tl.057.01 trafolardan yağ numunesi alma
Transkript
tl.057.01 trafolardan yağ numunesi alma
TEST LABORATUVARI Yağ Numunesi Alma Talimatları KESİR MÜHENDİSLİK ELEKTRİK LTD ŞTİ. Dok.No. Yay. Tarihi Rev. No. Rev.Tarihi: Sayfa No: TL.057.01 08.01.2011 1/6 1. AMAÇ Bu talimatın amacı; Transformatörler ve diğer elektriksel izolasyon yağlı aygıtlardan “Yağ Numunesi (Örnek) Alma” sürecinde bu işlemin nasıl yapılacağına dair, iş akışının anlatılması, numuneyi alacak olan laboratuvar personeli için uyulması gereken bir rehber, yeni başlayan personel için bir eğitim aracı, (gerektiğinde) yasal otorite ve müşteriler için yazılı bir tanıtım ve sunum oluşturmaktır. 2. İLGİLİ DOKÜMANLAR ASTM-D923-97 Standardı IEC 60567 Standardı PR.830.01 Uygun Olmayan Ürün/Hizmet Prosedürü FR.830.01 Uygun Olmayan Ürün/Hizmet Formu FR.T23.07 Yağ Numune Alma Formu 3. KAPSAM Yağ numunesi, örneği almaya yönelik yapılacak tüm iş ve işlem basamaklarıyla, bu işlemleri nasıl yapılacağına dair ayrıntılar, kullanılacak alet ve yöntemlerin niteliğini niceliğini kapsar. 4. TANIMLAR Numune: Bir maddeyi test veya analiz etmek üzere, o maddeden alınan ve o maddenin özelliklerini üzerinde taşıyan yeterli miktardaki bölüme numune ya da örnek denir. 5. SORUMLULAR • • • Laboratuvar Müdürü Laboratuvar Şefi Numuneciler (Numuneyi alan/alacak personel) 6. UYGULAMA 6.1. • Numune Alımlarında Uyulması Zorunlu Çevre ve İş Güvenliği Kuralları: Numune alımı için gidilen şantiyede işe başlamadan önce yapılan her türlü uyarı dikkate alınmalıdır. Her iş yerinin kendine özgü belirlemiş olduğu, belki bize anlamsız ve gereksiz gelebilecek güvenlik kuralları olabilir, bunlara itiraz etmeden harfiyen uyulmalıdır. Hazırlayan: Kontrol Eden/Onaylayan Laboratuvar Şefi Laboratuvar Müdürü © Bu Dokümanın Tüm Kesir Mühendislik’e aittir. Yazılı izin olmadan alıntı yapılamaz, kopya edilemez veya çoğaltılarak dağıtılamaz. Elektronik dokümanların kullanıcı bilgisayarına kaydedilmiş veya ‘Kontrollü Kopya’ kaşesi taşımayan basılmış halleri ‘Kontrolsüz Kopya’ statüsündedir. TEST LABORATUVARI Yağ Numunesi Alma Talimatları KESİR MÜHENDİSLİK ELEKTRİK LTD ŞTİ. • Dok.No. Yay. Tarihi Rev. No. Rev.Tarihi: Sayfa No: TL.057.01 08.01.2011 2/6 Numune alımı esnasında yanımızda mutlaka firma yetkililerinden en az bir personelin refakat etmesi istenmelidir. • Her şantiyede giyilmesi zorunlu olan baret, iş ayakkabısı, gözlük, iş önlüğü veya kıyafeti, koruyucu gözlük ve yağ geçirmez eldiven giyilmelidir. • Numune alınacak trafo enerjili ise yaklaşma mesafesinin kilovolt başına 1cm olduğu düşünülerek enerjili kısımlara yaklaşılmamalıdır. Trafo enerjili ise ne sebeple olursa olsun trafonun üzerine çıkılmamalıdır. Trafo enerjisiz olsa bile, bizim kontrolümüz dışında enerjilenip enerjilendirimeyeceğinin güvencesi mutlaka alınmalıdır. • Yağ alım işine başlamadan önce trafodan herhangi bir yağ kaçağı ya da anormal bir durum olup olmadığı kontrol edilmelidir, varsa firma yetkililerine bildirilmelidir. Aksi halde müşteri bundan bizi sorumlu tutabilir. • Yağ alım vanasının açılması ve numune alımı esnasında herhangi bir yağ sızıntısı olması ihtimaline karşı numunenin alındığı vananın altına uygun ölçüde bir kap ve/veya yağ emici ped konulur. Gerekiyorsa naylon branda da serilebilir. • Yağ bulaşmış her türlü kap ve emici pedler diğer atıklardan ayrı depolanır. Eğer müşterinin buna yönelik herhangi bir depolama alanı yoksa atık yağlar ve kontamine atıklar numunelerle beraber şirkete getirilir ve atık imha prosedürüne uygun olarak depolanırlar. • Şantiyede iş esnasında kesinlikle sigara içilmemeli, sigara içmek ve dinlenmek için özel olarak belirlenmiş yerler kullanılmalıdır. • Şalt sahasında ve işin yapımı esnasında cep telefonuyla konuşulmamalıdır. • Gittiğimiz yerde misafir olduğumuzu ve müşteriye karşı çalışmakta olduğumuz firmayı temsil ettiğimizi düşünerek çalışanlarına karşı ve kendi personelimize karşı tutum ve davranışlarımızda ölçülü olmalı ve işimizi sessizlik içerisinde büyük bir ciddiyetle yapmalıyız. 6.2. Genel Bilgiler Ve Numune Almaya Hazırlık: Örnekler testi yapılacak maddenin tamamını temsil ettiği için gerekli özen gösterilmelidir. Örnekleme alımı sırasında yapılacak küçük bir hata bile, ölçüm sonuçlarına büyük oranda etki ederek hatalı kararlar alınmasına neden olabilir. Hazırlayan: Kontrol Eden/Onaylayan Laboratuvar Şefi Laboratuvar Müdürü © Bu Dokümanın Tüm Kesir Mühendislik’e aittir. Yazılı izin olmadan alıntı yapılamaz, kopya edilemez veya çoğaltılarak dağıtılamaz. Elektronik dokümanların kullanıcı bilgisayarına kaydedilmiş veya ‘Kontrollü Kopya’ kaşesi taşımayan basılmış halleri ‘Kontrolsüz Kopya’ statüsündedir. TEST LABORATUVARI Yağ Numunesi Alma Talimatları KESİR MÜHENDİSLİK ELEKTRİK LTD ŞTİ. Dok.No. Yay. Tarihi Rev. No. Rev.Tarihi: Sayfa No: TL.057.01 08.01.2011 3/6 Trafo ve diğer donanımdan yağ ve gaz örnekleri almak için özel yapılmış aygıtlar, aparatlar kullanılır. Yağ örneğinin alınması için; ASTM D-923 ve IEC-60567 ve ilgili diğer standartlar verilmiştir. Bu standarda göre numune almaktayız. • Yağda çözünmüş gaz analizleri için örnek alınmasında; IEC-60567 ve ASTM D-923 standartlarında bu işlemlerin detayları anlatılmıştır. • • • • • • • • • • • Yağ örneği mutlaka deneyimli personel tarafından alınmalıdır. Örnek alacak kişinin; kuralları ve yalıtım yağının kirlenmeye karşı çok hassas madde olduğunu bilmesi gerekir. Örnek alma sırasında kullanılan tüm malzeme; temiz, kuru ve standartlara uygun olmalı yalnızca yalıtım yağı için ayrılmalıdır. Alkol, su, motor yağı ve diğer yabancı madde bulaşmış şişeler; yağ örneğinin bozulmasına neden olacaktır. Böyle maddeler; özellikle güç faktörü, parlama noktası ve su miktarını önemli ölçüde etkiler. Örneğin; birkaç ppm düzeyindeki motor yağı, şişedeki yağın güç faktörünü tamamen bozmaya yetecektir. Renkli cam, paslanmaz çelik ve alüminyum şişeler, en uygun örnekleme kaplarıdır. Şişe kapakları; cam, alüminyum veya yağdan etkilenmeyen plastik maddeden yapılmış olmalıdır. Kâğıt, tahta veya normal plastik ve lastikten yapılmış kapaklar, yağların özelliklerini bozabilir. Renksiz cam şişeler kullanılırsa; üzeri ışık geçirmeyen bir örtüyle örtülür veya kapalı kutulara yerleştirilir. Yalıtım yağı, ultraviole ışınlarına karşı çok duyarlıdır ve 5 dk. ‘dan fazla güneş ışığında beklemesi sakıncalıdır. Eğer uzun süre bekletilirse özellikleri bozulur; renk koyulaşır, güç faktörü yükselir ve iç yüzey gerilimi düşer. Yağ numunesi alınırken bulunduğu ortamın nem oranı %75’in altında olmalıdır. Kötü hava koşullarında zorunlu olmadıkça yağ örneği alınmaz. Eğer yağmurlu, karlı veya rüzgârlı havada almak gerekirse; tüm önlemler kesinlikle alınmalıdır. Olumsuz hava koşulları, yağ örneğine hiçbir şekilde etki etmemelidir. Yağmur veya kar sularının etkilerini önlemek için kapalı bir ortam oluşturulur ve işlemler en kısa sürede tamamlanır. Yağ testleri için alt vanadan, yağda çözünmüş gaz analizleri için üst vanadan ve serbest gaz analizi için bucholz rölesinden örnek alınması daha uygun olur. Gaz analizi için alınan yağların en geç 3 gün içinde test edilmesi gerekmektedir. Atık yağların çevreye dağılmasını ve toprağı kirletmesini önlemek için atık yağ kabı ve yağ emdirme pedleri kullanılmalıdır. Biriken yağlar ve yağlı pedler-bezler eğer müşterinin atık yağ depolama bölümü var ise oraya teslim edilir veya boşaltılır. Yoksa daha sonra gerekli işlemler yapılana kadar “Kontamine atık” deposunda-varilinde saklamak üzere numunelerle birlikte alınır. 6.3. Yağ Numunesi (örneği) Alma İşlemi: 6.3.1. Numune alınacak yerin özelliğine ve işin gerekliliklerine uygun; yağ geçirmez eldiven, iş gözlüğü, baret, iş ayakkabısı ve gerekiyorsa emniyet kemeri v.b. iş güvenlik malzemeleri giyilir. Hazırlayan: Kontrol Eden/Onaylayan Laboratuvar Şefi Laboratuvar Müdürü © Bu Dokümanın Tüm Kesir Mühendislik’e aittir. Yazılı izin olmadan alıntı yapılamaz, kopya edilemez veya çoğaltılarak dağıtılamaz. Elektronik dokümanların kullanıcı bilgisayarına kaydedilmiş veya ‘Kontrollü Kopya’ kaşesi taşımayan basılmış halleri ‘Kontrolsüz Kopya’ statüsündedir. TEST LABORATUVARI Yağ Numunesi Alma Talimatları KESİR MÜHENDİSLİK ELEKTRİK LTD ŞTİ. Dok.No. Yay. Tarihi Rev. No. Rev.Tarihi: Sayfa No: TL.057.01 08.01.2011 4/6 6.3.2. Yağ numune alım formu üzerinde gerekli bilgiler doldurulur. Bu sayede hangi aygıttın hangi bölgesinden hangi zaman ve şartlarda numune alındığı hakkında bilgiler eksiksiz olarak yazılmış olur. 6.3.3. Örnek alma vanası ve ekipman iyice temizlenir. Sonra vanaya uygun adaptörler takılır ve uçuna yağdan etkilenmeyen kısa ve sızdırmaz bir hortum bağlanır. 6.3.4. Küçük trafolardan 1-2 litre, büyük trafolardan 2-3 litre yağ atık kabına akıtılarak, borularda biriken durgun yağ boşaltılır. Bu işlem çok önemlidir. Eğer durgun yağ dışarı atılmazsa, alınan örnek trafo veya depodaki gerçek yağı temsil etmez. 6.3.5. Örnek alma şişesine bir miktar yağ konur ve kapağı kapatılır. Şişe çalkalanıp kirlenen yağ atık yağ toplama kabına boşaltılır. Bu işlem en az üç kez tekrarlanarak şişe iyice temizlenir. 6.3.6. Örnek alma vanasına bağlanan hortumun diğer ucu, şişenin alt kısmına kadar uzatılır. Yağın içine hava kabarcıkları girmesini önlemek için, örnek alma vanası yavaşça açılmalı ve şişenin alt kısmından başlanarak dolum yapılmalıdır. Bu iş için özel tarlanmış kapaklar kullanılabilir. Bu kapağın bir ucundan şişenin dibine kadar inen hortum vardır. yağ numunesi şişeye dolup kendi hacmi kadar taşıncaya kadar boşaltılır, dışarı tahliye edilir. bu durumda şişenin içinde kalan yağ, gerçeğe en yakın değerdedir. 6.3.7. Sonra vana kapatılır ve hortum çıkarılır. Şişe hafifçe eğilerek 2-3 cm genleşme hacmi kalacak şekilde biraz yağ dökülür. Eğer bu boşluk bırakılmazsa, sıcaklığın etkisiyle yağ genleşerek cam şişeleri kırabilir. 6.3.8. Örnek alma işlemi bittikten sonra, şişelere hava girmeyecek şekilde kapakları iyice kapatılır ve çevresi temizlenir. 6.3.9. Şişe üzerinde yazılı olan numara ve trafo-aygıt bilgileri yağ numune alma formuna kaydedilir. 6.3.10. Taşıma ve bekleme sırasında ısı, ışık v.b. dış etkilerden korumak için, yağ şişeleri ışık geçirmeyen, şişelerin kırılmasına karşı dayanıklı özel yapılmış sağlam bir kutuya yerleştirilir. 6.4. • • • Yağda Çözünmüş Gaz Analizi İçin Numune(örnek) Alma İşlemi: Ne kadar yağ numunesi alınacağı, yağın miktarı ve hangi malzemelerle alınacağı (şırınga &kavanoz) yapılacak olan testin özelliğine göre değişir. Buna göre; Standart gaz analizi için en az 2x 1000 ml kavanoza yağ ve 1x100 ml şırıngaya numune alınır. Eğer azot(N2) ve oksijen(O2) gazı test edilecekse bunun için ayrıca en az 1 şırınga daha yağ numunesi alınır. Hazırlayan: Kontrol Eden/Onaylayan Laboratuvar Şefi Laboratuvar Müdürü © Bu Dokümanın Tüm Kesir Mühendislik’e aittir. Yazılı izin olmadan alıntı yapılamaz, kopya edilemez veya çoğaltılarak dağıtılamaz. Elektronik dokümanların kullanıcı bilgisayarına kaydedilmiş veya ‘Kontrollü Kopya’ kaşesi taşımayan basılmış halleri ‘Kontrolsüz Kopya’ statüsündedir. TEST LABORATUVARI Yağ Numunesi Alma Talimatları KESİR MÜHENDİSLİK ELEKTRİK LTD ŞTİ. • • Dok.No. Yay. Tarihi Rev. No. Rev.Tarihi: Sayfa No: TL.057.01 08.01.2011 5/6 Korozif sülfür testi yapılacaksa en az 1000 ml daha yağ numunesi alınır. Alınacak yağ miktarları yapılacak teste göre yukarıdaki miktarlardan az olmamak üzere müşterinin isteğine göre değişebilir. Örneğin müşteri trafonun farklı bölgelerinden yağ alınıp her biri için ayrı ayrı rapor isteyebilir veya trafonun arızası hakkında ayrıntılı araştırma yapılması v.b. durumlarda farklı noktalardan yağ numuneleri alınabilir. Numune alınma işlemi aşağıdaki şekilde gerçekleştirilir: 6.4.1. Numune alınacak yerin özelliğine ve işin gerekliliklerine uygun; yağ geçirmez eldiven, iş gözlüğü, baret, iş ayakkabısı ve gerekiyorsa emniyet kemeri v.b. iş güvenlik malzemeleri giyilir. 6.4.2. Yağ numune alım formu üzerinde gerekli bilgiler doldurulur. Bu sayede hangi aygıttın hangi bölgesinden hangi zaman ve şartlarda numune alındığı hakkında bilgiler eksiksiz olarak yazılmış olur. 6.4.3. Örnek alma vanası ve ekipman iyice temizlenir. Sonra vanaya uygun adaptörler takılır ve uçuna yağdan etkilenmeyen kısa ve sızdırmaz bir hortum bağlanır. 6.4.4. Küçük trafolardan 1-2 litre, büyük trafolardan 2-3 litre yağ atık kabına akıtılarak, borularda biriken durgun yağ boşaltılır. Bu işlem şırınganın ucunda bulunan hortum takılı vaziyette iken 3 yollu vana yardımıyla ya da hortumun ucu şırıngaya takılmadan da yapılabilir. Bu işlem çok önemlidir, Eğer durgun yağ dışarı atılmazsa, alınan örnek trafo veya depodaki gerçek yağı temsil etmez. 6.4.5. Örnek alma şırıngasına 3 defa yağ doldurulup boşaltılır; bu işlem yapılırken şırınga ucuna takılı olan 3 yollu vanadan yararlanılır; yeteri kadar yağ doldurulduktan sonra yağın geliş yönündeki yol kapatılır ve şırınga içindeki yağ, tahliye çıkışından dışarıya atık bidonuna boşaltılır. Şişe çalkalanıp kirlenen yağ atık yağ toplama kabına boşaltılır. Bu işlem en az üç kez tekrarlanarak şırınga iyice temizlenir. 6.4.6. Yeteri kadar yağ boşaltıldıktan ve numune şırıngası temizlendikten sonra, şırınga içerisine gerekli miktarda yağ-gaz numunesi kendi doğal akışkanlık basıncıyla doldurulur. ve ağzı kapatılır. Eğer yağ basıncı kendiliğinden şırınga içine numuneyi doldurmaya yeterli değilse, bu durumda şırınga ile yağ vakumlanabilir. Yağ vakumlama sırasında dışarıdan hava girip girmediği kontrol edilmelidir. Eğer hava kabarcıkları oluşuyorsa numune hava alıyor demektir. Alınacak yağ-gaz numunesi miktarı testin yapılacağı cihaza ve test türüne göre değişir. ancak içi dışı tamamı camdan yapılmış 50-100 CC lik şırıngalarda maksimum yazılı hacmin 10mm kadar fazlasına yağ doldurulur ve ucundaki hortum çıkarıldıktan sonra bu fazlalığın yarısı(5mm) kadarı şişe dik vaziyete getirilerek dışarı boşaltılır. Bu esnada şişe içinde oluşması muhtemel pozitif basınç ve hava kabarcıkları varsa dışarı atılmış olur. Şırınganın ağzındaki 3 yollu vananın kapalı kısmı şırıngayı gösterecek şekilde kapatılır. Aynı işlemler her türlü şırınga için geçerlidir. Ancak, geri boşaltılan yağ miktarından sonra kalan numune test için yeterli miktarda olmalıdır. 6.4.7. Taşıma ve bekleme sırasında ısı, ışık v.b. dış etkilerden korumak için, yağ şişeleri ışık geçirmeyen, şırıngaların kırılmasına karşı dayanıklı özel yapılmış sağlam Hazırlayan: Kontrol Eden/Onaylayan Laboratuvar Şefi Laboratuvar Müdürü © Bu Dokümanın Tüm Kesir Mühendislik’e aittir. Yazılı izin olmadan alıntı yapılamaz, kopya edilemez veya çoğaltılarak dağıtılamaz. Elektronik dokümanların kullanıcı bilgisayarına kaydedilmiş veya ‘Kontrollü Kopya’ kaşesi taşımayan basılmış halleri ‘Kontrolsüz Kopya’ statüsündedir. TEST LABORATUVARI Yağ Numunesi Alma Talimatları KESİR MÜHENDİSLİK ELEKTRİK LTD ŞTİ. Dok.No. Yay. Tarihi Rev. No. Rev.Tarihi: Sayfa No: TL.057.01 08.01.2011 6/6 bir kutuya yerleştirilir. Yerleştirme esnasında şırıngaların pistonlarına +/- (ileri-geri) yönde herhangi bir kuvvet uygulanmamasına dikkat edilmelidir. Aksi halde şırıngalar hava alabilir, ya da içlerindeki yağ dışarı sızabilir veya şırınga kırılabilir. 6.5. Numune Alma Formunun Doldurulması: Her numune alımında numune ve müşteri-tesis ve ortam hava koşulları v.b. bilgilerin mutlaka yazılması gereklidir. Bunun için “Numune Alma Formu” hazırlanmıştır. Bu form da aşağıdaki bilgiler yer almaktadır: Müşteri adı adresi(şantiye ismi) Tesisi adı Trafo Adı, Trafo Seri numarası Trafo Tipi Trafo İmalatçısı İmalat Yılı Primer / Sekonder Gerilimi Trafo gücü, Üretici firma Kademe şekli ve markası Trafoda bulunan yağ miktarı Ortam sıcaklığı Yağ sıcaklığı Numunenin alındığı tarih Numunecinin adı soyadı Numune kabı (şırınga ve/veya kavanoz) numarası Trafonun İşletme Hikâyesi (varsa, geçirdiği arıza ve onarımlar v.b.) NOT: Numune alınan trafo ve müşteri bilgileri daha önceki yıllarda yazılmış ve kaydedilmiş ise tekrar aynı bilgileri yazmaya gerek yoktur. Sadece müşteri ve trafo ismini ve diğer değişkenleri gerekli ise yağ sıcaklığı v.b. yazmak yeterlidir. Hazırlayan: Kontrol Eden/Onaylayan Laboratuvar Şefi Laboratuvar Müdürü © Bu Dokümanın Tüm Kesir Mühendislik’e aittir. Yazılı izin olmadan alıntı yapılamaz, kopya edilemez veya çoğaltılarak dağıtılamaz. Elektronik dokümanların kullanıcı bilgisayarına kaydedilmiş veya ‘Kontrollü Kopya’ kaşesi taşımayan basılmış halleri ‘Kontrolsüz Kopya’ statüsündedir.