Bilgisayarlı Tomografi`de Kontrast Madde
Transkript
Bilgisayarlı Tomografi`de Kontrast Madde
İçerik1 İçerik2 • • Kontrast madde Sınıflama Endikasyonlar Kontrendikasyonlar Tetkik öncesi hasta hazırlığı Kontrast madde Dr.Gürsel Savcı İntravenöz uygulama Enjeksiyon hızı Doz Gecikme zamanı Ekspojur teknikleri Komplikasyonlar Örnekler İçerik1 • Kontrast madde Sınıflama Endikasyonlar Kontrendikasyonlar Tetkik öncesi hasta hazırlığı BT’de kontrast madde1: sınıflama BT’de kontrast madde2: sınıflama BT’de kontrast madde3: sınıflama • • • Oral kontrast madde Pozitif (%1 BaSO4, EZ-CAT (%4.5 BaSO4 ), dilüe iyotlu kontrast (Omnipaque) Nötral (Volumen, Osmolac) Negatif (su) Rektal kontrast madde Pozitif (%1 BaSO4, dilüe iyotlu kontrast) Nötral (Volumen) Negatif (hava, CO2) İntravenöz: nonspesifik, ektraselllüler İyonik Noniyonik BT’de kontrast madde1: sınıflama BT’de kontrast madde1: sınıflama BT’de kontrast madde1: sınıflama • • • Pozitif kontrast Avantaj: purgatif etki (!) Dezavantaj: mukozal boyanma algılanamaz Nötral kontrast Avantaj: barsakta yeterli dolgunluk, mukozal boyanmanın değerlendirilebilmesi Dezavantaj (!) Negatif kontrast Avantaj: hidrasyon, mukozal boyanmanın değerlendirilebilmesi Dezavantaj: luminal dolgunluk yetersiz BT’de kontrast madde1: sınıflama BT’de kontrast madde1: sınıflama • • Pozitif kontrast Avantaj: purgatif etki (!) Dezavantaj: mukozal boyanma algılanamaz Nötral kontrast Avantaj: barsakta yeterli dolgunluk, mukozal boyanmanın değerlendirilebilmesi Dezavantaj (!) BT’de kontrast madde1: sınıflama İçerik1 BT’de İV kontrast madde: Endikasyonlar • • • Negatif kontrast (CO2) Avantaj: iyi tolerasyon Dezavantaj: Ağrı (?), (!) Kontrast madde Sınıflama Endikasyonlar Kontrendikasyonlar Tetkik öncesi hasta hazırlığı Kontrast farkının artırılması gereken durumlar Kontrastsız karaciğer BT: tümörlerin %50’si saptanamaz Geç faz karaciğer BT: tümörlerin %62’si saptanamaz (!) Akciğer BT: kontrast gerekmez Ürolitiyazis: kontrast gerekmez Boyanma-perfüzyon-anjiografi: kontrastsız değerlendirilemez Kontrast Madde Kontrast madde: ne zaman? Kontrast madde: ne zaman? • • • Kontrast kullanımı~ aydınlatma fişeği Gerekli değilse verilmemeli1 Gerekli değilse verilmemeli2 İçerik1 • Kontrast madde Sınıflama Endikasyonlar Kontrendikasyonlar Tetkik öncesi hasta hazırlığı BT’de oral-rektal kontrast madde: kontrendikasyonlar BT’de intravenöz kontrast madde: kontrendikasyonlar BT’de İV kontrast madde: neden?, ne zaman?, nasıl? • • • • Oral kontrast madde GİS perforasyonu Tam obstrüksiyon • Allerji Böbrek yetersizliği Bilinçli kullanılmalı Maliyet Morbidite Rektal kontrast madde Kolonik perforasyon Toksik megakolon İntravenöz kontrast madde: Dikkat (!) İçerik1 İntravenöz kontrast madde: Hazırlık1 • • • • • • • Metformin tedavisi Graves hastalığı Feokromasitoma Kontrast madde Sınıflama Endikasyonlar Kontrendikasyonlar Tetkik öncesi hasta hazırlığı Hasta aç olmalı Onam alınmalı Cr: oral hidrasyon N-asetil sistein (NAC) İntravenöz kontrast madde: Hazırlık2 İçerik2 İntravenöz kontrast madde • • • Metformin tedavisi e-GFR > 60 ml/dk/1.73 m 2: sorun yok e-GFR < 60 ml/dk/1.73 m 2: incelemeden 48 saat önce kesilmeli, 1-2 gün sonra e-GFR kontrolü ile tekrar başlanabilir • Allerji: ilk 15 dk (IV kanül takılı kalmalı, genel izlem) Kontrast madde İntravenöz uygulama Enjeksiyon hızı Doz Gecikme zamanı Ekspojur teknikleri Komplikasyonlar Örnekler Otomatik enjektör Dual şırınga o Kontrast: 150 ml o Serum fizyolojik: 50 ml Enjeksiyon hızı: 1-8 ml/sn Enjeksiyon şekli o Unifazik o Bifazik İçerik2 İnceleme aralığı: enjeksiyon hızı İçerik2 • • • Kontrast madde İntravenöz uygulama Enjeksiyon hızı Doz Gecikme zamanı Ekspojur teknikleri Komplikasyonlar Örnekler İncelenecek organa göre değişir BT-A: 5 ml/sn Parenkimal organlar: 2-3 ml/sn Doz İçerik2 • • 40 gr iyot 140 ml: 300 mgI/ml Kontrast madde İntravenöz uygulama Enjeksiyon hızı Doz Gecikme zamanı Ekspojur teknikleri Komplikasyonlar Örnekler Bifazik enjeksiyon: hemodinami Kontrast madde İntravenöz uygulama Enjeksiyon hızı Doz Gecikme zamanı Ekspojur teknikleri Komplikasyonlar Örnekler Aort Karaciğer Enjeksiyon Ekspojur 50 ml: 5 ml/sn 130 ml: 1 ml/sn Boyanma (HU) 250 150 100 50 Zaman (dk) Enhancement (HU) 0 Unifazik enjeksiyon: hemodinami Aort Karaciğer Enjeksiyon Ekspojur 200 150 150 ml: 2.5 ml/sn 100 0 Zaman (sn) 30 60 90 120 150 180 2 3 4 5 İnceleme aralığı: gecikme zamanı İncelema zamanı: gecikme zamanı • • İncelenecek organa göre değişir Baş-boyun anjio: 20 sn Aortografi: 25 sn Hepatik anjiografi: 30 sn Karaciğer o Arteriyel faz 40 sn o Portal venöz faz: 70 sn Böbrek 50 1 o Kortikal faz: 45-60 sn o Nefrogram fazı: 100 sn o Pyelogram fazı: 15 dk. ‘Bolus tracking’ yöntemler ROI kullanımı Amaca uygun hazırlık Optimal zamanlama o Kalp yetersizliği o Portal hipertansiyon o SVC obstrüksiyonu İçerik2 İnceleme teknikleri İçerik2 • • Bolus etki süresi • • İnceleme süresi: hızlı • Unifazik, bifazik, trifazik, perfüzyon Kontrast madde İntravenöz uygulama Enjeksiyon hızı Doz Gecikme zamanı Ekspojur teknikleri Komplikasyonlar Örnekler Komplikasyonlar: ekstravazasyon 60-100 sn Kontrast madde MDBT: 2-3 sn İntravenöz uygulama Enjeksiyon hızı Doz Gecikme zamanı Ekspojur teknikleri Komplikasyonlar Örnekler Ekstravazasyon Ekstravazasyon: Profilaksi • • • • • • • • "kompartman sendromu" Cilt nekrozu ve ülserasyonlar • Risk faktörleri Yaşlı hastalar, kemoterapi Periferal venöz sistem hastalığı Diyabet, Raynaud fenomeni, DVT El-ayak sırtından enjeksiyon yapılmamalı Aynı damardan sık enjeksiyon denenmemeli Metal yerine plastik kanüller tercih edilmeli Damar-sinir-tendona yakın damar kullanılmamalı Proksimaldeki turnikeler çözülmeli Enjeksiyon anında enjeksiyon yeri kontrol edilmeli Ekstravazasyon (+): enjeksiyon durdurulmalı Karotis BT’de kontrast madde: nasıl? Tetkik kalitesi~boyanma • • • • • • Optimum doz Optimum hız Optimum gecikme zamanı Hızlı inceleme Minimum hasta riski Maksimum kalite SVC Aorta Pulmoner arter Pulmoner ven Akciğer Kalp Karaciğer IVC Portal ven Böbrek Mezenterik a. İçerik2 • Kontrast madde İntravenöz uygulama Enjeksiyon hızı Doz Gecikme zamanı Ekspojur teknikleri Komplikasyonlar Örnekler Sonuç • Kalite ayrıntıda gizlidir Teşekkürler