Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama
Transkript
Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama
Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi ÇOCUKLARIN MEDYAYI ALIMLAMA VE KULLANIM BİÇİMLERİ ARAŞTIRMASI Nisan 2013 Araştırma Ekibi Doç.Dr.Hülya UĞUR TANRIÖVER Doç.Dr.Banu KARSAK Doç.Dr.Özlem DANACI YÜCE Yard.Doç.Dr.Feyza AK AKYOL Yard.Doç.Dr.Nazlı AYTUNA Öğr.Gör.Dr.Gülsün GÜVENLİ Ar.Gör.Doğu TOKSÖZ Ar.Gör.Dr.Barış KARA Neşe ÖZTEMİR Aylin SUNAM Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Amaç ve Kapsam • “Medya çocuklara ne yapıyor ? Değil Çocuklar “medya ile ne yapıyor ?” - Neleri seviyorlar, neden seviyorlar ? - Medya hangi ihtiyaçlarını karşılıyor ? - Nasıl, niçin, nerede izliyor, kullanıyorlar ? - Yaş, cinsiyet, sosyal sınıf farkları, kent, anne mesleği medya kullanımını nasıl şekillendiriyor ? - Medya / öğrenme / toplumsallaşma ilişkileri nasıl kuruluyor ? Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Kuramsal çerçeve • • • • Medya sosyolojisi Alımlama Kuramları Kullanımlar ve Doyumlar Kuramı Kültürel Çalışmalar Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Yöntem 1. Niteliksel yöntem * Derinlemesine görüşmeler * Odak grup tartışmaları * Etnografik gözlem çalışmaları 2. Metin çözümlemeleri * Tematik * Anlatısal * Sosyolojik Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Araştırma Evreni ve örneklem • 5-9 ve 10-14 yaş arası kentli çocuklar İstatistiksel temsiliyet hedefli değildir • Niteliksel temsiliyet : çeşitlilik, farklı eğilimleri görebilme amaçlı Klasik değişkenler : Yaş, cinsiyet, kent Stratejik değişkenler : Okul türü, anne mesleği, okul dışı aktiviteler (spor, sanat, vb.) Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Örneklem bilgileri İstanbul, Ankara, İzmir, Gaziantep kent merkezlerinde : - 5-9 ve 10-14 yaş arası - Kız ve oğlan - A, B, C1,C2 ve D grubuna mensup - Devlet okulu ve özel okula giden - Tek çocuk, 1,2, 3 ve daha fazla kardeşi olan - Toplam : 268 çocuk Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Örneklem Detayları GÖRÜŞME YAPILAN İLLER CİNSİYET DAĞILIMI Toplam Görüşme: 268 Örneklem Detayları GÖRÜŞÜLEN ÇOCUĞUN YAŞ GRUBU Toplam Görüşme: 268 SOSYO-EKONOMİK STATÜ Medya • • • • Televizyon Kitap ve çocuk dergileri Cep telefonu İnternet Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Araştırma Takvimi • Hazırlık, masabaşı çalışma : 1 Şubat – 7 Mart 2013 • Saha çalışması : 5 Mart – 25 Mart 2013 • Değerlendirme – rapor 20 Mart – 12 Nisan 2013 Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi BULGULAR • • • • • • • • Gündelik yaşam ve medya Farklı medyalar nasıl algılanıyor ? Televizyon kullanımı Kitap ve dergi okuma Cep telefonu kullanımı İnternet kullanımı Boş zamanların değerlendirilmesi Hayaller, idealler, modeller Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Gündelik Yaşam ve Medya - Medya gündelik yaşamın olmazsa olmaz bir parçasıdır - Çocukların gündelik yaşamı tamamen okul odaklıdır : okul + ev ödevleri + sınav hazırlıkları dinlenmelerine pek az zaman bırakır Birer “ders-ödev-sınav makinesi”dirler - Evlerindeki ve yakın çevrelerindeki medya kullanım alışkanlıklarına sahiptirler Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Çocuklar …. • çok televizyon izliyor … yetişkinler çok televizyon izliyor ! • az kitap okuyor … yetişkinler az kitap okuyor ! bu durum cep telefonu, internet için de kısmen geçerli Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi En gözde medya • En çok izlenen / en çok izlemek istedikleri İzlenen : Televizyon İzlenmek istenen : İnternet Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Ne ifade ediyor ? Televizyon : - dinlenme - eğlenme - anne/baba/kardeşlerle birlikte olma - arkadaşlarla içerikleri konuşma, tartışma, oyun oynama Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Televizyon • Ders aralarında dinlenmek için • Yemek sırasında ve / ya sonrasında aileyle birlikte • Belli programları yorumlayarak, eleştirerek, bazen taklit ederek.. sohbetle bir arada izleniyor rahat koltuklarda, yaşa göre anne/babaya sarılarak, meyve-yemiş yiyerek.. Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Televizyon Yaşla birlikte … ergenliğe geçiş : - Bireysel tercihler : “benim” programım - Yalnızlık ihtiyacı : “odamda” izleme - Zaman planına göre “telafi” : internetten kaçırılan dizi bölümleri / film izleme Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Hangi kanallar, hangi programlar ? • Küçük yaşlarda : çocuk kanalları TRT Çocuk çok seviliyor (orta sınıflarda ve Anadolu’da daha çok) • Hemen her yaşta : - yerli diziler - yarışma programları - filmler - yabancı film ve diziler Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Kanal ve program tercihleri… • Ailelerin tercihi egemen … ama “müzakere”li seçim • Herkese hitap eden içerikler • Kanal / program seçiminde ideolojik etkenler Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Programlar Çocuk : - Köstebekgiller - Keloğlan - Beyblade Genel : - Pis Yedili - Muhteşem Yüzyıl - Arka Sokaklar - Ben Bilmem Eşim Bilir - Yetenek Sizsiniz - Kim 500 Milyar ister Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Televizyon : kurallar, yasaklar Evdeki medya tüketimine ilişkin kurallar : “ders / ödev” odaklı - Tüm yaşlarda : süre / saat sınırları - Küçük yaşlarda (kısmen) : içerik sınırları (RTÜK – akıllı işaretler + saat düzenlemesi) Katı yasaklara karşı : delme / direnme / “anlama” stratejileri Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Televizyon Özellikle : - Yoksul ve orta sınıflarda - Annenin ev kadını olduğu ailelerde “Duvar” konumunda : sürekli açık Çocuklar televizyona maruz kalıyor Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Ne ifade ediyor ? • Cep telefonu : - büyümek - iletişim - oyun Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Cep telefonu • Ekonomik farkların hissedildiği alan • Okul yasakları kullanımda etkili • Bütçe kısıtlamaları : en “zengin”ler dahil ailelerin çözümü - biten kontörler - “sim kartsız” telefonlar Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Cep telefonu Özenme / paylaşma : Annenin, babanın, ağabeyin, ablanın.. --- dayının, amca kızının, vb. telefonu Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Cep telefonu Yaş ve cinsiyet farkı : - Küçük yaşlar + oğlanlar ------ oyun - Büyük yaşlar + kızlar ----------- iletişim Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Ne ifade ediyor ? Bilgisayar = internet - oyun - araştırma / ödev - sosyal ağlar Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Bilgisayar / İnternet Ev yaşamında önemli Okul yaşamında sınırlı aktivite Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Bilgisayar/İnternet Okul yaşamındaki sınırlandırmalar • • • • 31 Bilgisayar, projeksiyon, internet bağlantısı gibi donanımların eksiklikleri Sosyo-ekonomik değişkenlerden bağımsız çocuğun internet kullanımına ilişkin geliştirilen çekinceler Sosyal paylaşım siteleri kullanımına getirilen kısıtlamalar Eğitmenler ve çocuklar arasında deneyim paylaşımının eksikliği Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi İnternet Ekonomik “uçurum” un simgesi : erişim eşitsizliği : - Erişimi olmayanlarda : ideal : “büyülenme” - Erişimi olanlarda : * işlevsel kullanım * kısmen : doyma / kanıksama Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi İnternet • Oyun : - ortak oyunlar - oyun / içerik paylaşma – üzerine konuşma - rekabet – performans geliştirme Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Bilgisayar / İnternet Dijital Oyunlar (Çevrimiçi - Çevrimdışı) Oyun seçiminde değişkenler: - Yaş - Cinsiyet Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi İnternet • Sosyal ağlar – paylaşım siteleri erişimi yeni – kısıtlı olanlar ve küçük yaşlarda : cazibe odağı erişimi “gündelik”leşmiş çocuklarda ve üst sosyo-ekonomik sınıflarda : kanıksama + eleştirel yaklaşım Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi İnternet Eğitsel kullanım : sosyo-ekonomik sınıf ve özel/ devlet okulu farkı Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi İnternet - bilgisayar Özel okullarda : kurumsal - Akıllı tahta - Derste kullanım - Ev ödevlerinde kullanım : daha yaygın Devlet okullarında : bireysel - Özel dersliklerde erişim kısıtlı (belli sınıf + saat) - Öğretmenlerin bireysel girişimi : “kendi laptop”ı Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Okuma alışkanlıkları • Kitap : az okunuyor - küçük yaşlarda : “ders” - tüm yaşlarda : aile + çevre faktörü belirleyici • Dergi : çok az okunuyor - “süreli yayın” işlevi yok - aile girişimiyle : bilim dergileri - hediye-oyuncak etkeni - “tatil – boş zaman” çağrışımlı - “özel alan” odaklı (basketbol, bilgisayar, moda) Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Medya kullanımı : ödül / ceza Aileler çocukların medya kullanımını özellikle ceza amaçlı kısıtlıyorlar televizyon artık büyük ölçüde ceza konusu değil kötü karne / yaramazlık ----- internet yasak cep telefonu yasak Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Boş zamanların değerlendirilmesi • Spor ve fiziksel aktiviteler : “Formel aktiviteler” : ekonomik koşullara bağlı Enformel aktiviteler : - teneffüste : spor ve fiziksel aktivite nitelikli çocuk oyunları : çok yaygın okullarda cep telefonu + akıllı cihaz yasağı - evde, bahçede, sokakta kardeş ve arkadaşlarla oyunlar : kentsel doku uygunluğu Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Sanatsal ve kültürel etkinlikler Aktif katılım : çok düşük - varsıl/eğitimli aileler + aile geleneği (piyano, resim, vb.) Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Sanatsal ve kültürel etkinlikler İzleme : - varsıl/eğitimli aileler - Öğretmenlerin bireysel girişimi Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi • Sinema : görece daha yaygın • Tiyatro, konser, sergi - “aileyle gitme” : orta ve yoksul sınıflarda algı’sı bile yok ! - hiç gitmemiş, görmemiş çocuklar çoğunlukta Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Aileyle, arkadaşlarla “gezme, eğlenme” = AVM Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi AVM • Küçükler için : oyun ve oyuncaklar • Büyükler için : arkadaşlarla buluşma • Herkes için : - yemek yeme - alış-veriş yapma - dükkan/vitrinlere bakma Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Hayaller, idealler, modeller Hayaller : gerçekçi : markalar, arzulanan hediyeler.. İdealler : (meslekler) • Çevre ve doğrudan deneyimle bağlantılı örnek : annesi çalışmayan çocuklar • Medya : daha büyük yaşlarda örnek sunuyor örnek : savcı olmak isteyen kız, pilot olmak isteyen oğlanlar • Cinsiyetçi algılar egemen (kızlar öğretmen / erkekler polis) Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Modeller : • Televizyon, kitap, dergi içeriklerinde en belirgin model : - kategorik bir didaktik ifade - basmakalıp kız-oğlan / kadın-erkek ayrımına dayalı cinsiyetçi model genel söylem de bunu destekliyor : - ezberlenmiş : “elimi yıkarım, dersime çalışırım” - kızdırtıcı : “kızlar dedikodu yapar” / “oğlanlar yaramazdır” ( yaramaz = hareketli) • “yıldızlar”ın çekiciliği .. başarı + parıltı kızlarda kalıpları kıran, isyankar modeller Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Çocuklar… Televizyon izliyor Cep telefonu kullanıyor İnterneti (yetişkinlerden daha iyi !) kullanıyor.. Ancak… Doğrudan deneyimleme cazibesini koruyor : okul gezileri, tatiller, tanık olunan ilginç-komik olaylar ve araştırmacılarla ilişkiler Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi “Angry birds” (Y., 5 yaş, kız, A grubu, 2 kardeş, İstanbul) Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi … “bugün ne yaptın ?” sorusunun ilk cevabı : Ne Angry Birds, ne de Pepee’ydi “Biliyor musun biz bugün okula giderken ne gördük ? Cenaze gördük..” Galatasaray Üniversitesi Medya Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi