DVD sürücülerini araştırın
Transkript
DVD sürücülerini araştırın
DVD sürücülerini araştırın 13.3 Dizüstü bilgisayar bileşenlerini seçme 13.3.4 Ek RAM seçme RAM (Rastgele Erişimli Bellek) eklemek, dizüstü bilgisayarın daha iyi başarım göstermesini sağlayabilir. Ek RAM, işletim sisteminin, sabit disk takas dosyasını kullanarak veri okuyup yazma sayısını azaltarak süreci hızlandırır. Doğrudan RAM'den veri okuma ve yazma, takas dosyaları kullanmaya göre daha hızlı bir yoldur. Ayrıca RAM, işletim sisteminin birden fazla uygulamayı daha etkili bir şekilde çalıştırmasına yardımcı olur. Dizüstü bilgisayarlarda grafik işleme işlemi, genellikle CPU tarafından gerçekleştirilir ve CPU görüntülemek üzere kodunu çözerken videoyu depolamak için fazladan RAM gerektirir. Video paylaşımı ve video düzenleme gibi yeni uygulamalar, dizüstü bilgisayarından daha fazla başarım beklemektedir. Genişleme RAM'i takmak dizüstü bilgisayar başarımının yükselmesine yardımcı olabilir. Dizüstü bilgisayarın markası ve modeli, gereken RAM yongasının türünü belirler. Dizüstü bilgisayarla fiziksel olarak uyumlu olan doğru bellek türünün seçilmesi önemlidir. Çoğu masaüstü bilgisayar, Çift Hat İçi Bellek Modülü (DIMM) yuvasına oturan bellekler kullanır. Çoğu dizüstü bilgisayar, Küçük Hat Dışı DIMM (SODIMM) denilen daha küçük bir profil belleği yongası kullanır. SODIMM'ler DIMM'lere göre daha küçüktür; bu nedenle dizüstü bilgisayarlarda, yazıcılarda ve alan tasarrufunun istendiği diğer aygıtlarda kullanılmak için idealdir. Bellek değiştirirken veya eklerken, dizüstü bilgisayarda bellek eklemek için uygun yuvaların olup olmadığını ve Şekil 1'de gösterildiği gibi dizüstü bilgisayarın eklenen bellek miktarını ve türünü destekleyip desteklemediğini belirleyin. Ek RAM satın alıp takmadan önce biçim katsayısı özellikleri için dizüstü bilgisayar belgelerine veya üreticinin web sitesine bakın. RAM'in dizüstü bilgisayarın neresine takılacağını öğrenmek için belgeleri kullanın. Çoğu dizüstü bilgisayarda RAM, Şekil 2'de gösterildiği gibi kasanın alt tarafında bulunan bir kapağın arkasındaki yuvalara yerleştirilir. Ancak bazı dizüstü bilgisayarlarda RAM yuvalarına erişmek için klavyenin sökülmesi gerekir. DİKKAT: RAM'i takmadan önce, bellek modüllerini takarken oluşabilecek ESD (Elektrostatik Boşalma) ile ilgili hasarların önüne geçmek çin pili çıkarın ve bilgisayarın elektrik çıkışı bağlantısını kesin. O anda takılı olan RAM miktarını doğrulamak için POST (Açılış Sınaması) ekranını, BIOS'u (Temel Giriş/Çıkış Sistemi) veya Sistem Özellikleri penceresini kontrol edin. Şekil 3'te RAM miktarının Sistem Özellikleri penceresinin neresinde bulunduğu gösterilmektedir. Başlat > Denetim Masası > Sistem > Genel Sekmesi Çalışma Sayfası Dizüstü bilgisayar RAM'i Dizüstü bilgisayar genişleme belleğini araştırın 13.4 Dizüstü bilgisayarlara yönelik koruyucu bakım kurallarını ve yöntemlerini tanımlama Dizüstü bilgisayarların düzgün bir şekilde çalışmayı sürdürmesi için, koruyucu bakım düzenli aralıklarla uygulanacak şekilde programlanmalıdır. Dizüstü bilgisayarlar taşınabilir olduğundan, zararlı maddelere ve koşullara maruz kalmaları masaüstü bilgisayarlara göre daha olası bir durumdur: • • • • • • Kir ve toz Sıvı dökülmesi Aşınma ve yıpranma Sıvı damlaması Aşırı sıcak veya soğuk Aşırı nem Veri dosyalarının ve klasörlerinin düzgün yönetimi, veri bütünlüğünü sağlayabilir. Bu bölümü tamamladıktan sonra, şunları yapabileceksiniz: • • Dizüstü bilgisayarlara yönelik bakımın nasıl programlanacağını ve gerçekleştirileceğini açıklama. Masaüstü bilgisayarlar ile dizüstü bilgisayarlar arasında nasıl veri sürüm denetimi yapılacağını açıklama. 13.4 Dizüstü bilgisayarlara yönelik koruyucu bakım kurallarını ve yöntemlerini tanımlama 13.4.1 Dizüstü bilgisayarlara yönelik bakımın nasıl programlanacağını ve gerçekleştirileceğini tanımlama Düzgün bakım, dizüstü bilgisayar bileşenlerinin daha etkili çalışmasına yardımcı olur ve cihazın ömrünü uzatır. Etkili bir koruyucu bakım programında rutin bir bakım programı bulunmalıdır. Çoğu kuruluşun hazır bir koruyucu bakım programı vardır. Yoksa, yeni bir program oluşturmak için yöneticiyle işbirliği yapın. En etkili koruyucu bakım programları aylık olarak bir dizi rutin işlemin gerçekleştirilmesini gerekli kılar, ancak yine de bakımın kullanıma bağlı olarak gerçekleştirilmesine izin verir. Dizüstü bilgisayara yönelik koruyucu bakım programı kuruluşun kendisine özgü uygulamaları içerebilir, ancak şu standart yordamları da içermelidir: • • • Temizlik Sabit disk bakımı Yazılım güncellemeleri Dizüstü bilgisayarı temiz tutmak için sorun çıktığında değil, sorun çıkmadan önce harekete geçin. Sıvıları dizüstü bilgisayardan uzak tutun. Dizüstü bilgisayarınızda çalışırken yemek yemeyin ve kullanımda değilken dizüstü bilgisayarı kapatın. Dizüstü bilgisayarı temizlerken asla amonyak içeren güçlü temizleyiciler veya solüsyonlar kullanmayın. Şekil 1'de gösterildiği gibi dizüstü bilgisayar temizliği için aşındırıcı olmayan malzemeler önerilmektedir: • • • • Sıkıştırılmış hava Yumuşak temizleme solüsyonu Kulak temizleme çubukları Yumuşak, artık bırakmayan temizlik bezi DİKKAT: Temizlemeden önce, dizüstü bilgisayarın tüm güç kaynaklarıyla bağlantısını kesin. Rutin bakım, aşağıdaki dizüstü bilgisayar bileşenlerinin aylık temizliğini kapsar: • • • • • Dış kasa Soğutma delikleri Giriş/Çıkış bağlantı noktaları Ekran Klavye NOT: Herhangi bir zamanda dizüstü bilgisayarın temizlenmesi gerektiği kolayca anlaşılıyorsa, derhal temizleyin. Bir sonraki programlanmış bakımı beklemeyin. İşletim sisteminin de bakımı yapılmalıdır. Dosyalar açıldıkça, kaydedildikçe ve silindikçe sabit disk düzensiz bir hal alabilir. İşletim sistemi, parçalanmış dosyalar arasında arama yapıyorsa bilgisayar yavaşlayabilir. Ancak Windows XP'de sabit diski temizlemenize yardımcı olacak iki program vardır: • • Disk Temizleme Disk Birleştiricisi Disk Temizleme programını çalıştırmak için [Şekil 2]: 1. 2. 3. 4. Temizlemek istediğiniz sabit diski seçin. Sağ tıklayın ve Özellikler'i seçin. Genel sekmesinde Disk Temizleme'ye tıklayın. Bir dizi onay kutusu, silinebilecek dosyaları görüntüler. Silmek istediğiniz dosyalara yönelik kutuları seçin ve Tamam'a tıklayın. Disk Birleştiricisi programını çalıştırmak için [Şekil 3]: 1. Temizlemek istediğiniz sabit diski seçin. 2. Sağ tıklayın ve Özellikler'i seçin. 3. Araçlar sekmesinde Şimdi Birleştir'e tıklayın. Birleştirme işlemini tamamlamak için gereken süre, sabit diskin ne kadar parçalanmış olduğuna bağlı olarak değişir. NOT: Disk Birleştiricisi'ni çalıştırmadan önce arkaplanda çalışmakta olan tüm programları kapatmanız gerekebilir. 13.4 Dizüstü bilgisayarlara yönelik koruyucu bakım kurallarını ve yöntemlerini tanımlama 13.4.2 Masaüstü bilgisayarlar ile dizüstü bilgisayarlar arasında nasıl veri sürüm denetimi yapılacağını açıklama Veri dosyalarının ve klasörlerinin düzgün biçimde yönetilmesi önemlidir. Veriler düzenli olursa, yedeklemelerin yanı sıra geri yükleme ve kurtarma yordamları da daha başarılı olur. Windows XP'de, bazen masaüstünde simge olarak mevcut olan 'Belgelerim' adlı varsayılan bir konum bulunur. Dosya yapısı oluşturmak ve dosya saklamak için Belgelerim'i kullanabilirsiniz. Dizüstü bilgisayardaki dosyaları masaüstü bilgisayara taşırken, her iki konumda da benzer bir klasör yapısı oluşturarak işe başlayın. Dosyalar bir ağ üzerinden, optik diskle veya taşınabilir bir sürücüyle aktarılabilir. Bir bilgisayardan kopyalanan verilerin yanlışlıkla diğer bilgisayardaki verilerin üzerine yazılmaması için dikkatli olmalısınız. Bir dosyayı hedef klasöre kopyalarken Şekil 1'de gösterildiği gibi “Dosya Değişimini Onayla” iletisiyle karşılaşabilirsiniz. Bu ileti, orijinal dosyayı aktarılan dosyayla değiştirmek isteyip istemediğinizi seçene kadar Windows XP'nin kopyalama işlemini durdurduğu anlamına gelir. Emin değilseniz, “Hayır”ı seçin. Hangi dosyayı saklayacağınızı belirlemek için tarihleri ve dosya boyutlarını karşılaştırın. Ayrıca içeriklerini incelemek için dosyaları açabilirsiniz. NOT: Hiçbir işletim sistemi, aynı klasörde aynı ada sahip dosyaların var olmasına izin vermez. DİKKAT: Amacınız yalnızca “kopyalamak” olduğunda bir dosyayı yanlışlıkla orijinal konumundan “kesmemeye” özen gösterin. 13.5 Bir dizüstü bilgisayardaki sorunların nasıl giderileceğini açıklama Sorun giderme süreci, dizüstü bilgisayar veya çevresel aygıtlarla ilgili sorunları çözmenize yardımcı olur. Bu sorunlar, sürücü güncellemesi gibi basit sorunlar ile CPU takma gibi daha karmaşık sorunlar arasında çeşitlilik gösterebilir. Sorunları tanılayıp gidermenize yardımcı olması için sorun giderme adımlarını kılavuz olarak kullanın. Bu bölümü tamamladıktan sonra, şunları yapabileceksiniz: • • • Sorun giderme sürecini gözden geçirme. Yaygın sorunları ve çözümleri tanımlama. Sorun giderme becerilerini kullanma. 13.5 Bir dizüstü bilgisayardaki sorunların nasıl giderileceğini açıklama 13.5.1 Sorun giderme sürecini gözden geçirme Bilgisayar teknisyenleri, dizüstü bilgisayarı onarmak için sorunu çözümleyip hatanın nedenini belirleyebilmelidir. Bu işlem sorun giderme olarak adlandırılır. Sorun giderme sürecindeki ilk adım, müşteriden veri toplamaktır. Şekil 1 ve 2'de, müşteriye sorulacak açık uçlu ve kapalı uçlu sorular listelenmektedir. Müşteriyle konuştuktan sonra, bilinen bariz sorunların olup olmadığını soruşturmanız gerekir. Şekil 3'te dizüstü bilgisayarlarla ilgili sorunlar listelenmiştir. Bilinen bariz sorunları değerlendirdikten sonra pratik çözümleri deneyin. Şekil 4'te dizüstü bilgisayar sorunlarına yönelik birkaç pratik çözüm listelenmiştir. Pratik çözümler sorunu çözmenize yardımcı olmadıysa, bilgisayardan veri toplamanın zamanı gelmiş demektir. Şekil 5'te, dizüstü bilgisayardan sorunla ilgili bilgi toplamanın farklı yolları gösterilmektedir. Bu noktada sorunu değerlendirmek, olası çözümleri araştırmak ve uygulamak için yeterli bilgiye sahip olacaksınız. Şekil 6'da olası çözümlere yönelik kaynaklar gösterilmektedir. Sorunu çözdükten sonra, müşteriyle bağlantı kurup iş emrini kapatırsınız. Şekil 7'de, bu adımın tamamlanması için gerekli olan görevlerin bir listesi bulunmaktadır. 13.5 Bir dizüstü bilgisayardaki sorunların nasıl giderileceğini açıklama 13.5.2 Yaygın sorunları ve çözümleri tanımlama Dizüstü bilgisayar sorunları, donanımla, yazılımla, ağlarla veya bunlar arasındaki herhangi bir birleşimle ilgili olabilir. Bazı dizüstü bilgisayar sorunlarını diğerlerinden daha sık çözersiniz. Şekil 1'de yaygın dizüstü bilgisayar sorunları ve çözümleriyle ilgili bir grafik bulunmaktadır. 13.5 Bir dizüstü bilgisayardaki sorunların nasıl giderileceğini açıklama 13.5.3 Sorun giderme becerilerini kullanma Sorun giderme sürecini anladığınıza göre, artık dinleme ve tanılama becerilerinizi kullanmanızın zamanı gelmiş demektir. Bu çalışma sayfası, müşteriden gelecek bilgileri doğrulamak üzere kullanacağınız iletişim becerilerinizi geliştirmek için tasarlanmıştır. Çalışma Sayfası İş emri bilgilerini doğrulama Birinci seviye teknisyenin topladığı bilgileri doğrulayın 13.6 Özet Bu bölümde dizüstü bilgisayar ve taşınabilir cihazların bileşenleri açıklanmıştır. Aşağıda bu bölümde ele alınan bazı önemli noktalar bulunmaktadır: • • • • • • • • • • • • Bluetooth, bağlı cep telefonları, yazıcılar ve dizüstü bilgisayarlar için küçük bir kablosuz PAN (Kişisel Alan Ağı) oluşturur. Bir IR (kızılötesi) ağı, özellikle giriş aygıtlarını ve mobil cihazları denetlemek üzere kullanılan kısa mesafeli ağlar yaratmak için kızılötesi ışınlardan faydalanır. Hücresel WAN (Geniş Alan Ağı), ses ve veri iletişimleri için cep telefonunuzu ve dizüstü bilgisayarınızı kullanmanıza olanak verir. En yaygın kablosuz teknoloji Wi-Fi'dır. Her biri farklı hız ve bant genişliği derecelerine sahip olan dört büyük Wi-Fi dağıtımı vardır: IEEE (Elektrik Elektronik Mühendisleri Enstitüsü) 802.11 a, b, g ve n. Uydu ağları modemlerden daha hızlıdır, ancak DSL (Sayısal Abone Hattı) ve kablolu ağlardan daha yavaştır. Uydu ağları öncelikle uzak konumlarda kullanılır. CRU (Müşteri Tarafından Değiştirilebilir Birim), kullanıcının teknik eğitim almadan kolaylıkla takabileceği bir bileşendir. FRU (Sökülebilir Birim), eğitimli bir bakım teknisyeninin uzak bir konumda takabileceği bir bileşendir. Çoğu onarım, müşterilerin bulunduğu yerlerde veya yerel onarım merkezlerinde yapılabilir. Ancak dizüstü bilgisayarın onarım için doğrudan üreticiye gönderilmesi gerektiği durumlar da vardır. Profesyonel teknisyenler, cihazlarını en iyi başarım düzeylerinde tutmak için koruyucu bakım programlarını izler. Dizüstü bilgisayarlar kirlenme ve hasar bakımından daha hassastır. Bakımı iyi yapılan bir dizüstü bilgisayarın onarım maliyetleri düşük olur. Yerleştirme istasyonu, masaüstü bilgisayarlarda bulunan çevresel aygıtlara benzer çevresel aygıtların kolaylıkla dizüstü bilgisayara bağlanmasını sağlar. Kullanıcının daha fazla giriş/çıkış bağlantı noktasına ihtiyacı varsa, dizüstü bilgisayara bir bağlantı noktası çoğaltıcısı eklenebilir. Dizüstü bilgisayar sorunlarını giderme sürecindeki adımları çok iyi bilmek, birçok teknisyen tarafından kariyerinin kilometre taşı olarak değerlendirilir. • İyi eğitimli bir teknisyen, müşterilerle iyi iletişim kurabilme becerilerine sahip olmalıdır. GELİŞMİŞ YAZICILAR VE TARAYICILAR 14.0 Giriş Bu bölümde yazıcı ve tarayıcıların işlevleri ele alınmaktadır. Yerel yapılandırmalarda ve ağ yapılandırmalarında bu aygıtlarının bakımlarının, montajlarının ve onarımlarının nasıl yapıldığını öğreneceksiniz. Bu bölümde ayrıca güvenlik tehlikeleri, yapılandırma yordamları, koruyucu bakım ve yazıcı ile tarayıcı paylaşımı da ele alınmaktadır. Bu bölümü tamamladıktan sonra, şunları yapabileceksiniz: • • • • • • Yazıcılar ve tarayıcılarla ilgili potansiyel tehlikeleri ve güvenlik yordamlarını tanımlama. Yerel bir yazıcı ve tarayıcı kurma ve yapılandırma. Ağda yazıcının ve tarayıcının nasıl paylaşılacağını tanımlama. Yazıcıları ve tarayıcıları yükseltme ve yapılandırma. Yazıcı ve tarayıcı için koruyucu bakım tekniklerini tanımlama. Yazıcı ve tarayıcı sorunlarını giderme. 14.1 Yazıcılar ve tarayıcılarla ilgili potansiyel tehlikeleri ve güvenlik yordamlarını tanımlama Herhangi bir bilgisayar üzerinde çalışırken her zaman güvenlik yordamlarını izlemelisiniz. Yazıcı ve tarayıcılarla çalışırken de izlemeniz gereken kimi kurallar vardır. Bu kurallar sizi ve ekipmanınızı güvende tutar. Güvenlikle ilgili birinci kural, büyük ekipman parçalarının taşınmasıyla ilgilidir. Ekipmanı kaldırırken sırtınızdan değil, her zaman bacak ve dizlerinizden güç alın. Uygun kıyafetleri ve ayakkabıları giyin. Bilgisayar ekipmanının bakımını yaparken düşme ihtimali olan gevşek takılar takmayın veya çok bol kıyafetler giymeyin. AC prizine bağlanan yazıcılar, tarayıcılar ve çok işlevli aygıtlar kullanım sırasında ısınabilir. Ekipmana bakım uygulamayı düşünüyorsanız, ekipmanı kapatmalı ve dahili bileşenler üzerinde herhangi bir onarım gerçekleştirmeden önce ekipmanın soğumasını beklemelisiniz. Nokta vuruşlu yazıcılardaki yazıcı kafaları kullanım sırasında çok ısınabilir. Lazer yazıcıdaki eritici (fuser) tertibatı da ısınabilir. Bazı yazıcılar ise, güç kaynağından çıkarıldıktan sonra bile çok miktarda voltaj barındırır. Özellikle de korona kablosunun veya aktarım silindiri takımının onarımı gerçekleştirilecekse, yalnızca kalifiye teknisyenler lazer yazıcılar üzerindeki bu gelişmiş onarımları gerçekleştirmelidir. Bu alanlar, yazıcı kapatıldıktan sonra bile yüksek voltaj barındırabilir. Bu alanların aygıtın içinde nerede bulunduğunu bildiğinizden emin olmak için bakım kılavuzlarını kontrol edin veya üreticiyle iletişim kurun. Yazıcı ve tarayıcılar pahalı olabilir. Yazıcıların bakımını doğru biçimde yapmazsanız veya yanlış tarafı takarsanız, yazıcılarda onarılamayacak hasarlar bırakırsınız. 14.2 Yerel bir yazıcı ve tarayıcı kurma ve yapılandırma Yerel aygıt doğrudan bilgisayara bağlanan bir aygıttır. Yazıcı veya tarayıcı gibi yerel bir aygıtı takmadan önce, tüm ambalaj malzemesini çıkardığınızdan emin olun. Gönderim sırasında parçaların kayıp yer değiştirmesini önlemek üzere kullanılan her şeyi çıkarın. Garanti onarımları için ekipmanı üreticiye iade etme ihtimalinize karşı orijinal ambalaj malzemelerini saklayın. Bu bölümü tamamladıktan sonra, şunları yapabileceksiniz: • • • • Aygıtı yerel bir bağlantı noktasına bağlama. Sürücü ile yazılımı yükleme ve yapılandırma. Seçenekleri ve varsayılan ayarları yapılandırma. İşlevselliği doğrulama. 14.2 Yerel bir yazıcı ve tarayıcı kurma ve yapılandırma 14.2.1 Aygıtı yerel bir bağlantı noktasına bağlama Üreticisine bağlı olarak yerel yazıcılar seri, paralel, USB (Evrensel Seri Veriyolu), FireWire veya SCSI (Küçük Bilgisayar Sistemi Arayüzü) bağlantı noktaları ve kabloları aracılığıyla bilgisayarlarla iletişim kurabilir. Bu bağlantı noktalarının özelliklerini incelemek için Şekil 1'deki düğmelere tıklayın. Bu aygıtları bağlamak için Bluetooth ve kızılötesi bağlantı gibi kablosuz teknolojiler de kullanılabilir. Yazıcıyı bağlamak için uygun kabloyu, yazıcının arkasındaki iletişim bağlantı noktasına takın. Kablonun diğer ucunu, bilgisayarın arkasındaki ilgili bağlantı noktasına takın. Veri kablosunu düzgün bir şekilde bağladıktan sonra, güç kablosunu yazıcıya takın. Güç kablosunun diğer ucunu elektrik prizine takın. Aygıtı açtığınızda, bilgisayar yüklenecek doğru aygıt sürücüsünü belirlemeye çalışır. İPUCU: Yazıcı veya tarayıcı satın aldığınızda her zaman ambalajı kontrol edin. Çoğu üretici, yazıcıyla birlikte kablo vermeyerek üretim maliyetlerini düşük tutar. Kablo satın almanız gerekirse, doğru kablo tipini satın aldığınızdan emin olun. 14.2 Yerel bir yazıcı ve tarayıcı kurma ve yapılandırma 14.2.2 Sürücü ile yazılımı yükleme ve yapılandırma Yazıcı sürücüleri, bilgisayarların ve yazıcıların birbirleriyle iletişim kurmasına olanak veren yazılım programlarıdır. Yapılandırma yazılımı, kullanıcıların yazıcı seçeneklerini ayarlamasına ve değiştirmesine olanak veren bir arayüz sağlar. Her yazıcı modelinin kendi sürücüsü ve yapılandırma yazılımı vardır. Bilgisayara yeni bir yazıcı aygıtı bağladığınızda Windows XP, Tak ve Çalıştır (PnP) yardımcı programını kullanarak varsayılan bir sürücü bulup yüklemeye çalışır. Windows bilgisayarda gerekli sürücüyü bulamazsa, bunun için İnternet'e bağlanmayı dener. Yazıcı üreticileri, yazıcının başarımını iyileştirmek, yeni ve gelişmiş yazıcı seçenekleri eklemek ve genel uyumluluk sorunlarına karşılık vermek için sık sık sürücüleri günceller. Yazıcı Sürücüsü Yükleme Yazıcı sürücüsü yükleme ve güncelleme işlemi genellikle aşağıdaki beş adımı içerir: 1. Yüklü yazıcı sürücüsünün güncel sürümünü belirleme. İşlevselliği arttırmak için daha yeni bir sürüm seçmeye dikkat etme. 2. Sürücünün en güncel sürümünü bulmak için İnternet'i araştırma. 3. Sürücüyü indirme. Web sitesindeki talimatları izleme. 4. Sürücüyü yükleme. Etkinleştirildiği zaman, çoğu sürücü yükleme programı yeni sürücüyü otomatik olarak yükler. 5. Sürücüyü sınama. Sürücüyü sınamak için Başlat > Ayarlar > Yazıcı ve Fakslar'ı seçin. Yazıcıya sağ tıklayın ve Özellikler'i seçin. Ardından Sınama Sayfası Yazdır'ı seçin. Yazıcı çalışmazsa, bilgisayarı yeniden başlatın ve daha sonra yeniden deneyin. Yazdırılan sınama sayfasındaki metni okuyabilmeniz gerekir. Metin okunamaz durumdaysa sorun, bozuk bir sürücü programından veya yanlış sayfa tanımlama dilinin kullanılmasından kaynaklanıyor olabilir. Sayfa Tanımlama Dili (PDL) Sayfa tanımlama dili (PDL), bir belgenin görünümünü yazıcının anlayabileceği bir dilde tanımlayan kod tipidir. Bir sayfanın PDL'sinde, metin, grafik ve biçimlendirme bilgileri yer alır. Yazılım uygulamaları, yazıcıya Ne Görürsen Onu Alırsın (WYSIWYG) görüntüleri göndermek için PDL'leri kullanır. Yazıcı, bilgisayar ekranında görüntülenen her şeyin yazdırabilmesini sağlamak için PDL dosyasını çevirir. PDL'ler, bir defada çok büyük miktarda veri göndererek yazdırma sürecini hızlandırır. Ayrıca, bilgisayarın yazı tiplerini de yönetir. Yaygın olarak kullanılan üç PDL vardır: • • • Yazıcı Komut Dili (PCL) – Hewlett-Packard, eski mürekkep püskürtmeli yazıcılarla iletişim kurulmasını sağlamak için PCL'yi geliştirmiştir. PCL, artık neredeyse tüm yazıcı tipleri için endüstri standardı haline gelmiştir. PostScript (PS) – Adobe Systems, yazı tiplerinin veya metin türlerinin gerek ekranda, gerek kağıt üzerinde aynı özellikleri paylaşmasını sağlamak için PS'yi geliştirmiştir. Grafik Aygıtı Arayüzü (GDI) – GDI, grafiksel görüntülerin çıkış aygıtlarına nasıl iletileceğinin yönetilmesi için kullanılan bir Windows bileşenidir. GDI, aktaracağı görüntüleri yazıcı yerine bilgisayarı kullanan bir biteşleme dönüştürür. 14.2 Yerel bir yazıcı ve tarayıcı kurma ve yapılandırma 14.2.3 Seçenekleri ve varsayılan ayarları yapılandırma Kullanıcı tarafından yapılandırılabilen yaygın yazıcı seçenekleri arasında ortam denetimi ve yazıcı çıkışı yer almaktadır. Yazıcının ortamları yönetme şeklini belirleyen ortam denetimi seçenekleri şunlardır: • • • • Giriş kağıt tepsisi seçimi Çıkış yolu seçimi Ortamın boyutu ve yönü Kağıt ağırlığı seçimi Mürekkebin veya tonerin ortama nasıl aktarılacağını yöneten yazıcı çıkışı seçenekleriyse şunlardır: • • Renk yönetimi Yazdırma hızı Bazı yazıcılarda, kullanıcıların seçenek belirlemesine olanak veren kontrol düğmeleri bulunur. Bazı yazıcılar da, yazıcı sürücüsü seçeneklerini kullanır. Seçenek belirlemenin iki yöntemi vardır: geneli ilgilendiren ve belge başına uygulanan yöntemler. Geneli İlgilendiren Yöntemler Geneli ilgilendiren bir yöntem, tüm belgeleri etkileyecek biçimde ayarlanmış yazıcı seçeneklerini ifade eder. Her belge yazdırıldığında, belge başına belirlenen seçimler geçersiz kılmadığı sürece geneli ilgilendiren seçenekler kullanılır. Genel bir yazıcının yapılandırmasını değiştirmek için Başlat > Denetim Masası > Yazıcı ve Fakslar'ı seçin ve yazıcıya sağ tıklayın. Aşağıdaki örneklerde, yazıcı seçeneklerini nasıl yönetebileceğiniz gösterilmektedir. Varsayılan bir yazıcı atamak için Başlat > Denetim Masası > Yazıcı ve Fakslar'ı seçin. Yazıcıya sağ tıklayın ve Şekil 1'de gösterildiği gibi Varsayılan Yazıcı Olarak Ata'yı seçin. NOT: Yüklü olan sürücüye bağlı olarak, menüde Varsayılan Yazıcı Olarak Ata seçeneği görüntülenmeyebilir. Böyle bir durumda, Belge Durumu penceresini açmak için yazıcıya çift tıklayın ve Yazıcı > Varsayılan Yazıcı Olarak Ata'yı seçin. Yazdırma işlemini yalnızca siyah ve beyaz renkleriyle sınırlandırmak için Başlat > Denetim Masası > Yazıcı ve Fakslar'ı seçin. Yazıcıya sağ tıklayın ve Yazdırma Tercihleri'ni seçin. Renk sekmesini seçin. Şekil 2'de gösterildiği gibi, Gri Tonlu Yazdır'ı işaretleyin ve Yalnızca Siyah Yazdırma Kartuşu seçenek düğmesini seçin. Tamam'a tıklayın. Belge Başına Uygulanan Yöntemler Mektuplar, elektronik tablolar ve dijital görüntüler, özel yazıcı ayarları gerektirebilen belge türlerinden bazılarıdır. Belge yazdırma ayarlarını değiştirerek yazıcıya gönderilen her belgenin ayarlarını değiştirebilirsiniz. Yazıcı ayarlarını değiştirmek için, belgeyi açık tutun ve Dosya > Sayfa Yapısı'nı seçin. Şekil 3'te gösterildiği gibi varsayılan ayarlar görüntülenir. Varsayılan ayarları değiştirmeden, yazdırmakta olduğunuz belgenin renklerini, baskı kalitesini, kağıt yönünü, kenar boşluğu boyutunu değiştirebilirsiniz. Tarayıcıyı Ayarlama Bir aygıtın ayarlanması, sürücü yüklendikten sonra gerçekleştirilen ilk görevlerden biridir. Bu yordamı gerçekleştirmek için aygıtla birlikte gelen yazılımı kullanın. Varsayılan ayarlar, daha sonra müşteri gereksinimlerini karşılayacak biçimde değiştirilebilir. Tarayıcı ayarları arasında, rengi ayarlamak için sensörün konumlandırılması ve IT8 hedefinin kullanılması yer alabilir. IT8 hedefi, belirli aygıtlar için profil oluşturmak üzere kullanılan bir renk ayarı tablosudur. Yazıcı hedefi karşılaştırma amacıyla çoğaltırken, tarayıcı ise hedefi karşılaştırma amacıyla çözümler. Ayarı yapmak için aygıtın yazdırılmış çıktısını IT8 hedefiyle karşılaştırın. Yazıcı renk ayarlarını eşleşecek biçimde ayarlayın. Bir sonraki görüntü yazdırışınızda veya tarayışınızda, renk hedef kadar doğru olacaktır. Yazıcıyı Ayarlama Yazıcıyı ayarlama işlemi, yazıcı sürücüsü yazılımı kullanılarak gerçekleştirilir. Bu işlem, yazıcı kafalarının hizalandığından ve özel kağıt üzerine baskı yapabileceğinden emin olunmasını sağlar. Mürekkep püskürtmeli yazıcı kafaları genellikle mürekkep kartuşuna yerleştirilir, bu da kartuşu her değiştirdiğinizde yazıcıyı yeniden kalibre etmeniz gerekebileceği anlamına gelir. 14.2 Yerel bir yazıcı ve tarayıcı kurma ve yapılandırma 14.2.4 İşlevselliği doğrulama Aygıtın tüm işlevleri başarıyla sınanmadan hiçbir aygıtın yüklenmesi tamamlanmış olmaz. Bunun için aşağıdaki özel görevlerin yerine getirilmesi gerekiyor: • • • • • • • Kağıt tasarrufu için çift taraflı belgeler yazdırma Özel kağıt boyutları için farklı türde kağıt tepsileri kullanma Belgelerin taslak kopyalarını yazdırmak amacıyla baskının siyahbeyaz veya gri tonlamalı yapılmasını sağlamak için renkli yazıcının ayarlarını değiştirme Mürekkep tasarrufu için taslak kipinde yazdırma Bir görüntünün daha rahat görüntülenmesini sağlamak için tarayıcının tarama çözünürlüğünü değiştirme Kaydedilen belgelerin taranmış görüntülerini düzenleme Optik karakter tanıma (OCR) uygulaması kullanma NOT: Elektronik kullanım kılavuzları ve destek web siteleri, kağıt sıkışmalarının nasıl giderileceğini, mürekkep kartuşlarının ve tüm kağıt tepsisi modellerinin nasıl takılacağını açıklar. Yazıcı Sınaması Sınama sayfası yazdırmanın birkaç farklı yolu vardır: • • • • Yazıcıdaki Sınama Sayfası Yazdır seçeneğini kullanın Windows'taki Sınama Sayfası Yazdır seçeneğini kullanın Herhangi bir uygulamadaki yazdırma işlevini kullanın Komut satırını kullanarak dosyayı doğrudan paralel bağlantı noktası yazıcısına gönderin. Bir yazıcıyı sınamak için öncelikle yazıcıdan, ardından bilgisayar özellikleri işlevinden veya herhangi bir uygulamadan sınama sayfası yazdırın. Bu, yazıcının düzgün biçimde çalıştığından, sürücü yazılımının yüklenmiş ve çalışır durumda olduğundan ve yazıcı ile bilgisayarın iletişim kurduğundan emin olunmasını sağlar. Tarayıcı Sınaması Belgeyi tarayarak tarayıcıyı sınayın. Otomatik tarama için aygıttaki düğmeleri kullanın. Daha sonra tarayıcı yazılımından taramaları başlatın ve yazılımın otomatik tarama işlemini başlattığından emin olun. Taranan görüntü ekrandaki görüntüyle aynıysa, yüklemeyi başarıyla tamamlamışsınız demektir. Çok işlevli bir aygıt için, tüm işlevleri sınamanız gerekir: • • • • Faks – Çalıştığı bilinen başka bir faks makinesine faks gönderin Fotokopi – Belgenin bir kopyasını oluşturun Tarama – Bir belgeyi tarayın Yazdırma – Bir belgeyi yazdırın Laboratuvar Çalışması Çok İşlevli Aygıt Kurulumu Çok işlevli bir aygıtı kurun 14.3 Ağda yazıcının ve tarayıcının nasıl paylaşılacağını tanımlama Ağların geliştirilmesinin birincil nedenlerinden biri de, bilgisayar kullanıcı gruplarının çevresel aygıtları paylaşmasına olanak sağlamaktır. Paylaşılan en yayın aygıt yazıcıdır. Bir kullanıcı grubunun tek bir yazıcıyı paylaşması, her bilgisayar için ayrı ayrı yazıcı satın almaktan çok daha düşük maliyetlidir. Bu yazıcıların yerleşik ağ arayüzleri olmadığından, düşük maliyetli yazıcılar ağ bağlantısı için genellikle ayrı bir yazıcı sunucusuna ihtiyaç duyar. Yazıcıya bağlı bilgisayar, yazıcı sunucusu olarak hizmet verebilir. Çoğu kişisel bilgisayar işletim sisteminin yerleşik yazıcı paylaşma yeteneği vardır. Yazıcı paylaşma yazılımının yüklendiği doğrularsınız, ardından sunucunun hangi yazıcıyı paylaşacağını bilmesi gerekir. Yazıcılar klasöründe, paylaşılacak yazıcıya sağ tıklayın, Özellikler'i seçin ve Paylaşım sekmesine tıklayın. Bu yazıcıyı paylaş seçeneğini belirleyin ve yazıcıya bir ad atayın. Bu bölümü tamamladıktan sonra, şunları yapabileceksiniz: • • Yazıcı sunucularının türlerini tanımlama. Bilgisayara ağ yazıcı yazılımının ve sürücülerinin nasıl yükleneceğini tanımlama. 14.3 Ağda yazıcının ve tarayıcının nasıl paylaşılacağını tanımlama 14.3.1 Yazıcı sunucularının türlerini tanımlama Yazıcı sunucuları, birden çok bilgisayar kullanıcısının tek bir yazıcıya erişmesine olanak verir. Yazıcı sunucusunun üç işlevi vardır. Birinci işlevi, yazıcı kaynaklarına istemci erişimi sağlamaktır. İkinci işlevi, yazıcı aygıtı hazır olana kadar yazdırma işlerini kuyrukta bekleterek ve ardından yazdırma bilgilerini bekletme veya yazıcıya göndererek yazdırma işlerini yönetmektir. Üçüncü işlevi de kullanıcılara geribildirim sağlamaktır. Bu geribildirim, yazdırma işinin tamamlandığına dair bildirimlerin veya birşeylerin yolunda gitmediğini gösteren hata iletilerinin gönderilmesini kapsar. Bir teknisyen olarak, müşterinizin ihtiyaçlarına en uygun olan yazıcı sunucusu türünü seçmelisiniz. Üç adet yazıcı sunucusu türü vardır: • • • Ağ yazıcı sunucusu aygıtları Adanmış PC yazıcı sunucuları Bilgisayarlar tarafından paylaşılan yazıcılar Ağ Yazıcı Sunucusu Aygıtları Ağ yazıcı sunucusu aygıtları, bir ağda bulunan birçok kullanıcının tek bir yazıcıya erişmesine olanak verir. Ağ yazıcı sunucusu aygıtı, kablolu veya kablosuz bağlantılar aracılığıyla ağ üzerinden yazdırma işlemlerini yönetebilir. Şekil 1'de kablolu bir yazıcı sunucusu gösterilmektedir. Kullanmaya karar vermeden önce adanmış PC yazıcı sunucusunun avantajlarını ve dezavantajlarını değerlendirmelisiniz: • • Ağ yazıcı sunucusu kullanmanın avantajlarından biri, sunucunun bilgisayarlardan gelen yazdırma işlerini kabul etmesi ve daha sonra bilgisayar kaynaklarını diğer görevler için serbest bırakmasıdır. Kullanıcının bilgisayarından paylaşılan bir yazıcının aksine yazıcı sunucusu, her zaman kullanıcıların kullanımına açık olur. Ağ yazıcı sunucusunun dezavantajı ise çok işlevli bir aygıtın tüm işlevlerini kullanamayabilme ihtimalinin olmasıdır. Adanmış PC Yazıcı Sunucuları Adanmış PC yazıcı sunucusu, istemci yazdırma işlerinin en verimli biçimde yönetilmesi için adanmış bir bilgisayardır. Birden çok istemciden gelen istekleri yönettiğinden, yazıcı sunucusu genellikle ağdaki en güçlü bilgisayarlardan biridir. Adanmış PC yazıcı sunucuları bir defada birden fazla yazıcıyı yönetebilir. Yazıcı sunucusunun, yazdırma istemcilerinin isteklerini karşılamak için kullanılabilir kaynaklara sahip olması gerekir: • • • Güçlü işlemci – PC yazıcı sunucusu yazdırma bilgilerini yönetmek ve yönlendirmek için işlemcisini kullandığından bu işlemcinin gelen tüm istekleri yönetmek için yeterince hızlı olması gerekir. Yeterli sabit disk alanı – PC yazıcı sunucusu, istemcilerden gelen yazdırma işlerini alır, bunları yazdırma kuyruğuna yerleştirir ve uygun bir zamanda yazıcıya gönderir. İşlem tamamlanana kadar bu işleri bekletmek için bilgisayarda yeterince depolama alanının bulunması gerekir. Yeterli bellek – Sunucu işlemcisi ve RAM (Rastgele Erişimli Bellek), yazıcıya yazdırma işi göndermekten sorumludur. Sunucu belleği yazdırma işleminin tamamını kabul edebilecek kadar büyük değilse, sabit diskin işi göndermesi gerekir ve bu işlem çok daha yavaş olur. Bilgisayar Tarafından Paylaşılan Yazıcılar Kullanıcının bilgisayarına bir yazıcı bağlıysa, kullanıcı o yazıcıyı ağdaki diğer kullanıcılarla da paylaşabilir. Windows XP, bu işlemi hızlı ve kolay hale getirmiştir. Bu uygulama bir ev ağında, kullanıcıların kablosuz dizüstü bilgisayar kullanarak evin herhangi bir noktasından belge yazdırabileceği anlamına gelir. Bir küçük ofis ağında yazıcı paylaşımı, tek bir yazıcının birçok kullanıcıya hizmet verebilmesi anlamına gelir. Tek bir bilgisayara bağlı olan yazıcıyı paylaşmanın dezavantajları da vardır. Yazıcıyı paylaşan bilgisayar, yazıcıya gelen yazdırma işlerini yönetmek için kendi kaynaklarını kullanır. Aynı anda hem bir kullanıcı ağ üzerinden yazdırma işi gönderiyor, hem de masaüstü bilgisayar kullanıcısı çalışıyorsa, masaüstü bilgisayar kullanıcısı başarım düşüklüğüyle karşılaşabilir. Ayrıca kullanıcı, paylaşılan bir yazıcının bulunduğu bilgisayarı yeniden başlatır veya kapatırsa, yeniden açılana kadar yazıcı kullanılamaz. 14.3 Ağda yazıcının ve tarayıcının nasıl paylaşılacağını tanımlama 14.3.2 Bilgisayara ağ yazıcı yazılımının ve sürücülerinin nasıl yükleneceğini tanımlama Windows XP, bilgisayar kullanıcılarının yazıcılarını ağdaki diğer kullanıcılarla paylaşmasına olanak verir. Bu işlem için izlenecek iki adım vardır: 1. Yazıcıya bağlı olan bilgisayarı, yazıcıyı diğer ağ kullanıcılarıyla paylaşacak biçimde yapılandırın. 2. Bir kullanıcının bilgisayarını, paylaşılan yazıcıyı tanıyacak ve yazdırma işlemlerini ona gönderecek şekilde yapılandırın. Yazıcının bağlı olduğu bilgisayarı diğer ağ kullanıcılarının yazdırma işlerini kabul edecek şekilde yapılandırmak için aşağıdaki adımları izleyin: 1. Başlat > Denetim Masası > Yazıcılar ve Diğer Donanım > Yazıcı ve Fakslar'ı seçin. 2. Paylaşmak istediğiniz yazıcıyı seçin. 3. Solda Yazıcı Görevleri kutusu görüntülenir. Bu yazıcıyı paylaştır'ı seçin. 4. O yazıcıya yönelik Yazıcı Özellikleri iletişim kutusu görüntülenir. Paylaşım sekmesini seçin. Bu yazıcıyı paylaştır'ı seçin ve istediğiniz paylaşım adını girin. Bu ad, diğer kullanıcılara görünecek olan addır. 5. Paylaşım işleminin başarılı olduğunu doğrulayın. Yazıcı ve Fakslar klasörüne geri döndüğünüzde yazıcı simgesinin altında Şekil 1'de gösterildiği gibi bir el işaretinin olduğunu göreceksiniz. Bu, artık yazıcının paylaşılan bir kaynak olduğunu gösterir. Paylaşılan yazıcıya bağlanabilen diğer kullanıcıların bilgisayarlarında, gerekli sürücüler yüklenmemiş olabilir. Bu kullanıcılar, paylaşılan yazıcıyı barındıran bilgisayarın işletim sisteminden farklı işletim sistemleri de kullanıyor olabilir. Windows XP, söz konusu kullanıcılar için doğru sürücüleri otomatik olarak indirebilir. Diğer kullanıcıların kullanmakta olabileceği işletim sistemlerini seçmek için Ek Sürücüler düğmesine tıklayın. Tamam'a tıklayarak iletişim kutusunu kapattığınızda Windows XP bu ek sürücüleri edinip edinmeyeceğinizi sorar. Diğer tüm kullanıcıların bilgisayarları da Windows XP çalıştırıyorsa, Ek Sürücüler düğmesine tıklamanıza gerek yoktur. Diğer Kullanıcıları Bağlama Ağdaki diğer kullanıcılar aşağıdaki adımları izleyerek artık bu yazıcıya bağlanabilir: 1. Başlat > Denetim Masası > Yazıcılar ve Diğer Donanım > Yazıcı Ekle'yi seçin. 2. Yazıcı Ekleme sihirbazı görüntülenir. İleri'ye tıklayın. 3. Şekil 2'de gösterildiği gibi Ağ yazıcısı veya başka bilgisayara bağlı bir yazıcı seçeneğini belirleyin. İleri'ye tıklayın. 4. Yazıcının adını yazın veya İleri düğmesini kullanarak ağa göz atın. Paylaşılan yazıcılar listesi görüntülenir. 5. Yazıcıyı seçildikten sonra, sanal bir yazıcı bağlantı noktası oluşturulur ve Yazıcı Ekle penceresinde görüntülenir. Gerekli yazıcı sürücüleri, yazıcı sunucusundan indirilir ve bilgisayara yüklenir. Sihirbaz yükleme işlemini tamamlar. Laboratuvar Çalışması Yazıcı Paylaşma Bir yazıcıyı ağ üzerinden paylaşın 14.4 Yazıcıları ve tarayıcıları yükseltme ve yapılandırma Bazı yazıcılar, donanım eklenerek daha hızlı yazdıracak ve daha fazla yazdırma işini destekleyecek biçimde genişletilebilir. Bu donanımlar arasında, ek kağıt tepsileri, kağıt besleyicileri, ağ kartları ve genişleme belleği yer alabilir. Tarayıcılar da müşteri ihtiyaçlarını daha da iyi karşılayabilecek şekilde yapılandırılabilir. Tarayıcıyı en iyi duruma getirmek üzere gerçekleştirilebilecek işlemlere, renk düzeltme ve yeniden boyutlandırma örnek verilebilir. Bu görevler varsayılan ayarlarla gerçekleştirilemez. Bu bölümü tamamladıktan sonra, şunları yapabileceksiniz: • • Yazıcı yükseltmelerini tanımlama. Tarayıcıyı en iyi duruma getirme sürecini tanımlama. 14.4 Yazıcıları ve tarayıcıları yükseltme ve yapılandırma 14.4.1 Yazıcı yükseltmelerini tanımlama Yazıcı belleğinin yükseltilmesi, yazdırma hızını artırır ve karmaşık yazdırma işlerinin gerçekleştirilebilmesine olanak verir. Şu anda kullanılan tüm yazıcılar, az miktarda da olsa mutlaka bir RAM'e (Rastgele Erişimli Bellek) sahiptir. Yazıcı ne kadar fazla belleğe sahip olursa o kadar verimli çalışır. Eklenen bellek, işlerin tampon belleğe alınması, sayfa oluşturma, gelişmiş fotoğraf baskısı ve gelişmiş grafik özellikleri sunma gibi görevlerin gerçekleştirilmesine yardımcı olur. Yazdırma işlerinin tampon belleğe alınması, yazdırma işlerinin dahili yazıcı belleğine alınması demektir. Tampon belleğe alma işlemi, bilgisayarın, yazıcının yaptığı işin tamamlamasını beklemek yerine diğer işlere devam edebilmesine olanak verir. Tampon belleğe alma işlemi, lazer yazıcıların ve çizicilerin yanı sıra gelişmiş mürekkep püskürtmeli ve nokta vuruşlu yazıcılarda da yaygın bir özelliktir. Yazıcılar fabrikadan genellikle metin içeren işleri yapabilecek yeterlilikte belleğe sahip olarak gelir. Ancak yazıcı belleği daha iş başlamadan işin tamamını saklayabilecek kapasiteye sahip olursa, grafik ve özellikle de fotoğraf içeren yazdırma işleri daha verimli gerçekleştirilir. Yazıcı "belleğinin yetersiz" olduğunu veya "belleğe aşırı yüklenildiğini" belirten hatalar alırsanız, daha fazla belleğe ihtiyaç duyabilirsiniz. Yazıcı Belleği Takma Ek yazıcı belleği takmanın birinci adımı, yazıcı kılavuzunu okuyarak aşağıdakileri belirlemektir: • • Bellek tipi – Fiziksel bellek tipi, hızı ve kapasitesi; bazıları standart tipte bellek kullanırken bazıları da özel veya üretici firmaya özgü belleklerin kullanımını gerektirir Bellek sayısı ve kullanılabilirliği – Kullanılan bellek yükseltme yuvalarının sayısı ve kaç tanesinin kullanılabilir durumda olduğu. Bunun için yazıcıdaki bir bölmenin açılarak RAM'in kontrol edilmesi gerekebilir. Yazıcı üreticileri, bellek yükseltme için aşağıdaki görevleri de içeren yordamlar belirlemişlerdir: • • • • Bellek alanına erişmek için kapakları çıkarma Bellek takma veya çıkarma Yeni belleği tanıması için yazıcıyı başlatma Gerekirse güncellenmiş sürücüleri yükleme Ek Yazıcı Yükseltmeleri Ek yazıcı yükseltmelerinden bazıları şunlardır: • • • • • Çift taraflı yazdırma işlemi için iki yönlü yazdırma Daha fazla kağıt için fazladan tepsi Farklı ortamlara yönelik özel tepsi tipleri Kablolu veya kablosuz ağa erişim için ağ kartları İşlevsellik katmak veya hataları gidermek için bellenim yükseltmeleri Bileşen eklerken veya yükseltirken yazıcıyla birlikte verilen talimatları izleyin. Yükseltmeleri yüklerken herhangi bir sorun yaşarsanız daha fazla bilgi edinmek için üreticiyle veya yetkili bir bakım teknisyeniyle iletişim kurun. Üreticinin belirlediği tüm güvenlik yordamlarını izleyin. 14.4 Yazıcıları ve tarayıcıları yükseltme ve yapılandırma 14.4.2 Tarayıcıyı en iyi duruma getirme sürecini tanımlama Tarayıcılar, varsayılan ayarlarında herhangi bir değişiklik yapılmadan düzgün biçimde çalışır. Ancak kullanıcı gereksinimlerine bağlı olarak belge veya görüntü taramalarını iyileştirebilecek özellikler mevcuttur. En yaygın tarayıcı seçenekleri arasında şunlar bulunur: • • • • • • • Yeniden boyutlandırma Keskinleştirme Parlatma veya koyulaştırma Renk düzeltme Çözünürlük değişiklikleri Çıkış dosyası biçimi Renk çevrimi Tarama çözünürlüğü, çıkış dosyasının boyutunu etkiler. Görüntünün son kullanım amacı gereken çözünürlüğü belirler. Görüntü bir web yayınında kullanılacaksa, düşük çözünürlük ve küçük dosya boyutu yeterli olur. Bu, tarayıcıların görüntüyü hızlıca yükleyebilmesini olası kılar. Orta çözünürlüklü görüntüler genellikle lazer baskılarda kullanılır. Görüntü kalitesinin çok önemli olduğu ticari baskılarda kullanılabilecek en iyi ayar yüksek çözünürlüktür. Düşük çözünürlük küçük dosya boyutu demekken, yüksek çözünürlük ise büyük dosya boyutu demektir. Şekil 1'de çözünürlük ve çıkış tipiyle ilgili ayarlar gösterilmektedir. Şekil 2'de gösterildiği gibi tarayıcılar, taranan çıktı için farklı dosya biçimleri seçmenize olanak sağlayabilir. Tarayıcı, müşterinin ihtiyaç duyduğu dosya biçiminde çıktı üretmezse, var olan biçim daha sonra yazılım araçları kullanılarak istenilen biçime dönüştürülebilir. Aygıt ayarlarını değiştirdikten sonra, birkaç örnek çıktı alarak değişiklikleri sınamalısınız. Laboratuvar Çalışması Tarayıcının En İyi Duruma Getirilmesi Tarayıcıdaki çözünürlük ayarını değiştirme 14.5 Yazıcı ve tarayıcı için koruyucu bakım tekniklerini tanımlama Koruyucu bakım, aksama süresini azaltır ve bileşenlerin hizmet ömrünü arttırır. Yazıcı ve tarayıcıların düzgün biçimde çalışmayı sürdürebilmesi için bu aygıtlara bakım uygulamalısınız. İyi bir bakım programı, baskı ve tarama kalitesinin iyi olmasını sağlar. Yazıcı veya tarayıcı kullanım kılavuzunda, ekipmanın bakımının nasıl yapılacağı ve nasıl temizleneceğine yönelik bilgiler bulunmaktadır. Bu bölümü tamamladıktan sonra, şunları yapabileceksiniz: • • • • Satıcı talimatlarına göre programlanmış bakımı belirleme. Yazıcılar ve tarayıcılar için uygun bir ortam tanımlama. Temizleme yöntemlerini tanımlama. Mürekkep kartuşu ve toner kapasitesinin nasıl kontrol edileceğini açıklama. 14.5 Yazıcı ve tarayıcı için koruyucu bakım tekniklerini tanımlama 14.5.1 Satıcı talimatlarına göre programlanmış bakımı belirleme Her yeni ekipmanla birlikte gelen bilgi kılavuzlarını okuyun. Önerilen bakım talimatlarını izleyin. Ayrıca üretici tarafından listelenen sarf malzemelerini kullanın. Daha ucuz sarf malzemeleri maliyeti düşürür, ancak kötü sonuçlara, ekipmanın hasarlanmasına veya garantinin geçersiz kılınmasına neden olabilir. Bakım tamamlandığında, bir sonraki bakım işleminin doğru zamanda gerçekleştirilmesini sağlamak için sayaçları sıfırlayın. Birçok yazıcı tipinde, sayfa sayısı LCD ekrandan veya ana kapağın içinde bulunan bir sayaçtan görüntülenir. Çoğu üretici, yazıcıları için bakım setleri satmaktadır. Şekil 1'de örnek bir bakım seti gösterilmektedir. Sette, her teknisyenin izleyebileceği talimatlar bulunur. Lazer yazıcılara yönelik setlerde, sık sık kırılan veya aşınan parçaların yedekleri bulunabilir: • • • • Eritici (fuser) tertibatı Aktarma silindirleri Ayırma pedleri Toplama silindirleri Her parça takışınızda veya toner ve kartuş değiştirişinizde, tüm dahili bileşenleri gözünüzle inceleyin: • • • Kağıt ve toz kalıntılarını temizleyin Varsa mürekkep sızıntılarını temizleyin Yıpranmış dişlilerin, çatlamış plastik yüzeylerin veya kırık parçaların olup olmadığını inceleyin Yazıcı ekipmanı bakımının nasıl yapılacağını bilmeyen kullanıcılar, üretici sertifikalı bir teknisyen çağırmalıdır. Çalışma Sayfası Sertifikalı Yazıcı Teknisyeni Yazıcı bakım teknisyeninin duyabileceği gereksinimleri araştırın 14.5 Yazıcı ve tarayıcı için koruyucu bakım tekniklerini tanımlama 14.5.2 Yazıcılar ve tarayıcılar için uygun bir ortam tanımlama Diğer tüm elektrikli cihazlar gibi, yazıcı ve tarayıcılar da sıcaklıktan, nemden ve elektriksel girişimden etkilenir. Örneğin lazer yazıcılar ısınır. Aşırı ısınma durumunu önlemek için lazer yazıcıları iyi havalandırılan alanlarda tutun. Mümkünse tüm yazıcıları, tarayıcıları ve sarf malzemelerini tozsuz, serin ve kuru bir yerde saklayın. Bu, cihazların uzun süre düzgün biçimde çalışmasını sağlar. Kağıtları ve toner kartuşlarını orijinal paketlerinde, serin ve kuru bir yerde saklayın. Yüksek nemlilik seviyesi, kağıdın havadaki nemi emmesine neden olur. Bu da tonerin kağıda düzgün biçimde aktarılmasını zorlaştırır. Kağıt ve yazıcı tozluysa, tozu temizlemek için sıkıştırılmış hava kullanabilirsiniz. 14.5 Yazıcı ve tarayıcı için koruyucu bakım tekniklerini tanımlama 14.5.3 Temizleme yöntemlerini tanımlama Yazıcı ve tarayıcıları temizlerken her zaman üreticinin talimatlarını dikkate alın. Üreticinin web sitesindeki veya kullanım kılavuzundaki bilgilerde, uygun temizleme yöntemleri açıklanmaktadır. DİKKAT: Yüksek voltaj tehlikesini önlemek için, temizlik öncesinde tarayıcı ve yazıcıların fişlerini çıkarmayı unutmayın. Yazıcı Bakımı Bakım gerçekleştirmeden önce yazıcıyı kapattığınızdan veya fişini çıkardığınızdan emin olun. Aygıtın dış yüzeyindeki kirleri, kağıt tozlarını ve mürekkep sızıntılarını silmek için nemli bir bez kullanın. Kartuşlar değiştirilince, mürekkep püskürtmeli yazıcıdaki yazıcı kafaları da değiştirilir. Ancak bazen yazıcı kafaları tıkanır ve bu parçaların temizlenmesi gerekir. Yazıcı kafalarını temizlemek için üretici tarafından sağlanan ürünü kullanın. Yazıcı kafalarını temizledikten sonra sınamanız gerekir. Sınama sonrasında temiz ve düzgün bir baskı elde edinceye kadar bu süreci yineleyin. Yazıcılarda birçok hareketli parça bulunur. Zamanla bu parçalar toz, kir ve benzeri kalıntıları toplamaya başlar. Düzenli aralıklarla temizlenmezse yazıcı düzgün çalışmayabilir veya çalışmayı tamamen durdurabilir. Nokta vuruşlu yazıcılarla çalışırken, silindir yüzeylerini nemli bir bezle temizleyin. Mürekkep püskürtmeli yazıcılarda kağıt işleme mekanizmasını nemli bir bezle temizleyin. DİKKAT: Temizleme sırasında lazer yazıcının tamburuna dokunmayın. Tamburun yüzeyine zarar verebilirsiniz. Tozlu bir alanda olmadığı veya çok eskimediği sürece lazer yazıcılar genellikle fazla bakım gerektirmez. Lazer yazıcıyı temizlerken, toner kalıntılarını temizlemek için özel olarak tasarlanmış bir elektrik süpürgesi kullanın. Şekil 1'de, elektronik ekipmanlarla birlikte kullanılmak üzere tasarlanmış bir elektrik süpürgesi gösterilmektedir. Standart bir elektrik süpürgesi küçük toner kalıntılarını çekemez ve hatta etrafa saçabilir. Yalnızca HEPA filtreleme sistemine sahip olan bir elektrik süpürgesi kullanın. HEPA filtreleme sistemi, filtrelerdeki mikroskobik kalıntıları yakalar. Yazıcı için doğru kağıt tipinin seçilmesi, yazıcının uzun ömürlü olmasına ve daha verimli yazdırma işleri yürütmesine yardımcı olur. Birkaç farklı kağıt tipi vardır. Her kağıt tipinin üzerinde birlikte kullanılması tasarlanan yazıcı tipi etiketle açıkça belirtilmiştir. Yazıcının üreticisi de kullanılabilecek en uygun kağıt tipini önerebilir. Yazıcı kullanım kılavuzunu kontrol edin. Üretici tarafından önerilen mürekkep markaları ve tipleri hakkındaki bilgiler de kullanım kılavuzunda bulunmaktadır. Yanlış mürekkep tipinin kullanılması, yazıcının çalışmamasına neden olabilir veya baskı kalitesini düşürebilir. Mürekkep sızıntılarını önlemek için, mürekkep kartuşlarını yeniden doldurmayın. Tarayıcı Bakımı Taranan görüntülerde kir, parmak izi ve diğer lekelerin görünmesini önlemek için tarayıcıları düzenli aralıklarla temizlemelisiniz. Düz yataklı tarayıcılarda, tarayıcı kullanımda değilken kapağını kapalı tutun. Bu, toz birikimini ve kazara oluşabilecek parmak izi lekelerini önler. Camı kirlenirse, üreticinin temizleme önerileri için kullanım kılavuzuna bakın. Kılavuzda herhangi bir öneri bulunmuyorsa, camın çizilmemesi için cam silici ve yumuşak bez kullanın. Yüksek çözünürlüklü taramalarda küçük çizikler bile görünür. Çiziklerde kir birikirse, çizikler daha da görünür hale gelir. Camın iç kısmı kirlenirse, aygıtı nasıl açacağınıza veya camı tarayıcıdan nasıl çıkaracağınıza yönelik talimatlar için kılavuza bakın. Mümkünse, camın her iki tarafını da tamamen temizleyin ve camı doğru bir şekilde tarayıcıya yerleştirin. 14.5 Yazıcı ve tarayıcı için koruyucu bakım tekniklerini tanımlama 14.5.4 Mürekkep kartuşu ve toner kapasitesini kontrol etme işlemini açıklama Mürekkep püskürtmeli yazıcıdan boş sayfalar çıkarsa, mürekkep kartuşları boş olabilir. Öte yandan lazer yazıcıdan boş sayfa çıkmaz, ancak yazıcı düşük kaliteli çıktılar vermeye başlar. Çoğu mürekkep püskürtmeli yazıcı, Şekil 1'de gösterildiği gibi, her kartuştaki mürekkep seviyesinin görülebilmesine olanak verir. Bazı yazıcılarda da mürekkep azaldığında kullanıcıyı uyaran LCD (Sıvı Kristal Ekran) ileti ekranları veya LED (Işık Yayan Diyot) ışıkları bulunur. Mürekkep seviyelerini kontrol etme yöntemlerinden biri de, kaç adet sayfanın yazdırıldığını belirlemek üzere yazıcının içindeki veya yazıcı yazılımındaki sayfa sayacına bakmaktır. Daha sonra kartuş etiket bilgilerine bakarsınız. Etikette kartuşun kaç sayfa yazdırabileceği gösterilmiştir. Böylece kaç sayfa daha yazdırabileceğinizi kolaylıkla tahmin edebilirsiniz. Bu yöntemin her zaman doğru sonuçlar vermesi için, kartuşu her değiştirdiğinizde sayacı sıfırlamayı unutmamanız gerekir. Ayrıca bazı çıktılar diğerlerinden daha fazla mürekkep kullanır. Örneğin bir mektup, herhangi bir fotoğrafa göre daha az mürekkep tüketir. Yazıcının kullandığı mürekkep veya toner miktarını azaltmak için yazıcı yazılımındaki ilgili ayarları düzenleyebilirsiniz. Bu ayara "toner tasarrufu" veya "taslak kalitesi" denebilir. Söz konusu ayar, lazer ve mürekkep püskürtmeli ürünlerin baskı kalitesini düşürür ve mürekkep püskürtmeli yazıcının belge yazdırma süresini azaltır. 14.6 Yazıcı ve tarayıcı sorunlarını giderme Yazıcı ve tarayıcı sorunlarıyla ilgilenen bir teknisyen, sorunun aygıtın kendisinde mi, kablo bağlantısında mı, yoksa bağlı olduğu bilgisayarda mı olduğunu belirleyebilmelidir. Sorunu doğru bir şekilde tanımlamak, onarımla gidermek ve belgelemek için bu bölümde belirtilen adımları izleyin. Bu bölümü tamamladıktan sonra, şunları yapabileceksiniz: • • • Sorun giderme sürecini gözden geçirme. Yaygın sorunları ve çözümleri tanımlama. Sorun giderme becerilerini kullanma. 14.6 Yazıcı ve tarayıcı sorunlarını giderme 14.6.1 Sorun giderme sürecini gözden geçirme Yazıcı ve tarayıcı sorunları, donanım, yazılım ve bağlantı ile ilgili durumlardan kaynaklanabilir. Bilgisayar teknisyenleri, yazıcı ve tarayıcıları onarmak için sorunu çözümleyip hatanın nedenini belirleyebilmelidir. Sorun giderme sürecindeki ilk adım, müşteriden veri toplamaktır. Şekil 1 ve 2'de, müşteriye sorulacak açık uçlu ve kapalı uçlu sorular listelenmektedir. Müşteriyle konuştuktan sonra, bilinen bariz sorunların olup olmadığını soruşturmanız gerekir. Şekil 3'te yazıcı ve tarayıcılarla ilgili sorunlar listelenmiştir. Bilinen bariz sorunları değerlendirdikten sonra pratik çözümleri deneyin. Şekil 4'te yazıcı ve tarayıcı sorunlarına yönelik birkaç pratik çözüm listelenmiştir. Pratik çözümler sorunu çözmenize yardımcı olmadıysa, bilgisayardan veri toplamanın zamanı gelmiş demektir. Şekil 5'te, yazıcı ve tarayıcı sorunuyla ilgili bilgi toplamanın farklı yolları gösterilmektedir. Bu noktada sorunu değerlendirmek, olası çözümleri araştırmak ve uygulamak için yeterli bilgiye sahip olacaksınız. Şekil 6'da olası çözümlere yönelik kaynaklar gösterilmektedir. Sorunu çözdükten sonra, müşteriyle bağlantı kurup iş emrini kapatırsınız. Şekil 7'de, bu adımın tamamlanması için gerekli olan görevlerin bir listesi bulunmaktadır. 14.6 Yazıcı ve tarayıcı sorunlarını giderme 14.6.2 Yaygın sorunları ve çözümleri tanımlama Yazıcı ve tarayıcı sorunları, donanımla, yazılımla, ağlarla veya bunlar arasındaki herhangi bir birleşimle ilgili olabilir. Bazı sorunları diğerlerinden daha sık çözersiniz. Şekil 1'de yaygın sorunlar ve çözümleriyle ilgili bir grafik bulunmaktadır. 14.6 Yazıcı ve tarayıcı sorunlarını giderme 14.6.3 Sorun giderme becerilerini kullanma Sorun giderme sürecini anladığınıza göre, artık dinleme ve tanılama becerilerinizi kullanmanızın zamanı gelmiş demektir. Birinci laboratuvar çalışması, yazıcılarla ilgili becerilerinizi geliştirmek üzere tasarlanmıştır. Bir yazıcı sorununu çözecek ve onaracaksınız. İkinci laboratuvar çalışması, yazıcılarla ilgili iletişim ve sorun giderme becerilerinizi geliştirmek üzere tasarlanmıştır. Bu laboratuvar çalışmasında şu adımları gerçekleştireceksiniz: • • • İş emrini kabul etme Sorunu deneyip çözümlemek için müşteriden çeşitli adımları gerçekleştirmesini isteme Sorunu ve çözümünü belgeleme Laboratuvar Çalışması Yazıcı Sorununu Giderme Bir yazıcı sorununu giderin Laboratuvar Çalışması Uzak Teknisyen Bir yazıcı sorununun nasıl giderileceği konusunda müşteriye bilgi verin 14.7 Özet Bu bölümde, yazıcılar ve tarayıcılar hakkındaki bilgiler gözden geçirildi ve ele alındı. Yazıcılar ve tarayıcılarla ilgili potansiyel tehlikeler ve güvenlik yordamları tartışıldı. Koruyucu bakım yöntemlerini öğrendiniz, yazıcıyı veya tarayıcıyı hem yerel olarak hem de ağ üzerinde kurdunuz, yapılandırdınız ve yükselttiniz. Aşağıda bu bölümde ele alınan diğer bazı önemli noktalar bulunmaktadır: • • • • • • Yazıcı ve tarayıcılar üzerinde çalışırken her zaman güvenlik yordamlarını izleyin. Yazıcıların içinde yüksek voltaj içeren veya kullanıldığında çok ısınan birçok parça vardır. Yazıcıyı veya tarayıcıyı kurmak için aygıt kullanım kılavuzunu ve yazılımını kullanın. Kurulumdan sonra, sorunları gidermek ve işlevselliği arttırmak için sürücüleri ve bellenimi güncelleyin. Yazıcı ve tarayıcıları ağ üzerinde paylaştırmak için Windows arayüzünü kullanın. Yazıcı ve tarayıcılarını ihtiyaçları doğrultusunda yükseltmenin ve yapılandırmanın onlar için ne kadar yararlı olacağını belirlemek için müşterilere danışın. Yazıcıları, tarayıcıları ve sarf malzemelerini temiz ve nemden uzak tutun. Bozulmaları ve aksama süresini önlemek için sarf malzemelerini orijinal paketlerinde saklayın. Aygıtları düzenli aralıklarla temizlemek ve kontrol etmek için bir bakım programı geliştirin. Bir sorunu gidermek için belirli bir adım dizisini izleyin. Uygulanacak eylemi belirlemeden önce basit görevleri gerçekleştirerek işe başlayın. Sorun çözemeyeceğiniz kadar zorsa, kalifiye veya sertifikalı bir yazıcı teknisyeni çağırın. GELİŞMİŞ AĞLAR 15.0 Giriş Bu bölümde, ağ tasarımı, ağ bileşeni yükseltmeleri ve e-posta sunucusu kurulumları da dahil gelişmiş ağ iletişimi konuları ele alınmaktadır. Bunun yanı sıra, güvenlik, ağ bileşenleri ve koruyucu bakım gibi temel ağ iletişimi konuları da işlenmektedir. Müşterilerinizin ve ağ kullanıcılarının beklentilerini ve ihtiyaçlarını karşılamak için ağ iletişimi teknolojilerine aşina olmanız gerekir. Ağ tasarımına ve bazı bileşenlerin ağdaki veri akışını neden etkilediğine dair temel bilgileri biliyor olmalısınız. Gelişmiş ağ sorunlarını giderme konusu da bu bölümde ele alınmaktadır. Bu bölümü tamamladıktan sonra, şunları yapabileceksiniz: • • • • • • • • Potansiyel tehlikeleri tanımlama ve ağlarla ilgili uygun güvenlik yordamlarını uygulama. Müşterinin ihtiyaçlarına dayalı bir ağ tasarlama. Müşterinizin ağı için bileşenleri belirleme. Müşterinin ağını uygulama. Müşterinin ağını yükseltme. Tek bir posta sunucusunun yükleme, yapılandırma ve yönetim sürecini tanımlama. Ağlara yönelik koruyucu bakım yordamlarını tanımlama. Ağ sorunlarını giderme. 15.1 Potansiyel tehlikeleri tanımlama ve ağlarla ilgili uygun güvenlik yordamlarını uygulama İster bakır ister fiber optik kablo olsun, ağ kablolarının döşenmesi tehlikeli bir iştir. Kabloların çoğunlukla engellerin ve beklenmeyen veya zehirli maddelerin bulunduğu tavan ve duvar içlerinden geçirilmesi gerekir. Sizi bu malzemelerden koruyacak kıyafetleri giymeniz gerekir. Örneğin, uzun pantolon, uzun kollu gömlek, ayağınızı iyice kapatan dayanıklı ayakkabılar giyin ve eldiven takın. Daha da önemlisi güvenlik gözlüğü takın. Tavan bölgesine girmeden önce, mümkünse bina yöneticisine veya binadan sorumlu herhangi bir kişiye bilmeniz gereken tehlikeli maddelerin veya engellerin olup olmadığını sorun. Merdiven kullanırken olası güvenlik tehlikelerine karşı hazırlıklı olun: • • • • • Merdivenin üzerindeki etiketleri okuyun ve yazılı güvenlik talimatlarını izleyin. Asla merdivenin en üst basamağında durmayın. Kolaylıkla dengenizi kaybedip düşebilirsiniz. Alandaki insanların sizin orada çalıştığınızı bildiklerinden emin olun. Alanı uyarı bantlarıyla veya emniyet konileriyle çevirin. Merdiveni duvara dayadıysanız, merdiven üzerinde yazılı talimatları izleyin ve merdivenin sabit durması için başka bir kişiden sizin için merdiveni tutmasını isteyin. Bakır ve fiber optik kabloları döşemek için gerekli araçların kullanımı tehlikeli olabilir. Kablolarla çalışırken her zaman ilgili kurallara uyulması gerekir: • • • • Kullandığınız araçların çalışır durumda olduğundan emin olun. İşinizi dikkatli yapın ve acele etmeyin. Bir yerinizi kesmemeye veya birilerini tehlikeye sokmamaya dikkat edin. Herhangi bir kabloyu keserken, soyarken veya kablonun uçlarını birbirine bağlarken her zaman güvenlik gözlüğü takın. Küçük parçalar gözlerinizi yaralayabilir. Her zaman eldiven takmaya özen gösterin ve tüm atıkları düzgün biçimde imha ettiğinizden emin olun. Sorunları çözmeye çalışırken sağduyunuzu kullanın. Yardıma ihtiyacınız olursa başkalarından yardım isteyin. Bu bölümü tamamladıktan sonra, şunları yapabileceksiniz: • • Fiber optik güvenliğini açıklama. Kabloları, kablo keskilerini ve kablo kesme güvenliği ile ilgili tehlikeleri açıklama. 15.1 Potansiyel tehlikeleri tanımlama ve ağlarla ilgili uygun güvenlik yordamlarını uygulama 15.1.1 Fiber optik güvenliğini açıklama Fiber optikler iletişim için faydalıdır, ancak bazı tehlikeler barındırır: • • • Tehlikeli kimyasallar Göremeyeceğiniz ve gözlerinizi yakabilecek ışık Cam kırıkları oluşturan keskin kenarlı aletler Fiber optik kablolarla çalışılırken belirli tipte aletler ve kimyasallar kullanılır. Bu malzemeler güvenli bir şekilde kullanılmalıdır. Kimyasallar Fiber optiklerle birlikte kullanılan çözücüler ve yapışkanlar tehlikelidir. Bunları kullanırken son derece dikkatli olmanız gerekir. Talimatları okuyun ve dikkatle izleyin. Ayrıca, acil durumdaki bir kişiye ne yapılacağını bilebilmek için kimyasallarla birlikte verilen MSDS'yi (Malzeme Güvenliği Veri Sayfaları) okuyun. Aletler Herhangi bir aletle çalışırken her zaman güvenliğe öncelik verilmelidir. Güvenlikten konusunda verilen herhangi bir taviz, ciddi yaralanmalarla veya ölümle sonuçlanabilir. Fiber optiklerle çalışırken kullanılan aletlerin camı çizmek üzere kullanılan sivri kesme yüzeyleri vardır. Diğer aletler, bağlayıcıları kablolara bağlamak için yüksek basınçla kabloları deler. Bu aletler dağılıp havaya fırlayabilen cam kırıkları oluşturabilir. Bu parçaların teninize, ağzınıza veya gözlerinize girmesini engelleyin. Zararlı Işık Gözlerinizi, fiber optik tellerde bulunabilecek zararlı ışıklardan koruyun. Bu ışıklar, insanların göremediği bir renge sahiptir. Siz daha hissedemeden gözlerinize zarar verebilir. Fiber optik kabloyu ve bağlayıcıları incelemek için bir büyüteç kullandığınızda, fiberden çıkan ışık gözünüze gelebilir. Fiberle çalışırken, ışık kaynağının bağlantısını kestiğinizden emin olun. Özel detektörler, fiberde enerjinin olup olmadığını size gösterebilir. Cam Kırıkları Fiber optik kablo tellerini kesip parçalara ayırma işlemi, gözlerinize veya teninize girerek aşırı derecede tahrişe neden olabilecek küçük cam veya plastik parçalar oluşturabilir. Şeffaf ve küçük olduğu için fiberlerin teninizde görünmesi oldukça zordur. Fiber optik kablolarla çalışırken koyu renkli bir altlık kullanılmalıdır, böylece küçük cam veya plastik parçalar görülebilir. Altlık, kimyasal sıçramalarına da dayanaklı olmalıdır. Çalışma alanını temiz ve düzenli tutmalısınız. Fiber optik parçaları asla parmaklarınızla tutmayın. Küçük parçaları bant kullanarak alın ve düzgün biçimde imha edin. Fiber parçalarını saklamak için, kapaklı plastik şişe gibi tek kullanımlık bir kap kullanın. Kabı çöpe atmadan önce kapağını sıkıca kapatın. DİKKAT: Fiber optik kabloyu kesme, soyma veya kablonun uçlarını birbirine bağlama girişiminde bulunmadan önce bunun için gerekli eğitimi alın. Siz yeterince beceri sahibi oluncaya kadar deneyimli bir teknisyen sizi denetlemelidir. 15.1 Potansiyel tehlikeleri tanımlama ve ağlarla ilgili uygun güvenlik yordamlarını uygulama 15.1.2 Kabloları, kablo keskilerini ve kablo kesme güvenliği ile ilgili tehlikeleri açıklama Her seviyedeki teknisyenler, ağ kablosu veya ekipmanlarıyla çalışmaya başlamadan önce olası tehlikelerin farkında olmalılardır. DİKKAT: Kabloyu kullanırken her zaman gözünüze güvenlik gözlüğü takın. Hiçbir kablonun ucuna çıplak teninizle dokunmayın. Bakır Kablo Tehlikeleri Bakır kabloların kullanımı da tehlikeli olabilir. Bakır kabloyu kestiğinizde küçük bakır teller cildinizi delebilir veya kesebilir. Kablolar kesildikten sonra ortaya çıkan küçük parçalar genellikle havaya fırlar. Herhangi bir kabloyu keserken güvenlik gözlüğünü takmayı asla unutmayın. Bakır kabloları onarmak veya sonlandırmak için kullanılan kesme veya kıvırma aletleri düzgün kullanılmadığı takdirde tehlikeli olabilir. Aletle birlikte verilen belgeleri okuyun. Aleti öncelikle atık kablo üzerinde kullanmayı deneyin ve gerekirse deneyimli birisinden yardım isteyin. Bakır kablonun elektriği ilettiğini unutmayın. Ekipman arızası, statik enerji veya şimşek, bağlı olmayan bir kabloya bile enerji verebilir. Bu konuda şüpheniz olursa, kabloya dokunmadan önce basit bir voltaj detektörüyle kabloyu test edin. 15.2 Müşterinin ihtiyaçlarına dayalı bir ağ tasarlama Bir ağ en iyi işlerliği, müşterinin ihtiyaçlarını karşılayacak biçimde tasarlandığında gösterir. Ağ oluştururken ortamın analiz edilmesi ve ağ iletişimi seçeneklerinin kavranması gerekir. Müşteriyle ve projede yer alan diğer kişilerle görüşmelisiniz. Ağda kullanılacak donanım ve yazılım hakkında genel bir fikir edinmek önemlidir. Şirketin ve ağın gelecekte beklediği büyüme hakkında da sorular sormalısınız. Bu bölümü tamamladıktan sonra, şunları yapabileceksiniz: • • Bir topoloji belirleme. Protokolleri ve ağ uygulamalarını belirleme. 15.2 Müşterinin ihtiyaçlarına dayalı bir ağ tasarlama 15.2.1 Bir topoloji belirleme Ağ topolojisini düzgün biçimde belirleyebilmek için müşteri ihtiyaçlarının kavranması ve yeni ağın genel düzeninin belirlenmesi gerekir. Müşteriyle görüşülmesi gereken önemli konular şunlardır: • • • Kablolu ve kablosuz bağlantı türleri Genişleyebilirlik Kullanıcıların sayısı ve konumu Kullanıcı sayısı ve gelecekteki tahmini büyüme miktarı, ağın başlangıçta kullanılacak fiziksel ve mantıksal topolojisini belirler. Müşterinizin ihtiyaçlarını kaydetmek için bir denetim listesi oluşturmalısınız. Projenin ilk aşamalarında yerinde inceleme adı verilen bir inceleme yapılmalıdır. Yerinde inceleme, veri akışı ve protokol niteliğindeki temel bir mantıksal topolojinin belirlenmesine yardımcı olan fiziksel bina incelemesidir. Kullanıcı sayısı ve gelecekteki tahmini büyüme miktarı, ağın başlangıçta kullanılacak fiziksel ve mantıksal topolojisini belirler. Aşağıdaki etmenleri dikkate almalısınız: • • • Kullanıcılara ait uç istasyon bilgisayarlarının nerede olacağı. Anahtar ve yönlendirici gibi ağ cihazlarının nerede bulunacağı. Sunucuların nerede bulunacağı. Sunucular, ağ cihazlarıyla aynı odada veya başka bir konumda olabilir. Bu karar, genellikle boş alan, güç, güvenlik ve havalandırma konularına da bağlıdır. Ekipman ve kabloların fiziksel düzenini belirlemek için yerleştirme planından veya ayrıntılı bir taslaktan yararlanılabilir. Şekil 1'de ağ topolojileri arasında yapılan bir karşılaştırma gösterilmektedir. Yerleştirme planı veya ayrıntılı bir taslak mevcut değilse, sunucu odası, yazıcılar, uç istasyonlar ve kablo yolunun konumları da dahil ağ cihazlarının nerede bulunacağını gösteren bir çizim yapmalısınız. Bu çizim, düzene ilişkin son kararları verirken yaptığınız görüşmelerde size yardımcı olur. 15.2 Müşterinin ihtiyaçlarına dayalı bir ağ tasarlama 15.2.2 Protokolleri ve ağ uygulamalarını belirleme Bir ağ tasarımında, kullanılacak protokolleri belirlemeniz gerekir. Bazı protokoller üretici firmaya özgü olup yalnızca belirli ekipmanlarda çalışırken bazı protokoller de açık standartlara sahip olup çeşitli ekipmanlarda çalışır. Şekil 1'de çeşitli ağ protokolleriyle ilgili ayrıntılar gösterilmektedir. Protokol seçerken aşağıdaki noktaları dikkate alın: • • • • Her cihazın İnternet'e bağlanması için TCP/IP (İletim Denetim Protokolü/İnternet Protokolü) protokol ailesinin kullanılması gerekir. Bu durum, TCP/IP protokolünü ağ iletişiminde tercih edilen bir protokol haline getirmektedir. NetBEUI, düşük güvenlikli ağlarda kullanışlı olan küçük ve hızlı bir protokoldür. İnternet'e bağlı olmayan küçük bir ağda iyi başarım gösterir. Kurulumu kolaydır ve herhangi bir yapılandırma gerektirmez. Ancak NetBEUI büyük bir ağda gereksiz trafiğe neden olabileceğinden gelecekte bir ağ büyümesi olacaksa iyi bir tercih değildir. IPX/SPX, daha eski Novell Netware modellerine ait bir protokoldür. İnternet'in büyümesi nedeniyle yeni Novell Netware modelleri IPX/SPX yerine TCP/IP'yi kullanmaktadır. Apple Macintosh ağları, özellikle de İnternet'le olmak üzere diğer TCP/IP ağlarıyla bağlantı kurmak için AppleTalk protokolünü terk edip TCP/IP protokol ailesini kullanmaya başlamıştır. TCP/IP protokol yığını etkinleştirildiğinde, Şekil 2'de gösterildiği gibi diğer protokoller belirli bağlantı noktalarında kulanılabilir duruma gelir. Çalışma Sayfası Protokoller Farklı ağ yapılandırmalarında kullanmak için uygun protokolü tanımlayın 15.3 Müşterinizin ağı için bileşenleri belirleme Tercih edilen ağ topolojisi, ağı oluşturmak için gerekli olacak cihaz tiplerini, kabloları ve ağ arayüzlerini belirler. Ayrıca bir İnternet hizmeti sağlayıcısına harici bir bağlantı da kurulmalıdır. Ağ oluşturma adımlardan biri, kullanıcı cihazlarıyla birlikte çalışacak uygun ağ bileşenlerini ve ağ kablolarını belirlemektir. Bu bölümü tamamladıktan sonra, şunları yapabileceksiniz: • • • • Kablo türlerini seçme. ISP (İnternet Hizmeti Sağlayıcısı) bağlantı türünü seçme. Ağ kartlarını seçme. Ağ cihazını seçme. 15.3 Müşterinizin ağı için bileşenleri belirleme 15.3.1 Kablo türlerini seçme Ağa bağlanacak kullanıcılar ve hizmetler için en avantajlı ve uygun maliyetli olan kablo tipini seçin. Kablo Tipleri Kullanılacak ağ kablosunun tipini ağın boyutu belirler. Bugünkü ağların çoğu kablo olarak bir veya daha fazla tipte büklümlü çift bakır kablo kullanır: • • • • Kategori Kategori Kategori Kategori 5 5e 6 6A Kategori 5 ve Kategori 5e kabloları görünüş olarak aynıdır, ancak Kategori 5e kablosu daha yüksek veri aktarım hızlarına olanaklı kılmak için daha yüksek bir standartla üretilir. Kategori 6 kablosu, Kategori 5e'den de yüksek standartlarla üretilir. Kategori 6 kablosunun ortasında, kablo içindeki çiftleri ayırmak için bir ayırıcı bulunur. Ağda kullanılan en yaygın kablo tipi Kategori 5e'dir. Kategori 5e, 100 m'ye (330 fit) kadar Hızlı Ethernet için uygundur. Gelecekteki ek bant genişliği gereksinimleri için hazır olabilmek adına bazı işletmeler ve evler Cat6 kablo tipini kullanmayı seçmiştir. Video, video konferansı ve oyun gibi uygulamalar büyük miktarda bant genişliği kullanır. Bugünlerde kullanılan en yaygın büklümlü çift kablo tipi Kategori 6A'dır. Kategori 6A kablosu 10 Gbps hızda Ethernet sinyallerini taşır. IEEE (Elektrik Elektronik Mühendisleri Enstitüsü) 802.3an-2006 standardında tanımlandığı gibi, büklümlü çift kablo üzerinden 10 Gb'lık Ethernet'in kısaltması 10GBase-T şeklindedir. Yüksek bant genişliğine sahip ağlara ihtiyaç duyan müşteriler, Gigabit Ethernet'i veya 10 Gb Ethernet'i destekleyebilen kablolardan büyük faydalar sağlayabilir. Yeni veya yenilenmiş ofis binalarında, her ofisi Ana Dağıtım Tesisi (MDF) adında merkezi bir noktaya bağlayan UTP (Korumasız Dolanmış Çift Tel) kablo tipi kullanılır. Veri amacıyla kullanılan UTP kablosunun mesafe sınırlaması 100 m'dir (330 fit). Bu mesafe sınırlamasından daha uzaktaki ağ cihazlarının bağlantıyı MDF'ye (Ana Dağıtım Merkezi) kadar genişletebilmesi için bir yineleyici veya dağıtıcı gerekir. Maliyet Ağ tasarımı sırasında maliyet göz önünde tutulan önemli bir noktadır. Kabloların döşenmesi masraflıdır, ancak bir defalık masraftan sonra kablolu bir ağın bakımı normalde çok daha uygun maliyetlidir. Kablolu bir ağda bulunan cihazların çoğu kablosuz bir ağda bulunan cihazlardan çok daha uygun maliyetlidir. Güvenlik Kablolu ağ genellikle kablosuz ağdan daha güvenlidir. Kablolu ağdaki kablolar genellikle duvarların ve tavanın içine döşenir, bu nedenle kolaylıkla erişilemeyecek durumdadır. Kablosuz ağın dinlenmesi çok daha kolay olur. Alıcısı olan herkes sinyalleri kullanabilir. Kablosuz bir ağı kablolu ağ kadar güvenli hale getirmek için şifrelemenin kullanılması gerekir. Geleceğe Yönelik Tasarım Birçok kuruluş, ağlarının gelecekte kullanılacak ağ hızlarını kaldırabilmesini güvenceye almak için en üst düzey kabloları kullanır. Böylece kuruluşlar ileride kabloların yeniden döşenmesinin getireceği masraflardan kaçmış olurlar. Müşterinizle birlikte üst seviye bir kablo tipinin döşenmesinin getireceği maliyetin gerekli olup olmadığına karar vermelisiniz. Kablosuz Kablo döşemesi yapılamayan yerlerde kablosuz bağlantı çözümü kullanılabilir. Yerel bina kurallarının yapısal değişikliğe izin vermediği eski ve tarihi bir binayı düşünün. Böyle bir durumda kablo döşemek mümkün değildir, bu nedenle yararlanılabilecek tek çözüm kablosuz bağlantıdır. 15.3 Müşterinizin ağı için bileşenleri belirleme 15.3.2 ISP (İnternet Hizmeti Sağlayıcısı) bağlantı türünü seçme Seçtiğiniz ISP'nin (İnternet hizmeti sağlayıcısı) sunulan ağ hizmeti üzerinde belirgin bir etkisi olabilir. Telefon şirketine bağlanan bazı özel tedarikçiler izin verilenden daha fazla bağlantı satıp müşterilere sunulan genel hizmet hızını yavaşlatır. İnternet bağlantısı için dikkate alınması gereken üç ana nokta vardır: • • • Hız Güvenilirlik Kullanılabilirlik POTS Eski tip telefon sistemi (POTS) bağlantısı son derece yavaştır, ancak telefon bulunan her yerde kullanılabilir. Modem, veri iletip almak için telefon hattını kullanır. ISDN Tümleşik Hizmetler Sayısal Ağı (ISDN), çevirmeli bağlantıya göre daha hızlı bağlantı süreleri ve daha yüksek hızlar sunar ve birden çok cihazın tek bir telefon hattını paylaşmasına olanak verir. ISDN, POTS (Eski Tip Telefon Hizmeti) hatlarını kullandığı için oldukça güvenilirdir. Telefon şirketinin sayısal sinyalleşmeyi desteklediği çoğu yerde ISDN kullanılabilir. DSL Sayısal Abone Hattı (DSL), tıpkı ISDN gibi birden çok cihazın tek bir telefon hattını paylaşmasına olanak verir. DSL hızları genellikle ISDN'den daha yüksektir. DSL, yüksek bant genişliği gerektiren uygulamaların kullanılmasına ve birden çok kullanıcının aynı İnternet bağlantısını paylaşmasına olanak verir. Çoğu zaman evinizde veya işletmenizde bulunan bakır kablolar DSL iletişimi için gerekli olan sinyalleri taşıyabilir. DSL teknolojisine yönelik sınırlamalar vardır. DSl hizmeti her yerde kullanılamaz ve kurulum noktası telefon sağlayıcısının merkezi ofisine (CO) yakınlaştıkça DSL daha iyi ve daha hızlı çalışır. Ayrıca DSL'in, İnternet üzerinden veri alırken sunduğu hız gönderirken sağladığı hızdan daha yüksektir. Bazı durumlarda telefon sinyallerini taşımak üzere kullanılan hatlar teknik olarak DSL sinyallerini taşıyabilecek nitelikte olmaz. Kablo Bağlantısı Kablolu İnternet bağlantısı telefon hatlarını kullanmaz. Kablo bağlantısı, öncelikle kablolu televizyon sinyallerinin taşınması için tasarlanmış olan eşeksenli kablo hatlarını kullanır. DSL gibi kablo bağlantısı da yüksek hızlı ve "her zaman işler durumda" olan bir bağlantı türü sunar. Bunun anlamı, bağlantı kullanılmadığında bile İnternet bağlantısının mevcut olması demektir. Çoğu kablolu bağlantı şirketleri telefon hizmeti de sunar. Kablolu televizyon birçok eve ulaşabildiğinden DSL hizmeti alamayan kişiler için iyi bir alternatiftir. Teorik olarak kablo bağlantısının bant genişliği DSL'den daha yüksektir, ancak bu bağlantı türü, kablolu bağlantı sağlayıcısının sınırlamalarından etkilenebilir. Kablolu televizyonu olan birçok ev, yüksek hızlı İnternet seçeneğine sahip olur. Uydu Bağlantısı Kırsal kesimde yaşayan insanlar için geniş bant uydu İnternet bağlantıları, her zaman işler durumda olan yüksek hızlı bir bağlantı sağlar. Uyduya sinyal iletmek ve uydudan sinyal almak için bir uydu çanağı kullanılır, daha sonra uydu da bu sinyalleri bir hizmet sağlayıcısına aktarır. Uydu bağlantısının kurulumu ve aylık hizmet ücretleri, DSL ve kablolu bağlantı abonelerinin ödediği ücretlerden çok daha yüksektir. Şiddetli rüzgarlar, bağlantıyı yavaşlatarak veya tamamen keserek kullanıcı ile uydu veya uydu ile sağlayıcı arasındaki bağlantı kalitesini düşürebilir. Bu gibi çoğu durumda hizmet sağlayıcısı destek amacıyla çevirmeli bağlantı sağlar. Kablosuz Bağlantı Birçok kablosuz İnternet hizmeti türü vardır. Cep telefonu hizmeti sunan şirketler İnternet hizmeti de sunabilir. Bilgisayarı İnternet'e bağlamak için PCMCIA (Uluslararası Kişisel Bilgisayar Bellek Kartı Kurumu) ve PCI (Çevresel Bileşen Arabağlantısı) kartları kullanılır. Bu hizmet her yerde kullanılamaz. Hizmet sağlayıcıları, sınırlı alanlarda bulunan mikrodalga teknolojisini kullanarak kablosuz İnternet hizmeti sunabilir. Sinyaller doğrudan binanın veya apartmanın çatısındaki antene iletilir. ISP seçmeden önce ISP'lerin sunduğu bağlantı tiplerini araştırın. Bölgenizde kullanılabilen hizmetleri kontrol edin. Hizmet sözleşmesi imzalamadan önce bağlantıların hızlarını, güvenilirliğini ve maliyetlerini karşılaştırın. Çalışma Sayfası ISP Bağlantıları Verilen bir senaryo için en uygun ISP'yi tanımlayın. 15.3 Müşterinizin ağı için bileşenleri belirleme 15.3.3 Ağ kartlarını seçme Ağdaki her cihaz için ağ arayüzü gerekir. Birçok ağ arayüzü tipi vardır: • • • Masaüstü bilgisayarlara yönelik çoğu ağ arayüzü, ya anakartla tümleşiktir ya da genişleme yuvasına yerleştirilen bir genişleme kartıdır. Çoğu dizüstü bilgisayar ağ arayüzleri ya anakartla tümleşiktir ya da bir PC Kartına veya ExpressBus genişleme yuvasına yerleştirilir. USB (Evrensel Seri Veriyolu) ağ bağdaştırıcıları, boştaki herhangi bir USB bağlantı noktasına takılır ve hem dizüstü hem de masaüstü bilgisayarlarla birlikte kullanılabilir. NIC (Ağ Arayüzü Kartı) satın almadan önce kartın sunduğu hızı, biçim katsayısını ve özellikleri araştırmalısınız. Bilgisayara bağlanacak dağıtıcının veya anahtarın hızını ve özelliklerini kontrol edin. Ethernet NIC'leri geçmişle bağdaşır niteliktedir: • • 10/100 Mbps'lik bir NIC'niz ve yalnızca 10 Mbps'de çalışan bir dağıtıcınız varsa NIC, 10 Mbps'de çalışır. 10/100/1000 Mbps'lik bir NIC'niz ve yalnızca 100 Mbps'de çalışan bir anahtarınız varsa NIC, 100 Mbps'de çalışır. Ancak gigabit'lik anahtarınız varsa, hızların uyumlu olmasını sağlamak için büyük olasılıkla bir gigabit NIC satın almanız gerekebilir. Gelecekte ağınızı Gigabit Ethernet'e yükseltme planlarınız varsa, bu hızı destekleyebilen NIC'ler satın aldığınızdan emin olun. Fiyatlar çok fazla değişiklik gösterebilir, bu nedenle müşterinizin ihtiyaçlarına uyan NIC'ler seçin. Kablosuz NIC'ler birçok farklı özelliğe ve biçime sahiptir. Aşağıdaki örneklerde tanımlandığı gibi, kablosuz NIC'leri mevcut kablosuz ağın türüne dayanarak seçmelisiniz: • • 802.11g ağlarda 802.11b NIC'ler kullanılabilir. 802.11n ağlarda 802.11b ve 802.11g NIC'ler kullanılabilir. • 802.11a, yalnızca 802.11a'yı destekleyen bir ağda kullanılabilir. Müşterilerinizin ihtiyaçlarına uyan kablosuz bağlantı kartlarını seçin. Uyumluluğu ve kullanılabilirliği sağlamak için hangi kablosuz ekipmanın kullanıldığını ve ağda neyin kullanılacağını bilmelisiniz. 15.3 Müşterinizin ağı için bileşenleri belirleme 15.3.4 Ağ cihazını seçme Ağ üzerindeki bileşenleri birbirine bağlamak için birkaç farklı türde cihaz kullanılabilir. Müşterinizin ihtiyaçlarını karşılayacak ağ cihazlarını seçin. Dağıtıcılar Ağın bir kesiminde birden çok cihaz arasında veri paylaşmak için dağıtıcı kullanılır. Dağıtıcı, ağın diğer kesimlerine bağlanan bir anahtar veya yönlendirici gibi başka bir ağ iletişim cihazına bağlanabilir. Ağın ulaşabileceği maksimum hızı, dağıtıcının hızı belirler. Dağıtıcılar, anahtarların verimliliği ve düşük maliyetinden ötürü artık daha az kullanılmaktadır. Dağıtıcılar ağ trafiğini kesimlemez, bu nedenle herhangi bir cihazın kullandığı bant genişliğini azaltır. Ayrıca dağıtıcılar verileri filtreleyemediğinden, kendisine bağlı tüm cihazlar arasında sürekli olarak gereksiz trafik akışı olur. Dağıtıcının bir avantajı, üzerinden geçen verileri yeniden oluşturmasıdır. Bu bir anlamda dağıtıcının, yineleyici olarak da işlev gösterebilmesi demektir. Sinyal darbelerinin yeniden oluşturulması işlemi uzun mesafenin etkilerini giderdiğinden dağıtıcı, bir ağın kapsama alanını genişletebilir. Anahtarlar Modern ağlarda anahtarlar, dağıtıcıların yerini alıp merkezi bağlantı noktası haline gelmiştir. Dağıtıcı gibi, anahtarın hızı da ağın maksimum hızını belirler. Ancak anahtarlar yalnızca ağ trafiğinin gönderildiği cihaza veri göndererek ağ trafiğini filtreler ve kesimler. Bu da ağdaki her cihaz için cihaza özel daha yüksek bant genişliği sağlar. Anahtarlarda bir anahtarlama tablosu kullanılır. Anahtarlama tablosu, ağdaki tüm MAC (Ortam Erişim Denetimi) adreslerinin listesini ve belirli bir MAC adresine sahip bir cihaza erişmek için kullanılabilen anahtar bağlantı noktalarının listesini içerir. Anahtarlama tablosu, gelen çerçevenin kaynak MAC adresini ve çerçevenin vardığı bağlantı noktasını inceleyerek MAC adreslerini kaydeder. Daha sonra anahtar, MAC adreslerini çıkış bağlantı noktalarıyla eşleyen bir anahtarlama tablosu oluşturur. Belirli bir MAC adresini hedef alan bir çerçeve ulaştığında anahtar, MAC adresine ulaşmak için hangi bağlantı noktasının kullanılacağını belirlemek üzere anahtarlama tablosunu kullanır. Çerçeve, bağlantı noktasından hedefe iletilir. Yalnızca tek bir bağlantı noktasından hedefe çerçeve gönderildiğinde diğer bağlantı noktaları ve tüm ağdaki bant genişliği etkilenmez. Yönlendiriciler Yönlendiriciler ağları birbirine bağlar. Kurumsal bir ağda bir yönlendirici bağlantı noktası WAN (Geniş Alan Ağı) bağlantısına bağlanırken, diğer bağlantı noktaları da kurumsal LAN'lara (Yerel Ağ) bağlanır. Yönlendirici, LAN için ağ geçidi veya dışarıya açılan bir yol olur. Bir ev ağında yönlendirici, evdeki bilgisayarları ve ağ cihazlarını İnternet'e bağlar. Bu durumda yönlendirici, ev için ağ geçidi niteliğinde olur. Şekil 1'de gösterildiği gibi kablosuz yönlendirici, güvenlik duvarı olarak işlev gösterir ve kablosuz bağlantı sağlar. Ev yönlendiricisi birden fazla hizmet sağlarsa, çok işlevli cihaz olarak da adlandırılabilir. ISP (İnternet Hizmeti Sağlayıcısı) Ekipmanı Bir ISP'ye abone olurken, size en uygun cihazı seçebilmek için ne tür ekipmanların bulunduğunu öğrenmeniz gerekir. Çoğu ISP, kurulum sırasında satın alınan ekipmana indirim uygular. Bazı ISP'ler ekipmanı aylık olarak kiraya verebilir. Bu seçenek daha caziptir, çünkü arıza, değişiklik veya teknoloji yükseltmesi durumunda ISP, ekipman için destek sağlar. Belirli bir süre sonra ekipmanın başlangıçtaki fiyatı, ekipman kirasının toplam maliyetinden daha düşük olacağından ev kullanıcıları, ekipmanı satın almayı seçebilir. Aktivite Ağ Cihazları Şekil 2'deki ağ cihazı aktivitesini tamamlayın 15.4 Müşterinin ağını uygulama Bir ağın kurulması ve uygulanması karmaşık bir görev olabilir. Küçük bir ev ağının kurulumu bile zor ve zaman alıcı olabilir. Ancak dikkatli bir planlama, kolay ve hızlı bir kurulumun gerçekleştirilmesini sağlar. Kurulum sırasında mevcut ağda belirli bir aksama süresi yaşanabilir. Örneğin binada yapılan değişiklikler ve ağ kablolarının döşenmesi aksamalara neden olabilir. Tüm cihazlar kurulup, yapılandırılıp test edilinceye kadar proje tamamlanmış sayılmaz. Bu bölümü tamamladıktan sonra, şunları yapabileceksiniz: • • Müşterinin ağını kurma ve sınama. Müşterinin İnternet ve ağ kaynaklarını yapılandırma. 15.4 Müşterinin ağını uygulama 15.4.1 Müşterinin ağını kurma ve sınama Tüm ağ cihazlarının konumunu belirledikten sonra, ağ kablolarını bağlamaya hazırsınız demektir. Bazı yeni veya yenilenmiş binalarda, daha sonra, tamamlanmış duvarlara kablo döşeme sorunuyla karşılaşmamak için ağ kabloları duvarların içine döşenebilir. Önceden döşenmiş bir kablo sistemi yoksa, döşemeli veya döşetmelisiniz. Ağ Kurulumu Adımları Kabloları kendiniz döşeyeceksiniz, hazırlık sırasında bir miktar vakit harcayabilirsiniz. Kurulum sırasında tüm gerekli malzemeler ve kablo döşeme planı yanınızda hazır olmalıdır. Ağ oluşturma sürecinin adımları anahatlarıyla şöyledir: 1. Kabloları tavana veya duvarların arkasına döşemek için kablo çekme işlemi gerçekleştirirsiniz. Bir kişi kabloyu çekerken diğeri kabloları duvarın içine doğru yönlendirir. Her kablonun ucunu etiketlediğinizden emin olun. Zaten kullanılan etiketleme düzenini veya TIA/EIA 606-A'da tanımlanan talimatları izleyin. 2. Kabloların her iki ucu da sonlandırıldıktan sonra, kısa devre veya girişim olmadığından emin olmak için kabloları test etmelisiniz. 3. Ağ arayüz kartlarının, masaüstü bilgisayarlara, dizüstü bilgisayarlara ve ağ yazıcılarına düzgün biçimde takıldığından emin olun. Ağ arayüzleri takıldıktan sonra, tüm cihazlardaki istemci yazılımını ve IP (İnternet Protokolü) adresi bilgilerini yapılandırın. 4. Anahtarları ve yönlendiricileri güvenli ve merkezi bir konuma yerleştirin. LAN (Yerel Ağ) bağlantılarının tümü bu bölgede sona erer. Ev ağında bu aygıtları ayrı konumlara yüklemeniz gerekebilir veya yalnızca bir aygıtınız olabilir. 5. Her ağ cihazına duvar bağlantısı yoluyla bir Ethernet ara kablosu bağlayın. Tüm ağ arayüz kartlarında bağlantı ışığının olup olmadığını kontrol edin. Ev ağında, bir cihaza bağlanan her ağ cihazı bağlantı noktasına ait ışığın yandığından emin olun. 6. Tüm cihazlar bağlı ve tüm bağlantı ışıkları çalışır durumda olduğunda, ağ bağlantısını sınamanız gerekir. Her iş istasyonundaki IP yapılandırmasını görüntülemek için ipconfig /all komutunu kullanın. Temel bağlantı durumunu sınamak için ping komutunu kullanın. Varsayılan ağ geçidi ve uzak bilgisayarlar da dahil olmak üzere, ağdaki diğer bilgisayarlara ping atabilmelisiniz. Temel bağlantının var olduğunu onayladıktan sonra, e-posta ve İnternet tarayıcısı gibi ağ uygulamalarını yapılandırıp sınamalısınız. 15.4 Müşterinin ağını uygulama 15.4.2 Müşterinin İnternet ve ağ kaynaklarını yapılandırma Ağ kurulduktan ve sınandıktan sonra, Microsoft Internet Explorer (IE) gibi bir web tarayıcısını yapılandırmanız gerekir. Şekil 1'de gösterildiği gibi İnternet Özellikleri iletişim kutusunda tarayıcı ayarlarını yapılandırabilir ve bakım görevleri gerçekleştirebilirsiniz. Geçici İnternet Dosyaları Windows XP gibi bir işletim sistemi yüklendiğinde, IE de varsayılan olarak yüklenir. IE sayesinde, bir web sitesini her ziyaret ettiğinizde bilgisayarınızdaki Geçici İnternet Dosyaları klasörüne birçok dosya indirilir. Bu dosyaların çoğu, web sitesinin büyük başlık çubuklarını ve diğer bileşenlerini temsil eden görüntü dosyalarıdır. Geçici İnternet dosyaları bilgisayarınızda saklanır, böylece daha önce ziyaret ettiğiniz bir web sitesini yeniden ziyaret ettiğinizde, tarayıcı söz konusu içeriği daha hızlı yükleyebilir. Ziyaret ettiğiniz web sitesi sayısına bağlı olarak, Geçici İnternet Dosyaları klasörü hızla dolabilir. Bu acil bir sorun olmasa da, ara sıra dosyaları silmeli veya temizlemelisiniz. Bu işlemin gerçekleştirilmesi, özellikle çevrimiçi bankacılık işlemleri yaptıktan veya Web tarayıcısına başka kişisel bilgiler girdikten sonra önemlidir. Varsayılan Tarayıcı Windows'un varsayılan olarak hangi tarayıcıyı kullanacağını belirleyebilirsiniz. Başlat > Çalıştır'ı seçin, bir web sitesi adresi girin ve Tamam'a tıklayın. Web sitesi, o anda varsayılan olarak ayarlanmış tarayıcıda açılır. IE'nin varsayılan tarayıcınız olmasını isterseniz, önce IE'yi açın. Araç çubuğunda Araçlar > İnternet Seçenekleri…'ni seçin. Programlar sekmesinde, IE'nin varsayılan tarayıcınız olup olmadığını kontrol edebilir ve isterseniz IE'yi varsayılan tarayıcı olarak seçebilirsiniz. Dosya Paylaşımı Kullanıcılar ağ üzerinden kaynak paylaşabilir. Şekil 2'de gösterildiği gibi, tek bir dosyayı, belirli dosyaları veya bir diskin tamamını paylaşabilirsiniz. Bir dosyayı paylaşmak için öncelikle bir klasöre kopyalamalısınız. Klasöre sağ tıklayın ve Paylaşım ve Güvenlik'i seçin. Daha sonra Bu klasörü paylaştır'ı seçin. Kimlerin klasöre erişiminin olduğunu ve kimlerin klasördeki nesneler üzerinde hangi izinlere sahip olduğunu tanımlayabilirsiniz. Şekil 3'te, paylaşılan bir klasörün izinler penceresi gösterilmektedir. İzinler, bir kullanıcının dosya veya klasörlere sahip olduğu erişimin türünü tanımlar: • • • Oku – Kullanıcının dosya ve alt klasör adlarını görüntülemesine, alt klasörlerde gezinmesine, dosyalardaki verileri görüntülemesine ve program dosyalarını çalıştırmasına olanak verir. Değiştir – Oku izinlerinin tümüne olanak verir, ancak buna ek olarak kullanıcının dosya ve alt klasör eklemesine, dosyalardaki verileri değiştirmesine ve alt klasör ve dosyaları silmesine olanak verir. Tam Denetim – Değiştir ve Oku izinlerinin tümüne olanak verir. Dosya veya klasör NTFS (Yeni Teknoloji Dosya Sistemi) bölümündeyse Tam Denetim, dosya veya klasördeki izinleri değiştirmenize ve dosya veya klasörün sahibi olmanıza olanak verir. Windows XP Professional, en fazla 10 adet eşzamanlı dosya paylaşım bağlantısıyla sınırlıdır. Yazıcı Paylaşımı Bir yazıcıyı paylaşmak için Başlat > Denetim Masası > Yazıcı ve Fakslar'ı seçin. Yazıcı simgesine sağ tıklayın ve Paylaşım'ı seçin. Bu yazıcıyı paylaştır'a tıklayın ve ardından Tamam'a tıklayın. Yazıcı artık diğer bilgisayarların erişimine açık durumdadır. Başka bir bilgisayar tarafından paylaşılan bir yazıcıya erişmek için Başlat > Denetim Masası > Yazıcı ve Fakslar'ı seçin. Dosya > Yazıcı Ekle'ye tıklayın. Paylaşılan ağ yazıcısını bulmak ve yüklemek için Yazıcı Ekleme sihirbazını kullanın. Laboratuvar Çalışması Tarayıcı Yapılandırması Bir İnternet tarayıcısını yapılandırın Laboratuvar Çalışması Ağ Kaynak Paylaşımı Bir ağ klasörünü ve yazıcıyı paylaşın ve yapılandırın 15.5 Müşterinin ağını yükseltme Müşteri, ağındaki hızın artmasını ve ağa yeni işlevlerin eklenmesini istediğinde bileşenleri yükseltebilmeli, kurabilmeli ve yapılandırabilmelisiniz. Müşterinin kablosuz olarak veya daha hızlı bir şekilde iletişim kurabilmesi için kablosuz erişim noktaları, kablosuz ağ kartları gibi cihazlar ve daha hızlı ağ cihazları ve kablolar ağa eklenebilir. Müşteriniz ek bilgisayarlar veya kablosuz bağlantı işlevleri ekliyorsa, müşterinizin ihtiyaçlarını temel alarak ekipman önerebilmelisiniz. Önerdiğiniz ekipman var olan ekipman ve kablolarla birlikte uyumlu biçimde çalışmalı veya var olan altyapı yükseltilmelidir. Bu bölümü tamamladıktan sonra, şunları yapabileceksiniz: • • • Kablosuz NIC’yi takma ve yapılandırma. Kablosuz yönlendiricileri kurma ve yapılandırma. Bağlantıyı sınama. 15.5 Müşterinin ağını yükseltme 15.5.1 Kablosuz NIC’yi takma ve yapılandırma Kablosuz ağa bağlanabilmesi için bilgisayarınızda kablosuz ağ arayüzü bulunmalıdır. Kablosuz ağ arayüzü; bilgisayar, yazıcı veya kablosuz erişim noktaları gibi diğer kablosuz cihazlarla iletişim kurmak için kullanılır. Bir kablosuz bağdaştırıcısı satın almadan önce, bu bileşenin ağda bulunan diğer kablosuz cihazlarla uyumlu olduğundan emin olmalısınız. Ayrıca kablosuz bağdaştırıcısının masaüstü veya dizüstü bilgisayara uygun biçim katsayısına sahip olduğunu doğrulayın. Kablosuz USB bağdaştırıcısı, açık bir USB (Evrensel Seri Veriyolu) bağlantı noktasına sahip herhangi bir masaüstü veya dizüstü bilgisayarla kullanılabilir. Masaüstü bilgisayara kablosuz NIC takmak için kasa kapağını çıkarmalısınız. Kablosuz NIC'yi boştaki bir PCI (Çevresel Bileşen Arabağlantısı) yuvasına veya PCI express yuvasına takın. Bazı kablosuz NIC'lerde kartın arkasına bağlanan bir anten bulunur. Bazı antenler kabloyla bağlanır, böylece anten kötü bağlantıya yol açabilecek nesnelerden uzağa taşınabilir. Kablosuz bağdaştırıcısı takıldıktan sonra, izlenmesi gereken birkaç yapılandırma adımı vardır. Bunlar arasında aygıt sürücülerinin yapılandırılması ve ağ adresi bilgilerinin girilmesi yer alır. Bu işlem tamamlanınca bilgisayarın kablosuz LAN'ı algılayıp bağlanabilmesi gerekir. Kablosuz ağ bağdaştırıcıları, kablosuz ağa bağlanmak için bir sihirbaz kullanabilir. Bu durumda, bağlantı kurabilmek için bağdaştırıcıyla birlikte verilen CD'yi takmalı ve ilgili talimatları yerine getirmelisiniz. Laboratuvar Çalışması Kablosuz NIC Takma Kablosuz NIC takın 15.5 Müşterinin ağını yükseltme 15.5.2 Kablosuz yönlendiricileri takma ve yapılandırma Kablosuz ağ kurarken, erişim noktalarını nereye yerleştireceğinize karar vermeniz ve ardından da bu cihazları yapılandırmanız gerekir. Aşağıdaki adımlar, bir erişim noktasının kurulumunu tanımlamaktadır: 1. Erişim noktasının kapsama yeteneğinin en geniş olduğu noktaları bulmak için bir yerleştirme planından yararlanın. Kablosuz erişim noktası için en uygun yer, kablosuz cihazlar ve erişim noktası arasında görüş alanının olduğu alanın merkezi kısmıdır. 2. Erişim noktasını var olan ağa bağlayın. Linksys WRT300N yönlendiricinin arkasında beş bağlantı noktası vardır. DSL (Sayısal Abone Hattı) veya kablo modemini "İnternet" etiketli bağlantı noktasına bağlayın. İnternet ile diğer bağlı bilgisayarlar arasında iletişim olduğunda bu cihazın anahtarlama mantığı, tüm paketleri bu bağlantı noktası aracılığıyla iletir. Yapılandırma web sayfalarına erişmek için tek bir bilgisayarı kalan bağlantı noktalarından herhangi birine bağlayın. 3. Geniş bant modemi açın ve güç kablosunu yönlendiriciye takın. Modem ISP ile (İnternet Hizmeti Sağlayıcısı) bağlantı kurma işlemini tamamladığında yönlendirici, İnternet'e erişim kazanmak için gerekli ISP'den ağ bilgilerini almak üzere otomatik olarak modemle iletişim kurar: IP adresi, alt ağ maskesi ve DNS (Etki Alanı Adlandırma Sistemi) sunucu adresleri. 4. Yönlendirici modemle iletişim kurduğunda, yönlendiriciyi ağdaki cihazlarla iletişim kuracak şekilde yapılandırmalısınız. Yönlendiriciye bağlı bilgisayarı açın. Bir web tarayıcısı açın. Adres alanına 192.168.1.1 yazın. Bu adres, yönlendirici yapılandırması ve yönetimi için varsayılan adrestir. 5. Bir güvenlik penceresi, yönlendirici yapılandırma ekranlarına erişmeniz için kimlik doğrulaması yapmanızı ister. Kullanıcı adı alanı boş bırakılmalıdır. Varsayılan parola olarak admin girin. Oturum açıldığında birinci kurulum ekranı açılır. 6. Kuruluma devam edin. Kurulum ekranında, alt sekmeleri olan sekmeler bulunur. Herhangi bir değişiklik yaptıktan sonra, her ekranın alt kısmında bulunan Ayarları Kaydet'e (Save Settings) tıklamalısınız. 300N yönlendiricinin yapılandırma ekranlarını kullanırken, bir sekme hakkındaki ek bilgileri görmek için yardım sekmesine tıklayabilirsiniz. Yardım ekranında gösterilen bilgilerden daha fazla bilgi edinmek için kullanım kılavuzuna başvurun. Laboratuvar Çalışması Kablosuz Yönlendirici Takma Kablosuz yönlendirici takın 15.5 Müşterinin ağını yükseltme 15.5.3 Bağlantıyı sınama Windows bağlı olduğunuzu gösterse bile, kablosuz bağlantınızın düzgün çalışıp çalışmadığını anlamanız zor olabilir. Kablosuz erişim noktasına veya ev ağ geçidine bağlanmış olduğunuz halde İnternet'e bağlanamayabilirsiniz. İnternet bağlantısını sınamanın en kolay yolu, bir web tarayıcısı açmak ve İnternet'in var olup olmadığına bakmaktır. Kablosuz bağlantı sorunlarını gidermek için Windows GUI'sini (Grafiksel Kullanıcı Arayüzü) veya CLI'yı (Komut Satırı Arayüzü) kullanabilirsiniz. Ağ Bağlantıları Windows XP GUI'sini kullanarak kablosuz bağlantıyı doğrulamak için, Şekil 1'de gösterildiği gibi Başlat > Denetim Masası > Ağ Bağlantıları'nı seçin. Kablosuz ağ bağlantısının durumunu görüntülemek için üzerine çift tıklayın. Şekil 2'de gösterilen Bağlantı Durumu ekranında, gönderilmiş ve alınmış paketlerin sayısı görüntülenir. Paketler, bilgisayar ile ağ cihazı arasındaki iletişimi gösterir. Pencerede, bağlantı hızının ve süresinin yanı sıra bilgisayarın bağlı olup olmadığı gösterilir. Şekil 3'te gösterildiği gibi Adres Türü'nü görüntülemek için, Bağlantı Durumu ekranında Destek sekmesini seçin. Bağlantı Durumu bilgileri, manuel atanan statik adresi veya DHCP (Dinamik Konak Bilgisayar Yapılandırma Protokolü) sunucusu tarafından atanan dinamik adresi içerir. Alt ağ maskesi ve varsayılan ağ geçidi de listelenir. MAC (Ortam Erişim Denetimi) adresine ve IP adresi hakkındaki diğer bilgilere erişmek için Ayrıntılar...'a tıklayın . Bağlantı düzgün çalışmıyorsa, bağlantı bilgilerini sıfırlamak için Onar'a tıklayın ve yeni bir bağlantı kurmayı deneyin. Ipconfig ipconfig komutu, bağlantının geçerli bir IP adresi olduğunu doğrulamak için kullanılan komut satırı aracıdır. Pencerede, ağ bağlantılarına yönelik temel IP adresi bilgileri görüntülenir. Belirli görevleri gerçekleştirmek için, Şekil 4'te gösterildiği gibi ipconfig komutuna anahtarlar ekleyin. Ping Ping, cihazlar arasındaki bağlantıyı sınamak için kullanılan bir CLI (Komut Satırı Arayüzü) aracıdır. Bilgisayarınıza ping atarak kendi bağlantınızı sınayabilirsiniz. Bilgisayarınızı sınamak için NIC'nize (Ağ Arayüz Kartı) ping atın. Başlat > Çalıştır > cmd'yi seçin. Komut istemine ping localhost yazın. Bu komut, bağdaştırıcınızın düzgün çalışıp çalışmadığını öğrenmenizi sağlar. WAN (Yerel Alan Ağı) bağlantınızın düzgün çalışıp çalışmadığını kontrol etmek için varsayılan ağ geçidinize ping atın. ipconfig komutunu kullanarak varsayılan ağ geçidinin adresini bulabilirsiniz. İnternet bağlantısını ve DNS'yi (Etki Alanı Adlandırma Sistemi) sınamak için, bilinen bir web sitesine ping atın. Başlat > Çalıştır > cmd'yi seçin. Komut istemine ping hedef adi yazın. ping komutunun yanıtı, etki alanının IP adresi çözümlemesini görüntüler. Yanıt, ping'den gelen yanıtları gösterir veya bir sorundan ötürü isteğin zaman aşımına uğradığını gösterir. Tracert Tracert, paketlerin bilgisayarınızdan hedef adrese doğru takip ettiği rotayı izleyen bir CLI (Komut Satırı Arayüzü) aracıdır. Başlat > Çalıştır > cmd'yi seçin. Komut istemine tracert yazın. Tracert sonucunu gösteren penceredeki ilk liste, varsayılan ağ geçidinizdir. Bundan sonraki her liste, paketlerin hedefe ulaşmak üzere seyahat ettikleri yönlendiricidir. Tracert, paketlerin nerede durduğunu göstererek sorunun oluştuğu yeri belirtir. Varsayılan ağ geçidinden sonra sorunları gösteren listeler varsa bu, sorunların ISP (İnternet Hizmeti Sağlayıcısı), İnternet veya hedef sunucu ile ilgili olduğu anlamına gelebilir. Laboratuvar Çalışması Kablosuz NIC Bağlantısı Sınaması Kablosuz NIC bağlantısını sınayın 15.6 Tek bir posta sunucusunun yükleme, yapılandırma ve yönetim sürecini tanımlama E-posta sistemi, kullanıcıların cihazlarında e-posta istemcisi yazılımını; bir veya daha fazla e-posta sunucusunda da e-posta sunucusu yazılımını kullanır. İstemciler, aşağıdaki iki protokolden birini kullanarak e-posta sunucusundan e-posta okur: • • Postane Protokolü (POP) İnternet İleti Erişim Protokolü (IMAP) İstemciler bir e-posta sunucusuna e-posta gönderir ve e-posta sunucuları da Basit Posta Aktarım Protokolü'nü (SMTP) kullanarak bu e-postayı birbirlerine iletir. Doğru "gelen posta" biçimini alması için bir istemci bilgisayarın nasıl yapılandırılacağını bilmeniz ve posta sunucusu kurma sürecini anlamanız gerekir. E-posta istemcisi yazılımının yapılandırılması, Şekil 1'de gösterildiği gibi bağlantı sihirbazları kullanılarak yapılabilir. Her eposta protokolünün sunduğu avantajlar ve dezavantajlar Şekil 2'de gösterilmektedir. SMTP SMTP, bir e-posta istemcisinden e-posta sunucusuna veya bir e-posta sunucusundan başka bir e-posta sunucusuna e-posta gönderir. SMTP'nin üç özelliği vardır: • • • • Basit, metin tabanlı protokol Bağlantı noktası 25 kullanılarak TCP (İletim Denetim Protokolü) üzerinden gönderilir E-posta göndermek için kullanılmalıdır Alıcılar tanımlanıp doğrulandıktan sonra ileti gönderilir POP Postane Protokolü (POP), e-posta istemcisi tarafından e-posta sunucusundan e-posta indirmek üzere kullanılır. En güncel POP sürümü POP3'tür. POP3 genellikle bağlantı noktası 110'u kullanır. POP3, çevirmeli bağlantı gibi kesintili bağlantıları olan son kullanıcıları destekler. POP3 kullanıcısı bağlanıp sunucudan e-posta indirebilir, eposta silebilir ve daha sonra bağlantıyı kesebilir. IMAP İnternet İleti Erişim Protokolü (IMAP), POP3'e benzer, ancak farklı ek özelliklere sahiptir. POP3 gibi IMAP de e-posta istemcisi kullanarak eposta sunucusundan e-posta indirmenize olanak verir. Aradaki fark IMAP'nin kullanıcıların ağ e-posta sunucusunda e-postalarını düzenlemesine olanak vermesidir. IMAP POP3'ten daha hızlıdır ve sunucuda daha fazla disk alanının ve daha fazla CPU (Merkezi İşlem Birimi) kaynağının bulunmasını gerektirir. En güncel IMAP sürümü IMAP4'tür. IMAP4 daha çok üniversite kampüsü gibi büyük ağlarda kullanılır. IMAP genellikle bağlantı noktası 143'ü kullanır. E-posta Sunucusu E-posta sunucusu, e-posta istemcileri adına e-posta gönderip alabilen bir bilgisayardır. Yaygın e-posta sunucularından bazıları şunlardır: • • • Microsoft Exchange Sendmail Eudora Internet Mail Server (EIMS) Şekil 3'te gösterildiği gibi, e-posta sunucusu kurarken genellikle size yol gösterecek sihirbazlar ve araçlar bulunmaktadır. Microsoft Exchange gibi bir e-posta sunucusu yüklemek ve kurmak için, öncelikle ağda tüm uygun niteliklerin bulunduğundan ve ağın düzgün biçimde yapılandırıldığından emin olmalısınız. Exchange'in yüklenip düzgün biçimde çalışabilmesi için, active directory sunucularının, genel katalog sunucularının ve etki alanı adı sunucularının (DNS) tümünün kullanılabilir olması ve düzgün biçimde çalışması gerekir. Active directory sunucusu, şirket ağı üzerinden merkezi yönetime olanak veren bir veritabanının bulunduğu bilgisayardır. Genel katalog sunucusu da şirket ağındaki her etki alanı hakkında bilgi içeren merkezi bir depodur. Exchange, her bilgisayarın en az Windows 2000 çalıştırdığı bir etki alanına kurulmalıdır. Bu, özgün kip olarak bilinir. Windows NT etki alanı denetleyicileri özgün ortamda işlev gösteremez. Active Directory veritabanı, şema adı verilen bir yöntem kullanılarak düzenlenir. Windows 2003 çalıştıran bir sunucu, Schema Master (Şema Yöneticisi) olarak atanır. Bu sunucu, Active Directory kullanıcı veritabanının düzenlenişini değiştirebilen tek sunucudur. Ağ yöneticisinin Active Directory yapısını değiştirmesi gerektiğinde, söz konusu değişiklik Schema Master üzerinde yapılır. Active Directory daha sonra kimlik doğrulama sunucularının geri kalanına otomatik olarak güncellemeyi kopyalar. E-posta Sunucusu Yükleme Exchange'i yüklemeden önce ortamı sınamanız gerekir. Yüklemenin ağınızın günlük çalışmasını etkilememesi için, gerekli hizmetleri kurun ve Exchange'i ana ağdan uzakta bulunan adanmış sunuculara yükleyin. Düzgün çalıştığından emin oluncaya kadar Exchange yüklemesini üretim ağınızdan ayrı tutmaya devam edin. Exchange'i yüklemeden önce, uygun ekipmanları ve bilgileri hazırlayın: • • • • • • • • Tamamen işlevsel ve güvenilir DNS dağıtımı Active Directory etki alanı En az bir adet Genel Katalog Windows 2000 veya daha yüksek özgün etki alanı işlevselliği Exchange sunucusu yazılımı Windows sunucusu destek araçları Schema Master sunucusu Yüksek hızlı İnternet bağlantısı Ağınız olması gereken tüm niteliklere sahip olduğunda posta sunucusunu yüklemek için hazırsınız demektir. Exchange sunucusunun yüklemesini başlatmadan önce Windows Bileşenlerini Ekle/Kaldır sihirbazını kullanarak Internet Information Services'ı (IIS) (İnternet Bilgi Hizmetleri) eklemeniz gerekir. IIS, web sitesi hizmetleri oluşturmak ve yönetmek için kullanılan programları içeren bir sunucudur. IIS yüklendikten sonra Exchange yüklenebilir. Yükleme CD'sini yerleştirin ve New Exchange yükleme sihirbazını başlatın. Yükleme sihirbazı, Exchange'in yüklenmeye hazır olduğunu onaylamak için size birkaç adım uygulatır. Sihirbaz, IIS'nin yüklendiğinden, etki alanı sunucularının düzgün çalıştığından ve Windows destek araçlarının yüklendiğinden emin olmak için kontroller yapar. Kurulum programı, yükleme ortamıyla ilgili her türlü sorunu size bildirir. Sorunları giderdikten sonra kurulum programını yeniden başlatın. Exchange yüklendikten sonra, Şekil 4'te gösterildiği gibi Exchange'e yönelik Microsoft Yönetim Konsolu eklentisi, tek bir konumdan birçok ayara erişebilmenizi sağlar. Sunucunun düzgün biçimde çalışabilmesi için tüm güncellemeleri yüklediğinizden emin olun. Exchange dağıtımını denetleyen Exchange Sistem Yöneticisi, sunucunun sağladığı seçenekleri yönetmek üzere kullanılabilir. Bir kullanıcının posta kutusunu yapılandırmak için Active Directory Kullanıcıları ve Bilgisayarları (ADUC) konsolunu kullanın. Bu işlem, kullanıcıyı "posta kutusuna sahip" hale getirmek şeklinde de bilinir. Yeni bir kullanıcı oluşturmak için ADUC'yi açın. Şekil 5'te gösterildiği gibi, etki alanı güvenlik ilkesine göre kullanıcı adı ve parola bilgilerini doldurun. Kullanıcının posta kutusu, kullanıcı ilk e-postayı aldığında exchange sunucusu tarafından oluşturulur. Exchange kurulumu, ağdaki sunucuların, hizmetlerin ve teknolojilerin kullanılabilir durumda olduğunu ve düzgün biçimde çalıştığını güvence altına almayı da içeren dikkatli bir planlama gerektirir. Bazı durumlarda yükleme sırasında hata ortaya çıkarsa işletim sistemini yeniden yüklemeniz ve Exchange yüklemesini baştan başlatmanız gerekebilir. NOT:Bir e-posta sunucusu yüklemesini planlamadan önce, ağ iletişimi profesyonellerine, deneyimli Windows ağ iletişimi uzmanlarına veya deneyimli e-posta teknisyenlerine danışın. 15.7 Ağlara yönelik koruyucu bakım yordamlarını tanımlama Koruyucu bakım, ağdaki bilgisayarlar için olduğu kadar ağ için de önemlidir. Temiz ve çalışır durumda olduğundan emin olmak için kabloları, ağ cihazlarını, sunucuları ve bilgisayarları kontrol etmelisiniz. Düzenli aralıklarla programlı bakım ve temizlik uygulamak için bir plan geliştirmeniz gerekir. Bu plan, ağ aksama süresini ve ekipman arızalarını önlemenize yardımcı olacaktır. Düzenli aralıklarla gerçekleştirilen programlı bakım programının bir parçası olarak tüm kablolarda kırıkların olup olmadığını inceleyin. Tüm kabloların düzgün biçimde etiketlendiğinden ve sökülen etiketlerin olmadığından emin olun. Yıpranmış veya okunması güç etiketleri değiştirin. Kablo desteklerinin düzgün biçimde takıldığından ve hiçbir bağlantı noktasının gevşemediğinden emin olun. Kablolar hasar görüp yıpranabilir. Ağ başarımının yüksek tutmak için kabloların iyi durumda olması gerekir. Bir teknisyen olarak ekipmanın arızalandığını, hasar gördüğünü veya anormal sesler çıkardığını fark edebilirsiniz. Gereksiz ağ aksama sürelerinin önüne geçmek için ağ yöneticisini her konuda bilgilendirin. İş istasyonları ve yazıcılarda bulunan kablolar dikkatle kontrol edilmelidir. Masaların altında bulunan kablolar sık sık yer değiştirir, sağa sola savrulur ve bükülebilir. Bu durum, bant genişliğinin veya bağlantının kaybolmasına yol açabilir. Ağ kullanıcılarının eğitimi konusunda da vaktinden önce harekete geçmelisiniz. Ağ kullanıcılarına kabloları düzgün biçimde nasıl bağlayıp çıkaracaklarını ve gerekirse yerlerini nasıl değiştireceklerini gösterin. 15.8 Ağ sorunlarını giderme Bir ağ sorununu gidermeye başlamak için öncelikle sorunun kaynağını bulmaya çalışmalısınız. Bir grup kullanıcının mı yoksa tek bir kullanıcının bu sorunla karşılaştığını öğrenin. Sorunla karşılaşan bir kullanıcı varsa, sorun giderme işlemine bu kişinin bilgisayarıyla başlayın. Bu bölümü tamamladıktan sonra, şunları yapabileceksiniz: • • • Sorun giderme sürecini gözden geçirme. Yaygın sorunları ve çözümleri tanımlama. Sorun giderme becerilerini kullanma. 15.8 Ağ sorunlarını giderme 15.8.1 Sorun giderme sürecini gözden geçirme Ağ sorunları, donanım, yazılım ve bağlantı ile ilgili durumlardan kaynaklanabilir. Bilgisayar teknisyenleri, ağdaki sorunu gidermek için söz konusu sorunu çözümleyip hatanın nedenini belirleyebilmelidir. Bu işlem sorun giderme olarak adlandırılır. Sorun giderme sürecindeki ilk adım, müşteriden veri toplamaktır. Şekil 1 ve 2'de, müşteriye sorulacak açık uçlu ve kapalı uçlu sorular listelenmektedir. Müşteriyle konuştuktan sonra, bilinen bariz sorunların olup olmadığını soruşturmanız gerekir. Şekil 3'te ağlarla ilgili sorunlar listelenmiştir. Bilinen bariz sorunları değerlendirdikten sonra pratik çözümleri deneyin. Şekil 4'te ağ sorunlarına yönelik birkaç pratik çözüm listelenmiştir. Pratik çözümler sorunu çözmenize yardımcı olmadıysa, bilgisayardan veri toplamanın zamanı gelmiş demektir. Şekil 5'te, ağ sorunuyla ilgili bilgi toplamanın farklı yolları gösterilmektedir. Bu noktada sorunu değerlendirmek, olası çözümleri araştırmak ve uygulamak için yeterli bilgiye sahip olacaksınız. Şekil 6'da olası çözümlere yönelik kaynaklar gösterilmektedir. Sorunu çözdükten sonra, müşteriyle bağlantı kurup iş emrini kapatırsınız. Şekil 7'de, bu adımın tamamlanması için gerekli olan görevlerin bir listesi bulunmaktadır. 15.8 Ağ sorunlarını giderme 15.8.2 Yaygın sorunları ve çözümleri tanımlama Ağ sorunları, donanımla, yazılımla, ağlarla veya bunlar arasındaki herhangi bir birleşimle ilgili olabilir. Bazı sorunları diğerlerinden daha sık çözersiniz. Şekil 1'de yaygın ağ sorunları ve çözümleriyle ilgili bir grafik bulunmaktadır. 15.8 Ağ sorunlarını giderme 15.8.3 Sorun giderme becerilerini kullanma Sorun giderme sürecini anladığınıza göre, artık dinleme ve tanılama becerilerinizi kullanmanızın zamanı gelmiş demektir. Birinci laboratuvar çalışması, ağlarla ilgili becerilerinizi geliştirmek üzere tasarlanmıştır. Ağa bağlanamayan bir bilgisayarın sorununu giderecek ve onaracaksınız. İkinci laboratuvar çalışması, iletişim ve sorun giderme becerilerinizi geliştirmek üzere tasarlanmıştır. Bu laboratuvar çalışmasında şu adımları gerçekleştireceksiniz: • • • İş emrini kabul etme Sorunu deneyip çözümlemek için müşteriden çeşitli adımları gerçekleştirmesini isteme Sorunu ve çözümünü belgeleme Laboratuvar Çalışması Ağ Sorunu Bir ağ sorununu giderin Laboratuvar Çalışması Uzak Teknisyen Ağ Sorunu Bir ağ sorununun nasıl giderileceği konusunda müşteriye bilgi verin 15.9 Özet Gelişmiş ağlar bölümünde, ağları ve ağ bileşenlerini planlama, kullanma ve yükseltme konuları ele alındı. Aşağıda bu bölümle ilgili hatırlanması gereken bazı önemli noktalar bulunmaktadır: • • • • • • • • Ağ ortamları, cihazları ve iletim araçlarıyla ilişkili birçok güvenlik tehlikesi bulunmaktadır. Her zaman uygun güvenlik yordamlarını dikkate almalısınız. Ağlar, müşterinizin ihtiyaçlarına göre tasarlanmalıdır. Müşterilerinizin ihtiyaçlarını ve hedeflerini karşılayacak tasarım kararları alın. Müşterilerinizin ihtiyaçlarına dayalı bir ağ kurmak için gereken hizmetleri ve özellikleri sunan ağ bileşenlerini seçin. İhtiyaç duyulan ağı sağlamak için gerekli hizmetlere ve ekipmanlara dayalı ağ kurulumları planlayın. Bir ağın yükseltilmesi, ek ekipman, gelişmiş ekipman veya kablo gerektirebilir. Yükseltme uygulamasının, gelecekte ağın kullanılabilirliğini ne derece arttıracağını konuşun. Ağın dağıtımını gerçekleştirmeden önce bir e-posta yüklemesi planlayın. E-posta sunucusu kurulumunun ve yapılandırmasının sorunsuz biçimde ilerlediğinden emin olmak için bir uzmana danışın. Katı bir koruyucu bakım politikası geliştirip uygulayarak olası ağ sorunlarının önüne geçin. Gelişmiş ağ sorunlarını gidermek için mantıksal bir yöntem izleyin. GELİŞMİŞ GÜVENLİK 16.0 Giriş Bu bölümde, bilgisayarların ve bilgisayarların içinde bulunan verilerin güvenliğini tehdit eden saldırı türleri incelenmektedir. Bir kuruluştaki verilerin ve bilgisayar ekipmanlarının güvenliğinden sorumlu olan kişi teknisyendir. Bu bölümde, olası en iyi korumayı sağlayabilmek için müşterilerle birlikte nasıl çalışabileceğiniz açıklanmaktadır. Bilgisayarları ve ağ ekipmanını hedef alan riskler hem içerideki, hem de dışarıdaki kaynaklardan gelebilir. Bu riskler arasında hırsızlık veya ekipman hasarı gibi fiziksel tehditler ve veri kaybı veya bozulması gibi veri tehditleri yer alır. Bu bölümü tamamladıktan sonra, şunları yapabileceksiniz: • • • • • Müşteri ihtiyaçları doğrultusunda güvenlik gereksinimlerinin anahatlarını belirleme. Müşteri ihtiyaçları doğrultusunda güvenlik bileşenlerini seçme. Müşterinin güvenlik planını uygulama. Güvenlik konusunda koruyucu bakım gerçekleştirme. Güvenlik sorunlarını giderme. 16.1 Müşteri ihtiyaçları doğrultusunda güvenlik gereksinimlerinin anahatlarını belirleme Kuruluşlar, veri kaybına veya yazılım ve ekipman hasarına karşı en iyi ve en uygun maliyetli güvenlik korumasını uygulamaya çabalamalıdır. Ağ teknisyenleri ve kuruluşun yöneticileri, veri ve ekipmanların tüm güvenlik tehditlerine karşı korunmasını sağlamak için bir güvenlik ilkesi geliştirmek üzere birlikte çalışmalıdır. Güvenlik ilkesi, gerekli güvenlik düzeyi ve bu güvenliğin nasıl sağlanacağı konusunda kapsamlı bir bildirim içerir. Bir müşteri veya kuruluş için güvenlik ilkesi geliştirmek durumunda kalabilirsiniz. Güvenlik ilkesi oluştururken, güvenlik etmenlerini belirlemek için aşağıdaki soruları sormalısınız: • • • Bilgisayar evde mi, yoksa şirkette mi bulunuyor? Şirket bilgisayarlarıyla karşılaştırıldığında ev bilgisayarları genellikle kablosuz saldırılara karşı daha korumasızdır. Erişim ayrıcalıklarını kötü amaçlar için kullanan kullanıcılardan ötürü şirket bilgisayarları daha büyük ağ saldırısı tehdidiyle karşı karşıyadır. Sürekli İnternet erişimi var mı? Bilgisayar ne kadar uzun süre İnternet'te olursa, diğer virüslü bilgisayarların saldırısına uğrama ihtimali de o kadar yüksek olur. İnternet erişimi olan bir bilgisayar, güvenlik duvarı ve antivirüs çözümlerine sahip olmalıdır. Bilgisayar dizüstü mü? Dizüstü bilgisayarlarda fiziksel güvenlik sorunu da vardır. Kablo kilitleri gibi, dizüstü bilgisayarları güvence altına almaya yarayan önlemler bulunmaktadır. Bu bölümü tamamladıktan sonra, şunları yapabileceksiniz: • • • Yerel bir güvenlik ilkesinin anahatlarını belirleme. Güvenlik donanımının ne zaman ve nasıl kullanılacağını açıklama. Güvenlik uygulaması yazılımının ne zaman ve nasıl kullanılacağını açıklama. 16.1 Müşteri ihtiyaçları doğrultusunda güvenlik gereksinimlerinin anahatlarını belirleme 16.1.1 Yerel bir güvenlik ilkesinin anahatlarını belirleme Güvenlik ilkesi, kurallar, talimatlar ve denetim listeleri içerir. Ağ teknisyenleri ve kuruluşun yöneticileri, bilgisayar ekipmanlarının güvenlik ihtiyaçlarına yönelik kurallar ve talimatlar geliştirmek üzere birlikte çalışır. Bir güvenlik ilkesi aşağıdaki unsurları içerir: • • • • • Kuruluş için uygun bilgisayar kullanımını tanımlayan bir bildirim belirler. Kuruluşta bilgisayar ekipmanı kullanmasına izin verilen kişileri tanımlar. Ağa kurulmasına izin verilen cihazları ve bunlara yönelik kurulum koşullarını tanımlar. Modemler ve kablosuz erişim noktaları, ağı saldırılara maruz bırakabilen donanımlara örnek gösterilebilir Ağdaki verilerin gizliliğinin sağlanması için gereken gereksinimleri tanımlar. Çalışanların ekipmanlara ve verilere sağladıkları erişime yönelik süreci belirler. Bu süreç, çalışanın, şirket kurallarını temel alan bir sözleşme imzalamasını gerektirebilir. Ayrıca kurallara uyulmaması durumunda doğabilecek sonuçları listeler. Güvenlik ilkesi ayrıca, acil durumları göz önünde bulundurarak aşağıdaki konular hakkında ayrıntılı bilgi sağlamalıdır: • • • • • Güvenlik ihlalinden sonra izlenecek adımlar Acil durum anında bağlantı kurulacak kişi(ler) Müşterilerle ve tedarikçilerle paylaşılacak bilgiler ve ortamlar Tahliye durumunda kullanılacak yedek konumlar Acil durum sona erdiğinde, yeniden sağlanacak hizmetlerin önceliği de dahil olmak üzere izlenecek adımlar. DİKKAT: Güvenlik ilkesinin etkili olabilmesi için tüm çalışanların bu ilkeyi uygulayıp dikkate alması gerekir. Çalışma Sayfası Güvenlik İlkesi Güvenlik ilkesine katkıda bulunun 16.1 Müşteri ihtiyaçları doğrultusunda güvenlik gereksinimlerinin anahatlarını belirleme 16.1.2 Güvenlik donanımının ne zaman ve nasıl kullanılacağını açıklama Güvenlik ilkesi, hırsızlığı, tahripçiliği ve veri kaybını önlemek üzere kullanılabilen donanım ve ekipmanları tanımlamalıdır. Şekil 1'de de gösterildiği gibi fiziksel güvenlik konusunda birbiriyle ilişkili dört unsur vardır: erişim, veri, altyapı ve bilgisayar. Aşağıdakilerden yararlanarak binaya erişimi kısıtlayın: • • Parmaklıklar Güvenlik Donanımı Kablolar, telekomünikasyon ekipmanı ve ağ cihazları gibi ağ altyapısını koruyun: • • • • Güvenli iletişim odaları Yetkisiz erişim noktalarına yönelik kablosuz bağlantı saptaması Donanımsal güvenlik duvarları Kablo ve bağlantı panolarındaki değişiklikleri saptayan ağ yönetimi sistemi Her bilgisayarı ayrı ayrı koruyun: • • • • Kablo kilitleri Dizüstü bilgisayar yerleştirme istasyonu kilitleri Kilitlenebilen kasalar Masaüstü bilgisayar kasalarını çevreleyen güvenlik kafesleri Verileri, yetkisiz erişimleri veya ortamların çalınmasını önleyen donanımlarla koruyun: • • • Kilitlenebilen sabit disk taşıyıcıları Yedekleme ortamlarının güvenli biçimde depolanması ve taşınması USB (Evrensel Seri Veriyolu) güvenlik donanım kilitleri Doğru Güvenlik Uygulaması Ekipman ve verileri güvence altına almak üzere kullanılabilecek en etkili güvenlik ekipmanını belirleyen etmenler arasında aşağıdakiler bulunur: • • • Ekipman ne şekilde kullanılacak? Bilgisayar ekipmanı nerede bulunuyor? Veriler için ne tür kullanıcı erişimine ihtiyaç vardır? Örneğin kütüphane gibi halka açık olan kalabalık bir yerdeki bilgisayar için hırsızlık ve tahripçiliğe karşı ek koruma gerekir. Yoğun bir çağrı merkezinde sunucunun kilitli bir ekipman odasında bulunması gerekebilir. Halka açık bir yerde dizüstü bilgisayar kullanılması gerektiğinde, Şekil 2'de gösterilen güvenlik donanım kilidi, kullanıcı dizüstü bilgisayarın başından ayrıldığında sistemin kilitlenmesini sağlar. 16.1 Müşteri ihtiyaçları doğrultusunda güvenlik gereksinimlerinin anahatlarını belirleme 16.1.3 Güvenlik uygulaması yazılımının ne zaman ve nasıl kullanılacağını açıklama Güvenlik uygulamaları, işletim sistemini ve yazılım uygulama verilerini korur. Ağ cihazlarını korumak için aşağıdaki ürünler ve yazılım uygulamaları kullanılabilir: • • • Yazılımsal Güvenlik Duvarı – Windows XP'de yerleşik olarak bulunur ve gelen verileri filtreler Saldırı Algılama Sistemleri (IDS) – Program kodundaki değişiklikleri ve anormal ağ etkinliğini izleyip raporlar Uygulama ve İşletim Sistemi Yamaları – Yeni keşfedilen zayıf güvenlik noktalarını onarmak için uygulamaları ve işletim sistemini günceller Bilgisayarları zararlı bilgisayar kodunun sağladığı yetkisiz erişimlere karşı korumak üzere kullanılabilecek birkaç yazılım uygulaması vardır: • • • • Virüsten koruma Casus yazılımdan koruma Reklam yazılımından koruma Gri alan yazılımından koruma Küçük ofislerde ve evlerde bulunan bilgisayarlar genellikle, kuruluşların da kullandığı korumalı bir LAN (Yerel Ağ) aracılığıyla değil de, doğrudan kendileri bağlanır. Bu da LAN dışında kalan bilgisayarların virüs ve diğer saldırı riskleriyle daha çok karşılaşmasına neden olur. Bu bilgisayarlar en azından antivirüs koruması ve zararlı yazılımdan koruma programları kullanmalıdır. Uygulama yazılımı ve işletim sistemi en yeni yamalarla güncellenmelidir. Yazılımsal güvenlik duvarı da çözüme dahil edilebilir. Güvenlik ilkesi, izlenen güvenlik uygulamalarının seviyesini belirlemelidir. Korumayı arttıran her adım maliyeti de arttırır. Bir ilke geliştirirken yöneticiler, veri kaybının neden olacağı maliyetleri ve de güvenlik korumasının bindireceği gideri hesaplayıp karşılaştırmalı ve hangi uygulamanın daha uygun olduğunu belirlemelidir. 16.2 Müşteri ihtiyaçları doğrultusunda güvenlik bileşenlerini seçme Güvenlik ilkesi, müşterilerin ekipman ve verileri güvende tutmak üzere ihtiyaç duyacakları güvenlik bileşenlerini seçmelerine yardımcı olur. Herhangi bir güvenlik ilkesi yoksa, güvenlik sorunlarını müşteriye anlatmalısınız. Müşteri için güvenlik bileşenleri seçerken, geçmiş deneyimlerinizden yararlanın ve piyasada bulunan mevcut güvenlik ürünlerini araştırın. Amacınız, müşterinin ihtiyaçlarına en uygun güvenlik sistemini sağlamaktır. Bu bölümü tamamladıktan sonra, şunları yapabileceksiniz: • • • Güvenlik tekniklerini tanımlama ve karşılaştırma. Erişim denetimi aygıtlarını tanımlama ve karşılaştırma. Güvenlik duvarı türlerini tanımlama ve karşılaştırma. 16.2 Müşteri ihtiyaçları doğrultusunda güvenlik bileşenlerini seçme 16.2.1 Güvenlik tekniklerini tanımlama ve karşılaştırma Teknisyen, müşterinin ekipman ve verilerini güvence altına almak için kullanılacak uygun teknikleri belirlemelidir. Duruma bağlı olarak birden fazla tekniğin kullanılması gerekebilir. Parolalar Ağ erişimine sahip bilgisayarlarda güvenli ve şifreli oturum açma bilgilerinin kullanılması, her kuruluşun karşılaması gereken minimum gereksinim olmalıdır. Zararlı yazılımlar, ağı izleyip düz metin tabanlı parolaları kaydedebilir. Parolalar şifrelenirse, saldırganların parolaları öğrenmek için şifrenin kodunu çözmesi gerekecektir. Günlük Tutma ve Denetleme Ağdaki etkinlikleri izlemek için olay günlüğü tutma ve denetleme işlevleri etkinleştirilmelidir. Ağ yöneticisi, yetkisiz kullanıcıların sağladığı ağ erişimini incelemek için olayları kaydeden günlük dosyalarını denetler. Kablosuz Bağlantı Yapılandırmaları Özellikle kablosuz bağlantılar, saldırganların erişimine karşı savunmasız kalır. Kablosuz bağlantı istemcileri, verileri şifreleyecek şekilde yapılandırılmalıdır. Şifreleme Şifreleme teknolojileri, ağ üzerinde iletilen verileri kodlamak üzere kullanılır. Her teknoloji belirli bir amaç için kullanılır: • Karma kodlama – Karma kodlama veya karma, iletim sırasında iletilerin bozulmamasını veya izinsiz olarak görüntülenmemesini sağlar. Karma, yalnızca veriye özgü olan bir sayısal değer oluşturmak için matematiksel bir fonksiyondan yararlanır. Tek bir karakter bile değiştirilse, ileti özeti adı verilen fonksiyon çıkışı aynı olmaz. Ancak fonksiyon tek yönlüdür. İleti özetinin bilinmesi, saldırganın iletiyi yeniden oluşturmasına izin vermez. Bu da birilerinin iletilere müdahale edip değiştirmesini güçleştirir. Şekil 1'de karma kodlama gösterilmektedir. En sık kullanılan karma • • • algoritmaları SHA ve MD5'tir. Simetrik şifreleme – Simetrik şifreleme, şifrelenmiş bir iletişimde her iki tarafın da verileri kodlayabilmek ve verilerin kodunu çözebilmek için şifreleme anahtarı kullanmasını gerekli kılar. Gönderenin ve alıcının aynı anahtarları kullanması gerekir. Şekil 2'de simetrik şifreleme gösterilmektedir. Asimetrik şifreleme – Asimetrik şifreleme için özel anahtar ve genel anahtar olmak üzere iki anahtar gerekir. İleti yazmak için özel anahtar gerekirken, iletinin kodunu çözmek için genel anahtar gerekir. Asimetrik şifrelemenin avantajı, yalnızca özel anahtarın gizli tutulmasını gerektirmesidir. Genel anahtarlar e-posta ile veya web'de yayınlanarak serbest bir şekilde dağıtılabilir. Şekil 3'te asimetrik şifreleme gösterilmektedir. Sanal özel ağ (VPN) – Sanal özel ağ, veri aslında İnternet gibi herhangi bir ağ üzerinde seyahat etse de, verinin özel ve kurumsal LAN'da seyahat ediyormuş gibi güvence altına alınması için şifreleme yönteminden yararlanır. VPN'de bulunan noktalar arasındaki güvenli veri kanalları, "güvenli tüneller" olarak adlandırılır. Bu süreç Şekil 4'te gösterilmektedir. 16.2 Müşteri ihtiyaçları doğrultusunda güvenlik bileşenlerini seçme 16.2.2 Erişim denetimi aygıtlarını tanımlama ve karşılaştırma Hassas verilere yönelik yetkisiz erişimleri önlemek üzere örtüşen koruma teknikleri kullanılarak bilgisayar ekipmanı ve veriler güvence altına alınabilir. Bir varlığı korumak için iki farklı tekniğin kullanılması, örtüşen korumaya örnek gösterilebilir. Bu yöntem, Şekil 1'de de gösterildiği gibi iki etmenli güvenlik olarak bilinir. Bir güvenlik programı planlanırken, uygulama maliyetinin korunacak verilerin veya ekipmanın değeriyle dengelenmesi gerekir. Fiziksel Güvenlik Güvenlik ihlallerini ve veri veya ekipman kaybını önlemek için güvenlik donanımı kullanın. Fiziksel güvenlik erişim denetim önlemleri aşağıdakileri içerir: • • • • • Kilit – Fiziksel alanları güvence altına almak için kullanılan en yaygın araç. Bir anahtar kaybolursa, aynı anahtarı kullanan tüm kilitler değiştirilmelidir. Kablo borusu – Altyapı düzeneğini hasardan ve izinsiz erişimden koruyan kaplama. Kart anahtarı – Fiziksel alanları güvence altına almak için kullanılan bir araç. Kart anahtarı kaybolur veya çalınırsa, yalnızca eksik kart devre dışı bırakılmalıdır. Kart anahtarı sistemi, güvenlik kilitlerinden daha pahalıdır. Video ekipmanı – Etkinlikleri izlemek amacıyla görüntü ve ses kaydeder. Kaydedilen veriler, sorun yaratacak durumları saptamak üzere izlenmelidir. Güvenlik Görevlisi – Bir tesise yapılan girişleri denetler ve tesis içindeki etkinlikleri izler. Ağ ekipmanı güvenli alanlara monte edilmelidir. İzinsiz erişimleri veya müdahaleleri önlemek için tüm kablolar kablo borularıyla kaplanmalı veya duvarların içinden geçirilmelidir. Kullanılmayan ağ çıkışları devre dışı bırakılmalıdır. Ağ ekipmanı hasar görür veya çalınırsa, bazı ağ kullanıcılarının hizmetlere yönelik erişimi engellenebilir. Güvenlik ilkesi, kuruluş için gerekli olan güvenlik seviyesini belirtmelidir. Kullanıcı hakkındaki fiziksel bilgileri ölçen biyometrik cihazlar, son derece güvenli alanlarda kullanım için idealdir. Ancak çoğu küçük kuruluş için bu türde bir çözüm çok pahalı olacaktır. Veri Güvenliği Çalışan erişimlerinde kimlik doğrulaması uygulamak için veri güvenliği cihazları kullanarak verileri koruyabilirsiniz. İki etmenli tanımlama, güvenliği arttırma yöntemlerinden biridir. Çalışanlar, verilere erişmek için parola ve burada listelenenlere benzer bir veri güvenliği cihazı kullanmalıdır. • • • Akıllı kart – Güvenli biçimde veri saklayabilen cihaz. Dahili bellek, doğrudan veya kablosuz bağlantı yoluyla okuyucuya bağlanan gömülü bir tümleşik devre yongasıdır (ICC). Akıllı kartlar dünya genelinde güvenli yaka kartları, çevrimiçi kimlik doğrulama cihazları ve güvenli kredi kartı ödemeleri gibi birçok uygulamada kullanılır. Güvenlik anahtarı tutacağı – Bir anahtarlığa benzeyen küçük bir cihaz. Bilgisayarla kısa bir mesafe üzerinden iletişim kuran küçük radyo sistemine sahiptir. Tutacak, birçok kişinin anahtarlıklarına takabileceği şekilde yeterince küçüktür. Bilgisayar, kullanıcı adını ve parolayı kabul etmeden önce anahtar tutacağından gelen sinyali algılamalıdır. Biyometrik cihaz – Kullanıcının parmak izi veya gözündeki iris tabakaları gibi fiziksel özelliklerini ölçer. Bu özellikler veritabanıyla eşleşirse ve doğru oturum açma bilgileri sağlanırsa, kullanıcıya erişim hakkı verilir. Müşterinin ihtiyaç duyduğu güvenlik seviyesi, verilerin ve ekipmanların güvende tutulması için hangi cihazların seçileceğini belirler. Aktivite Güvenlik Cihazları Şekil 2'deki güvenlik cihazı eşleme aktivitesini tamamlayın 16.2 Müşteri ihtiyaçları doğrultusunda güvenlik bileşenlerini seçme 16.2.3 Güvenlik duvarı türlerini tanımlama ve karşılaştırma Donanımsal ve yazılımsal güvenlik duvarları, ağdaki veri ve ekipmanları izinsiz erişimlere karşı korur. Güvenlik yazılımının yanı sıra güvenlik duvarı da kullanılmalıdır. Donanımsal ve yazılımsal güvenlik duvarlarının ağ veri trafiğini filtrelemeye yönelik birkaç farklı kipi vardır: • • • Paket filtresi – IP (İnternet Protokolü) adresleri, protokoller veya kullanılan bağlantı noktaları gibi ölçütlere dayanarak trafiğe izin veren veya trafiği reddeden kurallar dizisi. Vekil (proxy) güvenlik duvarı – Tüm trafiği inceleyip yapılandırılmış kurallara dayanarak paketlere izin veren veya paketleri reddeden bir güvenlik duvarı. Vekil (proxy), ağdaki bilgisayarları koruyan bir ağ geçidi gibi işlev görür. Durumlu paket incelemesi – Güvenlik duvarına gelen ağ bağlantılarının durumunu izleyen bir güvenlik duvarı. Bilinen bir bağlantıya ait olmayan paketlerin güvenlik duvarından geçmesine izin verilmez. Donanımsal Güvenlik Duvarı Donanımsal güvenlik duvarı, ağdaki bilgisayarlara veya diğer cihazlara ulaşmadan önce veri paketlerini inceleyen fiziksel filtreleme bileşenidir. Donanımsal güvenlik duvarları genellikle yönlendiricilere takılır. Donanımsal güvenlik duvarı, koruduğu bilgisayarların kaynaklarını kullanmayan, dolayısıyla işleme başarımını etkilemeyen bağımsız bir birimdir. Yazılımsal Güvenlik Duvarı Yazılımsal güvenlik duvarı, bilgisayarda bulunan, veri paketlerini inceleyip filtreleyen bir uygulamadır. Örneğin Windows Güvenlik Duvarı, Windows işletim sistemine dahil edilmiş olan bir yazılımsal güvenlik duvarı örneğidir Yazılımsal güvenlik duvarı bilgisayarın kaynaklarını kullanır ve bu da kullanıcının düşük başarımla karşılaşmasına neden olur. Güvenlik duvarı seçerken, Şekil 1'de listelenen unsurları dikkate alın. NOT: Güvenli bir ağda bilgisayar başarımı çok önemli bir konu değilse, ek güvenlik için dahili işletim sistemi güvenlik duvarını etkinleştirmelisiniz. Güvenlik duvarı doğru biçimde yapılandırılmazsa, bazı uygulamalar düzgün çalışmayabilir. Çalışma Sayfası Güvenlik Duvarları Donanımsal ve yazılımsal güvenlik duvarlarını araştırın 16.3 Müşterinin güvenlik ilkesini uygulama Bir ağdaki güvenlik katmanlarının arttırılması, ağı daha güvenli hale getirir, ancak ek güvenlik koruması katmanları masraflı olabilir. Müşterinin güvenlik ilkesini uygularken, korunacak veri ve ekipmanların değerini koruma maliyetiyle karşılaştırmalısınız. Bu bölümü tamamladıktan sonra, şunları yapabileceksiniz: • • • Güvenlik ayarlarını yapılandırma. Güvenlik duvarı türlerinin nasıl yapılandırılacağını tanımlama. Zararlı yazılımlara karşı korumayı tanımlama. 16.3 Müşterinin güvenlik ilkesini uygulama 16.3.1 Güvenlik ayarlarını yapılandırma Klasör ve dosyalarda hatalı izinlerin verilmesi ve kablosuz bağlantı güvenliğinin hatalı biçimde yapılandırılması, yapılan iki yaygın güvenlik hatasıdır. Klasör ve Dosyalara Yönelik İzin Seviyeleri İzin seviyeleri, bir kullanıcının veya kullanıcı grubunun belirli verilere yönelik erişimini sınırlamak üzere yapılandırılır. Hem FAT (Dosya Ayırma Tablosu) hem de NTFS (Yeni Teknoloji Dosya Sistemi), ağ erişimi olan kullanıcılar için klasör paylaşımına ve klasör düzeyinde izinlere olanak verir. Şekil 1'de klasör izinleri gösterilmektedir. NTFS'de dosya düzeyindeki izinler için ek güvenlik sağlanır. Şekil 2'de dosya düzeyindeki izinler gösterilmektedir. Kablosuz Bağlantı Güvenliği Yapılandırması Şekil 3'te de gösterilen aşağıdaki araçlar, kablosuz bağlantı güvenliğini yapılandırmak üzere kullanılır: • • • • • Kabloluya Eş Gizlilik (WEP) – 64 bit veya 128 bit şifreleme anahtarı kullanarak kablosuz erişim noktası ile istemci arasındaki yayın verilerini şifreler. Şekil 4'te WEP yapılandırması gösterilmektedir. Wi-Fi Korumalı Erişim (WPA) – WEP'den daha iyi şifreleme ve kimlik doğrulama yetenekleri sağlar. MAC (Ortam Erişim Denetimi) adres filtrelemesi – Herhangi bir kullanıcının ağa erişmesini önlemek için bilgisayar erişimini kablosuz bir erişim noktasıyla kısıtlar. Şekil 5'te gösterildiği gibi, MAC adres filtrelemesi tek başına kullanıldığında savunmasız kalır, bu nedenle başka güvenlik filtreleriyle birlikte kullanılmalıdır. Hizmet Kümesi Tanımlayıcısı (SSID) Yayını – Kablosuz SSID, ağın kimliğini yayınlar. SSID'nin kapatılması, ağı ortadan kaybolmuş gibi gösterir ancak bu, kablosuz ağ güvenliğini sağlamanın güvenilir olmayan bir şeklidir. Kablosuz anten – Bir kablosuz erişim noktasına bağlı olan antenin kazanç ve sinyal düzeni, sinyalin nereden alınabileceğini etkileyebilir. Ağ kullanıcılarınıza hizmet veren bir düzene sahip olan bir anteni kullanarak sinyalleri ağınızın dışına iletmekten kaçının. 16.3 Müşterinin güvenlik ilkesini uygulama 16.3.2 Güvenlik duvarı türlerinin nasıl yapılandırılacağını tanımlama Güvenlik duvarı, dışarıdaki kullanıcıların bir bilgisayara veya ağ kesimine bağlantı kurmasını reddeder. Güvenlik duvarları genellikle çeşitli uygulamaların kullandığı bağlantı noktalarını açıp kapatarak çalışır. Güvenlik duvarında yalnızca gerekli bağlantı noktalarını açarak kısıtlayıcı bir güvenlik ilkesi uygularsınız. Açıkça izin verilmemiş olan tüm paketler reddedilir. Buna karşılık toleranslı bir güvenlik ilkesi de, açıkça reddedilenler dışındaki tüm bağlantı noktaları üzerinden erişime izin verir. Eskiden yazılım ve donanımlar tüm ayarları toleranslı olacak şekilde ayarlanıp gönderilirdi. Kullanıcıların çoğu ekipmanlarını yapılandırma konusunu ihmal ettiğinden, varsayılan toleranslı ayarlar birçok aygıtın saldırganlara maruz kalmasına neden oldu. Şimdi cihazların çoğu, hala kolay kuruluma olanak vermesine rağmen olabildiğince kısıtlayıcı ayarlarla gönderilmektedir. Yazılımsal Güvenlik Duvarı Yazılımsal güvenlik duvarları genellikle, korunan bilgisayarda çalışan bir yazılım uygulaması olarak veya işletim sisteminin bir parçası olarak işlerlik gösterir. Birkaç farklı üçüncü taraf yazılımsal güvenlik duvarı bulunur. Şekil 1'de gösterildiği gibi Windows XP'de yerleşik bulunan bir yazılımsal güvenlik duvarı da vardır. Windows XP güvenlik duvarının yapılandırılması iki şekilde tamamlanabilir: • • Otomatik Olarak – Kullanıcıdan, istenmeyen istekler için "Engellemeye Devam Et", "Engellemeyi Kaldır" veya "Daha Sonra Sor" seçeneklerinden birini seçmesi istenir. Bu istekler daha önce yapılandırılmamış yasal uygulamalardan veya sisteme bulaşan bir virüs veya solucandan gelebilir. Güvenlik Ayarlarını Yönet – Kullanıcı, ağda kullanılmakta olan uygulamalar için gerekli olan programı veya bağlantı noktalarını manuel olarak ekler. Bir program eklemek için aşağıdaki yolu seçin: Başlat > Denetim Masası > Güvenlik Merkezi > Windows Güvenlik Duvarı > Özel Durumlar > Program Ekle. Güvenlik duvarını devre dışı bırakmak için aşağıdaki yolu seçin: Başlat > Denetim Masası > Güvenlik Merkezi > Windows Güvenlik Duvarı. Laboratuvar Çalışması Windows XP Güvenlik Duvarı Windows XP güvenlik duvarını yapılandırın 16.3 Müşterinin güvenlik ilkesini uygulama 16.3.3 Zararlı yazılımlara karşı korumayı tanımlama Zararlı yazılımlar, kullanıcının bilgisi veya izni olmadan bilgisayara yüklenen kötü amaçlı yazılımlardır. Casus yazılım ve oltalama (phishing) saldırıları gibi belirli zararlı yazılım türleri, saldırganların gizli bilgileri elde etmek üzere kullanabileceği kullanıcıyla ilgili verileri toplar. İstenmeyen yazılımları saptamak ve temizlemek için virüs ve casus yazılım tarama programları kullanmalısınız. Artık tarayıcıların çoğu, birçok zararlı yazılım türünün çalışmasını önleyen özel araç ve ayarlarla donatılmış şekilde gelir. Tüm zararlı yazılımların tamamen yok edilmesi için birçok farklı programın kullanılması ve birden çok taramanın gerçekleştirilmesi gerekebilir: • • • • Virüsten koruma – Antivirüs programları genellikle otomatik olarak arkaplanda çalışır ve sorunları izler. Bir virüs saptandığında kullanıcı uyarılır ve program, virüsü karantinaya altına almaya veya silmeye çalışır. Casus yazılımdan koruma – Casus yazılımdan koruma programları, tuş kaydedici programları ve diğer zararlı yazılımları bilgisayardan silmek üzere tarar. Reklam yazılımından koruma – Reklam yazılımından koruma programları bilgisayarınızda reklam görüntüleyen programları arar. Oltalamadan (Phishing) koruma – Oltalamadan koruma programları, bilinen phishing web sitelerinin IP (İnternet Protokolü) adreslerini engeller ve kullanıcıları şüpheli web sitelerine karşı uyarır. Oltalama (phishing) saldırısı, sosyal mühendislik öğeleri içeren bir zararlı yazılım biçimidır. NOT: Zararlı yazılımlar, işletim sisteminde gömülü olabilir. İşletim sistemi üreticisi, işletim sisteminin temizlenmesi için özel kaldırma araçları sağlamaktadır. 16.4 Güvenlik konusunda koruyucu bakım gerçekleştirme Güvenliğin etkili olması için birkaç bakım görevinin gerçekleştirilmesi gerekir. Bu bölümde, işletim sistemlerinin, kullanıcı hesaplarının ve verilerin güncellenmesi, yedeklenmesi ve yeniden yapılandırılması yoluyla korumanın nasıl en üst düzeye çıkarılacağı ele alınmaktadır. Bu bölümü tamamladıktan sonra, şunları yapabileceksiniz: • • • İşletim sistemi güncellemelerinin nasıl yapılandırılacağını tanımlama. Hesapları yönetme. Veri yedekleme yordamlarını, yedeklere erişimi ve fiziksel olarak yedeklenmiş ortamların güvenliğinin nasıl sağlanacağını açıklama. 16.4 Güvenlik konusunda koruyucu bakım gerçekleştirme 16.4.1 İşletim sistemi güncellemelerinin nasıl yapılandırılacağını tanımlama İşletim sistemi olası saldırıların hedefi olur, çünkü işletim sisteminin denetiminin ele geçirilmesi, bilgisayarın denetiminin ele geçirilmesini sağlar. Tehlike altındaki bilgisayar suçlularca ele geçirilir ve suçlular bilgisayarı kendi çıkarları için kullanmaya başlar. Bu kullanımlardan biri, hedef bilgisayarları kullanıcının durduramadığı saldırgan e-postalar gönderen spam üreticilerine dönüştürmektir. Bu türden bir tehlike altındaki bilgisayara "zombi" denir. Windows XP, güncellemeleri işletim sistemlerine varsayılan olarak otomatik biçimde indirip yükler. Ancak bu, sistemleri güncellemenin en iyi yolu olmayabilir. Güncellemeler, bir kuruluşun güvenlik ilkesiyle veya bilgisayardaki diğer ayarlarla çatışabilir. Bunun yanı sıra, güncellemeler tüm ağ bilgisayarlarına dağıtılmadan önce ağ yöneticisi bu güncellemeleri sınamak isteyebilir. Windows XP'de kullanıcıların yazılımın ne zaman güncelleneceğini denetleyebilmesine olanak veren aşağıdaki seçenekler bulunmaktadır: • • • • Otomatik – Güncellemeleri kullanıcı müdahalesi olmadan otomatik olarak indirip yükler Güncellemeleri yalnızca indir – Güncellemeleri otomatik olarak indirir, ancak yüklemeyi kullanıcının yapması gerekir Bana bildir – Yeni güncellemelerin çıktığını bildirir ve indirip yükleme seçeneği sunar Otomatik güncellemeleri kapat – Güncelleme denetimlerini engeller Kullanıcı çevirmeli ağ üzerindeyse, Windows Update ayarı, kullanıcıya mevcut güncellemeleri bildirecek şekilde yapılandırılmalı veya kapatılmalıdır. Çevirmeli ağ kullanıcısı güncellemeyi, işlemin diğer ağ etkinliklerini kesintiye uğratmayacağı veya var olan sınırlı kaynakları kullanmayacağı bir zamanı seçerek denetlemek isteyebilir. 16.4 Dizüstü bilgisayarlara yönelik koruyucu bakım kurallarını ve yöntemlerini tanımlama 16.4.2 Hesapları yönetme Kuruluştaki çalışanlar için farklı veri erişim seviyeleri gerekebilir. Örneğin bir kuruluşta bordro dosyalarına yalnızca yöneticinin ve muhasebecinin erişimi olmalıdır. Çalışanlar iş gereksinimlerine göre gruplandırılıp grup izinlerine göre dosya erişimine sahip olabilir. Bu süreç, çalışanların ağ erişiminin yönetilmesine yardımcı olur. Kısa süreli erişimlere ihtiyacı olan çalışanlar için geçici hesaplar oluşturulabilir. Ağ erişiminin etkili biçimde yönetilmesi, virüslerin veya zararlı yazılımların ağa girmesine olanak veren zayıf noktaların sınırlandırılmasına yardımcı olabilir. Çalışan Erişimini Sonlandırma Bir çalışan kuruluştan ayrılınca, ağdaki verilere ve donanıma olan erişimi derhal sonlandırılmalıdır. Eski bir çalışan, sunucudaki kişisel bir alana dosya sakladıysa, hesabı devre dışı bırakarak erişimini kaldırın. Daha sonra eski çalışanın yerine gelen kişinin uygulamalara ve depolama alanına erişmesi gerektiğinde hesabı yeniden etkinleştirin ve kullanıcı adını yeni çalışanın adıyla değiştirin. Konuk Hesapları Geçici çalışanların ve konukların ağa erişmesi gerekebilir. Örneğin birçok ziyaretçinin e-postalara, İnternet'e ve ağdaki bir yazıcıya erişmesi gerekebilir. Bu kaynakların tümü Konuk adlı özel bir hesap kullanılarak kullanılabilir kılınabilir. Konuklar geldiğinde, Konuk hesabına atanabilirler. Konuk olmadığında hesap, bir sonraki konuk gelene kadar askıya alınabilir. Danışman veya finansal denetçi gibi kişilerin gelmesi durumunda bazı konuk hesaplarının gelişmiş kaynak erişimine sahip olması gerekebilir. Böyle bir erişim, yalnızca işin tamamlanması için gerekli olan süre boyunca verilmelidir. 16.4 Güvenlik konusunda koruyucu bakım gerçekleştirme 16.4.3 Veri yedekleme yordamlarını, yedeklere erişimi ve fiziksel olarak yedeklenmiş ortamların güvenliğinin nasıl sağlanacağını açıklama Veri yedekleme işleminde, bilgisayardaki bilgilerin bir kopyası güvenli bir yerde saklanabilecek çıkarılabilir bir yedekleme ortamına depolanır. Bilgisayar donanımı arızalanırsa işlemlerin devam edebilmesi için veri yedeklemesi geri yüklenebilir. Veri yedeklerinin düzenli aralıklarla alınması gerekir. Ana tesise bir şey olması durumunda yedekleme ortamının korunabilmesi için çoğu güncel veri yedeklemesi genellikle ofis dışında güvenli bir tesiste saklanır. Ortam maliyetlerini azaltmak için yedekleme ortamı genelikle yeniden kullanılır. Her zaman kuruluşunuzun ortam dolaşımı talimatlarını izleyin. NTBACKUP komutu kullanılarak komut satırında veya bir toplu iş dosyasından yedekleme işlemleri gerçekleştirilebilir. NTBACKUP komutunun varsayılan parametreleri, Windows yedekleme yardımcı programında belirlenmiş parametreler olacaktır. Geçersiz kılmak istediğiniz tüm seçenekler komut satırına eklenmelidir. NTBACKUP komutu dosyaları geri yüklemek üzere kullanılamaz. Şekil 1'de gösterildiği gibi farklı yedekleme türlerinin bir arada kullanılması, verilerin verimli bir şekilde yedeklenmesine olanak verir. Tam yedekleme işlemi, sürücüdeki tüm dosyaların kopyalanması demektir. Artımlı yedekleme ise yalnızca, son normal veya artımlı yedeklemeden bu yana oluşturulmuş ya da değiştirilmiş dosyaları yedekler. Dosyaları yedeklendi olarak işaretler. Fark yedeklemesi, son normal veya artımlı yedeklemeden bu yana oluşturulmuş ya da değiştirilmiş dosyaları kopyalar, ancak dosyaları yedeklendi olarak işaretlemez. Veri yedekleme işlemleri zaman alabilir, bu nedenle bu işlemleri ağ trafiğinin az olduğu zamanlarda yapmanız önerilir. Diğer yedekleme türleri arasında günlük yedekleme ve kopya yedekleme yer alır; bunlar da dosyaları yedeklendi olarak işaretlemez. Yedeklenen veriler bilgisayardaki veriler kadar önemlidir. Yedekleme ortamını yeterli fiziksel güvenliğe sahip olan ve ofis dışında bulunan klimalı bir depolama tesisinde saklamalısınız. Bu yedekler, acil durumlarda erişime hazır olmalıdır. 16.5 Güvenlik sorunlarını giderme Güvenlik sorunlarını çözmek için sorun giderme sürecinden yararlanılır. Bu sorunlar, yedek oluşturma gibi basit sorunlar ile güvenlik duvarı yapılandırması gibi daha karmaşık sorunlar arasında çeşitlilik gösterebilir. Sorunları tanılayıp gidermenize yardımcı olması için sorun giderme adımlarını kılavuz olarak kullanın. Bu bölümü tamamladıktan sonra, şunları yapabileceksiniz: • • • Sorun giderme sürecini gözden geçirme. Yaygın sorunları ve çözümleri tanımlama. Sorun giderme becerilerini kullanma. 16.5 Güvenlik sorunlarını giderme 16.5.1 Sorun giderme sürecini gözden geçirme Bilgisayar teknisyenleri, güvenlik tehdidini çözümleyebilmeli ve varlıkları koruyup olası hasarları onarmak için kullanılacak uygun yöntemi belirleyebilmelidir. Bu işlem sorun giderme olarak adlandırılır. Sorun giderme sürecindeki ilk adım, müşteriden veri toplamaktır. Şekil 1 ve 2'de, müşteriye sorulacak açık uçlu ve kapalı uçlu sorular listelenmektedir. Müşteriyle konuştuktan sonra, bilinen bariz sorunların olup olmadığını soruşturmanız gerekir. Şekil 3'te dizüstü bilgisayarlarla ilgili sorunlar listelenmiştir. Bilinen bariz sorunları değerlendirdikten sonra pratik çözümleri deneyin. Şekil 4'te dizüstü bilgisayar sorunlarına yönelik birkaç pratik çözüm listelenmiştir. Pratik çözümler sorunu çözmenize yardımcı olmadıysa, bilgisayardan veri toplamanın zamanı gelmiş demektir. Şekil 5'te, dizüstü bilgisayardan sorunla ilgili bilgi toplamanın farklı yolları gösterilmektedir. Bu noktada sorunu değerlendirmek, olası çözümleri araştırmak ve uygulamak için yeterli bilgiye sahip olacaksınız. Şekil 6'da olası çözümlere yönelik kaynaklar gösterilmektedir. Sorunu çözdükten sonra, müşteriyle bağlantı kurup iş emrini kapatırsınız. Şekil 7'de, bu adımın tamamlanması için gerekli olan görevlerin bir listesi bulunmaktadır. 16.5 Güvenlik sorunlarını giderme 16.5.2 Yaygın sorunları ve çözümleri tanımlama Güvenlik sorunları, donanımla, yazılımla, ağlarla veya bunlar arasındaki herhangi bir birleşimle ilgili olabilir. Bazı güvenlik sorunlarını diğerlerinden daha sık çözersiniz. Şekil 1'de yaygın sorunlar ve çözümleriyle ilgili bir grafik bulunmaktadır. 16.5 Güvenlik sorunlarını giderme 16.5.3 Sorun giderme becerilerini kullanma Sorun giderme sürecini anladığınıza göre, artık dinleme ve tanılama becerilerinizi kullanmanızın zamanı gelmiş demektir. Birinci laboratuvar çalışması, güvenlik konularıyla ilgili becerilerinizi geliştirmek üzere tasarlanmıştır. Müşteriye kablosuz ağ bağlantısını önleyen bir güvenlik sorununun nasıl giderileceğini anlatacaksınız. İkinci laboratuvar çalışması, iletişim ve sorun giderme becerilerinizi geliştirmek üzere tasarlanmıştır. Bu laboratuvar çalışmasında şu adımları gerçekleştireceksiniz: • • • İş emrini kabul etme Sorunu deneyip çözümlemek için müşteriden çeşitli adımları gerçekleştirmesini isteme Sorunu ve çözümünü belgeleme Laboratuvar Çalışması Güvenlik Sorunu Bir güvenlik sorununu giderin Laboratuvar Çalışması Uzak Teknisyen Güvenlik Sorunu Bir güvenlik sorununun nasıl giderileceği konusunda müşteriye bilgi verin 16.6 Özet Bu bölümde, bilgisayar güvenliği ve bilgisayar ekipmanının, ağların ve verilerin korunmasının neden önemli olduğu ele alındı. Bilgisayar ekipmanınızı ve verilerinizi güvende tutmanıza yardımcı olması için, verilere ve fiziksel güvenliğe yönelik tehditler, yordamlar ve koruyucu bakım teknikleri tanımlandı. Güvenlik, bilgisayarı, ağ cihazlarını ve verileri kaybolma ve fiziksel tehlike durumlarına karşı korur. Aşağıda bu bölümle ilgili hatırlanması gereken bazı önemli noktalar bulunmaktadır: • • • • Güvenlik tehditleri kuruluşun içinden veya dışından gelebilir. Virüsler ve solucanlar, verilerin güvenliğini hedef alan yaygın tehditlerdir. Verilerinizin ve fiziksel ekipmanınızın kaybolmaması için bir güvenlik planı geliştirip uygulayın. İşletim sistemlerinizi ve uygulamalarınızı yamalarla ve hizmet paketleriyle güncel ve güvende tutun.