Tüpraş Kırıkkale Rafinerisi - Staj Dosyası

Transkript

Tüpraş Kırıkkale Rafinerisi
Sayfa No. 2
İÇİNDEKİLER
Genel Bilgiler………………………………………………………………………………3
A. İş Etüdü
A.1) Metod Etüdü………………………………………………………………………..4
A.2) Zaman Etüdü……………………………………………………………………….5
B. Ergonomi ve İş Güvenliği
B.1) Çalışma Ortamı Analizi……………………………………………………………..7
B.2) İş Güvenliği Teknikleri……………………………………………………………...9
B.3) İş Kazaları…………………………………………………………………………..13
B.4) İş Güvenliği İstatistikleri…………………………………………………………....15
C. Üretim
C.1) Ürün Özellikleri……………………………………………………………………...21
C.2) Üretim Teknolojisi………………………………………………………...................24
C.3) Makine/Teçhizat Yerleşimi ve Malzeme Taşıma Sistemleri……………………...…31
C.4) Verimlilik Analizi…………………………………………………………………....42
D. Üretim Planlama
D.1) Üretim Tipi…………………………………………………………………………..45
D.2) Planlama Faaliyetleri………………………………………………………………...46
D.3) İş Yükleme…………………………………………………………………………...49
D.4) Stok ve Envanter Yönetimi…………………………………………………………..52
D.5) Kapasite Planlama…………………………………………………………………....53
E. Kalite Sistemi
E.1) Girdi ve Proses Kontrol………………………………………………………………56
E.2) İstatistiksel Kalite Kontrol……………………………………………………………57
E.3) Kalite Güvence Sistemleri……………………………………………………………58
E.4) Toplam Kalite Yönetimi……………………………………………………………...61
F. Yönetimde Karar Verme
F.1) Organizasyonel Yapı…………………………………………………………………62
F.2) Yönetimde Karar Verme ve Yöntemleri (Doğrusal Programlama, Oyun Teorisi,
Simülasyon vs.)……………………………………………………………………………66
F.3) Karar Destek Sistemleri………………………………………………………………67
F.4) Yönetim Bilişim Sistemleri…………………………………………………………..69
G. Finansal Yönetim
G.1) Maliyet Sistemleri…………………………………………………………………….75
G.2) Bütçeleme……………………………………………………………………………..79
G.3) Yatırım Planlama……………………………………………………………………...80
G.4) Satış Sistemleri………………………………………………………………………..81
Genel Değerlendirme………………………………………………………………………..89
Ekler………………………………………………………………………………………….90
Çalışma Tarihi:
/ /
Onaylayanın Adı-Soyadı :
İmzası :
Tüpraş Kırıkkale Rafinerisi Sayfa No. 3
GENEL BİLGİLER
KURULUŞUN ADI:
TÜPRAŞ KIRIKKALE RAFİNERİSİ
KURULUŞUN ADRESİ: Kırıkkale / TÜRKİYE
Rafineri, Orta Anadolu Bölgesinin petrol ürünleri ihtiyacını karşılamak amacıyla TPAO
ve Romanya Industrial Export Import firması arasında 14 Ağustos 1977 tarihinde imzalanan
ticari sözleşme ve kredi anlaşması çerçevesinde kurulmuştur.
Yılda 5.0 milyon ton, 36 API graviteli Kerkük hampetrolü işleme kapasitesine göre
tasarlanmış olan Rafinerimizin kuruluş yeri, ürün pazar durumu, ham su temini ve ulaşım
olanakları gibi ana kriterler ışığında Kırıkkale-Hacılar kasabası seçilmiştir.
Rafinerinin hampetrol ikmali, BOTAŞ’ın Ceyhan terminalinden, 447 km uzunluğundaki
24” lik boru hattı ile yapılmaktadır. Mevcut durumda maksimum hampetrol ikmal kapasitesi
7.5 milyon ton/yıl olup, tanklara hampetrolün ilk girişi 4 Ekim 1986 tarihinde gerçekleşmiş
ve Rafineri 25 Ekim 1986 tarihinde işletmeye açılmıştır.
Tüpraş rafinerileri arasında en büyük alana sahip olan Kırıkkale Rafinerisi, aynı
zamanda Türkiye'nin ve Tüpraş'ın en büyük kara tanker dolum kapasitesine sahiptir.
1986 yılında başta Ankara olmak üzere Orta Anadolu, Doğu Akdeniz ve Doğu
Karadeniz Bölgesi'ndeki birçok ilin petrol talebini karşılamak amacıyla kurulan Kırıkkale
Rafinerisi, Hydrocracker ve İzomerizasyon Üniteleri ilaveleri ile genişletilerek Akdeniz
standartlarına göre orta düzeyde kompleksiteye sahip bir rafineri haline getirilmiştir. Nelson
Kompleksite Endeksine göre Rafineri'nin mevcut kompleksitesi 5,32'dir. Dizel kükürt
giderme ve CCR Reformer Üniteleri'nin 2008 yılı ortasında devreye girmeleriyle Rafineri'nin
kompleksitesi 6,32'ye yükselmiştir.
Yıllık 5 milyon ton ham petrol işleme kapasitesine sahip olan Rafineri'nin ham petrol
ikmali, BOTAŞ'ın Ceyhan Terminali'nden, Ceyhan-Kırıkkale boru hattı üzerinden
gerçekleştirilmektedir.
Tüpraş'ın ilk akredite laboratuvarı olan Kırıkkale Rafinerisi Laboratuvarı 2007 yılında
merkezi ABD'de bulunan APG The Measure of Quality otoritesi, su ve atık su
parametrelerinde 8 analize ilişkin başarılı performansları sonucunda çeşitli ülkelerden katılan
327 laboratuvar arasında “Üstün Kalite Ödülü”ne layık görülmüştür.
Tüpraş'ın çevre ve iş sağlığına yönelik olarak titizlikle yürüttüğü çalışmalar sonucunda
Kırıkkale Rafinerisi bu yıl da ISO 9001 Kalite, 14001 Çevre ve OHSAS 18001 İş Sağlığı ve
Güvenliği belge yenileme denetimlerinden majör uygunsuzluk almadan başarıyla geçmiştir.
2007 yılında, demiryolu taşımacılığı canlandırılarak rafineri ürün satışlarının ve buna bağlı
olarak kapasite kullanımının artırılması amacıyla Kırıkkale Rafinerisi'nde vagon dolum
altyapısında iyileştirmeler yapılmış ve vagon dolum tartım sisteminde otomasyona
geçilmiştir.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
A. İŞ ETÜDÜ
A.1) METOD ETÜDÜ
Türkiye Petrol Rafinerileri A.Ş.(TÜPRAŞ) Kırıkkale Rafinerisi, bünyesinde bulunan
birimler ile üretim de verimliliği arttırmak amacı ile metot etüdü faaliyetlerini gerçekleştirmektedir.
Kırıkkale Rafinerisi, metot etüdü faaliyetleri ile daha kolay ve etken yöntemlerin
geliştirmeye çalışmaktadır. Rafineri, Maliyetlerin düşürülmesi amacı ile bir işin yapılışındaki
mevcut ve önerilen yolları dizgesel olarak kayıt altına alır ve inceler.
Rafineride Metot etüdü iş kapsamının azaltılmasında kullanılan temel tekniklerden
biridir. İşletme, metot etüdü faaliyetleri ile özellikle malzeme ya da işçilere ilişkin gereksiz
hareketlerin yok edilmesi ve yetersiz yöntemler yerine iyi yöntemlerin konmasıyla uğraşır.
Kırıkkale Rafinerisi’nde göz önüne alınan Metot Etüdünün konuları şunlardır:
 Süreçlerin ve yöntemlerin düzeltilmesi.
 Rafinerinin, bakım atölyesinin, işyeri düzeninin, tesisat ve donatım tasarımlarının
düzeltilmesi.
 İnsan gücünde arttırım sağlanması ve aşırı yorgunluğun azaltılması.
 Malzeme, makine ve insan gücünün kullanılmasının düzeltilmesi.
 Daha iyi çalışma koşullarının geliştirilmesi.
Kırıkkale Rafinerisi’nde Metot Etüdünün uygulanırken kullanılan aşamalar şu şekildedir:
 Etüdü yapılacak işin seçilmesi
 Dolaysız gözlem yoluyla, mevcut yöntem hakkındaki bütün ilgili olayların kaydedilmesi.
 Amaca en uygun tekniği kullanarak bu olayların eleştirilerek düzenli bir sıra içinde
incelenmesi.
 Bütün belkili koşullar göz önünde bulundurularak, en kolay, ekonomik ve etken
yöntemin geliştirilmesi.
 Yeni yöntemin her zaman belirlenebilmesi için tanımlanması.
 Yeni yöntemin standart bir uygulama olacak şekilde yerleştirilmesi.
 Bu standart uygulamanın düzenli denetimlerle sürdürülmesi.
İşletmede metot etüdü faaliyetleri genellikle Bakım-Onarım Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir.
Rafineri Müdürlüğü’ne bağlı Bakım Onarım Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilmiş olan
bir metot etüdü çalışması örnek olarak ekler kısmında verilmiştir.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
A.2) ZAMAN ETÜDÜ
TÜPRAŞ Kırıkkale Rafinerisi’nde, nitelikli bir işçinin, belli bir işi, belli bir çalışma
hızıyla(performansla) yapması için gereken zamanı saptamak amacıyla işletme bünyesinde
“Zaman Etüdü” faaliyetleri yapılmaktadır.
Rafineri, zaman etüdü faaliyetleri ile nedeni ne olursa olsun herhangi bir etken işin
yapılmadığı sürenin yani etken olmayan sürenin araştırılması, azaltılması ve sonucunda da
yok edilmesiyle uğraşır.
İşletme, zaman etüdü ile sadece etken olmayan sürenin varlığını ortaya çıkarmakla
kalmaz, aynı zamanda işin yapılması için standart zamanı da saptar.
İşletmede zaman etüdünün uygulanırken aşağıdaki aşamalar izlenir:
 Etüt edilecek işin seçilmesi.
 İşin yapıldığı koşullarla ilgili bütün verilerin, yöntemlerin ve bunlardaki hareket
öğelerinin kaydedilmesi.
 En etken yöntem ve hareketlerin kullanıldığına ve verimli olmayan yabancı öğelerin,
verimli öğelerden ayrıldığına emin olmak için, kaydedilen verilerin ve en küçük öğelerin
eleştirilerek incelenmesi.
 Her öğeye ait yapılan işin miktarının, en uygun iş ölçümü tekniği kullanılarak zaman
cinsinden ölçülmesi.
 Zaman etüdünün kullanıldığı durumlar için ayrıca dinlenme, kişisel gereksinme ve
rastlantısal durumları kapsayacak payları da ekleyerek işlem için standart bir zamanın
bulunması.
 Belirlenen etkinlik ve yöntemlere ait zaman standartlarını saptayarak, bunlarla ilgili
etkinlik ve dizilerin ve işlem yöntemlerinin açık ve seçik olarak tanımlanması.
İşletmede zaman etüdü faaliyetleri genellikle Bakım-Onarım Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir.
Rafineri Müdürlüğü’ne bağlı Bakım Onarım Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilmiş olan
bir zaman etüdü çalışması örnek olarak ekler kısmında verilmiştir.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
Rafineri Bünyesinde Yapılan İyileştirmeler
 NHT ve DESULF ünitelerine sıcak şarj alınması ve filtre tesisinin yapılması,
 Rafineri yakıt gazından LPG kazanımı (Kasım 2007 itibariyle 2,13 milyon dolar
getiri sağlanmıştır)
 Reformer ünitesi hidrojen fazlasının hidrojen ünitesine şarj olarak verilmesi,
 Antisurge kontrol sisteminin türbin tahrikli kompresörlere uygulanması ile önemli
oranda stim tasarrufunun sağlanması,
 Aynı serviste çift çalışan türbin tahrikli pompaların tek pompaya düşürülmesi ile
enerji tasarrufu sağlanması,
 Frekans konverter uygulaması(her VSD uygulamasında ortalama %50-70 arası
elektrik tasarrufu sağlanmaktadır)
 Soğutma fanlarında yüksek verimli fan kullanımı(%20 oranında güç tasarrufu
mümkündür)
 İzolasyon çalışmaları,
 Türbinli çeviriciden elektrikli çeviriciye dönüşüm(tek bir türbin değişiminin
gerçekleşmesi halinde 4.249.696YTL ekonomik getiri hesaplanmıştır)
 Verimli aydınlatma sistemleri(LED aydınlatmalarıyla %60 a kadar güç tasarrufu
sağlanmıştır)
 Hat ısıtmalarında elektrikli ısıtıcı kullanımı,
 Atık ısı kazanımı(yılda 15-20 milyon dolar kazanç sağlanacaktır)
 Buhar trap izleme programı,
 Yüksek güçlü pistonlu kompresörlerde kademesiz yük kontrolü,
 Kazan ve fırınlarda devrede temizlik işlemi(60bin YTL tasarruf sağlanmıştır)
 Yüksek verimli elektrik motoru kullanımı,
 İyileştirmeler sonucu 2006 yılına göre yaklaşık 12bin ton fuel oil yakıt tasarrufu
karşılığında 7 milyon dolar kazanç sağlanmıştır.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
B. ERGONOMİ VE İŞ GÜVENLİĞİ
B.1) ÇALIŞMA ORTAMI ANALİZİ
TÜPRAŞ Kırıkkale Rafinerisi çalışma koşulları, uluslararası standartlara uygun,
modern ve teknolojik imkânlarla donatılmış, ergonomik açıdan en iyi seviyeye getirilmeye
çalışılmış bir konumdadır.
Rafineri çok geniş bir sahaya kurulmuş ve tesis yerleşimi buna göre yapılmıştır.
Rafineri içerisinde yaklaşık olarak 1000 kişinin çalışması, çalışma ortamının dikkatle
incelenmesini gerektirmektedir. Rafineride ortaya çıkabilecek en ufak sorun çok büyük
tehlikelere yol açabilmektedir. Bu yüzde işyeri çalışma ortamı tasarlanırken birçok ergonomi
ve iş güvenliği kriteri göz önüne alınmıştır.
TÜPRAŞ Kırıkkale Rafinerisi’nde ICC-Golder-ENSR Konsorsiyumu tarafından
hazırlanan rapora göre bazı tesislerin çalışma ortamı analizleri sonucu alınan kararlar
aşağıdaki gibidir:
Kuvvet Santrali: Rafineri, faaliyetlerine ilişkin bir emisyon izni henüz alamamıştır.
Yönetmelik hükümlerine göre hampetrol ünitesi ve kuvvet santrali bacalarına sürekli
emisyon izleme sistemi takılması gerekmektedir. Tesis, baca ve ortam kalitesi izleme
sonuçlarının TÜBİTAK tarafından sağlanmasından hemen sonra, en kısa zamanda Emisyon
İzni’ne başvuracaktır.
Atıksu Arıtma Tesisi, Dengeleme Havuzu: Tesiste belirgin uçucu organik emisyon
vardır. ISO 14001 sisteminin bir uzun dönemli hedefi olarak bu kaçak emisyonlar
düşürülecektir.
Atıksu Arıtma Tesisi, API Seperatörleri: Arıtma tesisinde bulunan API seperatörlerine
belirgin uçucu organik emisyonu vardır. ISO 14001 sisteminin bir uzun dönemli hedefi
olarak bu kaçak emisyonlar düşürülecektir.
Tanker Dolum Alanı, Buhar Geri Kazanımlı Alttan Dolum Adası: Dolum alanındaki
dolum adaları buhar geri kazanımlı alttan dolum sistemine dönüştürülecektir.
Atıksu Arıtma Tesisi, Durultucu Havuzlar Tesis Çıkışı: 2 saatlik ve 24 saatlik
kompozit numunelerin alınması ve askıda katı madde, yağ/gres, amonyak azotu,
hidrokarbonlar, kükürt, fenol, altı değerlikli krom, toplam siyanür ve pH analizlerinin
yapılması kararlaştırılmıştır.
Yağmursuyu Toplama Kanalları: Yağlı su toplama kanallarının bazı yerlerinde
bütünlüğün bozulmuş, kanallarda çatlaklar meydana gelmiştir. Bu yüzden yağlı su
kanallarının olabildiğince gözden geçirilmesi ve tespit edilecek çatlakların en kısa zamanda
onarılması kararlaştırılmıştır.
Yağmursuyu Toplama Sistemi, Kontrol Havuzları: Tesiste yağmursuyu kanallarının
bağlı olduğu üç adet kontrol havuzu bulunmaktadır. Bu havuzlarda toplanan yağlı sular
gerekli görülen hallerde atıksu arıtma tesisine yönlendirilebilmektedir. Yağmur kanallarına
yağ yükü getiren kaynakların tespit edilmesi ve yağlı su kanallarına bağlanması
kararlaştırılmıştır.
Atık Çamur Havuzu: Rafinerinin batısında bulunan ve rafineride üretilen çeşitli
çamurların depolandığı atık çamur havuzunda, çamur arıtımının tamamlanmasının ardından,
yer altı toprak araştırmasının yapılması kararlaştırılmıştır.
Geçici Atık Depolama Binası: Tehlikeli atıklar rafineride geçici olarak tehlikeli atık
depolama binasında depolanmaktadır. Rafineri bu geçici atık depolama binasına ilişkin
olarak tehlikeli atıkların atık bertaraf tesisine gönderecektir.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
Rafineride çalışma ortamı analizine örnek olarak atölye mekaniği incelenmiş ve elde
edilen bulgular aşağıda verilmiştir.
Atölye Mekaniğinin Ergonomik Açıdan İncelenmesi
Sıcaklık: 18–19 derece olması gereken fabrika ortamında izolasyon sorununun olduğu
belirlenmiştir. Bu yüzden ortam yazları çok sıcak, kışları ise soğuk olmaktadır. Metal
bölümüyle atölye mekanik aynı ortamdadır ve bu iki bölümün ayrılması sorunun çözümüne
yardım edecektir.
Aydınlatma: Atölye pencereleri sol taraftadır. Çok hassas işler yapılmamakla beraber
aydınlatma iş ortamına uygundur.
Nem: Nemlilik oranı %70–75 arasındadır. Takımhanede bu seviye daha düşüktür.
Gürültü: Gürültü seviyesi 70–80 dB arasındadır. Fakat metal bölümünde kullanılan
balyozun gürültüsünden atölye mekanik de etkilenmektedir.
Titreşim: Titreşimin olduğu bölümlerde titreşim yalıtımı yapan eldivenler
kullanılmaktadır.
Toz –Duman: Testere kullanımından çıkan tozların çekildiği havalandırma sistemi
yoktur. Kaynaktan çıkan dumanı çeken aspiratörler mevcuttur.
Atölyenin en büyük sorununun çalışma ortamı sıcaklığı olduğu gözlemlenmiştir.
Atölye yazları çok sıcak kışları ise soğuktur. Diğer bir sorun da zeminin kötü olmasından
kaynaklanan toz sorunudur. Zeminin temizlenmesi kolay, toz kaldırmayan, ayağa
yapışmayan malzemeyle döşenmesi gerekmektedir.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
B.2) İŞ GÜVENLİĞİ TEKNİKLERİ
TÜPRAŞ Kırıkkale Rafinerisi’nde İş Güvenliği faaliyetlerini, Rafineri Müdürlüğü’ne
bağlı Emniyet, Çevre ve Kalite (EÇK) Müdürlüğü yürütmektedir.
Emniyet, Çevre ve Kalite Müdürlüğü tarafından uygulanan iş güvenliği teknikleri ile
rafineride karşılaşılabilecek olası uygunsuz durumlar ortadan kaldırılmaya çalışılmaktadır.
Emniyet, Çevre ve Kalite Müdürlüğü, düzenli aralıklarla çalışanlara eğitimler
vermektedir. Rafineriye müteahhit olarak gelen firma çalışanları ve stajyer öğrenciler işe
başlamadan önce iş güvenliği ile ilgili bir eğitimden geçirilmektedir. İlkbahar ve sonbahar
dönemlerinde birinci kademe yangınla mücadele personeline “Tekrarlama Eğitimi”,
rafineride yeni işe başlayan personele “Temel Eğitim”, müteahhit personeline ve stajyer
öğrencilere “İş Emniyeti ve Yangınla Mücadele Eğitimleri” ve rafineri personeline RDT
eğitimi verilmektedir.
Kırıkkale Rafinerisi, Emniyet, Çevre ve Kalite Müdürlüğü İş Güvenliği faaliyetlerini
yürütmek için bir takım teknikler kullanmaktadır. Bunlardan en çok kullanılanlar OSAR
(Olay Sınıflandırma, Araştırma ve Raporlama ) ve RDT (Risk Değerlendirme Tablosu)’dur.
OSAR, Tüpraş’ın yeni Olay Sınıflandırma, Araştırma ve Raporlama Sistemi’dir. Bu sistem
SGS ile ortak yürütülen bir çalışma sonucunda Genel Müdürlük tarafından ha-zırlanmıştır ve
üst yönetimin onayı ile hayata geçirilmiştir.
OSAR amacı ve kapsamı itibariyle, SEÇ (Sağlık, Emniyet, Çevre) Politikasının
gereği sorunlara “sistemli” yaklaşım ve iş veriminin sürekli performans iyileştirmesi ile
artırılması öngörülmüştür. Bu “sistemli” yaklaşımın en önemli unsuru olayların
raporlanmasıdır. Ancak bu şekilde deneyimlerden çıkarılan dersler verimi arttırabilir.
OSAR ile rafineride uygulanmaya başlanılan yeni raporlama kuralları şunlardır:
 RDT Kullanılarak olaylar sınıflandırılır.
 Mavi (düşük) olaylar için ilgili birim sorumlusu gerekli danışmanlıkları alarak sorun
yerinde çözülür.
 Orta riskli (sarı) olaylar Hata Ağacı Metodu kullanılarak araştırılır.
 Yüksek riskli (kırmızı) olaylar Tripod Metodu kullanılarak araştırılır.
 SEÇ Yönetim sistemini iyileştirmek için gerekli önlemler önerilir.
 Araştırma önemli bir öğrenme potansiyeli çıkardığı zaman rafineriler bulgu ve öğretileri
paylaşır. Olaylardan Ders Çıkarma (ODÇ) Süreci.
Olaylardan Ders Çıkarma Süreci:
 Olaylardan Ders Çıkarma Süreci (ODÇ) için rafineride Olay Koordinatörleri (OK), Genel
Müdürlükte ise Genel Olay Koordinatörü (GOK) belirlenmiştir.
 Bu kişiler yaşanılan olaylardan edinilen tecrübelerin paylaşımı için koordinasyon
sağlayacaklardır.
Olayların Sınıflandırılması:
Rafineride bir olayın “İŞ” ile ilgili olup olmadığına nasıl karar verilir?
 Tüpraş personeli tarafından yapılan tüm işler.
 Tüpraş sahasında Müteahhit / Taşeron personeli tarafından yapılan tüm işler,
 Tüpraşa ait olmayan bina ya da arazi içerisinde Risk Değerlendirmesi bazında, şirket ve
müteahhidin denetiminin gerektiği, müteahhit personeli tarafından yapılan tüm işler.
(Örn. İzaydaş’a Atık Nakliyesi sırasında olabilecek olay)
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :



















Rafineri personeli için iş kapsamı:
Fazla mesailer
Eğitimler
Konferanslar
İş seyahati, saha ziyareti
İşveren tarafından çalışandan yapılması için istenen her türlü faaliyet.
Müteahhit/ taşeron personeli için iş kapsamı :
Rafineri personeli için belirtilen kapsam, müteahhit personeli tarafından bir sözleşme
dahilinde yapılıyorsa;
Bütün alt taşeronların bu kapsamdaki çalışmaları.
Müteahhit üzerinde yönetim denetimi mümkün değil ise rafineri yönetimi denetimi
sürdürüp sürdürmeyeceğine olayları performans kayıtlarına alıp almayacağına dair risk bazlı,
bilinçli ve dokümante edilmiş kararlar alırlar.
Bu tür durumlara örnek :
Üretimin başka bir tesiste diğer müşteriler için de yapılıyor olması,
Müteahhidin diğer müşteriler için de montaj yaptığı alanlar,
Malzeme ve ürünlerin aynı araçla, eş zamanlı başka yerlere de taşınması,
Rafineri ürünlerinin müşteri tarafından, müşteri aracıyla taşınması
Bir olayın potansiyel sonucu RDT üzerinde İnsan-Çevre-Varlık-İtibara farklı şiddetlerde
etki edebilir. Bu durumda en yüksek RDT derecesi araştırma ve raporlama seviyesini belirler.
Yüksek Riskli Olaylar (YRO) kırmızı bölgedeki olaylardır. Bunlar iş kazaları ya da ucuz
atlatmalar olabilir. Titizlikle incelenmeli; çıkarılacak dersler gelecekte olabilecek ciddi
olayları önlemede paylaşılmalı ve kullanılmalıdır (ODÇ Süreci).
Ucuz Atlatma
Tehlikeye maruz kalınıp yaralanma, hastalık, çevre kazası gibi sonuçları olmayan durumlar,
Potansiyel Olay (Emniyetsiz Durum ya da Davranış)
Bir olay olması muhtemel, tehlikeli davranış ya da durumlardır.
Olayların Araştırılması
Olayların olduktan hemen sonra raporlanması, daha sonra uygun bir şekilde araştırılması
tamamıyla ilgili birim sorumluluğundadır.
Birim müdürü bütün araştırmalara destek vermelidir. EÇK Yetkilileri veya diğer uzmanlar
ihtiyaç duyulduğu zaman araştırmaya destek verirler.
Ayrıntılı bir araştırma yapılırken, takımda 1 Hata Ağacı (Sarı) veya 1 Tripod (Kırmızı)
Analisti bulunması gereklidir.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
Müteahhit / taşeron olaylarında, olayın gerçekleştiği sahanın yetkilisi (BAK,İŞL,PYM
vb.), Olayın Raporlanması ve Araştırılmasından sorumludur.
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
Önemli Adımlar :
Tanıklar dinlenir, değerlendirme ve yorumları alınır.
Olay yerindeki fiziksel deliller toplanır.
Geçmiş bilgiler toplanır.
(a),(b),(c) maddelerinde belirtilenlerin etkili olması için en kısa zamanda araştırmalara
başlanmalıdır.
Gerçek sebepler tespit edilir.
Kayıtlar, yöntemler, prosedürler incelenir.
Uzman kişiler çalışmaya katılır.
Mevcut verilerdeki çelişkiler çözülür.
Olayların araştırılması için tüm bu işleri organize ederek yapacak bir grup kurulması
gerekir.
- Düşük riskli olaylarda, ilgili sahanın başmühendisi;
- Orta Riskli olaylarda ilgili birimin Müdürü
- Yüksek Riskli Olaylarda Rafineri Müdürü/ Genel Müdür araştırma takımını kurarlar.
•
Hata Ağacı takımlarında ;
- Bağımsız Başmühendis (başkan),
- Bağımsız Uzman (olayın olduğu sürece hakim bağımsız mühendis,şef vb.),
- Hata Ağacı Analisti bulunur.
•
•
Bir hata ağacı çalışması yaklaşık olarak 3 - 4 tam gün çalışmayı gerektirir.
Tripod Analizi Takımlarında;
- Bağımsız Müdür (başkan),
- Bağımsız Uzman (olayın olduğu sürece hakim mühendis, şef vb.)
- Tripod Analisti
- Gerekirse dışarıdan uzmanlar bulunurlar.
Bir Tripod araştırması yaklaşık olarak 2 hafta tam gün çalışma gerektirir.
•
Olayların Raporlanması
Daha önce anlatılan analiz metotlarından biri uygulanarak araştırılan olaylar için,
görünür sebeplerin yanı sıra, kök sebepleri de içeren, aksaklıkların düzeltilmesi ve
iyileştirilmesi için önerilerin yazıldığı bir rapor hazırlanır.
•
•
Hata Ağacı Raporları
: İlgili Müdür
Tripod Raporları
: Rafineri Müdürü’ne raporlanır.
Tüm raporlar Genel Müdürlüğe yollanır.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
•
•
•
•
•
•
•
•
OSAR(Olay Sınıflandırma, Araştırma ve Raporlama )’la Gelen Değişiklikler
Herhangi bir olay sonucunda araştırma yapılarak KÖK Sebebin bulunması esas olacaktır.
Bu şekilde, kök sebebe yönelik tedbirler ve çalışmalarla benzer olayların, farklı yerlerde de
olmaması sağlanacaktır.
En iyisi olmak için Risk Bazlı Yaklaşımı benimseyerek, geleceğe dönük olayların
engellenmesi amaçlanmaktadır.
Risk bazlı yaklaşım ile kaynakların doğru aktarılması ve daha verimli kullanılması sağlanır.
İş kazaları sonucu yapılan harcamalar uzun vadede azalacaktır.
Proaktif yaklaşımı destekler.
Yaşanmış Olaylardan Ders Çıkarma’da, rafineriler arası paylaşma ve maksimum öğrenme
potansiyeli yaratma ve geleceğe hazırlıklı olmak için geçmişi kullanma esastır.
Gerçekleşen bir kazanın ilk bildirim raporunu tutma, araştırılması ve raporlanması görevi
EÇK (Emniyet, Çevre ve Kalite)’de değil; olayın olduğu birimdedir.
Ucuz atlatma ve tehlikeli durum (Potansiyel Olay) raporu herkesin görevi olacaktır.
Tüpraş Kırıkkale Rafinerisi’nde İş Güvenliği Teknikleri ile ilgili olan örnek belgeler
ekler kısmında verilmiştir.
Hay – Hata Ayıklama
Güvenilirlik programının ilk temel basamağı olan Hata Ayıklama, proseste kronikleflen
sorunların, yüksek riskli olayların ve potansiyel tehditlerin kök sebeplerinin araştırılması ve
bulunan kök sebeplerin elimine edilebilmesi için çözüm geliştirilmesini içeren bir takım
çalışmasıdır. Bu yolla arızaların azaltılması hedeflenmektedir. Hata Ayıklama Çalışmaları
arıza duruşları azaltmayı da beraberinde getirdiği için üretim istenilen düzeyde
gerçekleştirilebilecek ve üretim kaybı en aza indirilecektir. Hata Ayıklama, düşük risk içeren
olaylarda her çalışan seviyesinde uygulanabilecek bir ‘5 Neden Analizi’, yüksek risk içeren
ve/veya kompleks sorunlar için dört alfama ve 11 basamaktan oluşan ve ilgili kişilerin
katıldığı bir grup çalışmasıyla yapılan kök sebep analiziyle gerçekleştiriliyor. Hata Ayıklama
çalışmaları olay raporu ve risk değerlendirmesiyle başlar, kök sebep analiziyle sürer ve
çözümleri içeren raporla sonlanır. Şu ana kadar rafinerilerde yüksek risk içeren 15 olay
hakkında HAY çalışılması tamamlanarak bunların raporları yayınlanmıştır.
2009 yılı içersinde 20 civarında HAY çalışmasının yapılması hedeflenmektedir.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
B.3) İŞ KAZALARI
TÜPRAŞ Kırıkkale Rafinerisi Müdürlüğü’ne bağlı olarak faaliyetlerini sürdüren
Emniyet, Çevre ve Kalite Müdürlüğü, rafineride gerçekleşen iş kazalarını düzenli olarak
kayıt altına almakta ve yıllık olarak rapor hazırlamaktadır. Hazırlanan rapor her sene sonunda
genel müdürlüğe gönderilmektedir.
Kırıkkale Rafinerisi’nde yaşanabilecek olası iş kazalarını ortadan kaldırabilmek için
Emniyet, Çevre ve Kalite Müdürlüğü uluslararası standartları uygulamaktadır. Rafineri sahip
olduğu uluslararası belgelerde belirtilen kuralları harfiyen uygulamaya çalışarak iş kazalarını
en aza indirmeyi hedeflemektedir.
Kırıkkale Rafinerisi Emniyet, Çevre ve Kalite Müdürlüğü tarafından hazırlanan 2007
yılına ait iş kazaları ile ilgili bilgiler aşağıda verilmiştir.
İş Kazalarının Müdürlüklere Göre Dağılımı:
Müdürlük
İŞL.
BAK.
SAV.
TOPLAM
Zaman Kayıplı Kazalar
4
3
1
8
Zaman Kayıpsız Kazalar
0
0
0
0
TOPLAM
4
3
1
8
Kaza Oluş Şekilleri:
Kaza Şekli
Ani Rahatsızlanma
Soğuk Yanığı (LPG)
Baygınlık
Ayak Burkulması
Nesne Düşmesi (Baş)
Elektrik Çarpması
Silahla Vurulma
Yüksekten Düşme (Merdiven)
TOPLAM
Çalışma Tarihi:
/ /
Zaman Kayıplı
Kazalar
1
1
1
1
1
1
1
1
8
Zaman Kayıpsız
Kazalar
0
0
0
0
0
0
0
0
0
TOPLAM
İmzası :
1
1
1
1
1
1
1
1
8
Kazaların ana sebepleri:
Kaza Şekli
Dikkatsizlik vardır
Müteahhit müşteri veya üçüncü
şahısların sebep olduğu emniyetsiz
şartlar
Birikinti veya kirlilik
Diğer
TOPLAM
Zaman Kayıplı
Kazalar
3
1
Zaman Kayıpsız
Kazalar
0
0
TOPLAM
1
3
8
0
0
0
1
3
8
3
1
İş Kazalarının Yaş Gruplarına Göre Dağılımı:
Yaş Grubu
Zaman Kayıplı
Kazalar
1
1
0
2
3
1
8
25-30
31-35
36-40
41-45
46-50
51-55
TOPLAM
Zaman Kayıpsız
Kazalar
0
0
0
0
0
0
0
TOPLAM
1
1
0
2
3
1
8
Kaza Yapılmadan Geçen En Uzun Süre:
Yıllar
2003
2004
2005
2006
2007
Çalışma Tarihi:
/ /
Gün
454
732
157
344
89
İmzası :
B.4) İş Güvenliği İstatistikleri
TÜPRAŞ Kırıkkale Rafinerisi, Emniyet, Çevre ve Kalite Müdürlüğü, İş Güvenliği ile
ilgili bilgileri istatistiksel olarak kayıt altına almaktadır.
2007 yılına ait İş Güvenliği İstatistikleri aşağıda verilmiştir.
KIRIKKALE RAFİNERİSİNDE İŞ KAZASI BAŞINA DÜŞEN
KAYIP GÜN
1503
1600
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
13
37
14,5
0
2003
2004
2005
2006
2007
KIRIKKALE RAFİNERİSİNDE BİR MİLYON SAATE
DÜŞEN KAYIP GÜN
6112,55
7000
6000
5000
4000
3000
2000
1000
0
13,1
77,4
15,9
0
2003
Çalışma Tarihi:
/ /
2004
2005
2006
2007
İmzası :
KIRKKALE RAFİNERİSİNDE BİR MİLYON SAATE
DÜŞEN KAZA SAYISI
4,07
4,5
4
3,5
3
2,1
2,5
2
1,1
1
1,5
1
0
0,5
0
2003
2004
2005
2006
2007
KIRIKKALE RAFİNERİSİNDE KAZA SAYISI
8
8
7
6
5
4
4
3
3
2
2
2
2
1
1
0
0
0
0
2003
2004
ZAMAN KAYIP LI
Çalışma Tarihi:
/ /
2005
2006
2007
ZAMAN KAY IP SIZ
İmzası :
2007 İŞ KAZALARININ GÜN VE ZAMANLARI
2
2
1
1
0
0
00 0
Pazartesi
1
1
1
Salı
00
00 0
Çarşamba Perşembe
M . BAŞ I
0 0
Cuma
M.OR T AS I
1
0
Cumartesi
1
00
Pazar
M.S ON U
KIRIKKALE RAFİNERİSİNDE İŞ KAZASI
NEDENİYLE KAYIP GÜN
12024
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
0
26
148
29
0
2003
Çalışma Tarihi:
/ /
2004
2005
2006
2007
İmzası :
2007 YILI İŞ KAZALARININ GÜNLERE DAĞILIMI VE
KAYIP GÜN SAYILARI
7000
6004
6009
6000
5000
4000
3000
2000
1000
2
0 0
0
Pazartesi
Salı
1
7
0 0
Çarşamba Perşembe
KAZA S AY IS I
2
3
Cuma
2
1 1
Cumartesi
Pazar
KAY IP GÜ N
KIRIKKALE RAFİNERİSİNDE İŞ KAZALARI
MAALİYETİ
BİN YTL
99,67
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
20,49
0
2003
4,61
2,8
2004
2005
2006
2007
YIL
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
KIRIKKALE RAFİNERİSİNDE TRAFİK
KAZALARI
8
8
7
6
5
4
2
3
1
2
1
0
1
0
2003
2004
2005
2006
2007
KIRIKKALE RAFİNERİSİNDE TRAFİK KAZALARI
MAALİYETİ
100
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
3,5
2003
Çalışma Tarihi:
/ /
1
2004
10,2
2005
0
2006
2007
İmzası :
KIRIKKALE RAFİNERİSİNDE YANGIN SAYISI
1
1
0,9
0,8
0,7
0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0
0
0
2003
2004
0
2005
2006
0
2007
KIRIKKALE RAFİNERİSİNDE YANGIN HASARI
400
400
350
300
250
200
150
100
50
0
0
2003
2004
0
0
0
Çalışma Tarihi:
/ /
2005
2006
2007
İmzası :
C. ÜRETİM
C.1) ÜRÜN ÖZELLİKLERİ
Tüpraş Kırıkkale Rafinerisi’nde farklı kaynaklardan gelen hampetrol işlenmekte ve
ürün haline getirilmektedir. Aşağıda, rafineride üretilen ürünler ile ilgili bilgiler verilmiştir.
LPG
1100, 1150, 1350, 1400, 1500 Üniteleri Run/Down hattından gelen mix LPG 1700
Ünitesi’nde kükürdü giderildikten sonra, satış tanklarına alınır.
Benzinler:
 Süper Benzin
 Normal Benzin
 Kurşunsuz Süper Benzin
 Askeri Benzin
Normal ve süper benzin reformat ve Sweet LSRN’in aşağıdaki oranlarda, hacimce
paçallanması ile elde edilir.
% 65-70 reformat
% 35-30 Sweet LSRN
Elde edilen ürüne gerek duyulursa, oktan sayısını artırmak için TEL (Kurşun Tetra
Etil) ilave edilir. 91 oktanlı normal ve 95 oktanlı süper benzini birbirinden ayırt etmek için,
normal benzine mavi, süper benzine de turuncu boya ilavesi yapılır.
Kurşunsuz benzin ise direkt olarak, oktan sayısı yüksek olan Reformat’tan elde edilir.
Hiçbir katkı maddesi içermez.
Gaz yağı
1100 Atmosferik Destilasyon ve 1350 Hydrocracker ünitelerinden elde edilen kerosin,
1600 desülfürizer ünitesine şarj olarak verilir. Burada kükürdü giderilen kerosin, gaz yağı
olarak satış tanklarına alınır.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
Jet Yakıtları
 Jet A–1
 Askeri Jet Yakıtı (JP–8 / F–34 )
Gazyağına, yakıtın statik elektriklenmesini engellemek için Statis Additive ve
oksitlemeyi önleyici Anti-oksidant katkıları verilerek sivil jet yakıtı JP–1 hazırlanır.
Bunların yanında, yakıt içerisindeki eser suyun donmasını önleyen Anti-icing,
korozyonu önleyici HITEC Korozyon inhibitörü ve yakıtın metalle etkileşimini önlemek için
Metal Deactivatör katkıları verilerek askeri jet yakıtı JP–8 hazırlanır.
Motorinler
 Sivil Motorin
 Askeri Motorin
Sivil motorin, Light Dizel, Heavy Dizel ve hydrocracker Dizel’in paçallanmasıyla
elde edilir. Soğuk filtre tıkanma noktasını düşürmek için (Kış şartlarında –10 oC olacak
şekilde) CFPP düşürücü katkısı verilir. Askeri motorin ise Light Dizel içerisine korozyon
inhibitörü ve Anti-Oksidant ilave edilerek hazırlanır.
Kalorifer Yakıtı
Kükürdü düşük olan ham petrollerin işlenmesiyle açığa çıkan Atmosferik + Vakum
dip, kükürdü düşük olan motorinle maksimum % 1.5 kükürt içerecek şekilde yaklaşık
hacimce;
% 45 atmosferik dip + Vakum dip
% 55 Mix. Dizel oranlarında paçallanarak elde edilir. Gerekirse viskozite
ayarlaması da yapılır.
Fuel Oil No:6
Atmosferik dip + Vakum dip karışımının viskozitesi maksimum, 300 SSF (122 oF)
olacak şekilde Hydrocracker dip veya LVGO yada motorin verilerek hazırlanır.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
Asfaltlar
 Penetrasron ( 60-70, 75-100, 150-200 )
 Cut-Back ( MC-30, MC-800 )
Vakum Destilasyon ünitesinin işletme şartlarında değişiklikler yapılarak 60/70,
75/100, 150/200 penetrasyon asfaltları üniteden direkt olarak elde edilir.
Ayrıca bu asfaltlarda iki çeşit Cut-Back asfalt üretilebilir.
MC-30; asfalt, kerosin ve light dizel’in viskozitesi 75-150 SSF ( 77 oF) olacak
şekilde yaklaşık hacimce;
% 55 Asfalt
% 25 Kerosin
% 20 Light Dizel
oranlarında paçallanarak elde edilir.
MC-800; asfalt, kerosin ve light dizel’in viskozitesi 100-200 SSF ( 77 oF) olacak
şekilde yaklaşık hacimce;
% 80 Asfalt
% 10 Kerosin
% 10 Light Dizel
içerecek oranlarda paçallanmasıyla elde edilir.
Kükürt
1700 ünitesinde MEA tarafından absorplanan H2S’li gazlar, kükürt ünitesine şarj
olarak verilip, şarj içerisindeki kükürt ( H2S ) clavs tipi prosesle elementel kükürde
dönüştürülür.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
C.2) ÜRETİM TEKNOLOJİSİ
TÜPRAŞ Kırıkkale Rafinerisi’nde, son teknolojik gelişmelere göre üretim
yapılmaktadır. Uygun görüldüğünde yenilenen teknoloji ile çağın gerektirdiği koşullarda
üretim yapılmaktadır.
TÜPRAŞ Kırıkkale Rafinerisi’ne gelen hampetrol, aşağıda belirtilen ünitelerde
işlenmekte ve piyasaya sunulmaktadır. Petrol üretim teknolojisi göz önüne alınarak
hampetrol işlenmektedir.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
1100 ATMOSFERİK DİSTİLASYON ÜNİTESİ
Kapasite: 5 milyon ton/yıl Boru hattı ile gelen hampetrol, 330-360 0C ye ısıtıldıktan
sonra atmosferik distilasyon kolonuna gönderilerek; yakıt gazı, ham LPG, nafta (ham,
benzin), kerosen (ham gazyağı) hafif dizel, ağır dizel ve atmosferik dip/resid gibi (ara/ham)
ürünlere ayrıştırılır ve diğer proses ünitelerinde işlenerek, spesifikasyonlara uygun ürünlere
dönüştürülüp piyasaya sunulur. Yakıt gazı ise rafinerideki proses fırınlarında yakılarak
enerjisinden faydalanılır.
Hampetrolün yaklaşık %40 ını teşkil eden atmosferik dip/residin bir kısmı fuel oil
hazırlamada kullanılırken, diğer kısmı vakum distilasyon ünitesinde ikinci bir ayrıştırma
işleminden geçirilir.
1200 VAKUM DİSTİLASYON ÜNİTESİ
Kapasite: 1.5 milyon ton/yıl Ünitenin amacı, atmosferik basınç altında ayrıştırma
yapılamayan atmosferik dip/resid’i vakum şartlarında distilasyona tabi tutarak hafif ve ağır
vakum gas oil ile asfalt
üretmektir. Hafif vakum gas oil, dizel üretiminde, ağır vakum gas oil ise FCC ve
Hydrocracker gibi dönüşüm ünitelerinin şarjı olarak kullanılmaktadır. Vakum dip/resid,
piyasa ihtiyacına göre asfalt üretiminde kullanılmakta olup Rafineride işlenen hampetrolün
cinsine bağlı olarak vakum dipten
50/70, 70/100 ve 160/220 penetrasyonlu asfalt ve MC-30 ile MC- 800 cut-back asfalt
üretilmektedir.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
1950 ASFALT ÜNİTESİ
Kapasite: 300 000 ton/yıl Bu ünitede vakum distilasyon ünitesi dip ürününün içinden
hava geçirilerek oksidasyon yapılır. Ünitede aynı anda iki farklı penetrasyon asfalt üretmek
mümkündür. Harmanlama tesislerinde farkı penetrasyon asfaltlar kendi aralarında
harmanlanarak üç çesit penetrasyon asfalt (50/70, 70/100, 160/220) veya kerosen ve hafif
dizel karıştırılarak iki çeşit cutback asfalt (MC–30, MC–800) üretilebilmektedir.
1600 DİZEL/KERO KÜKÜRT GİDERME (Desulfurizer) ÜNİTESİ
Kapasite: Dizel: 450 000 ton/yıl –Kero: 250 000 ton/yıl Bu ünitede, planlamaya
uygun olarak, belirli günlerde ağır kero, belirli günlerde dizel karışımı, işlenerek kükürt
miktarı, yüksek sıcaklık ve basınç altında, hidrojen ortamında katalitik reaksiyonlar sonucu
(kükürtün hidrojen sülfüre dönüşümüyle) istenen seviyelere düşürülür. Oluşan hidrojen
sülfür, içinde bulunduğu yakıt gazından GAZ/MEA ünitesinde ayrılır. Kükürtü giderilmiş
kerosen, gazyağı olarak kullanılabileceği gibi, jet yakıtı olarak ta kullanılır. Hafif ve ağır
dizel karışımının bu ünitede işlenmesiyle düşük kükürtlü (1000ppm.ağ), kırsalmotorin elde
edilir.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
1400 NAFTA H2 İLE MUAMELE (Unifiner) ÜNİTESİ
Kapasite: 900 000 ton/yıl Bu ünitede, atmosferik distilasyon ünitesinde üretilen ağır
nafta kobalt/molibden katalizi ortamında, hidrojen gazı ile birlikte yüksek sıcaklık ve
basınçta reaksiyona girerek kükürt, oksijen, azot gibi istenmeyen yabancı maddelerden arınır.
Reaksiyonlar sonucunda açığa
çıkan yakıt gazı, hidrojen sülfür ve LPG, LPG/MEA ünitesine, kükürtü giderilmiş
temiz ağır nafta ise oktanı yükseltilmek üzere CC reformer ünitesine şarj olarak verilir.
1450 CCR ÜNİTESİ
Kapasite: 900 000 ton/yıl Bu ünitede hidrojen ile muamele görmüş nafta şarjı
reformer katalizi üzerinde uygun şartlarda reaksiyona sokularak yüksek oktanlı reformat,
hidrojence zengin gaz (Net Gaz) ve LPG elde edilir. Reformat; içindeki benzenin
siklohekzana çevrilmesi için 1550-Benzen Giderme ünitesine, Net Gaz; diğer proses
ünitelerine make-up olarak ve 1850-Hidrojen ünitesine şarj olarak, LPG ise 1700-LPG/Gaz
Aminle Muamele ünitesine gönderilir.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
1350 HYDROCRACKER ÜNİTESİ
Kapasite: 694 000 ton/yıl Bu ünite, Vakum Distilasyon ünitesinde elde edilen
HVGO’in, hidrojen ortamında, çok yüksek basınçta (189 kg/cm2), kataliz ortamında
parçalanarak (hydrocracking) düşük kükürtlü dizel üretimini maksimize edecek şekilde, sabit
yatak (fixed bed) ve tek geçişli (single stage) olarak tasarlanmıştır. Ünitenin DÖNÜŞÜM
(CONVERSION) oranı %88’dir. Şarj, hidrojenle birlikte kataliz üzerinden geçerken azotlu
bileşikler amonyağa, kükürtlü bileşikler hirdojen sülfüre dönüşmekte, hidrokarbonlar ise
daha düşük molekül ağırlıklı hidrokarbonlara parçalanmaktadır.
1850 HYDROGEN ÜNİTESİ
Kapasite: 65 000 ton/yıl LSRN Şarj Hydrocracker ünitesi için gerekli hidrojenin LSR
nafta, REFORMER GAZ ları ve DOĞAL GAZ’dan “STEAM REFORMING” prosesi ile
üretilip PS (pressure swing adsorption) prosesiyle %99.9’a kadar saflaştırıldığı ünitedir.
Ünite, 18 500 ton/yıl (25 700 Nm3/h) saf hidrojen üretecek şekilde tasarlanmıştır. Üniteye
alınan şarj (LSRN/Doğal Gaz/Reforme gazları), kataliz ortamında hidrojenasyon (hidrojenle
kükürtlerin H2S haline dönüştürülmesi) desülfürizasyon (kükürt giderilmesi) ve stim
reforming (stim ve sıcaklıkla hidrokarbonların hidrojene parçalanması) reaksiyonları
sonucunda hidrojene dönüşür. Reaksiyonlar sonucu oluşan karbonmonoksi (CO) ise
dönüşüm reaksiyonu (shift conversion) ile karbondioksite (CO2) dönüştürülür.
Üretilen hidrojenin içerdiği safsızlıklar, PSA (pressure swing adsorption) ünitesinde
giderilerek/tutularak %99.9 saflıkta hidrojen elde edilir.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
1150 İZOMERİZASYON ÜNİTESİ
Kapasite: 308000 ton/yıl İzomerizasyon ünitesinde, 65 oktanlı hafif nafta (LSRN),
içindeki kükürtgiderildikten sonra, düz zincirli C5-C6 karbonlu normal parafinler, katalitik
reaksiyonlar sonucunda yüksek (86- 88) oktanlı izomeratlara dönüştürülür. Üretilen izomerat,
kurşunsuz benzin üretimi içinbenzin paçalına gönderilir.
1700 LPG/GAZ AMİNLE MUAMELE ÜNİTESİ
Kapasite: 330 000 ton/yıl Bu ünite iki kısımdan oluşmaktadır. Birinci kısımda
(LPG/MEA), Atmosferik Distilasyon/İzomerizasyon/Nafta Hidrojenle Muamele/Katalitik
Reformer/Hydrocracker ünitelerinden gelen LPG’nin kükürtü giderilir ve gerekirse LPG,
propan ve bütana ayrıştırılır. İkinci kısımd (GAZ/MEA) ise Nafta Hidrojenle Muamele ve
Dizel/Kero Kükürt Giderme ünitelerinden gelen hidrojen sülfür ile yakıt gazı karışımı
birbirinden ayrılır. Yakıt gazı proses fırınlarında kullanılırken, hidrojen sülfür Kükürt
ünitesine gönderilir
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
1825 KÜKÜRT GERİ KAZANIM ÜNİTESİ
Kapasite: 20 000 ton/yıl Hydrocracker ünitesinin şarjı olan HVGO içindeki kükürt,
desulfurizasyon reaksiyonları sonucunda hidrojen sülfüre dönüşmekte ve büyük bölümü
gazla birlikte çıkmaktadır. Bu gazlar Gaz/MEA ünitesine gönderilmekte, burada MEA
tarafından absorplanan hidrojen sülfürlü gazlar (MEA rejeneratörünün tepesinden) Kükürt
ünitesine şarj olarak verilmektedir. Şarj içindeki kükür (H2S), Claus prosesi ile elementel
kükürte dönüştürülmektedir. Kükürt ünitesi, günde 60 ton kükürt üretecek şekilde
tasarlanmıştır.
5400 KİRLİ SU SIYIRMA ÜNİTESİ
Kapasite: 37 ton/saat Kirli su sıyırma ünitesi, proses ünitelerinden gelen kirli
sulardaki yağ, H2S ve NH3 gibi bileşikleri ayırarak bu suların çevredeki su kaynaklarını
kirletmesini önlemek amacıyla kurulmuştur. Ünite, saate 37 ton kirli suyu temizleyecek
şekilde tasarlanmıştır.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
C.3) MAKİNE/TEÇHİZAT YERLEŞİMİ VE MALZEME TAŞIMA SİSTEMLERİ
TÜPRAŞ Kırıkkale Rafinerisi’nde kullanılan her türlü makine/teçhizat, araç ve gereçler
belirli bir düzene göre yerleştirilmiştir. Belirli bir sisteme göre yerleştirilen makine/teçhizat
ile rafineri içerisinde, yerleşim düzeni yüzünden ortaya çıkabilecek problemler en aza
indirilmektedir.
Rafineri içerisinde taşınan malzeme genellikle hampetrol ve onun işlenmiş durumu
olduğundan dolayı, malzeme taşıma sistemleri boru hatları üzerine kurulmuştur.
Tüpraş Kırıkkale Rafinerisinin hampetrol ikmali, BOTAŞ’ın Yumurtalık/Ceyhan
terminalinden, 447km uzunluğundaki 24”lik boru hattı ile yapılmaktadır. Mevcut durumda
maksimum hampetrol ikmal kapasitesi 7.5 milyon ton/yıl, pompalama kapasitesi 3 x 825
m3/saat’ tir.
Kırıkkale Rafinerisi içerisinde yer alan makine/teçhizat yerleşimi ile ilgili bilgiler
aşağıda verilmiştir.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
1100 ATMOSFERİK DİSTİLASYON ÜNİTESİ
1200 VAKUM DİSTİLASYON ÜNİTESİ
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
1950 ASFALT ÜNİTESİ
1600 DİZEL/KERO KÜKÜRT GİDERME (Desulfurizer) ÜNİTESİ
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
1400 NAFTA H2 İLE MUAMELE (Unifiner) ÜNİTESİ
1450 CCR ÜNİTESİ
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
450 KATALİZ REJENERASYON ÜNİTESİ
1550 BENZEN GİDERME ÜNİTESİ
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
1350 HYDROCRACKER ÜNİTESİ
1850 HYDROGEN ÜNİTESİ
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
1150 İZOMERİZASYON ÜNİTESİ
1700 LPG/GAZ AMİNLE MUAMELE ÜNİTESİ
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
1750 AMİN REJENERASYON ÜNİTESİ
1650 DİZEL HYDRODESÜLFÜRİZASYON ÜNİTESİ
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
HAM SU SİSTEMİ
2100/2400/2800 HAM SU/SOĞUTMA SUYU SİSTEMLERİ
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
C.4) VERİMLİLİK ANALİZİ
Türkiye Petrol Rafinerileri Anonim Şirketi (Tüpraş) , enerji verimliliğinin daha
yakından ve etkili yöntemlerle takip edilmesi için 2007 Şubat ayından itibaren şirket
organizasyonunda enerji yönetim ile ilgili olarak Tüpraş Genel Müdürlüğü’nde Enerji
Yönetimi Müdürlüğü ve rafinerilerde de Enerji Yönetimi Baş Mühendislikleri kadroları ihdas
etmiştir.
Bu birimlerde çalışan tüm yönetici ve mühendisler EİEİ tarafından verilen enerji
yöneticisi kurslarına katılmışlar ve bu katılımcıların enerji yöneticisi sertifikaları
beklenilmektedir.
Enerji verimliliği bilinçlendirmesini artırmak için enerji yönetimi birimlerinde çalışan
elemanların dışında diğer birimlerde çalışan mühendis ve yöneticilerin de EİEİ tarafından
düzenlenen enerji yöneticisi kursuna gönderilmeleri şirketin öncelikli hedefleri arasında yer
almaktadır.
Enerji verimliliği ile ilgili olarak yurt içi ve yurt dışı eğitim programları takip edilerek
ilgili elemanların iştiraki sağlanmaktadır. Bu eğitimlerde edinilen bilgiler şirket içerisinde
paylaşılmakta; görülen yeni teknolojiler yapılan fizibilite çalışmalarından sonra rafinerilerde
ivedilikle uygulanmaktadırlar.
Ölçümden kaynaklanan fazla enerji tüketimini önlemek; enerji verimliliğini etkin bir
şekilde kontrol edebilmek ve de tüketilen enerjinin sağlıklı olarak ölçülmesini sağlamak için
eksik/hatalı olan akış metrelerin, sayaçların ve aletlerin tamamlanması konusunda şirkette
gerekli yatırımlar başarılı bir şekilde yapılmaktadır.
Rafinerilerdeki fırın ve kazanlarda yanmanın çok iyi kontrol edilmesi için bu ünitelerde
çalışan tüm personele yanma tekniği ile ilgili kurslar sürekli olarak verilmektedir. Fırın ve
kazan baca gazı sıcaklıkları ile % O2 miktarları yakından takip edilerek parasal kazanç ve
kayıplar aylık olarak raporlanmaktadır.
Kazan ve fırınların izolasyon, refrakter kontrolleri yakından takip edilmekte, yüksek
sıcaklık tespit edilen kısımlar yenilenmektedir; stim traplar ile ilgili rafinerilerimizde
oluşturulan ekipler sürekli olarak Trap Man cihazıyla bakımlara devam etmekte; mevcut tüm
traplar için etiketler oluşturularak aylık olarak kondanse dönüşleri takip edilmektedir; buhar
hatlarında izolasyon sıcaklıkları rutin olarak termal kameralarla ölçülerek farklı sıcaklık
tespit edilen ve eski bölgeler yenilenmektedir; fırın, kazan ve hava soğutucularının kimyasal
ve mekanik temizlikleri yapılarak enerji verimlilikleri hesaplanmaktadır. Bu çalışmalar
sonucunda elde edilen verimlilik artışları parasal kazanç olarak raporlanmaktadır.
Ayrıca proses açısından rafinerilerde benzer üniteler ve ekipmanlar arasında
(benchmarking) karşılaştırmalar yapılmak suretiyle işletmelerde gerekli yeknesaklık
sağlanmaktadır. Bu sayede elde edilen verimlilik artışları parasal kazanç olarak
raporlanmaktadır.
Rafinerilerde aynı serviste çift çalışan buhar tahrikli pompalarda birer adedinin elektrik
tahrikli ve değişken hızlı sürücülü (VSD) yapılmalarıyla ilgili proje çalışmaları devam
etmektedir.
Ünitelerde ısının daha verimli kullanılmasıyla ilgili olan çalışmalar sürekli olarak
devam etmektedir.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
EFF3 düşük verimli alçak gerilim elektrik motorlarının EFF1 yüksek verimli elektrik
motorlarıyla değiştirilmesi konusunda dört rafineride de pilot projelere başlanmış ve gelecek
sonuçlara göre sırayla düşük verimli elektrik motorlarının tümünün VSD’li olarak
değiştirilmesi planlanmaktadır. Ayrıca orta gerilim elektrik motorlarında VSD uygulaması ile
ilgili pilot proje çalışması devam etmektedir.
Buhar ve proses hatları ile transmitterlerin sıcak tutulması için kullanılan buharın
elektrik rezistanslı sistemler ile değiştirilmesine başlanmıştır ve bu sistemin yaygınlaşması
planlanmaktadır.
Şirkette enerji verimliliğinin daha yakından takip edilmesiyle ilgili olarak EİEİ
tarafından önerilen Enerji Yoğunluğu ile EII (energy intensity index) olarak ifade edilen
uluslar arası indeks hesaplanarak birim ton ham petrol başına tüketilen enerjinin azaltılması
konusunda yoğun çalışmalar devam etmektedir.
Bağlı olunan Koç Holding kapsamında verimlilik projeleri için her yıl yarışma
düzenlenerek başarılı seçilen projeler ödüllendirilmektedir.
Tüpraş Rafinerileri’nde yapılan iyileştirme, yenileme çalışmalarının her birinin
sonucunda enerji verimliliğinde önemli kazançlar sağlanmakta ve bu kazançlar aylık olarak
tüm detaylarıyla beraber raporlanmaktadır.
2008 yılında Enerji Verimliliği projelerimizin toplam kazancı 55.249.000 TL olarak
gerçekleşmiştir.
Aşağıda Nisan 2009 tarihinde uygulanmaya başlanılan örnek bir verimlilik analizi
projesi yer almaktadır.



PROJE BİLGİLERİ:
EFF-3 MOTORLARININ EFF-1 YAPILMASI
SOĞUTMA KULESİ FANLARINDA KONVERTÖR UYGULAMASI
KUVVET SANTRALİ KAZAN HAVA FANLARI VE BACA GAZI FANINDA
VERİMLİ FAN UYGULAMASI VE HAVA FANLARI İÇİN KONVERTÖR TESİSİ
Bu proje üç (3) adet bileşenden meydana gelmekte olup, her bir bileşen
rafinerimizdeki elektrik enerjisi kaynaklı enerji tüketimi azaltmayı amaçlamaktadır.
Birincisi, verimliliği düşük (Eff.3 tip) motorların verimli (Eff.1 tip) motorlar ile
değişimidir.
İkincisi, yaz kış ve bahar aylarında atmosferik şartlara göre, soğutma havası ihtiyacı
değişen proses üretim üniteleri soğutma kulesindeki EC-2410 hava fanlarının düşen kapasite
talebine karşılık enerji tüketimi azaltmayı hedefleyen konverter uygulamasına geçiştir.
Üçüncüsü, kuvvet santrali kazanlarından bir adedine ait iki(2) adet yanma havası
fanının (K-2251 ve K-2252) ve bir(1) adet baca gazı fanının enerji tüketimlerinin yüksek
olması dolayısıyla verimli fanlar ile değişimi ve bu uygulama sonrası voltaj seviyesi 6.3
kv’dan, 0.4kv’a düşebilen iki (2) adet yanma havası fanı için (kazan buhar üretim koşullarına
göre düşen kapasite talebi durumunda enerji tüketimini azaltmak için) frekans konverter
tesisidir.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
Yıllık Tasarruf Miktarı
Harcama
Tutarı
Enerji
VAP Bileşenleri
Türü
Geri
Ödeme
Süresi
Orijinal
Birim
MW/yı
TEP/Yıl
TL/Yıl
TL
Ay
l
Elektrik Motorlarının
Eff.3den Eff’1’e
Elektrik
441.72
37.98
114.847
230.000
24
Elektrik
639.36
54.98
166.233
120.000
9
Elektrik
1584
136.2
411.840
150.000
4.5
Orijinal
Birim
MW/yıl
TEP/Yıl
TL/Yıl
Oran %
Elektrik
2665.08
229.16
692.920
18.79
Toplam
2665.08
229.16
692.920
Toplam Harcama
TL
500.000
Toplam Geri Ödeme
Süresi
Ay
8,5
dönüştürülmesi
Soğutma kulesi fanlarında
frekans konvertör
uygulaması
Kuvvet santrali
kazan hava fanları
gücünün düşürülerek
verimli hale getirilmesi ve
konvertörlü olması ayrıca
baca gazı fanının gücünün
düşürülerek verimli hale
getirilmesi
Toplam Tasarruf
Isı
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
D. ÜRETİM PLANLAMA
D.1) ÜRETİM TİPİ
Tüpraş Kırıkkale Rafinerisi’nde üretim tamamıyla hampetrolün işlenmesi üzerine
kurulmuştur. 7 gün 24 saat hiç durmadan aralıksız üretim yapılmaktadır. Rafineride
gerçekleşen üretimi sınıflamak gerekirse, sürekli üretim veya analitik üretim olarak
sınıflandırabiliriz.
Rafinerideki üretimin özellikleri;
 Mamul miktarı büyük, çeşit azdır.
 Çalışma hızı ve insan gücünden yararlanma oranı yüksektir.
 Programlar önceden titizlikle hazırlanmıştır.
 İş hazırlama faaliyeti yoğunluk olarak az, fakat karmaşıktır.
 Ara stok beklemesi yoktur.
 Bakım planlarının hazırlanması önemlidir.
 Arıza tüm hattı durdurabilir.
 Kapasitede değişiklik yapabilmek için tüm rafineriyi ilgilendiren büyük
yatırımlar yapılmalıdır.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
D.2) PLANLAMA FAALİYETLERİ
Tüpraş Kırıkkale Rafinerisi’nde planlama faaliyetlerini, rafineri müdürlüğü’ne bağlı
Planlama ve Satış Müdürlüğü, Operasyon Planlama kısmı gerçekleştirir.
İşletmede üretim programları, Proses Endüstriyel Model Sistemi (PIMS) yazılımıyla
üretim programları, lineer programlara tekniği kullanılarak ve sürecin akışına ihtiyaçlar
doğrultusunda optimize ederek hazırlanır.
PIMS ünitenin süreç ve ekonomik yönlerini temsil etmek üzere oluşturulan bir
modeldir ve çok geniş durumlarda kullanılabilir. Bunlar:
 Alternatif şarjların değerlendirilmesi,
 Ünitelerin ölçeklendirilmesi,
 Verilen şarja göre ürün paçallarının optimizasyonu,
 Ünite şekillerinin değerlendirilmesi,
 Şarj ve ürün stoklarının planlanması.
PIMS ile yapılan lineer planlama modellerinde planlanan periyodun süresi kullanıcıya
bağlıdır. Bu dönem gün, hafta, ay veya yıl olabilir.
Planlamaya Genel Müdürlük tarafından gönderilen liste ile gelecek üç ay içerisinde
gönderilebilecek ham petrollerle 1100 Atmosferik Distilasyon Ünitesinin şarjı belirlenir.
Buna göre var olan ham petrol stokları ve boru hattındaki ham petrollerin tespiti yapılır.
Ayrıca Ticaret Müdürlüğünden de gelen taleplerle de bu üç ay içerisinde satılacak
ürün miktarları belirlenir, bu veriler kullanılarak, PIMS modeline her ay itibariyle şarjlar ve
talepler girilip program çalıştırılır. Model girilen verilere göre en uygun ürün üretim
değerlerini (Ham petrol ünitesi haricindeki diğer ünitelerin şarjlarını, en uygun ürün
özelliklerinde üretebilecek ürün miktarlarını vb.) belirler.
Bu şekilde en az üç ay için çalışılır. Böylece ileri ki gün ve aylarda taleplerin
karşılanıp karşılanmayacağı, ham petrol ünitesi haricindeki ünitelerin hangi şarjda ve moda
ne kadar sürede çalıştırılması gerektiği saptanır.
Rafineride planlama faaliyetleri yapılırken E&S(Economics&Schedule) isimli
projelerden yararlanılır. E&S Projeleri iki kısma ayrılmaktadır. Birinci kısım üretim planlama
denilen haftadan yıllara uzanan zaman aralığına odaklanan planlama faaliyetlerini kapsar.
İkinci kısım ise operasyon planlama denilen saatten haftalara uzanan zaman aralığını içeren
planlama faaliyetleridir. Genel müdürlük tamamen üretim planlamaya odaklanmışken,
operasyon planlama sadece rafineriler tarafından yapılır. Bunun yanı sıra rafineriler üretim
planlama süreçlerini destekler ve her türlü ekonomik analizi yaparlar. Rafineride üretim planı
hazırlamak için AspenTech firmasının Aspen PIMS yazılımı kullanılır. Operasyon planı
hazırlamak içinse kurulum çalışmaları devam eden Apsen Orion yazılımı kullanılacaktır.
Shell Global Solutions, E&S Projeleri’nin başında üç rafineride yaptığı çalışmayla iş
süreçlerini ve Orion yazılımının da kullanacağı PIMS modellerinin kalitesini gözden
geçirmiş ve bulduğu eksiklikler ve gelişime açık alanlarla birlikte her rafineri için bir
Aksiyon Listesi oluşturmuştur.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
Bu tanımlara paralel olarak rafineri planlama bölümlerinde yeni görev tanımları ve
fonksiyonları oluşturulmuştur. Bu yapıda Ekonomist, Genel Müdürlük Üretim Planlama
Müdürlüğü ile aylık üretim planının çıkarılmasından ve iki haftada bir marjinal ekonomi
çalışmasının gerçekleştirilmesinden sorumludur. Ekonomist, aylık PIMS planında
kullanılacak kapasiteleri, işletme ile ayda bir kez bir araya gelerek belirler ve Genel
Müdürlük Operasyon Planlama’ya bildirir. Rafineride bir ürünün miktarının artırılması veya
azaltılmasının rafineri karına etkisini, alternatif opsiyonları ve marjlarını doğru olarak
söyleyebilecek tek kişi ekonomisttir. Ekonomist ay sonunda değerlendirmeyi yaparak,
gelecek ayın hedefleriyle birlikte beraber rafineriye yaptığı bir sunum ile anlatır. Ayrıca aylık
üretim planının operasyon planına dönüştürülmesini operasyon planlamacılarla koordine
eder.
Temel Veri Yöneticisi, PIMS modelinin ve aynı modelleri kullandığı için dolayısıyla
Orion ünite modellerinin de yönetilmesinden sorumludur. Ham petrol dokümanları değiştikçe
veya rafineriye yeni tür ham petrol geldikçe bu değişimleri modele yansıtır. Temel Veri
Yöneticisi, ünite performansında oluşan değişiklikleri kesim noktalarına ve dönüşüme
yansıtarak alt modelleri güncel tutar. Operasyon Planlama kısmından gelen geri bildirimlere
göre fiili durumla teorik modelin ürün verimlerini birbirine yakın tutmaya çalışır. Temel Veri
Yöneticisi, aynı zamanda aylık madde dengesinin kalitesinden sorumludur.
Operasyon plancılar ise haftalık ham petrol tahliye, transfer ve şarjlarını, ünite
operasyon talimatlarını, ürün yönlendirmelerini ve paçallama(karışım hazırlama) işlerini
Orion yazılımını kullanarak programlarlar. Ekonomistin sağladığı yönlendirmelere göre aylık
üretim planını haftalık operasyon planlarına çevirirler.
Aylık planlama süreci
Planlama ve Satış Müdürlüğü, Ham Petrol İkmal, Satış ve Pazarlama, Fiyatlandırma,
Dış Ticaret Müdürlükleri ve rafineriler arasında hangi çalışmanın ne zamana kadar
bitirilerek, hangi bilgilerin hangi müdürlüğe yollanacağı ve aylık planın en son hangi tarihe
kadar hazırlanması gerektiği resmileştirilir ve aralara birkaç tane geri besleme döngüsü
yerleştirilerek aylık planlama süreci yapılır. Bu sayede sürece dâhil olan paydaşların plan
üzerinde daha iyi ve çabuk uzlaşmaya varmaları sağlanır.
PIMS modellerinin güncellenmesi
Aksiyon listesine göre PIMS modelleri sürekli geliştirilmektedir. Çalışmalar ham
petrol assay’leri ile başlamıştır. Üretimin hacim bazında maksimize edilebilmesi için PIMS
modelinde değişiklikler yapılmıştır. Hacim bazında satışı yapılan ürünlerin hacim, ağırlık
bazında satışı yapılan ürünlerin ağırlık bazında fiyat girişine geçilmiştir.
Ham petrol assay çalışmalarına ek olarak Genel Müdürlük ÜPM “Shell Crude Oil
Monitoring Database” e iştirak etmektedir. ÜPM bu veri tabanına hem bilgi sağlamakta hem
de Shell’in sağladığı bilgilere ulaşarak ham petrol kargolarında API, kükürt, viskozite gibi
önemli ham petrol değişkenlerini izlemektedir.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
Aylık değerlendirme
Aylık değerlendirme, aylık planlama sürecinin bir parçasıdır. Bu toplantılarda PUKÖ
(planla, uygula, kontrol et, önlem al) iyileştirme çevriminin üç basamağı bulunur. İlki
planlama kısmıdır. Aylık sunumda gelecek ay nasıl bir üretim stratejisi izleneceği anlatılır;
dizel yerine kerosen veya benzin yerine daha çok nafta gibi. İkinci kısım ise uygulama
kısmıdır ve içinde bulunan ayın stratejisi tekrar gözden geçirilir. Son olarak geçmiş aydaki
planın uygulaması incelenir. Neyin doğru neyin yanlış yapıldığına bakılır. Verilen kararların
parasal etkisi gösterilir. Planlanan BRM ile gerçekleşen BRM arasındaki fark fiyatların etkisi
ayrılarak rafineri performansı bazında açıklanır.
Operasyon planlamada gerçekleştirilen iyileştirmeler
Orion, uzun vadeli üretim planının kısa vadeli operasyon planına dönüştürüldüğü
yazılımdır. Rafineri işleri bu yazılımla ham petrol tahliyeden başlayarak satış hatlarına kadar
modellenmektedir.
 Model üçe ayrılmaktadır:
 Tahliye, transfer ve şarj kısmının simüle edildiği “hampetrol” kısmı;
 Üretim ünitelerinin PIMS alt modelleri kullanılarak simüle edildiği “üniteler”
kısmı;
 Tank sahası ile paçallamanın simüle edildiği “üretim” kısmı.
Orion programı kullanılarak 1 haftalık yapılabilen operasyon planları gelecekte daha
uzun süreli yapılabilecektir.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
D.3) İŞ YÜKLEME
Tüpraş Kırıkkale Rafinerisi’nde İş Yükleme faaliyetlerini, rafineri müdürlüğü’ne bağlı
Planlama ve Satış Müdürlüğü, Operasyon Planlama kısmı gerçekleştirir.
Operasyon Planlama kısmı, gelen talepler doğrultusunda rafineride mevcut bulunan
üretim birimleriyle irtibata geçer ve üretim emirlerini verir.
Rafineri dört ana proses ünitesinden oluşmaktadır.
Proses 1:
 1100 Ham petrol Distilasyon Ünitesi
 1150 İzomerizasyon Ünitesi
 1200 Vakum Distilasyon Ünitesi
 1300 Nafta Tatlılaştırma Ünitesi
Proses 2:
 1400 Unifiner Ünitesi
 1500 Reformer Ünitesi
 1600 Kerosen-Dizel Desülfurizer Ünitesi
 1700 LPG Kükürt Giderme Ünitesi
Proses 3:
 1800-1825 Kükürt Üniteleri
 1950 Asfalt Ünitesi
Proses 4:
 1350 Hydrocracker Ünitesi
 1850 Hidrojen Ünitesi
Gelen Hampetrol, API(kimyasal özellik) uygunluğuna göre gerekli üniteye gönderilir
ve buralarda işlenir. İşlenen ham petroller operasyon planlama bölümünün verdiği Emire
göre gerekli tanklara gönderilir ve bu tanklarda karışım oluşturulur.
Rafinerideki iş yükleme emirleri Planlama ve Satış Müdürlüğü tarafından verilir ve
ilgili üniteler tarafından uygulamaya geçirilir.
Ham Petrolün Alınması
Öncelikle Irak-Ceyhan boru hattıyla ya da Körfez krizi nedeniyle boru hattının
kapanmasına paralel olarak, diğer ülkelerden gemi yoluyla gelen ham petrol Ceyhan BOTAŞ
tanklarına alınmaktadır.
Kırıkkale rafinerisinin ham petrol ikmali BOTAŞ’ın Ceyhan terminalinden, 24”lik
447km uzunluğundaki boru hattıyla yapılmaktadır. Hattın mevcut durumdaki maksimum
kapasitesi 7.5 milyon ton/yıl (1200 M3/s)’dır.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
Tüpraş Kırıkkale Rafinerisi her ne kadar 36 API’lık Kerkük petrolüne göre dizayn
edilmişse de gelen diğer kaynaklardan gelen ham petroller şunlardır;






















Kerkük
Basra light
Suriye light
Murban light
UMM shaif
Perenco
Saharan blend
Soviet
Tengiz
Arap light
Arap medium
Arap heavy
İran heavy
İran light
Murban
Essider
Sarır
Ural
L. Blend
B.A.E.
Zarzatine
Yerli
Gelecek ham petrole göre üretim programının yapılması, ayrıca tahliye esnasında
tank ölçülerinin doğru alınmasının sağlanması ve bütün ürünlerde olduğu gibi ham petrol
stoklarının takibi de planlama faaliyetleri arasındadır.
Ham Petrolün Botaş’dan Tahliyesi
İkmali yapılacak ham petrol tankının, tahliye hattı haricindeki tüm hat vanaları
kapatılır. BOTAŞ Gümrük ve tank sahası yetkilisinden oluşan ekip, tankın seviye, suhunet,
su ölçüsü ve numunesini alır. Böylelikle tahliye işlemine başlanır.
Tahliye bittikten sonra yine aynı ekip, kapanış için aynı tespitleri yapar ve değerler
kayda geçirilip imzalanır. BOTAŞ’dan alınan ham petrol miktarının tespiti yapılırken, tankın
açılış kapanış seviyeleri arasındaki fark ve ölçülen API’larının paçallaması dikkate alınarak
hesaplamalar yapılır.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
Ünite Şarjlarının Tespiti
Ünite şarjlarının tespiti yapılırken öncelikle PİMS programında elde edilen değerler
baz olarak alınır. Ancak ürünlerdeki stoklar, stok kapasiteleri ve ürün taleplerinin durumuna
göre, bazen bu değerler değiştirilebilir.
Aylık işlenecek ham petrol miktarına göre,1100 ünitesi günlük şarj miktarı
belirlenir. Yine stok tanklarının durumuna göre, bazen çıkacak ürünlerin miktarlarını
artırmak veya azaltmak amacıyla ham petrol şarj miktarı değiştirilebilir.
1200 Vakum Ünitesindeyse, Ticaret Müdürlüğünden bildirilen üç aylık tahmini asfalt
satışlarına göre, Vakum ünitesinin ay içerisinde ne kadar çalışacağı ve şarjının ne olacağı,
1150 İzomerizasyon Ünitesinde de benzin için yeterli Sweet LSRN biriktirmek
amaçlandığından buna göre şarjının ne olacağı, 1350 Hydrocracker Ünitesinde günlük
üretilen HVGO miktarı ve stoktaki miktarı göz önüne alıp 1400 ve 1500 Ünitelerinde 1100
Ham petrol Distilasyon Ünitesinden gelecek Sour HSRN miktarı ve stoktaki HSRN ve
reformat miktarı göz önüne alınarak, 1600 Ünitesinde ise motorin veya gaz yağı ihtiyaçlarına
göre hangi modda ne kadar çalışacağı ve şarj miktarı, 1700 LPG Kükürt Giderme Ünitesinde
ise 1100, 1150, 1350, 1400, 1500 ünitelerinden gelen mix LPG miktarına göre,1850 hidrojen
ünitesinde ise 1150 İzomerizasyon ve 1350 Hydrocracker üniteleri için gerekli hidrojen
miktarına göre şarj miktarı belirlenir.
Günlük üretim ve stok raporu
Her gün sabah 3100 Petrol Hareketleri Ünitesi’nden günlük stok, transfer ve pompa
kayıtları raporları ve ticaret müdürlüğü’nden gelen satışlar değerlendirilir. Ürünlerin M. Ton
olarak stok ve satılabilir miktarı, bir önceki günün üretimi ve de ham petrol stok durumları
belirlenir. İlgili birimlere ve Genel Müdürlüğe bildirilir.
Satış tankları müsaadesi
Satış tankları günlük olarak belirlenir ve her sabah satışlara bağlı olarak değişen full
testi onaylanmış satış tanklarını ve yoğunluklarını gösteren satış tankı izni hazırlanıp vardiya
şefliğine bırakılır. Vardiya şefliği, bir nüshası kendinde kalmak şartıyla Ticaret, dolum kayıt,
dolum şefliği ve petrol hareketlerine dağıtımını yapar.
Pompa transfer ve katkı maddeleri talimatı
Bu talimatla; günlük satışlar sonucu, stoktaki satışa sunulabilecek ürün miktarı
yeterli değilse, istenilen ürüne bağlı olarak, üretim tanklarından, ya da paçallama yapılarak,
gerekiyorsa da kimyasal katkı maddeleri ilave edilerek, satış tanklarına transferleri verilip
ürünler hazırlanır.
Ayrıca tankları dolum aşamasına gelmiş olan ürünlerin, başka bir tanka alınması için
çevirleri verilir.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
D.4) STOK VE ENVANTER YÖNETİMİ
Tüpraş Kırıkkale Rafinerisi’nde stok ve envanter yönetimi faaliyetlerini, Planlama ve
Satış Müdürlüğü yürütmektedir.
Her gün 3100 Petrol Hareketleri Ünitesi’nden günlük stok, transfer ve pompa kayıtları
raporları ve Ticaret Müdürlüğü’nden gelen satışlar değerlendirilir. Ürünlerin M.Ton olarak
stok ve satılabilir miktarları, bir önceki günün üretimi ve de hampetrol stok durumları
belirlenir. İlgili birimlere ve genel müdürlüğe bildirilir.
Rafineride tanlarda bulunan ürün stokları Tankmaster isimli yazılım programı
tarafından anlık olarak belirlenebilmektedir. Bu paket program sayesinde Operasyon
Planlama kısmındaki yetkililer hangi tankta ne kadar miktarda hangi maddeden olduğunu net
olarak görebilmektedirler.
Rafineri 7 gün 24 saat üretim yaptığı için stok ve envanter yönetimi önemli bir
konuyu oluşturmaktadır. Operasyon Planlama bölümü yöneticileri, SAP, PIMS ve
Tankmaster programlarıyla stok ve envanter düzeylerini en uygun seviyede
tutabilmektedirler.
Tankmaster programının ara yüzünü gösteren örnek bir belge ekler kısmında
verilmiştir.
Kırıkkale Rafinerisi 10.000m2‘lik bir depoya sahiptir. Burada her bölümün stokları
ayrı ayrı tutulmaktadır. 1 yıl içinde en az 1 kere kullanılan malzemeler stokta tutulmaktadır.
Stok ihtiyacı olan bölümler ihtiyaçları olan parçanın minimum-maksimum seviyelerini
kullanımlarına göre belirlerler. Stok yönetiminde SAP programı kullanılır. Stok yönetimi
belirlenen seviyeleri programa girer. Minimum ve maksimum miktarlar uyarı miktarlarıdır.
Minimum seviyenin altına düşülüp maksimum seviyenin üstüne çıkılamaz. Stok hareketine
göre parçaların bu seviyelerinin kontrolü de stok yönetimince yapılır. Stok hareketinden çok
fazla miktarın minimum olarak seçilmesi durumunda bölüme uyarı yapılarak kontrollerini
yapması istenir. Kullanılan miktarın çok altında veya üstünde miktar belirlendiği durumlarda
uyarı yapılır.
Üst yönetim maksimum ya da minimum seviyede mi durulacağını yani stok
politikasını belirler. Genelde stoklar minimum seviyede tutulur.
Sipariş verme seviyesi minimum ve maksimum miktarın arasındadır. Sipariş verme
seviyesine gelen malzemeler için ihtiyaç belgesi çıkartılır. İhtiyaç belgesi iç alıma gider. İç
alım malzemeyi ihaleye çıkarır. İhale de program üzerinden yapılır. Kısıtlara uyan en uygun
seçeneği program belirler. Kısıtlara uyan farklı alternatifler olduğunda ise en düşük maliyetli
olanı seçer. Böylece sübjektifliğe yer verilmez. Gelen malzemelerin giriş kontrolü bölüm
sorumluları tarafından yapılır. Malzeme belirtilen spektlere uyuyorsa girişi yapılır,
taşımıyorsa tekrar gönderilir.
Her stok elemanının bir stok kartı vardır. Bu stok kartında stok numarası, malzeme
cinsi vb bilgiler bulunmaktadır. Bunlar SAP programı üzerinde de belirlidir. Depoda da her
bir elemanın nerde olduğu açıkça bulunabilmektedir. Raflar, sıralar ve gözler üzerinde
numaralandırma yapılmıştır.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
D.5) Kapasite Planlama
Tüpraş Kırıkkale Rafinerisi’nde Kapasite Planlama faaliyetlerini, Planlama ve Satış
Müdürlüğü yürütmektedir.
İkmali yapılacak ham petrol tankının, tahliye hattı haricindeki tüm hat vanaları
kapatılır. BOTAŞ Gümrük ve tank sahası yetkilisinden oluşan ekip, tankın seviye, sühunet,
su ölçüsü ve numunesini alır. Böylelikle tahliye işlemine başlanır.
Tahliye bittikten sonra yine aynı ekip, kapanış için tespitleri yapar ve değerler kayda
geçirilip imzalanır.
BOTAŞ’tan alınan ham petrol miktarının hesabı yapılırken, tankın açılış-kapanış
seviyeleri arasındaki fark ve ölçülen API’larının paçallaması dikkate alınarak hesaplamalar
yapılır.
Ham petrol ve petrol ürünlerinin depolanmasında kullanılan kaplara genel olarak tank
adı verilir.
Petrol Hareketleri Ünitesinde 80 adet depolama tankı bulunmaktadır. Bunların 25
tanesi yüzer tavanlı, 12 tanesi pontoonlu, 4 tanesi küre, 1 tanesi yatay silindirik, 38 tanesi de
sabit tavanlıdır.
Tanklarda genel olarak üretim hattı, transfer hattı, satış hattı ve sirküle hattı mevcuttur.
Motorin, HVGO, Fuel Oil No 6, Kalorifer Yakıtı ve Asfalt Tanklarında kış şartlarından
oluşabilecek donma etkisini en aza indirmek için tankların dış çevresi izole ile kaplanmıştır
ayrıca tankların içerisinde ürünü ısıtma amaçlı stim(su buharı) serpantinler bulunmaktadır.
Pen Asfalt tanklarında sıcaklığı 150 C civarına çıkarmak için serpantinlerin içerisinde stim
değil Kızgın Yağ dolaşmaktadır.
Tanklarda biriken suların ve atıkların atılması için tank diplerinde dreyn sistemi
bulunur. Tank dreynleri toprak altında birleşerek (Yağlı su rogar sistemi) Rafinerinin Atık Su
sistemine gönderilir. Tankların dreynleri sık sık kontrol edilir.
Tanklarda oluşabilecek herhangi bir yangında olaya müdahale edilebilecek yangın
sistemi mevcuttur. Yangın sistemi su ve köpükten oluşur. Köpük sistemi yangın
söndürülmesinde kullanılırken su sistemi hem yangın söndürme hem de soğutma amaçlı
kullanılır. Yangın su sistemi ring şeklinde Rafinerinin tamamını dolaşır. Normal basıncı 1011 Kg dır istendiğinde 15 Kg basınca kadar çıkar.
Yüzer tavanlı tanklarda, tankta bulunan mahsulün gazlaşmasını önlemek için tank
tavanı mahsulün üzerinde yüzer vaziyette bulunur bu durum mahsulün gazlaşmasını önler.
Üründe oluşan gazın atmosfere kaçmasını önlemek için yüzer tavanla tankın yan sacının
arasını kapatmak için iki kat seal konulmuştur bununla hem mahsul kaybı en aza indirilmiş
hem de çevre kirliliğinin önlenmesi için tedbir alınmıştır. Tankların üzerinde biriken yağmur
sularının atılması için yüzer tavana bağlı dreyn hattı bulunur.
Küre tanklar ve yatay silindirik tank Rafineride üretilen LPG nin depolanması ve
satışında kullanılır. Bilindiği gibi LPG (Liquid Petrolium Gas) normal şartlarda gaz halinde
bulunur. Yüksek basınçta(6-7 Kg) ürün sıvı halde tutularak satışı gerçekleştirilir. Tank
içerisinde oluşabilecek aşırı basıncı (11 Kg) atmak için RV sistemi vardır. Herhangi bir aşırı
basınçta bu RV açılarak tankta emniyetsiz bir durum oluşmasını önler. Bu tip tanklar vakuma
karşı dayanıksızdır.
Petrol Hareketleri Ünitesinde bulunan depolama tankları ve bunların özellikleri
aşağıdaki tabloda verilmiştir
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
KIRIKKALE RAFİNERİSİ
TANK
NO
TANK
KAPASİTELER
TABLOSU
ÜRÜN CİNSİ
DOLUM
(METRE)
KAPSİTE
(M³/M)
DOLUM
(M³)
ÖZELLİKLER
4101
HP
14,50
7957,0
115.377
FR/SC
4102
HP
14,50
7963,0
115.464
FR/SC
4103
HP
14,00
7962,0
111.468
FR/SC
4104
HP
12,00
4354,0
52.248
FR/SC/M
4105
HP
12,00
4354,0
52.248
FR/SC/M
4201
S HSRN
12,25
728,7
8.927
FR/CR/SL/NB
4202
S HSRN
12,50
730,2
9.128
FR/SL
4203
S HSRN
12,50
730,4
9.130
FR/SL
4204
SW LSRN
12,50
357,5
4.469
FR
4205
LVGO
13,20
728,5
9.616
CR/SC/M/IS
4206
LVGO
13,20
728,9
9.621
CR/SC/M//IS
4207
REFORMAT
12,00
357,5
4.290
FR
4208
S LSRN
12,10
357,3
4.323
FR/SL
4209
S LSRN
12,10
357,4
4.325
FR/SL
4210
S HSRN/KERO
12,25
728,9
8.929
FR/SL/NB
4211
S HSRN
12,20
357,6
4.363
FR/SL
4212
SW HSRN
12,60
357,2
4.501
FR/CR/SL/NB
4213
KEROSEN
12,00
727,1
8.725
FR/CR/SL/NB
4214A
S LSRN
10,20
147,6
1.506
FR
4214B
S LSRN
10,20
147,4
1.503
FR
4215
FLUSHING OİL
13,50
188,0
2.538
4301
SW LSRN
10,50
1233,9
12.956
FR/M
4302
SW LSRN
10,50
1233,6
12.953
FR/M
4303
SW LSRN
10,50
1233,9
12.956
FR/M
4304
N. BENZİN
10,50
1233,8
12.955
FR/M
4305
GAZYAĞI
12,50
730,5
9.131
FR/M/SL
4306
GAZYAĞI
12,50
730,4
9.130
FR/M/SL
4307
JET A1
11,20
729,1
8.166
P/M/SL
4308
JET A1
11,20
729,2
8.167
P/M/SL
4309
MOTORİN
15,00
1430,4
21.456
CR/M/SC/IS
4310
MOTORİN
15,00
1430,4
21.456
CR/M/SC/IS
4311
HVGO
15,00
1430,8
21.462
CR/M/SC/NB/IS
4312
MOTORİN
15,00
1430,8
21.462
CR/M/SC/IS
4313
N. BENZİN
11,00
1230,0
13.530
FR/M
4314
K.BENZİN
11,00
1230,0
13.530
FR/M
4401
MOTORİN (B.H.)
13,20
729,0
9.623
CR/M/SC/IS
4402
HVGO
13,20
699,0
9.227
CR/M/SC/NB/IS
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
4409
N.BENZİN (B.H.)
10,20
145,7
1.486
FR
4410
S.BENZİN
10,20
147,4
1.503
FR
4411
SP.BENZİN (B.H.)
10,20
148,6
1.516
FR/SL
4412
MOTORİN (F-54)
13,20
355,6
4.694
CR/SC
4501
F.OİL
13,20
2252,0
29.726
CR/M/SC/IS
4502
F.OİL
13,20
2247,0
29.660
CR/M/SC/IS
4503
MOTORİN
13,20
2252,0
29.726
CR/M/SC/IS
4504
HVGO
13,20
2252,0
29.726
CR/M/SC/IS
4505
F.OİL (BS)
11,50
1187,0
13.651
CR/M/SC/IS
4506
F.OİL (BS)
11,50
1178,0
13.547
CR/M/SC/IS
4507
F.OİL
11,50
1179,0
13.559
CR/M/SC/IS
4508
F.OİL
11,40
1178,0
13.429
CR/M/SC/IS
4509
F.OİL
13,10
341,3
4.471
CR/SC/IS
4510
KAL-YAK
13,10
342,0
4.480
CR/SC/IS/M
4511
KAL-YAK
13,20
341,0
4.501
CR/SC/IS/M
4512
HVGO
13,20
692,0
9.134
CR/M/SC/IS/NB
4601
60/70
13,20
320,6
4.232
CR/HO/N/SH/NB
4602
60/70
13,20
321,4
4.242
CR/HO/N/SH/NB
4603
150/200
13,20
324,8
4.287
CR/HO/N/SH/NB
4604
150/200
13,20
324,0
4.277
CR/HO/N/SH/NB
4605
75/100
11,20
133,0
1.490
CR/HO/N/SH/NB
4606
75/100
11,20
133,7
1.497
CR/HO/N/SH/NB
4607
75/100
11,20
133,6
1.496
CR/HO/N/SH/NB
4608
75/100
11,20
133,8
1.499
CR/HO/N/SH/NB
4609
KEROSEN
11,40
147,3
1.679
CR
4610
LT.DİZEL
11,40
147,4
1.680
CR
4611
MC 30
11,40
139,2
1.587
CR/SC/M/IS
4612
MC 30
11,40
133,3
1.520
CR/SC/M/IS
4613
MC 800
11,40
135,7
1.547
CR/HO/M/IS
4614
MC 800
11,40
135,6
1.546
CR/HO/M/IS
4801
LPG
3000M3
SPHERICAL
4802
LPG
3000M3
SPHERICAL
4803 LPG
3000M3
SPHERICAL
4804 BÜTAN
1000M3
SPHERICAL
D-4801 PROPAN
198M3
HORIZANTAL
T-3161 DİZEL ADDİTİVE
52M3
SC/M
T-3251 DİZEL ADDİTİVE
50M3
SC/M
D-3131 TEL
33M3
HORIZANTAL
D-3132 TEL
33M3
HORIZANTAL
FR: YÜZER TAVAN, CR: SABİT TAVAN, P: PONTOONLU, SC: STİM SERPANTİN, , NB:ÖRTÜ GAZI , M :
MİKSER SH: SUCTION HEATER N: JET NOZZLE IS: IZOLASYON HO:HEATING OIL SL: SWİNG LİNE
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
E. KALİTE SİSTEMİ
E.1) GİRDİ VE PROSES KONTROL
Müşterilerine, petrol sektörünün kalite standartlarına uygun nitelikte ürün sunmayı
kendisine temel amaç edinen Tüpraş Kırıkkale Rafinerisi, gelişmiş bir girdi ve proses kontrol
sistemine sahiptir.
Rafineriye, girdi farklı kaynaklardan gelen ham petroldür. Rafineriye boru hatlarıyla
giren ham petrol, çeşitli işlemlerin ardından ürün olarak müşterilere sunulmaktadır. Gelen
hampetrolün kalitesi ve niteliği laboratuarlarda test edilir. Test sonuçlarına göre işlem sırası
belirlenir ve uygulanmaya başlanır.
Hampetrol geçirdiği işlemler boyunca kontrol edilir. Bu sayede müşteriye hatalı ürün
verme olasılığı en aza indirgenmeye çalışılır. Hampetrolün proses kontrol faaliyetleri
rafineride bulunan laboratuarlarda yürütülür. Ünitelerden gelen ürün örnekleri bu
laboratuarlarda incelenir. İncelemelerin ardından, ilgili birimlere rapor olarak gönderilir.
Planlama ve Satış Müdürlüğü’ne bağlı Operasyon Planlama bölümü, hazırladığı ürün
karışımlarının satışa uygun hale gelip gelmediğini belirlemek için tank sahalarından ürün
örnekleri ister. İstenen bu örnekler, laboratuarlarda test edilir ve Operasyon Planlama
bölümüne gönderilir.
APC (Advanced Processes Control):
İleri Proses Kontrol ünitelerde kullanılmaktadır. İleri Proses Kontrol(APC-Advanced
Processes Control) bir sistemin gelecekte yapacağı hareketleri öngörerek kontrol etmeyi
amaçlayan kontrol algoritmaları sınıflarının genel adıdır. APC gelecek hareketlerinin
optimizasyonunu yaparak gelecekte ki sistemin hareketlerini kontrol eder. İşletmede bu
sistem 25 Aralık 2008 den itibaren kullanılmaktadır.
Örneğin; Bir ürün özelliğini kontrol etmek için bu ürüne etki eden tüm
parametreleri (sıcaklık, basınç vb.)bir saat içinde nasıl hareket edeceğini ve bu hareketin ürün
üzerinde nasıl etki yapacağını öngörür. Bu hesaplama ile ürüne nasıl müdahale edeceğini
hesaplar ve sadece ilk müdahaleyi yaptıktan sonra yukarıdaki tüm döngüyü tekrar başlatır.
Tüm bu işlemler esnasında sistemin ekonomik, çevre ve iş güvenliğini ile ilgili kısıtlarını
optimizasyonun içinde değerlendirir.
APC algoritması SMOC (Shell Multivariable Optimizing Controller)ise ilk olarak
1991’de pazara sunulmuştur.







APC’nin avantajları:
Kontrol hakkında yeterli bilgiye sahip olunmasa bile ürün bazlı kontrol sağlar.
Kullanımı kolaydır.
Çoklu kontrol sisteminde başarılı kontrol sağlar.
Ürün spesifikasyonlarında ve kontrol parametrelerinde oluşabilecek hataları minimum eder.
Ölü zamanlı sistemlerde klasik kontrolörlerin yetersiz kaldığı kontrolü sağlar.
Ölçülebilen bozucu etkilerin sönümlenmesinde ileri beslemeli kontrol imkanı verir.
Ünitelerin sınırlarının değerlendirilmesi sebebiyle güvenli, karlı ve sağlam bir kontrol
sağlar.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
E.2) İSTATİSTİKSEL KALİTE KONTROL
İşletmedeki İstatistiksel Kalite Kontrol(İKK), bir prosesi sürekli denetleme ve
prosesteki değişkenliği kontrol altına alma da kullanılan bir kalite kontrol metodudur.
Müşteri şartlarının yerine getirilip getirilmediğine ve sürecin kendi ürettiği değişkenlik
sınırları içinde olup olmadığına karar vermede bir araç olarak kullanılmaktadır. İKK sürecin
kontrol altında olup olmadığını tespit eder, ancak sürecin kontrol dışı olmasına ait nedenleri
ortaya koyamaz. Bu noktada İKK, bir uyarı sistemi olarak çalışmaktadır.
Rafinerideki İKK’nın amacı değişimin özel nedenlerini ortadan kaldırarak prosesi
kontrol altında tutmaktır. Kontrol altındaki bir proses, değişimin özel nedenleri ortadan
kaldırıldığında sürekli olarak kendi doğal spesifikasyonu içinde parçalar üretmektedir.
Değişkenliğin nedenleri kalite kontrol bakımından genel nedenler ve özel nedenler olarak
ifade edilmektedir. Değişkenliğin genel nedenleri birçok küçük kaynaktan oluşan ve her
proseste rassal olarak önceden tahmin edilebilen değişkenliklerdir. Genel nedenler,
prosesteki özel nedenler ortadan kaldırıldıktan sonra, zamanla sabit bir dağılım
gösterdiğinden bu nedenlerin azaltılması yoluna gidilmelidir. Değişkenliğin özel nedenleri
ise belirsiz bir kaynaktan oluşurlar, önceden tahmin edilemez ve düzenli değildirler.
İşletmede İKK süreci aşağıda gösterildiği gibi 2 temel fazdan oluşur. Birinci fazda
yeteneğin oluşturulmasına, ikinci fazda da yeteneğin korunmasına çalışılır. Yeteneğin
korunması bölümünde yer alan işlemler:
• Veri toplama
• Ölçüm sisteminin yeterlilik analizi ve
• Süreç/makine yeterliliğinin analizi olarak ifade edilmektedir
Yeteneğin korunması aşamasında ise kontrol kartlarının oluşturulması ve kartlar
vasıtasıyla sürecin kontrol altında olup olmadığının incelenmesi yer almaktadır. Bu
aşamadan itibaren İKK bir uyarı sistemi görevi üstlenmektedir.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
E.3) KALİTE GÜVENCE SİSTEMLERİ
Tüpraş Kırıkkale Rafinerisi, rafinerilerinde ISO 9001 Kalite, ISO 14001 Çevre,
OHSAS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri belgelerine sahiptir.
Tüpraş Genel Müdürlüğü, Kalite, Çevre, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri
çerçevesinde belirlediği politikalar uyarınca:

“Petrol sektöründe performansına ve insan kaynağına özenilen, güvenilir ve etkin bir
küresel oyuncu olmaktır” hedefini benimseyen Tüpraş’ın tüm işletmelerinde, Avrupa
Birliği normlarına uygun, çevre ve insan sağlığı yasalarıyla uyumlu, düşük maliyetli
kaliteli ürün elde etmeyi,

ISO 9001, ISO 14001, OHSAS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği standartlarının
gerekliliklerine uymayı,

Gerekli kaynakları temin ederek, üretim ve destek süreçlerinin her aşamasında,
süreçlerin performanslarını kuruluş adına çalışan kişilerin katılımı ile sistemin
etkinliği ve geliştirilmesi yönünde sürekli iyileştirmeyi,

Sistem hedeflerinin çalışanlara iletilmesini, net bir şekilde anlaşılmasını ve bunun için
iletişim kanallarının açık tutulmasını sağlamayı,

Üst Yönetim tarafından sistemdeki uygunsuzlukların planlı olarak gözden
geçirilmesini ve uygunluğun sürekliliğini sağlamayı,

Çevre kirliliğini önlemeyi,

Çevre, İş Sağlığı ve Güvenliği konularında Şirketin tabi olduğu yerel ve uluslararası
mevzuata uyumlu çalışmayı, kuruluş adına çalışan kişilerin, ziyaretçilerinin ve
komşularının Tüpraş’ın faaliyetleri nedeniyle maruz kalabilecekleri tehlike ve riskleri
en aza indirmeyi,

Kuruluş adına çalışan kişilere sağlıklı ve emniyetli bir çalışma ortamı, iş güvenliği
sağlamayı,

Teknolojik gelişmeleri ve tedarikçi performanslarını yakından izlemeyi,

Müşteri memnuniyetini en üst düzeyde tutmayı
taahhüt etmektedir.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
Tüpraş Kırıkkale Rafinerisi’nin sahip olduğu belgelerin birer fotoğrafları aşağıda
verilmiştir.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
ISO 17025 KALİTE YÖNETİM SİSTEMİ VE POLİTİKASI
Deney Laboratuarı, 3 Kasım 2006 tarihinde, 17 adet akaryakıt analizinden, TÜRKAK
tarafından akredite edilmiştir. 2007 yılında akredite analiz sayısı 61 olmuş, 2008 yılında ise
bu sayı 76’ya ulaşmıştır.
Rafineri Müdürlüğü’nün belirlediği Deney laboratuarı Kalite Politikası aşağıda
verilmiştir.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
E.4) TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ
Tüpraş’ta, Toplam Kalite Yönetimi, müşteri beklentilerinin aşılmasını hedefleyen,
ekip çalışmasını destekleyen, tüm süreçlerin gözden geçirilmesini ve iyileştirilmesini tüm
çalışanların katılımıyla sağlamaya çalışan bir yönetim felsefesidir.










Tüpraş rafinerilerinde Toplam Kalite Yönetiminin başlıca ilkeleri şunlardır:
ÖNCE KALİTE
LİDERLİK
MÜŞTERİ ODAKLILIK
TÜM ÇALIŞANLARIN KATILIMI
SÜREKLİ İYİLEŞTİRME
İNSANA VERİLEN DEĞER
SÜREÇ YAKLAŞIMI
ÖNLEYİCİ YAKLAŞIM
VERİLERE VE İSTATİSTİKLERE DAYALI YÖNETİM
SÜREKLİ EĞİTİM VE ÖĞRENEN ORGANİZASYON
Tüpraş, tüm faaliyetlerinde kalite, çevre, toplum ve çalışan sağlığına olan
duyarlılığını ön planda tutmuş ve bu bilinçten hareketle bütün rafinerilerinde ISO 9001:2000
Kalite, ISO 14001 Çevre, OHSAS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri
belgelerine sahiptir. 2007 yılında, BSI Eurasia Yönetim Sistemleri Belgelendirme Ltd. Şti.
tarafından rafinerilerde yapılan denetimler başarıyla sonuçlanmış, belgeler yenilenmiştir.
Kırıkkale Rafinerisi Deney Laboratuvarı TS EN ISO/IEC 17025 standardına göre 3
Kasım 2006 tarihinde toplam 17 adet akaryakıt analizi üzerinden Türk Akreditasyon Kurumu
tarafından akredite edilmiştir.
2007 yılında TÜRKAK tarafından yapılan denetimler sonucu Deney ve Kalibrasyon
Laboratuvarları'nın Yeterliliği için Genel Şartlar Standartları'na göre Sıvı Petrol Ürünleri ve
LPG Deneyleri'nden ilk olarak Kırıkkale Rafinerisi akredite olup uluslararası geçerliliğe
sahip olmuştur. Ardından İzmit, İzmir ve Batman Rafinerileri'nin laboratuvarları da akredite
edilmiş ve Tüpraş'ın tüm laboratuvarlarında petrol ürünlerine yapmış olduğu deneyler
sonrasında ortaya çıkan sonuçlar itibariyle uluslararası geçerliliğe sahip olmuşlardır.
Tüpraş, Yönetim Sistemleri belgelerine sahip olmayı, toplam kalitede varılacak son
nokta olarak değil, yalnızca bir aşama olarak değerlendirmekte ve tüm çalışmalarını bu görüş
doğrultusunda sürdürmektedir.
Tüpraş, Ulusal Kalite Hareketi ve Mükemmelliğe Yolculuk Programı'na katılımın ilk
adımı olan İyi Niyet Bildirgesi'ni Türkiye Kalite Derneği ile 4 Nisan 2006 tarihinde
imzalamış ve Toplam Kalite Yönetimi’nde sürekli bir gelişim aracı olan EFQM
Mükemmellik Modeli'ni uygulamaya almıştır.
Beş Aşamalı Mükemmelliğe Yolculuk Programı'nın ikinci aşamasını başarıyla
tamamlayan Tüpraş, kaliteli bir biçimde yönetilen mükemmel bir kuruluş olma yolunda
ilerlediğinin göstergesi olan Mükemmellikte Yetkinlik Belgesi'ni almaya hak kazanmıştır.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
F. YÖNETİMDE KARAR VERME
F.1) ORGANİZASYONEL YAPI
Tüpraş Kırıkkale Rafinerisi, Türkiye Petrol Rafinerileri Anonim Şirketi’nin
Türkiye’de bulunan 4 rafinerisinden birisidir. Kırıkkale Rafinerisi, İzmit’te bulunan Genel
Müdürlüğe bağlıdır. Kırıkkale Rafinerisi genel müdürlük tarafından atanan rafineri müdürü
tarafından yönetilmektedir. Kırıkkale Rafinerisi organizasyon şeması aşağıda verilmiştir.
Bu şemanın ayrıntılı olarak açıklanmış şekli A3 boyutlarında ekler kısmında
verilmiştir.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
PERSONEL SAYISI VE NİTELİĞİ
İşletmede 118 kapsam dışı ve 692 kapsam içi olmak üzere toplam 810 kişi
çalışmaktadır.
Bunlardan kapsam içi dediklerimiz Operatör, Baş operatör, Kontrol Operatörü,
Teknisyen, İşçi,
Kapsam dışı ise Rafineri Müdürü, Müdürler, Mühendis, Şefmühendis, Başmühendis,
Koordinatörler, Uzman, Teknik Olmayan Şef‘dir.
PERSONEL STATÜSÜ
SAYISI
KAPSAM DIŞI
Yönetim ve
Yardımcı
Pozisyonlar
118
KAPSAM İÇİ
Üretim ve Yardımcı
Pozisyonlar
692
KIRIKKALE RAFİNERİ MÜDÜRLÜKLERİ
İşletme Müdürlüğü
İşletme Müdürlüğü, Mühendisleri, Başoperatörleri, Kontrol Operatörleri, Saha
Operatörleri ile günde üç vardiya üzerinden rafineri üretimini kesintisiz sürdürmektedir.
Ünite duruş ve kalkışları ile her türlü müdahaleler konusunda deneyimli olan işletme
bölümünün hedefi güvenilir, emniyetli ve verimli kapasite kullanımını sağlamaktır.
Bakım Müdürlüğü
Bakım Müdürlüğü, mühendisleri, ustabaşları, ve usta teknisyenleri tarafından verilen
mekanik, elektrik, elektronik, boru, metal ve inşaata yönelik servisleri ile ünite sahalarındaki
ekipmanların sürekli çalışabilirliği ve gereken her türlü bakım ve onarımı sağlamaktadır.
Bakım bölümünün hedefi, en üst standartlarda onarım ve güvenilir bakım servisi ile
hedeflenen işletme üretim sürelerine en az arızi duruş ile ulaşmaktır. Bakım Müdürlüğü ilgili
diğer bölümler ile işbirliği içersinde rafinerilerde yürütülen ‘mükemmellik programı’
hedeflerini yakalamak için yeni yöntemleri uygulamaya geçirme altyapısını oluşturmaktadır.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
Teknik Kontrol Bölümü
Teknik Kontrol Bölümünün, çalışan ünite ve ekipmanlarda düzenli kontrolleri ile
duruşlardaki kontrolleri, kesiksiz ve güvenilir bir üretimi garanti eder. Teknik kontrolün
hedefi, uluslar arası malzeme ve onarım standartlarını kullanarak işletme güvenliğini
sürdürmek ve geliştirmektir.
Teknik Servisler Müdürlüğü
Teknik Servisler Müdürlüğü (TSM),konularında uzmanlaşmış mühendisleriyle,
rafineri işletme ünitelerinin sorunsuz çalışması konusunda tüm teknik desteği verir. Teknik
Servisler görevine,”enerji dengesi, rafineri ekonomisi, ünite izleme ile teknolojik gelişmeleri
izleme”gibi çok yönlü çalışmalar da dahildir. TSM, yeni işletme şartlarını tespit ederken,
yürüyen ve planlanan yeni projelerin teknik ve ekonomik yapılabilirliğini de ortaya koyar.
Planlama ve Satış Müdürlüğü
Planlama ve Satış Müdürlüğü, Tüpraş koordinasyon toplantılarıyla kesinleşen aylık, üç
aylık ve yıllık üretim programa çerçevesinde gelen ham petrol ve ürün kargoları sonrasında
ünite kapasite planlamasıyla fiili üretimin sürdürülmesini sağlar. Satış tankları için ürün
hazırlama talimatlarını verir ve bilahare ürün kalite ve miktar kontrollerini yaparak, günlük
satış programına uygun kara ve boru hattı ile çıkış teslimatlarını hazırlar. Genel Müdürlük
tarafından hazırlanan sözleşme ve protokoller kapsamında günlük ve aylık ürün satış ve
pazarlama programlarının gerçekleşmesini teminen ilgili birim be müşterilerle gerekli
koordinasyonu sağlar. Ham petrol ikmali ve petrol ürünlerinin ithalatı ve ihracatı aşamasında
ikili sözleşmeler veya spot alım çerçevesinde ticari işlemler ile fiyatlandırma ve yıllık satış
sözleşmeleri Genel Müdürlük’te ilgili müdürlükler aracılığıyla yapılır.
Kalite Kontrol Laboratuarı
Kalite Kontrol Laboratuarı fiziksel, kimyasal ve biyolojik analiz testlerinin yapıldığı
yerdir. Bu testlerde Amerikan-ASTM, İngiliz-IP, Lisansör-UOP VE Türk Standartları-TSM
metodları kullanılır. Hedef, akredite edilmiş olarak ulusal ve uluslar arası güvenirliliği
sürdürmektir.
Emniyet, Çevre ve Kalite Müdürlüğü
Emniyet, Çevre ve Kalite Müdürlüğü, çalışanların, müteahhitlerin ve müşterilerin iş
sağlığı,güvenliği,çevre ve kalite sistemlerinde sürekli iyileştirmeyi gözeterek,bu konularda
yürürlükten olan kanun ve yönetmeliklere uyumlu çalışmayı sağlamakta yükümlüdür.
Proje ve Yatırımlar Müdürlüğü
Proje ve Yatırımlar Müdürlüğü ile Malzeme İkmal Müdürlüğü özellikle işletme ve
bakım başta olmak üzere tüm bölümlere geniş bir yelpazede hizmet sağlarlar. Projelendirme
bölümü, ünite sahalarındaki değişiklikler ile depolama sahasındaki işler için her türlü
mühendislik çalışmalarını gerçekleştirmek üzere yapılanmıştır. Büyük onarımlar, imalatlar ve
her türlü malzeme temini sözleşmelerle çalışan seçilmiş müteahhitler tarafından yapılır.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
Mali İşler Müdürlüğü
Mali İşler Müdürlüğü, ham petrol ve ürün ithalatlarına ilişkin gümrük muamelelerini,
alım-satım, yatırımlarda dahil olmak üzere bütün muhasebe işlemlerini, müşteri ve satıcıların
cari hesap mutabakatlarını, banka işlemlerinin kontrolünü, mali raporlama ve bütçe
işlemlerini rafinerilerde yürütür. Finansman, bütçe, şirket raporlama, mali planlama, fon
yönetimi, kurumsal kaynakların korunması ve en iyi şekilde kullanılmasından oluşan
yükümlülükler Genel Müdürlük’te ilgili müdürlükler aracılığı ile yapılır.
Bilgi Sistem Müdürlüğü
Bilgi Sistem Müdürlüğü, teknolojinin en iyi kullanımı ile organizasyonel verimlilik ve
etkinliği artırıcı olarak diğer müdürlüklere destek hizmeti sağlar. Genel Müdürlük’te
SAP(kurumsal kaynak planlama) Müdürlüğü, iş akışının zamana karşı yönetimce izlenebilir
olmasını sağlamak ve yeniden yapılandırma ile dahili kontrolün yapılmasından yükümlüdür.
İnsan Kaynakları Müdürlüğü
İnsan Kaynakları Müdürlüğü, insan kaynağının en iyi şekilde ve akılcı
değerlendirilmesinden yükümlüdür. İnsan kaynakları, yeni katılmış ve deneyimli yetişmiş
personelin kariyer planları çerçevesinde eğitimlerini düzenler, belirlenmiş hedefler
doğrultusunda performanslarını izleyerek çalışanların gelişimini sürdürür.
Hukuk Başmüşavirliği, Savunma Sekreterliği, Sosyal işler, Başhemşirelik gibi
birimlerle, sadece Genel Müdürlük’te yer alan Kurumsal İletişim, Yatırımcı İlişkileri, İç
Denetim gibi müdürlükler yönetimde organizasyonel etkinliği artırıcı olarak ve paydaşlarla
bilgi paylaşımı konularında üst yönetime destek hizmetini sağlar.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
F.2) YÖNETİMDE KARAR VERME VE YÖNTEMLERİ
PROGRAMLAMA, OYUN TEORİSİ, SİMÜLASYON vs.)
(DOĞRUSAL
Tüpraş Kırıkkale Rafinerisi, üretim ile ilgili veya üretime yardımcı başka işlerle
ilgili karar verirken belirli sistemlerden yararlanmaktadır.
Rafineri içerisinde bulunan müdürlükler günlük olarak kendi içlerinde toplantılar
yapmaktadırlar. Bu toplantılarda, gün içerisinde yapılacak olan faaliyetler hakkında görüş
alışverişi yapılmaktadır. Toplantılarla desteklenen yönetim kararları böylece daha sağlam
temellere oturmaktadır.
Rafineriye bağlı olarak çalışan müdürlüklerde işlerle ilgili verilecek kararlarda
yardımcı olarak kullanılan bilgisayar programları vardır. 2009 Ağustos ayında rafineriye
Aspentech Orion isimli simülasyon programı kurulacaktır. Bu program ile rafineride
gerçekleştirilecek olan faaliyetler gerçekleşmeden önce denenebileceklerdir.
Aspentech Orion simülasyon programı yöneylem araştırmasının temel bilgilerini göz
önüne alarak çalışmaktadır. Orion yazılımı ile rafinerilerin işleyişleri ham petrol tahliyeden
başlayarak satış hatlarına kadar modellenmektedir. Model üçe ayrılmaktadır: tahliye, transfer
ve şarj kısmının simüle edildiği “üniteler” kısmı ve tank sahası il paçallamanın simüle
edildiği “üretim” kısmı. Orion programını kullanarak başlangıçta bir hafta, gelecekte daha
uzun süreli operasyon planları hazırlanabilecektir.
Orion yazılımı operasyon planı hazırlamanın ötesinde ileriye dönük olarak
programsız ünite duruşları sonucu satış bağlantılarını karşılayabilme, tankların taşmaya karşı
seviyelerinin kontrolünü yapabilme veya ihracı yapılacak kargonun özelliklerini
hesaplayabilme vb. gibi işlerin hızlı bir şekilde kontrolünün yapılabilmesini de
sağlayabilecektir.
Orion simülasyon programı Tüpraş Kırıkkale Rafinerisi yöneticilerinin karar
verirken yararlanacakları temel yöntem olacaktır.
Rafineride kullanılan bu programlar yönetim bilişim sistemleri bölümünde genel
olarak tanıtılmıştır.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
F.3) KARAR DESTEK SİSTEMLERİ
Tüpraş Kırıkkale Rafinerisi, yöneticilerin ve çalışanlarına işle ilgili konularda karar
verirken yardımcı olması amacıyla belirli bir takım karar destek sistemleri oluşturmuştur.
Rafineri Karar Destek Sistemi ile, çalışanlarına yarı-yapısal ve yapısal olmayan
karar verme işlemlerinde destek sağlamak amacıyla, karar modellerine ve verilere kolay
erişimi sağlar. Bu sistem kararın yapısal olmadığı durumlarda karar alma işlemine yardımcı
olur.
Kırıkkale Rafinerisi’ndeki Karar Destek Sistemleri,
karar vericinin yerine
geçmesinden ziyade onun kararlarını destekleyen, yarı-yapısal ve yapısal olmayan
problemlerin çözümü için yardımcı olan etkileşimli sistemlerdir.
İşletmedeki Karar Destek Sistemleri’nin özellikleri şunlardır:
 Yarı-yapısal ve yapısal olmayan kararlarda kullanılır.
 Karar vericinin yerine geçmekten ziyade, ona karar vermesinde yardımcı olur.
 Karar verme sürecinin tüm aşamalarını destekler.
 Kullanıcının kontrolü altındadır.
 Model kullanır.
 Kullanıcı etkileşimlidir.
 Bütün düzeydeki yöneticiler için, gerektiğinde düzeyler arası entegrasyonu da
dikkate alarak, karar verme desteği sağlar.
 Birden fazla bağımsız veya bağımlı karar için destek sağlayabilir.
 Bireysel, grup tabanlı karar verme desteği sağlar.
 Uygulama kolaylığı ve esnekliği sağlar.
Tüpraş rafinerilerindeki Karar Destek Sistemlerini anlamak için bu sistemler
hakkında genel bir bilgi vermek gerekmektedir. Karar Destek Sistemleri’nde bazı durumlarda
karar verici, kaliteli bir karar vermek için kendi deneyimine güvenebilir ya da Yönetim Bilgi
Sisteminden (YBS) elde edilen mevcut bilgiden başka ilave bilgiye bakmaya gerek duymaz.
Özellikle taktik ve stratejik seviyelerdeki karar vericiler, sık sık karmaşık faktörlerin tam
olarak sentez edilmesi insan yeteneğinin ötesinde olan zor durumlarla karşılaşırlar. Bu
durumlar KDS’lerin uygulanması için uygundur. KDS’ler, YBS’lerden daha esnektir ve
farklı durumlar için karar vericiye yardım desteği sunabilir; tüm karar aşamaları, karar tipleri
ve farklı yapıdaki problemlerle ilgilenebilir. Karar destek sistemlerinin birkaç değişik tanımı
aşağıda verilmiştir:
• Bir Karar Destek Sistemi, kullanıcıya yarı-yapısal ve yapısal olmayan karar verme
işlemlerinde destek sağlamak amacıyla, karar modellerine ve verilere kolay erişimi sağlayan
etkileşimli bir sistemdir.
• Karar Destek Sistemleri, kararın yapısal olmadığı durumlarda karar alma işlemine
yardımcı olmak için tasarlanmış, esnek ve etkileşimli bilişim teknolojisi sistemleridir.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
Karar Destek Sistemleri, karar vericinin yerine geçmesinden ziyade onun kararlarını
destekleyen, yarı-yapısal ve yapısal olmayan problemlerin çözümü için yardımcı olan
etkileşimli sistemlerdir. İki tip KDS vardır: Model-odaklı ve veri-odaklı. Model-odaklı KDS
herşeyden önce, “Olursa…Ne olur (What ... if)” ve diğer farklı analizlerin yapılması için bazı
modeller kullanan büyük organizasyonel bilgi sistemlerinden bağımsız, tek başına
sistemlerdir. Bu gibi sistemler genellikle merkezi bilgi sistemi kontrolü altında olmayan son
kullanıcı bölümler ya da gruplar tarafından geliştirilirler. Bu sistemlerin analiz yeteneklerinin
verimli kullanımı, modelin kullanımını kolaylaştıracak iyi bir kullanıcı arayüzüne bağlıdır.
Veri-odaklı KDS’ler, büyük organizasyonel sistemlerde bulunan büyük veri
havuzlarını analiz eden sistemlerdir. Bu sistemlerde büyük miktarlardaki verilerde saklı kalan
faydalı bilgiler çıkartılarak, kullanıcılara karar verme desteği sağlanır. Veri işleme
sistemlerinden elde edilen veriler, bu amaç için veri deposunda toplanırlar.
Tüpraş Kırıkkale Rafinerisi’nde Karar Destek Sistemleri çok geniş bir perspektifte
değerlendirilebilir. Yöneticiler karar verirken bu sistemlerden oldukça yararlanırlar. Bu
sistemler yazılım paket programlarıyla desteklenmektedir.
İşletmede kullanılan paket programlar yönetim bilişim sistemleri bölümünde genel
olarak tanıtılmışlardır.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
F.4) YÖNETİM BİLİŞİM SİSTEMLERİ
Tüpraş Kırıkkale Rafinerisi’nde son teknolojik gelişmelere göre modellenmiş
yönetim bilişim sistemleri mevcuttur.
Rafineri içerisinde SAP isimli ERP programı kullanılmaktadır. Bu program, iç ve dış
kaynaklardaki verileri bilgiye dönüştüren ve bu bilgiyi uygun bir yolla, her düzeydeki ve her
fonksiyondaki yöneticilerle paylaşan bir sistemdir. Böylece, yöneticilere sorumlu oldukları
faaliyetleri planlamada, yönetmede ve kontrol etmede etkin ve zamanında karar alma olanağı
sağlar. Kısaca, bir yönetim bilişim sistemi olan SAP; rafinerinin yönetiminde kullanılan
bilgilerin işlenmesini ve iletilmesini sağlayan bir sistemdir.
İşletmedeki SAP yazılımının temel özellikleri şunlardır:
 Veri/Kayıt işleme fonksiyonlarını destekler (kayıt saklama vb.).
 Bütünleşik bir veritabanı kullanır ve fonksiyonel alanların çeşitliliğini destekler.
 Operasyonel, taktik ve stratejik seviye yöneticilerin bilgiye kolay ve zamanında
erişimini sağlar. Özellikle yoğun olarak taktik seviye yönetici için hizmet sağlar. Yöneticilere
ihtiyaçları doğrultusunda farklı detay ve içerik düzeyinde değişik raporlar sunar.
 Kısmen esnektir ve organizasyonun bilgi ihtiyaçlarındaki değişmeye adapte
edilebilir.
 Sadece yetkili şahısların erişimine imkân veren sistem güvenliğini sağlar.
İşletmede bilişim ile ilgili konular Bilgi-İşlem Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir.
Bilgi-İşlem Müdürlüğü, sistem makinelerinin çalışıp çalışmadığı kontrol edilir. Sisteme bağlı
bilgisayarların ana makine ile bağlantı sağlandığı swıc, hablar ve ruather kontrol edilir.
Bilgisayarların genel temizliği yapılır ve yaptırılır. Teknolojinin en iyi kullanımı ile
organizasyonel verimlilik ve etkinliği artırıcı olarak diğer müdürlüklere destek hizmeti
sağlar. Genel Müdürlük’te SAP(kurumsal kaynak planlama) Müdürlüğü, iş akışının zamana
karşı yönetimce izlenebilir olmasını sağlamak ve yeniden yapılandırma ile dâhili kontrolün
yapılmasından yükümlüdür.
Dağınık ve yönetime uygun yapının, bütünleşmiş, eş zamanlı ve pekiştirilmiş bir alt
yapıya dönüştürülmesi, bütünleşme ile birlikte kullanıcıların veriye ve bilgiye kurum içinde
ve dışında aynı hızla ulaşmasına olanak sağlayan, mobiliteyi destekleyen, güvenli çözümleri
içeren bir yapı kurulmasını, maliyet analizlerini hızlandıracak, iş süreçlerinin yeniden
belirlenmesine yardımcı olacak yazılımları sağlamaktadır.
Tüm altyapı sürekliliğinin sağlanması ve sunucu altyapısındaki yedeklilik ön planda
tutulacak şekilde gerekli donanımı sağlamaktadır. Network altyapısı farklı teknoloji, altyapı
ve ekipman kullanımı ile tamamen degiştirilerek yedekli bağlantılar sağlar. Bu bağlantılar
periyodik olarak test edilmekte ve kesintiler de otomatik olarak birinden diğerine geçiş
sağlamaktadır.
İnternet kullanımı tarafından elektronik posta sunucularının entegrasyon kurulum ve
yönetimi, güvenlik duvarı konsolidasyonu, internet üzerinden gelen tüm maillerin virüs ve
spam kontrollerini yapan güvenlik geçidi kurulumları, internet çıkışlarında içerik filtreleme
uygulamaları merkezleştirilir. Gelen giden tüm elektronik postaların 7 sene boyunca
saklanacağı bir yapı bulunmaktadır. Kablosuz ağ da kullanıcıların belirli güvenlik kontrolleri
yapılarak network kullanımının sağlanması gerçekleştirilir. Genel Müdürlük kullanıcılarının
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
Tüpraş Kırıkkale Rafinerisi Sayfa No.70
dosya sunucuları üzerinde bulunan dosyalarının eski sürümlerini de görebilecekleri altyapıyı
da oluşturmaktadır.
Güvenlik tarafından ise güvenlik duvarı, anti virüs gibi klasik uygulamaların yanı
sıra atak tespit ve önleme sistemleri, sertifika kullanımı ve tek zamanlı şifre üreten sistem
kurulumları yapılmaktadır. Hazırlanan dokümanların şifrelenmesi, kilitlenmesi, üzerinde
yapılacak kopyalama, yazdırma gibi işlemlerde yetkilendirme yapılabilmesine imkân
sağlayan altyapıyı kurar. Rafineriler dâhil bütün yönetim binalarında güvenli kablosuz ağ
kullanımları sağlar. . Ayrıca kurumda çok çok geniş bir yer kaplayan SAP modülleri için
gereken uydu ve mobil hatlar da yedek sistemlerini kurmaktadır.
İşletme bilişim teknolojisi olarak çağın getirisi olan bilgisayarlı sistem ve internetten
yoğun olarak faydalanmaktadır. İşletmede internet Genel Müdürlük ve tüm rafineriler arası
METRO İNTRANET adı verilen bir hat ile sağlamaktadır. Böylece entegre, konsolide ve
merkezi bir yapı oluşturulmuştur. Bu hat sadece Genel Müdürlük ve Rafinerilerce
kullanılmaktadır. Bu sayede işletme Genel Müdürlüğün yanı sıra diğer rafinerilerle iletişimi
de kolaylaştırmaktadır. Bu hat kullanıcıları ve bütün bilgisayarlar işletmenin Bilgi-İşlem
Müdürlüğünde bulunan aktif directorler tarafından hatta tanımlanmaktadırlar. İşletmede
bilgisayar sistemi oldukça fazla ve genel anlamda bütün departmanlarda kullanılmaktadır.
Özellikle işletmenin 2005 yılında özelleşmesi ile birlikte ve son birkaç yılda bütün işler
gerekli programlarla daha seri ve daha kolay olarak gerçekleşmektedir.
Kurumda güvenli kablosuz ağ sistemi bulunmaktadır. Bu ağ sistemi ile departmanlar
ve kişiler arası bilgi akışı internet üzerinden sağlanır. İnternet kullanılırken de güvenlik elden
bırakılmamış güvenlik duvarı konsolidasyonu, internet üzerinden gelen tüm maillerin virüs
ve spem kontrollerini yapan güvenlik geçidi kurumları ve internet çıkışlarında içerik
filtreleme uygulamaları merkezileştirilmiştir. Gelen giden tüm elektronik postaların 7 sene
boyunca saklanacağı bir yapı oluşturulmuştur. Güvenlik duvarı, anti virüs gibi klasik
uygulamaların yanı sıra atak tespit ve önleme sistemleri sertifika kullanımı ve tek zamanlı
şifre üreten sistem kurumları yapılmıştır. Hazırlanan dokümanların şifrelenmesi, kilitlenmesi,
üzerinde yapılacak kopyalama, yazdırma gibi işlemlerde yetkilendirme yapılabilmesine
imkan sağlayan altyapı kurulmuştur.
WAN bağlantılarının kapasiteleri artırılıp farklı teknolojiler ile yedeklenmiştir.
Yönetim binalarında güvenli kablosuz ağ kullanımları gerçekleştirilmiştir. SAP sistemlerine
erişim için uydu ve mobil hatlar da dâhil olmak üzere yedekli sistemler kullanılmıştır.
Kullanıcıların uzaktan erişimleri için güvenli sanal ağ uygulamaları gerçekleştirilmiştir.
Bilgi işlemin amaçlarından biri de altyapının sürekliliğini sağlamaktır. Bu nedenle
server altyapısında yedeklik ön planda tutularak değişiklikler yapılmıştır. Network altyapısı
farklı teknoloji, altyapı ve donanım kullanımı ile tamamen değiştirilmiştir. Yedekli
bağlantılar sağlanmıştır. Bu bağlantılar periyodik olarak test edilmekte ve kesintilerde
otomatik olarak birinden diğerine geçiş sağlanmaktadır. İşletme firma içi ağ olarak Prosoft
adı verilen bir program kullanılmaktayken şuan Türkiye de sayılı ve genelde büyük olan
işletmelerde kullanılan SAP adı verilen Kurumsal Kaynak Planlama programını
kullanmaktadır.
Ayrıca işletmede Microsoft Exchange mail sistemi bulunmakta ve bu sistem ile çoğu
resmi iş, görüşmeler ve yazışmalar buradan yapılmaktadır. Bunların yanı sıra ayrıca kablosuz
ağ sistemi ve bilgisayarların ünitelere kadar inmesi ile kablosuz veri toplama ve verileri
anında görme sistemi oluşturulmuştur.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
Örneğin; RİMS adı verilen program ile üniteler arası malzemelerin ısı, sıcaklık gibi
değerleri kablosuz veri toplama ile istenilen değerler ünitelere gidilmeden bilgisayar
ortamında görülüp malzemenin o an içerisinde ne şekilde ve nerede olduğu kontrol edilebilir.
İşletme donanım olarak ise yeterli ve gerekli derecede uygun bilgisayara sahiptir. MSDOS işletim sistemi ve gerekli Microsoft Office programlarını kullanmaktadır.
Sonuç olarak gerek üniteler gerekse diğer departmanlar olsun işletme içerisinde
internet ve bilgisayar kullanımı oldukça fazla ve düzenli bir şekilde kullanılmaktadır. Ve
işletme de idari bina ve üniteler dahil olmak üzere 123 dizüstü ve 177 masaüstü olarak
toplamada 300 bilgisayar bulunmaktadır.
Veri Yedekleme ve Güvenliği Talimatı:
Server’daki (ıztbım000) ıztbım001 kullanıcıların bilgileri her gün belirlenen saatlerde
otomatik olarak yapılır.
Her sabah yedekleme işlemini yapan server’daki dlt kartuş değiştirilerek işlem
devam ettirilir. Alınan yedekler ile ilgili bilgiler ve oluşabilecek hatalar log fıle’lardan
(ıztbım003\c\backup.log ) ve ekrana gelen mesajlardan kontrol edilerek izlenir. Yedeklenen
kartuşların üzeri etiketlenerek sistem odasındaki raflarda uygun sıcaklık ve nem koşullarında
muhafaza edilir.
Yedekleme İşlemi:
SAAT 18:00 DE; kullanılmakta olan oracle database online yedeklemesi (export) otomatik
olarak yapılır. bu yedekleme server uzerınde export klasörüne kaydedilir.
SAAT 20:00 DE; kullanılmakta olan oracle uygulamaların runtıme dosyaları onlıne olarak
yedekleme serverı uzerındekı guncel_prg klasörüne tarih ve saat kontrolu yapılarak
yedeklenir o gün itibariyle yeni bir program gelmemişse ilgili runtıme dosyasını kopyalamak
için zaman kaybetmez. bu yedekleme işlemi onlıne
kontrollu olarak yapılır.
SAAT 22:00 DE;saat 18:00 server’a alınan oracle export sabah takılı bulunan dlt kartusa
kopyalanır. bu işlemden hemen sonra yedek dısklı calışan ve 24 saat çalışan nas servera bir
yedeği kopyalanır. bu işlem program rumtıme dosyaları ıcınde yapılır.
SAAT 02:00 ‘DE; ıztbım000 server’ında tutulmakta olan tüm kullanıcı dosyaları dlt kartusa
kopyalanır.
KURUMA ÖZGÜ PAKET PROGRAMLAR
İşletmede genel anlamda kullanılan birçok program bulunmaktadır. Bunların başında
firma içi ağ olarak kullanılan SAP Kurumsal Kaynak Planlama gelmektedir. SAP ile işler
daha kolay ve hızlı işlemektedir. Satış departmanından Malzeme İkmal departmanına kadar
birçok departman bu programı kullanmaktadır. İşletme SAP ile birlikte kendine özgü SAP
modüllerini mevcut SAP programlarını değiştirerek elde etmektedir. Bu modüllerden bazıları
satış,malzeme ikmal,mali işler ve işletme gibidir. Bu modüller işletmenin gerekli birimleri ve
kişileri tarafından kendi uygulamalarına göre mevcut SAP programından oluşturulmaktadır.
Ayrıca modüller kendi arasında entegre çalışmaktadır. Departmanlar arası bilgi akışı bu
modüller üzerinden birbirlerine aktarılmaktadır.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
SAP programı sayesinde işler daha hızlı, kolay ilerlemektedir. SAP ta kayıtlar yanlış
dahi olsa silinme imkanı yoktur. Bütün kayıtlar hafızada bulunmaktadır. Böylelikle de
eskiden var olan kayıtları bulmak basitleşir. SAP ile malzeme nerede, kaç tane var,alınan
satılan malzemeler,ürünler yani malzemeler ile ilgili geçmiş ve son durumlar
bulunur,öğrenilir. İşler manüel değil bilgisayar ortamında ilerlemektedir.
Örneğin; satış departmanında SAP sayesinde fiyatlandırma ve faturalandırma eskiye
göre daha seri yapılmaktadır. Çünkü işlemler program üzerinden yapılır. Böylece zamandan
tasarruf ve işlemlerde hız elde edilir.
İşletmede SAP dışında çeşitli departmanlarda kullanılan küçük paket programlarda
mevcuttur. Bunlardan bazıları;
BOYS(Bakım Otomasyonları Yönetim Sistemi): Bakım Müdürlüğü tarafından
kullanılmaktadır. Bu program web tabanlıdır ve web üzerinden kullanılmaktadır. Programa iş
talebi yazılır. Talep işletme bakım koordinatörünce onaylanır. Günlük planlama bakım
tarafından yapılır. İş emri listesi, performans analizi, bakım planı, maliyetlendirme bu
programda yapılır. Programdaki bilgiler kütüphanede saklanır.
MS PROJECT: Günlük bakım planlamada kullanılır. BOYS’un yardımcı
programıdır. BOYS’ ta kütüphanede planlanan işler bir program yardımıyla MS Project’e
aktarılır. Project’e aktarıldıktan sonra işe adam ataması yapılır ve plan tamamlandıktan sonra
çıktı alınır.
Neyin, ne zaman, nasıl, kimle yapılacağına karar verilir.
AUTOCAD: Resimhanede teknik resim çizimleri için kullanılmaktadır.
TEKNİK KONTROL SİSTEMİ: Teknik Kontrol Sistemleri Müdürlüğünde
kullanılmaktadır. Teknik kontroller, vanaların ve ünitelerin bakımı teknik kontrol
başmühendisliği ve gerekli şeflerce yapılır.
OSAR: Emniyet Çevre ve Kalite Müdürlüğü tarafından kullanılır. Kazalar ve kontrol
raporları bu programa yazılır.
LIMS(Laboratuar Information Management System):Laboratuarda kullanılır. Bu
programda rafineride ki ürünlerle ilgili analizleri gösterir.
RİMS: Ünitelerde süreç akışını gösteren programdır. Program sayesinde ısı, sıcaklık
gibi değerler ünitelere gidilmeden görülür.
PROSOFT DOLUM MODÜLÜ: Dolum ünitesinde kullanılmaktadır. Dolumlar
otomasyon ile yapılır. Gerekli değerler programa girilir ve dolum işlemi yapılır. Yani dolum
işlemi manüel değildir.
LCS: İnsan Kaynakları Müdürlüğünde kullanılır. Personel devam ve kontrol
sistemidir.
BARDES: İnsan Kaynakları Müdürlüğünde kullanılır. Personel puantaj programıdır.
PRODEMA: İhaleler için kullanılan otomatik bir programdır.
MICROSOFT OFFİCE PROGRAMLAR: Word, Excel, Power Point
TÜPRAŞ PORTAL: Rafineriler ve müdürlükler bazında web sayfalarının olduğu,
tartışma ortamı ve forum gibi uygulamalar ile doküman arşivleme ve kısmi iş akışlarının
yapıldığı intranet ortamının oluşmasının sağlandığı bir ortamdır.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
ASPEN ORION: Operasyon planlamada kullanılır. Operasyon planı hazırlamanın
ötesinde ileriye dönük programsız ünite duruşları sonucu satış bağlantılarını karşılayabilme,
tankların taşımaya karşı seviyelerin kontrolünü yapabilme veya ihracı yapılacak kargonun
özelliklerini hesaplayabilme vb. gibi işlerin hızlı bir şekilde kontrolünü yapılabilmesini de
sağlar. Üretim planlama genel müdürlük tarafından yapılırken operasyon planlama rafineri
tarafından yapılır.
Uzun vadeli üretim planının kısa vadeli operasyon planına dönüştürüldüğü yazılımdır.
Rafineri işleri bu yazılımla ham petrol tahliyeden başlayarak satış hatlarına kadar
modellenmektedir.
Model üçe ayrılmaktadır:
 Tahliye, transfer ve şarj kısmının simüle edildiği “hampetrol” kısmı;
 Üretim ünitelerinin PIMS alt modelleri kullanılarak simüle edildiği “üniteler” kısmı;
 Tank sahası ile paçallamanın simüle edildiği “üretim” kısmı.
Orion programı kullanılarak 1 haftalık yapılabilen operasyon planları gelecekte daha uzun
süreli yapılabilecektir.
PIMS (Proses Endüstriyel Model Sistemi):Üretim planlamada kullanılır
Üretim programları, Proses Endüstriyel Model Sistemi (PIMS) isminde bir paket
programla, lineer programlara tekniği kullanılarak ve prosesin akışına ihtiyaçlar
doğrultusunda optimize ederek hazırlanır
PİMS ünitenin proses ve ekonomik yönlerini temsil etmek üzere oluşturulan bir model olup,
çok geniş durumlarda kullanılabilir. Bunlar:
 Alternatif şarjların değerlendirilmesi
 Ünitelerin ölçeklendirilmesi
 Verilen şarja göre ürün paçallarının optimizasyonu
 Ünite şekillerinin değerlendirilmesi
 Şarj ve ürün stoklarının planlanması
PIMS ile yapılan lineer planlama modellerinde planlanan periyodun süresi kullanıcıya
bağlıdır. Bu periyot gün, hafta, ay veya yıl olabilir.
Planlamaya Genel Müdürlük tarafından gönderilen slate(liste)le gelecek üç ay
içerisinde gönderilebilecek ham petrollerle 1100 Atmosferik Distilasyon Ünitesinin şarjı
belirlenir. Buna göre var olan ham petrol stokları ve boru hattındaki ham petrollerin tespiti
yapılır.
Ayrıca gelen taleplerle de bu üç ay içerisinde satılacak ürün miktarları belirlenir, bu
veriler kullanılarak, PİMS modeline her ay itibariyle şarjlar ve talepler girilip program
çalıştırılır. Model girilen verilere göre en uygun ürün üretim değerlerini (Ham petrol ünitesi
haricindeki diğer ünitelerin şajlarını, en uygun ürün özelliklerinde üretebilecek ürün
miktarlarını vb.)belirler.
Bu şekilde en az üç ay için çalışılır. Böylece ileri ki gün ve aylarda taleplerin
karşılanıp karşılanmayacağı, ham petrol ünitesi haricindeki ünitelerin hangi şarjda ve moda
ne kadar sürede çalıştırılması gerektiği saptanır.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
Tüpraş Kırıkkale Rafinerisi’nde kullanılan APC (Advance Process Control)
programı ile kontrol hakkında yeterli bilgiye sahip olunmasa bile ürün bazlı kontrol
sağlanması, kullanımı kolay olması, çoklu kontrol sisteminde başarılı kontrol sağlaması, ürün
spesifikasyonlarında ve kontrol parametrelerinde oluşabilecek hataları minimum etmesi
avantajlarından bazılarıdır. Bu sistemin işletmedeki uygulama alanları;
1.Etap
1100 Ham petrol Ünitesi
Atmosferik Distilasyon Kolonu
Stripper Kolonu
Splitter Kolonu
1150 İzomerizasyon Ünitesi
C-1157 Stabilizer Kolonu
2.Etap
1350 Hydrocracker Ünitesi
Reaktör Kısmı
Franctinator Kısmı
1700 LPG Ünitesi
C-1704 Deetanizer Kolonu
3.Etap
1450 CCR Ünitesi
1200 Vakum Ünitesi
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
G. FİNANSAL YÖNETİM
G.1) MALİYET SİSTEMLERİ
Tüpraş Kırıkkale Rafinerisi’nde Maliyet Sistemleri ile ilgili faaliyetler, Mali İşler
Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilmektedir.
Maliyeti oluşturan başlıca unsurlar hammadde, ara ürün, işletme malzemesi, bakımonarım malzemeleridir. Hammadde ve ambar malzemeleri girdi, ara ürün ve ürünler ise
çıktıdır. Maliyetlendirilen girdiler hammadde- ham petrol, direk malzeme(üretimde
kullanılan)- kimyevi maddeler, endirekt malzeme- işletme malzemeleridir. Maliyetlendirilme
yapılırken yine SAP programı kullanılır. Maliyeti oluşturulacak ürün için gerekli değerler
programa girilir ve maliyeti hesaplanır.
Ürün Maliyetlendirme PP Altyapısı;
PP de iş planı ve ürün ağacı ara verisi yaratılmaz. Üretim yöntemi olarak, seri üretim
kullanılır. Ürün / Üretim yeri / Üretim sürümü bazında ‘Masraf’ alıcı yaratılır. Ürün masraf
alıcıları arkasında, ürün maliyetlerini toplayacak olan üretim siparişleri yaratılmış olur.
PP teyitleri, maliyet arasından sadece “ ürünün stoğa girişi “ ne ilişkin muhasebe
kaydı yapılır. PP üretim teyitleri tamamlanınca, sistemde hangi üründen kaç MTN üretildiği
bilgisi üretilir. Üretimden giriş miktarı ve ürünün dağıtımında kullanılacak parite fiyatı baz
alınarak, “aktivite mahsuplaştırılması” yapılır.
Esas üretim masraf yerlerinde biriken 720* 730* değerleri “aktivite mahsuplaştırılması” dönem sonunda ek bir program ile yapılır.
Ürün Maliyetlendirmede Dönem Sonu İşlemleri :
CCA işlemleri/ Dağıtımları
Tüm masraf dağıtım derrebi çalıştırılır. Çalışılmayan üretim yerinin payı araştırılmış
olacaktır. Kapatılan dönemde gider hesaplarına giriş engellenir.
Burada detivite mahsuplaştırılması 1, 2, 3 masraf nevi üzerinden üretim yerlerinden oluşan 5
ve 6 masraf nevileri TP x 91 devresiyle 631, 632 hesaplara gönderilecektir. 710, 720, 730
hesaplarda üretim masraf yerleri dışında tutar kalmamasına dikkat edilir.
Malzeme Defteri Hammaddeler İçin Kapatılamaması:
Masraf yerine ve ünite siparişlerine yapılan malzeme tüketimleri de fiiliye gelmiş
olacaktır. Tüm üretim yerleri birlikte kapatılır.
İşletmede tahmini maliyet çıkartırken yapılacak işlemler;
Maliyetler çıkartılırken fatura alma dönemi başlamadığından masraf kalemlerinin
maliyetlerini çıkartabilmek için, geçmiş ayda düzenlenen faturalar incelenir ve mevcut ayın
karşılaştırılması yapılarak; cari dönem için karşılıklar ayrılır.
Not: Ayrılan karşılıklar fiili maliyet döneminde ters kaydı alınarak kapatılır.
Hampetrol alımları kesinleştirilir ve genel müdürlük ile eş güdümü olarak muhasebeleştirme
süreci başlar. Rafineriler arası dekontlaşma kapatılır.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
Aylık faaliyet raporuna göre işlenen ham petrol miktarların muhasebeleştirme
işlemleri yapılır. Cari ayın malzeme ambarından çekilen kalemlerin muhasebeleştirme
işlemleri yapılır. Yapılmakta olan tüm yatırımlar ile ilgili kur farkları çalıştırılır ve ardından
muhasebeleştirme işlemleri tamamlanır. Ardından 800* lü masraf hesapları için dönem
kapatılır ve böylece başka işlemlerin kaydedilmesi önlenmiş olur. Dönemin kapanmasının
ardından Belge Türü “KK” karşılık mahsubu kesilir.
Standart Maliyet Hesaplama:
Ürünlerin malzeme ana verileri “plan fiyat” sahası batch olarak topluca atılır.
Ürünler için en son ürün satış fiyatları, hammaddeler için öngörülen fiyatlar plan fiyata
yazılır. Standart maliyet hesaplanırken sistem, önce plan fiyat 1 sahasına sonra “ en son fiili”
fiyata bakılır.
Mal girişleri ile gelen faturalarda ambara alınan malzemeler için fiyat farkı oluşması
beklenmez. Hampetrol alımı gibi uzun süreçler için fatura gecikmeleri sebebiyle standart
fiyat önemli hale gelir. Faturalar çoğunlukla bir önceki gün mal girişlerinin alacağından
fatura ile mal girişi fiyat farkları oluşabilir.
Maliyet Sistemleri ile önemli bağlantıları olan muhasebe mali işler müdürlüğü tarafından
yapılmaktadır. Burada sadece muhasebe programı değil toplu entegrasyonu sağladığı için
SAP programı kullanılmaktadır.
Hammadde, ara ürün, işletme malzemesi, bakım-onarım malzemeleri maliyeti
oluşturan unsurlardır. Hammadde ve ambar malzemeleri girdi, ara ürün ve ürünler ise
çıktıdır.
Maliyetlendirilen girdiler hammadde- ham petrol, direk malzeme(üretimde
kullanılan)- kimyevi maddeler, endirekt malzeme- işletme malzemeleridir.
Bütün harcamaların kaydı tutulmaktadır. Maliyeti hesaplanan harcamalar:
 Hammadde,
 Malzeme,
 Kullanılan işçilik,
 Elektrik,
 Su,
 Doğalgaz,
 Dışarıdan alınan bakım-onarım,
 Müteahhitlik,
 Dolaysız vergiler,
o Emlak
o Damga
o Özel iletişim vergileri
 Amortismanlardır.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
Dolaylı vergiler olan KDV ve ÖTV satılan maldan elde edilen gelirden indirildiği
için maliyet unsuru değildir.
SAP sistemi kullanılarak ara ürün ve ürünlerin birim maliyetleri elde edilir.
Maliyetlendirmede kullanılan SAP süreçleri :
FI: genel muhasebe modülü
CO: maliyet muhasebesi masrafları bulma modülü
PC: ürün maliyetlendirme modülü
MM: günlük miktarsal üretim akışı maliyeti modülü
Maliyet hesaplaması yapılırken dönemsellik ilkesi göz önünde bulundurulur. Buna
göre dönem belirlenmesi gerekir. Genellikle ay bazı tercih edilir ve maliyetlendirme raporu
aylık çıkarılır.
Maliyetlendirmede gerçek üretimde direk çalışan birimlerin maliyetleri önemlidir.
Toplam üretim maliyeti bulunur. Üretilen birimler üzerine dağıtılır. Bu dağıtım yapılırken
ürünlerin piyasa değerleri göz önünde bulundurulur. Eğer piyasa değeri göz önünde
bulundurulmazsa ürünlerin birim maliyetleri aynı olur. Ürünlerin piyasa değerleri ile üretim
miktarları çarpılarak anahtar oran bulunur. Buna göre birim maliyet hesaplanarak
maliyetlendirme yapılır.
Satış
Maliyeti
=
Dönem Başı + Üretilen Ürün - Dönem Sonu
Stok Maliyeti
Maliyeti
Stok Maliyeti
Yani satış maliyeti sadece o dönemde üretilen ürünün maliyetine göre değil o
dönemde var olan stokların maliyeti de dikkate alınarak hesaplanır.
Hesaplanan satış maliyetiyle işletmenin cirosu karşılaştırılarak faaliyetin kar-zarar
durumuna bakılır. Gelir tablosundan ödenecek kurumlar vergisi hesaplanır. İşletmenin
devamlılığına yönelik kararlar kar-zarar tabloları durumuna göre belirlenir.
Maaşların Muhasebe Kaydının Yapılması
 Maaşlar hazırlandıktan sonra icmallerin alınması
 Banka listelerin alınarak icmal ile tutturulması
 Kesintili listelerin alınması ve kontrolü
 Personel maaşların ödeme yazısının Mali İşler Müdürlüğüne gönderilmesi
 Banka disket yarat
 Vakıfbank ve Yapı Kredi Banka ya ödenecek tutarların fakslanması
 Personel bordroların çekilmesi zarflanması ve dağılması
 Mali İşler Müdürlüğüne gönderilmek üzere; maaş sonrası personelin maaşından yapılan
kesintilerin ödeme tablosunun hazırlanması
 Fazla mesailerin hazırlanması
 Muhtasar beyanname için vergi tablosunun hazırlanması
 SSK için aylık bildirgelerin hazırlanması
 3 ayda bir kapsam içi personel için kıdem tazminatı, artan kıdeme teşvik ücreti ve yıllık
izin ücreti karşılık tabloların hazırlanıp Mali İşler Müdürlüğü’ne gönderilmesi,
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :



Stajyer öğrenci maaşları hazırlanması ve ödenmesi
İzin avansların ödenmesi
Hastalık avansların ödenmesi
 İcra yazıların günlük yazılarak icra dosyasına işlenmesi
 İnsan Kaynakları olarak yıllık personel bütçesinin hazırlanması
 Personel banka değişikliklerin Genel Müdürlüğe bildirilmesi
 Yeni işe başlayan personelin tekrar işe giriş bildirgesinin hazırlanması
 Yeni işe başlayan personelin banka bilgilerin ve giriş bilgilerin Genel Müdürlüğe
bildirilmesi
 Personele kredi v.s işleri için tasdikli maaş bordosu verilmesi
Ücret Tahakkuk
 Her ayın on beşinde istihkak avansı ödenmesi
 Her ayın yirmisinde hazır olacak şekilde maaş çalışması hazırlığı
Kesintiler
 Ay içerisinde verilen hastalık izin ve doğal afet avansların programa girilmesi
 Nafaka ve icra kesintileri
 Lojman, kira, site yayın gideri, elektrik, telefon kesintileri
 İstihkak avansı kesintisi
 Site klup kesintisi
 TPAO yardım sandığı kesintisi
 Yolluk kesintisi (Mali İşler Müdürlüğü tarafından verilir.)
 Diğer kesintiler (Mali İşler Müdürlüğü tarafından verilir.)
 Petrol – iş spor kesintisi
 Koç Allianz Bireysel Emeklilik BES kesintisi
 Maliyet (Bireysel emeklilik, hayat ve sağlık sigortası)
 Muafiyet (askerlik borçlanması)
 Grup sağlık sigortası işçi payı kesintisi
Ek Ödemeler
 Puantaj aktarmadan gelen ödemeler
 Kapsam dışı personel on call ödemesi
 Kapsam içi personel kıdeme teşvik ödemesi
 Doğum, evlenme ve defin yardım ödemesi
 Vardiya şeflerin vardiya ve on call ödemesi
 Vergi iade ödemesi
 Kıdem, ihbar, kıdeme teşvik ve yıllık izin ücreti ödenmesi
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
G.2) BÜTÇELEME
Tüpraş Kırıkkale Rafinerisi’nde, bütçeleme faaliyetleri önemli bir maliyet unsurunu
oluşturmaktadır. Genel Müdürlük ile ortak yapılan çalışmalar ile rafineriye yapılacak olan
yatırımlar bütçelenir ve ona göre Genel Müdürlük tarafından bu projelere bütçe ayrılır.
Bütçeleme konusunda büyük yatırımlarda dışardan yardım alınır. Diğer yatırımların
bütçelemesi ise işletme bünyesinde yapılır.
Rafineride en çok boru hattı çekme işlemi yapılmaktadır. Örnek olarak boru hattı
çekme işleminde bütçeleme yapacak olursak;
Maliyet kalemleri:
Satın alınacak pompanın maliyeti cinsine ve kapasitesine göre değişecektir. Maliyeti
tecrübeye dayanarak ya da firmalara sorularak tahmin edilir.
Borunun maliyeti de çapı ve uzunluğuna göre değişir. Ambardan alınacaksa boru
ambara maliyeti sorulur. Dışardan alınacaksa piyasa araştırmasıyla bulunur.
Borunun yanı sıra dirsek maliyetinin de hesaba katılması gerekir.
Çıkartılan maliyete göre bütçe ayrılacağından bütçelemenin doğruluğu çok önemlidir.
Yanlış bir bütçelemeyle gereğinden fazla bütçe bağlanabilir veya az bütçe bağlanması söz
konusu olabilir. Planlanan bütçeyle gerçekleşen bütçe arasında çok sapma olmaması gerekir.
Eğer 500 000 TL bütçe ayırtıp 150 000 TL harcama gerçekleştirirsek bütçeyi boş yere
bağlamış oluruz ve bu rafineri için proje süresi boyunca paranın boş beklemesi, boşa
ayrılması anlamına gelmektedir. Tam tersine 700 000 TL bir harcama gerçekleştirirsek de
yapılan hesapları bozmuş olunur ve projenin süresi uzayabilir.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
G.3) YATIRIM PLANLAMA
Tüpraş Kırıkkale Rafinerisinde yatırımlar, üretim kapasitesini ve satış altyapısını artırıcı
projeler ile AB çevre standartlarında üretim projelerine yönelik olarak yapılmaktadır.
Tüpraş rafinelerinde yatırım harcamaları yıllara göre 2005’te 254, 2006’da 274, 2007
yılında ise 355 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.
Tüpraş Kırıkkale Rafinerisi’nde yatırım planlama faaliyeti Proje Yatırımlar Müdürlüğü
tarafından gerçekleştirilmektedir.
Proje çalışması yapılabilmesi için bölümlerden talep gelir. QDMS programına girilen
talepler müdürler tarafından onaylandıktan sonra Proje Müdürlüğüne gelir. Talebin kabul
görmesi için önce tipi belirlenir.
Bir çalışmaya yatırım denebilmesi için tamamen yeniden yapılmış, yeni bir proje olması
gerekir. Mevcut sisteme eklenmiş bir iş olmalıdır. Proje yatırıma gelen her talep bu yüzden
yatırım niteliği kazanmaz. Örneğin, yeni bir tank alınması yatırım olurken; mevcut tankın
yalıtımının değiştirilmesi işletme içi bir faaliyettir, yatırım değildir.
İkinci bir kısıt ise projenin getiri- götürü dengesidir. Çalışmaya başlanmadan önce bu
yatırımın ne kadar maliyetinin olacağı ve buna karşılık ne kadar kazanç sağlayacağının hesabı
yapılır. Proje yapılmaya değer görülürse çalışmalara başlanır.
Gerçekleştirilmesine karar verilen proje bütçeye alınır. Projenin yatırım planı yapılır.
Bir sonraki yılın yatırım planı 6 ay önceden programlanmaya başlanır. Projenin ne kadar
malzeme ne kadar işçilik götüreceği gibi maliyet kalemleri çıkarılarak bütçelemesi yapılır ve
programa alınır. Projenin maliyetine bakılır. Yatırım çok büyük maliyet istiyorsa ona göre
bütçe ayrılır ve aylara göre ne kadar maliyet gerektireceği hesaplanır. Malzemenin tahmin
edilen sürede temin edilememesi gibi bazı iç veya dış aksaklıklardan dolayı proje beklenen
hedeflenen süre içinde tamamlanmayabilir. Projenin tamamlanma süresi uzarsa bütçe revize
edilir.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
G.4) SATIŞ SİSTEMLERİ
Tüpraş Kırıkkale Rafinerisi Müdürlüğü’ne bağlı olan Planlama ve Satış Müdürlüğü,
işletmenin satış sistemlerini yürütmekten sorumlu olan müdürlüktür.
İşletmede satış sistemleri belirli bir sınıflandırmaya göre yapılmaktadır. Bu
sınıflandırma aşağıda genel hatlarıyla verilmiştir. Aşağıdaki sorulara göre belirli bir sistem
dahilinde satış yapılır.
Satış sürecinde,
 Alıcıya satmayı düşündüğünüz çözüm/ürün/hizmet ihtiyacına cevap veriyor mu?
 Bu ihtiyaç için müşterinin ödemek istediği bedel nedir?
 Ne zaman satın almak istiyor?
 Müşterinin finansal durumu ve iş felsefesi nedir?
 Müşterinin satın alma süreci ne şekilde işlenmektedir?
 Müşteri için bu ürünün satın alınması ne kadar kritiktir?
 Anahtar karar vericiyle aramızdaki politik ve kurumsal bağlar nelerdir?
 Sunulan ürünler alıcı tarafından nasıl algılanmaktadır?
 Alıcıya rakiplerden farklı sunulan değerler nelerdir?
sorularının yanıtlarını bulabilmek ve bunu müşteriye iletmek İşletme tarafından “bu satış
bizimdir” diyebilmektir.











Ayrıca işletmede “Alıcı bizden alacak çünkü ”
En düşük yatırım maliyeti bizde,
Ürünü/hizmeti belirlenen tarihte, belirtilen bütçeyle bitireceğiz,
En güvenilir seçenek biziz,
Alıcının başarılı olması için, onun işinin inceliklerini bizden daha iyi bilen yok,
Alıcının ihtiyacına uygun, kişiselleştirilmiş çözüm bizimkidir,
Satış sonrası servis kalitesinin ve desteğinin en iyisi bizde,
Alıcıların bütçelerine en uygun ödeme planını biz sunacağız anlayışıyla müşteriye
yaklaşılmaktadır.
İşletmede satış uygulamalarında satışın kazanılması için;
Her satış fırsatı bir daha ele geçemeyebileceği için, ondan başka şansları yokmuş gibi
strateji oluşturulmakta,
Sundukları ürünle ilgili sağlanılan değerin rakip tarafından sağlanamayacağı belirtilmekte,
Kurulan strateji sunumlar, taktikler ve toplantılarla desteklenmekte,
Strateji geliştirilmeden önce müşterinin satın alma ve değerlendirme kriterleri iyice
öğrenilmektedir.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
SATIŞ TAHMİNİ
Geçmiş ve bugünkü verilere dayanarak gelecek gelirler ve olaylar hakkında
sistematik tahminler yapılmaktadır. Bu tahminleri ürün, hizmet, fiyat, çalışan sayısı ve
yönetmeliklerdeki değişiklikler gibi dâhili faktörler ve mevsim, ülkenin durumu gibi harici
faktörler etkilemektedir.
SATIŞ İŞLEMİ
Satış uygulamaları bu şekilde olmasıyla birlikte işletmede satış işlemleri, Satış
Müdürlüğünde şu şekilde yürütülmektedir.
Öncelikli olarak satışlar yapılmadan önce satımı yapılacak olan ürünler planlama
müdürlüğü tarafından günlük planlaması yapılır. Gerekli kontroller ve markerlama işlemleri
yapıldıktan sonra satılabilir günlük ürün miktarı planlama müdürlüğü tarafından satış
müdürlüğüne bildirilir. Gün boyu satış işlemleri yapılır ve gün sonunda mutabakat yapılarak
dolum işlemleri kontrol edilir.
SATIŞ FİYATININ BELİRLENMESİ
İşletme ürün satış fiyatlarını, 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanununda tanımlandığı
üzere “en yakın erişilebilir dünya serbest piyasa oluşumu” olan, Akdeniz ÜRÜN fiyatları v,
Amerikan Doları satış kuru takip ederek belirler.
Petrol piyasalarında ham petrol ve ürünler Amerikan doları üzerinden işlem
görmekte ve yurtiçi ürün fiyatları ham petrole değil, her ürünün Akdeniz piyasasında ki
fiyatına göre hareket etmektedir. Bu nedenle de, ürün bazındaki hareketler dönemsel ve/veya
sezonsal olarak ham petrol ile birebir örtüşmemektedir.
Yasal tanım çerçevesinde Akdeniz piyasasındaki petrol ürünleri fiyatlarında oluşan
değişiklikler ve dolar kurundaki değişim günlük olarak değerlendirilmekte ve bu iki faktöre
göre oluşturulan yeni fiyat, yürürlükteki satış fiyatlarını anlamlı bir şekilde yukarı ya da aşağı
yönde farklılık gösterdiğinde, fiyat ayarlamaları yapılmaktadır. Bu şekilde belirlenen yeni
fiyatlar EPDK’ya, ilgili diğer kamu kuruluşlarına ve müşteri olan diğer akaryakıt
kuruluşlarına gönderilmektedir.
Tüpraş ürün fiyatlarını oluştururken “en yakın erişilebilir dünya serbest piyasa
oluşumu” satış politikası gereğince hassasiyetle takip etmek zorundadır. Çünkü 20 Aralık
2003’te yürürlüğe giren 5015 yasa gereği petrol ürünü ithalatı, lisansı olan kuruluşlar için 1
Ocak 2005 tarihinden geçerli olmak üzere tamamen serbesttir. Özellikle çevre ülke
rafinerileri (Rusya, Romanya, Bulgaristan, Yunanistan ve İsrail) Türkiye piyasasını çok
yakın takip etmekte ve fiyat avantajı görürlerse ürünlerini ülkemizde pazarlamaktadırlar.
İthalatın serbest olduğu ve bölgede gerek motorin gerekse benzinin kolayca ikmal
edilebileceği rafinerilerin bulunduğu bir ortamda yüksek belirlenecek fiyatlar, müşterinin
TÜPRAŞ’ tan ürün almak yerine ithalata yönelmesine yol açtığından böyle bir yola gidilmez.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
Satış Fiyatlarının Ne Sıklıkta Değiştiği
Fiyat ayarlama sıklığını piyasa dinamiklerine uygun olarak belirlemiş ve petrol
fiyatlarının düşüş yönünde hareket ettiği 8 Temmuz- 23 Aralık 2008 döneminde,
 Benzin fiyatları 16 kez düşürülmüş,3 kez artırılmış.
 Motorin fiyatları 17 kez düşürülmüş,3 kez artırılmış.
Akaryakıt fiyatları tespitinin temel ve belirleyici kriteri, Akdeniz Piyasasındaki
fiyatlar olmakla birlikte, başka maliyet unsurları da bulunmaktadır.Ayrıca,uluslar arası
piyasada fiyatlar dolar bazlı oluşurken,akaryakıt satış fiyatlarının TL olması nedeniyle
kurdaki değişim, fiyat tespitinde önemli bir belirleyici olmaktadır.
Fiyat düşüşleri hiçbir kurum veya kuruluşun baskısı ile değil ithalat serbestîsi
nedeniyle oluşan rekabetçi piyasa koşulları gereği yapılır.
Akaryakıt Pompa Satış Fiyatının Belirlenmesi
Akaryakıt pompa satış fiyatının içerisinde 3 adet fiyat bileşeni bulunmaktadır.
Bunlar;
 Rafineri Satış Fiyatı/İthalat Fiyatı,
 Dağıtıcı Şirket/Bayi Maliyet ve Kar Payı,
 Sabit Tutarlı ÖTV ve ÖTV dâhil olmak üzere toplam tutar üzerinden hesaplanan
KDV’dir.
Tüm bu kriterler göz önünde bulundurularak pompa satış fiyatı belirlenir.
MARKERLAMA İŞLEMİ
İşletme ulusal marker sistemi kullanır. Ulusal Marker, ülkeye kaçak akaryakıt girişini
ve yurt içinde dolaşımını engellemek amacıyla yakıta ticari faaliyete konu edilmeden önce
eklenecek ve yakıtın özelliğini bozmayacak nitelikte bir katkı maddesidir. İşaretleyici
anlamına gelmektedir..
Ulusal marker katılmamış ve ya eksik katılmış yakıtlar için tüketim vergisi
ödenmemiş olduğundan, piyasada satanlar vergi kaçırma, kaçakçılık ve sahtekârlık suçu
işlemiş olurlar.
İşlemede marker uygulamasına benzin ve motorin türleri için Ocak 2007 de
başlanmıştır. Ulusal marker diğer yakıtlara ise yeni nafta, gazyağı ve Fuel Oil türlerine 1
Ocak 2009’dan itibaren katılamaya başlanılmıştır.
Ulusal marker Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu- TÜBİTAK
tarafından üretiliyor.
Akaryakıta EPDK’nın belirlediği koşul ve seviyede Ulusal Marker eklenip
eklenmediğini ölçen cihazlarda yine TÜBİTAK tarafından geliştirildi.
Ulusal marker yurt içinde pazarlanacak akaryakıta rafineri çıkışında ve ya gümrük
girişinde sanayide yan ürün olarak ve ya diğer şekillerde üretilen akaryakıta ise ticari
faaliyete konu edilmeden önce ilgili lisans sahibi tüzel kişiler tarafından kurumca belirlenen
şart ve özellikte ekleniyor.
Rafinerilerde hassas ve izlenebilir ölçüm sonucu alınabilecek şekilde ekleme
yapılabilecek teknik özelliklere sahip otomatik dozaj kontrolü enjeksiyon sistemleri
rafinerimizde kuruldu.
Markerlama başlarda yüzde 90–100 arası iken daha sonra EPDK tarafından yüzde
97–110 olarak revize edildi. İstenilen marker konsantrasyonu Mart 2007 ortalarına kadar 8
ppm ve üzerinde sağlandı.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
TALEPLERİN BELİRLENMESİ
İşletme firmalara satış yapmadan önce tahsis belirlemesi yapar. Genel Müdürlük
tahsisi belirlerken firmaların bir önceki ay ve yıl işletmeden çektiği çekişleri, parası ve ya
kredisini göz önünde bulundurarak tahmini bir aylık bir tahsis oluştururlar. Bu aylık tahsis
miktarları yirmi altı güne bölünerek günlük bir firma için ne kadar satılabileceği ortaya çıkar
ve bu belirlemeler firmalara da bildirilir. Her ne kadar günlük belirlemeler yapılsa da satışlar
yapılırken planlamadan gelen eldeki ürün stoğuna dikkat edilerek satış işlemi gerçekleştirilir.
Eğer elde bulunan ürün az ise firmalara o günlük çekiş miktarı kadar, eğer ürün fazla ise
çekişten fazlası da verilebilir. Ayrıca işletme satım yapmadan önce firmalara ürün spekti yani
ürün analiz formunu gönderir.
Şayet Genel Müdürlüğün tahsislerinde firmalar kendilerine düşen payı almazlarsa;
daha önceki yıllar böyle bir durumda ton başına ceza almaktayken işletme özelleştikten sonra
ton başına ceza uygulaması yerine bir sonraki ay firma çok miktarda ürün isterse işletme
daha önceki ay almadığı için istediği miktarda ürün vermemektedir. Bunun yapılamasının
sebebi ise elde bulunan ürünün işletmede kaldığı sürece maliyet oluşturmasıdır. Örneğin;
asfalt 160 derecenin altında donmaktadır bu yüzden onu hep sıcak tutmak gerekir. Ve ya
benzin durdukça fire verir. İşte bu gibi sebeplerde işletmeye ek bir maliyet oluşturur.
İşletmede elinde stok ürün bulundurmak istemediğinden böyle bir yola gitmektedir.
MÜŞTERİLER VE SATIŞLAR
Müşteriler ürünlere göre değişkenlik göstermektedir.
Beyaz ürün alıcıları: Genelde petrol firmalarıdır. Shell, Total, Opet, Petrol Ofisi gibi.
Bu müş-teriler taleplerini satış departmanına bildirir ve satış bölümü talebi bilgisayar
sistemine girer.(SAP programı kullanılmaktadır.) Sonrasında talep doluma gider ve dolum
işlemi gerçekleştirilir. Bir de bu ürünlerin satımı peşin ve ya 3–5 gün vadeli olabilir.
Asfalt alıcıları: Bu ürünlerin müşterileri ise Türkiye’de ki belediyeler ve yol yapımı
yapan büyük firmalardır. Bu müşteriler ürün alabilmek için taleplerini genel müdürlüğe
bildirirler. Eğer Genel Müdürlükten onay çıkarsa satım işlemi gerçekleştirilir. Ayrıca asfalt
satımında para peşin alınır. Firma parayı bankaya yatırır, satım ondan sonra gerçekleştirilir.
Özel anlaşmalı alıcılar: Bunlar hiç satılmayan ürünleri piyasa fiyatının altında bir
değerde toptan alan müşterilerdir. Bu müşterilerde yine asfalt alıcıları gibi taleplerini genel
müdürlüğe bildirir. Onay çıkarsa satım işlemi gerçekleşir. Satılmayan ürünlere örnek kükürt
verilebilir.
ÜRÜNÜN ULAŞIMI
Satışlar kara yolundan sağlanmaktadır. Ayrıca işletme yurtiçi satışların yanında
Kuzey Irak ve Kıbrıs’a da yurt dışı olarak satış yapar.
Üç tür dolumla satım yolu vardır. Bunlar;
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
KARA DOLUMU
TANKER DOLUM ; LPG, BEYAZ VE SİYAH ÜRÜN İŞLEMLERİ :
R-5 GİRİŞ; Karadolum tankerlerinin Tüpraş dış karadolum sahasına ilk girdikleri
noktadır. Burada görevli güvenlik elemanları karadolum tankerlerinin bilgisayar ortamında
plakalarını kaydeder. Sürücülerin kimlik, ehliyet vs belgelerini alarak bilgisayar ortamında
otomatik olarak tankerlere sıra numarasını verir. Kaydını yaptıran tanker sürücüsü boş tanker
park sahasına tankerini park eder. Dağıtım kuruluşuna veya Ticaret Müdürlüğüne giderek
talep siparişini verir. Dağıtım kuruluşu da ürün taleplerini Tüpraş Ticaret Müdürlüğüne
bildirir. Direk müşteriler ise Ticaret Müdürlüğüne gider.
TİCARET; Dağıtım Kuruluşlarından ve Direk Müşterilerden (Belediyeler, Bazı
Kamu Kuruluşları, SEKA, MKE, Karayolları, Enerji Santralları vb.) Gelen taleplerin
incelendiği, tanker bilgilerinin göz kapasitelerine göre girildiği, tahsislerin ve para
durumunun kontrol edildiği, tankerin ceza durumunun incelendiği, Tüpraş Satış ve Teslim
Standardı gereği ürün taleplerinin kabul edildiği ve bu bilgilerin bilgisayar ortamında dolum
otomasyon ağına aktarıldığı birimdir.
DOLUM KAYITGİRİŞ (R-6): “Rafineri Karadolum Sistemi İşletme Standardı ve
Kara Tankerleri LPG Dolum Standardı” gereği “LPG ve Akaryakıt Tankerleri Kontrol ve
Kapasite Formu” olan tankerler için Ticaret Müdürlüğü tarafından girilen siparişler kabul
edilir. Kabul edilen siparişler dolum kayıt girişinde bulunan bilgisayar ortamında ürünün
cinsine göre dolum yapacağı ada belirlenerek tankerin “Geçici Ürün Talep Fişi (GÜTF)”
kantar ve sayaçlı dolum için ayrı ayrı hazırlanıp, yazıcıdan alınır. Tankerin anonsu yapılarak
gelen sürücüye GÜT Fişi verilir ve ışıklı park sahasına gönderilir. GÜT Fişinde Ticaret
Müdürlüğü tarafından girilen ve hiçbir şekilde müdahale edilip değiştirilemeyen tankerin
plakası, müşteri kodu, adı, talep edilen miktarlar, her ürünün ayrı ayrı barkod numaraları,
tankerin göz numaraları ve göz hacimlerine ait bilgiler bulunur.
IŞIKLI PARK SAHASI : 1 den 20 ye kadar LPG, siyah ve beyaz ürün tankerlerinin
hangi adalardan ürün alacağını belirleyen, dolum cenderesinin altının boşaldığı zaman
tankerlerin dolum cendereleri altına gelmeleri için sıra bekledikleri yeşil ve kırmızı
lambaların olduğu, sürücülerin yeşil ışıkta cendereye gittiği kırmızı ışıkta beklediği noktadır.
KANTARLAR: Rafineride siyah ürün teslimatları kantarla yapılmaktadır. Siyah ürün
dolumu yapacak tanker dolum adasında görevli operatör tarafından dolum adasından yeşil
ışık yakılarak doluma çağrılır. Doluma çağrılan araç önce boş darası alınmak üzere kantara
gelir. Kantarda tankerin GÜT Fişi barkot okuyucusu ile okutularak boş darası alınır ve
bilgisayara kayıt edilerek GÜT Fişine dara miktarı yazıcıda yazdırılır. Darası alınan tanker
Siyah Dolum Adası’na gelerek GÜT Fişini adada görevli dolum operatörüne verir. Operatör
GÜT Fişindeki bilgileri Siyah Ürün cendere dolum kayıt formuna kaydeder ve GÜT Fişine
dolum kolu numarasını yazar ve paraf ederek sürücüye verir. Dolum yapacağı dolum kolunu
tanker sürücüsüne gösterir. Gerekli emniyet tedbirleri alındıktan sonra tanker sürücüsü
doluma başlar.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
Dolum tamamlandıktan sonra tanker ikinci tartımı yapılmak üzere tekrar kantara
gelir. Kantarda görevli operatör GÜT Fişini tekrar barkod okuyucudan geçirerek ikinci dolu
tartımı yapar, ve yazıcıdan tartım değerleri GÜT Fişine yazdırılarak tanker çıkış işlemleri
yapılmak üzere Dolum Kayıt (R–6) Çıkışı’na gelir. Dolum kayıt çıkışına (R–6) ya gelen
tankerlerin GÜT Fişi görevli operatör tarafından alınarak barkod okuyucuyla okutulur.
Ekrana aracın yaptığı dolum bilgileri yansır. Bilgisayardan dolumu sorgular. Tankere
yazıcıdan dolum Ürün Teslim Fişi alınarak ilgili tanker sürücüsüne A–4 formatında basılan
Ürün Teslim Fişinin birinci sütun nüshası alınarak, iki sütun nüshası ile Kantar I-II tartım
tiketini verir. Tanker sürücüsü de tankerini Dolu Tanker Park Sahası’na park eder. İlgili
dağıtım kuruluşuna direk müşteriler ise Ticaret Müdürlüğüne gider. Buradaki işlemlerini
bitirdikten sonra R-5 Çıkış’dan ilgili evraklarını alarak Rafineri sahasını terk eder.
BEYAZ ÜRÜN DOLUM ADALARI: Rafineride beyaz ürün dolumu sayaçlarla
yapılmaktadır. Dolum kayıt tarafından ışıklı park sahasına GÜT Fişi verilerek gönderilen
tankerler beyaz ürün dolum adasında bulunan operatör tarafından yeşil ışık yakılarak cendere
altına çağrılır. İlgili dolum adasına gelen tanker sürücüsü GÜT Fişini dolum operatörüne
verir. GÜT Fişini alan operatör GÜT Fişindeki bilgileri kontrol ederek, talep edilen ürünün
barkod numarasını ilgili accuload sayacına girer. Gerekli emniyet tedbirleri alındıktan sonra
tanker sürücüsü doluma başlar. Accuload sayacına ürün barkod numarası girildikten sonra
talep edilen ürünün miktarı sayaç ekranında belirir, start butonuna basılarak sayaç
selenoıdlerine açma verilir. Sayaçdan geçen ürünün brüt miktarı accuload’a yansır. Sayaç
setlendiği anda ilgili tankerin setlenen ürünün (TSM tarafından girilen) dansitesi, sıcaklığı,
akış miktarı brüt miktarı, net miktarı ile sayacın totalızer açılış değerleri dolum süresince
izlenmek üzere Dolum Borduna yansır. Dolum Board da dolumun tüm aşamaları sürekli
olarak Kontrol Operatörü tarafından ana bilgisayardan izlenir. Talep ürünün miktarının
dolumu bittikten sonra operatör sayacın stop ve printer butonlarına basarak dolumun bitişini
onaylar. Beyaz ürün dolumu tamamlanan tankerler Dolum Kayıt (R–6) Çıkışına gelir. Dolum
kayıt çıkışına R–6 ya gelen tankerlerin GÜT Fişi görevli operatör tarafından alınarak barkod
okuyucuyla okutulur. Ekrana aracın yaptığı dolum bilgileri yansır. Bilgisayardan dolumu
sorgular. Tankere yazıcıdan dolum Ürün Teslim Fişi alınarak ilgili tanker sürücüsüne A–4
formatında basılan Ürün Teslim Fişinin birinci sütun nüshası alınarak, iki sütun nüshasını
verir. Tanker sürücüsü de tankerini Dolu Tanker Park Sahası’na park eder. İlgili dağıtım
kuruluşuna direk müşteriler Ticaret Müdürlüğüne gider. Buradaki işlemlerini bitirdikten
sonra R-5 Çıkış’dan ilgili evraklarını alarak Rafineri sahasını park eder.
İlgili dağıtım kuruluşuna direk müşteriler ise Ticaret Müdürlüğüne gider. Buradaki
işlemlerini bitirdikten sonra R-5 Çıkış’dan ilgili evraklarını alarak Rafineri sahasını terk eder.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
DEMİRYOLU DOLUMU
VAGON DOLUM İŞLEMLERİ :
R-4 GİRİŞ; TCDD lokomotifi tarafından getirilen boş sarnıçlı vagonların Vagon
dolum sahasına ilk girdikleri noktadır. Burada görevli güvenlik elemanları kayıt defterine
tren şefinin getirdiği boş sarnıçlı vagonların adedini yazar ve defteri tren şefine imzalatır. Boş
sarnıçlı vagonlar “Vagon Dolum Park Sahası’na” alınarak Tüpraş makinistleri, Tüpraş
lokomotifi ile alacağı ürün cinslerine göre ilgili demiryollarına dağıtımını yapar. Dağıtım
kuruluşu veya Direk müşteriler ürün taleplerini Tüpraş Ticaret Müdürlüğüne bildirir. Ticaret
Müdürlüğü tarafından girilen siparişler kabul edilir. Kabul edilen siparişler Vagon dolum
bordlarında bulunan bilgisayar ortamında ürünün cinsine göre “Geçici Ürün Talep Fişi
(GÜTF)” kantarlı dolum için ayrı ayrı hazırlanır. GÜT Fişinde Ticaret Müdürlüğü tarafından
girilen ve hiçbir şekilde müdahale edilip değiştirilemeyen barkod no, sarnıç no, tank
yoğunluğu, ürün kodu, ürün adı, müşteri, kargo no, toplam talep bilgileri bulunur. Tüpraş
makinisti dolum yapılacak sarnıçları dolum adasına ait demiryolunda katar yapar. Sarnıçları
dolum adasındaki dolum kolunun altına çekmek için vagon çekiciyi bağlar ve Kantar’ın
üstüne çekerek darasını alır. Bilgisayar ortamında darasını kaydedip doluma başlar. Sarnıcın
dolumu bittikten sonra bürüt toplamı kaydeder. A4 formatında basılan “Ürün Teslim Fişi”nin
bir nüshasını operatör alır, diğer nüshasını Tren Şefine verir. Dolumlar bittikten sonra
operatör Tren Şefine Vagon Dolum Sarnıç Sevk Listesi’nin bir nüshasını verir, diğeri ünitede
saklanır. Dolumu biten sarnıçlar Tüpraş lokomotifi ile dolum adalarından alınarak manevra
yapılır ve TCDD lokomotifine bağlanarak Tren Şefine teslim edilir.
Tren şefi R4 kapısındaki güvenlik elemanına Vagon Dolum Sarnıç Sevk Listesini
teslim eder ve Yahşihana sarnıçları götürmek üzere Rafineriyi terk eder.
BORU HATTI
BORU HATTI İLE ŞİRKETLERE DOLUM İŞLEMLERİ :
LPG BORU HATTI DOLUM İŞLEMLERİ: LPG Şirket yetkilisi Tüpraş Ticaret
Müdürlüğüne talep miktarını bildirir. Ticaret Müdürlüğü tarafından girilen siparişler kabul
edilir. Kabul edilen siparişler Boru Hattı İle şirketler dolum bordunda bulunan bilgisayar
ortamında “Geçici Ürün Talep Fişi (GÜTF)” her şirket için ayrı ayrı hazırlanır. GÜT Fişinde
Ticaret Müdürlüğü tarafından girilen ve hiçbir şekilde müdahale edilip değiştirilemeyen seri
no, tarih, şirket adı, ürün adı, istenen kg, müşteri kodu, kargo no, emir no, tüketim şekli, tank
no, sayaç adı, yoğunluk bilgileri bulunur. Dolum operatörü talepte bulunan şirketlerin toplam
miktarlarını Petrol Hareketleri borduna bildirir. Tank no ve yoğunluğunu aldıktan sonra
sayaçları hazırlayıp bilgisayara değerleri girer ve doluma başlar. Dolum bittikten sonra
onaylar ve A4 formatında basılan Ürün Teslim Fişi’nin bir nüshasını operatör alır, diğer
nüshasını şirket yetkilisine verir.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
SİYAH ÜRÜN BORU HATTI DOLUM İŞLEMLERİ: Barmek-Gama Şirket
yetkilisi Tüpraş Ticaret Müdürlüğüne talep miktarını bildirir. Ticaret Müdürlüğü 4 nüsha
“Boru Hattı İle FUEL OİL Talep Fişi” hazırlar ve imzalanır. Talep fişinde talep no, talep
miktarı, tank no, yoğuunluk, tank açılış ve kapanış tespiti, seviye, sıcaklık, verilen miktar,
tarih ve saat bilgileri bulunur. Şirket yetkilisi talep fişini Petrol Hareketleri borduna elden
getirir. Satış işlemi seviye azalmasına göre hesaplanarak yapılacağı için Şirket yetkilisi ile
satışı yapılacak tankın (TK-4505, TK-4506) satış öncesi açılış seviye ve sıcaklık tespiti
yapılır, yoğunluğunu kontrol için tank numunesi alınır. Talep fişine gerekli değerleri girer
şirket yetkilisinin kendi tanklarının hazır olmasıyla birlikte pompalar çalıştırılarak doluma
başlar. Teknik Servisler Operasyon Planlama’dan alınan seviyeye gelindiğinde dolum biter.
Şirket yetkilisi ile birlikte tank kapanış seviye ve sıcaklık tespitini yapar. Tankı ve pompayı
bloke ettikten sonra Talep fişindeki kapanış değerlerini elle yazarak 1 nüshasını borda saklar,
bir nüshasını doluma gönderir, 2 nüshasını şirket yetkilisine verir. Şirket yetkilisi birini kendi
alır diğerini Ticaret Müdürlüğü verir.
DOLDURULAN ÜRÜNLERİN MUTABAKATI: Gün boyunca dolumu yapılan
ürünlerin miktarları; tankerlerin boş dolu tartımlarından alınan net miktarların “Kantarlı Satış
Raporu”, sayaçların açılış ve kapanış değerlerin farkından alınan net miktarların “Günlük
Sayaç Kontrol Raporu” ile tüm ürünlerin “Gerçekleştirilmiş Satış Raporu” dolum
otomasyonundan alınır. Kontrol edilerek “Günlük Ürün Satış Raporuna” işlenir. Ertesi gün
Ticaret Müdürlüğünün Dağıtım Kuruluşlarıyla yaptığı mutabakat dolum rakamlarıyla
karşılaştırılarak saat 10.00 kadar mutabakat sağlanır. Ticaret Müdürlüğü tarafından Mali İşler
Müdürlüğü Stok Kontrol şefliğine günlük satış miktarları bildirilir. Mali işler Müdürlüğü
“Üretim-Satış-Stok Raporu” yayınlayarak Genel Müdürlüğe bildirir.
DOLUM SONRASI SORUMLULUK VE DENETLEME KURALLARI
Yardımcı Tesisler İşletme Müdürlüğü, Ticaret Müdürlüğü, Mali İşler Müdürlüğü,
Teknik Servisler Müdürlüğü, Bakım Müdürlüğü, Savunma Sekreterliği bu standartta
belirtilen işlemlerden kendi kapsamında olanların uygulanmasından doğrudan doğruya
Rafineri Müdürüne karşı sorumludur.
Bu standartta belirlenen işlemlerden kendi kapsamında olanların uygulanmasından
ötürü doğabilecek sonuçlardan doğrudan taşıyıcının bağlı olduğu alıcı sorumludur.
Bu standart kapsamında belirtilen işlemlerin denetlenmesini Rafineri Müdürü
yürütür.
DİĞER HÜKÜMLER
KIRIKKALE Rafinerisinde dış park sahası-Ana giriş kapısı R–5 olarak Dolum giriş
çıkış kapısı da R–6 olarak anılır.
Rafineriler kendi dolum kapasiteleri ve fiziki şartları göz önüne alarak bu standartta
bahsedilmeyen bazı hususları ek talimatlar düzenleyerek işlemlerin daha sağlıklı
yürütülmesini sağlayacaklardır.
Kantar, tank veya sayaç/tank satış miktarlarının karşılaştırılması amacıyla aylık
“Kontrol Grafikleri” çizilerek Yardımcı Tesisler İşletme Müdürlüğü/ilgili müdürlük ve
Rafineri Müdürlüğüne sunulur.
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :
GENEL DEĞERLENDİRME
İstanbul Sanayi Odası’nın her sene açıkladığı Türkiye’nin en büyük 500 sanayi
kuruluşu sıralamasında son yıllarda üst üste birinci olan Türkiye Petrol Rafinerileri Anonim
Şirketi’ne bağlı Kırıkkale Rafinerisi’nde, 13 Temmuz 2009 tarihinde başladığım işletme stajı
7 Ağustos 2009 tarihinde ermiştir.
20 iş günü yaptığım staj süresince iş hayatı ile ilgili çok büyük deneyimler edindim.
Türkiye’nin en büyük sanayi kuruluşunda staj yapmak benim içim çok büyük bir fırsattı ve
ben bu fırsatı en iyi şekilde değerlendirmeye çalıştım. Çalışanların ilgisi ve yardımları ile iş
hayatı ile ilgili çok önemli bilgiler edindim. İş hayatında belli konumlara gelmiş kişilerle
konuşmam ve onların tecrübelerinden yararlanmam kendi geleceğimle ilgili kariyer planımı
olumlu yönde etkilemiştir.
Bölümümüzün zorunlu stajlarının bize katmaya çalıştığı özellikleri bu stajımda gayet
net olarak anlama imkânına eriştim.Okulda gördüğümüz teorik eğitimi burada pratik yaparak
daha iyi anlama şansına sahip oldum.
Anadolu’daki bir üniversite de okumanın getirebileceği olumsuzlukları gayet net bir
şekilde gördüm. Bu olumsuzlukları ortadan kaldırmak için gerekenleri çok açık bir şekilde
tespit ettim.
Bir Endüstri Mühendisi’nin yapabileceği işleri genel olarak görme ve anlama
imkanına sahip oldum. Endüstri Mühendisi’nin yapması gereken işlerin başka bölümlerden
mezun olmuş kişiler tarafından da yapılıyor olmasını görmem dikkate şayan noktalardan
birisidir.
Kendimizi sürekli geliştirmemizin, sürekli olarak değişime açık olmamızın gerekliliği
ve rekabetin her gün katlanarak arttığı dünya şartlarında çok çalışmamız gerektiği işletme
stajımdan çıkarttığım temel sonuçtur.
Çağrı KOÇ
Çalışma Tarihi:
/ /
İmzası :

Tüpraş Kırıkkale Rafinerisi - Staj Dosyası

Transkript

Benzer belgeler

PDF dosyasını indirmek için tıklayınız

PDF dosyasını indirmek için tıklayınız

ANESTEZİ SUPRAPUBİK KATETER TAKILMA

Tüpraş

Türkiye Örümcek Faunası için İki Yeni FamilyaKaydı

günlük bülten

Eroğlu - Kıbrıs Postası

Bayim Olur Musun?