda aksaklklar oldu÷unu ifade etmiú; Çözüm önerisi olarak ise okul öncesi e÷itimden baúlayarak ortaö÷retimde ve yüksekö÷retimde spor dallarnn tantlmas; her ilde hangi spor dallarnn yaplaca÷nn tespit edilmesi ve buna göre tesis politikas üretilmesi; Türkiye'nin haritas çkarlarak nüfusa göre mevcut spor kulübü, sporcu says ve tesis durumunun ortaya konulmas ve en dezavantajl bölgelerden baúlayarak durumun iyileútirilmesi; kamu kurumlarna ve okullara ait spor tesislerinin halka ve kulüplere açlmasnn sa÷lanmas; sporcularn eksik bilgileri konusunda Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü ve sivil toplum kuruluúlar tarafndan e÷itilmesi; Kanun’un getirdi÷i müeyyidelerin laykyla yerine getirilmesi; cezann, úiddeti uygulayan kiúiye verilmesi yerine kulüplere ceza kesilmesi; kulüplerden, saldrganlarn tespitinde deúifre edilmeden faydalanlmas; çabuk karar veren spor mahkemelerinin kurulmas; alnan cezai kararlarn uygulanp uygulanmad÷nn takip edilmesi gerekti÷ini belirtmiútir. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 190 - 17 Aralk 2010 Tarihli 10’uncu Toplant Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ö÷retim Üyesi Yrd. Doç. GÜRTEN, sporda úiddet konusunda genel bir çerçeve çizen, sportif karúlaúmalarda futbol maçlarnda seyircilerin úiddet gösterilerine ve taúknlklarna dair Avrupa bulundu÷unu; bu sözleúmeleri uygulamak için ülke mevzuatnda bir uyumlaútrma 5149 sayl Kanun’la ilgili olarak: Dr. Kadir ve özellikle Sözleúmesi gerekti÷ini; Kanun’un genel kapsamnn spor müsabakalarnn yapld÷ alan, eklenti ve çevresi ile snrl oldu÷u; bunun taraftar gruplarnn toplandklar yerler, transit güzergâhlar ve transit geçiú yaptklar yollar da kapsamas; asliye ceza mahkemelerinin bölgelerde ya da úehirlerde spor mahkemesi olarak görevlendirilmesi; haklarnda müsabakalara giriú yasa÷ verilenlerin müsabaka esnasnda karakolda bulunma zorunlulu÷u düzenlemesinin Anayasa Mahkemesinin iptal gerekçeleri göz önüne alnarak tekrar düzenlenmesi; güvenlik ve kontrol odalarnda kulüp yetkilileri haricinde emniyet kuvvetlerinin ve ilgili federasyon temsilcisinin bulunmas; foto÷rafl ve bütün bilgilerin yüklenebilece÷i seyirci lisans çkarlmas uygulamasnn pilot olarak denenmesi; medyadan, úiddeti önlemede destek talep edilmesi; taraftarn ciddiye alnmas ve onlarn da bu oyunun bir parças hâline getirilmesi gerekti÷ini; Lizbon Anlaúmas’ndan sonra, sporun Avrupa Birli÷inin do÷rudan yetki alanna girdi÷ini; Avrupa Toplulu÷u Adalet Divannn spora iliúkin gerek rekabet hukuku gerek serbest dolaúm ve gerekse televizyon yayn haklarna iliúkin birçok kararnn içtihat yoluyla geliúiyor oldu÷unu; yeni bir kanunla, rkçl÷ hem taraftar hem de yöneticilerin basn beyanatlar kapsamnda düzenlemenin çok gerekli oldu÷unu; taraftarlarla sürekli birlikte olan ve onlarla yaúayp onlar yönlendirebilecek bir sosyal görevli ve/veya taraftar temsilcisi uygulamasnn düúünülebilece÷ini; 2008 ylnda sporda úiddete iliúkin bir istatisti÷e göre kanundan sonra sporda úiddet olaylar üzerinde herhangi bir azalma olmad÷n; úiddete karúan baz kimselerin aslnda günlük hayatta úiddete e÷ilimli olmadklarn ama spor müsabakasna geldikleri zaman birdenbire o ortam sebebiyle oraya ayak uydurduklar hususlarn ifade etmiútir. 20 Aralk 2010 Tarihli 11’inci Toplant Halter Federasyonu Baúkan Hasan AKKUù, halter sporunun çok bilinen, baúarl bir spor olmasna ra÷men sponsorluk geliri ve yayn gelirlerinin olmad÷n; bütün kaynaklarnn Gençlik Spor Genel Müdürlü÷ünden ve Spor Toto’nun ayrd÷ paylardan geldi÷ini; kulüplerin 4'ü haricinde sporcusuna do÷rudan nakdî yardm sa÷layamad÷n; ancak Ödül Yönetmeli÷i’ne göre baúarl olduklar takdirde sporculara maddi kaynak aktarlabildi÷ini; Millî E÷itimin programlarnda dahi halterin okullarda yaplabilen bir spor olarak görülmedi÷ini; “Antrenör Yetiútirme Mevzuat”nda temel kriterlerin ortaya konulmasna ihtiyaç oldu÷unu ve bunlarn istihdam sorunlarnn da çözülmesi gerekti÷ini; pek çok spor branú açsndan (örne÷in halter, güreú, tekvando, boks, judo gibi) mütevaz úartlarda, 150-200 metrekarelik, mahalle aralarna kurulmuú antrenman amaçl spor tesislerine ihtiyaç oldu÷unu belirtmiútir. Taekwondo Federasyonu øcra Kurulu Koordinatörü Ramazan ERÇøN ve Teknik Koordinatörü Ali ùAHøN, federasyonlarnn bütçeleri ile faaliyet, malzeme, organizasyon, kulüplere yardm konularnda yetersiz kaldklarn; YøBO ve SHÇEK gibi kurumlarda genç nüfuslar bulundu÷unu ve spor buralarda yaygnlaútrld÷ takdirde bunlarn çok önemli sporcu kaynaklar olabileceklerini; sponsorluk konusunda skntlar oldu÷unu; mevcut Ödül Yönetmeli÷i ile ilgili ma÷duriyetler oldu÷unu; 2006 ylnda çkarlan Ödül Yönetmeli÷i’nin hem kulüpleri hem spor insanlarn hem de sporcular ayn úekilde ödüllendirecek bir yapya döndürülmesi veya kapsamnn geniúletilmesinin Türk sporunu, amatör sporu teúvik etme açsndan çok iyi olaca÷ kanaatini taúdklarn belirtmiúlerdir. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 191 - Judo Federasyonu Baúkan Fatih UYSAL, federasyonlarn ve kulüplerin mali sorunlarnn bulundu÷unu; özerklikten sonra GSGM ve Spor Toto’dan gelen kaynaklarn belli yllar geçtikten sonra kademeli olarak düúürülmesi ve belli dönemden sonra kesilmesinin söz konusu olmas hâlinde federasyonlarn daha da sknt yaúayabilece÷ini; birkaç federasyonun dúnda geri kalanlarn ayakta durmakta çok zorlanaca÷n; görsel ve yazl basnda futbol branúnn dúnda di÷er branúlarn neredeyse hiç yer almamasnn, halter gibi branúlarn ülkede yaylmas ve tantmnda sorun yaratt÷n; çocuklarmzn e÷itimle beraber sporu da ayn anlamda önemsemelerinin önemli oldu÷unu; yeni nesillerin evlerden dúar çkmayan, sadece bilgisayar baúnda ders çalúan çocuklar hâline geldiklerini; ülkenin e÷itim kalitesi artp sorunlar azaldkça ve seyir kültürü insanlara aúlandkça úiddetin azalma gösterece÷ini dile getirmiútir. 21 Aralk 2010 Tarihli 12’nci Toplant Eski Millî Futbolcular Rdvan DøLMEN, Hasan ùAù ve Sergen YALÇIN, bölgesel liglerden, Türkiye'nin her tarafn kapsayan liglere dönülmesinin do÷usu ve batsyla ülkeyi birbirine yaknlaútrd÷n; fair play olgusunu ödüllendirmek gerekti÷ini; bu konuda sporcusundan yöneticisine ve medyasna çok ciddi görev düútü÷ünü ancak sporcularn da, medyann da gerekli deste÷i vermedi÷ini; bedava bilet da÷tm üzerine mutlaka e÷ilmek gerekti÷ini; spor polisi úeklinde adlandrlabilecek ayrcalkl bir polis birimi kurulabilece÷ini; çünkü ciddi bir polis gücünden genellikle taraftarlarn çekindiklerini; kulüplerin Spor Toto ve yaync kuruluútan önemli gelirler elde ettiklerini, buna ra÷men kulüplerin alt yaplarna e÷ilmediklerini, tembel davrandklarn, günü kurtarmak amacyla hareket ettiklerini; Avrupa’da uygulanan kriterler uygulanrsa Türk futbolunda ve uzun vadede Türk sporunda çok ciddi hamleler olabilece÷ini belirtmiúlerdir. 22 Aralk 2010 Tarihli 13’üncü Toplant UEFA Asbaúkan ùenes ERZøK, sorunlar çözmek için mutlaka ve mutlaka güç birli÷ine ve taraflarn birbirlerini anlamalarna ihtiyaç oldu÷unu; UEFA’daki gibi yani taraftarlarn, federasyonlar tarafndan kulüplerle birlikte, organize edilerek muhatap kabul edilmesi ve sorumluluk verilmesi gerekti÷ini; kulüp lisans sisteminin bundan sonraki dört yl içinde gündeme getirildi÷ini ve kulüp lisans sisteminde kulüplere belli bir süre vererek artk uygulanacak diye tavsiye niteli÷inde karar alnd÷n; mali fair play’in çok önemli buldu÷unu bunun faydal olaca÷na inand÷n; UEFA ve FIFA’nn fair play ve sosyal sorumluluk komitelerinin baúkan oldu÷unu ve 2010 Dünya Kupas’nda Afrika'da çok önemli sosyal projeler yürüttüklerini; Süper Lig’in oynand÷ statlarn büyük ksmnn UEFA normlarna uygun olmad÷n belirtmiútir. 23 Aralk 2010 Tarihli 14’üncü Toplant Marmara Üniversitesinden Prof. Dr. Turgay BøÇER, Yrd. Doç. Dr. Serap Mungan AY, Yrd. Doç. Dr. Veysel KÜÇÜK ve Yrd. Doç. Dr. Cengiz KARAGÖZOöLU, kulüplerin mali sorunlarnn ciddi boyutlarda oldu÷unu; kulüp yönetim kurullarnn uzman kiúilerle çalúmas, borçlanmalara üst snr getirilmesi ve bu konuda UEFA kriterlerinin ve Avrupa'da baz kulüplerin örnek alnmas gerekti÷ini; kulüplerin ve taraftarlarn ortak oldu÷u úirket úeklinde yaplanmalarn mümkün olup olamayaca÷nn tartúlmas gerekti÷ini; mevcut “ùiddet Yasas”nn eksiklerinin oldu÷unu; ancak sporda úiddet ve düzensizli÷i önlemek için Kanun’un yeterli oldu÷unu düúündüklerini; Yasa’nn öngördü÷ü úekilde úimdiye kadar ceza alan taraftar görmediklerini; basna ceza verilmedi÷ini ve uygulamada sorunlar bulundu÷unu; ayrca siyaset spor iliúkisinin de÷erlendirilmesi gerekti÷ini; televizyonlarda yorum yapanlarn futbolu bir ''hatalar oyununa'' çevirdi÷ini; futbol yorumcularnn teknik detaylardan uzaklaúarak ve olaylar kiúiselleútirerek konuútuklarn; herhangi bir kriter olmadan spor yazar olunabildi÷ini; tartúma programlarna snrlama getirilmesi gerekti÷ini; úiddete iliúkin sosyal projeler üretilmesinin önemli oldu÷unu; Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 192 - bireysel ve toplumsal sorunlar dikkate almadan sporda úiddetin önüne geçilemeyece÷ini; çocuklarn sokaklarda ortak spor yapamamasnn büyük bir eksiklik oldu÷unu; spor yapanda de÷il, izleyende sorun bulundu÷unu; mümkün oldu÷unca herkesin spora yönlendirilmesi gerekti÷i hususlarn ifade etmiúlerdir. Taraftar Grup Temsilcileri; Beúiktaú Çarú Grubu Temsilcisi Ayhan GÜNER, iki yl önce çkarlan Yasa’nn uygulanmad÷n; uygulansayd bugün burada toplanmú olmayacaklarn; yeni çkacak yasann da ne kadar uygulanaca÷ndan emin olmad÷n; spor mahkemelerinin kurulmasnn bu ülkeye lüks gelece÷ini; ülkemizde maçlar izleyen gençlerin úmardklarn ve bunlarn tatl úmarklklar oldu÷unu; gençleri srf maçlardaki bu úmarklklarndan dolay mahkemeye çkarmann yanlú olaca÷n; Beúiktaú’n sporun 13 branúnda faaliyet gösterdi÷ini ve kendisinin de bu 13 branún tamamndan dolay 13 kez karakola götürülüp her seferinde de idari cezalar ald÷n; verilen cezalardan dolay kombine bileti olmasna ra÷men maçlara giremedi÷ini; para cezalarn yüksek buldu÷unu ve ülkemizde sadece taraftarlarn de÷il, emniyet, baúkan, yönetici herkesin fanatik oldu÷unu belirtmiútir. Fenerbahçeliler Derne÷i Temsilcisi ølyas BULCAY, Komisyonun ilk kez bu iúin asl muhataplar olan taraftarlar buraya ça÷rmasn çok do÷ru buldu÷unu; dünyann her yerinde taraftarlarn spor kulüpleri için en önemli unsurlar oldu÷unu; úiddeti yaratan tek unsur da onlardr görüúünün hâkim oldu÷unu; úiddet önlenmek isteniyorsa genel uzlaúma kültürünün ortaya konmas gerekti÷ini; baz taraftar gruplarnn sa÷lkl yaklaúm sonras birtakm olaylarn önüne geçildi÷inin görüldü÷ünü; sporda úiddetin ortadan kalkmas için taraftar gruplar gibi özel unsurlarn incelenmesi gerekti÷ini; ülkemizde bu alanda gerçek anlamda bir inceleme yaplmad÷n; taraftarlara gerekli önemin verilmedi÷i ve taraftarlarn sorunlaryla da ilgilenen bir mercinin bulunmad÷n; statlara tek bir kapdan uygunsuz koúullarda sokulduklarn; giriúler 2-3 kapdan yaplsa bu sorunlarn yaúanmayaca÷n; kendilerini bir suçlu gibi gören görevlilerin kendilerine úiddet uygulad÷n; bir taraftar gibi davranp insanlar kúkrtan görevliler oldu÷unu; oysa onlarn özel e÷itimli bir ekip olmas gerekti÷ini; Türkiye Futbol Federasyonunda taraftarlarn temsilcileri olmad÷n; taraftar gruplarnn sorunlarn ilgili mercilere taúmak ve tribün terörünü önlemek için taraftarlar birli÷i kurmaya hazr olduklarn ve kendilerine böyle bir frsatn verilmesi gerekti÷ini belirtmiútir. Ultra Aslanlar Genel Koordinatörü O÷uz ALTAY, 3 büyük kulübün 15 yl önce yaptklar bir anlaúmayla úiddet sorununu çözdüklerini; 15 yldr da kendilerinin bu anlaúmaya sadk kaldklarn ve úu an Galatasaray, Fenerbahçe ve Beúiktaú taraftarlar arasnda hiçbir ciddi olay yaúanmayaca÷n; Türkiye'de son yllarda ønönü'de yaúanan olaylarn dúnda ciddi bir tribün terörü oldu÷una inanmad÷n; görevlilerin yanl davranmas yüzünden baz olaylarn yaúanabildi÷ini; örne÷in statlara giriúteki aramalarda çok kötü muamelelere maruz kaldklarn; taraftarlarn potansiyel suçlu olarak görüldü÷ünü; cezalarn eúit olarak uygulanmas gerekti÷ini; taún altna herkesin hep birlikte ellerini koymasnn lazm geldi÷ini; olumlu bir úeyler yaplmak isteniyorsa tribün liderleriyle kulüp yöneticilerinin iú birli÷i içinde olmas gerekti÷ini belirtmiútir. Trabzonsporlu Gençler Grubu Temsilcisi Mehmet FINDIKÇI, statlara giriúlerde alkol kontrolü yaplmas gerekti÷ini; bunun birçok olumsuzlu÷un önüne geçece÷ini; insanlar rahat brakrlarsa bu tribün terörünün olmayaca÷n; görevlilerin kendilerini ulaúmn olmad÷ bir alanda braktklarn; kendilerinin de bu ülkenin bir insan oldu÷unu, bu yüzden ülkemizin her köúesine rahat rahat gidebilmeleri gerekti÷ini; 10-15 kiúinin yapt÷ olaylarn yüz binlere mal edilmemesi gerekti÷ini; úiddetse Meclis’te de úiddetin var oldu÷unu; Türk milletinin yapsnda úiddetin bulundu÷unu; özensiz demeçlerin verilmemesi gerekti÷ini; kendisinin yeni çkacak olan Sporda ùiddet Yasas’na, spor müsabakalar nedeniyle gençlerin hapislere atlmasn do÷ru bulmad÷ ve cezaevlerinde yeterince insan var oldu÷u için karú oldu÷unu belirtmiútir. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 193 - 24 Aralk 2010 Tarihli 15’inci Toplant Spor Hukuku Enstitüsü Derne÷i Baúkan Avukat Ksmet ERKøNER; Derneklerinin kamu yararna çalúmay amaçlad÷n; spor ile ilgili sorunlarn ana nedeninin spor kültürünün eksikli÷i oldu÷unu; sporda úiddet ve taúknlklar önleyici mevzuatn iyileútirilmesi gerekti÷ini; Spor Kulüpleri Yasas'nn çkartlmas gerekti÷ini; spor federasyonlarnn, özerkliklerinin sözde de÷il özde oldu÷u bir hâle getirilmesinin uygun olaca÷n; sporda sponsorlu÷un daha etkin bir duruma gelmesi için teúvik tedbirlerinin uygulanmas gerekti÷ini; ''yarúmac'' alglamasnn ülkede spor yapan insanlarn orann düúük gösterdi÷ini; spor yapanlarn saysnn belirlenmesi amacyla nüfus saymlarnda bu yönde sorular sorulmasn istediklerini; Türkiye'de sadece madalyaya endeksli bir spor anlayúnn bulundu÷unu; geliúmiú ülkelerde, “finalist” kavramnn oldu÷unu ve bunun da bir baúar sayld÷n; bizde ise finale kalarak ilk 8 sporcunun arasna girme baúars gösterenin bile madalya kazanamazsa baúarsz sayld÷n; Ülkemizin bilgi ve lisan eksikli÷i nedeniyle uluslararas platformlarda çok kolay kazanaca÷ davalar bile kaybetti÷ini; yurt dú delegasyonlarnda bazen lisan bilen bir kiúinin olabildi÷i ya da bu delegasyonlarda istikrar sa÷lanamad÷n; bunun için uluslararas organizasyonlarda çalúacak kaliteli insanlarn yetiútirilmesine a÷rlk verilmesi gerekti÷ini; bugün FIFA’nn dünyann en büyük uluslararas úirketlerinden biri durumunda oldu÷unu; sektörün spor karúlaúmalar için “show business” yani gösteri iúi deyimi kullanlr hâle gelecek bir boyuta ulaút÷n; baz insanlarn bu nedenle dopingin serbest braklmasn istediklerini; uluslararas spor iliúkilerinde Dúiúleri Bakanl÷ ile koordineli çalúmalar yürütülmesi gerekti÷ini; Anayasa'nn 59’uncu maddesine, Devlet Denetleme Kurulunun da raporunun muhtelif yerlerinde müteaddit defalar de÷indi÷i yeni bir içerik verilmesi gerekti÷ini, bu konuda Derneklerinin her türlü çabaya hazr oldu÷u hususlarn ifade etmiútir. 29 Aralk 2010 Tarihli 17’nci Toplant Özel Sporcular Spor Federasyonu Baúkan Mehmet Tark BøTLøS ve Türkiye øúitme Engelliler Spor Federasyonu Baúkan Oktay AKTAù, kulüplerin ve sporcularn da úiddet olaylarndan üzüntü duydu÷unu; úiddetin önlenmesi için üç büyük kulübün hassas davranmas, e÷itime a÷rlk verilmesi, cezalarn yaptrmlarnn sürekli uygulanabilir olmas ve sporda úiddetin iki alanda düúünülmesi gerekti÷ini; salon ve sahalardaki úiddeti önlemenin federasyonlarn görevi oldu÷unu ve federasyonlarn görevlerini laykyla yaptklar takdirde bu alanlardaki úiddetin önlenece÷ini; tribün ve spor alanlarndaki úiddetin ise holiganlar nedeniyle ortaya çkt÷n ve bunu önlemek için yasal düzenlemelerin yaplmas gerekti÷ini; baz kulüplerin taraftarlarna ücretsiz bilet da÷ttklarn belirtmiúlerdir. Türkiye Bedensel Engelliler Spor Federasyonu Baúkan Veysel GÜRPINAR, bünyelerinde 13 branú bulundurduklarn; maddi olanaklar artt÷ takdirde bunu artrabileceklerini; basketbolda Avrupa’nn en büyük deplasmanl basketbol ligini düzenlediklerini ve bu branúta Avrupa ikincisi ve dünya sekizincisi olduklarn; voleybolda çalúmalara daha yeni baúladklarn ve hâlihazrda dört takmn bulundu÷unu; masa tenisinde bayanlarda dünya ikincisi, erkeklerde dünya üçüncüsü olduklarn; teniste Balkan úampiyonlu÷u bulundu÷unu; okçulukta bireysel bayan ve erkeklerde dünya úampiyonu, erkek takmn dünya ikincisi, bayan takmn dünya üçüncüsü ve bu sene de Avrupa úampiyonu oldu÷unu; atclkta dünya üçüncülü÷ü, yüzmede dünya beúincili÷i, bilek güreúinde dünya úampiyonlu÷u, halterde iki tane dünya úampiyonlu÷u ve bir tane dünya rekoru, badminton çift erkeklerde dünya ikincili÷i derecelerinin kazanld÷n; yelken ve atletizmde mesafe katettiklerini; bütün bu baúarlar 2.500 sporcuyla kazandklarn; normalde Türkiye’de olmas gereken lisanl bedensel engelli sporcu saysnn 250 bin oldu÷unu ifade etmiútir. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 194 - Türkiye Görme Engelliler Spor Federasyonu Baúkan Mesut DEDEOöLU, Türkiye genelinde 82 kulüplerinin ve 3 bine yakn lisansl sporcularnn oldu÷unu; ülkemizde engellilerin genellikle aileler tarafndan pek dúarya çkartlmad÷n; ilk iú olarak bu kiúileri sosyal yaúama dâhil etmek istediklerini; engellilerin gerekli e÷itimi almalarn, sonrasnda da branúna, kapasitesine ve kabiliyetine göre mutlaka en az bir spor dalyla u÷raúmalarn istediklerini; ülkemizdeki 8,5 milyon engellinin yaklaúk 1 milyonunun görme engelli oldu÷unu; Türkiye genelinde faaliyet gösteren 82 kulübün en az 75-80 tanesinin bir ofisi dahi olmad÷n, kulüplerin maddi imkânszlklar içinde oldu÷unu; yerel yönetimler tarafndan sahip çklanlarn ancak faaliyetlerini yapabildi÷ini; Federasyon olarak kendilerinin kulüplere yardm yapmalarnn yasal olarak da söz konusu olmayp ancak elzem olan malzemeleri da÷tabildiklerini; kendilerinin paradan çok sporcularn kamp yapaca÷ alanlara ihtiyaçlar oldu÷unu; Büyük maddi imkânszlklar dâhilinde çalúmalarna ra÷men, birçok branúta dünyann ilk 10’unun içerisinde olduklarn; bisiklet branún sponsor deste÷iyle açtklarn ve tüm masraflarnn sponsor tarafndan karúland÷n; toplam 8 branúta faaliyet gösterdiklerini; görme oranlarna göre sporcularn üç gruba ayrld÷n ve bunlarn kendine eú de÷er gruplarla yarút÷n; úiddeti önlemenin yolunun e÷itimden geçti÷ini; bu e÷itimin ilkö÷retimden önce baúlamas gerekti÷ini; sporun ve müzi÷in bir evrensel olgu oldu÷unu; baúarl olan, iyi oynayan, iyi yarúan alkúlamamz gerekti÷inin bilincini ilkö÷retim öncesinde vermemiz gerekti÷ini; yoksa kulüplere cezalar vermekle bunun çözülemeyece÷ini ifade etmiútir. 30 Aralk 2010 Tarihli 18’inci Toplant Türkiye Millî Olimpiyat Komitesi Baúkan Yardmcs Avukat Türker ARSLAN, Komitelerinin gerek sosyal gerekse e÷itim alannda çok önemli çalúmalar yapt÷n; ayrca sporun genel sorunlaryla da ilgilendiklerini; bu kapsamda zaman zaman toplantlar düzenleyerek sporun sorunlarn tartúmaya açtklarn; spor kulüplerinin devaml birtakm mali skntlar içinde olduklarn; spor kulüplerinin maç haslat, lisansl ürün satú ve spor okullarndan alnan KDV oranlarnn düúürülmesini istediklerini; il güvenlik kurullarnn bugüne kadar yeterince etkili olamad÷n; güvenlik tedbirlerinin de yetersiz kald÷n; sadece rakip taraftarn maça gelmemesine karar vermekle sorunu çözmenin do÷ru bir yöntem olmad÷n; Emniyet bünyesinde bir veri taban kurulmasnn çok önemli oldu÷unu; kulüplere talimat verilerek olay çkaran ve bu listeye girenlere bilet verilmemesi gerekti÷ini; GSGM’nin, federasyonlarn, spor kulüplerinin ve Emniyet Genel Müdürlü÷ünün birlikte, sporda úiddetin önlenmesi koordinasyon kurulu kurmas gerekti÷ini belirtmiútir. Türkiye Millî Olimpiyat Komitesi Genel Sekreteri Neúe GÜNDOöAN, Komitelerinin en fazla gönüllünün aktif olarak görev ald÷ spordaki sivil toplum kuruluúlarndan biri oldu÷unu; neredeyse bütün faaliyetlerini gönüllüler vastasyla sürdürdüklerini; küçük bir profesyonel kadronun çalút÷n ve bazen de dúardan profesyonel yardm alarak çalútklarn; sporcu sa÷l÷ ve antidoping, spor hukuku, spor hekimli÷i, antrenörlük teknikleri gibi konularda zaman zaman seminerler gerçekleútirdiklerini ifade etmiútir. Türkiye Millî Olimpiyat Komitesi Yönetim Kurulu Üyesi Turgay KIRAN, “spor” ve “úiddet” kelimelerinin yan yana gelmesinin bile kendisini çok üzdü÷ünü; esasen sporun insanlar birleútiren, sevgiyi getiren, fair play’i yöneten bir bilim dal oldu÷unu; alt yapya, spor e÷itim ve kültürüne destek vererek çocuklarmzn iyi bir taraftar ve iyi bir spor izleyicisi, iyi bir e÷itimci ve iyi bir sporcu olmas için çalúma yaplmas gerekti÷ini; kendilerinin de uluslararas úirketler, uluslararas yardm, UNICEF gibi úirketlerle Türkiye’de úu anda beú ilde bir pilot çalúma yaptklarn ifade etmiútir. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 195 - 4 Ocak 2011 Tarihli 19’uncu Toplant Spor Spikeri Abidin AYDOöDU, sporda yaúanan úiddetin temelinde ekonomik, sosyolojik, psikolojik sorunlarn de÷il idol sorununun oldu÷unu; sekiz yaúndaki, on yaúndaki bir Türk çocu÷unun “Ben úunun gibi olaca÷m.” diyebilece÷i bir sporcunun krk senedir olmad÷n; sporcularn özel hayatlar, örf, adet, gelenekleri, yaptklar iúin ciddiyeti konularnda örnek olamadklarn; Türkiye'nin çok önemli futbolcularnn iki sene askerlikten kaçabilmek için yurt dúna gidip futbol oynamay tercih ettiklerini; Türkiye’de alt yap sorunu olmad÷n; kulüplerin ellerindeki parayla alt yap sorununu gayet rahat çözebilece÷ini; bunun için planl harcama yaplmasnn yeterli oldu÷unu; Millî Takm’n teknik direktörünün bile “Onlar 550 kiúi, ben tekim.” diyebildi÷ini; bunu medyann gündeme do÷ru dürüst getirmedi÷ini; milliyetçi ve muhafazakâr oldu÷unu iddia eden bir ülkede televizyonlarn böyle olamayaca÷n, Millî Takm’a primlerin böyle verilemeyece÷ini; sporla ilgili sorunlarn ve sporda úiddetin parayla çözülemeyece÷ini; bu iúin küçük yaúlardan baúlayan e÷itimle ve belli görevleri yapan kiúilerin o iúin ehli olmasyla çözülebilece÷ini ifade etmiútir. Eurosport Türkiye Yayn Yönetmeni Ba÷ú ERTEN, sporda úiddet konusu gündeme geldi÷inde akla gelen ilk ülkenin øngiltere oldu÷unu; sporda úiddetin genel olarak Türkiye’de snfsal veya sosyal kökenlerine bakld÷nda bunlarn hiçbir zaman gelir düzeyiyle, fakirlikle veya sadece iúsizlikle açklanamayaca÷n; en pahal bileti alan seyircinin de sahada gösterilen oyuna karú bir tepki veya úiddet gösterisinde bulunabildi÷ini; úiddette sorunun, spor kültürü eksikli÷inden kaynakland÷n düúündü÷ünü; Sporda ùiddet ve Düzensizli÷in Önlenmesine Dair Yasa Tasars ile ilgili olarak en büyük eksikli÷in asl öznenin muhatap alnmamas, taraftarlarn bu süreç içinde yok saylmas ya da sadece kriminal bir vaka gibi görülmesi ve tek tip homojen bir taraftar kitlesi varmú gibi davranlmas oldu÷unu; bu durumun iúi son derece zorlaútrd÷n ve sosyal açlm sekteye u÷ratt÷n; sadece yüksek cezalarla ve ciddi korkutucu maddelerle bunlarn engellenemeyece÷ini, Türkiye’de basnn özellikle son yirmi ylda geçirdi÷i evrimin, úiddeti yaratan en önemli faktörlerden biri oldu÷unu; bunda temel etkenlerden birinin Türkiye’de yükselen úovenizm oldu÷unu düúündü÷ünü; 90’l yllarn sonuna do÷ru Türkiye’de tribünlerde ciddi bir úovenist akm baúlad÷n; bu úovenist akmn kendisini basnda ve saha içinde de gösterdi÷ini belirtmiútir. 5 Ocak 2011 Tarihli 20’nci Toplant øçiúleri Bakanl÷ Emniyet Genel Müdürü O÷uz Ka÷an KÖKSAL, sporun aslnda dostlu÷u sa÷lamak ve bunu ilerletmek amacyla yapld÷n ancak iúin bu yönünün tamamen unutuldu÷unu; spor denildi÷i zaman toplumumuzda akla futbol geldi÷i için sporda úiddet denildi÷i zaman da genellikle futboldaki sorunlarn konuúuldu÷unu; herhangi bir úiddet olay meydana geldi÷inde “Burada güvenlik tedbirleri iyi mi, güvenlik tedbirleri alnmú m?” hatta biraz da suçlayc “Yeterince güvenlik tedbiri alnsa idi bu úiddet olay meydana gelmezdi.” veya “Güvenlik güçleri daha dikkatli davransayd böyle olmazd.”, hatta daha da ileri gidip güvenlik güçleri bazen müsamaha gösterdiklerinde “Fazla müsamaha gösterdikleri için böyle olmakta.” veya fazla müsamaha göstermediklerinde “Orantsz güç kullandklar için böyle …”úeklindeki ifadelerle her hâlükârda faturann büyük bir ksmnn güvenlik güçlerine çkartld÷n; ancak iúin aslna bakld÷nda durumun her zaman öyle olmad÷nn açk bir úekilde görüldü÷ünü; günlük hayatta büyük cezalara sebebiyet veren ve büyük suç saylan olaylarn bir ksmnn toplumsal olaylarda, özellikle spordaki úiddet olaylarnda ço÷u kez yapann yanna kald÷n; geniú bir kitlenin içerisinde birdenbire cezalandrma imkânnn bulunamad÷n; Sporda bir kavram karúkl÷ oldu÷unu; bunun sadece kiúilerin de÷il spor kulüplerinin, medyann, toplumun olaya bakú tarzndan do÷du÷unu; taraftar ile fanatizmin karútrld÷n; aslnda taraftarn takmna destek veren, takmnn veya o kulübünün güçlenmesi için ona her türlü Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 196 - imkân tanmaya çalúan bir insan oldu÷unu; kulüp yöneticilerinin bu fanatiklerin esiri durumuna geldi÷ini; amigolarn sadece maçla kalmayp toplum önderi pozisyonuna girmeye baúladklarn; bunun neticesinde sporda úiddetin sadece sporda kalmayp baúka kesimlere ve toplumdaki baúka olaylara yansmaya baúlad÷n; herkesin üstüne düúen görevi yapmas gerekti÷ini; e÷itim ve seminer gibi çalúmalarn mutlaka yaplmas ve bu meydana gelen zararn kulüpten baúlayp topluma, ülkeye, yöreye zarar verdi÷inin de her hâlükârda anlatlmas gerekti÷ini; özellikle maçlarda, toplumsal olaylarda görevlendirilecek özel güvenliklerin sadece özel güvenlik e÷itimi de÷il, bu konuyla da ilgili e÷itim almú olmalar gerekti÷ini; yeni düzenlemelerle federasyonlara ve kulüplere daha fazla sorumluluk yüklenmesi gerekti÷ini ifade etmiútir. 6 Ocak 2011 Tarihli 21’inci Toplant Amasya Üniversitesi E÷itim Fakültesi Beden E÷itimi Bölümü Ö÷retim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Akif ZøYAGøL, rekreasyonel sa÷lk, e÷itim, estetikle ilgili konularda sorun olmad÷n; sporun kendisinde ve seyircilerin sebep oldu÷u úiddetin var oldu÷unu; úiddetin bir kimseye zarar vermek amacyla sözel, fiziksel güç kullanma olarak tanmlanabilece÷ini; úiddeti açklarken biyolojik, sosyolojik ve psikolojik açlardan de÷erlendirmek gerekti÷ini; ahlak e÷itiminin çok önemli oldu÷unu; sporda úiddetin önüne geçebilmenin ancak insanlarn ahlakl olmasyla sa÷lanabilece÷ini; fair play’in sporun yöneteni olanlar tarafndan yeterince önemsenmeyip teúvik edilmedi÷ini; rol modellerin önemli oldu÷unu; sporda úiddetle ilgili olarak alnabilecek tedbirlerin uzun vadeli yatrmlar, orta vadeli yatrmlar ve ksa vadeli yaplacak iúler olarak sralanabilece÷ini; yönetici olmann sorumluluk iúi olmaktan öte bilgi ve beceri iúi oldu÷unu ifade etmiútir. Ondokuz Mays Üniversitesi Yaúar Do÷u Beden E÷itimi ve Spor Yüksek Okulu Müdürü Prof. Dr. Osman øMAMOöLU, Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü veya Futbol Federasyonunca giriú kaplarna x-ray cihazlar yerleútirilerek stada suç aletleri sokulmasnn engellenebilece÷ini; ekonomik nedenlerin ve sosyal yapnn saldrganl÷ ortaya çkard÷n; özellikle medyann ve futbol kulüplerinin futbolda úiddetin artarak devam etmesine neden oldu÷unu; medyann denetimsiz yazlar ve tartúmalar ile saldrganl÷a zemin hazrlad÷n; medyann verdi÷i haberin kayna÷n kesin olarak belirtmesi gerekti÷ini; sporda úiddet konusunda uzun vadeli bir çözüm olarak e÷itimin çok önemli oldu÷unu; kiúilere ana snfndan itibaren sporun sa÷lkl yaúam için gerekli aktivite ve görsel bir úov ile oyun oldu÷unun ö÷retilmesi gerekti÷ini; e÷itim sisteminde sporun yaygnlaútrlmas ve geliútirilmesi için gerekli düzenlemeler yaplmasnn uygun olaca÷n; Futbolu profesyonel olarak yapan sporcularn öfke kontrol çalúmalarna tabi tutulmas gerekti÷ini; tribünler hakknda sosyolojik çözümlemeler yaplmadan sadece küfredeni hapse atmakla veya güvenlik tedbirleri ile sporda úiddetin bitece÷ine inanmad÷n; úiddeti yapanlarn genellikle mantkl olmay ve kendi kontrolünü kaybetmiú kiúiler oldu÷unu; kulüp yöneticilerinin bilinçlendirilmesi ve antrenörlerin çok yönlü yetiútirilmesi gerekti÷ini; kulüplerin bir úekilde spor e÷itimi almú insanlar bünyelerinde barndrmalar gerekti÷ini; millet olarak otoriter bir yapya alúmú insanlar oldu÷umuzu ve bu yüzden özellikle sporda úiddeti ksa dönemde azaltabilmek için polis teúkilatnn gerekirse ödüllendirilerek spor sahalarna daha fazla sokulmasnn gerekli oldu÷unu belirtmiútir. Do÷uú Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekan Prof. Dr. Hasan Fehim ÜÇIùIK, sporda úiddetin, spor tesisleri ve civarnda zabta tedbirleri alnmas, mitingler ve havaalanlarndakine benzer tedbirlerin de uygulanmasyla bir dereceye kadar önlenebilece÷ini; úiddet konusunda toplumun genel e÷itim seviyesi, ahlak seviyesi ve insanlarn birbirine saygsnn maalesef ülkemizde kötü durumda oldu÷unu; spordaki úiddetin toplumun çeúitli kesimlerinin e÷itim ve ahlak düzeyiyle ilgili oldu÷unu; olay çkaranlar veya olaylarda önde görülenlerin genellikle spor Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 197 - yapmayan sadece spor kulübünün ateúli taraftar olmakla yetinen çocuk ve gençler oldu÷unu; federasyon genel kurullarnda çeúitli kurullar için yaplacak seçimin birbirinden ba÷msz olmas gerekti÷ini; kulüplerdeki üyeli÷i zorlaútrc hükümlerin kaldrlmas gerekti÷ini; belediyelerin mevcut spor kulüplerini desteklemesi gerekti÷ini; sporun yaygnlaúmasndan organizasyonlarn yaygnlaútrlmas hususunu anlad÷n ifade etmiútir. Türk Sporu Medya Gazetesi Grup Baúkan Arif ÇELøK, østatistik Kurumundan alnan son nüfus saymndaki rakamlara göre nüfusumuzun 72.561.310 kiúi oldu÷unu; ancak Türkiye’de lisansl sporcu saymzn 2.519.687 oldu÷unu; bu ba÷lamda Türkiye’de 70.136.625 kiúinin spor yapmad÷n; altmú bir spor federasyonunun bulundu÷unu; Futbol Federasyonu bu saynn beúte birlik orann içerdi÷i için geriye kalan 2 milyon sporcuyla altmú federasyonun idare edildi÷ini; altmú federasyonun gelirlerinin 52 trilyonunun Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ünden, 54 trilyonunun da Spor Toto’dan karúland÷n; spordaki úiddetin tribünden kaynakland÷n ve tribün liderleri istedi÷i takdirde úiddet olaylarnn % 80 orannda azalaca÷n; tribün liderleri belli bir sfatta legalleútirildi÷inde daha sa÷lkl ve baúarl sonuçlara varabilece÷imizi; tribün liderinin de, kulüp baúkannn da, hakemin de, sporcunun da terör yaratt÷ için ayn cezay almas gerekti÷ini; sporda úiddet konusunu toplumdaki ahlaki de÷erlerin yitirilmesine de ba÷lad÷n; 80’den sonra Türkiye’de ahlaki asimilasyonun süregelip gitti÷ini ifade etmiútir. 11 Ocak 2011 Tarihli 22’nci Toplant Hacettepe Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. U÷ur ERDENER, Türkiye Okçuluk Federasyonunun sahip oldu÷u olanaklar boyutunda dünyada ilk on içinde yer ald÷n; Türkiye'nin sporcu says ile olimpiyatta ulaút÷mz derecelerin orantl olmad÷n; sportif baúarda di÷er ülkelerin altnda kald÷mz; spor kültürüne toplum olarak henüz sahip olamad÷mz; YÖK bünyesinde spor yapan ö÷rencilerin daha üst düzeyde spor yapabilmelerini temin maksadyla baz düzenlemeler yaptklarn ve kendisinin baúkan oldu÷u Spor Çalúma Grubunun bulundu÷unu; ayrca dünyadaki 34 laboratuvardan biri olan Türkiye Doping Kontrol Laboratuvarnn, Üniversitelerinin bünyesinde faaliyet gösterdi÷ini belirtmiútir. Hacettepe Üniversitesi Rektör Yardmcs Prof. Dr. Hasan KAZDAöLI ve Spor Teknoloji Yüksekokulu Müdürü Prof. Dr. Caner AÇIKADA, sorunlarn önemli bir ksmnn e÷itim sistemi ile ilgili oldu÷unu; snav endeksli e÷itim sistemi nedeniyle spor, güzel sanatlar, yabanc dil gibi konularn ikinci plana itildi÷ini; e÷itim sisteminin sporla ilgili ksmnn mutlaka halledilmesi gerekti÷ini; baúar için baz spor dallarnda, dünya standartlarnda malzemeye sahip olunmas ve yetenekli antrenörlerle çalúlmas gerekti÷ini; ayrca antrenör e÷itiminin federasyonlar ve üniversiteler olmak üzere iki baúl olarak yürütüldü÷ünü; hiçbirinin tek baúna kaliteli antrenör yetiútiremedi÷i hususlarn ifade etmiúlerdir. Okçuluk Federasyonu Baúkan Abdullah TOPALOöLU, üniversite kursu ve üniversiteye girme heyecan nedeniyle ylda en az 40-50 sporcuyu kaybettiklerini; bu sebeplerle federasyonlarn performans sporcusu yetiútirmekte eksik kaldklarn belirtmiútir. 12 Ocak 2011 Tarihli 23’üncü Toplant Sponsor Firmalar; Türk Telekom Aù Spor Kulübü Genel Sekreteri Mehmet Akif ÜSTÜNDAö, Türk Telekom Aù’nin spor dünyasnda kendi adn taúyan Kulübü ile tantm ve spora hizmeti bir arada götürmeyi planlad÷n; sadece kulüpler baznda de÷il, millî takmlarmza da mali sponsor deste÷ini her daim devam ettirdiklerini; bunun yannda, tesisleúme anlamnda katklarnn oldu÷unu; sporda yaúanan úiddetten en büyük zarar ticari hüviyeti bulunan sponsorlarn gördü÷ünü; sponsorlar olarak beklentilerinin baúnda sponsorluk yasasnn daha cazip hâle getirilmesi ve KDV’nin düúürülmesi oldu÷unu belirtmiútir. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 198 - Türk Hava Yollar Halkla øliúkiler ùefi Mehmet EKùø, sponsorlu÷un business class yolcu saysnda ciddi bir artú sa÷lad÷n, sadece yurt dúndaki firmalara sponsor olmadklarn; yurt içinde de sponsor olduklarn, ciddi anlamda sponsorlu÷un Türkiye’de yeni yeni uygulanmaya ve ciddi bir úekilde yer etmeye baúlad÷n ifade etmiútir. Efes Pilsen Temsilcisi Can KARATAù, Efes Pilsen Spor Kulübünde taraftar kart oluúturduklarn; bu aidiyet duygusuyla birlikte takma zarar verecek hareketlerden kaçnma noktasna gelindi÷ini; Efes kzlar ile de çok ciddi anlamda çocuk ve bayan seyirci saysnn yükseldi÷ini; sponsorlukta amatör kulüplerde sporcu transferleri için ödenen paralar vergiden düúülemedi÷i için kulüplerin çok önemli bir giderini de bunun oluúturdu÷unu belirtmiútir. AVEA Temsilcisi Görkem ALPASLAN, kulüplerle sponsorlu÷un ötesinde iliúkilerinin oldu÷unu; taraftarlarn takmlara, do÷ru bir úekilde destek vermelerini sa÷lamaya çalútklarn ifade etmiútir. Vodafone Temsilcisi Barú GÖKPINAR, spora sosyal sorumluluk ve marka imajna olumlu etkisi nedeniyle destek verdiklerini; sponsor firmalarn üst düzey yöneticilerinden birinin sponsor oldu÷u kulübün veya kuruluúun yönetim kurulu toplantlarna da katlmc olarak iútirak etmesi ve orada bir murahhas üye gibi bir denetçi olmas gerekti÷ini düúündüklerini ifade etmiúlerdir. Ziraat Bankas Temsilcisi Elif ERÜL, spor sponsorlu÷unda yeni olduklarn ama Voleybol Ligi’nde baúarl bir takmlarnn oldu÷unu; futbol haricindeki di÷er spor dallarnn ilgi görmedi÷ini; taraftar ceza almayan kulüplerin ödüllendirilmesinin olumlu olaca÷n belirtmiútir. 13 Ocak 2011 Tarihli 24’üncü Toplant Millî E÷itim Bakanl÷ Talim Terbiye Kurulu Baúkan Vekili Merdan TUFAN, ilkö÷retim düzeyinde beden e÷itimi dersinin; zorunlu beden e÷itimi dersi, seçmeli spor etkinlikleri dersi, spor kültürü ve olimpik e÷itim alan ara disiplinleri ve serbest etkinlikler olmak üzere dört boyutta ele alnabilece÷ini; ilkö÷retimde beden e÷itimi dersi ba÷lamnda çok etkin bir e÷itimin yapld÷n; ortaö÷retim düzeyinde ise zorunlu ve seçmeli dersler ile spor liseleri oldu÷unu; etkili ve yeterli spor ve spor e÷itiminin yapld÷n; beden e÷itimi ö÷retmeni açklarnn bulundu÷unu, ö÷rencilere imkân sa÷layacak kurumlarnn oldu÷unu; 86 tane güzel sanatlar ve spor lisesi oldu÷unu; ö÷renci spora yatkn ise ilkö÷retimden sonra bu okullara gidebilece÷ini belirtmiútir. Millî E÷itim Bakanl÷ Beden E÷itimi ve Spor øzcilik Daire Baúkan Vekili øsmail TOKSÖZ, okul öncesinden lise son snfa kadar olan ö÷rencileri, bir spor ya da sosyal faaliyete dâhil etmek suretiyle onlarn gençlik enerjilerini kontrollü bir úekilde kullanmalarn sa÷lamaya çalútklarn; Millî E÷itim Bakanl÷nn ilkö÷retim ve ortaö÷retim ça÷nda 15 milyon civarnda ö÷rencisinin oldu÷unu; bunun 10 milyona yaknna sosyal ve sportif faaliyetler yoluyla ulaútklarn ifade etmiútir. Millî E÷itim Bakanl÷ Talim Terbiye Kurulu Üyesi Halil AùICI, beden e÷itimi ö÷retmenlerinin son yllarda belli alt alanlarda yetiúerek mezun olduklarn; millî sporculara, atanma gibi bir hak da verildi÷ini; okullarda yeterli spor salonu bulunmad÷n; ö÷retmenlerin ders yerine çocuklar futbol, voleybol oynayn diyerek brakmalarnn bu tür olumsuzluklardan kaynakland÷n söylemiútir. Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ö÷retim Görevlisi Dr. Pnar MEMøù, spor faaliyetlerinin özellikle hukuk alannda ve ceza hukuku alannda çok yeni bir kavram oldu÷unu; geçmiúten günümüze pek çok sknt, pek çok hukuki problem yaúand÷n; özellikle son dönemde meydana gelen olaylar çerçevesinde bu skntlarn daha fazla ortaya konuldu÷unu; öncelikle spor faaliyetlerinin ceza hukuku alanndaki yerinin tespit edilmesinin gerekti÷ini ifade etmiútir. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 199 - Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ö÷retim Üyesi Prof. Dr. Köksal BAYRAKTAR, spor hakknn, do÷rudan do÷ruya bireye verilmiú bir hak oldu÷unu; ancak günümüzde spor hakknn bu noktada kalmad÷n; bireyi çok aúarak topluma yayld÷n; spor hakk ve spor hakknn yerine getirilmesinde ola÷anüstü bir úekilde ticari hayatn bundan etkilendi÷ini; sporun alannn geniúlemesi karúsnda spor faaliyetleri içerisinde, kamu iktidar, sporcu, yönetici ve seyirci olmak üzere dört unsurun yer ald÷n; spor mahkemelerinin spor düzensizli÷ini ortadan kaldrc çarelerden sadece biri oldu÷unu; ancak büyük bir çare olmad÷n; “Kanun Tasars”nn genel hatlaryla olumlu oldu÷unu ama uygulanmasnn çok zor oldu÷unu belirtmiútir. Futbol Hakemleri; FIFA Hakemi Bülent YILDIRIM ile Cüneyt ÇAKIR ve Üst Klasman Hakemi Kuddusi MÜFTÜOöLU, “Sporda ùiddet ve Düzensizli÷in Önlenmesine Dair Kanun Tasars”nn, eski Kanun’daki eksikleri büyük oranda karúlayan özelliklere sahip oldu÷unu; kamu hizmetlisi saylmaktan memnun olduklarn; ülkemizdeki genç nüfusun yeterince kullanlmad÷n, futbolda da alt yapya yeteri kadar önem verilemedi÷ini; hakemlerin özellikle amatör kümeden itibaren úiddete maruz kaldklarn; çkacak yasayla bu durumun ortadan kalkaca÷n düúündüklerini ifade etmiúlerdir. 1 Ocak 2011 Tarihli 25’inci Toplant Spor Menajeri Abdullah KILINÇ, futbolda sistemsizlik oldu÷u hâlde baúarnn geçmiú yllara göre daha iyi oldu÷unu; öncelikle Türkiye Futbol Federasyonu yapsnn düzenlenmesinin gerekti÷ini; bu yapnn oluúturulmas srasnda futbol dünyas içerisindeki tüm birimlerin katlmnn sa÷lanmas gerekti÷ini; tribünlerdeki úiddetin ana nedeninin yöneticilerden kaynakland÷n; úiddetin engellenmesi için yönetici úeklinin belirlenmesi ve futbol kulüplerinin de o úekilde yaplandrlmas gerekti÷ini; eskiden yöneticilerin mali olanaklar ortaya koyarak mevcut yapy en iyi úekilde idare etmeye çalútklarn; zamanla bu yaklaúmdan uzaklaúld÷n; dolaysyla futbolun kaynaklarnn artmasna ra÷men futbol takmlarnn giderek borçland÷n; birçok futbolcunun ve antrenörün parasnn ödenmedi÷ini; bu konuda birçok dava oldu÷unu; yöneticilik için kriter olmad÷n; futboldan gelen insanlara yönetimde yer verilmedi÷ini; futbolun farkl bir dili oldu÷unu; hukuksal düzenlemeler yaplrken de çok yönlü bakmak gerekti÷ini; futbolcu dernekleri gibi menajer derneklerinin de olmas gerekti÷ini ifade etmiútir. Eski Millî Futbolcu ve Sporcu Menajeri Saffet SANCAKLI, uzun yllar futbol oynadktan sonra Türkiye’de ilk defa FIFA lisans alarak bir menajerlik úirketi kurdu÷unu; daha sonra da østanbulspor’u satn alarak baúkanlk yapt÷n böylece masann bütün taraflarnda bulundu÷undan sorunlar rahatlkla gözlemleyebildi÷ini; federasyonlarn seçim úeklinin de÷iútirilmesi gerekti÷ini; yönetimde holding patronlarnn olmasna ra÷men millî futbolcularn yer almad÷n; seçimlerde futbol dünyasnn dúndaki insanlarn oy verdi÷ini; 3.600 civarnda profesyonel futbolcu ile 18 bin teknik direktörün de oy kullanmas gerekti÷ini; kulüplerin yapsnn de÷iútirilmesi gerekti÷ini; 300 milyon dolara kadar yllk gelirleri olan kulüplerin 250350 milyon dolar borcu oldu÷unu; kulüp baúkanlarnn, úirketlerinin kâr etmesine ra÷men yönettikleri kulüplerin devaml zarar etti÷ini; kulüplerin dernek statüsünde yönetilemeyece÷ini; yöneticilerin kulüpleri borçlandrmas hâlinde hesap soracak bir yasann olmad÷n; her yöneticinin kendi döneminin hesabn vermesi gerekti÷ini; bunlar yapmak için kulüplerin direncinin krlmas gerekti÷ini; Federasyonun ve kulüplerin birer krmz kitabnn olmas ve buna göre yönetilmesi gerekti÷ini; öyle olursa kulüp baúkanlarnn ve yöneticilerin istedi÷i gibi davranamayaca÷n; önceleri menajerlikte, Futbol Federasyonundaki imtihandan sonra bir de FIFA’da imtihana girildi÷ini; depozito olarak 250 bin øsviçre frang yatrld÷n; úimdi ise lisans olmayan menajerlerin türedi÷ini ve bunlarn baz kulüp yöneticilerince kötü niyetli olarak tercih edildi÷ini; Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 200 - kulüp baúkannn oyuncu alaca÷ zaman menajere farkl teklifler götürdü÷ünü; kulübü kendisine borçlandrd÷n; sonuçta lisansl menajerlerin iú yapamaz olduklarn; lisanslama sürecindeki iliúkilerin ispatlanamayaca÷n; süreci yasallaútrma yolunun, futbolcuyla kulüp arasnda imzalanan futbol federasyonu sözleúmesine, menajerinin de imzasnn alnmas oldu÷unu ifade etmiútir. 2 ùubat 2011 Tarihli 26’nc Toplant østanbul Üniversitesi Co÷rafya Fakültesi Ö÷retim Üyesi Prof. Dr. Sedat AVCI, “spor geneti÷i”nin bir siyasi görüú taúmad÷n; bilimsel düúünceyle hazrlanmú çalúma oldu÷unu; kültürler aras alúveriúi, yaknlaúmay sa÷lamak, bedenin güçlendirilmesini, ülkelerin üstünlü÷ünü göstermek veya ulusun üstünlü÷ünü göstermek veya sistemin üstünlü÷ünü göstermek ve gelir elde etmek için sportif faaliyetlerin kullanld÷n; spor geliúiminde tarihsel öneme sahip iki yaklaúmdan söz edebilece÷ini; birincisinin sporun amatör bir ruhla yaplmas olan “olimpizm”, ikincisinin belli kurallar çerçevesinde en yüksek performansa ulaúmak ve bunun karúl÷nda da bir gelire sahip olmay amaçlayan “profesyonalizm” oldu÷unu; günümüzde hem maddi gelir elde etmenin hem de spor idealini bir arada bulunduran “prolimpizm” tanmnn ön plana çkt÷n; 1911’de modern olimpiyatlarn kurucusu Coubertin’in “Sporting Geography” çalúmasnn oldu÷unu; Elisee Reclus’un kriket oynayanlarn hangi özel yapda olduklarn tanmlayan bir çalúmas ve 1952 Helsinki Olimpiyatlar’n de÷erlendirerek co÷rafi özelliklerle sporun iliúkisini karúlaútran Ernst Jokl’in bir çalúmas oldu÷unu; Ernst Jokl’in determinizm kavramna iúaret etti÷ini; determinizmde belli koúullarn belli sonuçlar meydana getirdi÷ine inanld÷n; spor co÷rafyas açsndan fiziksel ortamn insan yaúam üzerinde önemli etkisinin oldu÷unu ve buna “çevreci determinizm”, spor faaliyetini etkileyen di÷er unsurun kültürel unsurlar oldu÷unu ve buna da “kültürel determinizm” denildi÷ini; Belli çevre koúullarnda benzer yaúam ortamlarnn geliúti÷ini; bunun sonucunda belli sporlarn oluútu÷unu; bunun genlerle bir sonraki nesle iletildi÷ini; bu úekilde gerçekten belli iklim koúullarnn daha üstün bir rk oluúturdu÷u konusunda eskiden Kant’tan beri çeúitli araútrmalar ve yaynlar da yapld÷n belirterek hangi çevre koúullarnn hangi spor dallarnda etkili oldu÷una örnekler vermiú ve sporun baúarsn, ayn zamanda genetik ve kültürel özelliklerin de belirlendi÷ini, bu özelliklerin teknik açdan desteklenmesi gerekti÷ini açklayarak, Türkiye’de sporun geliútirilmesi için belli bölgelerde belli sportif faaliyetlerin mutlaka teknik destek verilerek yaplmas gerekti÷ini ifade etmiútir. Spor Yazar Emrah KAYALIOöLU, Türkiye’de spor kulübü dendi÷i zaman futbol kulübü akla geldi÷ini; artk birçok spor kulübümüzün yüz yaúna geldi÷ini; kulüplerin mali, ekonomik geliúiminin idari geliúiminden çok daha hzl oldu÷unu; sponsorluk ve naklen yayn gelirindeki artúlarla, kulüplerin büyük fon giriúlerine sahip oldu÷unu; kulüp yönetimlerinin para giriúinin üzerinde harcamalarla kulüplerin gelece÷ini ipotek altna ald÷n; geliúen koúullara ayak uydurmak yerine sadece günü kurtarp sorunlar ötelediklerini; Bugün Türkiye Futbol Federasyonunun kulüplerden talep etti÷i UEFA kriterlerinin aslnda çok geç kalmú bir önlem paketi olarak görülebilece÷ini; yaúanacak bir yayn krizi hâlinde kulüplerin bunun altndan kalkamayaca÷n; UEFA kriterlerinin zorla da olsa uygulatlmasnn gerekti÷ini; yayn gelirinde 321 milyon dolarla altnc srada olmamza ra÷men, en iyi yönetildi÷ini iddia eden kulüplerde de son dönemde medyaya yansyan konsolide bütçesinde çok çarpc rakamlar oldu÷unu; kulüplerin úeffaf olmalar gerekti÷ini; bilançolarnn ve faaliyet raporlarnn çok daha önceden kamuoyuyla paylaúlmas gerekti÷ini; bunlar paylaúlmad÷ sürece de spor kulüplerinin idari yaplarnda bir düzelmeye gidilemeyece÷ini; kulüp tüzüklerinin ve yönetimin demokratik olmas ve profesyonelleúmesi gerekti÷ini; Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 201 - ùiddet konusunda, mevcut Yasa’nn laykyla uygulanmad÷n; yeni Yasa’daki artan cezalara çekinceli yaklaút÷n; cezann amacnn suçu iúleyenden intikam almak de÷il, suçu iúlemekten caydrmak oldu÷unu; bu caydrcl÷ üç faktörün kuvvetlendirece÷ini; birincisinin cezann a÷rl÷, ikincisinin kiúinin yakalanma ihtimali, üçüncüsünün cezann ivedili÷i oldu÷unu; cezann a÷rl÷n artrarak caydrclk faktörünü arttrmaktansa di÷er maddelerde bu caydrcl÷ yükseltmenin daha do÷ru oldu÷unu; dolaysyla yasann uygulanmasnn daha önemli oldu÷unu ifade etmiútir. Spor Yazar Serdar DøNÇBAYLI, Türkiye’de hiçbir kulübün aya÷n yorganna göre uzatmad÷n; büyük kulüplerinin dünyada da en fazla taraftara sahip olan kulüplerin baúnda geldi÷ini fakat her sene borçlarnn katlanarak büyüdü÷ünü; borçlanmann ana sebebinin yabanc transferler oldu÷unu; bir futbolcu alrken para harcand÷n, gönderirken de üstüne para ödendi÷ini; 2012 UEFA kriterlerinin bir an önce uygulatlmas gerekti÷ini; ùiddet konusunda basnn her úeyin suçlusu olarak görüldü÷ünü; oysa çok fazla etkisinin olmad÷n; yeni Yasa’ya, her yaplan haber ya da yazlan yaznn halk úiddete yönlendirmeyle sonuçlanmasn önleyecek bir ara maddenin konulmas gerekti÷ini; yoksa iúin içinden çklamayacak bir boyuta ulaúaca÷n; bir yöneticiyi yapt÷ iúlerden dolay eleútirmenin dahi bu Yasa’nn kapsamnda de÷erlendirilebilece÷ini; tabii ki, kiúisel haklara tecavüz ya da halk birey ya da kurumlara karú kúkrtan yaz ya da TV programlarn Yasa’nn emretti÷i hükümlerle yarglamak da gerekti÷ini; büyük kulüplerimizin taraftar kitlelerini yönlendiren beú on kiúi oldu÷unu; suçun büyük ksmnn bu kiúilere ait oldu÷unu; bunlarn bu iúlerden yarar sa÷lad÷n; kulüp yöneticilerinin bu insanlara de÷iúik nedenlerle sahip çkt÷n; Ülkemizde spor müsabakalarnn bir deúarj platformu olarak algland÷n; baz do÷al protestolarn hoúgörü ile de÷erlendirilmesi gerekti÷ini; halkn yasay yanlú anlad÷n; “Yuh!” diye ba÷rd÷ zaman, alt ay ila üç yl aras cezalandrlaca÷n zannetti÷ini; Yasa’nn uygulanmas hâlinde çok yararl olaca÷n; hatta cezalarn çok az oldu÷unu cezann çok sert ve hzl úekilde verilmesi gerekti÷ini; baz Avrupa ülkelerinde stada nöbetçi yargç getirildi÷ini; olay çkarann, on dakika sonra yargç karúsna çkarld÷n; statlarda güvenlik görevlilerinin e÷itimli olmadklarn; kulüplerin Yasa’nn öngördü÷ü güvenlik eleman saysn bulmakta sknt çekti÷ini; yöneticilerin, kendi kulüplerinin olay çkaran taraftarlarn ceza almaktan kurtarmak için çaba sarf etti÷ini; bu iúi yapmayan yöneticilerin, taraftarna sahip çkmamakla suçland÷n ifade etmiútir. 3 ùubat 2011 Tarihli 27’nci Toplant øçiúleri Bakanl÷ Mahalli ødareler Genel Müdür Yardmcs Erol AYYILDIZ, Anayasa’mzda da ifade edildi÷i gibi mahalli idarelerin belediyeler, özel idareler ve köylerden oluútu÷unu; bunlarn özel bütçeli, özerk idari yapya sahip, kendi karar organlar olan kamu kurumu niteli÷indeki kuruluúlar oldu÷unu; Mahalli ødareler Genel Müdürlü÷ünün karúlaúlan problemlerin çözümüne yönelik koordinasyon görevi oldu÷unu; mahalli idarelere, spor kulüplerine yardm ve onlarn problemleriyle ilgilenme hususunda münhasran verilmiú bir görev ve yetki bulunmad÷n; Belediye Kanunu’nun 14’üncü maddesinin (b) bendinin son fkrasnda: “Gerekti÷inde ö÷rencilere, amatör spor kulüplerine malzeme verir ve gerekli deste÷i sa÷lar. Her türlü amatör spor karúlaúmalarn düzenler, yurt içi ve yurt dú müsabakalarda üstün baúar gösteren veya derece alan sporculara belediye meclisi kararnca ödül verebilir.” hükmü bulundu÷unu; benzer düzenlemelerin özel idareler için de geçerli oldu÷unu; bu konuda kendi karar organlar yetkili oldu÷undan, Genel Müdürlü÷ü ilgilendiren bir hususun bulunmad÷n; mahalli idarelerin spor kulüpleriyle olan iliúkileri dernek statüsünde olan iliúkiler olup astlk üstlük iliúkisi olmad÷n; dolaysyla ne kadar yardm edildi÷i konusunda Genel Müdürlükte doküman veya bilgi olmad÷n; 5018 sayl Kanun da göz önüne alnarak mahalli idarelerin spor kulüplerine yardm edebilece÷i yönünde görüú verdiklerini ifade etmiútir. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 202 - øçiúleri Bakanl÷ Mahalli ødareler Daire Baúkan Süleyman ELVAN, gençlik spor kulüpleriyle belediyelerin ve özel idarelerin iliúkilerinin øl Özel ødaresi Kanunu’nun 6’nc maddesinde ve Belediye Kanunu’nun 14’üncü maddesinde belirlendi÷ini; øl Özel ødaresi Kanunu’nda “Gençlik ve Spor” ile ilgili çok geniú yetkiler tannmú oldu÷unu ancak Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü taúra teúkilat devam etti÷i için, Kanun’da olmakla birlikte pratikte çok fazla etkin olarak kullanlamad÷n; Belediyelerin 14’üncü maddede saylan yetkisi dolaysyla, spor kulüpleriyle gerek sosyal tesis iúletmesi gerekse onlara yer kiralanmas gibi birçok hususta iç içe olduklarn; amatör spor kulüpleriyle iliúkileri düzenleyen bir baúka hususun da 5018 sayl Kanun’un 29’uncu maddesine dayanlarak çkartlmú bir Yönetmelik oldu÷unu; buna göre genel yönetim kapsamndaki tüm kamu idarelerinde oldu÷u gibi il özel idareleri ve belediyelerin de bu Yönetmelik çerçevesinde dernek kapsamndaki spor kulüplerine bütçelerinde ödenek konulmuú olmas ve görevleriyle ilgili olmas úartyla do÷rudan ayni yardm sa÷layabileceklerini; Spor kulüpleriyle di÷er bir iliúkinin ise sporla ilgili faaliyetlerde müúterek olmak kaydyla, mahalli idarelerin yatrm yapma, tesis yapma yetkileri bulundu÷undan, özellikle kayna÷ fazla olan büyük belediyelerde büyük stadyumlardan büyük kapal spor salonlarna kadar spor tesislerinin yapld÷n ve bunlarn da o bölgede faaliyet gösteren spor kulüplerine de yararlanmalar için tahsis edildi÷ini; hem Belediye Kanunu hem de 5018 sayl Kanun hükümlerine göre profesyonel spor kulüplerinin do÷rudan ya da Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ünün mevzuat kapsamnda yardmdan yararlanmasnn söz konusu olmad÷n ifade etmiútir. 4 ùubat 2011 Tarihli 28’inci Toplant Komisyon Üyeleri ve Komisyon Uzmanlar tarafndan, Komisyonun iki aylk çalúmas de÷erlendirilerek sonraki bir aylk programn planlamas yaplmútr. Alt Komisyonlarn øngiltere ve øspanya izlenimleri Komisyonun bilgisine sunulmuútur. Ayrca, Adalet Komisyonunun gündeminde bulunan “Sporda ùiddet ve Düzensizli÷in Önlenmesine Dair Kanun Tasars (1/990 Esas)” hakknda genel de÷erlendirme yaplarak Adalet Komisyonuna ön bilgi notu gönderilmiútir. 9 ùubat 2011 Tarihli 29’uncu Toplant Toplu Konut ødaresi Baúkanl÷ Projeler Daire Baúkan Mustafa Levent SUNGUR, Toplu Konut ødaresi Baúkanl÷nn 2985 sayl Toplu Konut Kanunu’na ek 1’inci maddesinin m bendince bakanlklarn talebi ve ba÷l bulundu÷u bakann onay hâlinde talep konusu proje ve uygulamalar yapmak veya yaptrmak hükmü gere÷i Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷nn iste÷iyle stadyum, kapal spor salonu, kapal yüzme salonu, Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ünün ihtiyaç duydu÷u hizmet binalar yapt÷n; mevcutta bulunan tüm yönetmeliklere ilave olarak UEFA kriterleri ile ulusal ve uluslararas platformda yürürlükte olan yasa ve yönetmeliklere göre projeler oluúturuldu÷unu; Yer seçimi kriterleri, oyun sahasnn oryantasyonu, karúlaúma srasndaki úk ve gölge etkileri, yangn güvenli÷i, ilk yardm, stat içi güvenlik, kapal ve açk otopark kapasitesi ve oryantasyonu, futbol sahasnn kurgusu ve ölçülerinin tespiti, tribünlerin konumlanú, seyirci konforu, sporcu soyunma odalar, yönetici ofisleri ve di÷er idari ofisler ile teknik mahallerin yer almas, doping kontrol üniteleri, VIP alanlar, basn tribünleri, medya merkezleri, aydnlatma ve gürültü yönetimi gibi hususlarda UEFA kriterlerini göz önüne aldklarn; Otopark Yönetmeli÷i, ulaúm senaryosunun da ilk hazrlanan hususlar arasnda yer ald÷n; spor salonu, yüzme havuzu, atletizm sahalar, tenis kortlar, sporcu kamp ve e÷itim yaplar ve bunlara ait açk tesislerin projelerinin hazrlanmasnda ise, FIBA ve FIFA gibi uluslararas federasyonlarn yaymlad÷ kriterler göz önünde bulundurularak farkl tasarmlar yaptklarn; projede de muhakkak o yaplan Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 203 - yerin co÷rafyasna, o yaplan yerin koúullarna, seyirci koúullarna da uygun úekilde projelendirme yaplmaya azami özen gösterdiklerini; GSGM’nin kriterleri bulundu÷unu; bunlarn UEFA kriterleriyle de bütünleútirilmesinin, yol gösterici bir el kitabnn hazrlanmas ile mümkün olaca÷n belirtmiútir. GSGM Tesisler Dairesi Baúkan Hasan Hüseyin ùEN, TFF’nin her yl stadyumlarda uygunlu÷a dair denetimler yapt÷n; çok amaçl spor salonlar planladklarn; en son yaptklar bütün salonlarn, hem buz patenine hem basketbol hem de voleybola uygun oldu÷unu belirtmiútir. 15 ùubat 2011 Tarihli 30’uncu Toplant Komisyon Üyeleri ve Komisyon Uzmanlar tarafndan rapor yazm çalúmalar de÷erlendirilmiútir. 22 ùubat 2011 Tarihli 31’inci Toplant Komisyon Üyeleri ve Komisyon Uzmanlar tarafndan ön taslak rapor görüúülmüútür. 2 Mart 2011 Tarihli 32’nci Toplant østanbul Büyükúehir Belediyesi Meclis 2. Baúkan Vekili Göksel GÜMÜùDAö, Avrupa Spor Baúkenti unvannn, belediyeler düzeyinde organize edilen bir organizasyon oldu÷unu; evrensel olimpiyat de÷erlerini tantmak ve olimpiyat gelene÷ini sürdürmek amacyla nüfusu 500 binin üzerinde ve sporun öneminin farknda, spora gerekli yatrm yapan, Avrupa’nn önde gelen úehirlerine bu unvann verildi÷ini; bunun Avrupa Spor Baúkentli÷i Kurumu “ACES” tarafndan verildi÷ini; bugüne kadar Madrid, Stockholm, Glascow, Alicante, Rotterdam, Kopenhag, Stuttgart, Varúova, Milano ve Dublin’in bu unvan kazand÷n; østanbul’un Avrupa Birli÷i üyesi olmayan bir ülkeden seçilmiú ilk úehir oldu÷unu; baúvuru aúamasnda çeúitli çalúma ve ziyaretlerde bulunuldu÷unu; ACES’in østanbul ziyaretinde önemli tesislerin gezdirildi÷ini; østanbul’un seçilmesinde, önemli organizasyon ve tesislerin baúar ile yaplmasnn etken oldu÷unu; østanbul Büyükúehir Belediyesi (øBB) Spor Kulübü çats altnda lisansl sporcu saylar itibar ile ülkenin lokomotifi durumunda olduklarn; son Olimpiyat ùampiyonu Ramazan ùahin’in ve olimpiyatlarda tek gümüú madalya sahibi Azize Tanrkulu’nun øBB Spor Kulübünün sporcusu oldu÷unu; belediyelerin profesyonel iúlere girmesini do÷ru bulmad÷n ama amatör branúlara tamamen destek vermeye devam edilmesi gerekti÷ini; ülkemizin 2013 Dünya U20 Gençler ùampiyonas’na aday oldu÷unu; ACES’in spor baúkentinde özellikle halkn spora katlmnn artrld÷ ve o yl sporla ilgili uluslararas veya ülke içi tüm turnuvalarn, organizasyonlarn ve spor tesisi yatrmlarnn yo÷unlaút÷ bir yl olmasn istedi÷ini; 2012 yl hazrlk çalúmalarna baúladklarn, bu kapsamda; 2012 Avrupa Spor Baúkenti logosunun belirlenmesi, duyuru ve tantm materyallerinin hazrlanmas; østanbul’daki spor envanterinin güncelleútirilmesi; üniversite, federasyonlar, kulüp ve sivil toplum kuruluúlaryla iú birli÷i çalúmalar yaplmas; halka yönelik sportif etkinlikler ve seminerler, panel, konferans ve bilgi amaçl etkinliklerin düzenlenmesi; UEFA’nn mali kongresini 2012’de østanbul’da yapmas için çalúlmas; 2012 Londra Olimpiyatlar’na katlan Millî Takm kafilesine østanbul’dan bir grubun iútirak ederek “østanbul 2012 Spor Baúkenti”nin tantmnn yaplmas; Avrupa Spor Baúkenti ansna çeúitli kitap ve bültenler baslmas, reklam ve tantm filmlerinin hazrlanarak TV kanallarnda yaymlanmas; okullarn spor salonlarnn bakm ve onarlmas; spor müzesi ve spor ihtisas kütüphanesi kurulmas faaliyetlerini gerçekleútirmeyi planladklarn ifade etmiútir. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 204 - 8 Mart 2011 Tarihli 33’üncü Toplant Spor Ekonomisti Tu÷rul AùKAR, futbolun artk sadece bir spor olmaktan çkp bugün “show-business" diye nitelendirdi÷imiz endüstriyel bir iú koluna döndü÷ünü; Türk futbolunun hem Avrupa hem de dünya futbolundan gerek sportif anlamda gerek iktisadi ve mali anlamda gerekse entelektüel anlamda hak etti÷i pay alamad÷n; bugün futbolun yaratt÷ gelirlerin yaklaúk üçte ikilik ksmnn Avrupa’da üretildi÷ini; Türkiye’de bu orann yaklaúk % 4 oldu÷unu; son on yllk süre içerisinde Türk futbol pastasnn büyüklü÷ünün % 300’e yakn bir artú kaydetmiú oldu÷unu; özellikle son naklen yayn ihalesinin Türk futbolunu Avrupa’da hemen beú büyük ligin arkasndan çok önemli bir gelir yaratan lig konumuna taúd÷n; bu anlamda bakld÷ zaman aslnda Türk futbolunun yeterli paras oldu÷unu, ancak skntlarmzn bu parasal kaynaklarn yerli yerinde, etkin ve verimli úekilde kullanlamamasndan kaynakland÷n; Futbolcu maaú ve ücretlerindeki artúlar ve bonservis bedellerindeki artúlarn gelirlerden çok daha hzl büyüdü÷ünü; 2009 ylnda UEFA’nn “Finansal Fair Play” ad altnda çok önemli bir uygulamay yönetim kurulundan geçirdi÷ini ve buna 2014-2015 ylndan itibaren bütün Avrupa futbol kulüplerinin uymak zorunda oldu÷unu; finansal baúarda yönetimin etkisinin sportif baúardan daha fazla oldu÷unu; son on ylda özellikle dört büyük kulübün kullanmú oldu÷u banka kredilerinin toplamnn çok önemli bir noktaya vard÷n; ayrca kulüplerin yüksek miktarda vadesi geçmiú vergi borçlar oldu÷unu; Spor Toto Süper Lig’de son beú ylda transfer harcamalarnda 226 milyon avro toplam açk verildi÷ini; Futbol kulüplerinin artk her birinin devasa gelirler yaratan çok önemli ekonomik örgütler hâline geldi÷ini; o yüzden futbol kulüplerini mevcut klasik konvansiyonel yöntemlerle idare etme úansnn kalmad÷n; iyi yönetiúim ve kurumsal yönetimin futbol kulüpleri tarafndan egemen örgüt modeli hâline getirilmesi gerekti÷ini; futbol kulüplerinde baúkanlk sisteminin son derece güçlü oldu÷unu ve Türkiye’de futbolun hâlâ çok önemli bir nüfuz oluúturma arac olarak kullanld÷n; Ayrca spor kulüplerinde örgütlenme sorunlar oldu÷unu; úirketleúmenin hiçbir zaman futboldaki sorunlarn kesin çözüm yolu olmad÷ gibi dernekleúmenin de kesin çözüm yolu olmad÷n; ülkemizde en büyük sorunlardan birinin yanlú úirketleúme ve halka arzlar oldu÷unu; yanlú halka arzlar yüzünden bir kuruúa dahi ihtiyac olan kulüplerin dúarya yüksek miktarlarda “temettü ödemesi” ad altnda fon transferi gerçekleútirdi÷ini; borsadaki dört büyük kulübün 88 milyon halka arz gelirinin % 88’ini böylelikle iade etti÷ini; sonra da sattklar hisseleri tekrar geri alabilmek için çok önemli maliyetlerle karú karúya kaldklarn; Bu sorunlara çözüm olarak ise öncelikle parasal gelirlerin çeúitlendirilmesi gerekti÷ini; alt yapy ve maliyet yönetimini esas alan bir yönetim anlayúnn geliútirilmesi gerekti÷ini; böylece yabanc kaynaklardan borçlanma sonucunda oluúan devasa zararlarn elimine edilebilece÷ini; borçlanmann kontrol altna alnmasn sa÷layacak yeni bir yapnn mutlaka kurulmas gerekti÷ini; futbol kulübü baúkannn inisiyatifinden çkarp genel kurul izni olmadan kulüplerin borçlanmasna izin verilmemesi gerekti÷ini; ehliyetli ve yeterli profesyonellere yetki verilmesi gerekti÷ini; kulüplerin mutlaka kurumsal yönetime yönlendirilmesi gerekti÷ini; kulüpler hesap verilebilir, denetlenebilir, paydaúlarnn haklarn korur, eúitli÷e uygun çalúr olmad÷ zaman di÷er önlemlerle u÷raúmann yetersiz kalaca÷n; Türk futboluna mutlaka bir mali üst kurulun gerekli oldu÷unu; bugün Futbol Federasyonunun ve Genel Kurulunun mevcut yaplanmasnn, futbol kulüplerinin objektif amaçlara göre yönetilmesini ço÷u zaman engelleyebildi÷ini; futbol kulüplerinin borçlanmalarn, her türlü finansal sözleúmelerini ve buna benzer bütün yaplanmalarn kontrol altna alacak, bankaclk sektöründe oldu÷u gibi bir düzenleyici kurumun olmazsa olmaz oldu÷unu; bu kurulun kesinlikle ba÷msz olmas ve yasayla atanmú kiúilerden oluúmas gerekti÷ini ifade etmiútir. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733) - 205 - Gazi Üniversitesi Beden E÷itimi Spor Yüksek Okulu Ö÷retim Üyesi Prof. Dr. Emin KURU, Sporda ùiddet ve Düzensizli÷in Önlenmesine Dair Kanun Tasars’nn sorunu tamamen çözebilecek bir yapda olmad÷n; holiganlarn aslnda toplumsal yaúama ayak uyduramamú antisosyal kiúiler olduklarn; ayrca bunlarn yaptklar hareketlerden utanmayan ve piúmanlk duymayan, sorumluluk duygusundan yoksun, baúkalarn düúünmeyen, çok rahat yalan söyleyen ve çok rahat kavga çkaran, ço÷unlu÷u alkol kullanan ve yaptklarnn tamamen bilincinde olan insanlar oldu÷unu; Türkiye’de úiddete karúan insanlarn ise genç yaú grubunda oldu÷unu; çok e÷itimli olmadklarn; ço÷unun ekonomik sorunlar oldu÷unu; psikolojik olarak skntlar oldu÷unu; günlük hayattaki sorunlarn spor alanlarndaki faaliyetleri ile deúarj ettiklerini; çevrelerinde hrçn, sinirli ve kavgac olarak tanndklarn; karú takm taraftarlarn düúman olarak gördüklerini; küfürlü tezahürat ettiklerini; takmlar yenildi÷i zaman acsn bir yerlerden çkartmaya çalútklarn; medyadan ve kulüp baúkan ile yöneticilerin demeçlerinden çok fazla etkilendiklerini; baúkalar tarafndan olumlu karúlanmadklarnn bilincinde olduklarn; genellikle sosyal iliúkilerinde uyum sorunu ve sürekli iletiúim sorunu yaúadklarn; ekonomik zorluk içinde bulunmalarna ra÷men düzensiz, sorumsuz para harcadklarn, korkusuz olduklarn ve kzgnlklarn dúa vurduklarn; baúkalarndan uzak durduklarn ve sevgi duygularn göstermediklerini; baúkalar ile beraber olmaktan hoúlanmayan, özveride bulunmayan ve yaratc olmayan bir özelli÷e sahip olduklarn; holiganlardan farkl davranú boyutlar ve demografik yaplar oldu÷unu; Bu sorunlara çözüm olarak ise kulüp baúkanlar ile temasa geçilerek gerilim yaratacak beyanlarn verilmesinin engellenebilece÷ini; yerel ve genel medyann etkili oldu÷u açk úiddet içeren beyanlardan kaçnlmasnn sa÷lanabilece÷ini; medyann spordaki bir úiddeti sürekli ve abartarak göstermesinin engellenmesi gerekti÷ini; taraftar gruplarnn stada dengeli olarak da÷tlmas ve taraftarlarla iletiúim hâlinde olunmas gerekti÷ini; “tribün polisi” ad altnda yeni bir güvenlik biriminin ihdas edilebilece÷ini; bu kiúilerin BESYO mezunu ve psikososyal alanlarda e÷itim almú kiúilerden görevlendirilebilece÷ini; belli bir noktaya kadar taraftarlarn deúarj olmasna hoúgörü ile baklmas gerekti÷ini; Baúbakanl÷a ba÷l sporda úiddeti önleme kurulunun oluúturulmasnn ve bu kurulun tamamen akademik bir yaklaúmla meselelerin çözümüne rehberlik etmesinin, sorunun çözümünde faydal olaca÷n; her kulübün spor psikolo÷u bulundurmas gerekti÷ini; Türkiye’deki spor politikalarnn genel manada gözden geçirilmesi zorunlulu÷unu ifade etmiútir. 15 Mart 2011 Tarihli 34’üncü Toplant Komisyon Üyeleri ve Komisyon Uzmanlar tarafndan Komisyon Raporu üzerindeki görüúmeler tamamlanmútr. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Says: 733)