www.muhendisiz.net 50 İKLİMLENDİRME İklimlendirmenin
Transkript
www.muhendisiz.net 50 İKLİMLENDİRME İklimlendirmenin
www.muhendisiz.net İKLİMLENDİRME İklimlendirmenin uygulama alanı genel olarak üç temel grupta toplanır. Kapalı bir ortamdaki havanın Sıcaklık,Nem,Temizlik ve Hava hareketini insan sağlığına ve konforuna en uygun seviyede tutmak için havanın şartlandırılmasına iklimlendirme denir. Dilimizde iklimlendirmeyi Almanca bir sözcük olan Klima veya ingilizce bir sözcük olan Air Condition (hava şartlandırma) olarakta biliyoruz. HAVANIN ŞARTLANDIRILMASI NERELERDE UYGULANIR İklimlendirmenin uygulama alanı genel olarak üç temel grupta toplanır 1)Konfor amaçlı uygulamalar a) Konutlar (Ev-Apartman-villa) b) İş yerleri(Mağaza-Dükkanlar-Pastahaneler-lokantalar-Eğlence yerleri) c) Halka hizmet veren bürolar(PTT-Bankalar-Havaalanı yolcu salonları-Devlet daireleri ) d) Gösteri merkezleri(Sinema-Tiyatro) e) Okullar f) Sağlık hizmetleri veren kurum ve kuruluşlar g) Toplu taşıma araçları araçları(Otobüs-Tren-Uçak-Gemi) h) Otel ve Moteller 2) Hassas cihaz ve makinaların kullanıldığı alanlar a) Labaratuvarlar b) Makina ve cihaz test odaları c) Ameliyathaneler d) Hassas alet imalat ve kalibrasyon odaları 3) Endüstriyel uygulamaların yapıldığı yerler a) Zirai maddelerin kurutulması ve depolanması b) Matbaa ve basım işlerinin yapıldığı yerler c) Canlı hayvanların yetiştirildiği yerler 50 www.muhendisiz.net d) Seralar e) Mantar çiftlikleri ISI NEDİR? Isı enerjinin bir halidir.Isı moleküllerin hareketi ile transfer edilir. Herhangi bir maddenin ısısının artmasıyla moleküllerinin hareketi hızlanır. Cisim ısındıkça molekül hareketi artar.Enerjisi fazla olan cisimleri sıcak enerjisi az olan cisimleri ise soğuk olarak hissederiz. ISI AKIŞI : Çoktan aza doğru olur.Sıcak cisimden soğuk cisme ısı akar. SICAKLIK : Sıcaklık ısının ölçüm tanımlamasını yapan bir birimdir.Yani ısısı fazla olan bir cismin sıcaklığı fazladır.ısısı az olan bir cismin sıcaklığı azdır. Isı enerji olması sebebi ile bir büyüklüktür.Sıcaklık ise yalnızca bir semboldür SICAKLIK BİRİMLERİ : Sıcaklık birimleri suyun donması ve buharlaşması baz alınarak yapılan skalalar ile ölçülür. a)Santigrat derece : Skala 1 atmosfer basınç altındaki suyun donmaya başladığı sıcaklık 0 C buharlaşmaya başladığı sıcaklık 100 C aradaki bölüm 100 eşit parçaya bölünmüştür. b)Fahrenhait derece : Burada ise donma noktası 32 F buharlaşma noktası ise 212 F tır.Aradaki bölüm 180 eşit parçaya bölünmüştür. Mutlak sıfır değeri Moleküllerin hareketinin durduğu noktaya mutlak sıfır noktası denir. (-273 santigratderece veya 0 kelvin derece) kelvin sıcaklık skalasına göre suyun donma noktası 273 kelvindir. SICAKLIK BİRİMLERİNİN DÖNÜŞÜMLERİ : C=5/9*(F-32) F=(9/5*C)+32 ISI ENERJİSİ : 51 www.muhendisiz.net Bir kaba buz koyalım ve sabit basınç altında bu kabı ısıtmaya başlayalım .Bu kabın içindeki buzların sıcaklığını ölçtüğümüzde ısıttığımız sürece buzların sıcaklığının arttığını görürüz.Bu sıcaklık verilen ısı miktarı ile doğru orantılıdır.bu oranı belirleyen katsayıya ise buzun ısınma ısı denir. Q=M*C*t Q Isı miktarı.............Kcal. M Kütle...................Kg. C Isınma ısısı kat sayısı Kg/kg Santigratderece t Sıcaklık farkı Buzu ısıtmaya devam ettiğimizde ve 0 C noktasına ulaştığımızda sıcaklık yükselmesi durur ,buz ise erimeye başlar ve son buz kütlesi eriyene kadar sıcaklıkta herhangi bir değişme olmaz.Bu da herzaman için belirli kütlede buzu eritebilmek için belirli miktarda ısı gerektiğini belirler. SOĞUTMA: Isının bir yerden diğer bir yere bir akışkan vasıtasıyla hal değiştirerek nakledilmesidir SOĞUTUCU AKIŞKANLAR: Evaparasyon veya kaynama ile ısıyı emen (absorbe) ve yoğuşma ile aldıkları ısıyı veren kimyalsal bileşiklerdir. SOĞUTMA ÇEVRİMİNE GİRİŞ Bilindiği gibi ısı sıcak ortamdan soğuk ortama akar.Örneğin bir mahalin sıcaklığı 25 santigratderece ise bu mahalden 7 santigrat derece sıcaklıkta su geçirdiğimizde mahale giren su 12 santigratderece olarak mahali terk 52 www.muhendisiz.net eder.Mahalin sıcaklığıda düşmeye başlar.Bu sıcaklık düşüşü mahalin sıcaklığı ile suyun sıcaklığı aynı oluncaya kadar devam eder.Eğerki bu mahalde sabit kütleli bir buz kalıbı varsa buz su olup,mahali terk edene kadar mahalin sıcaklığını düşürür.Mahaldeki buz kütlesi eriyip tamamen su olduktan sonra mahalin sıcaklığında artık bir düşme olmaz.Bu mahale bir buz kütlesi yerine çok düşük sıcaklıklarda buharkaşan yoğuşabilir bir gaz koyduğumuzda (-40.8 santigratderecede buharlaşan R-22) bu gaz buharlaşıp mahali terk edene kadar ortamın sıcaklığını düşürür. SOĞUTMA ÇEVRİMİ : Yoğuşabilen gaz ile sıkıştırmalı bir çevrimde iki esas bölüm vardır. 1 ) Soğutulan taraf - alçak basınç tarafı (frezeer+ortam) 2 ) Soğutan taraf - yüksek basınç tarafı Bu iki taraftan oluşan soğutma çevriminde dört ana eleman vardır. 1 ) Kompresör 2 ) Kondenser 3 ) Kısma elemanı (Kılcal,Akütron,Expension valf) (dryer) 4 ) Evaparatör Bu dört elemanın her hangi bir tanesinin eksik olması halinde soğutma çevrimi gerçekleşemez. cihazda soğutucu sadece buharlaşırsa,kısa sürede kaybolacak ve ekonomik olmayacaktır ve soğutma işlemi duracaktır.Odanın sürekli olarak soğutulması için soğutucu buharlaşmanın ve sıvılaşmanın tekrarlanacağı şekilde sirküle edilir ISI MİKTARI : Isının şiddetinden farklı bir kavramdır bu halde sadece ısı miktarı değil o maddenin ağırlığıda dikkate alınır.Isı miktarı hesaplamalarında ingiliz birimi BTU (Britısh Thermal Unit) kullanılır ve ısı miktarının standart maddesi SU’dur.Deniz seviyesinde 1 pound ağırlığındaki suyun sıcaklığını 1 F yükseltmek için gereken ısı miktarına 1 BTU denir. btu/h= ağırlık*sıcaklık farkı Pound*Fahrenhait 53 www.muhendisiz.net Uluslarası sistemde ısı birimi KALORİ’dir.1 gr. suyun sıcaklığını 1 C yükseltmek için gereken ısı miktarıdır FORMÜL SİMGESİ ANLAMI BİRİMİ ULUSLAR ARASI SİMGESİ U Gerilim Volt V I Akım Amper A R Direnç Ohm Omega Q Güç Watt W/h Q Güç Kalori Cal/h Q Güç Beygir gücü Hp/h Q Güç Soğutma btu/h m Uzunluk metre m h Yükseklik metre m t birim zaman saat(hour) h Pf Güç faktörü Cos o 0.86 Güç hesaplarında kullanılan bazı bağıntılar Q=U*I*Pf Q=U*ı*Pf*1.73 W (1 faz) KW=W*1000 W (3 faz) W=KW/1000 1Hp=736W 1W=3.41 btu/h 1W=860 Cal 1KW=860 Kcal=3413 btu 1 Kcal=4186 joule 1 Soğutma tonu =3024 Kcal/h 1btu=252 Cal 1KCal=3.96 btu/h 50 Hz frekansta Pf 0.86 olarak kabul edilir. AĞIRLIK NEDİR: Bir cismin ağırlığı,bu cismi yere doğru çeken yer çekimi kuvvetinden ileri gelir.Bu halde cismin ağırlığı = bu cisme etki eden yerçekimidir. Yer küre bütün cisimleri kendine doğru çekmektedir.Elimize aldığımız bir cisim elimizi yere 54 www.muhendisiz.net doğru iter.Cisim bir iple asılırsa ip gerilir.Cismi elimizden serbest bırakırsak yere düşer. Bu deneyden ağırlığın bir yer çekim kuvveti olduğu anlaşılır.Dünyadan uzaklaşan cisimlerin ağırlığı azalır.Uzaklaşmaya devam ederse yer çekimi kuvvetinden kurtulacağı için ağırlığı. sıfır olur.Fakat kütlesi değişmez AĞIRLIK BİRİMLERİ Teknikte ağırlık birimi kilogramdır.Kilogram Paris’te ölçüler ve tartılar dairesinde saklanan %10 iridyum,%90 platinden yapılmış olan silindirin ağırlığıdır.Bu birim 4+ santigrat derecede 1 desimetreküp suyun ağırlığına eşittir. Fizikte,ağırlık birimi olan gram, kilogramın binde birine eşittir. 1 gram, 4+ derecedeki 1 santimetreküp saf suyun ağırlığına eşittir. 1 Ton 1000 kg 1Kental 100 kg 1 Kg 1000 gr 1 hgr 100 gr 1 dagr 10 gr 1 degr 1/10 gr 1 cgr 1/100 gr 1 mgr 1/1000 gr ÖZGÜL AĞIRLIK : Bir cismin temel özelliğidir.Bir cismin 1 santimetreküpünün gram cinsinden ağırlığına o cismin özgül ağırlığı denir.Her cismin belli bir özgül ağırlığı vardır.Hacimler 1 santimetreküp olan değişik cisimleri tarttığımızda farklı ağırlık değerlerinin çıktığını görürüz. 55 www.muhendisiz.net ÖZGÜL AĞIRLIK =AĞIRLIK(gr) / HACİM (Santimereküp) Örneğin çeşitli cisimlerin özgül ağırlığı Civa : 13.6 gr/cm 1 atü = 76 cm civa sütunu x 13,6=1034 demir : 7.8 gr/cm 1033,6 alüminyum : 2.7 gr/cm su : 1 gr/cm hava : 0.001293 gr/cm ispirto : 0.8 gr/cm bakır : 8.9 gr/cm ZAMAN VE BİRİMİ Çok defa bir olayın devam ettiği zamanı ölçmek gerekir.Zaman birimi saniyedir.Saniye ortalama bir güneş gününün 86.400 de biridir.Bu birimden başka aşağıdaki birimlerde kullanılır. 60 saniye : 1 dakika 60 dakika : 1 saat 24 saat : 1 gün 30 gün : 1 ay 12 ay : 1 yıl 365 gün : 1 yıl KUVVET : Bir vektöryel büyüklüktür.Kuvvet şiddeti,yönü,doğrultusu ve tatbik noktası ile tarif edilir.Etrafımıza baktığımızda hareket eden veya hareketsiz bir çok cisimler görürüz. Bulutlar yer değiştirir,yağmur damlaları yere düşer,ucuna ağırlık asılan bir yay şekil değiştirir. Bütün bu yer ve şekil değiştirmeler kendiliğinden olmaz .Duran bir cisim kendiliğinden harekete geçemediği gibi,hareker halindeki cisimlerde kendiliğinden duramazlar. Mutlaka dışarıdan bir etkiye ihtiyaç vardır. Bir cismin hareket durumunu veya şeklini değiştiren etkene kuvvet denir. 56 www.muhendisiz.net İŞ NEDİR ? İş fikri kas yorgunluğundan oluşur.Yoruldum diyen bir insana ne iş yaptın diye sorarız . Vücut yorgunluğunun sebebi yük taşımak ve yol yürümektir.Buradan anlaşılan yapılan iş kuvvete ve yola bağlıdır.yapılan işi hesaplamak için İŞ = KUVVET X YOL Formülü kullanılır. İş yapmış olmak için mutlaka yol almış olmak gerekir. İŞ BİRİMİ İş birimi Kilogrammetredir.(Kgm).1 kgm 1kg.lik bir kuvvetin tatbik noktası kendi doğrultusunda 1 metre uzağa götürüldüğü zaman yaptığı işe eşittir.Bir at 40 kg.lık bir kuvvetle bir arabayı 50 metre ileriye götürdüğü zaman 40 X 50 = 2000 kgm.lik bir iş yapmış olur. GÜÇ NEDİR Birim zamanda yapılan işe güç denir. İŞ GÜÇ = -----------------ZAMAN Bağıntısı ile hesaplanır.Yapılan iş bu işin yapılma zamanına bölünürse o iş için sarfedilen gücü buluruz. Güç birimi = Kgm/sn.dir. Büyük güçleri ölçmekte beygirgücü birimi kullanılır.Beygir gücüne buhar beygiride (Hp) denebilir. 1 beygirgücü 1 saniyede 75 kgm.lik iş yapabilen bir makinenin gücüne eşittir. Örneğin 500 kg.lik bir yükü 1 dakikada 18 metre yükseğe çıkaran bir makinenin gücünü hesaplayalım. GÜÇ = 500 x 18 /60 = 150 kgm/sn = 2 Hp 57 www.muhendisiz.net BASINÇ: Birim yüzeye etki eden kuvvete basınç denir.Masanın üstüne konulan bir cismin ağırlığı dayandığı yüzeye yayılır.Bir cismin dayanma yüzeyi nekadar küçük olursa,birim yüzeye etki eden kuvvet okadar büyük çıkar.Aynı cisim dayanma yüzeyi genişleyecek olursa ,birim yüzeye daha küçük bit kuvvet etki eder. P= Basınç F F= Kuvvet __________ A=Alan PxA F= 10 kg ise a= 2 cm2 ise P= 10/2 = 5 kg/cm2 EN ÇOK KULLANILAN BASINÇ BİRİMLERİ: 1) Kg/cm2 2) PSİ 1 İnç kareye etki eden pound ( İngiliz ölçü birimi) 3) Atm. Atmosfer basıncı =0.96 Kg/cm 2 4) mSS Metre su sütunu 5) mmSS Milimetre su sütunu BASINÇ BİRİMLERİNİN DÖNÜŞÜMLERİ: 1 ATÜ = 1.033 Kg/cm 14.504 PSI = 1Kg/cm = 1 Bar 10 mSS = 1Kg/cm 1000 mmSS = 1mSS Kg/cm ve PSI Soğutma ve gaz devrelerinde kullanılan basınç birimidir. mSS Su tesisatında kullanılan basınç birimidir. mmSS Hava kanallarında kullanılan basınç birimidir. Basınçlı kaplarda max. çalışma basıncının 1.5 katı basınç ile test yapılmalıdır. 1) Kondenserlerde 28--30 Bar 2) Evaparatörlerde 10 Bar yavaş , kontrollü ve dikkatli kontrollerde 21 bar’a kadar çıkabiliriz. 3)Kompresör,bakır boru ,4 yollu valf,drayer,kapiler kontrolleri 7.5 bar ve uzun süre beklemeli olarak yapılır. 58 www.muhendisiz.net Klimalar çalıştırıldıkları ortam sıcaklığını konforlu düzeyde tutmaya yarayan cihazlardır. Konfor düzeyi: 1) Isı.............................(Ortam sıcaklığı düşük veya yüksek)Soğutma veya ısıtma işlemi. 2) Nem....................................(Ortamdaki nem miktarı fazla veya az)Kurutma işlemi. 3) Hava akışı.........................(Havanın akış durumu)Hava akış hızı kontrolü. 4) Havanın temizliği...............(Havanın temiz tutulması)Hava filtresi fonksiyonu. Konforlu ortam yukarıda belirtilen dört faktörün kontrol edilmesi ile sağlanır. Bu dört faktörün kontrol edilmesini sağlayan cihazlara klima denir. Klimaların soğutma işlemini gerçekleştiren prensib nedir? Bir insan günlük yaşantısında aşağıdaki örneklerdeki gibi serinlik hissedebilir. kolunuzu alkol ile dezenfekte ettiğinizde serinlik hissedebilirsiniz (Kolonya,İspirto vs.) Sıcak bir günde bahçe suladığınızda üzerinizdeki havanın serinlediğini göreceksiniz. bu örneklerden anlaşıldığı gibi bir sıvı buharlaştığı zaman etrafındaki maddelerin ısısını emer klima cihazlarıda etrafında bulunan maddelerin ısısını emmek suretiyle çalışır. Bir maddenin ısısının alınması işlemine o maddenin soğutulması denir. Soğutma ısının transfer edilmesi ile sağlanır.Örneğin Kış mevsiminde biz evimizde sıcak bir ortamda bulunuken dışarıdan gelen bir insanın elini tuttuğumuz zaman elimizin soğumaya başladığını hissederiz.Bu örnekten anlaşılacağı gibi ısı transferi daima sıcaktan soğuğa doğru olur. klima cihazları ortam sıcaklığını,nem oranını ve temizliğini istediğimiz şartlarda sabit tutabilmek ve bu ortamın her noktasının aynı şartlarda bulundurulmasını sağlamak esası ile kullanılır. Bir Klima cihazında gaz devresinde bulunan elemanları ve bu elemanların görevlerini özetleyelim. 59 www.muhendisiz.net 1) KOMPRESÖR Sistemde soğutucu akışkanın sirkilasyonunu sağlayan ana elemandır. 2) KONDENSER(YOĞUŞTURUCU) Gaz halindeki soğutucu akışkanın sıvı hale getirildiği ünitedir. 3) DRAYER(KURUTUCU) Sisteme zarar verebilecek partikülleri (nemi)üzerinde toplayan elemandır. 4) KILCAL BORU ,EXPENSİON VALF ,AKÜTRON Evaparatöre giren sıvı haldeki soğutucu akışkanın debisini ayarlar. 5) EVAPARATÖR (BUHARLAŞTIRICI) Soğutulacak ortam içerisindeki ısıyı toplayarak soğutmayı sağlayan elemandır. 6) SOĞUTUCU AKIŞKAN(CFC 22) Soğutulacak ortam içerisindeki ısıyı dışarı atmak için bir ısı taşıyıcısına ihtiyaç vardır. Sistemin emniyeti bakımından yanıcı olmayan ,patlamayan,zehirsiz,renksiz ve kokusuz bir akışkan tercih edilir.Aynı anda sistemdeki madeni parçaların zarar görmemesi için akışkanın aşındırıcı ve paslandırıcı olmaması gereklidir.Sistemlerde R 22 gazı soğutucu akışkan olarak kullanılır. 7) FAN Evaparatör ve kondenser üzerindeki hava akışını sağlamak için kullanılır. 8)FAN MOTORU Fanın hareketini sağlayan ,elektrik motorudur. 9)FİLTRE Oda içerisinde bulunan toz ve partikülleri tutarak ,klimanın iç ünitesinin kirlenmesini önler Bu filtreler kolaylıkla söküp takılabilir,özelliğine göre hava veya su ile temizlenir. 10)PANJUR HAREKET MOTORU Klimatize edilmiş havayı odanın her tarafına eşit miktarda dağılımını sağlayan Elemandır. 60 www.muhendisiz.net SOĞUTMA VE KLİMA ARASINDAKİ FARK NEDİR? Soğutma bir ortamın yalnızca ısısının alınması işlemidir. Klima bir ortamdaki havanın ısısının,neminin,temizliğinin ve sirkilasyonunun istenilen düzeyde tutulması işlemidir. SOĞUTMA VE İKLİMLENDİRMEDE KULLANILAN TERİMLERİN BAZILARI ISI İZALASYONU Sıcaklığı yüksek olan ortamdan sıcaklığı düşük olan ortama ısı akışı olur.Bu ısı akışı aradaki sıcaklık farkına bağlı olarak hızlı veya yavaş olur.Bu ısı akışını azaltabilmek için ısıyı zor ileten maddelerle iki ortam arasına tampon yapılır.Bu tamponlara ısı izalasyonu denir.Isı izalasyonu ısı akışını durdurmaz minimuma indirir. SOĞUTMA YÜKÜ Bir hacmin konfor şartlarında tutulabilmesi için ,o hacimden birim zamanda çekilmesi gereken ısı miktarıdır. ISITMA YÜKÜ Bir hacmin konfor şartlarında tutulabilmesi için,o hacime birim zamanda verilmesi gereken ısı miktarıdır. SOĞUTMA KAPASİTESİ Soğutma amaçlı kullanılan bir klimanın,belirli sıcaklık ve nem oranında emmiş olduğu havadan birim zamanda çektiği ısı miktarıdır. ISITMA KAPASİTESİ Isıtma amaçlı kullanılan bir klimanın ,belirli sıcaklık ve nem oranında emmiş olduğu havaya birim zamanda yüklemiş olduğu ısı miktarıdır. 61 www.muhendisiz.net KLİMA Bir hacmin istenilen şartlarda tutulabilmesi için,soğutma veya ısıtma amaçlı kullanılır.Isıtma amaçlı klimalar rezistanslı ve ısı pompalı olmak üzere iki tiptedir. Klimaları kapasite ve kullanım alanına göre 4 ana grupta toplayabiliriz 1)Pencere tipi klimalar 2)Split klimalar a) Duvar tipi b) Yer tipi c) Tavan tipi d) Salon tipi e) Gizli tavan tipi(Kaset tipi) f) Kanallı tip 3)Paket tipi 4)Portatif tip PENCERE TİPİ KLİMALAR Görünüş itibariyle mono blok olan bu tip klimalar tesis edileceği yerin durumuna göre pencereye veya duvarı delmek suretiyle duvara monte edilir.Çalışma halinde cihaz mono blok olduğu için sesi split klimalara göre daha fazladır.Tüketici tarafından tercih sebebide diğer klimalara göre fiyatlarının daha düşük olması, montaj kolaylığı ve fazla yer işgal etmemesidir.Sessizliğin konfor sayıldığı ortamlarda kullanılması sağlıklı değildir.Pencere tipi klimalar 2 ayrı grupta toplanabilir. a) Sadece soğutma amaçlı Bu klimalar kullanıldıkları ortamı sadece soğutmak ve havalandırmak amacıyla kullanılır. b) Isıtma ve soğutma amaçlı Isıtma ve soğutma amaçlı klimalarda ısıtma işlemi iki şekilde yapılabilir. 62 www.muhendisiz.net 1) Klimanın elektrik donanımında bir elektrikli ısıtıcı vardır(Rezistans).Bu rezistansdaki sıcaklık klimanın Radyal fanı vasıtası ile kullanıldığı ortama dağıtılır.2)Isı pompası ile ısıtma işleminde cihazın gaz devresinde dört yollu vana vardır.Bu vana ile sistemde dolaştırılan soğutucu akışkanın yönü değiştirilir ve sistem ters çalışır.Bu durumda Kondenser Evaparatör,Evaparatörde Kondenser olarak çalışır.Dış ortamdan alınan sıcaklık cihazın kullanıldığı ortama verilir. SPLİT KLİMALAR Split klimalar konforun daha üst düzeyde istendiği ortamlarda kullanılmak üzere geliştirlen cihazlardır. Bu cihazlar daha önceden bildiğimiz penecere tipi klimalardan soğutma ve ısıtma prensibiaz. hariç tamamen farklıdır.Bu cihazlarda cihazın çalıştığı ortamda ses şiddetini minimum düzeyde tutmak için kompresörün bulunduğu kısım ve kondenser ayrı bir ünite olarak tasarlanıp geliştirilmiştir.Kompresör ve kondenser fanı cihazın çalıştığı anda bina dışında olduğu için bu ses cihazın kullanıldığı iç ortama yansımaz. Split klimalar montajının yapılacağı yerin durumuna göre 6 sınıfta üretilirler. 1) DUVAR TİPİ SPLİT KLİMALAR Bu tip klima cihazlarında iç ünite odanın duvarına monte edilir. 2) YER TİPİ SPLİT KLİMALAR Cihazın iç ünitesinin duvara monte edilemediği durumlarda veya cihazın duvarda gözükmesi İstenmediği koşullar için geliştirilmiş bir cihazdır. 3) TAVAN TİPİ SPLİT KLİMALAR Cihazın montaj yeri olarak duvar ve yer uygun değilse bu gibi durumlarda tercih edilen split klima tipidir. 4) SALON TİPİ SPLİT KLİMALAR Cihazın iç ünitesinin her koşulda duvara,yere ve tavana monte edilemediği koşullarda tercih edilen cihaz tipidir.Daha çok show room-plaza türü gösterimin çok önemli olduğu 63 www.muhendisiz.net iş ve istirahat yerlerinde kullanılır.(oto – müzik galerileri ve otel lobileri vb.) 5) KASET TİPİ( ASMA TAVAN) SPLİT KLİMALAR Bu tip klimalarda cihazın iç ünitesi asma tavan içerisine gizlidir.Tavanda görünen sadece cihazın dekoratif panelidir.Tercih sebebi iç ortamdaki yüksekliğin fazla olduğu yerlerde dört yönden homojen bir şekilde havayı sirküle edebilen şık görüntülü bir cihaz olmasıdır. 6) KANALLI TİP SPLİT KLİMALAR Cihazın iç ünitesi eğer çalışacağı ortama monte edilemiyorsa.bu ünite bina içersinde veya hava akımına karşı muhafazalı başka bir yere monte edilir ve iklimlendirilen hava kanallar vasıtasıyla ortamda sirküle edilir.İklimlendirilen mekanda cihazlar fiilen gözükmez. Ortamda sadece hava menfezleri görünür. 7)PAKET TİPİ KLİMALAR Bu tip klimalar merkezi sistem ısıtma ve soğutma amaçlıdır.Bu cihazlar çalışma prensibi olarak iç ortamdan bir kanal vasıtasıyla aldıkları havayı taze hava ile karıştırdıktan sonra iklimlendirerek tekrar bir kanal vasıtasıyla iç ortama verirler.Görüntü olarak pencere tipi klimalar gibi mono blok bir fiziki görüntüden oluşurlar. 8)PORTATİF TİP KLİMALAR Bu tip cihazlar bağımsız olarak ortam içerisinde her yerde kullanılabilirler. portatif oldukları için montaj gerektirmeden bir yerden başka bir yere taşınıp kolayca kullanılabilirler. PENCERE TİPİ KLİMANIN MONTAJI Pencere tipi bir klimanın montajına başlamadan önce dikkat edilecek hususlar. 64 www.muhendisiz.net YER SEÇİMİ a) Klima hava akımının olmadığı kuru bir yere monte edilmelidir. b) Klima yüzünden oluşacak yoğunlaşma sonucu ortaya çıkacak suyun tahliyesi için uygun yer seçilmelidir. c) Yanıcı gazların olduğu veya kaçak sonucu olabileceği yere monte edilmelidir. d) Deniz kenarı veya kaplıcalar gibi yerlerin yakınına montaj yapma zorunluluğunuz varsa havadaki tuzdan ve kükürtlü gazlardan dolayı klimanın ileride arıza yapabileceği konusunda müşteri uyarılmalıdır. MONTAJ a) Cihazın çevresinde hava sirkilasyonunu engelleyecek her hangi bir cisim olmalıdır. b) Cihazın kurulacağı yere açılacak deliği cihazın kabininden daha büyük açın/açtırın. c) uygun olarak pencere tipi klima için gerekli montaj konumunu belirleyiniz. ŞASENİN DIŞARI ÇIKARILMASI a) Vidaları gevşeterek soldaki şase kilitleme flanşlarını çıkartın b) Şase tutamağını tutarak şaseyi içinde bulunduğu kabinden çıkartınız. MONTAJ YAPILACAK DELİĞİN HAZIRLANMASI a) Ahşap çerçeve önceden hazırlanmalıdır. b) Ahşap çerçevenin ölçüleri cihazın sac kabininin dış ölçüleri ile aynı olmalıdır. c) Açılacak deliğin boyutları ahşap çerçevenin dış ölçüleri ile aynı olmalıdır. KABİNİN YERLEŞTİRİLMESİ a) Kabini açılmış olan mevcut deliğe yerleştirip vidalayınız. b) Kabinin bina dışında kalan kısmı bir kaide ile duvara veya bulunduğu profile sabitleyiniz. c) Kabin mevcut deliğe sabitlenirken ,kabinin arka tarafı yere doğru 5 derece eğimli olmalıdır. Bu eğim verilmezse cihazda su akıntısı(Dreneaj problemi) şikayeti olacaktır. 65 www.muhendisiz.net ELEKTRİK TESİSATI Klimanın çalıştırılacağı yerde voltaj problemi olmamalıdır.Bilinmelidirki bu cihazlar şebeke voltajının artı- eksi % 10 toleransı dışında çalıştırılmamalıdır.Cihazın ve tüketicinin korunması için kesinlikle topraklama yapılmalıdır.7500-9000 btu/h kapasiteli cihazlarda 3 x 1.5 kesitli kablo 18500 24000 btu/h kapasiteli cihazlarda ise 3x 2.5 luk kablo kullanılmalıdır. SPLİT KLİMA MONTAJI Split klimanın montajı çeşitli aşamalardan sonra tamamlanır.Bu aşamalar a) Keşif b) Montaj yerinin tespit edilmesi. c) Montaj d) İşletmeye alma KEŞİF Klima montajından önce yapılması gereken en önemli işlem doğru bir keşiftir. Keşif yapmaktaki amaç klimatize edilmek istenen ortam için uygun kapasitede ve uygun tipte cihazın seçilmesidir.(Kapasite hesabı için sayfa 25 deki tablodan faydalanınız.)Sağlıklı bir keşif yapmak için muhakkak cihazın çalışacağı ortamdaki kış şartları göz önüne alınmalıdır. Keşif yaparken aşağıdaki formül uygulanır. A = Alan (metrekare) H = yükseklik K = Katsayı Katsayı İstanbul için = 35 İzmir için = 30 Antalya için = 35 66 www.muhendisiz.net D.Bakır için = 40 Yukarıda verilen örnek katsayılar ısıtma amaçlıdır. ÖRNEK 1 : İstanbulda 25 metrekarelik-3 metre yüksekliğinde bir odaya klima taktırmak için kaç btu/h kapasite gereklidir? Kapasite = 25 x 3 x 35 =2625 Kcal/h. Burada ortamdaki havayı soğutmak veya ısıtmak için Kilokalori/saat cinsiden gerekli kapasiteyi bulduk.Klima piyasasında kullanılan birim genellikle btu/h olduğu için Kcal/h x 3.96 = btu/h Bağıntısı ile bulduğumuz birim btu/h birimine çevrilir. 2625 x 3.96 = 10395 btu/h bize gerekli olan ısı miktarıdır.Bulduğumuz bu sonuca % 10 ısı kaybı ve emniyet payı eklenir.Şu halde hesabımızı tekrar toparlarsak 25 x 3 x 35 x 3.96 = 10395+% 10 =12000 btu/h'lık bir kapasitedeki cihaza ihtiyaç duyulduğunu tespit etmiş oluruz.Cihazın çalışacağı ortamda ısı kaynakları varsa (Çay ocağı ,fırın,Ampul,spot,ısı veren elektrikli cihazlar ve motorlar Vb.) bulmuş olduğumuz kapasiteye bu faktörlerde eklenmelidir. Oturarak çalışan insan sayısı x 600 = ………..btu/h Hareketli çalışan insan sayısı x 900 = ………..btu/h Ampulsayısı x Watt x 3.4 = …………………...btu/h Floresan ve spot sayısı x Watt x 4.2 =…….…...btu/h Elektrik motorları x Watt x 3.4 =…………..…..btu/h Diğer ısı kaynakları xWatt x 3.4 =……………..btu/h (Bilgisayar,Audio,Video,Amfilikatör Vb.) ÖRNEK 2 : İstanbulda 30 m lik, 2.6 m yüksekliği olan bir kuyumcu dükkanına klima taktırmak istiyoruz..Dükkan vitrininde 20 adet 20 Watt’lık spot var içeride devamlı çalışan 4 kişi bulunuyor. 1 saatte ortalama 3-veya 4 müşteri geliyor.Dükkanın içinde 1 kişi tarafından kullanılan 600 Wattlık 1 taşlama motoru çalışıyor.Bu mekana hangi kapasitede bir cihaz takılmalıdır? Kapasite = 30 x 2.6 x 35 x 3.96 = 10810 btu/h % 10 Emniyet = 1081 btu/h 67 www.muhendisiz.net Oturan insan 4 kişi x 600 = 2400 btu/h Hareketli insan 4 kişi x 900 = 3600 btu/h 20 Adet x 20 Watt x 4.2 = 1680 btu/h Taş motoru 600 Watt x 3.4 = 2040 btu/h +_____________ Toplam kapasite 21611 btu/h MONTAJ YERİNİN TESPİT EDİLMESİ Dış Ünitenin montaj yeri Ünitenin kaidesi ,cihazın ağırlığını ve titreşimleri taşıyabilecek kadar sağlam olmalıdır. Ünitenin çevresinde havalandırma için yeterli boşluklar bulunmalıdır. Cihaz tuzlu atmosfere ve yanıcı gazlara maruz bırakılmamalıdır. Dış ünitenin konulacağı yerin çevresinde gaz kaynağı bulunmalıdır. Cihaz öylebir yere konulmalıdırki çevreye yaydığı titreşim ve sesten kimse rahatsız olmasın. Cihaz gaz boruları ne kadar kısa ve az kıvrımlı olursa verim o kadar fazla olur. Borulama uzunluğu şarj limiti olan 5 metreden fazla ise,kesinlikle ek olarak gaz şarjı yapılmalıdır. Dış ünitenin yerleştirildiği yerde hava girişi ve çıkışı kar ile kapanmamalıdır. Dış ünitenin önü herhangi bir nedenle kapanmamalıdır. Cihaz rüzgarlı bir yere konmak zorunda ise, cihazın hava üflemesi hakim olan rüzgara dik olmalıdır. Montaj yapılacak yere birden fazla dış ünite konulacak olursa dış ünitelerden birinin emiş havası diğerinin üfleme havası olmamalıdır. Ünite çok rahat servis yapılabilecek bir yere monte edilmelidir. 68 www.muhendisiz.net İç ünitenin montaj yeri Ünitenin yeri kullanılacağı odanın her noktasını klimatize edebilecek şekilde seçilmelidir. Cihaz elektrik parazitlerinin olmadığı bir yere monte edilmelidir. Cihazın iç ünitesi yağ buharı ve aşırı tozlardan korunmuş bir ortama konulmalıdır. Drenaj hattının işlemesi halinde ortaya çıkan sudan doğabilecek kokular için önlem alınmalıdır. İç ünite montaj sacı cihaz ağırlığını taşıyabilecek bir duvara monte edilmelidir. Cihazın hava giriş ve çıkışları her hangi bir nedenle engellenmemelidir. Cihaz direk olarak güneş ışığına maruz kalmamalıdır. Ünitenin bağlanacağı duvarın yapısı sağlam ve borulama yapmaya uygun olmalıdır. İç ünitede drenaj problemi yaşamamak için , ünite tam terazisinde monte edilmelidir. Boru hattı yapılırken cihazın standartlarına uygun çapta boru kullanılmalıdır. 69