tamam - Türkiye Sigorta Birliği
Transkript
tamam - Türkiye Sigorta Birliği
BAfiKAN’dan Sevgili Meslektafllar›m, 2005 y›l›n›n faaliyet sonuçlar› da kesinleflerek, resmi kay›tlar aras›nda yerini ald›. Hayat d›fl› sigortalarda, ilk kez olarak 5 milyar ABD Dolar› üretim rakam›n› yakalam›fl oldu¤umuzu büyük bir memnuniyetle gördük. Ancak faaliyet sonuçlar›m›z son on-onbefl senedeki en olumsuz tablolardan birini yans›tmakta. Teknik karl›l›k, 6,5 milyon YTL üretime karfl›l›k 141,5 milyon YTL olarak gerçekleflti. Ancak hepimiz biliyoruz ki, bu teknik karl›l›¤› oluflturan faktör asl›nda faaliyet d›fl›ndan aktar›lan 145 milyon YTL’lik yat›r›m gelirleri. ‹lk kez teknik hesaplar›m›za bu sene yans›yan ve de bir hesaplama standard›na ne yaz›k ki, sahip olmayan bu kalemi dikkate almad›¤›m›zda, faaliyetlerimizden zarar etti¤imizi görmekteyiz. Üretimimizin yaklafl›k üçte ikisinin konservasyonda kalan ifllerden kaynakland›¤›n›n da düflünürsek, tafl›nan bu denli büyük bir risk toplam›na karfl›n, 2005 y›l›nda sektörümüzün faaliyetleri sonucunda özvarl›¤›na yeni bir kaynak yaratamad›¤›n› üzülerek görmekteyiz. Bizi mutlu etmeyen bu tablonun neden kaynakland›¤›n› hepimiz gayet iyi biliyoruz tabii. Sigortac›l›¤›m›z›n geliflmesini de sa¤layan rekabet bizleri bu noktaya getirdi. Rekabete herhangi bir yöntemle k›s›tlama getirmek ne haddimiz, ne de iste¤imiz. Ancak rekabetin sektörün ve dolay›s›yla bu sektörden hizmet alanlar›n yar›nlar›na da hizmet etmesi bir gereklilik. Bu aç›dan yorumland›¤›nda, Mart ay›nda yürürlü¤e giren ancak 2005 mali tablolar›na uygulanacak olan yeni yükümlülük karfl›lama yeterlili¤i hesaplama yöntemi sektörümüz için çok ciddi ve önemli bir uygulama. Risk bazl› hesaplama yöntemini de içinde bulunduran yeni mevzuat›n, bundan sonra flirketlerimizi, zaman zaman yanl›fla düflürebilen prim yazmak endiflesinden kurtaracak, bu anlamda hedefleri olan sermaye sahibini beraberinde getirece¤i özvarl›k ihtiyac› ile uyaracakt›r. Çünkü faaliyet kar› gözetmeyen yeni sat›fl, flirket için yeni bir özvarl›k ihtiyac› anlam›na gelecektir. Ayr›ca bu yeni yöntem, içeri¤indeki aktif risk faktörü ile flirketlerimizin aktif kalitesinin de artmas›n› hedeflemektedir. Umuyorum, zaten çok iyi bildi¤imiz, ancak rekabetin h›z› ve gücü alt›nda gözden kaçabilen,ancak sigortac›l›¤›n en önemli iki kural› olan risk seleksiyonu ve do¤ru fiyatlama yeni mevzuat de¤iflikli¤inden sonra günlük ifl hayat›m›z›n içinde hiç vazgeçilmeyecek flekilde hak etti¤i yeri bulacakt›r. Sevgi ve sayg›lar›mla, Hulusi TAfiKIRAN B‹RL‹K’TEN HABERLER "Sigortac›l›k Sektör Toplant›s›" 10 fiubat’ta yap›ld› irli¤imiz, sigorta sektöründeki güncel konular› ve ilgili konularda gerçeklefltirdi¤i ve/veya gerçeklefltirece¤i çal›flmalar› sigorta flirketleriyle paylaflmak amac›yla, 10 fiubat 2006 tarihinde, Hyatt Regency Otel’de, "Sigortac›l›k Sektör Toplant›s›" ad› alt›nda bir toplant› düzenledi. Toplant›ya, Hazine Müsteflar Yard›mc›s› Burhanettin Aktafl, Sigortac›l›k Genel Müdürü Ahmet Genç, Sigorta Denetleme Kurulu Baflkan› ‹brahim Taflbafl›, Maliye Bakanl›¤› Gelir ‹daresi Baflkan› Osman Ar›o¤lu, Hazine Müsteflarl›¤› Sigortac›l›k Genel Müdürlü¤ü’nün di¤er üst düzey yetkilileri, sigorta flirketlerinin üst düzey yöneticileri, Birlik ‹nceleme ve Araflt›rma Komitelerinin üyeleri ve çok say›da davetli kat›ld›. Toplant›n›n aç›l›fl konuflmas›n› yapan Birlik Baflkan› Hulusi Taflk›ran, Hazine Müsteflarl›¤› ve Maliye Bakanl›¤› yetkililerinin, sigortac›l›k sektörünün sorunlar›yla yak›ndan ilgili olmalar›ndan ve bu yak›nl›¤›n her geçen gün daha da artmas›ndan duydu¤u memnuniyeti dile getirerek, kendilerinin bu toplant›ya kat›lm›fl olmalar›n› mutlulukla karfl›lad›klar›n› belirtti. B 2 Daha sonra davetlilere hitaben konuflma yapan Müsteflar Yard›mc›s› Burhanettin Aktafl ise; sigortac›l›k sektörünün temel sorunlar›na ve Hazine Müsteflarl›¤›’n›n bu konulardaki çal›flmalar›na de¤inerek, Müsteflarl›¤›n Birlik ile sa¤lad›¤› yak›n çal›flma ortam›n›n 2006 y›l›nda da devam edece¤ini vurgulad›. Maliye Bakanl›¤› Gelir ‹daresi Baflkan› Osman Ar›o¤lu ise, Gelir ‹daresi Baflkanl›¤›n›n sigorta sektörüne iliflkin gerçeklefltirdi¤i çal›flmalara dikkat çekerek, sigortac›l›k sektörünün büyümesinin, ülke ekonomisi için önemine de¤indi. Düzenleyici kurumlar›n Birlik ile iflbirli¤i içerisinde çal›flmas›n›n, sektörün h›zl› geliflimi için önemli oldu¤unu dile getiren Ar›o¤lu, bu anlamda, Gelir ‹daresi Baflkanl›¤› olarak 2005 y›l›nda sa¤lad›klar› deste¤in, 2006 y›l›nda da devam edece¤ini vurgulad›. Son olarak, kürsüye gelen Birlik Genel Sekreteri Erhan Tunçay ise, Birli¤in 2005 y›l›nda gerçeklefltirdi¤i faaliyetleri ve 2006 y›l› stratejilerini davetlilerle paylaflt›. ■ ‹stihdam Projesi "start" ald› ürkiye’de çok say›da sigortac›l›k e¤itimi veren okul olmas›na ra¤men, sektör, sigortac›l›k alan›nda do¤rudan e¤itim veren bu okullardan mezun olan ö¤rencilerden tam olarak yararlanamamaktad›r. Bu da sigorta flirketlerinin, ifle yeni ald›klar› elemanlar›na, sigorta konusunda, çok say›da e¤itim program› düzenlemelerine yol açarak, flirketlerin bütçelerine büyük mali yükler getirmektedir. Bu nedenle, sigorta sektöründeki istihdam›n niteli¤ini artt›rmak için, devlet bütçesinden ayr›lan fonlarla, söz konusu okullara yap›lan yat›r›mlar›n ekonomiye dönüflü olmamakta ve sektördeki flirketlerin, istihdam edilen kiflilere nitelik kazand›rmak için verdi¤i e¤itimler, ekonomiye yeni yükler getirmektedir. Bu itibarla Birli¤imiz, Türk sigorta sektörünün rekabet gücünün artt›r›lmas›nda, istihdam faktörünün büyük önem tafl›d›¤›ndan hareketle, "Türk Sigorta Sektörünün ‹stihdam Niteli¤inin Art›r›lmas›" ad›yla bir proje bafllatt›. Sözkonusu projenin ilk aflamas›nda, yap›lacak anket çal›flmas›yla, T Türk sigorta sektörünün istihdam yap›s› incelenecek ve sigorta e¤itimi veren okullar›n, sektörün istihdam ihtiyac›n› karfl›lama seviyesi tespit edilecektir. ‹kinci aflamada ise, tamamlanan anket formlar›, uzman bir ekip taraf›ndan de¤erlendirilerek, proje kapsam›nda haz›rlanacak raporda kullan›labilecek bilgilere dönüfltürülecektir. Raporda, sigorta sektörünün rekabet gücünün artt›r›lmas› ve ekonomik büyümeye katk› sa¤layabilmesi için, sigorta e¤itimi veren okullardan mezun kiflilerin, ne oranda sigorta sektöründe istihdam edildi¤i, istihdam edilmiyorlarsa bunlar›n nedenleri; söz konusu e¤itim kurumlar›n›n sektörün hangi beklentilerini karfl›lay›p, karfl›layamad›¤› gibi bilgiler yer alacakt›r. Sektörün istihdam konusundaki sorunlar›n›n ve beklentilerinin yer ald›¤› rapor, ilgili e¤itimleri üniversite seviyesinde düzenleyen YÖK ve lise seviyesinde düzenleyen Milli E¤itim Bakanl›¤›’na tebli¤ edilecek ve raporun sonuçlar› ve etkileri izlenerek, gerekli görüldü¤ü hallerde lobi faaliyetleri de yap›lacakt›r. ■ Sigorta E¤itim Seminerleri’nin 5. Yenipazar Meslek Yüksekokulu’da gerçekleflti irli¤imiz, Türk sigorta sektörünün Avrupa Birli¤i’ne uyumu ve sigorta mesle¤inin gelifltirilmesi amac›yla gerçeklefltirdi¤i e¤itim faaliyetleri do¤rultusunda, 2005 y›l› May›s ay›nda bafllatt›¤› e¤itim seminerlerinin beflincisini, 10 Mart 2006 tarihinde, Adnan Menderes Üniversitesi Yenipazar Meslek Yüksekokulu’nda düzenledi. Dört oturumdan oluflan söz konusu seminerde, "Türk Sigorta Sektörünün Kurumlar› ve TSRfiB", "Türk Sigorta Sektörünün Geliflimi ve B De¤erlendirilmesi", "Sigorta Sektöründe Müflteri ‹liflkileri" ve "Bireysel Emeklilik Sistemi" konulu sunumlar gerçeklefltirildi. Ayr›ca, seminer öncesinde, Birli¤imizce haz›rlanan ve içerisinde seminerde gerçeklefltirilecek sunumlar›n yer ald›¤› kitapç›klar, tüm kat›l›mc› ö¤rencilere da¤›t›ld›. Seminer sonunda söz alan Yenipazar Meslek Yüksekokulu Müdürü, seminerin yap›lmas›ndan duyduklar› memnuniyeti ve bu kapsamda Birli¤e ve kat›l›mc›lara yönelik teflekkürlerini dile getirdi. ■ 3 B‹RL‹K’TEN HABERLER "Mortgage Sigorta Ürünleri" tan›t›ld› irli¤imiz, sektörün güncel konular›n›n sektör temsilcileri ve konunun uzmanlar›nca ele al›nd›¤› ve bu konularda ilgili uzmanlar taraf›ndan sunumlar›n yap›ld›¤›, "Türkiye’nin AB’ye Tam Üyeli¤ine Do¤ru Türk Sigorta Sektörünün Öncelikli Sorunlar›" isimli periyodik toplant›lar›n dördüncüsünü, "Mortagage Sigorta Ürünleri" bafll›¤› alt›nda düzenledi. 8 fiubat 2006 tarihinde gerçekleflen toplant›ya; ‹ngiltere Sigortac›lar Birli¤i’nin (ABI) referans› ve arac›l›¤›yla, ‹ngiltere’nin bu konudaki önde gelen firmalar›ndan, "Genworth Financial" yetkilileri; Michelle Gabay ve David Nolan konuk konuflmac› olarak kat›ld›lar. Sigorta flirketlerinin yo¤un ilgi gösterdikleri toplant›da, ‹ngiltere’de uygulanan mortagage sigorta ürünleri hakk›nda sektör temsilcilerine bilgi verildi. ■ B II. Ulusal Sigorta Sempozyumu 16 May›s’ta… irli¤imiz, ilki 24 May›s 2005 tarihinde düzenlenen ve büyük ilgi gören ulusal sigorta sempozyumunun ikincisini, 16 May›s 2006 tarihinde, Lütfi K›rdar Kongre ve Sergi Saray›'nda gerçeklefltirecektir. "Küresel Sigorta Piyasalar› ve Türk Sigorta Sektörünün Rekabet Gücü" konulu sempozyumda; "Türk Sigorta Sektörünün Rekabet Gücü ve Küresel Sigorta Piyasalar›nda Rekabet Sorunlar›"; "Rekabet Gücünü Art›r›c› Önlemler: Sorumluluk Sigortalar›", "Sigorta Sektörünün Rekabet Gücünün Art›r›lmas›nda BES ile Hayat ve Sa¤l›k Sigortalar›n›n Rolü", "Sigorta Sektörünün Rekabet Gücünün Art›r›lmas›nda Arac›lar Di¤er Aktörlerin Rolü" adl› oturumlar yer alacakt›r. Türk sigorta sektörünün rekabetçi bir yap›ya kavuflturulmas› ve istikrarl› bir büyümeyi baflarabilmesi amac›n› tafl›yan söz konusu sempozyumda; hükümet temsilcileri, bürokratlar, akademisyenler, sektör yöneticileri ile yabanc› uzmanlar sunum yapacaklard›r. ■ B 4 TSRfiB e-Bülten 1 yafl›nda lk kez, Mart-2005’te yay›mlanmaya bafllayan TSRfiB e-Bültenleri, tam 1 y›ld›r, her ay haz›rlanmaktad›r. Sigorta flirketlerinden üniversitelere, kamu kurumlar›ndan sivil toplum kurumlar›na kadar, toplumun sigorta ile ilgili tüm kesimlerine ulaflt›r›lan e-bültenler, “Portal e-Bülten” ve “Web e-Bülten” olarak 2 ayr› içerikle haz›rlanmakatad›r. "Web e-Bülten”, Birli¤imizin konferans, toplant› ve yay›n gibi, tüm sektörü bilgilendirmeye yönelik faaliyetleri ile Türk ve dünya sigorta sektörlerindeki geliflmeleri kamuoyuyla paylaflmak amac›yla, dileyen herkese gönderilmektedir. Sigorta ve Reasürans fiirketlerinin yöneticilerine gönderilen "Portal e-Bülten" ise, "Web e-Bülten"’deki haberlere ilave olarak, sigorta ve reasürans flirketleri ile ilgili her türlü geliflme ve çal›flmay› da içermektedir. ■ ‹ Birlik, sektör temsilcileriyle "Konut Finansman› Kanun Tasar›s›’n› de¤erlendirdi irli¤imiz, 31 Mart 2006 tarihinde, "Türkiye’nin AB’ye Tam Üyeli¤ine Do¤ru Türk Sigorta Sektörünün Öncelikli Sorunlar›" isimli periyodik toplant›lar› kapsam›nda, "Konut Finansman› Kanun Tasar›s›n›n De¤erlendirilmesi" konulu bir seminer düzenledi. Gündemde önemli bir yer tutan ve TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda görüflülmekte olan Konut Finansman› Kanun Tasar›s›’n›n sigorta, kredi ve ikincil piyasalar boyutlar›yla incelendi¤i panelin aç›l›fl konuflmalar›, Birlik Baflkan› Hulusi Taflk›ran ile Sermaye Piyasas› Kurulu Baflkan› Doç. Dr. Do¤an Cans›zlar taraf›ndan yap›ld›. Alman Pfandbrief (Mortgage) Bankalar› Birli¤i Avrupa ‹liflkileri Direktörü Wolfgang Kaelberer’in de konuk konuflmac› olarak yer ald›¤› ve "Avrupa’daki ‹potek Teminatl› Menkul K›ymetler ve Türkiye’ye iliflkin Düflünceler" isimli bir sunum B gerçeklefltirdi¤i panele, sektörümüz büyük ilgi gösterdi. Yurtd›fl›nda uzun zamandan beri uygulama alan› bulan ve önümüzdeki dönemde mali piyasalara yönelik yeni f›rsatlar yaratmas› beklenen mortgage sisteminin ele al›nd›¤› panelde; AKP ‹stanbul Milletvekili ve TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu Konut Finansman› Kanun Tasar›s› Alt Komisyonu Baflkan› M. Mustafa Aç›kal›n, CHP Trabzon Milletvekili ve TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu Konut Finansman› Kanun Tasar›s› Alt Komisyonu Üyesi M. Akif Hamzaçebi, Sermaye Piyasas› Kurulu Baflkan Yard›mc›s› ‹brahim Dönmez, Birlik Genel Sekreter Yard›mc›s› Doç. Dr. Suna Oksay, Türkiye Bankalar Birli¤i ‹potek Bankac›l›¤› Çal›flma Grubu Baflkan› Dr. Önder Halisdemir ve Genworth Financial yetkilileri Michelle Gabay ile David Nolan panelist olarak yer ald›lar. ■ 5 B‹RL‹K’TEN HABERLER "Online Sigortac›l›k ‹ngilizce E¤itim Program›" için ön teklif baflvurusu kabul edildi irli¤imiz, 2005–2006 döneminde, Avrupa Birli¤i taraf›ndan yürütülen Leonardo da Vinci (Mesleki E¤itim) Program› kapsam›nda "Online Sigortac›l›k ‹ngilizce E¤itim Program›" bafll›kl› bir proje baflvurusu yapm›flt›r. Türkiye'den yap›lan toplam 144 ön proje baflvurusunun de¤erlendirilmesi sonucu, Birli¤imizin haz›rlad›¤› proje de baflar›l› bulunmufl ve tam teklif aflamas›na geçmeye hak kazanm›flt›r. Projenin tam teklifi Birli¤imiz taraf›ndan 8 fiubat 2006 tarihinde Avrupa Komisyonu’na iletilmifltir. "Online Sigortac›l›k ‹ngilizce E¤itim Program›" projesi, Avrupa Birli¤i genelinde ‹ngilizce online sigorta e¤itimi verilmesini sa¤layacak yeni bir metodoloji gelifltirilmesine iliflkindir. Projenin kabul edilmesi halinde haz›rlanacak olan yeni online e¤itim, sigortaya girifl, tarihçe ve sigorta branfllar›; Avrupa Tek Sigorta Piyasas› ve Tek Sigorta Piyasas›n›n gündemini belirleyen önemli konular; Avrupa Birli¤i sigorta mevzuat› (direktif ve yönetmeliklerin özetleri); sigorta terimleri sözlü¤ü; sigortaya iliflkin okuma metinleri (makale, yaz› ve kitaplardan bölümler) B Birli¤in AB "Leonardo Da Vinci Program›" kapsam›nda haz›rlad›¤› "Online Sigortac›l›k ‹ngilizce E¤itim Program›" projesinin, ön teklif baflvurusu kabul edildi ve tam teklif Avrupa Komisyonu'na sunuldu. ve ilgili web sitelerine linkler bafll›kl› 6 e¤itim modülünden oluflacakt›r. CD format›nda haz›rlanmas› planlanan e¤itim modülü, ayn› zamanda projenin web sitesinden de tüm Avrupa Birli¤i ülkelerinin eriflimine aç›k olacakt›r. Avrupa Komisyonu'na sunulan tam teklifin kabul edilmesi halinde projenin 18 ayl›k bir süre içerisinde tamamlanmas› planlanmaktad›r. ■ "Sigorta Araflt›rma ve ‹nceleme Yay›nlar›" devam ediyor 6 Sigorta ‹nceleme ve Araflt›rma Yay›nlar› -IV Sigorta ‹nceleme ve Araflt›rma Yay›nlar› -V “Sigorta Konusunda Ortaya Ç›kan Uyuflmazl›klar›n Alternatif Yöntemlerle Çözümü (ADR): Avrupa Uygulamalar›” "Avrupa Birli¤i ve Türk Sigorta Muhasebesi: Uluslararas› Finansal Raporlama Standartlar›yla Karfl›laflt›rmal›" Sigorta ‹nceleme ve Araflt›rma Yay›nlar› -VI "Sigorta fiirketlerinin Mali Analizi, Erken Uyar› Sistemi ve Derecelendirme (Rating)" "E-Kütüphane Projesi" tamamland› irli¤imiz, flirketlerimizin, yerli ve yabanc› literatürü takip edebilmelerini kolaylaflt›rmak, sigorta konusunda yap›lacak araflt›rmalar› teflvik etmek ve bu araflt›rmalar›n alt yap›s›n› oluflturacak yeni kitaplar›n tespitini ve teminini sa¤lamak için, 2005 y›l› Mart ay›nda, "e-Kütüphane" adl› bir proje bafllatarak; Birlik kütüphanesini, sigorta konusundaki yeniliklerin izlenebilece¤i niteli¤e kavuflturmay› amaçlam›flt›r. Birlik Kütüphanesinin düzenlemesi, güncellenmesi ve elektronik ortama geçiflinin sa¤- B lanmas› çal›flmalar›n› içeren ve Ocak–2006 itibariyle tamamlanan "e-Kütüphane Projesi" çerçevesinde; 2005 y›l› içinde, sigorta, finans, hukuk vd. konular›nda sat›n al›nan yaklafl›k 500 adet yerli ve yabanc› kitap ile çok say›da süreli yay›n, kütüphanenin yay›n koleksiyonuna ilave edilmifltir. Bu kapsamda, "e-Kütüphane Projesi" dört aflamadan oluflmaktad›r. Ayr›ca Birli¤imiz, Kütüphanenin sektöre daha iyi hizmet verebilmesi için, güncelleme çal›flmalar›na 2006 y›l›nda da devam edecektir. ■ "e-Kütüphane" projesi 4 aflamadan oluflmaktad›r: ■ I. Aflama: Alt Yap› Çal›flmalar› - Deneyimli ve nitelikli bir kütüphane görevlisinin istihdam edilmesi. - Papirüs adl› kütüphane otomasyon program›n›n sat›n al›nmas›. - Mevcut 2500 yay›n›n, Dewey On’lu S›n›flama Sistemi’ne (DOS) göre tasnif edilmesi ve bu sistem çerçevesinde temel s›n›flar›n, geleneksel akademik disiplinlere göre yerlefltirilmesi. - Tüm kitaplar›n, uluslararas› kural ve standartlara uygun bir flekilde barkodlanmas›. - Mevcut yay›nlara iliflkin bilgilerin uluslararas› kural ve standartlara uygun bir flekilde, Papirüs adl› kütüphane otomasyon program›na aktar›lmas›. - Süreli yay›nlar için aç›k raf sistemi oluflturulmas›. ■ II. Aflama: Kütüphane Koleksiyonunun Güncellenmesi. - Sigortac›l›k, finans ve hukuk alanlar›nda, ulusal ve uluslararas› yay›nlar›n taranmas›. - Yaklafl›k 500 adet yerli ve yabanc› kitap ile çok say›da süreli yay›n›n kütüphane koleksiyonuna dâhil edilmesi. ■ III. Aflama: Kütüphane Koleksiyonuna ‹nternetten Eriflim Sa¤lanmas›. - Tüm yay›nlar›n katalog bilgilerine, kütüphane program› arac›l›¤›yla, www.tsrsb.org.tr adresli Birlik internet sitesi üzerinden eriflim olana¤› sa¤lanmas›. - Birlik web sitesindeki tarama sayfas›nda bulunan katalog bölümünden; anahtar kelime, konu bafll›klar›, yazar ad› ve/veya soyad›, eser ad›, yay›n türü, yay›n tarihi, içindekiler, yay›nlayan kurum ve yeni gelen yay›nlar gibi opsiyonlarda arama yap›lmas›n›n mümkün k›l›nmas›. ■ IV. Aflama: Kütüphane Koleksiyonunun Ziyarete Aç›lmas›. - Birlik kütüphanesinin, hafta içi 8.30 – 17.30 saatleri aras›nda, sigorta ile ilgili tüm çevrelerin ziyaretine aç›lmas›. - Ziyaretçilere belli koflullarda ödünç kitap alma hakk› tan›nmas›. 7 B‹ZE GÖRE Y›l›n ilk yar›s›ndaki çal›flmalar... Türk Sigorta Sektörünün geliflmesi ve daha etkin hizmet verebilmesini teminen, Birlik olarak çeflitli konularda çal›flmalar›m›z› sürdürmekteyiz. Sektörümüzün en öncelikli beklentilerinden biri Sigortac›l›k Kanun Tasla¤›n›n TBMM gündemine al›nmas› ve önümüzdeki aylarda yasalaflmas›d›r. Kanun Tasla¤› ile ilgili resmi merciler nezdinde takibimiz devam etmektedir. Bunun yan›nda, Hazine Müsteflarl›¤› Sigortac›l›k Genel Müdürlü¤ü ile çeflitli konularda toplant› ve yaz›flmalar yap›lm›fl ve yap›lmaktad›r. Bunlar›n sonucunda, Mart ay›nda "Sermaye Yeterlili¤i Yönetmeli¤i" yürürlü¤e girmifltir. Sektörümüzün mali aç›dan kuvvetlenmesi ve denetim konusunda da belirli standartlara göre de¤erlendirmelerin yap›lmas› aç›s›ndan önemli görmekteyiz. fiubat ay›nda yürürlü¤e giren bir baflka konu ise Mesleki Sorumluluk Sigortas› Genel fiartlar›d›r. Birlik olarak baz› düzeltilmesi gereken noktalar›n›n halen oldu¤unu düflünmekle birlikte, sigorta sektörünün önümüzdeki y›llarda büyümesi gereken ve önünü açacak ürünlerden bir tanesidir. KANUN ÇALIfiMALARI Sektörümüzü önümüzdeki y›llarda yak›ndan ilgilendiren di¤er bir çal›flma da "Mortgage" Konut Kredisi Finansman› Kanun Tasla¤›’d›r. ‹lgili Kanun Tasla¤› ile ilgili TBMM Plan Bütçe komisyonuna aktif kat›l›m sa¤lanarak, Birlik görüflleri dile getirilmifl ve Hazine Müsteflarl›¤› Sigortac›l›k Genel Müdürlü¤ü’ne iki ürün genel flart tasla¤› haz›rlanarak gönderilmifltir. Bu konudaki çal›flmalar›m›z devam etmektedir. Bay›nd›rl›k Bakanl›¤› taraf›ndan tekrar Birlik görüflüne gönderilen Yap› Denetim Kanun Tasla¤› ile ilgili daha önce oluflturulan Birlik görüflleri, Bay›nd›rl›k Bakanl›¤› ve Hazine Müsteflarl›¤› yetkilileri ile ortak toplant› yap›larak tekrar iletilmifltir. Bu konudaki görüflmeler, Birli¤imizce devam ettirilecektir. Sigorta sektörümüzü yak›ndan ilgilendiren Türk Ticaret Kanunu Tasla¤›nda yer alan sigortac›l›k uygulamalar›n› ilgilendiren maddeler ile ilgili üye flirketlerimizden al›nan görüfller do¤rultusunda oluflturulan Birlik görüflleri, TBMM Adalet Komisyonu Baflkanl›¤› ile paylafl›lm›flt›r. Bu çerçevede, Birlik görüflleri do¤rultusunda, yap›lacak ilgili komisyon toplant›lar›na kat›l›m sa¤lanarak, Kanun Tasla¤›nda gerekli de¤iflikliklerin yer almas›na çal›fl›lacakt›r. TBMM’de yasalaflarak yürürlü¤e giren Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanun Tasla¤› ile ilgili Birlik görüflleri, ilgili resmi makamlar nezdinde dile getirilerek, önemli geliflmeler sa¤lanm›flt›r. S‹GORTA ARAfiTIRMA-‹NCELEME YAYINLARI Sektörümüz için bir baflka önemli konu ise Maliye Bakanl›¤› Gelir ‹daresi Baflkanl›¤› ile yürütülen vergi konular›ndaki çal›flmalard›r. 2005 y›l› bafl›ndan beri yürütülen yo¤un temaslar neticesinde yeniden ele al›nan Kurumlar Vergisi Kanun Tasla¤› içinde yer alan "‹ndirilecek Giderler" bafll›kl› 8. maddedeki karfl›l›klar, sektörümüzün beklentileri do¤rultusunda düzenlenmifl ve TBMM de görüflülmek üzere Kanun Tasla¤› sevk edilmifltir. 25 fiubat 2006 tarihinde Gelir ‹daresi Baflkanl›¤› yetkilileri ile yap›lan çal›flma toplant›s›nda sektörümüzün vergi sorunlar› ve çözüm önerileri bir kez daha görüflülmüfltür. 8 Karayollar› Trafik Kanun Tasla¤› TBMM gündemine al›nm›fl ve yasalaflma sürecinin bafllamas› beklenmektedir. Di¤er taraftan Birli¤imiz, sigortac›l›k sektörünün, rekabet seviyesinin art›r›labilmesi aç›s›ndan önem tafl›yan konular›n araflt›r›lmas›, tüm ayr›nt›lar›yla ele al›nmas› ve ilgililere kaynak olarak sunulmas› amac›yla yay›mlad›¤› "Sigorta Araflt›rma ve ‹nceleme Yay›nlar›" adl› araflt›rma dizisi kapsam›nda, iki yeni kitap daha yay›mlam›flt›r. "Sigorta Konusunda Ortaya Ç›kan Uyuflmazl›klar›n Alternatif Yöntemlerle Çözümü (ADR): Avrupa Uygulamalar›" ve "Avrupa Birli¤i ve Türk Sigorta Muhasebesi: Uluslararas› Finansal Raporlama Standartlar›yla Karfl›laflt›rmal›" konular›nda yay›mlanan kitaplar›n, sigortac›l›k ile ilgili tüm çevrelere faydal› olmas›n› diliyoruz. Ayr›ca, en az Birlik’ten Dergisi kadar merak edilen ve alt› ayda bir yay›mlanmak suretiyle, tüm sektörümüzün ilgisini ve be¤enisini kazanan Sigorta Araflt›rmalar› Dergisi’nin ikinci say›s›n›n haz›rl›klar›n›n çok k›sa bir süre sonra tamamlanaca¤›n›n müjdesini de vermek isterim. Öte yandan, bildi¤iniz gibi Birli¤imiz, e¤itime ve bilinçlendirmeye verdi¤i önemle, her ay düzenledi¤i "Sigorta E¤itim Seminerleri" kapsam›nda, özellikle sigortac›l›k alan›nda e¤itim-ö¤retim yapan ön lisans, lisans ve yüksek lisans düzeyinde ö¤rencilere sektörün gündemindeki konularda bilgiler vermek ve Birli¤imizi tan›tmak amac›yla düzenledi¤i seminerlerden üçünü daha gerçeklefltirmifltir. Bu kapsamda, söz konusu seminerlerden ilki Anadolu Üniversitesi Yenipazar MYO; ikincisi ise, ‹stanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler MYO ve sonuncusu da Kocaeli Üniversitesi Kand›ra MYO’da düzenlenmifltir. Son olarak Birli¤imiz, önümüzdeki k›sa dönem içerisinde, biri ulusal, di¤eri uluslararas› düzeyde, iki büyük organizasyona ev sahipli¤i yapacakt›r. Bu organizasyonlar›n ilki, geçen y›l birincisini gerçeklefltirdi¤imiz ve bu y›l 16 May›s 2006’da, Lütfü K›rdar Kongre ve Sergi Saray›’nda düzenlenecek olan II. Ulusal Sigorta Sempozyum’udur. Ana temas›, "Küresel Sigorta Piyasalar› ve Türk Sigorta Sektörünün Rekabet Gücü" olan söz konusun sempozyumun, geçen y›lki kadar ilgi çekece¤ini umuyor, sektörümüze faydal› olmas›n› diliyoruz. Birli¤in ev sahipli¤i yapaca¤› uluslararas› organizasyon ise, 15–17 Haziran 2006 tarihlerinde ‹stanbul’da gerçeklefltirilecek olan Avrupa Sigortac›lar Birli¤i’nin (CEA) Genel Kurul toplant›s›d›r. Çok say›da yabanc› sigortac›n›n kat›laca¤› Genel Kurul, Avrupal› meslektafllar›m›z ile gündemdeki konularda fikir al›fl-veriflinde bulunmak için iyi bir f›rsat olacak kanaatindeyiz. Sayg›lar›mla, Erhan TUNÇAY Genel Sekreter 9 AVRUPA B‹RL‹⁄‹ VE S‹GORTA Finansal Ombudsman Servisi ve sigorta uyuflmazl›klar›n›n çözümü Doç. Dr. Suna OKSAY TSRfiB Genel Sekreter Yard›mc›s› lternatif Uyuflmazl›k Çözümü (Alternative Dispute Resolution-ADR), taraflar aras›ndaki uyuflmazl›klar›n, mahkemeler d›fl›nda ve genellikle tarafs›z bir üçüncü kiflinin telkin, tavsiye ve gayretleriyle çözülebilmesi için, kullan›lan hukuki bir uygulamad›r. Uyuflmazl›klar›n çözümünde ADR mekanizmalar›n›n kullan›lmas›n›n temel nedeni, devlet yarg›s›na nazaran zaman ve yarg›lama giderlerinden tasarruf sa¤lanmas›d›r. ADR mekanizmalar›, uyuflmazl›¤›n niteli¤ine, uygulanaca¤› ülkenin hukuksal ve idari yap›s›na göre farkl› flekillerde uygulama alan› bulmaktad›r. Bafll›ca ADR mekanizmalar›; müzakere, arabuluculuk, uzlaflt›rma ve tahkimdir. Bunlar›n yan›nda hakem-bilirkiflilik, delil-tesbiti yöntemi gibi ADR mekanizmalar› da say›labilir. Bunlar›n yan›s›ra, tüketicilerin sorunlar›na çözüm bulabilmek amac›yla, Ombudsman sistemlerinden de yararlan›lmaktad›r. Ancak, son y›llarda artan e¤ilim, tahkimin ADR d›fl›nda de¤erlendirilmesi yönündedir. Nitekim 2002 y›l›nda, Avrupa Komisyonu taraf›ndan yay›mlanan ADR usullerinin uygulanmas› ve durum tespitine iliflkin Yeflil Ki- A 10 tap’ta tahkim, alternatif uyuflmazl›k çözüm yollar› aras›nda de¤erlendirilmemifltir. OMBUDSMAN Ombudsman, problemlerin araflt›r›lmas›nda genifl yetkileri olan ve çözümlenmesinde önerilerde bulunan tarafs›z, atanm›fl (bazen de seçilmifl) ve ba¤›ms›z bir sorun çözücüdür. Ombudsman taraf›ndan verilen bir karar›n belirlenen süre içinde, tüketici taraf›ndan kabul edilmesi durumunda, hem tüketici hem de flirket bu karara uymak zorunda kalacak yani karar taraflar için ba¤lay›c› olacakt›r. Tüketici taraf›ndan bu karar›n kabul edilmedi¤i durumlarda ise, verilen karar, iki taraf aç›s›ndan da ba¤lay›c› olmayacakt›r. Bu durumda, tüketicinin mahkemeye baflvurarak hak aramas›n›n önünde bir engel bulunmamaktad›r. Sigorta konusundaki uyuflmazl›klar›n çözümü için baflvurulan, sigorta ombudsmanlar› da bulunmaktad›r. Sigorta flirketleri ile sigortal›lar aras›nda ortaya ç›kan, uyuflmazl›klar›n mahkemelere iletilmeden çözülebilmesi için kurulan, Sigorta Ombudsman sistemi, sigortal›lar›n flikayetlerini inceler, sigorta ile ilgili düzenleyici kanunlar›n uygulanmas›n› takip eder, sigortal›lar› mevzuat konusunda bilgilendirir ve sigorta tarifeleri hakk›nda k›lavuzlar yay›nlar. Sigorta Ombudsmanlar›n›n üyesi olan flirketler hakk›ndaki flikayetlerin, bu flirketlerle karfl›l›kl› olarak çözülemedi¤i durumlarda, uzlaflma sa¤lanabilmesi için, konu Ombudsmanlara iletilir. Bu incelemede, hatal› bir durum tespit edildi¤inde, Ombudsmanlarca, problemin çözülmesi konusunda tavsiyeler yap›l›r. Bu tavsiyeler kabul edilmedi¤inde ise, durum ilgili üst kurumlara rapor edilir. ‹NG‹LTERE F‹NANSAL OMBUDSMAN SERV‹S‹ ‹ngiltere’de, sigorta uyuflmazl›klar›n›n çözümünde önemli bir rol oynayan Sigorta Ombudsman Ofisi (Insurance Ombudsman Bureau) 1981 y›l›nda sektörde faaliyet gösteren sigorta flirketleri taraf›ndan kurulmufltur. Ancak 2000 tarihli Finansal Hizmetler ve Pazarlar Yasas› (the Financial Services and Markets Act) ile birlikte, Finansal Ombudsman Servisi’nin kurulmas›, di¤er ombudsman ofisleri ve flikayet bürolar› gibi, Sigorta Ombudsman Ofisi’nin de yetkilerini bu kuruma devretmesine neden olmufltur. Bu çerçevede, Finansal Ombudsman Servisi, sektör spesifik olarak sadece sigortaya iliflkin uyuflmazl›klar›n çözümüne de¤il, finans sektörünün tümüne yönelik hizmet sa¤lamak- tad›r. Finansal Ombudsman Servisi, 2000 tarihli Finansal Hizmetler ve Piyasalar Yasas› (the Financial Services and Markets Act) ile kurulmufl ba¤›ms›z bir yap› olup, temel görevi finans sektöründe faaliyet gösteren flirketler ile tüketiciler aras›nda ç›kan uyuflmazl›klar›n çözümüne yard›mc› olmakt›r. Bu özelli¤iyle Finansal Ombudsman Servisi, bir düzenleyici kurum olmad›¤› gibi sigortac› veya tüketicileri temsil eden bir organizasyon da de¤ildir. Finansal Ombudsman Servisi, kanuna dayanarak kurulmufl bir yap› olmakla beraber, yap›y› idare eden organ, limited flirket (the Financial Ombudsman Service Limited) formunda kurulmufltur. Bu idare organ›, sadece sistemin düzgün bir flekilde ifllemesinden sorumlu olup uyuflmazl›lar›n çözümünde aktif olarak rol almamaktad›r. ‹dare organ›, düzenleyici kurum olan Finansal Hizmetler Otoritesi (Financial Services Authority-FSA) taraf›ndan atanan dokuz üyeden oluflur. Söz konusu dokuz üyeye iliflkin olarak, baz› ülkelerdeki örneklerde oldu¤u flekilde, tüketici veya finans sektörü temsilcileri için belirlenmifl bir kota mevcut de¤ildir. Uygulamada üyeler genelikle, akademisyenler, finans sektöründe çal›flan kifliler, tüketici kurulufllar›nda görev alan kifliler, dan›flmanl›k hizmeti veren kurulufllarda çal›flm›fl vb. deneyimli kifliler aras›ndan seçilmektedir. Organa baflkanl›k edecek üyenin seçiminde Hazine’nin (HM Treasury) onay› gereklidir. Bu idare organ›n›n görevleri aras›nda; Finansal Ombudsman Servisi bünyesinde uyuflmazl›lar›n çözümünde görev alan ombudsmanlar›n seçimi de bulunmaktad›r. Finansal Ombudsman Servisi’ne bir flikayet baflvurusu yap›labilmesi için, tüketicilerin öncelikle ilgili flirkete bir flikayet baflvurusu yapm›fl olmalar› gerekmektedir. ‹stisnai durumlar d›fl›nda, flirketlerin kendilerine yap›lan flikâyet baflvurular›na sekiz hafta içinde nihai cevap vermeleri zorunludur. Tüketicilerin, Finansal Ombudsman Servisi’ne baflvurabilmesi için, flirketlerin, flikayet baflvurular›na iliflkin olarak verecekleri nihai cevab› da baflvurular›na eklemeleri gerekmektedir. Bu nedenle, tüketici- 11 AVRUPA B‹RL‹⁄‹ VE S‹GORTA ler, ancak bu cevab› ald›ktan sonra, Finansal Ombudsman Servisi’ne baflvurma hakk›na sahip olabilecektir. Bu konuda tüketicileri bilgilendirme görevi ise, flirketlere düflmektedir. Di¤er taraftan flirket taraf›ndan kendilerine herhangi bir cevap verilmeyen tüketicilerin de 8 haftal›k süre sonunda flikayet baflvurusu haklar›n› kullanmalar› mümkündür. Finansal Ombudsman Servisi taraf›ndan tüketici flikayetleri, kural olarak alt› ay içinde sonuca ulaflt›r›lmaktad›r. Bununla birlikte detayl› incelemelerin gerekti¤i durumlarda bu süre uzayabilmektedir. ‹ngiltere’ de Finansal Ombudsman Servisi’ne her kifli veya kurumun flikâyet baflvurusu yapma hakk› bulunmamaktad›r. Finansal Ombudsman Servisi’ne flikâyet baflvurusu yap›labilecek olan bafll›ca kifli veya kurumlar flunlard›r: ● Bireysel müflteriler ● Y›ll›k cirosu 1 milyon Pound’un alt›nda olan flirketler ● Y›ll›k geliri 1 milyon Pound’un alt›nda olan yard›m kurulufllar› ● Net aktifleri 1 milyon Pound’un alt›nda olan vak›flar Bankalar ve Yap› fiirketleri %13 Dan›flmanlar› ve Brokerler %27 12 Bununla birlikte, tüketiciler, sadece müflterisi olduklar› flirketlere iliflkin olarak bu hizmetten yararlanabilmektedirler. Örne¤in, bir trafik kazas›n› takiben karfl› taraf›n sigorta flirketi aleyhine Finansal Ombudsman Servisi’ne flikayet baflvurusu yap›labilmesi mümkün de¤ildir. Finansal Ombudsman Servisi’ne hakk›nda flikayet yap›lan flirketlerin sektörlere göre da¤›l›m› afla¤›daki flekilde yer almaktad›r. Finansal Ombudsman Servisi’ne yap›lan baflvurular, öncelikle Servis’in müflteri iletiflim birimi taraf›ndan ele al›nmakta ve tüketiciye gerekli bilgiler verilmektedir. Bu aflamada tüketicinin sorununun çözülememesi durumunda, ilgili flirket ve tüketicinin uzlaflmaya varmas›na gayri resmi flekilde yard›mc› olunmak suretiyle sorunun çözülmesine çal›fl›lmaktad›r. Sorunun bilgilendirme ve taraflar› uzlaflt›rmaya yönelik giriflimlerle çözümlenememesi durumunda ilgili flikayet baflvurular›, Finansal Ombudsman Servisi bünyesinde görev yapan ve ilk karar› vermeye yetkili hakemler (adjudicator) taraf›ndan ele al›nmakta ve ulafl›lan sonuç taraflarla paylafl›lmaktad›r. Karmafl›k Fon olaylarda, hakem (adjudiYöneticileri Hayat D›fl› cator) taraf›ndan olaya ilifl%9 Sigortac›lar kin detaylar› ve çözüm öneri%13 sini ihtiva eden resmi bir raporun haz›rlanarak taraflara tebli¤i söz konusudur. Hakem taraf›ndan önerilen çözümün taraflarca uygun bulunmas› durumunda ihtilaf çözümlenmifl olur. Taraflar›n ilk karar› vermeHayat ye yetkili hakem (adjudicaSigortac›lar› %38 tor) taraf›ndan ulafl›lan sonuç üzerinde mutab›k kalmamalar› durumunda ise, tüketici veya flirketin, konunun bir Ombudsman taraf›ndan incelenerek nihai karar› fiekil: Finansal Ombudsman Servisi’ne fiikayet Yap›lan fiirketlerin Sektörlere Göre Da¤›l›m› vermesini talep etme hakk› Kaynak: Finansal Ombudsman Servisi Faaliyet Raporu, 2004 bulunmaktad›r. ‹nceleme sonunda Ombudsman taraf›n- dan verilen kararlar, Finansal Ombudsman Servisi flikayet prosedürü aç›s›ndan nihaidir. Bu kararlara, Finansal Ombudsman Servisi’nin herhangi bir biriminde itiraz edilmesi veya baflka bir Ombudsman taraf›ndan karar›n tekrar ele al›nmas›n›n talep edilmesi mümkün de¤ildir. Ombudsman taraf›ndan verilen bir karar›n belirlenen süre içinde, tüketici taraf›ndan kabul edilmesi durumunda, hem tüketici hem de flirket bu karara uymak zorunda kalacakt›r. Tüketici taraf›ndan bu karar›n kabul edilmedi¤i durumlarda ise verilen karar, iki taraf aç›s›ndan da ba¤lay›c› olmayacakt›r. Bu durumda, tüketicinin mahkemeye baflvurarak hak aramas›n›n önünde bir engel bulunmamaktad›r. Ombudsman taraf›ndan verilen kararlarda, tazminata hükmedilmesi mümkün oldu¤u gibi flirketlere çözüme yönelik olarak hangi ad›mlar› atmalar›n›n uygun oldu¤una iliflkin yol gösterilmesi de söz konusu olabilir. Bu çerçevede, hükmedilen tazminatlar, ancak 100.000 Pound’a kadar flirketler aç›s›ndan ba¤lay›c› olmaktad›r. fiirketlerin, Ombudsman taraf›ndan verilmifl ve tüketici taraf›ndan da kabul edilmifl olan bir karara uymamas› durumunda, tüketici bu karar›n icras›n› mahkemeden talep etme hakk›na sahiptir. Bu noktada, ‹ngiltere uygulamas›na iliflkin olarak ifade edilmesi gereken bir husus da uyuflmazl›klar›n % 93’ünün daha Ombudsman taraf›ndan incelenme aflamas›na gelmeden bir çözüme ulaflt›r›ld›¤›d›r. Ombudsman sisteminin etkin ve verimli çal›flabilmesi için önemli olan bir di¤er husus da, sistemin finansman›n›n ne flekilde yap›laca¤›d›r. Finansal Ombudsman Servisi’nin en önemli finansman kayna¤›n›, aleyhlerine flikâyet baflvurusu yap›lan flirketlerin ödedi¤i dava ücretleri oluflturmaktad›r. 2005 y›l› Mart sonu itibariyle, Finansal Ombudsman Servisi’ne ödenen dava ücretlerinin toplam tutar› 31.2 milyon Euro’dur. Bu tutar, Finansal Ombudsman Servisi’nin ayn› dönemdeki toplam gelirlerinin % 72’sini oluflturmaktad›r. Finansal Ombudsman Servisi’nin di¤er önemli gelir kalemini ise, flirketlerin y›ll›k olarak ödedi¤i katk› paylar› oluflturmaktad›r. Bu tutar›n toplam gelirler içindeki pay› ise % 28’dir. Tüketicilerin, Finansal Ombudsman Servisi’ne yapt›klar› baflvurular için herhangi bir baflvuru ücreti ödemeleri söz konusu olmad›¤› gibi, sisteme devlet bütçesinden ayr›lan bir pay da mevcut de¤ildir. ■ 13 AVRUPA B‹RL‹⁄‹ VE S‹GORTA Avrupa Birli¤i -Türkiye "Tarama" süreci devam ediyor... ürkiye, Avrupa Birli¤i Devlet ve Hükümet Baflkanlar›n›n 17 Aral›k 2004 tarihli Zirvesinde ald›¤› karar do¤rultusunda, 3 Ekim 2005 tarihinde yap›lan Kat›l›m Konferans› ile, AB’ye kat›l›m müzakerelerine resmen bafllam›flt›r. Bu süreçte, Türkiye’nin Avrupa Birli¤i müktesebat›n› ne kadar sürede iç hukukuna aktararak uygulayaca¤› tespit edilecektir. Müzakere süreci, tarama, fiili müzakereler ve onaylama olmak üzere 3 aflamadan oluflmaktad›r. Avrupa Birli¤ine Kat›l›m Müzakerelerinin bafllamas›n›n hemen ard›ndan, tarama sürecinin belirli bir takvim içerisinde, bir y›lda ta- T 14 mamlanmas› planlanmakta ve bu süreçte, Avrupa Birli¤i müktesebat›n›n Avrupa Komisyonu yetkilileri ile birlikte incelenmesi ve Türk mevzuat›n›n Topluluk müktesebat› ile karfl›laflt›r›lmas› yap›lmaktad›r. Bu süreç sonunda, müktesebatla uyumlu olan, de¤ifltirilmesi veya oluflturulmas› gereken yasal normlar belirlenecektir. Tarama toplant›lar›nda Avrupa Komisyonu, Bölüm Baflkan› (head of unit) düzeyinde temsil edilmekte olup toplant› haz›rl›klar› Komisyonun Geniflleme Genel Müdürlü¤ü taraf›ndan yürütülmekte ve toplant›lara Geniflleme Genel Müdürlü¤ü bünyesinde yer alan Türkiye masas› baflkanl›k etmektedir. Toplant›lara ayr›ca, taramalar›n yürütüldü¤ü bafll›klarla do¤rudan ilgili Genel Müdürlüklerden de temsilciler kat›l›m sa¤lamaktad›r. Toplant›larda Türkiye’yi ise taramas› yap›lan müzakere bafll›¤›yla do¤rudan ilgili kamu kurum ve kurulufllar›n›n temsilcileri, müzakere yap›lanmas›nda yatay eflgüdümden sorumlu olacak kurum veya kurulufllar›n temsilcileri ve Türkiye’nin AB nezdindeki Daimi Temsilcili¤i yetkilileri temsil etmektedir. Tarama sürecinde her bir müzakere bafll›¤› için önce tan›t›c› toplant›, ard›ndan da ayr›nt›l› tarama yap›lmaktad›r. Tan›t›c› tarama toplant›s›nda (explanatory screening), Avrupa Komisyonu yetkilileri taraf›ndan ilgili müzakere bafll›¤›na iliflkin bilgi verilmektedir. Bafll›¤›n niteli¤ine göre bu toplant›lar 1–2 günde tamamlanabildi¤i gibi daha kapsaml› bafll›klar için süre 2–3 haftay› bulabilmektedir. Tan›t›c› toplant›n›n tamamlanmas›n›n ard›ndan yaklafl›k 1 ay kadar sonra ayr›nt›l› taramalara geçilmektedir. Ayr›nt›l› taramalarda Türkiye’den ilgili bafll›ktaki müktesebat› kabule haz›r olup olmad›¤›, bu bafll›k alt›ndaki AB müktesebat›na uygun kanunlar› kabul edip etmedi¤i, etmediyse nas›l bir takvim öngördü¤ü, gerekli idari yap›ya sahip olup olmad›¤› ve söz konusu bafll›k alt›nda herhangi bir geçifl süreci talebinde bulunup bulunmayaca¤› gibi konularda bilgi vermesi beklenmektedir. Her bir bafll›k alt›nda müzakerelerin tamamlanmas›n› takiben Avrupa Komisyonu üye ülkelere bir rapor sunacakt›r. Bu rapor, Avrupa Komisyonu taraf›ndan, tarama sürecinde Türkiye’nin verdi¤i bilgilere dayanarak haz›rlanacak ve Komisyon’un de¤erlendirme ve önerileri ilgili bafll›k alt›nda müzakerelerin aç›lmas›na temel teflkil edecektir. Tarama Raporunun sonuç k›sm›nda Avrupa Komisyonu’nun ya ilgili bafll›kta müzakerelerin aç›lmas›n› önermesi veya bunun için tamamlanmas› gereken ön flartlar› ortaya koymas› gerekmektedir. 3 Ekim 2005 tarihinde Türkiye ve Avrupa Bir- li¤i aras›nda resmen bafllayan müzakerelerin ilk aflamas› olan tarama süreci halen devam etmektedir. 35 bafll›k alt›nda teker teker gerçeklefltirilecek olan tarama süreci, 25. Fas›l olan Bilim ve Araflt›rma bafll›¤›nda, 20 Ekim 2005 tarihinde Brüksel'de yap›lan Tan›t›c› Tarama Toplant›s› ile bafllam›flt›r. Sigorta sektörünün de içerisinde yer ald›¤› 9. Bafll›k olan Mali Hizmetler’e iliflkin tan›t›c› tarama toplant›lar› ise, 29–30 Mart 2006 tarihlerinde gerçeklefltirilmifltir. Sigorta sektörünü düzenleyen direktiflerin tan›t›ld›¤›, 29 Mart 2006 tarihli Toplant›da, hayat sigortas›, hayat-d›fl› sigorta ve ilgili uluslararas› anlaflmalar, reasürans, motorlu tafl›tlar, sigorta gruplar›, muhasebe ve sigorta arac›l›¤› bafll›klar› tan›t›lm›flt›r. Mali Hizmetler bafll›¤› alt›ndaki ayr›nt›l› tarama toplant›s› ise 2–3 May›s 2006 tarihlerinde gerçeklefltirilecektir. ■ Tan›t›c› tarama toplant›s›nda tan›t›m› yap›lan direktiflere iliflkin özet bilgilere Birlik websitesinden ulaflmak mümkündür (http://www.tsrsb.org.tr/NR/rdonlyres/636CC 05C-143A-4870-8932-D6D4CB509268/969/ MüktesebatRehberi.pdf) 15 AVRUPA B‹RL‹⁄‹ VE S‹GORTA Avrupa Birli¤i’nde sigorta arac›l›¤› Berna ÖZfiAR AB ve Uluslararas› ‹liflkiler Uzman› igorta piyasalar›, sigorta flirketleri ve müflteriler aras›nda bilgiye iliflkin çeliflkiler ve belirsizliklerden kaynaklanan sorunlar›n oldukça s›k görülebildi¤i piyasalard›r. Bu alanda yap›lm›fl pek çok çal›flma, yanl›fl seçimlerin ve yüksek moral tehlikenin1 ekonomik sonuçlar›na iliflkindir.2 Bir sigorta sözleflmesi haz›rlanmas› ve uygulanmas› aflamalar›nda sigorta flirketleri, ürünlerin farkl› özellikleri ve sözleflme hükümleri gibi konularda sigorta yapt›rmak isteyen kiflilerden çok daha kapsaml› bilgiye sahiptirler. Özellikle ilerleyen yafl, maluliyet veya hastal›k sigortas› gibi alanlardaki sigorta hizmetleri oldukça karmafl›k ve iyi bir itibar gerektiren hizmetlerdir. Bu nedenle, farkl› sigorta hizmetlerinin özelliklerinin de¤erlendirilmesi ve pek çok farkl› seçenek içinden uygun olan›n›n belirlenmesi özel bir bilgi birikimi gerektirmektedir. Sigorta sözleflmesinin taraflar› aras›ndaki iliflkilerin niteli¤ini uzun dönemli olarak haz›rlanm›fl sözleflmeler, belli yat›r›mlar ve bilgiye iliflkin çeliflkiler belirlemektedir. Belli bir sigorta ürününün sat›n al›nmas› karar›, yaln›zca kiflinin tercihleri, ihtiyaçlar› ve kapsam alt›na al›nacak risklere iliflkin bilgilere de¤il, piyasada mevcut bulunan farkl› yat›r›m ve sigorta tür- S 1 16 lerine iliflkin bilgilere de sahip olmay› gerektirmektedir. Farkl› sigorta türlerine iliflkin performans de¤erlendirmeleri yap›labilmesi için kiflinin maliyetler, getiriler, sigorta flirketlerinin geçmifl performans ve hizmetleri konusunda bilgi sahibi olmas› gerekmektedir. Bunun yan› s›ra, bir sigorta sözleflmesi imzaland›ktan sonra sigorta flirketinin gösterece¤i davran›fl biçimi konusunda da belirsizlik bulunmaktad›r. Bu durum özellikle uzun dönemli sözleflmeler için geçerlidir. Kaliteye iliflkin belirsizlikler ile davran›flsal belirsizlikleri azaltabilmek için tüketicilerin fiyat, kalite ve benzer ürünler hakk›nda yeterli bilgi sahibi olmalar› gerekmektedir. Elde edilecek bilgiye iliflkin çeliflkiler ve araflt›rma maliyetlerinin yüksek olmas› nedeniyle sigorta flirketleri ve müflteriler aras›nda maliyetleri düflürecek ve çeliflkileri ortadan kald›racak kifli ve kurumlara ihtiyaç duyulmaktad›r. Bu ifllevin yerine getirilmesinde sigorta arac›lar›n›n önemli bir rolü bulunmaktad›r. Kapsam ve ölçek ekonomisi etkisiyle sigorta flirketleri ve müflteriler aras›ndaki ifllem maliyetlerinin ve bilgiye iliflkin çeliflkilerin azalmas›n› sa¤layan sigorta arac›lar› ayn› zamanda ön dan›flmanl›k hizmetleri ile hasar tazminine yönelik hizmetler de sunmaktad›r.3 Sigorta ürünleri ve flirketler hakk›nda güvenilir bilgi sahibi olman›n yüksek araflt›rma maliyetleri getirmesi nedeniyle bireysel müflterilerle k›yasland›¤›nda sigorta arac›lar› önemli mali avantaj sa¤lamaktad›r. Moral tehlike, “sigorta konusu olan fley üzerinde, sigorta edilebilir bir menfaate sahip kifli veya üçüncü flahislarla ilgili olarak, söz konusu riskin hasar meydana getirme veya hasar›n fliddetini artt›rma ihtimalini etkileyen bir durum veya davran›fl biçimi” olarak tan›mlanabilir. 2 Ayr›nt›l› bilgi için bkz. Williams, C.A., Smith, M.L. ve Young, P., Risk Management and Insurance, New York, 1995. 3 Eckardt, Martina, “Agent and Broker Intermediaries in Insurance Markets- An Empirical Analysis of Market Outcomes”, International Society for New Institutional Economics- 6th Annual Meeting “Institutions and Economic Performance”, Cambridge, 27-29 Eylül 2002. Ürün fiyat ve performanslar› ile sözleflme flartlar›na iliflkin bilgilerin de¤erlendirilmesi için insan kaynaklar› ve teknolojiye yap›lan sabit maliyet yat›r›mlar› yoluyla arac›lar ölçek ve kapsam ekonomisini gerçeklefltirebilmektedir.4 Birden çok sigorta flirketi yerine yaln›zca bir arac›yla muhatap olan müflteriler de ifllem maliyetlerinin düflmesinden kaynaklanan avantajdan yararlanabilmektedir. Sigorta arac›lar› sigorta yapt›rma ifllemlerini kolaylaflt›rmakta ve sigorta flirketleriyle tüketicilerin sigorta yapt›rma ifllemlerini tamamlay›c› nitelikte hizmetler sunmaktad›r. ARACILARIN S‹GORTA P‹YASASINDAK‹ ROLÜ Ticaret hayat›nda arac› kavram›n›n ortaya ç›k›fl› 19. yüzy›la uzanmaktad›r. Sanayileflme sonucu seri halde ve büyük miktarlarda üretim yap›lmas›yla büyük iflletmeler yeni mal ç›k›fllar›n› sa¤layabilmek amac›yla yeni teflkilatlar oluflturmak zorunda kalm›fllard›r. Üretilen bu mal ve hizmetleri genifl kitlelere ulaflt›rabilmek amac›yla da ba¤›ms›z faaliyet gösteren kiflilerin varl›¤›na gereksinim duyulmufl ve arac› kavram› böylelikle orta- ya ç›km›flt›r.5 Bu tan›m çerçevesinde sigorta arac›lar› da sigorta sözleflmelerinin yap›lmas›nda oynad›klar› önemli rol nedeniyle sigortan›n daha genifl çevrelere yay›lmas›n› sa¤lamaktad›rlar. Sigorta ürünlerine, fiyatlara, hizmet sa¤lay›c›lara ve sigorta talep edenlerin ihtiyaçlar›na, k›sacas› tüm sigorta sektörüne iliflkin çok genifl bilgi birikimine sahip sektör oyuncular› olarak arac›lar›n sigorta piyasalar›nda, ulusal ve uluslararas› ekonomiler içerisinde önemli rolü bulunmaktad›r. Her fleyden önce sigorta arac›lar› sermaye toplama araçlar›d›r. Sigorta arac›lar› tasarruflar›n toplay›c›s› olmakla birlikte bu tasarruflar›n oluflmas›nda da rol oynamaktad›rlar. Büyük miktardaki tasarruflar sigorta flirketlerine arac›lar yoluyla aktar›lmaktad›r. Arac›l›k faaliyetleri hem ulusal hem de uluslararas› düzeyde ekonominin bütününe yarar sa¤lamaktad›r. Sigortan›n sa¤lad›¤› koruma olmaks›z›n ticari faaliyetler yavafllamakta, hatta durma noktas›na gelmekte, ekonomik büyüme güçleflmekte ve bu büyümenin ifl alanlar›na 4 Rose, F., The Economics, Concept and Design of Information Intermediaries, Heidelberg, New York, 1999, s. 25. 5 Karayalç›n, Y., Ticaret Hukuk Dersleri I, Girifl-Ticari ‹flletme, Ankara 1960, s. 356. 17 AVRUPA B‹RL‹⁄‹ VE S‹GORTA ve bireylere sa¤layaca¤› yararlar ortadan kalkmaktad›r. Ekonomik alanda sigorta arac›lar›n›n rolü sigorta ve di¤er risk yönetimi ürünlerinin yayg›nlaflmas›n› sa¤lamak, böylelikle genel olarak sigortan›n risk alma, temel sosyal ihtiyaçlar› sunma ve ekonomik büyüme gibi olumlu etkilerini artt›rmakt›r. AVRUPA B‹RL‹⁄‹’NDE S‹GORTA ARACILARI Avrupa Birli¤i içerisinde sigorta ve reasürans ürünlerinin da¤›t›m›nda sigorta ve reasürans arac›lar›n›n önemli bir rolü bulunmaktad›r. Bu alandaki Avrupa Birli¤i mevzuat› sigorta alan›ndaki tek pazar›n düzgün ifllemesinin önünde engel oluflturan ve arac›lar›n Avrupa Birli¤i genelinde serbestçe faaliyet göstermelerini engelleyen baz› sorunlar› ortadan kald›rmay› hedeflemektedir. Tek sigorta piyasas›, sigorta arac›lar›n›n AT Antlaflmas› hükümlerine uygun biçimde Avrupa Birli¤i genelinde faaliyette bulunabildikleri, serbestçe yerleflerek hizmet sunabildikleri bir piyasad›r. Avrupa Birli¤i içerisinde arac›lar sigorta ürünlerinin pazarlanmas› sürecinde önemli role sahiptirler. Bununla birlikte arac›lar sigorta müflterilerinin özel ihtiyaçlar›n›n tespit edilmesinde, ç›karlar›n›n korunmas›nda, kendilerine tavsiyelerde bulunulmas›nda kilit önem tafl›maktad›rlar. Bu nedenle, tek sigorta piyasas›n›n iflleyiflinde arac›lar temel bir unsur teflkil etmektedirler. Avrupa Birli¤i’nin Finansal Hizmetler Eylem Plan›6 (Financial Services Action Plan –FSAP) tüketici ve hizmet sa¤lay›c›lar›n ç›karlar›n›n tam olarak korundu¤u gerçek anlamda bütünleflmifl bir perakende piyasan›n ivedilikle oluflturulmas›n›n önemini vurgulamaktad›r. Avrupa Birli¤i, bu çerçevede sigorta arac›lar› için de bir iç pazar oluflturulmas›na yönelik bir politika yürütmektedir. Avrupa Birli¤i genelinde sigorta ürünlerinin 6 18 sat›fl›nda sigorta arac›lar› önemli bir rol oynamakta; hatta Avrupa Birli¤i içerisindeki sigorta sözleflmelerinin yaklafl›k yar›s› sigorta arac›lar› taraf›ndan pazarlanmaktad›r. Sigorta ürünlerinin ulusal s›n›rlar d›fl›na sat›fl›n›n gerçekleflmesi ve s›n›r-ötesi sigorta ifllemlerinin artt›r›lmas› yönündeki katk›lar› dolay›s›yla Avrupa Birli¤i’nde faaliyet gösteren sigorta arac›lar›, bütünleflmifl sigorta piyasas›n›n etkin çal›flmas›nda önemli rol oynamaktad›r. S‹GORTA ARACILARI D‹REKT‹F‹ Sigorta flirketleriyle ilgili ‹ç Pazar büyük ölçüde tamamlanm›fl bulunmaktad›r. 1994 y›l› Temmuz ay›ndan bu yana, Üçüncü Hayat Sigortas› Direktifi (92/96/EEC) ve Hayat-D›fl› Sigorta Direktifi (92/49/EEC) çerçevesinde kurulan sistem kapsam›nda sigorta flirketleri, merkezlerinin bulundu¤u Üye Devlet taraf›ndan uygulanan tek bir idari yetkilendirme ve ihtiyati kontrol düzenlemesine tabi bulunmaktad›r. Bu "Avrupa Pasaportu" ile yerleflme ve hizmet sunumu serbestîsi ilkeleri (AT Antlaflmas› Madde 43 ve 49) çerçevesinde sigorta flirketlerinin Avrupa Birli¤i içerisinde her yerde faaliyette bulunmalar› mümkündür. Tek Pazara iliflkin yasal çerçeve, önemli s›naî ve ticari risklere iliflkin s›n›r ötesi sigorta faaliyetlerinin büyümesini kolaylaflt›rm›flt›r; ancak özel riskler üzerinde kayda de¤er bir etki yaratmam›flt›r. Bunun nedeni, k›smen, bir Üye Devlette yasal olarak faaliyet gösteren hizmet sa¤lay›c›lar›n, ev sahibi Üye Devletin tüketicileri korumak amac›yla uygulad›¤› gerekler yüzünden faaliyetlerini di¤er Üye Devletlere yaymaktan kaç›nabilecek olmalar›d›r. Bunun bir nedeni de sigorta arac›lar›n›n bulunduklar› ülkenin yasal gereklerini bir kez karfl›lad›ktan sonra yerleflme serbestîsinden yararlanmalar›na ve ‹ç Pazar’da istedikleri yerde hizmet sunmalar›na imkân tan›yan bir AB yasal çerçevesinin uzun y›llar boyunca AB Finansal Hizmetler Eylem Plan› (Financial Services Action Plan -FSAP-), Avrupa Birli¤i taraf›ndan finansal hizmetler alan›nda gerçek anlamda bir tek pazar oluflturulmas› amac›yla kabul edilmifl bir pland›r. Temelleri 1999 y›l›na uzanan FSAP, bankac›l›k, sigortac›l›k, menkul k›ymetler, emeklilik, mortgage ve di¤er finansal ifllemlere iliflkin Üye Devlet kural ve uygulamalar›n›n uyumlaflt›r›lmas› amaçl› 40’tan fazla önlemi içermektedir. oluflturulmam›fl olmas›d›r. Bu nedenle sigorta arac›lar›, risklerini baflka bir Üye Devlette sigortalatmak isteyen müflterilerinin taleplerini karfl›layamam›flt›r. Ancak arac›lar›n hizmetlerini kullanmak suretiyle sigorta ürünlerinin s›n›r ötesi olarak sat›n al›nmas›na yönelik talep, rekabetteki art›fl ve sigorta poliçelerinin daha da karmafl›k bir hale gelmesinden dolay› artacak gibi görünmektedir. "Sigorta acente ve brokerlerine iliflkin yerleflme ve hizmet sunma serbestîsinin etkin bir biçimde sa¤lanabilmesine yönelik tedbirler, özellikle bu faaliyetler konusundaki geçifl dönemi tedbirleri hakk›nda 13 Aral›k 1976 tarih ve 77/92/EEC say›l› Konsey Direktifi" ve "Sigorta arac›lar›na iliflkin 18 Aral›k 1991 tarih ve 92/48/EEC say›l› Komisyon Tavsiye Karar›" sigorta arac›l›¤› faaliyetlerine iliflkin ulusal kurallar›n uyumlaflt›r›lmas›na yard›mc› olmufltur. Ne var ki; uyumsuzluklar günümüzde de varl›¤›n› sürdürmekte, farkl› Üye Devletlerde farkl› uygulamalar göze çarpmakta ve Avrupa pazar› bölünmüfl bir yap› görünümü vermektedir. 15 Ocak 2005 tarihinde tam olarak uygulanmaya bafllanan "Sigorta arac›l›¤›na iliflkin 9 Aral›k 2002 tarih ve 2002/92/EC say›l› Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi", bu uyumsuzluklar› ortadan kald›rma ve Avrupa piyasas›n› bölünmüfl bir yap› görünümünden kurtarma amac› tafl›maktad›r. Böylelikle arac›lar aras›ndaki rekabet artacak, sigorta yapt›rmak isteyen kiflilerin kendi ihtiyaçlar› ve sahip olduklar› ekonomik koflullara uygun olarak daha genifl bir ürün yelpazesine eriflim sa¤lamalar› mümkün olacakt›r. "Sigorta Arac›lar› Direktifi" olarak da bilinen 2002/92/EC say›l› Direktif, sigorta ve reasürans arac›l›¤› faaliyetlerinin, bir Üye Devlette yerleflik veya orada yerleflmeyi planlayan gerçek ve tüzel kiflilerce gerçeklefltirilmesi için gerekli kurallar› belirlemektedir. Sigorta Arac›lar› Direktifi, "Kapsam ve Tan›mlar", "Tescil Gereklilikleri", "Arac›lar›n Bilgi Gereklilikleri" ve "Nihai Hükümler" olmak üzere 4 bölümden oluflmaktad›r. 2002/92/EEC say›l› Direktif, mesleki yükümlülüklerin yerine getirilmesi flart›na ba¤l› olarak tüm sigorta arac›lar›n›n kendi menfle Üye Devletlerinde kay›tl› olmalar›na iliflkin bir düzenleyici sistem oluflturmufltur. Direktifte sigorta arac›lar›n›n yüksek düzeyde bir profesyonellik ve mesleki yeterlili¤e sahip olmalar›n›n, bütünleflmifl bir piyasada faaliyet göstermenin temel gereklili¤i oldu¤u önemle vurgulanm›flt›r. Direktif, sigorta arac›lar› için "Tek Avrupa Pasaportu" uygulamas› da getirerek arac›lar›n, kendi menfle ülkelerinin kontrolünde olmak kofluluyla Avrupa Birli¤i’nin herhangi bir ülkesinde faaliyet gösterebilmelerine olanak tan›maktad›r. Böylelikle, sigorta arac›lar›n›n baflka bir Üye Devletteki risklerin sigortalanmas›na iliflkin müflteri taleplerini yerine getirebilmeleri de mümkün olacakt›r. Direktif, tüketicilere daha yüksek düzeyde bir koruma da sa¤lamaktad›r. Sigorta arac›lar› taraf›ndan müflterilere verilecek önerileri ve bilgilerin aç›klanmas›na iliflkin net kurallar› da ortaya koyan Direktif, böylelikle müflterilerin daha do¤ru bir biçimde bilgilendirilerek en do¤ru kararlar› almalar›n›n sa¤lanmas›n› hedeflemektedir. Avrupa Komisyonu, "Sigorta Arac›lar› Direktifi"nin tüm Üye Devletlerde tam olarak uygulanmas›n›n sa¤lanmas› konusuna oldukça büyük önem vermektedir. Bu çerçevede Avrupa Komisyonu, ulusal uygulama kurallar›n›n oluflturulmas› aflamas›nda Üye Devletler taraf›ndan karfl›lafl›lan problemlerin tart›fl›lmas› ve çözümüne iliflkin olarak toplant›lar düzenlemifl; Direktifin kapsam› ve içeri¤ine iliflkin Üye Devlet görüfllerinin yak›nlaflt›r›lmas› ve yorumlamalarda ortaya ç›kan problemlerin afl›lmas› konusunda çal›flmalar yapm›flt›r. ■ (Bu yaz› Birlik taraf›ndan haz›rlanan "Avrupa Birli¤i’nde Sigorta Arac›lar›" bafll›kl› kitaptan derlenerek haz›rlanm›flt›r. Kitapta sigorta arac›lar› ve arac›lar›n sigorta piyasas›ndaki rolü, Avrupa Birli¤i’nde sigorta arac›lar› ve "Sigorta Arac›lar› Direktifi", AB üyesi 25 ülkede sigorta arac›l›¤› faaliyetleri ve "Sigorta Arac›lar› Direktifi"nin uygulanmas› konular› kapsaml› biçimde ele al›nm›flt›r. Bas›m aflamas›nda olan kitab›n Birlik’ten temin edilmesi mümkün olabilecektir.) 19 AVRUPA B‹RL‹⁄‹ VE S‹GORTA Avrupa reasürans piyasas›nda "Tek Pasaport" dönemi Av. Tolga CEYLANTEPE TSRfiB Hukuk ve Mevzuat Uzman› vrupa Birli¤i’nde, Reasüransa iliflkin olarak yerleflme ve hizmet sunma serbestisine yönelik k›s›tlamalar›n kald›r›lmas›na iliflkin 25 fiubat 1964 tarih ve 64/225/EEC say›l› Direktifin1 varl›¤›na ve sigorta mevzuat›n›n uyumlaflt›r›lmas›na yönelik giriflimlere ra¤men, yak›n zamana kadar reasürans mevzuat›n›n harmonizasyonuna yönelik somut bir ad›m söz konusu olmam›flt›r. 64/225/EEC say›l› Direktif üye ülkelerin di¤er üye ülkelerin reasürörlerinin önündeki engelleri kald›rmalar›n› öngörüyor ve bunun daha ötesinde bir düzenleme içermiyordu. Bu çerçevede üye ülkeler, reasürans ile ilgili düzenlemeleri uygun gördükleri flekilde yapmak ve hatta hiç bir düzenleme yapmamak konusunda serbestiye sahiplerdi. Bu kapsamda, örnek vermek gerekirse üye ülkelerden Belçika reasürans ile ilgili hiç bir düzenleme yapmamay› tercih ederken, örne¤in ‹ngiltere’de reasürans sektörü, temelde sigortaya benzer flekilde düzenlen- A 20 mekteydi. ‹ngiltere’nin bu e¤ilimi, genel olarak Avrupa’daki di¤er ülkeler taraf›ndan da benimsenmekteydi. Avrupa’da Reasürans alan›nda daha genifl kapsaml› bir düzenleme yeni reasürans direktifi ile getirilmifltir. Söz konusu direktif, Nisan 2004 tarihinde Avrupa Komisyonu taraf›ndan önerilmifl, Haziran 2005 tarihinde Avrupa Parlementosu taraf›ndan onaylanm›fl, 17 Ekim 2005 tarihinde Konsey taraf›ndan kabul edilmifl ve nihayetinde 9 Aral›k 2005 tarihinde Avrupa Birli¤i Resmi Gazetesi’nde yay›mlanm›flt›r. 2005/68/EC SAYILI REASÜRANS D‹REKT‹F‹2 Avrupa Birli¤i mevzuat›, do¤rudan sigortac›lar taraf›ndan yürütülen reasürans faaliyetlerini düzenlemekte fakat münhas›ran bu alanda faaliyet gösteren reasürörlere iliflkin ise ortak bir düzenleme ihtiva etmemektedir. 2005/68/EC say›l› Direktif ise Avrupa ülkelerinde reasüransa iliflkin ortak bir düzenlemeyi öngörmekte ve Menfle üye ülke’den (Home Member State) al›nan izinle, tüm üye ülkelerde faaliyette bulunulmas›na izin veren tek pasaport (single passport) yaklafl›m› Üye ülkelerin reasürans mevzuatlar›ndaki farkl›l›klar dikkate al›nd›¤›nda Reasürans Direktifi baz› ülkeler için zorlu bir süreci bafllatacakt›r. Direktifin as›l etkisi üye ülkeler d›fl›nda kurulmufl olup, birden fazla üye ülkede faaliyet göstermek isteyen reasürans flirketleri aç›s›ndan olacakt›r. ile, do¤rudan sigortaya iliflkin mevzuata paralel bir yaklafl›m benimsemektedir.3 Direktif ile; ● Faaliyet iznine iliflkin asgari standartlar belirlenmifltir, ● Finansal denetime iliflkin olarak Menfle üye ülke’nin (Home Member State) münhas›r sorumlulu¤u benimsenmifltir, ● Asgari 3 milyon Euro’luk garanti fonunu da içeren solvency (yükümlülük karfl›lmama yeterlili¤i) düzenlemeleri öngörülmüfltür. ● Mali zay›fl›k, teknik karfl›l›klar›n yetersizli¤i veya yetersiz solvency durumlar›na iliflkin denetleme ve düzenleme yetkilerine yer verilmifltir, Direktif ile Hayat, Hayat d›fl› ve Sigorta Gruplar›na iliflkin direktiflerde de reasüransa iliflkin hususlarda güncellemeler söz konusu olmufltur. Direktifin yay›m›ndan önce faaliyet izni alm›fl olan reasürans flirketlerinin, yeniden izin prosedürüne ihtiyaç duymalar› söz konusu olmayacakt›r. Bununla birlikte, bu flirketler de Direktifin teknik karfl›l›klar, solvency ve garanti fonu uygulamas› baflta olnak üzere çe- flitli hükümleri ile ba¤l› olacaklard›r. Di¤er bütün direktiflerde oldu¤u gibi Yeni Reasürans Direktifi’de, flirketlere do¤rudan bir yükümlülük getirmemekte bunun yerine üye ülkelerin takip etmesi gereken asgari standartlar› belirlemektedir. Üye ülkelere mevzuatlar›n› Reasürans Direktifi ile uyumlaflt›rabilmeleri için Direktifin resmi gazetede yay›m› tarihinden itibaren iki y›l süre tan›nm›fl olup bu süre 10 Aral›k 2007 tarihinde sona erecektir. Direktif ile öngörülen yeni reasürans rejimi, karfl›l›kl› tan›ma (mutual recognition) ve harmonizasyon prensiplerini benimseyerek, sigortay› düzenleyen sistemi takip etmektedir. Bu çerçevede bir flirketin finansal durumu da sadece faaliyet izni alm›fl oldu¤u üye ülke yani Menfle üye ülke (Home Member State) taraf›ndan denetlenebilmekte, bu flirket baflka bir üye ülkede ifl yapmak istedi¤inde faaliyete bafllamak için ikinci bir prosedürle u¤raflmak durumunda kalmamaktad›r. Ayr›ca harmonizasyon sonucunda, üye ülkeler taraf›ndan takip edilecek asgari standartlar öngörülmekte ve bu flekilde flirketlerin en az regulasyona tabi olacaklar› üye ülkede yo¤unlaflmalar›n›n da önüne geçilmesi hedeflenmektedir. Direktif ile di¤er üye ülkelerin, hali haz›rda baflka bir üye ülkeden faaliyet iznine sahip olan flirketlere dolayl› olarak denetim sonucunu do¤uran tedbirler uygulamalar› da engellenmektedir. Bu çerçevede örne¤in; üye ülkelerin, üye ülkelerden birinde faaliyet iznine sahip olan reasürörlerden reasürans korumas›na sahip olan sigorta flirketlerinin, kazan›lmam›fl primler veya muallak hasar karfl›l›¤› ayr›lmas›na iliflkin talepte bulunmalar›n›n önüne geçilmifltir. D‹REKT‹FE DUYULAN ‹HT‹YAÇ Avrupa’da Reasürans Direktifi’nin yürürlü¤e konmas›n›n çeflitli sebepleri vard›r. Bunlar›n bafl›nda iç pazar›n önündeki engellerin ortadan kald›r›lmas› ve düzgün flekilde iflleyen bir sistemin oluflturulmas›, yo¤unlaflmalar›n önüne geçilme hedefi, sigortac›lar›n yeterli korumaya sahip olmalar›n›n ve bunun 21 AVRUPA B‹RL‹⁄‹ VE S‹GORTA sonucunda sigortal›lar aç›s›ndan yeterince güvenli bir ortam›n sa¤lanabilecek olmas›na katk› sa¤lanmas›, Avrupal› reasürörlerin uluslararas› rekabet güçlerinin artt›r›lmas›na yönelik çaba say›labilir. Avrupal› reasürörlerin ABD pazar›nda kendilerinden üstlendikleri risklerin tamam› oran›nda bir teminat (collateral) istenmesi sonucunda bir tak›m güçlüklerle karfl›laflt›klar› bilinmektedir. Avrupa çap›nda güçlü bir reasürans rejimine sahip olunmas› durumunda söz konusu teminata gerek olmayaca¤›na iliflkin bir beklenti de söz konusudur. Ayr›ca tek pasaport sistemi ile ortaya ç›kan avantajlar›n üye ülkelerin elini güçlendirecek nitelikte oldu¤u da de¤erlendirilmektedir. D‹REKT‹F‹N ÖNGÖRDÜ⁄Ü ASGAR‹ YÜKÜMLÜLÜKLER Solvency (yükümlülük karfl›lama yeterlili¤i) sigorta flirketlerine iliflkin düzenlemeler içinde önemli bir yer tutmaktad›r. Bu çerçevede Avrupa uygulamas›nda bir sigorta sirketinin, cari faaliyetlerini sürdürebilmek için bulundurmas› zorunlu olan asgari sermayeyi ifade eden gerekli yükümlülük kars›lama yeterliligi, ABD'deki riske dayal› sermaye uygulamas›n›n aksine mali yeterlilik kontrolü, mali yeterlilik rasyosunun analizine dayal›d›r. Bununla birlikte önümüzdeki dönemde Solvency II projesi ile birlikte riske dayal› sermaye uygulamas›na geçilmesi hedeflenmektedir. Reasürans Direktifi çerçevesinde hayat ve hayat-d›fl› reasürans faaliyetlerine iliflkin olarak da bir "Solvency Margin" öngörülmekte ve bunun, hayat d›fl› sigortac›lar›nki ile ayn› flekilde düzenlenmesi söz konusu olmaktad›r. Bununla birlikte bu genel kural›n özellikle yat›r›m boyutu olan hayata iliflkin reasürans faaliyetleri gibi istisnalar› da mevcuttur. Di¤er taraftan, Solvency II projesi göz önünde al›nd›¤›nda bu düzenlemenin geçici bir nitelik tafl›d›¤› söylenebilir. ÜYE ÜLKELER‹N DÜZENLEME YETK‹S‹ BULUNMAYAN ALANLAR Direktif ayr›ca üye ülkelerin reasürörlere yükümlülük getiremeyece¤i alanlar› da dü- 22 zenlemektedir. Bunlar›n bafl›nda teminatlar (collateral) gelmektedir. Baz› üye ülkeler öteden beri sedan flirketlerinin ancak yükümlülüklerinin, ayn› zamanda teminatlar ile de güvence alt›na al›nd›¤› durumlarda reasürans yapabilece¤ine iliflkin düzenlemelere sahiptir. Reasürans Direktifi çerçevesinde, üye ülkeler di¤er üyelerden birinde faaliyet izni alm›fl reasürörlerin, bu flekilde reasürans yapt›ranlara getirilen yükümlülükler ile dolayl› olarak düzenlemeye tabi tutulmas›n› yasaklamaktad›r. Direktif çerçevesinde üye ülkelerin düzenleme yapamayacaklar› alanlardan biri de prim oranlar›na iliflkindir. Bu kapsamda üye ülkelerin reasürörlere yönelik prim oranlar›n› saptamalar› da yasaklanm›flt›r. Bu yaklafl›m, Avrupa Birli¤i’nin tarifelerde yap›lan düzenlemelerin s›n›r ötesi ticaretin önünde engel oluflturaca¤› yönündeki genel yaklafl›m›na paralellik arz etmektedir. D‹REKT‹F‹N FARKLI REASÜRÖRLERE ETK‹S‹ Direktifin etkileri, reasürörün menflei ve nerede faaliyet göstermek istedi¤ine ba¤l› olarak üç farkl› kategoride incelenebilir; ● Üye ülkelerde kurulmufl reasürans flirketleri ● Üye ülkeler d›fl›nda kurulmufl ancak bu ülkelerde faaliyet gösteren reasürans flirketleri ● Üye ülkeler d›fl›nda kurulmufl, bu ülkeler d›fl›nda faaliyet gösteren fakat üye ülkelerdeki sigorta flirketlerine reasürans hizmeti veren reasürans flirketleri (non-admitted reinsurers). Bu çerçevede birinci kategori içindeki flirketler tek izin ve menfle ülke denetimi prensibine dahildir. Direktif öncesinde denetimin söz konusu olmad›¤› veya bu direktifte öngörülenin alt›nda bir denetimin söz konusu oldu¤u ülkelerde hali haz›rda faliyette bulunan flirketlere solvency gerekliliklerine uyum için bir geçifl süresi öngörülmektedir. ‹kinci kategoride yer alan reasürans flirketleri aç›s›ndan tek izin prensibi söz konusu de¤ildir. Bu flirketlerin faaliyet göstermek istedikleri bütün üye ülkelerde izin prosedürünü yerine getirmeleri gerekmektedir. Üye ülkelerin, üçüncü ülke reasürörlerine, üye ülkelerdekilerden daha lehe bir uygulama gerçeklefltiremeyecek olmalar›, Direktifin yükünün bu kategorideki flirketler taraf›ndan da fazlas›yla üstlenilecek oldu¤u fleklinde yorumlanabilir. Direktif, sigorta flirketlerinin, üye ülkeler d›fl›nda kurulmufl ve bu ülkeler d›fl›nda faaliyet gösteren reasürörlerden hizmet almalar›n› yasaklamamaktad›r. Bununla birlikte bir üye ülkeyi bu kategorideki flirketlerin hizmet vermelerini yasaklayan veya bu kategorideki reasürans flirketleri ile ilgili ifllemlerde sedan flirketlerinin yükümlülüklerinin, ayn› zamanda teminatlar (collateral) ile de güvence alt›na al›nmas›n› talep eden bir düzenleme yapmaktan al›koyan bir durum da mevcut de¤ildir. Bununla birlikte Direktif, Komisyon’un üçüncü ülkelerle anlaflmalar yaparak bu ülkelerle olan iliflkilerde karfl›l›kl› olarak belirli standartlar›n oluflturulmas›na da imkan sa¤lamaktad›r. Direktif ayr›ca üye ülkelerin reasürörlere yükümlülük getiremeyece¤i alanlar› da düzenlemektedir. Bunlar›n bafl›nda teminatlar (collateral) gelmektedir. F‹NANSAL REASÜRANS Direktifte finansal reasüransa iliflkin farkl› bir yaklafl›m söz konusudur. Bu çerçevede, üye ülkelere finansal reasüransa iliflkin olarak (Finite Reinsurance) daha fazla düzenleme yapmalar›na yönelik izin verilmekte, üye ülkeler finansal reasüransa iliflkin olarak ortak bir düzenleme yapmaya mecbur tutulma- maktad›r. Dolay›s›yla baz› ülkeler özel bir düzenlemeyi tercih edebilecekleri gibi di¤erleri bundan sak›nabileceklerdir. Buna ek olarak Direktif, üye ülkelerin finansal reasüransa iliflkin tüm anlaflmalarda yer alacak zorunlu flartlar koyabilmelerine de imkan sa¤lamaktad›r. DE⁄ERLEND‹RME Yaz›m›zda k›saca de¤indi¤imiz üzere Direktif üye ülkelerdeki reasürörlerin tabi olacaklar› mevzuatta önemli oranda bir harmonizasyona imkan sa¤lamaktad›r. Di¤er taraftan, finansal reasürans aç›s›ndan opsiyonel bir rejim söz konusudur. Üye ülkelerin reasürans mevzuatlar›ndaki farkl›l›klar dikkate al›nd›¤›nda Direktifin baz› ülkeler için daha zorlu bir süreci bafllataca¤› öngörülebilir. Bununla birlikte Direktifin as›l etkisi üye ülkeler d›fl›nda kurulmufl olup, birden fazla üye ülkede faaliyet göstermek isteyen reasürans flirketleri aç›s›ndan söz konusu olacak ve bu flirketler üye ülkelerdeki rakiplerinin aksine tüm ülkelerden izin almak durumunda kalacaklard›r. Bu durumun, Avrupal› reasürörlerin ABD pazar›nda karfl›laflt›klar› teminatlara (collateral) iliflkin güçlüklerin bertaraf edilmesinde bir pazarl›k unsuru olarak kullan›l›p kullan›lamayaca¤›n› ve sonucunda Komisyon taraf›ndan üçüncü ülkelerle anlaflma yapmak yetkisinin kullan›larak soruna bir çözüm bulunup bulunamayaca¤›n› ise zaman gösterecektir. ■ 1 Council Directive 64/225/EEC of 25 February 1964 on the abolition of restrictions on freedom of establishment and freedom to provide services in respect of reinsurance and retrocession. 2 Directive 2005/68/EC of the European Parliament and of the Council of 16 November 2005 on Reinsurance and amending Council Directives 73/239/EEC, 92/49/EEC as well as Directives 98/78/EC and 2002/83/EC. 3 Söz konusu sistem, Avrupa Birli¤i Üyesi 25 ülke yan›nda Avrupa Ekonomik Alan› (EEA) ülkeleri; ‹zlanda, Liechtenstein ve Norveç’i de içine almaktad›r. 23 KAPAK KONUSU ‹pote¤e Dayal› Konut Kredileri Mortgage Doç. Dr. Suna OKSAY TSRfiB Genel Sekreter Yard›mc›s› ortgage, bankalar ve benzeri finansman kurumlar›n›n, konut sahibi olmak için kredi talep eden bireylere verdikleri uzun vadeli kredi türlerinden biridir. Bu tür kredilerde, finansman kurumlar› krediyi verirken, kredi konusu konutlar üzerinde ipotek tesis ederek, kredilerini teminat alt›na al›rlar. Bu özelli¤iyle, sözkonusu krediler, ödünç alan›n, sözleflmedeki ödemeleri yapmamas› durumunda, ödünç verene ipote¤in paraya çevrilmesi yoluyla, alaca¤›n› tahsil etme hakk› verir. Bu krediyi di¤erlerinden ay›ran çok önemli bir niteli¤i bulunmaktad›r: Kredi veren ban- M 24 ka, ipote¤ini hemen nakde dönüfltürmek amac›yla, bu ipotek karfl›l›¤›nda menkul k›ymet arz ederek, ikincil piyasalarda fon fazlas› olan yat›r›mc›lara satmaktad›r. Bu yolla bankalar yeni kredilerinin finansman›nda kullanaca¤› taze fonlar yaratmaktad›r. ‹pote¤e dayal› konut kredilerine ba¤l› menkul k›ymetlefltirme olarak adland›r›lan, bu süreçte, uzun vadeli konut kredilerine kaynak sa¤layabilmek amac›yla, kredi veren kurulufllar, bilançolar›nda yer alan alacaklar› karfl›l›¤›nda, menkul k›ymet ihraç ederek, kredilerini, menkul k›ymetleri sat›n alan yat›r›mc›lar arac›l›¤›yla finanse ederler. Bu sistemde, bankalar üç temel ifllev üstlenmektedirler: ● Kredi vermek; ● Verilen krediler karfl›l›¤›nda al›nan ipoteklere dayal› olarak menkul k›ymet ihraç etmek; ● Kredilerin geri ödemelerini tahsil etmek ve bu ödemelerin, menkul k›ymetleri sat›n alan yat›r›mc›lara ödenmesini sa¤lamak. ‹pote¤e Dayal› Konut Kredileriyle al›nabilen gayrimenkuller iki guruba ayr›lmaktad›r. Birinci gurupta yer alan gayrimenkuller, oturum amac›yla al›nan gayrimenkullerdir (Residential). ‹kinci gurupta yer alan gayrimenkuller ise, iflyerleri, al›flverifl merkezleri ve oteller gibi, ticari amaçla al›nan gayrimenkullerdir (Non-residential). ‹pote¤e dayal› konut kredileri birincil piyasalar›nda, yeni ipotek kredilerine iliflkin anlaflmalar yap›l›r. Birincil piyasalar›n aktörleri, ticari bankalar, tasarruf kurumlar›, yap› kurulufllar›, emeklilik fonlar›, sigorta flirketleri, brokerler, de¤erleme uzmanlar›, menkul k›ymet sat›c›lar›, flirketlerin hazine departmanlar›, anonim flirketler, özel yat›r›mc›lar ve ödünç al›c›lard›r. ‹pote¤e dayal› konut kredisi kullanarak ev sat›n alma sürecinde, ço¤u kez ifllemi düzenleyen ve baflvuruyu de¤erlendiren kurum ödünç verici kurum de¤il, arac›l›k görevini üstlenen brokerlerdir. Brokerler, bir veya daha fazla bankay› temsil edebilirler. Banka ve broker aras›ndaki temel fark, brokerlerin ödünç verici olarak faaliyet göstermemesidir. Brokerlar ödünç al›c›lara dan›flmanl›k hizmeti vererek, mortgage kredisi bulmalar›na yard›mc› olurlar, ancak, fon tedarik etmezler. Birincil piyasalar›n di¤er aktörleri de, gayrimenkul de¤erleme uzmanlar› (valuers) ile sigortac›lard›r. Baz› ülkelerdeki ödünç vericiler, kredi tutarlar›n› tespit etmek için, konutlar›n de¤erlerinin, eksperler taraf›ndan kontrol edilmesini talep etmektedir. Ayr›ca, ço¤u ülkedeki ödünç vericiler ise, ipote¤e dayal› konut kredisi vermek için, ödünç al›c›lar›n baz› sigortalar› sat›n almas›n› zorunlu hale getirmifllerdir. Bu çerçevede, ipote¤e dayal› konut kredisi sözleflmelerinde konutlar›n yang›n, deprem ve sel gibi belli bafll› risklere karfl› sigortalanmalar› zorunlu tutulmakta, ayr›ca ödünç al›c›n›n mortgage ödemelerini yapamamas› gibi, sistemin iflleyifli esnas›nda karfl›lafl›labilecek di¤er risklerin sigortalanmas› ise teflvik edilmektedir. ‹kincil piyasalar›n aktörleri ise, kredi veren kurulufllar, menkul de¤er ihraçc›lar› ve yat›r›mc›lard›r. Kredi veren kurulufllar, ipote¤e dayal› menkul k›ymetleri do¤rudan yat›r›mc›lara 25 KAPAK KONUSU satarlar. Böylece, finansman ihtiyac› olan konut al›c›lar› ile, finansman fazlas› olan ve finansmanlar›n› uzun vadeli olarak de¤erlendirmek isteyen fon sahiplerini piyasada buluflturmufl olurlar. Baz› durumlarda ise, bir menkul k›ymet sat›c›s›, iki kurumun aras›nda arac›l›k görevini de üstlenebilir. Ayn› zamanda, sigortac›lar da, ipote¤e dayal› konut kredisi sözleflmelerini ödeyememe risklerine karfl› sigortalayarak, ikincil piyasalarda önemli rol oynarlar. ‹pote¤e dayal› konut kredisine dayal› menkul de¤erleri ellerinde tutan aktörler, baz› durumlarda, finansal piyasalardan faiz opsiyonu sat›n al›rlar. Bu durumda, sigortac›lar faiz oranlar›ndaki de¤iflikliklerden ortaya ç›kan riskleri sigortalarlar. AB ülkelerindeki hükümetler, mortgage ve konut piyasalar›n›n büyütülmesi ve kontrol alt›na al›nmas› için, çeflitli mali ve politik önlemler almaktad›rlar. Bu önlemlerden baz›lar›, arsa kullan›m›na k›s›tlama getirilmesi, mortgage faiz ödemelerinin gelir vergisinden indirilmesi, uygulanacak para politikalar›yla mortgage faiz oranlar›na etki edilmesi ve konut finansman›nda kullan›lmak üzere devlet bankalar›ndan al›nan borçlar›n sübvanse edilmesidir. Bu çerçevede, birçok AB ülkesi, mortgage faiz ödemelerinin gelir vergisinden indirimine olanak sa¤lamaktad›r. ‹ndirilebilecek miktarlar genellikle s›n›rl› olup, yat›r›m amaçl› al›nan konutlar için böyle bir indirim söz konusu olmamaktad›r. ‹spanya, ‹talya, Danimarka, ‹sveç, Finlandiya ve Hollanda’da sahip olunan konutta oturan tüm ev sahipleri için faizlerin gelir vergisinden indirimi mümkün iken, Almanya, Fransa ve ‹ngiltere’de faizlerin gelir vergisinden indirimi sadece belli ev sahipleri için mümkündür. Avusturya ve Belçika’da ise geri ödemelerin bir miktar› belli bir süre için vergiden indirilebilmektedir. Bu düzenlemelerle, AB’de, mortgage teflvik edilmektedir. S‹STEM‹N R‹SKDEN KORUNMASI 2004 y›l› bafl› itibariyle, konut sorununu önemli ölçüde çözmüfl olan AB ülkelerinde, GSY‹H’lar›n›n %44.6’s› oran›nda, toplam 4.2 26 Trilyon EURO mortgage borcu bulunmaktad›r. Bu rakam ABD’de ise 5 trilyon USD civar›ndad›r. Mortgage sisteminde, gerek borçlular›n, gerekse alacakl›lar›n karfl›laflabilece¤i çok say›da risk bulunmaktad›r. Söz konusu risklerin bafl›nda, borçlunun, ifl görememezlik, hastal›k, iflsizlik vb. nedenlerle, kredi taksitlerini ödeyememesi; krediyi geri ödeyememesi; sat›n al›nan evin tapu kay›tlar›nda bulunan sorunlar nedeniyle, ipote¤in nakde çevrilememesi vb. riskler gelmektedir. ‹flte sistemin daha iyi iflleyebilmesi için, mutlaka bu risklerin kontrol alt›na al›nmas› gerekmektedir. Tüm dünyada riskleri kontrol alt›na alarak, ekonomik kay›plar› önleyen tek finansal araç ise hepimizin de bildi¤i gibi S‹GORTAd›r. Mortgage sisteminin geliflti¤i tüm ülkelerde riskleri kontrol alt›na alan, kredi koruma sigortas›, kredi ödemelerini koruma sigortas›, tapu sicil kayd› sigortas› vb. çok say›da sigorta ürünü bulunmaktad›r. Avrupa’da ve ABD’de uygulanan temel sigorta ürünlerinden baz›lar› flunlard›r: Mortgage Koruma Sigortas› (Mortgage Protection Insurance), Mortgage Ödemelerini Koruma Sigortas› (Mortgage Payment Protection Insurance), Tapu sicil sigortas› (Title Insurance), Mortgage Garanti Sigortas› (Mortgage Guarantee Insurance), Mortgage De¤er Kayb› Sigortas› (Indemnity Insurance). Kredi alan kifliyi risklere karfl› koruyan Mortgage Koruma Sigortas›n›n temel fonksiyonu, krediyi alan konut sahibi kiflinin ölümü durumunda, kalan borcun ödenememesi nedeniyle, ipote¤in nakte çevrilmesi riskini ortadan kald›rmakt›r. Ölüm halinde, sigorta kapsam›nda, evin kalan tüm kredi borcu kredi kurulufluna bir kerede ödenir ve evin tapusu, ölenin mirasç›lar› üzerine geçer. Ayr›ca, konut sahibinin, sürekli olarak sakatlanmas› durumunda da, sigorta flirketi, kalan kredi bakiyesini kredi kurulufluna ödeyerek, borcu kapat›r. Bu sigorta yapt›r›lmad›¤› takdirde ise, ölüm halinde ev sat›larak kalan borç tahsil edilecek, sakatl›k halinde ise, ödene- meyecek kredi taksitleri nedeniyle, konut sat›larak, ipotek nakde dönüfltürülecektir. Bir di¤er sigorta ürünü ise, Mortgage Ödemelerini Koruma Sigortas›’d›r. Kredi alan kifliyi risklere karfl› koruyan bu sigorta çerçevesinde, kapsam alt›na al›nan risk, kredi taksitlerinin geçici olarak ödenememesi ve bu nedenle de ipote¤in nakte çevrilmesi riskidir. Baflka bir ifadeyle, kredi alan kiflinin, iflsiz kalmas›, hasta olmas› veya kaza geçirmesi gibi nedenlerle, gelirinde bir azalma olmas› durumunda, kredi taksitlerini ödeyemeyece¤inden, e¤er varsa, sigortas› devreye girecek ve poliçede belirlenen süreler için, kiflinin kredi taksitleri sigorta flirketi taraf›ndan ödenecektir. Tapu sicil sigortas› ise, kredi veren kuruluflu risklere karfl› koruyan bir sigorta türüdür. Bu sigorta, kredi verilerek, ipotek alt›na al›nan gayrimenkulün, tapu sicil kay›tlar›n›n temiz oldu¤unu ve ipote¤in nakte çevrilmek istendi¤inde bir sorun ç›kmayaca¤›n› garanti eden ve aksi durumlardaki zarar› kapsama alan bir sigorta ürünüdür. Bu sigortan›n genel olarak kapsam içine ald›¤› risk, sigorta sözleflmesi kurulmadan önce var olan, sigor- tal› taraf›ndan bilinmeyen ve sigortac› taraf›ndan yap›lan araflt›rma sonucunda bulunamayan riskler sebebiyle, tafl›nmaz üzerinde bulunan rehnin geçersizli¤i veya ifa edilemezli¤idir. Baflka bir ifadeyle, sözkonusu sigorta, kredi alan kiflinin taksitlerini ödemedi¤i için, ipote¤in nakte çevrilmek istendi¤i hallerde, evin tapu kay›tlar›nda bulunan yasal engeller ve evrak sahtekârl›¤›, usulsüzlük, ehliyetsizlik, yetkisizlik gibi nedenlerle, sat›fl›n olanaks›z hale gelmesi, ipote¤in nakte çevrilememesi riskini kapsamaktad›r. Bir di¤er sigorta ürünü ise, kreditörlerin özel olarak yapt›rd›klar›, zorunlu olmayan, Mortgage Garanti Sigortas›’d›r. (Mortgage Insurance). Bu sigortan›n Mortgage Koruma Sigortas›ndan fark›, ipote¤in sadece %20 ila %30’luk k›sm›na ait riski kaps›yor olmas›d›r. Bu sigorta, kredi verenin veya yat›r›mc›n›n borçludan krediyi geri alamamas› riskini kapsayan bir sigorta ürünüdür. Bu sigorta daha çok, evi al›rken, %20 den daha az peflin ödeyen borçlular›n mortgage kredilerini kapsar. Çünkü burada mortgage kredi oran› daha yüksektir ve dolay›s›yla geri ödenebilme riski de yüksek olacakt›r. 27 KAPAK KONUSU De¤er Kayb› Sigortas› ise, kredi veren kuruluflun riskini sigorta eder. Bu sigorta, kredi karfl›l›¤›nda ipotek ettirilen konutun, ipote¤in nakde dönüfltürülmesi an›nda, de¤erinde meydana gelmifl düflüflleri kapsama alan bir sigorta türüdür. Konut finansman› sistemine iliflkin çeflitli kanunlarda de¤ifliklik yap›lmas› hakk›nda kanun tasar›s›"n›n de¤erlendirilmesi: Ülkemizde, mortgage ile ev sahibi olmak için, Sermaye Piyasas› Kurulu taraf›ndan haz›rlanan yasa tasar›s›n›n ad› "Konut Finansman› Sistemine ‹liflkin Çeflitli Kanunlarda De¤ifliklik Yap›lmas› Hakk›nda Kanun Tasar›s›"d›r. Henüz TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda görüflülen Tasar›, konut finansman›na iliflkin yasal çerçeveyi belirleyen kurallardan oluflmaktan çok, ad›ndan da anlafl›laca¤› üzere, çeflitli kanunlarda de¤ifliklik yap›lmas› suretiyle, ilgili kanunlarda sisteme uygun altya- 28 p›y› sa¤lamay› amaçlamaktad›r. Tasar›yla, 2004 say›l› ‹cra ve ‹flas Kanunu, 2499 say›l› Sermaye Piyasas› Kanunu, 4077 say›l› Tüketicinin Korunmas› Hakk›nda Kanun ve çeflitli vergi kanunlar›nda de¤ifliklikler yap›lmas› hedeflenmektedir. Tasar›da, konut edinmeleri amac›yla tüketicilere kredi kulland›r›lmas›, konutlar›n finansal kiralama yoluyla tüketicilere kiralanmas› ve tüketicilerin sahip olduklar› konutlar›n teminat› alt›nda tüketicilere kredi kulland›r›lmas› ifllemleri konut finansman› olarak tan›mlanm›flt›r. Tasar›n›n kapsam›nda ticari amaçla al›nan gayrimenkuller de¤il, sadece tüketicilerin almak istedikleri konutlar bulunmaktad›r. Bununla birlikte, oturmaya haz›r konutlar›n yan›s›ra, yap›m› devam eden konutlar ile, konut yap›lacak arsalar da, Tasar› kapsam›nda yer almaktad›r. Ayr›ca, kooparatif ortaklar› da, bu Tasar› kapsam›nda tüketici olarak kabul edileceklerinden, bireysel ola- rak, bu sistemden yararlanabileceklerdir. Tasar› ayr›ca, yap› kullanma izni almam›fl konutlara verilecek kredileri de kapsama almaktad›r. Konut finansman› kurulufllar› olarak, Sermaye Piyasas› Kanunu’nda yap›lacak de¤iflikliklerle, konut finansman› amac›yla do¤rudan tüketiciye kredi kulland›ran veya finansal kiralama yapan bankalar ile konut finansman› faaliyetinde bulunmas› uygun görülen finansal kiralama flirketleri ile finansman flirketleri s›ralanm›flt›r. Ayr›ca, Tasar›da, ipotek finansman› kurulufllar›, sermaye piyasas› kurumu olarak tan›mlanm›fl ve böylece, ipotek finansman› kurulufllar› ile konut finansman› kurulufllar›n›n, konut finansman›ndan kaynaklanan alacaklara dayal› sermaye piyasas› araçlar›n›, yat›r›mc›lara arz edebilmesine imkan tan›nm›flt›r. Bununla birlikte, konut finansman›na yönelik menkul k›ymetlefltirme araçlar› olarak, varl›k teminatl› ve ipotek teminatl› menkul k›ymetler düzenlenmifl ve konut alacaklar›n›n menkul k›ymetlefltirilmesi amac›yla konut finansman› fonlar› ile konut finansman› fonu kapsam› d›fl›nda kalan di¤er alacaklar›n menkul k›ymetlefltirilmesine imkân vermek amac›yla varl›k finansman› fonlar› tan›mlanm›flt›r. ‹K‹ AYRI MENKUL DE⁄ER HAVUZU Yukar›da da belirtildi¤i üzere, Tasar›da, ipotekli konut kredileri karfl›l›¤›nda ç›kart›lan menkul de¤erler için iki ayr› menkul de¤er havuzu oluflturulmas› öngörülmektedir: Konut Finansman› Havuzu (Teminat havuzu) ve Varl›k Havuzu. Teminat havuzu; yap› kullanma izni al›nm›fl konut ve di¤er gayrimenkuller üzerine ipotek tesis edilmek suretiyle teminat alt›na al›nm›fl alacaklar, ikame varl›klar ve bunlar›n riskten korunmas› amac›yla yap›lan sözleflmelerden oluflur. Bunlar d›fl›nda kalan, yap› kullanma izni almam›fl konutlar ile di¤er varl›k ve alacaklar ise Varl›k Havuzuna dahil edilirler. Tasar›da, ‹cra ve ‹flas Kanunu’nda yap›lan de¤ifliklikle, kiflilerin ald›klar› konut kredilerinin geri ödenmemeleri durumunda, söz konusu ipoteklerin paraya çevrilme süresi de k›salt›lmaktad›r. Tasar›, Tüketici Kanunu’na getirilen de¤ifliklikle, kredi veren konut finansman› kuruluflunu, ay›pl› maldan ve tüketicinin bu maddede yer alan seçimlik haklar›ndan dolay›, tüketiciye karfl› teslim tarihinden itibaren 1 y›l süre ile, kulland›rd›¤› kredi miktar› kadar müteselsilen sorumlu tutmufltur. Ayr›ca, Tasar›da, konut finansman›ndan kaynaklanan ifllemlerde, kredi veren konut finansman› kuruluflu, krediyi belirli bir konutun sat›n al›nmas› ya da belirli bir sat›c› ile yap›lacak sat›fl sözleflmesi flart› ile vermesi durumunda, konutun hiç ya da zaman›nda teslim edilmemesi halinde, kredi veren tüketiciye karfl› sat›c› ile birlikte kulland›r›lan kredi miktar› kadar müteselsilen sorumlu addedilmifltir. Konut finansman› kuruluflu e¤er bu hakk› sakl› tutmuflsa, tüketicinin birbirini izleyen en az iki ödemede temerrüde düflmesi halinde, geri ödemenin yap›lmamas› nedeniyle, borcun tümünün ifas›n› talep edebilir . Finansal kiralama ifllemlerinde ise, tüketicinin muacceliyet uyar›s›nda verilen sürenin sona ermesini takiben, konut finansman› kuruluflu kalan borcun tamam›n› ifa etme hakk›n› kullanmak üzere finansal kiralama sözleflmesini feshetti¤i takdirde, konutu derhal sat›fla ç›karmakla yükümlüdür. 29 KAPAK KONUSU Sözleflmede belirtilmek suretiyle konut finansman›na yönelik kredilerde ve finansal kiralama ifllemlerinde faiz oran› sabit, de¤iflken veya ayn› kredi için her iki yöntem esas al›nmak suretiyle belirlenebilir. Oran›n sabit olarak belirlenmesi halinde sözleflmede bafllang›çta belirlenen oran her iki taraf›n ortak r›zas› d›fl›nda de¤ifltirilemez. Oran›n de¤iflken olarak belirlenmesi halinde ise, bafllang›çta sözleflmede belirlenen oran, dönemsel geri ödeme tutar› Tasar›da tan›mlanan özelliklere sahip bir endeks baz al›narak de¤ifltirilebilir. Tüketici, konut finansman› kurulufluna borçland›¤› toplam miktar› önceden ödeyebilece¤i gibi ayn› zamanda bir ya da birden çok ödemeyi vadesinden önce yapabilir. Her iki durumda da konut finansman› kuruluflu, vadesinden önce ödenen taksitler için gerekli faiz indirimini yapmakla yükümlüdür. Faiz oran›n›n sabit olarak belirlenmesi halinde, sözleflmede yer verilmek suretiyle, bir ya da birden fazla ödemenin vadesinden önce yap›lmas› durumunda konut finansman› kuruluflu taraf›ndan tüketiciden erken ödeme ücreti talep edilebilir. Oranlar›n de¤iflken olarak belirlenmesi halinde tüketiciden erken ödeme ücreti talep edilemez. Tasar›da, vergi kanunlar›nda yap›lan de¤iflikliklerle, sistemin üzerindeki maliyetlerin azalt›lmas› amaçlanm›flt›r. Yap›lan de¤iflikliklerle, konut finansman› fonlar› ile varl›k finansman› fonlar›n›n kazançlar› Gelir Vergisi Kanunu kapsam›ndan ç›kar›lm›flt›r. Ayr›ca, Gider Vergileri Kanununa göre, afla¤›da yer alan ifllemler BSMV kapsam› d›fl›nda kabul edilmifltir. Bununla birlikte, Harçlar Kanunu’nda yap›lan de¤iflikliklerle, konut finansman› kurulufllar› ve ipotek finansman› kurulufllar› taraf›ndan konut finansman› kapsam›nda tesis olunacak ipotek ifllemleri, konut finansman› amac›yla yap›lacak finansal kiralamalarda kiralanan konutlar›n kirac›ya devri, harç kapsam›ndan ç›kar›lm›flt›r. TASARIDA S‹GORTA ‹LE ‹LG‹L‹ YER ALAN HUSUSLAR Tasar›da sigorta ile ilgili sadece üç mad- 30 de bulunmaktad›r. Bunlardan biri, konut finansman› ifllemlerinin gerektirdi¤i sigorta sözleflmeleri ile ilgili usul ve esaslar›n› belirlemeye, Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli¤i’nin görüfllerini almak kayd›yla, Hazine Müsteflarl›¤›’n›n, yetkili oldu¤unu belirten madde, ikincisi ise, konut finansman› sözleflmelerinin asgari unsurlar› aras›nda "varsa sözleflmeye konu olan konuta iliflkin sigorta bilgileri" nin yer alaca¤›n› belirten maddedir. Tasar›da sigortayla ilgili olarak yer alan üçüncü madde ise, Gider Vergileri Kanunu’nun 29.maddesini de¤ifltiren maddedir. Bu maddeyle, emeklilik sözleflmeleri, hayat sigortalar› (hayat sigortalar›nda ferdi kaza, hastal›k sonucu maluliyet ve tehlikeli hastal›klar teminatlar›n›n da ek teminat olarak verildi¤i sözleflmeler dahil) ve sa¤l›k sigortalar› ile ihracata ait nakliyat sigortalar›nda ve konut finansman› kapsam›nda yap›lan sigortalarda sözleflme ve poliçe üzerinden al›nan paralar, BSMV kapsam› d›fl›nda b›rak›lm›flt›r. Ayr›ca, bankalar, sigorta flirketleri, emeklilik flirketleri ve ipotek finansman› kurulufllar›n›n, kurulufllar›nda veya sermayelerini art›rd›klar› s›rada ç›kard›klar› hisse senetlerinin itibari de¤erlerinin üzerinde elden ç›kar›lmas› sonucu kendi lehlerine kalan paralar da, kapsam d›fl›nda b›rak›lm›flt›r. Sistemin teflvik edilmesi ve do¤ru yap›land›r›labilmesi için, önemli olan bir di¤er konu ise, hayat sigortalar› tazminat ve ifltira ödemeleri üzerinde bulunan, Veraset ‹ntikal ve Gelir Vergileri stopaj› uygulanmas› zorunlulu¤unun kald›r›lmas›d›r. Mortgage uygulamas›nda, tazminat ödemesi yap›lacak taraf yani lehdar finans Kuruluflu olaca¤› için, yasal mirasç›n›n aksine, mortgage ba¤lant›l› hayat sigortas›, yüksek seviyede itikal vergisine tabi olacakt›r. Bu durumda konut sahibinin kuruma olan borcu tamamen karfl›lanmayaca¤› için, gayrimenkul üzerindeki ipotek devam edecek ve sisteme güven sa¤lanamayacakt›r. Son olarak, mortgage borçlar›n›n faizli geri ödeme türünün seçilmesiyle, ana para ödemesi için, Muhtelit (Endowment) tipi ha- yat sigortalar› yapt›r›lmas› durumunda da, mortgage borcunun kapat›lmas› için biriktirilen k›s›m üzerinden %15 Gelir Vergisi stopaj› uygulanmas› zorunlu¤u olacakt›r. Bu durumda da, ödenecek tazminat, gerçek borcu karfl›lamayaca¤›ndan, sistemle ilgili hayat sigortas› poliçelerindeki %15’lik stopaj uygulamas›n›n kald›r›lmas›, sistemin çal›flabilmesi aç›s›ndan önem arz etmektedir. B‹RL‹K ÇALIfiMALARI Bu sebeple haz›rlanan Konut Finansman› Yasas›nda sadece Harç, BSMV ve KDV muafiyeti yeterli olmay›p, konut finansman› sistemi çerçevesinde yapt›r›lacak tüm sigorta ürünlerinin, özellikle de yukar›da yer alan Hayat Sigortalar› tazminat ödemelerinin, her türlü vergiden muaf olaca¤›n›n da yasada belirtilmesi gerekmektedir. Tasar›da da belirtildi¤i üzere, ülkemizde uygulanacak olan konut finansman› sigortas› ürünlerini düzenlemeye yetkili olan, Hazine Müsteflarl›¤› Sigortac›l›k Genel Müdürlü¤ü, bu kredilerle birlikte getirilmesi planlanan sigorta ürünleri konusunda çal›flmalar yapmaktad›r. Türkiye’de faaliyet gösteren tüm sigorta ve reasürans flirketlerinin üyesi oldu¤u, Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli¤i de, ülkemizde, konut finansman› kredi sisteminin gerek, kreditör gerekse kredi alanlar için en etkin ve verimli bir flekilde ifllemesinin temini için, geliflmifl ülke uygulamalar›n› inceleyerek, yukar›da da belirtildi¤i üzere, ülkemizde bafllang›çta uygulanmas› gerekli olan sigorta ürünlerini, Müsteflarl›kla yapt›¤› çal›flmalar çerçevesinde tespit ederek, bu ürünlere iliflkin yasal çerçevenin haz›rlanmas› amac›yla, Müsteflarl›kla iflbirli¤i içinde çal›flmalar yapmaktad›r. ■ 31 HAZ‹NE MÜSTEfiARLI⁄I S‹GORTACILIK GENEL MÜDÜRLÜ⁄Ü Sigortac›l›k sektörü ve istihdam eçen say›da, bir sonraki say›da 2005 y›l›n›n ayr›nt›l› bir de¤erlendirmesinin yap›laca¤› ifade edilmiflti. Ancak, y›lsonu verilerinin tamalanmamas› nedeniyle bu de¤erlendirme yap›lamam›flt›r. Bu çerçevede, bu say›da sigortac›l›¤›n istihdam yönü genel çerçeve içerisinde ele al›nacakt›r. Bugüne kadar genellikle gözard› edilen hususlardan biri de sigortac›l›¤›n ekonomiye sa¤lad›¤› istihdam katk›s›d›r. Gerçekten de ülkemizin bugün içerisinde bulundu¤u ekonomik flartlar sigortac›l›k sektörümüzün istihdam yönüyle de ele al›nmas›n› gerekli k›lmaktad›r. Herkesçe bilinen bir gerçektir ki, geliflmifl ülkelerde nüfus, a¤›rl›kl› olarak hizmetler sektöründe istihdam edilmektedir. Nitekim, ülkemiz ekonomisindeki geliflmeler paralelinde de di¤er sektörlerden hizmetler sektörüne kaymalar›n olaca¤› kuflkusuzdur. Bu noktada, di¤er hizmet sektörleri aras›nda istihdam bak›m›ndan sigorta sektörü özellikle dikkati çekmektedir. Sigortac›l›k sektörü, gerçekten de istihdam› yal- G 32 n›zca kendi çal›flt›rd›¤› personel ile s›n›rl› olmayan, hem geriye do¤ru hem de ileriye do¤ru istihdam etkisi oluflturan önemli bir sektördür. Geriye do¤ru istihdam etkisi ile; sigorta uygulamas›n›n bafllat›lmas›ndan önce sigorta altyap›s›n›n oluflturulmas› amac›yla yap›lan çal›flmalar kastedilmektedir. Nitekim, yaln›zca sigorta ve reasürans flirketlerinin talepleri ile yap›lm›fl pek çok araflt›rma mevcuttur. Deprem, sel, f›rt›na, terörizm, hastal›klar, tar›msal ürün riskleri, hayvan hastal›klar›, ölüm, trafik kazalar›, yang›n, h›rs›zl›k v.b. akla gelebilecek ne kadar risk varsa bunlarla ilgili olarak sektörün yapt›rd›¤› araflt›rmalar mevcuttur. Bu araflt›rmalar elbette birtak›m araflt›rma flirketleri, üniversiteler, brokerler v.b. kurulufllar vas›tas›yla yap›lmaktad›r. Bu suretle bu alanda ciddi say›da personel istihdam› sa¤lanmaktad›r. ‹LAVE ‹ST‹HDAM Sigortac›l›k sektörü uygulama devam ederken ise yine pek çok yönden istihdam sa¤lamaktad›r. Sigorta ve reasürans flirketleri ile arac›larda çal›flanlar, aktüerler, e¤itim için oluflturulan kurumlarda çal›flan personel, bireysel sat›fl elemanlar› bunlar aras›ndad›r. Ayr›ca d›flardan hizmet sat›n al›m› yoluyla gördürülen ifller de ilave istihdama yol açmaktad›r. Sigortac›l›k sektörünün ileriye do¤ru istihdam etkisi ise özellikle hasar tespiti ve hasarlar›n tazmini veya hasar görenin durumunun eski haline getirilmesi noktas›nda görülmektedir. Hasar tespitinde çal›flt›r›lan binlerce eksper ve uzman, tamir servisleri, analiz flirketleri, hastaneler, yard›mc› hizmet kurulufllar› v.b. hep ileri do¤ru istihdam etkisinin sonucudur. Sigortac›l›k sektörünün kapsama ald›¤› risklerin hem say›ca çok olmas› hem de yayg›n olmas› nedeniyle akla gelebilecek her alanda personel istihdam› talebini gündeme getirmektedir. Bu durum ise, sektörde gerçekten ne kadar istihdam sa¤land›¤› konusunun belirsiz hale gelmesine yol açmaktad›r. Bununla birlikte tahmini baz› rakamlar›n verilmesi mümkün bulunmaktad›r. 88 B‹N PERSONEL Tamam› tahmini rakamlar olmak üzere bugün sigortac›l›k sektöründe; ● 12 bini sigorta ve reasürans flirketlerinde, ● 60 bini acenteler nezdinde (bir tahmine göre de 100 bin), ● 5 bini eksperler nezdinde, ● 1000 i brokerler nezdinde, ● 10 bini bireysel sat›fl eleman› olarak emeklilik flirketleri nezdinde olmak üzere yaklafl›k 88 bin personel istihdam edilmektedir. Bu personele, yeni kurulmufl muhtelif kurulufllar (TRAMER gibi), dernek, birlik ve vak›flar gibi sektör kurumlar›nda çal›flanlar dahil de¤ildir. Ayr›ca, d›flar›dan hizmet sat›n al›- nan yard›mc› hizmet kurulufllar›, anlaflmal› tamirhaneler, hastaneler v.b. kurumlarda sektör amaçl› istihdam da bu say›ya dahil de¤ildir. Ayr›ca, yeni oluflturulan Tar›m Sigortalar› Havuzu uygulamas› ile de binlerce ziraat mühendisi, ziraat teknikeri ve veterinere yeni ifl alanlar› sa¤lanacakt›r. Tüm finans sektörü ele al›nd›¤›nda, aktif büyüklü¤ü bak›m›ndan finans sektörünün %2-3 ü seviyesinde bulunan sigortac›l›k sektörünün istihdam bak›m›ndan pay›n›n kat kat fazla oldu¤u görülecektir. Ülkemizin sigortac›l›kla ilgili potansiyelinin büyük bir k›sm›n›n henüz kullan›lmad›¤› gözönünde bulunduruldu¤unda, bu potansiyelden yararlan›lmas› halinde istihdam yönüyle olan katk›n›n da kat kat artaca¤› muhakkakt›r. Genel çerçeve içerisinde ve baz› tahminlerle de¤erlendirilen "Sigortac›l›k ve ‹stihdam" konusunun araflt›rmac›lar›n da ilgisini çekmesi, bu suretle daha ayr›nt›l› araflt›rmalar›n yap›lmas›n›n, ayr›ca bu araflt›rmalarla sektörün ülkemiz istihdam›na daha etkin katk›s›n›n nas›l sa¤lanabilece¤inin de ortaya konmas›n›n günümüz Türkiye ekonomisi bak›m›ndan önemli bir bofllu¤u giderece¤i aç›kt›r. ■ 33 MEVZUAT - SORUNLAR - YARGI KARARLARI Yarg›tay’›n de¤iflmesi gereken bir içtihad›… Alkollü sürücünün güvenli sürme yetene¤inin saptanmas› Zihni METEZADE TSRfiB Yönetim Kurulu Müflaviri G‹R‹fi Türk sigorta sektöründe uzun y›llardan beri prim üretiminin yüzde 45-50’sini kaza branfl› teflkil etmekte, bu pay içinde de otomobil sigortalar› denilen kasko sigortalar› ile Karayollar› Motorlu Araçlar Mali Sorumluluk Sigortalar› (trafik sigortas›) önemli bir yer tutmaktad›r. Bir süreden beri Karayollar› Motorlu Araçlar Mali Sorumluluk Sigortalar›, ayr› bir branfl fleklinde oluflmufltur. Halen bu branfltaki üretim 2005 sonu itibar› ile 1.225.871.054 YTL olup, hayat d›fl› üretimdeki pay› yüzde 15.70’dir. Gerek kasko sigortalar›nda, gerek karayollar› motorlu araçlar mali sorumluluk sigortalar›nda; ister zorunlu sigorta, ister ihtiyari sigorta fleklinde olsun, alkollü araç kullanma nedeni ile oluflan kazalar ve bunun sonucu tazminat›n ödenip ödenmemesi konusunda do¤an ihtilaflar, hemen her gün devam etmektedir. Bu yaz›m›zda, alkollü araç kullan›lmas› sonucu do¤an zararlarda, zarar›n sigorta teminat› içinde olup olmamas› ve bunun saptanmas› konusundaki Yarg›tay’›n senelerden beri devam eden içtihad› üzerinde duracak, art›k Yarg›tay’›n yerleflmifl bu içtihad›n› de¤ifltirmesi gerekti¤ini vurgulamaya çal›flaca¤›z. KONUNUN TANIMI Ülkemizde hemen her y›l yaklafl›k 470-500 bin trafik kazas› olmakta ve ortalama ölüm say›s› 4-5 bin kifli aras›nda de¤iflmekte, 100-150 bin kifli yaralanmaktad›r. Trafik kazalar›n›n oluflmas›nda en 34 önemli etken insand›r. Yaklafl›k olarak insan faktörü genelde yüzde 68; sürücü faktörü yüzde 27; yolcu faktörü yüzde 1, araç faktörü yüzde 5, yol faktörü de yüzde 1 nispetinde rol oynamaktad›r. ‹nsan faktörüne ba¤l› trafik kazalar›n›n nedenlerinin bafl›nda, acemilik, dikkatsizlik, uzun süre uykusuzluk, hatal› sollama, afl›r› h›z gelmekte; alkollü araç kullanma da önemli bir yer almaktad›r. Bu nedenle, trafik kazalar›ndan korunma yollar› aras›nda, alkollü araç kullan›lmamas› baflta gelen uyar›lardan biri olmaktad›r. ALKOLLÜ ARAÇ KULLANMA YASA⁄I Uyuflturucu maddeler ile birlikte düzenlenen alkollü içkilerin etkisinde araç kullanma yasa¤› 2918 say›l› Trafik Kanununun 48inci maddesinde düzenlenmifltir. Kanunun 48inci maddesine göre "uyuflturucu veya keyif verici maddeleri alm›fl olanlar ile alkollü içki alm›fl olmas› nedeniyle güvenli sürme yeteneklerini kaybetmifl kiflilerin karayolunda araç sürmeleri yasakt›r. Uyuflturucu veya keyif verici maddelerin cinsleri ile alkollü içkilerin etki dereceleri ve kandaki miktarlar›, tespit usulleri ve muayene flartlar› haz›rlanacak yönetmelikle Sa¤l›k ve Sosyal Yard›m Bakanl›¤›n›n görüflüne uygun olarak düzenlenir. Bu madde hükmüne uymayan sürücüler derhal araç kullanmaktan men olunur." Madde hükmü ile ilgili olarak Karayollar› Trafik Yönetmeli¤inin, konuya iliflkin 97nci maddesin- münde 10 bentte say›lan hallerde tafl›tta meyde, alkollü içki alm›fl olarak kandaki alkol mikta- dana gelen zararlar, sigorta teminat›n›n d›fl›nr›na göre araç sürme yasa¤›, araçlara göre fark- da tutulmufltur. Bunlardan biri, 5.5 bendinde l› düzenlenmifltir. Maddenin 1 ve 2nci bentlerin- yer alan "Tafl›t›n uyuflturucu maddeler veya Kade "Taksi veya dolmufl otomobil, minibüs, oto- rayollar› Trafik Kanunu uyar›nca yasaklanan büs, kamyon, çekici gibi araçlarla kamu hizme- miktardan fazla içki alm›fl kifliler taraf›ndan kulti, yük ve yolcu tafl›mac›l›¤› yapan sürücüler ile lan›lmas› s›ras›nda meydana gelen zararlar"d›r. resmi araç sürücüleri alkollü içki kullanm›fl olarak Trafik Kanunu uyar›nca yasaklanan miktar olabu araçlar› süremezler. Alkollü içki alm›fl olarak rak yukar›da de¤inildi¤i gibi 0.50 promil baz araç kulland›¤› tespit edilen di¤er sürücülerden al›nmaktad›r. kanlar›ndaki alkol miktarlar› 0.50 promilin üstün Karayollar› Motorlu Araçlar Zorunlu olanlar araç kullanamazlar" hükmü getirilmifl; Mali Sorumluluk Sigortas›nda (Trafik Sigortas›): araç kulland›¤› tespit edilenler alm›fl olduklar› bu Trafik Sigortas› Genel fiartlar›n›n sigorta flirketlemaddelerin cins, miktar ve etki derecelerine ba- rinin sigortal›s›na rücu edebilece¤i hallerle ilgili k›lmaks›z›n araç kullanmaktan men edilirler ve 4üncü maddesinin (d) bendi hükmüne göre, "Tazhaklar›nda Trafik Kanununun 48inci maddesine minat›, gerektiren olay, iflletenin veya eylemleringöre ifllem yap›l›r. Uyuflturucu veya keyif verici den sorumlu oldu¤u kiflilerin veya motorlu arac›n madde tespiti, kan ve idrar analizi sa¤l›k kurulufl- hat›r için karfl›l›ks›z olarak kendilerine verilen kiflilelar›nda yap›larak saptan›r." denilmifltir. rin uyuflturucu veya keyif verici maddeler alm›fl Görülüyor ki; alkollü içki alm›fl olarak kandaki olarak arac› sevk ve idare etmeleri esnas›nda alkol miktar›na göre araç sürme yasa¤›nda meydana gelmifl veya olay yukar›da say›lan kifliaraç türüne göre ay›r›m yap›lmakta; taksi ve lerin alkollü içki alm›fl olmalar› nedeniyle arac› sürdolmufl, otomobil, minibüs, otobüs, kamyon, çe- me yeteneklerini kaybetmifl olmalar›ndan ileri gekici gibi araçlarla; kamu hizmeti, yük ve yolcu ta- liyorsa, sigortac› bu durumu zarar görene karfl› ilefl›mac›l›¤› yapan araçlar›n sürücülerinin alkollü ri süremez, Trafik sigorta sözleflmesine ve bu söziçki alm›fl olarak bu araçlar› sürmeleri yasaklan›r- leflmeye iliflkin kanun hükümlerine göre zarar göken, di¤er araç sürücülerinde ise, ancak kanla- rene ödemede bulunur, sonra sigorta ettirene rür›ndaki promilin üstünde olanlar›n araç kullan- cu eder." 1992 y›l›nda yeniden düzenlenen Genel malar› yasaklanm›fl bulunmaktad›r. fiartlar›n bu hükmü, önceki Genel fiartlardaki hükAlkollü olarak araç kullan›ld›¤›ndan flüphe mün aynen muhafazas› ile devam etmifl; ‹htiyari edilen ve hasarla sonuçlanan trafik kazalar›n- Mali Sorumluluk Sigortas› Genel fiartlar›nda da da, sürücülerin alkol durumlar› kaza tespit tuta- benzer hüküm düzenlenmifltir. na¤›n› tanzim eden eleYarg›tay Kararlar›: manlarca olay yerinde tekYarg›tay alkollü içki alm›fl Yetkili kurum nik cihazlarla tespit edileolmas› nedeniyle güvenli rek bir tutana¤a yaz›lmakaraç sürme yetene¤ini kaytaraf›ndan alkol tad›r. Bu halde kazaya kar›beden kiflilerin Karayollar›nnedeni ile sürücünün flanlar›n alkol durumlar›n›n da araç sürmelerinin yasakgüvenli sürme tespiti için ayr›ca adli doklanmas› ile ilgili 48inci madtora veya sa¤l›k kurulufllar›de hükmünün, Karayollar› yetene¤inin kaybolma na sevki yap›lmamaktad›r. Trafik Yönetmeli¤i ile de¤ifltioran›n›n ne oldu¤u rilemeyece¤i görüflündedir. hususunda yap›lacak S‹GORTA GENEL Nitekim Yarg›tay Özel DairefiARTLARINDA DURUM si, bu konudaki 14.5.1996 tabir saptama, yarg›n›n Kasko Sigortas›nda: rihli, 1996/1241-3500 say›l› karar›na esas olmal› Kasko sigortalar› genel karar›nda "Kasko Sigorta güvenli sürme flartlar›n›n "A.5 Teminat D›Poliçesi Genel fiartlar›n›n 5.5 fl›nda Kalan Zararlar" bölümaddesinin dayana¤›n› yetene¤ini kaybetme bu esasa ba¤lanmal›d›r. 35 MEVZUAT - SORUNLAR - YARGI KARARLARI teflkil eden Karayollar› Trafik Kanununun 48inci maddesinin yasaklamay› düzenleyen ilk f›kras›nda (alkollü içki alm›fl olmas› nedeniyle güvenilir araç sürme) yasaklanm›fl olup, ayn› maddenin ikinci f›kras›ndaki yönetmelik düzenlenmesine olanak tan›yan hükümde yasaklama yetkisi yönetmeli¤e b›rak›lm›fl olmad›¤›ndan" bahisle Karayollar› Trafik yönetmeli¤inin, yasada yer alan hükmünü dikkate almayarak mücerret 0.50 promil üstünde alkollü içki alm›fl olarak araç kullan›m›n› yasaklamas›n›, dayana¤› bulunmad›¤›ndan, geçersiz bulmufltur. Kararda, ayr›ca "Geçersiz yönetmelik hükümlerinin yasaya ayk›r› bir flekilde genel flart olarak kabulünün de mümkün olmad›¤›" belirtilmifltir. Bu nedenle, Yarg›tay, kararlar›nda, 2918 say›l› kanundaki alkollü içki al›nm›fl olmas› nedeniyle güvenli sürme yetene¤inin kaybolmufl olmas›n› aramaktad›r. Ancak alkollü içki alm›fl olmakla zarar› do¤uran olay aras›nda bir illiyet ba¤› bulunmal›d›r. Alkol alm›fl olman›n olayla hiçbir etkisinin olmad›¤›, alkol almam›fl bir kiflinin dahi ayn› flekilde trafik olay›na kar›flabilece¤i, olay›n alkolün etkisi alt›nda meydana gelmedi¤i hallerde, hasar›n poliçe kapsam› içinde olaca¤› Yarg›tay’ca da kabul edilmifltir. Afla¤›da Yarg›tay’›n örnek olarak ald›¤›m›z, kasko ve trafik sigortalar› ile ilgili kararlar›nda bu hususlar aç›kça belirtilmektedir. Yarg›tay’›n kasko sigortalar› ile ilgili olarak Trafik Yönetmeli¤inin 97nci maddesinde öngörülen yüzde 50 oran›ndaki promilin üzerinde alkol al›nmas› halinde bunun sigorta teminat›nda olmad›¤› yolunda sigorta flirketince yap›lan itiraz› kabul etmeyen ve bu konudaki genel flart hükmünü geçersiz sayan kararlar›na bir örnek olarak Özel Dairenin 23.10.2003 tarihli, 2003/588 say›l› karar›n› afla¤›da sunuyoruz. Karara göre; "Kasko sigorta genel flartlar›n›n A.5-5 maddesinin dayana¤›n› teflkil eden Karayollar› Trafik Kanunu’nun 48inci maddesine göre, alkollü içki alm›fl olmas› nedeniyle güvenli sürme yeteneklerini kaybetmifl kiflilerin karayolunda araç kullanmas› yasaklanm›flt›r. Sözü edilen yasaklamay› düzenleyen KTK’n›n 48inci maddesinin ilk f›kras›nda (alkollü içki alm›fl olmas› nedeniyle güvenli araç sürme yeteneklerini kaybetmifl kiflilerin karayollar›nda araç kullanmalar› yasaklanm›fl) 36 olup, ayn› maddenin ikinci f›kras›ndaki yönetmelik düzenlenmesine olanak tan›yan hükümde yasaklama yetkisi, Karayollar› Trafik Yönetmeli¤i’nin 110uncu maddesinde, yukar›da an›lan yasa hükmünün tekrarlanmas›n› müteakip uyuflturucu veya keyif verici maddeler ile alkollü içkilerin oranlar›n› ne flekilde saptanaca¤› belirlendikten sonra, yasada yer alan güvenilir araç sürme yetene¤ini kaybetme hükmünü dikkate almadan, mücerret 0.50 promil üstünde al›nan alkol miktar›na göre araç kullanma yasa¤› getirilmesi, yasal dayana¤› bulunmad›¤›ndan geçersizdir. Geçersiz yönetmelik hükümlerinin yasaya ayk›r› bir flekilde poliçede genel flart olarak kabulü mümkün de¤ildir. Bu itibarla, yasa hükmü uyar›nca kandaki promil oran› dikkate al›nmaks›z›n olay›n sürücünün alkolün etkisi nedeniyle güvenli sürüfl yetene¤ini kaybetmesi sonucu meydana gelip gelmedi¤inin saptanmas› önem kazanmaktad›r. Zira, alkolün etkisi kiflilerin bünyesine göre de¤iflik sonuçlar ortaya ç›karabilmektedir. Nitekim, dava konusu olayda da, aralar›nda nöroloji uzman› bir hekimin de bulundu¤u bilirkifli kurulunca verilen 9.11.2001 günlü ek raporda davaya konu olay›n sürücünün alkolün etkisinde kalmas› sonucu meydana geldi¤i belirtilmifltir. Bu durumda davan›n reddine karar verilmesi gerekirken, alkol seviyesinin yönetmelikte belirlenen 0.50 promilin alt›nda kald›¤› gerekçesiyle davan›n kabulüne karar verilmesi yerinde görülmemifl ve daval› sigortac› vekilinin temyiz isteminin kabulü ile hükmün bozulmas› gerekmifltir." denilmektedir. Trafik sigortas› genel flartlar› ile ilgili olarak alkollü araç kullan›lmas› nedeniyle do¤an hasardan dolay› tazminat› ödeyen sigortac›n›n, kendi sigortal›s›na rücu etmesi halinde uygulanacak yöntemle ilgili 15.4.1996 tarihli, 1996/2211-2742 say›l› örnek karar afla¤›dad›r. "Taraflar aras›ndaki Poliçe Genel fiartlar›’n›n 4/d maddesine göre, hasar›n teminat d›fl› kalabilmesi için, arac› kullanan›n, alkollülü¤ün etkisi alt›nda trafik kazas›na yol açmas› gerekir. Böyle bir durumun varl›¤›n›n ispat yükü ise, TTK’nun 1281/2. maddesi uyar›nca sigortac›ya düflmektedir. Bu nedenle, mahkemece yap›lacak ifl; Nöroloji uzman› bir hekim, trafik uzman› ve hukukçu kiflilerden oluflturulacak bilirkifli kuruluna inceleme yap- t›r›larak, olay›n meydana gelifl flekli itibariyle kaza ve hasar›n, münhas›ran sürücünün ald›¤› alkolün etkisi alt›nda ileri gelip gelmedi¤ini tesbit ettirmek ve sonucuna göre karar vermekten ibarettir. Uzmanl›k alan› göz önüne al›nd›¤›nda, bu konuda al›nan yetersiz bilirkifli raporuna dayan›larak davan›n kabulü do¤ru olmam›fl verilen karar›n bu bak›mdan daval› yarar›na bozulmas› gerekmifltir." Her iki kararda görülece¤i gibi Yarg›tay; alkollü araç kullan›lmas› halinde güvenli sürme yetene¤inin kaybedildi¤inin araflt›r›lmas›nda, trafik polisinin alkol ölçüm aletleriyle saptad›¤› promil oran›n› kabul etmemektedir. Yarg›tay’›n benimsedi¤i ve içtihat haline gelen bu uygulama, bu konuda her y›l say›s›z kararlar›nda benimsenen, nöroloji uzman› doktor, trafik uzman› ve bir hukukçudan müteflekkil bilirkiflilerin bir araya gelerek trafik kazas›n› oluflturan etken ve unsurlar›n, özellikle kazan›n; sürücünün alkollü olmas›ndan ileri gelip gelmedi¤inin saptanmas› ve var›lacak görüfl do¤rultusunda gerçekleflen rizikonun sigorta kuvertürü kapsam›nda kal›p kalmad›¤›n›n ortaya ç›kar›lmas› yolundad›r. Bu durum hasar› müteakip, tazminat› k›sa bir süre içinde ödemek zorunda kalan sigortac› için tazminat ödemesini geciktirmekte ve sorunlara neden olmaktad›r. Örne¤in; kasko sigortalar› genel flartlar›n›n B.3.1 maddesine göre sigortac› hasar miktar›na iliflkin belgelerin kendisine verilmesinden itibaren en geç 15 gün içinde gerekli incelemeleri tamamlay›p hasar ve tazminat miktar›n› tespit edip sigortal›ya bildirmek zorundad›r. Trafik sigortalar›nda genel flartlar›n B.8 maddesine göre kaza tesbit tutana¤› veya bilirkifli raporunun ve gerekli belgelerin sigortac›n›n merkez veya kurulufllar›ndan birine iletildi¤i tarihten itibaren 8 ifl günü içinde ödenmesi gerekmektedir. Trafik Kanununun 99uncu maddesi de ayn› mealdedir. Burada Trafik Kaza Tespit tutana¤› önemli rol oynamakta ve saptanan promil oran› sürücünün arac› güvenli sürüp sürmedi¤i konusunda fikir vermektedir. Yarg›tay, içtihatlar›nda hiçbir zaman promil oran›n› kabul etmemifl ve yönetmelikle bu oran›n, saptanmas›n›n yasal dayanaktan mahrum oldu¤u görüflü ile güvenli sürmenin olup olmad›¤›n›n yukar›da de¤inildi¤i gibi bir bilirkifli heyetince saptanmas›n› aram›flt›r. Bunun yap›lmad›¤› hallerde, promil oran›na göre yap›lan tespitleri ve tutanaklar› dikkate almayarak, yerel mahkemelerce promil oran›na göre al›nan kararlar› bozmufltur. Kan›m›zca, Yarg›tay›n yerleflmifl olan bu içtihad›n› de¤ifltirme zaman› gelmifltir. Zira bilimsel olarak ve istatistiklere göre alkollü sürücünün 0,5 promil de¤erinden sonra kaza yapma ihtimali yüksek bir e¤ilim göstermektedir. Bunun sonucu olarak, kan›nda 1.00 promil alkol bulunan sürücülerin yüzde 70’inin kazalara sebep oldu¤u saptanm›flt›r. Kandaki alkol miktar› art›kça kiflinin denge, görme ve iflitme gibi beyinsel fonksiyonlar›nda azalmalar ortaya ç›kmakta, kas kontrolü gibi çok önemli duygu ve kontrol kabiliyetleri de azalmaktad›r. T›bben saptanan bu durumu, Yarg›tay’›n dikkate almas› zaruridir. Kararlar›na esas olmak üzere Adli T›p veya bu konuda yetkili kurum delaletiyle alkol nedeni ile sürücünün güvenli sürme yetene¤inin kaybolma oran›n›n ne oldu¤u hususunda yap›lacak bir saptama, yarg›n›n karar›na esas olmal› ve güvenli sürme yetene¤ini kaybetme bu esasa ba¤lanmal›d›r. Bu hususta gerekirse Trafik Yönetmeli¤indeki yüzde 50 promil oran› da yeniden gözden geçirilmeli; Yönetmelik hükmü kanun hükmü olarak yasallaflmal›d›r. Kan›m›zca, de¤erli Yarg›tay’›n davalar› uzatan bu konudaki yerleflmifl içtihatlar›n› kald›rarak, bilimsel ölçüleri dikkate almak suretiyle güvenli sürme yetene¤inin mevcudiyetini baz olarak yetkili kurulufllardan alaca¤› promil oran›na göre saptamas› gerek yerel mahkemeler, gerek bizzat Yarg›tay aç›s›ndan sorunlar›n objektif ve bilimsel ölçülerde, seri bir flekilde çözümünü sa¤layacakt›r. ■ 37 E⁄‹T‹M Baflkent Üniversitesi Sigortac›l›k ve Risk Yönetimi Sigortac›l›k ve Risk Yönetimi Bölümü’nden mezun olanlar, özellikle hayat sigortac›l›¤› ve bireysel emeklilik flirketlerinde veya sigorta acentelerinde ifl bulmakta zorlanmamaktad›r. 38 Levent A⁄DAfi TSRfiB E¤itim Yay›n ve Projeler Uzman› igortac›l›k ve Risk Yönetimi Bölümü, Baflkent Üniversitesi Ticari Bilimler Fakültesi’nin temelini oluflturan Uygulamal› Bilimler Yüksekokulu’na ba¤l› olarak 1999-2000 akademik y›l›nda, Sigortac›l›k Bölümü olarak e¤itim ve ö¤retimine bafllam›flt›r. Söz konusu Bölüm, 2001-2002 akademik y›l›nda ise, Sigortac›l›k ve Risk Yönetimi ad›n› alm›flt›r. Sigortac›l›k ve Risk Yönetimi Bölümü taraf›ndan belirtilen, fakültenin kurulufl amac›, sigorta sektöründe yer alan uygulamalar›, gereksinmeleri, yenilikleri kavrayacak, etkin olabilecek, düflünen, problem çözen, giriflimci ve yarat›c› S bireyler yetifltirmektir. Sigortac›l›k ve Risk Yönetimi Bölümü, Türkiye’de, 4 y›ll›k sigortac›l›k e¤itimi veren üç lisans program›ndan birisidir. Bölümde, e¤itimin dili Türkçe olmakla birlikte, mesle¤in uluslararas› nitelik kazanmas› nedeni ile ö¤rencilerin mesleki iliflkileri sürdürülebilecek düzeyde yabanc› dile hâkim olmalar› için, yabanc› dil ö¤renimine tüm e¤itim süresince büyük önem veriliyor. Bölümde uygulanan ders program›n›n ilk iki y›l›nda, matematik, bilgisayar, ekonomi ve iflletme alanlar› ile ilgili temel dersler bulunuyor. Di¤er iki y›lda ise, olas›l›k teorisi, sigorta hukuku, Türkiye ve Avrupa’da sigortac›l›k, sigortac›l›kta hasar ve tazminat uygulamalar›, aktüerya matemati¤i, sigorta ‹statisti¤i, yaflam ve yaflam d›fl› sigorta, yaflam modelleri ve tablolar›, risk analizi ve reasürans gibi mesleki dersler veriliyor. Bölüm yöneticileri ise, ö¤rencilerin ö¤retim yoluyla elde ettikleri bilgi ve becerilerini ilgili sektördeki iflyerlerinde uygulayarak güçlendirmelerini sa¤lamak, do¤ru karar verme becerilerini gelifltirmek ve iflbafl›nda deneyim kazanmalar›na olanak sa¤lamak amac›yla, Bölümün denetiminde, 30 iflgünü yaz staj› ve sekizinci yar›y›lda en az 400 saatlik iflbafl›nda e¤itim gerçeklefltirilmesini öngörüyor. Di¤er taraftan fakülte yönetimi, mezun adaylar›n›n bilgi ve görgülerini art›rmak için, sektörün düzenleyici ve denetleyici kurumlar› olan Ha- zine Müsteflarl›¤› Sigortac›l›k Genel Müdürlü¤ü ve Sigorta Denetleme Kurulu’ndan e¤itim ve uygulama deste¤i sa¤layarak da ö¤rencilerine imkan yarat›yor. Di¤er taraftan, Sigortac›l›k ve Risk Yönetimi Bölümü, 2005–2006 ö¤retim y›l›nda, 30 ücretli ve 5 burslu olmak üzere toplam 35 kiflilik ö¤renci kontenjan›na sahip. Bölümün, y›ll›k ortalama mezun olabilen ö¤renci say›s› ise 25. Bölüm yöneticilerinden edinilen bilgiye göre, bugüne kadar 50’ye yak›n mezun ö¤renci say›s›n›n %65-70’i sigorta sektörü ve iliflkili sektörlerde istihdam imkânlar›na sahip olmufl. Yine Bölüm yöneticilerinden edinilen bilgiye göre, Sigortac›l›k ve Risk Yönetimi Bölümü’nden mezun olanlar, özellikle hayat sigortac›l›¤› ve bireysel emeklilik flirketlerinde veya sigorta acentelerinde ifl bulmakta zorlanmamaktad›r. Bunun yan› s›ra Bölümün mezunlar›, sigorta sektörünün mal ve sorumluluk sigortas› branfllar›nda, ürün fiyatland›r›lmas›nda, flirketlerin yat›r›m yönetiminde ve pazarlama alanlar›nda uzman olarak ve sosyal güvenlik programlar›nda dan›flman olarak çal›fl›rlar. Ayr›ca söz konusumezunlar, reasürans, yat›r›m flirketleri, bankalar, üniversiteler ve büyük flirketlerde de istihdam edilebilmektedirler. ■ Eskiflehir Yolu 25.KM, Baflkent Üniversitesi Ba¤l›ca Kampüsü, Ticari Bilimler Fakültesi, 06530, Ankara Tel: (0312) 234 10 10/1750 39 E⁄‹T‹M Ayd›n-Adnan Menderes Üniversitesi’nde Sigorta e¤itimi Yenipazar Meslek Yüksekokulu ö¤rencilerine ve akademik kadrosuna sa¤lad›¤› sosyal ve teknik imkanlar bak›m›ndan, alan›nda hizmet veren di¤er okullardan ayr›lmaktad›r. 40 ürkiye’de faaliyet gösteren ve sigorta sektörüne nitelikli eleman yetifltirmeyi amaç edinen ön lisans programlar›ndan biri de Ayd›n’›n Yenipazar ilçesinde bulunan ve 1994 y›l›nda, Adnan Menderes Üniversitesi Rektörlü¤ü’ne ba¤l› olarak kurulan Yenipazar Meslek Yüksekokulu bünyesinde yer almaktad›r. 1994 y›l›nda, e¤itim-ö¤retime bafllayan Yenipazar Meslek Yüksekokulu; ilk zamanlar sadece, bankac›l›k, iflletmecilik ve muhasebe gibi programlara ö¤renci kabul ederken, 2001 y›l›nda muhasebe ve bankac›l›k programlar›nda ikinci e¤itim s›n›flar›n› açm›fl ve 2002 y›l›nda da sigortac›l›k program› ile ö¤renci kabulüne bafllam›fl. Okulda halen, 427’si k›z, 378 erkek olmak üzere, toplam 805 ö¤renci e¤itim-ö¤retim görmekte. T Söz konusu okulda sa¤lanan e¤itimö¤retim verilen alanlar özetle flunlard›r: Bankac›l›k, ‹flletme, Muhasebe, Sigortac›l›k, Bankac›l›k (ikinci ö¤retim) ve Muhasebe (ikinci ö¤retim). Ayr›ca okul idaresi, 2006/2007 e¤itim-ö¤retim döneminde Emlak ve Emlak Yönetimi, Sigortac›l›k (ikinci ö¤retim) ve ‹flletme (ikinci ö¤retim) programlar›n›n aç›lmas›n› sa¤lamay› da planlanmaktad›r. Okulun sigortac›l›k program›, sigorta sektörüne ara eleman yetifltirmeyi amaçlamaktad›r. Bu amaca uygun olarak, Okul ö¤rencileri, ilk y›l, iktisada girifl, genel muhasebe, matematik, genel iflletme, sigortac›l›¤a girifl, makro iktisat, istatistik vb gibi temel iktisat derslerini ö¤renirken; ikinci y›l, sigorta muhasebesi, sigorta iflletmecili¤i, hayat ve bireysel emeklilik sigortas›, hasar teknikleri, kaza ve yang›n sigortas›, pazarlama ilkeleri, sorumluluk sigortac›l›¤›, reasürans vb türde dersler ö¤renmektedir. Yenipazar Meslek Yüksekokulu’nun Sigortac›l›k program›ndan mezun olan ö¤renciler ise, sigorta flirketlerinde, bankalar›n sigortac›l›k ile ilgili bölümlerinde veya sigorta acentelerinde çal›flabilmekte; ayr›ca kendileri de acente kurabilmektedirler. Ayn› zamanda, Yenipazar Meslek Yüksekokulu, ö¤rencilerine ve akademik kadrosuna sa¤lad›¤› sosyal ve teknik imkanlar bak›m›ndan, alan›nda hizmet veren di¤er okullardan ayr›lmaktad›r. Nitekim, Okulun genifl bir bahçesi, voleybol ve basketbol sahalar›, kablosuz internete ba¤l› 35 bilgisayarl› laboratuar› ve 14 bilgisayarl› çal›flma laboratuar› bulunmaktad›r. Ayr›ca, Okul idaresi ö¤rencilerine, yaklafl›k 2.000 çeflit kitab›n bulundu¤u bir kütüphane imkan› da sa¤lamaktad›r. ‹darenin, ö¤rencilere sa¤lad›¤› imkanlardan bir di¤eri ise, 100 kiflilik bir konferans salonunun, projeksiyon cihaz› ve ses sistemi ile hizmet vermesidir. Ayr›ca Okulda, mevcut 10 dersli¤in 4 tanesinde projeksiyon cihaz› ve bilgisayar ile e¤itim verilmektedir. Okulda, Yüksek Ö¤renim Kredi ve Yurtlar Kurumu taraf›ndan faaliyete geçen 150 ö¤renci kapasiteli bir yurt da bulunmaktad›r. Ayr›ca 50 kiflilik özel k›z ö¤renci pansiyonu, 80 kiflilik özel erkek ö¤renci pansiyonu okul içerisindeki di¤er yaflamsal imkânlard›r. Di¤er taraftan, Meslek Yüksekokul Okulu’nun yöneticileri taraf›ndan da dile getirildi¤i gibi; okulda, gerek ö¤renciler, gerek idareciler ve gerekse akademisyenler aras›nda var olan güçlü iletiflim; ö¤renme ve ö¤retme iste¤ini kuvvetlendirmektedir. ■ Yenipazar Meslek Yüksekokulu 09350 Yenipazar/AYDIN Tel: 0-256-3614124-26 - Faks: 0-256-3614125 E-posta: yenipazarmes@adu.edu.tr Web: http://yenipazarmes.adu.edu.tr 41 S‹GORTA ‹STAT‹ST‹KLER‹ Sektörün konsolide tablolar›, neticeleri TSRfiB ‹statistik Birimi ye flirketlerimizden derlenen 31.12.2005 sonu gelir tablosu, bilanço ve di¤er bilgilere göre elde edilen neticeler afla¤›da özetlenmifltir. Reasürans fiirketlerine iliflkin rakamlar hariç olup, afla¤›daki tablo ve grafikler sadece sigorta flirketlerinden temin edilen verilere göre haz›rlanm›flt›r. 2005 y›l› itibar› ile sektörümüzde, ikisi reasürans flirketi olmak üzere toplam 55 flirket faaliyet göstermektedir. Son befl y›l içerisinde flirket adedi %18 oran›nda azalm›flt›r. Ü PR‹M / HASAR / TEKN‹K KÂR Öncelikle son 5 y›l teknik neticeleri incelenmiflir. Afla¤›da verilen ilk tablo, önceki y›llar ile karfl›laflt›rma yap›labilmesi aç›s›ndan 2005 y›l› için Hayat D›fl› branfllarda eski hesap düzenine göre oluflturulan teknik kar neticelerini içermektedir. Sonraki tablolar ise önümüzdeki dönem karfl›laflt›rmalar›na baz teflkil edilebilmesi ve fiili rakamlarla tutarl› olabilmesi aç›s›ndan 2005 y›l› itibar›yle yeni hesap düzeninde elde edilen teknik kar rakamlar›na göre oluflturulmufltur. PR‹M GEL‹fi‹M‹ 2005 y›l› teknik neticelerine bak›ld›¤›nda, dönemi Hayat ve Hayat D›fl› toplam›nda 7.816.433.741 YTL prim ile kapatan sektör 2004 y›l›na göre s›ras›yla Hayat D›fl› branfllarda %18,21, Hayat branfl›nda %1,48 ve toplamda %15,19 oran›nda bir prim art›fl› gerçeklefltirmifltir. Enflasyon oran› üzerinde gerçekleflen bu art›fl sevindirici olmakla birlikte, kifli bafl›na düflen primin halen 65 Euro seviyelerinde olmas› nedeniyle geliflmifl ülkelere k›yasla yeterli bir büyüme olarak görülmemektedir. Branfllara Göre Yaz›lan Primler (1.000 (1.000 YTL) YTL) Yang›n Nakliyat Kaza Mühendislik Tar›m Hukuksal Koruma Sa¤l›k Ferdi Kaza Kredi K.M.A Sorumluluk Hayat D›fl› Toplam Hayat Toplam 42 2001 2002 2003 2004 2005 449.050 109.530 1.026.479 122.548 8.655 2.254 270.383 54.259 354 676.549 163.267 1.489.223 195.868 15.424 2.878 410.422 78.097 444 2.043.512 461.350 2.504.862 3.032.172 686.350 3.718.522 865.562 201.380 1.468.991 221.497 20.586 5.492 517.595 107.847 1.147 645.476 4.055.573 1.032.552 5.088.125 1.067.121 268.596 1.998.986 275.452 29.417 18.934 682.014 166.223 2.681 1.052.423 5.561.847 1.223.945 6.785.792 1.136.331 290.631 2.436.439 322.110 48.530 21.728 798.539 234.187 4.489 1.281.439 6.574.423 1.242.011 7.816.434 Son 5 y›ll›k primlerin YTL cinsinden geliflimini gösteren yukar›daki tablo ve grafikler incelendi¤inde, 2005 y›l›nda, özellikle Yang›n ve Nakliyat dallar›nda büyümenin önceki y›llara ve di¤er branfllara k›yasla daha az gerçekleflti¤i dikkati çekmektedir. Hayat branfl›ndaki prim gelirlerindeki art›fl BES in yayg›nlaflmas› nedeniyle önemli ölçüde yavafllam›flt›r. 2004 Temmuz ay›nda Tramer’in devreye girmesi sigortas›z araçlar›n ço¤unlu¤unun sigortalanmas›n› sa¤layarak ilgili branflta ciddi art›fl kaydedilmifl, bu alandaki bofllu¤un önemli ölçüde giderilmifl olmas› nedeniyle 2005 y›l›n›n ikinci yar›s›ndan itibaren art›fl oran› normal sevi- yelere düflmüfltür. Lokomotif branfllardan biri olan Kasko sigortalar› bankalar›n kredi politikalar›n›n etkisi ile yeni araç sat›fllar›ndaki art›fla paralel olarak ortalaman›n üzerinde bir art›fl sergilemifltir. Yat›r›mlara paralel art›fl göstermekte olan Mühendislik sigortalar›nda özellikle son üç dönemde azal›fl trendi izlenmektedir. Öte yandan mutlak de¤er olarak toplam primlerin içerisinde küçük bir paya sahip olan Hukuksal Koruma ve Kredi sigortalar›na ilginin artt›¤› gözlenmektedir. Tarsim’in devreye girmesi ile birlikte Tar›m sigortalar›ndaki geliflmenin önümüzdeki dönemde hak etti¤i seviyelere ulaflmas› beklenmektedir. 43 S‹GORTA ‹STAT‹ST‹KLER‹ 2005 Primlerinin Branfl Da¤›l›mlar› : K.M.A Sorumluluk 16,39% Hayat: 15,89% Yang›n: 14,54% Nakliyat: 3,72% Kredi: 0,06% Kaza: 31,1% Ferdi Kaza: 3,00% Tar›m: 0,62 Sa¤l›k: 10,22% Hukuksal Koruma: 0,28% Toplam prim üretimi içerisinde branfllar›n paylar›n› gösteren yukar›daki grafik incelendi¤inde, piyasan›n yine araç sigortalar›n›n liderli¤inde geliflti¤i görülmektedir. Bu branfllar› %15,89 ile Hayat sigortalar›, % 14,54 ile Yang›n sigortalar› ve %10,22 ile Sa¤l›k sigortalar› takip etmektedir. HASAR GEL‹fi‹M‹ Hayat D›fl› branfllar›n brüt Hasar Prim oranlar› geliflimini gösteren afla¤›daki tablo incelendi¤inde, ortalama % 67,58’nin üzerinde gerçekleflen H/P oranlar› ile Kaza, Sa¤l›k ve Tar›m branfllar› dikkati çekmektedir. Toplam yaz›lan prim içerisinde %32 ile en büyük paya sahip olan Kasko branfl› brüt %95,47 H/P oran› ile sektör geneli için önemli teknik zarar yaratan branfl olmaya devam etmektedir. Öte yandan takvim y›l› esas›na göre % 69,53 oran›nda gerçekleflen Trafik Sigortalar› H/P oran›, takvim y›l› esas› ile son 6 y›la bak›ld›¤›nda toplamda %97 seviyelerine yükselmekte olup komisyon ve idari masraflar gibi flanjmanlardan sonra sektör için yine teknik zarar yaratmaktad›r. Sa¤l›k sigortalar›nda da % 84,66 seviyesinde gerçekleflen H/P oran› sektör için olumsuz netice yaratmaktad›r. Hayat D›fl› Branfllar›n Hasar / Prim Oranlar› Branfllar Toplam Yang›n Nakliyat Kaza Mühendislik Tar›m Hukuksal Koruma Sa¤l›k Ferdi Kaza Kredi K.M.A. Mali Sorumluluk 2001 2002 2003 2004 2005 77,95% 66,02% 66,83% 73,71% 206,67% 47,56% 0,08% 77,15% 18,46% 207,22% 61,59% 41,90% 50,24% 70,74% 65,94% 60,10% 0,27% 74,82% 17,01% 117,39% 66,13% 38,30% 47,33% 85,38% 60,04% 113,08% 0,47% 81,06% 19,80% 25,77% 71,20% 63,92% 29,25% 48,76% 79,19% 56,06% 52,65% 46,97% 82,95% 16,27% 56,38% 74,83% 67,58% 35,73% 42,06% 87,85% 54,83% 87,38% 3,74% 84,66% 16,38% 43,61% 67,58% Not: Yukar›daki oranlar komisyon ve iflletme masraflar› gibi giderleri içermeyen hasar rasyolar›n› ifade etmektedir. 44 Branfllara Göre Teknik Kârlar (1.000 (1.000 YTL) YTL) Yang›n K.M.A Nakliyat Ferdi Kaza Mühendislik Sa¤l›k Hukuksal Koruma Tar›m Kredi Kaza Toplam 2000 2001 2002 2003 2004 2005 44.789 20.133 15.392 14.185 23.007 934 1.355 4 90.920 210.719 21.164 30.311 23.367 18.243 26.830 1.584 873 21 84.805 207.198 59.253 47.099 31.992 17.958 51.457 1.962 1.839 16 90.206 301.783 42.384 58.779 61.869 43.341 22.837 26.913 2.764 2.006 49 70.823 190.119 88.725 66.309 68.475 65.857 34.153 40.314 8.219 1.216 184 44.644 418.096 230.007 116.238 102.411 90.291 53.140 35.451 11.451 1.929 342 52.528 588.732 2005 y›l› eski hesap düzenine göre verilmifltir. TEKN‹K KAR GEL‹fi‹M‹ Önceki Dönemlerle sa¤l›kl› karfl›laflt›rma yap›labilmesi için yukar›daki tabloda 2005 y›l› teknik kar oranlar› eski hesap düzenine göre verilmifltir. Buna göre de¤erlendirme yap›ld›¤›nda, 2005 y›l› için en olumlu neticeler Yang›n branfl›nda elde edilmifltir. Bir önceki döneme göre gerçekleflen %159 art›fl ile Hayat D›fl› branfllar toplam teknik kar›n % 39,07’si yang›n sigortalar›ndan elde edilmifltir. Buna karfl›n en olumsuz netice Kaza branfl›nda gerçekleflmifltir. Kaza branfl› alt›nda de¤erlendirilen Kasko sigortalar›n›n 2005 y›l› eski hesap düzenine göre teknik zarar› 91,9 milyon YTL civar›ndad›r. Hayat D›fl› Toplam ve Hayat branfllar›n›n 2005 öncesi için eski, 2005 y›l› için yeni hesap düzeninde teknik kar ve prim karfl›laflt›rma grafikleri afla¤›da verilmifltir. Branfllar detaylar› da ayr›ca gösterilmifltir. Afla¤›daki grafikte de görülece¤i üzere mutlak de¤er olarak artmakta olan prim gelirlerine karfl›n teknik karl›l›k 2001-2003 döneminde negatif bir trend göstermektedir. 2004 y›l›nda elde edilen olumlu netice gerçekte 2005 y›l›nda da devam ederken, yeni düzen hesaplarda teknik bölüme aktar›lan yat›r›m gelirlerinin yine tekni¤e aktar›lan faaliyet giderlerini karfl›lam›yor olmas› nedeniyle toplamda % 2,15 seviyesine düflmüfltür. 2005 y›l›nda eski düzen hesaplara göre sadece Kaza branfl›nda görünen teknik zarar, yeni düzen hesap plan›na göre Tar›m ve Sa¤l›k branfllar›nda da zarar yaratm›fl, toplam Hayat D›fl› teknik karda %76 l›k bir azalmaya neden olmufltur. Hayat branfl› incelendi¤inde de, 2001- 2004 dönemi aras›nda %18 – 21 aral›¤›nda seyreden teknik karl›Eski düzen teknik kârl›l›k l›k yukar›da belirtilen % 8,95 nedenlerden ötürü 2005 y›l› itibar› ile % 10,99 seviyesine gerilemifltir. Toplam primin % 84,11’i Hayat D›fl› branfllar›ndan elde edilirken, toplam teknik kar›n % 51’i ayn› branfl taraf›ndan gerçeklefltirilmifltir. 45 S‹GORTA ‹STAT‹ST‹KLER‹ Kaza Yang›n teknik kâr / yaz›lan prim (1.000 (1.000 YTL) YTL) Teknik Kâr* Al›nan Prim Teknik Kâr Al›nan Prim 84.805 1.026.479 8,26% 2002 90.206 1.489.223 2003 -12.044 2.114.467 2004 110.953 3.051.409 3,64% 2005 -147.402 3.717.878 -3,96% Y›llar 2001 teknik kâr / yaz›lan prim (1.000 (1.000 YTL) YTL) Teknik Kâr* Al›nan Prim Teknik Kâr Al›nan Prim 2001 21.164 449.050 4,71% 6,06% 2002 59.253 676.549 8,76% -0,57% 2003 42.384 865.562 4,90% 2004 88.725 1.067.121 8,31% 2005 126.965 1.136.331 11,17% Not: Kaza de¤erlerine Trafik dahildir. Y›llar * 2005 öncesi eski, 2005 y›l› yeni hesap düzenine göre verilmifltir. * 2005 öncesi eski, 2005 y›l› yeni hesap düzenine göre verilmifltir. Mühendislik teknik kâr / yaz›lan prim Nakliyat (1.000 (1.000 YTL) YTL) (1.000 (1.000 YTL) YTL) Teknik Kâr* Al›nan Prim Teknik Kâr Al›nan Prim 2001 18.243 122.548 14,89% 2001 30.311 109.530 27,67% 2002 17.958 195.868 9,17% 2002 47.099 163.267 28,85% 2003 22.837 221.497 10,31% 2003 61.869 201.380 30,72% 2004 34.153 275.452 12,40% 2004 68.475 268.596 25,49% 2005 31.127 322.110 9,66% 2005 76.714 290.631 26,40% Y›llar * 2005 öncesi eski, 2005 y›l› yeni hesap düzenine göre verilmifltir. 46 teknik kâr / yaz›lan prim Y›llar Teknik Kâr* Al›nan Prim Teknik Kâr Al›nan Prim * 2005 öncesi eski, 2005 y›l› yeni hesap düzenine göre verilmifltir. Tar›m Sa¤l›k ((1.000 1.000 YTL) YTL) Y›llar Teknik Kâr* Al›nan Prim Teknik Kâr Al›nan Prim ((1.000 1.000 YTL) YTL) Teknik Kâr* Y›llar Al›nan Prim Teknik Kâr Al›nan Prim 2001 873 8.655 10,09% 2001 26.830 270.383 9,92% 2002 1.839 15.424 11,93% 2002 51.457 410.422 12,54% 2003 2.006 20.586 9,74% 2003 26.913 517.595 5,20% 2004 1.216 29.417 4,13% 2004 40.314 682.014 5,91% 2005 2.056 48.530 -4,24% 2005 34.192 798.539 -4,28% * 2005 öncesi eski, 2005 y›l› yeni hesap düzenine göre verilmifltir. Ferdi Kaza * 2005 öncesi eski, 2005 y›l› yeni hesap düzenine göre verilmifltir. Kredi ((1.000 1.000 YTL) YTL) ((1.000 1.000 YTL) YTL) Teknik Kâr* Al›nan Prim Teknik Kâr Al›nan Prim 2001 23.367 54.259 43,07% 2002 31.992 78.097 40,96% 2003 43.341 107.847 40,19% 2003 49 1.147 4,27% 2004 65.857 166.223 39,62% 2004 184 2.681 6,86% 2005 79.621 234.187 34,00% 2005 175 4.489 3,89% Y›llar * 2005 öncesi eski, 2005 y›l› yeni hesap düzenine göre verilmifltir. Teknik Kâr* Al›nan Prim Teknik Kâr Al›nan Prim 2001 21 354 5,93% 2002 16 444 3,55% Y›llar * 2005 öncesi eski, 2005 y›l› yeni hesap düzenine göre verilmifltir. Hukuksal Koruma ((1.000 1.000 YTL) YTL) Teknik Kâr* Al›nan Prim Teknik Kâr Al›nan Prim 2001 1.584 2.254 70,28% 2002 1.962 2.878 68,16% 2003 2.764 5.492 50,33% 2004 8.219 18.934 43,41% 2005 10.496 21.728 48,31% Y›llar * 2005 öncesi eski, 2005 y›l› yeni hesap düzenine göre verilmifltir. 47 S‹GORTA ‹STAT‹ST‹KLER‹ YAZILAN PR‹M (1.000 YTL) 2001 KRED‹ H. KORUMA TEKN‹K KÂR * 2005 Art›fl% 354 4.489 1168,08% 2.254 21.728 863,98% 2001 2005 Art›fl % 21 175 731,82% 1.584 10.496 562,62% -335,46% 8.655 48.530 460,72% 873 -2.056 54.259 234.187 331,61% 23.367 79.621 240,74% 1.026.479 3.717.878 262,20% 84.805 -147.402 -273,81% SA⁄LIK 270.383 798.621 195,37% 26.830 -34.192 -227,44% NAKL‹YAT 109.530 290.631 165,34% 30.311 76.714 153,09% MÜHEND‹SL‹K 122.548 322.10 162,84% 18.243 31.127 70,62% 449.050 1.136.331 153,05% 21.164 126.965 499,91% 2.043.512 6.574.504 221,73% 207.198 141.449 -31,73% TARIM FERD‹ KAZA KAZA YANGIN HAYAT DIfiI 461.350 1.242.011 169,21% 86.089 136.539 58,60% 2.504.862 7.816.515 212,05% 293.287 277.988 -5,22% HAYAT GENEL TOPLAM * Yeni hesap düzenine göre Son 5 y›l’a bak›ld›¤›nda Prim gelirleri yaklafl›k 3 kat artarken, teknik kar yeni hesap düzeninin de etkisiyle % 5 oran›nda azalm›fl görünmektedir. Özellikle Kasko ve Sa¤l›k branfllar›ndaki olumsuz neticeler dikkat çekicidir. 48 MAL‹ NET‹CELER 2005 y›l›nda de¤iflen yeni hesap düzeninde elde edilmifl 2005 fiili rakamlar ile eski düzendeki neticeler karfl›laflt›r›ld›¤›nda ortaya afla¤›daki tablolar ç›kmaktad›r. Mali gelirler son 5 y›ll›k dönem zarf›nda prim gelirlerine oranland›¤›nda %30’lar seviyesinden % 8,5 seviyesine gerilemifltir. Öte yandan mali giderler de ayn› dönem zarf›nda prime oranland›¤›nda azal›fl trendi göstermekle birlikte, mali gelirler taraf›ndan karfl›lanamaz durumda seyretmifltir. 2005 y›l›nda dikkati çeken mali gider azal›fl›n›n sebebi idari giderlerin yeni hesap düzeninde teknik bölüm alt›nda de¤erlendirilmeye bafllanmas›ndan kaynaklanmaktad›r. ■ Y›llar ‹tibariyle Dönem Kâr› / Toplam Aktifler (1.000 (1.000 YTL) YTL) Dönem Kâr› Toplam Aktifler Dönem Kâr› / Toplam Aktifler % 2001 303.471 4.053.027 7,49% 2002 286.531 5.434.366 5,27% 2003 271.106 7.583.511 3,57% 2004 366.661 9.766.400 3,75% 2005 348.415 14.361.223 2,43% Y›llar * 2005 öncesi eski, 2005 y›l› yeni hesap düzenine göre verilmifltir. Y›llar ‹tibariyle Dönem Kâr› / Toplam Prim (1.000 (1.000 YTL) YTL) Dönem Kâr› Toplam Aktifler Dönem Kâr› / Toplam Aktifler % 2001 303.471 2.504.862 12,12% 2002 286.531 3.718.522 7,71% 2003 271.106 5.088.125 5,33% 2004 366.661 6.785.792 5,40% 2005 348.415 7.816.434 4,46% Y›llar * 2005 öncesi eski, 2005 y›l› yeni hesap düzenine göre verilmifltir. Y›llar ‹tibariyle Dönem Kâr› / Özkaynaklar (1.000 (1.000 YTL) YTL) Dönem Kâr› Toplam Aktifler Dönem Kâr› / Toplam Aktifler % 2001 303.471 731.376 41,49% 2002 286.531 1.166.897 24,55% 2003 271.106 1.635.278 16,58% 2004 366.661 1.880.904 19,49% 2005 348.415 4.499.061 7,74% Y›llar * 2005 öncesi eski, 2005 y›l› yeni hesap düzenine göre verilmifltir. 49 S‹GORTA ‹STAT‹ST‹KLER‹ Y›llar ‹tibariyle Rakamlar (1.000 YTL) 2001 2002 2003 2004 2005* 2.504.862 3.718.522 5.088.125 6.785.792 7.816.434 Teknik Kâr 293.287 443.860 391.964 657.835 277.988 Mali Gelir 767.012 750.557 858.499 839.012 665.050 Giderler 751.766 907.884 976.996 1.124.423 327.269 4.053.027 5.434.366 7.583.511 9.766.400 14.361.223 Özkaynaklar 731.376 1.166.897 1.635.278 1.880.904 4.499.061 Bilanço Kâr› 303.471 286.531 271.106 366.661 348.415 Prim Aktifler * 2005 öncesi eski, 2005 y›l› yeni hesap düzenine göre verilmifltir. Y›llar ‹tibariyle Art›fl Oranlar› 2002 2003 2004 2005* Prim 48,45% 36,83% 33,37% 15,19% Teknik Kâr 51,34% -11,69% 67,83% -57,74% Mali Gelir -2,15% 14,38% -2,27% -20,73% Giderler 20,77% 7,61% 15,09% -70,89% Aktifler 34,08% 39,55% 28,78% 47,05% Özkaynaklar 59,55% 40,14% 15,02% 139,20% Bilanço Kâr› -5,58% -5,38% 35,25% -4,98% * 2005 öncesi eski, 2005 y›l› yeni hesap düzenine göre verilmifltir. 2001 - 2005 Karfl›laflt›rmas› (1.000 YTL) 2001 2005* Art›fl % 2.504.862 7.816.434 212,05% Teknik Kâr 293.287 277.988 -5,22% Mali Gelir 767.012 665.050 -13,29% Giderler 751.766 327.269 -56,47% Prim 4.053.027 14.361.223 254,33% Özkaynaklar 731.376 4.499.061 515,15% Bilanço Kâr› 303.471 348.415 14,81% Aktifler * 2005 öncesi eski, 2005 y›l› yeni hesap düzenine göre verilmifltir. 50 51 ‹NCELEME - ARAfiTIRMA Uluslararas› Motorlu Tafl›t Sigorta Sistemi; Yeflil Kart Bürolar› Tayfun ERTEK‹N Türkiye Motorlu Tafl›t Bürosu Müdürü eçmifli uzun y›llara dayanan, ancak 1 Ocak 1953 tarihinde uygulanmas›na bafllanan Uluslararas› Motorlu Tafl›t Mali Mesuliyet Sigortalar›, yabanc› ülkelere seyahat eden araç sürücülerinin, bulunduklar› ülkede araçlar› ile üçüncü flah›slara verdikleri zararlar› teminat alt›na alan bir sigorta türüdür. Birinci ve ‹kinci Dünya Savafllar› aras›nda kalan dönemde Avrupa’da trafik kazalar› artm›fl ve özellikle yabanc› ülkelerden gelen araçlar›n kazaya kar›flt›klar› ülkelerde üçüncü flah›slara verdikleri maddi ve bedeni zararlar o günün flartlar›nda oldukça büyük boyutlara ulaflm›flt›r. ‹kinci Dünya Savafl›’ndan önce yabanc› araçlar›n bulunduklar› ülkelerde üçüncü flah›slara verdikleri zarar›n nas›l tazmin edilebilece¤ine dair Roma Özel Hukukunun Uyumlaflt›r›lmas› Enstitüsü taraf›ndan bir dizi çal›flma bafllat›lm›fl ancak savafl›n patlak vermesi ile bu çal›flmalar sona erdirilmifltir. Savafl sonras› 1947 y›l›nda Uluslararas› Çal›flma Bürosu taraf›ndan bu çal›flmalar tekrar bafllat›lm›flt›r. Cenevre’deki Birleflmifl Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu, Uluslararas› Mecburi Mali Mesuliyet Sigortas›n›n gelifltirilmesi, yabanc› ülkelere giden araç sürücülerinin girifl yapt›klar› ülkelerde, o ülkede geçerli bir trafik sigorta poliçesinin al›nmas›n›n engellen- G 52 mesi ve bir kaza an›nda yabanc› araç taraf›ndan zarar verilen üçüncü flah›slar›n zararlar›n›n karfl›lanmas› için bir dizi çal›flmalar bafllatm›fl ve Avrupa’da bulunan her ülkeye baflvurular yaparak, o ülkenin hukuk sisteminin ve mevzuat›n›n yabanc› bir ülkeden veya yabanc› bir ülkeye yap›lacak tazminat ödemelerine iliflkin bir anlaflma yapmaya müsait olup olmad›¤›n› sormufltur. 1. DÜNYA SAVAfiI SONRASI Avrupa ülkelerinden al›nan yan›tlar›n tümünün olumlu olmas› üzerine Avrupa Ekonomik Komisyonu Karayolu Nakliyat› Alt Komisyonu 5 numaral› bir tavsiye karar› ç›kartm›flt›r. Bu tavsiye karar›nda 1. Dünya Savafl›’n›n bitimini takip eden y›llarda Danimarka, Norveç, Finlandiya ve ‹sveç gibi dört ‹skandinav ülkesinin kendi aralar›nda uygulad›klar› sistemin tüm Avrupa Ülkelerinde de uygulanmas› hedeflenmifltir. Bu tavsiyede Karayollar› Zorunlu Mali Mesuliyet Sigortas› bulunan ülkelere girifl yapan araç sürücüleri için tek tip bir sigorta düzenlenmesi istenmifltir. Standart bir sigorta kart› veya sertifika uygulanmas›n›n, amaca ulaflmada en uygun bir yöntem olabilece¤i de ayr›ca tavsiye edilmifltir. Tavsiye edilen bir baflka husus da her ülkede sigorta flirketlerinin bir araya gelerek o ülkenin resmi makamlar›nca, yetkileri tan›n›p tescil edilecek ve Büro ad› alt›nda faaliyet 1959’da Strazburg’da imzalanan sözleflmeye göre Yeflil Kart Bürolar› sadece Avrupa’ya yay›lmakla kalmad› kara Avrupa’s›n›n da d›fl›na taflt›. gösterecek merkezi bir organizasyon kurmalar›n›n önerilmesidir. 5 Numaral› Cenevre Tavsiyelerindeki son ve en önemli bir di¤er hususta ülkelerin, uluslararas› sigorta sertifikas›n› herhangi bir formalite ve s›n›rlamaya tabi tutmaks›z›n kabul etmeleri ve tazminat ödemelerinden do¤an yükümlülüklerini yerine getirmede döviz ödemelerinin hiçbir k›s›tlamaya tabi tutulmadan yerine getirilmesinin temini olmufltur. 23 Ocak 1949 tarihinde Birleflmifl Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu ‹ç Nakliyat Komitesi Karayolu Nakliyat› Ana Çal›flma Grubu’nun belirledi¤i bu 5 numaral› tavsiye kararlar›na uygun bir "Uluslararas› Motorlu Tafl›t Sigorta Sistemi" kurmak üzere ‹ngiliz Motorlu Tafl›t Bürosu taraf›ndan ayn› y›l›n may›s ay›nda Londra’da Uluslararas› bir konferans düzenlemifltir. Bu konferans da 5 numaral› Cenevre Tavsiyesi tümü ile benimsenmifl ve ‹ngiliz Bürosu taraf›ndan haz›rlanan Bürolar Aras› Anlaflma (Uniform Agreement) metni de kabul edilmifltir. Bu konferansda kabul edilen di¤er hususlar da ; ● Bürolar Konseyi yani Council of Bureaux ad› alt›nda devaml› bir kurulun teflkil edilmesi, ● ‹ngiliz Motorlu Tafl›t Bürosunun Konseyin sekreterya hizmetlerini üstlenmesi, ● Konseyin bir baflkan ve iki baflkan yard›mc›s›n›n olmas›, ● Konseyin ilk baflkan›n›n ‹ngiliz Motorlu Tafl›t Bürosunun baflkan› olmas›, 2 baflkan yard›mc›s›n›n konferansa kat›lan di¤er ülkelerden seçilmesi ve her y›l bir baflkan yard›mc›s›n›n yerini yeni bir baflkan yard›mc›s›na b›rakmas› olmufltur. ● Baflkan ve baflkan yard›mc›lar›n›n (Standing Working Commitee) yani Daimi Çal›flma Komitesini teflkil etmeleri kararlaflt›r›lm›flt›r. ● Council of Bureaux’nün konferansa kat›lm›fl kurulufllarla daha sonra yeflil kart sistemine girecek bürolardan oluflmas› kararlaflt›r›lm›flt›r. ● Konsey toplant›lar›n›n uygun görülen yer ve zamanda gerektikçe yap›labilece¤i de yine bu konferans da kabul edilmifltir. Konseyin ifllevi olarak da; ● Taraflarca ortaya konulacak Bürolararas› Anlaflma o günkü ad› ile Uniform Agreement’a iliflkin sorunlar› çözmek, ● Uluslararas› trafi¤e iliflkin olarak zorunlu sigortalar kapsam›nda resmi makamlar tara- 53 ‹NCELEME - ARAfiTIRMA f›ndan ortaya konan ve ilgili üyeler taraf›ndan gündem konusu yap›lan problemleri halletmek, ● Anlaflmalar çerçevesinde ve ülkeler aras›nda ç›kabilecek sorunlarda hakemlik yapmak, ● Bürolara di¤er ülkelerin zorunlu sigorta uygulamalar› ve mevzuat› ile ilgili bilgi ak›fl›n› temin etmek olarak kabul edilmifltir. Bürolar Konseyi ilk resmi Genel Kurul Toplant›s›n› 1951 y›l› Kas›m ay›nda gerçeklefltirmifltir. Ancak bu toplant› öncesinde Daimi Çal›flma Konseyi (Standing Working Commitee) iki kez toplanm›fl ve 1949 y›l›nda yap›lan konferans da kabul edilen Bürolararas› Anlaflman›n (Uniform Agreement) Bürolar taraf›ndan müfltereken mi (Multiletaral=Çok tarafl›) yoksa ikili (Bilateral = ‹ki tarafl›) olarak m› imzalanmas›n›n uygun olaca¤›n› tart›flm›fl ve sonuçta söz konusu bu anlaflman›n Bilateral yani iki taraf› olarak imzalanmas›n›n daha uygun olaca¤›n› öngörerek bu anlaflmay› tadil edip Genel Kurul’un onay›na sunmufltur. Genel Kurulca kabul edilen bu tadil edilmifl Uniform Agreement metni bilahare Genel Kurul karar› ile birlikte Cenevre’deki Birleflmifl Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonuna da bir raporla bildirilmifltir. YEfi‹L KART BÜROLARI Daha sonraki y›llarda, Türkiye’nin de üyesi bulundu¤u Avrupa Konseyi üyeleri, 5 numaral› Cenevre tavsiyesinin aynen benimsendi¤i Londra Konferans›nda kabul edilen hükümlerin ana ilkelerinin kabulü mahiyetindeki Motorlu Tafl›tlar›n Mecburi Mali Mesuliyet Sigortas›na dair Avrupa Sözleflmesini 20.04.1959 tarihinde Strazburg’da imzalam›flt›r. Bu sözleflme akabinde,Yeflil Kart Bürolar› sadece Avrupa’ya yay›lmakla kalmam›fl kara Avrupa’s›n›n da d›fl›na taflm›flt›r. Bu gün Malta, K›br›s gibi ada ülkeleri ile Fas, Tunus, Cezayir gibi Kuzey Afrika ülkeleri ve ‹srail sisteme dahil ülkeler aras›ndad›r. 54 Motorlu Tafl›tlar›n Mecburi Mali Mesuliyet Sigortas›na dair Avrupa Sözleflmesini Türk Hükümeti 26.06.1974 tarihinde imzalam›flt›r. Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli¤i Motorlu Tafl›t Bürosu unvan› alt›nda kurulan Büronun ad› bu kez Türkiye Motorlu Tafl›t Bürosu olarak de¤ifltirilmifltir. Bugün yeflil kart sistemine dahil ülke say›s› 44’dür. Rusya ve Azerbaycan ile de görüflmeler sürdürülmektedir. Bürolar Konseyi taraf›ndan talep edilen flartlar›n yerine getirilmesi halinde bu iki ülkenin de Yeflil Kart sistemine dahil olaca¤› beklenmektedir. ‹flte Avrupa’da 1950’li y›llardan itibaren çal›flmaya bafllayan yeflil kart sistemine dahil ülkelerden, tafl›tlar› ile bu y›llarda ülkemize gelen yabanc›lar Türkiye’nin sisteme dahil olmamas› nedeni ile ülkemize girifllerinde hudut sigortas› yapt›rmak zorunda kal›yorlard›. Ayn› zorluklar yurt d›fl›na ç›kan Türk sürücüler için de geçerliydi ve onlarda gittikleri ülkelerde geçerli bir trafik sigortas› almak mecburiyetinde idi. O tarihlerde yeflil kart sistemine dahil ülkeler, ülkemizde uluslararas› mecburi mali mesuliyet sigorta uygulamalar› ve hasarlar›n tedvirinde karfl›lafl›lan sorunlar›n çözümü için diplomatik yollardan bask› yap›yorlar ve sorunun çözümlenmesini istiyorlard›. Ancak o tarihlerde, yeflil kart sistemine dahil olmak, yurt d›fl›na ç›kan Türk sürücülerin yurt d›fl›nda üçüncü flah›slara verdikleri zarar ziyan›n döviz olarak ödenmesi flart›ndan dolay›, döviz s›k›nt›s› çeken ülkemiz için pek cazip görülmüyordu. Buna karfl›n sisteme dahil yabanc› ülke tafl›tlar›n›n, ülkemizde sebep olduklar› kazalarda verdikleri zarar karfl›l›¤›n›n da ülkeye Türk Liras› karfl›l›¤› döviz olarak getirilmesi bir avantaj olarak görülüyordu. ‹flte bu bir dizi görüflmeler, tart›flmalar sonunda 12.09.1960 tarihinde Ticaret Bakanl›¤›nda, ‹ç Ticaret Genel Müdürlü¤ünün Baflkanl›¤›nda, D›fl ‹flleri, ‹çiflleri, Maliye, Gümrük ve Tekel Bay›nd›rl›k Bakanl›klar› ile, Bas›n Yay›n ve Turizm Genel Müdürlü¤ü ve Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli¤i temsilcilerinin kat›l›m› ile bir toplant› yap›lm›fl ve toplant› so- nunda Yeflil Kart sistemine girilmesi için çal›flmalar›n bafllat›lmas›na dair bir protokol imzalanm›flt›r. MOTORLU TAfiIT BÜROSU YÖNETMEL‹⁄‹ Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli¤inin 6 A¤ustos 1963 tarihli Ola¤anüstü Genel Kurul Toplant›s›nda, Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli¤i Motorlu Tafl›t Bürosu Yönetmeli¤i kabul edilmifltir. Ve böylece Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli¤i Türkiye Motorlu Tafl›t Bürosu kurulmufltur. Beri yanda Maliye Bakanl›¤›n›n Yeflil Kart hasarlar› ile dövizlerin transferine iliflkin tebli¤i de 5 Ekim 1963 tarihli ve 11528 say›l› resmi gazetede yay›mlanm›flt›r. Bilahare, 16 Ekim 1963 tarihinde sisteme üye olabilme flartlar›n›n yerine getirildi¤i Konseye bildirilmifl ve Yeflil Kart sistemine 1 Ocak 1964 tarihinden itibaren üye olarak kabul 55 ‹NCELEME - ARAfiTIRMA edilmemiz Council of Bureaux’dan resmen talep edilmifltir. Merkezi Londra’da bulunan Council of Bureaux’da çal›flmalar›n› k›sa sürede sonuçland›rm›fl ve 6 Ocak 1964 tarihinden itibaren Türkiye’nin üyeli¤ini kabul ederek tüm üyelere bildirmifltir. Motorlu Tafl›tlar›n Mecburi Mali Mesuliyet Sigortas›na dair Avrupa Sözleflmesini Türk Hükümeti 26.06.1974 tarihinde imzalam›flt›r. Daha sonralar›, 1991 y›l›nda 7397 say›l› Kanunun 3379 say›l› Kanunla de¤iflik 36. maddesinin 8. f›kras› ve Türkiye ve Reasürans fiirketleri Birli¤inin Çal›flma Esas ve Usulleri Hakk›nda Yönetmeli¤in 43.maddesinin hükümleri uyar›nca daha önce Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli¤i Motorlu Tafl›t Bürosu ünvan› alt›nda kurulan Büronun ad› bu kez Türkiye Motorlu Tafl›t Bürosu olarak de¤ifltirilmifl ve Çal›flma Esas ve Usulleri Hakk›ndaki Yönetmeli¤i de 26 Ekim 1991 tarih 21033 say›l› Resmi Gazetede yay›mlanm›flt›r. Yeflil Kart Bürolar› ve Bürolar›n üyeleri olan sigorta flirketleri sistemin temel yap›s›n› teflkil etmektedirler.Bu bürolar›nda iki temel ifllevi vard›r. Bunlardan birincisi tedvir bürosu olarak ifllevi di¤eri de ödeme bürosu olarak ifllevidir. TEDV‹R BÜROSU Ne demektir Tedvir Bürosu? Internal Regulations’›n 2.maddesinde de tan›mland›¤› üzere Tedvir Bürosu; kendi ulusal yasalar›na uygun olarak kendi ülkesinde bir tazminat talebini tedvir ve tesviye etmekle sorumlu olan Bürodur. Kazan›n oldu¤u ülkenin bürosu olan Tedvir Bürosunun asli görevi kendi ülkesi d›fl›ndaki bir baflka ülkenin Bürosu veya sigorta flirketi ad›na hareket ederek hasar› tazmin etmektir. Bu düzenlemenin temel amac› yabanc› plakal› araçlar taraf›ndan zarar gören üçüncü flah›slar›n, zarar veren arac›n yabanc› plakal› bir araç olmas›ndan dolay› karfl›laflabilecekleri güçlükleri en aza indirgemektir. Burada zarar gören üçüncü flah›slar, tazminatlar›n› alabilmek için yabanc› bir ülkedeki sigorta flirketine müracaat etmek yerine kendi ülkesindeki Tedvir Bürosuna müracaat 56 ederek hasar›n tazminini talep ederler. Tan›mlamada da belirtildi¤i üzere tedvir ifllemlerini kendi ülkesindeki yasa ve mevzuata göre yapan Tedvir Bürosu, hasar hakk›nda karar verme yetkisine sahiptir ancak bu operasyonu gerçeklefltirirken Ödeme Bürosunun haklar›n›n da korunmas›nda azami özeni göstermek zorundad›r. Yeflil Kart sisteminin sa¤l›kl› bir flekilde ifllemesi Tedvir Bürolar› olarak adland›r›lan bu Bürolar›n hasar tedvirinde gösterecekleri azami dikkat ve hassasiyet ile yak›ndan ilintilidir. Bürolar›n di¤er ifllevi de Ödeme Bürosu olarak yapt›klar› ifllemlerden kaynaklanan fonksiyonudur. ÖDEME BÜROLARI Ne demektir Ödeme Bürosu? Yine Internal Regulations’›n ilgili maddesinde tan›mland›¤› üzere; yetkisine dayan›larak bir sigorta sertifikas› verilmifl ve Bürolar aras›nda Bilateral yani ikili anlaflma esas›na göre akdedilmifl bulunan Internal Regulations hükümlerine uygun olarak Tedvir Bürosuna karfl› yükümlülüklerini yerine getirmekle yükümlü olan Bürodur. Biraz açmak gerekirse, Ödeme Bürolar›, üyeleri olan sigorta flirketlerinin tanzim etmifl olduklar› yeflil kartlardan dolay› mali sorumlulu¤u olan Bürolard›r. Örne¤in, Türkiye’de Türkiye Motorlu Tafl›t Bürosu üyesi olan bir sigorta flirketi taraf›ndan tanzim edilen yeflil kart› havi bir arac›n ülke d›fl›nda kar›flt›¤› bir kazadan dolay› o ülkede üçüncü flah›slara verdi¤i bedeni ve maddi zararlardan ve bu zararlar›n tazmininden Türkiye Motorlu Tafl›t Bürosu sorumludur. Bu ba¤lamda Türkiye Motorlu Tafl›t Bürosu, Ödeme Bürosudur. Büro üyesi sigorta flirketlerinden birinin iflas etmesi veya ödeme güçlü¤üne düflmesi halinde dahi Ödeme Bürosunun sorumlulu¤u asla sona ermez. Kald› ki de¤il hasar›n ödenmemesi, geç ödenmesinden dolay› do¤an faiz taleplerinin ödenmesi dahi Ödeme Bürosunun so- rumlulu¤u alt›ndad›r. Çünkü, Internal Regulations’›n yani Dahili Kurallar Sözleflmesinin 11.maddesinde de belirtildi¤i üzere hasar tazminat› talep tarihinden itibaren en geç iki ay içerisinde ödenmek zorundad›r. Bu süreyi geçen ödemelerde y›ll›k nispeti yüzde 12 olan bir gecikme faizi ödenmesi zorunlulu¤u vard›r. Pratikte zaman zamanda olsa tedvir ve ödeme bürolar› aras›nda uygulamadan kaynaklanan baz› sorunlarda oluflmaktad›r. Bu durumda taraflar›n sorunun çözümlenmesi için Bürolar Konseyi ( Council of Bureaux ) taraf›ndan tespit ve tayin edilen Hakemlik Müessesesine baflvurma haklar› vard›r ve hakemlerin kararlar› kesin ve ba¤lay›c›d›r. COUNCIL OF BUREAUX Bu arada yukar›daki aç›klamalara ilave olarak k›saca Council of Bureaux ve amaçlar› hakk›nda da bilgi vermek gerekirse: Council of Bureaux, Birleflmifl Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu ‹ç Nakliyat Komitesi Karayolu Nakliyat› Ana Çal›flma Grubunun korumas›nda Uluslararas› Motorlu Tafl›t Sigorta Kart› Sistemini di¤er bir ifade ile Yeflil Kart sistemini çal›flt›ran, yöneten ve halen merkezi Londra’da bulunan ( 2006 y›l›nda Brüksel’e tafl›nacak ve faaliyetlerini buradan sürdürecektir) ve yeflil kart sistemine üye ülkelerin bürolar›ndan oluflan merkezi bir organizasyondur. Bu organizasyonun amaçlar› Bürolar Konseyi ana sözleflmesinde de belirtildi¤i üzere; ● 1949 y›l›nda ana çal›flma grubunca ç›kart›lan 5 numaral› Cenevre tavsiyelerinin gerçeklefltirilmesini sa¤lamak ve sonradan de¤iflen di¤er tavsiye ve kararlarla ilgili tedbirleri almak ve teflebbüslerde bulunmak, ● Yeflil Kart sisteminin iflleyifline iliflkin önlem ve sorumluluklarla ilgili baflka kurulufllarla ve Ana Çal›flma Grubu ile yak›n bir iliflki kurmak ve söz konusu kurulufllardan kaynaklanan sorunlar› çözmek ● Üyelerin, Bürolararas› tek tip anlaflmaya yani Internal Regulations’a uymalar›n› sa¤lamak, Ziyaret etti¤i ülkede yerleflmemifl bulunan 57 ‹NCELEME - ARAfiTIRMA kaza ma¤durlar›n›n korunmas›n› sa¤lamak, ● Constitution of Council Bureaux yani Bürolar Konseyi Ana Sözleflmesinin 3. maddesi üyeli¤e kabul edilme flartlar›n› düzenlemektedir. Buna göre; esas itibar› ile Avrupa’ya özgü bir sistem olan Yeflil Kart sistemine üyelik, cari üyeler d›fl›nda Genel Kurulca tan›mlanan co¤rafi alan içinde kalan ülkelere aç›kt›r. Üyelik için müracaatta bulunanlara bir soru formu gönderilir ve bu soru formunda verilen yan›tlar›n yeterli görülmesi durumunda; Müracaat›n yap›ld›¤› ülkenin, di¤er devletler taraf›ndan kabul edilmifl ve Birleflmifl Milletlere üye olmas› flart›, Yeflil Kart Bürosunu resmen kurmufl olmas›, Tazminat ödemelerine iliflkin fon transferlerine bir engel getirilmeyece¤ine dair Avrupa Ekonomik Komisyonuna taahhütte bulunmas›, Zorunlu Mali Mesuliyet Sigorta Kanununu ç›kartm›fl olmalar› gibi flartlar ayr›ca aranmaktad›r. Müracaat, Genel Sekreter taraf›ndan incelendikten sonra Management Committee’ye yani Yönetim Komitesine sunulur, bu komite , flartlar›n yerine getirildi¤ine dair karar verirse yap›lan müracaat› ilk Genel Kurul Toplant›s›na kendi görüflü ile birlikte sunar. Genel Kurul üyeli¤in kabul edilip edilmemesinde yetkili tek organd›r. Genel Kurulda kararlar toplant›ya kat›lan üyelerin yüzde 75 inin ço¤unlu¤u ile al›n›r. Ancak al›nan karar eski üyelere yeni üye ile Bürolararas› anlaflmay› imzalamalar› konusunda herhangi bir yükümlülük getirmez. Yeflil Kart sisteminin uygulunmas›na temel teflkil eden bir bak›ma sistemin ifllemesine, tüm Bürolar›n uymak zorunda olduklar› tek tip anlaflmadan eski ad› ile Uniform Agreement 1 Temmuz 2003’ten itibaren tadil edilerek yürürlü¤e giren, yeni ad› ile Internal Regulations olan anlaflman›n içeri¤inden de k›saca söz etmek istiyorum. Bu anlaflma yukar›da da belirtildi¤i üzere 1 Temmuz 2003 tarihinde yürürlü¤e girmifltir ve yeflil kart sisteminin çal›flma biçimini düzenleyen bir dizi kurallar› içermektedir. 58 Yeflil Kart Bürolar› ve Bürolar›n üyeleri olan sigorta flirketleri sistemin temel yap›s›n› teflkil etmektedirler. Bu bürolar›nda iki temel ifllevi vard›r. Bunlardan birincisi tedvir bürosu olarak ifllevi di¤eri de ödeme bürosu olarak ifllevidir. Anlaflman›n birinci bölümü; Ulusal Sigorta Bürosu, Sigortac›, Üye, Muhabir, Araç, Kaza, Ma¤dur, Talep, Sigorta Poliçesi, Sigortal›, Yeflil Kart ve Bürolar Konseyi gibi organlar›n tan›mlamalar›n› içermektedir. Buna göre; ● Ulusal Sigorta Bürosu: Bürolar Konseyi üyesi olan ve 5 numaral› tavsiye karar›na göre kendi ülkesinde kurumsal kimli¤i olan mesleki bir organizasyondur. ● Sigortac›: Yasal olarak kendisine trafik sigortas› yapma yetkisi verilmifl olan flirkettir. ● Üye: Büroya üye olan her sigorta flirketi. ● Muhabir: Ülke Bürosunun izni ile bir veya birden fazla sigortac› taraf›ndan ülke dahilinde, söz konusu sigortac› taraf›ndan sigorta poliçesi düzenlenmifl olan araçlar›n kar›flt›¤› kazalar›n tedvir ve hasar ifllemlerini sonuçland›rmak amac› ile atanan her sigortac› veya di¤er herhangi bir kiflidir. ● Araç: Kullan›ld›klar› ülke içinde geçerli bir trafik sigortas›na sahip olmak flart› ile, ray üzerinde hareket etmeyen her türlü motorlu tafl›t arac› ve çekicili veya çekicisiz her römork. ● Kaza: Kazan›n oldu¤u ülkenin yasalar›na göre yasal araç trafik sigortas› kapsam›na gi- ren zarar veya yaralanmaya sebebiyet veren her türlü olay. ● Ma¤dur: Bir arac›n neden oldu¤u zarar ve yaralanma dolay›s›yla tazminat talep etmeye hak kazanan kifli veya kurum. ● Talep: Ma¤dur taraf›ndan talep edilen bir kazadan kaynaklanan bir veya birden fazla tazminat talebidir. ● Sigorta Poliçesi: Trafik kazalar›nda ortaya ç›kan zararlara teminat veren bir üye taraf›ndan verilen yasal sigorta sözleflmesidir. ● Sigortal›: Bir sigorta poliçesi ile trafik sigortas› teminat alt›na al›nm›fl kifli. ● Yeflil Kart: Bürolar Konseyince kabul edilmifl formatta düzenlenen uluslararas› motorlu kara tafl›t sigorta belgesi. ● Bürolar Konseyi: Sisteme üye olan Bürolar›n ba¤l› olmakla yükümlü oldu¤u ve enternasyonel araç trafik sigorta sisteminin yönetiminden ve iflletilmesinden sorumlu organizasyondur. TAZM‹NAT ÖDEME SÜRES‹ Internal Regulations’›n yine bu bölümünde tazminatlar›n yerine getirilmesi flartlar› da düzenlenmifl bulunmaktad›r. Burada en önemli husus tazminat›n ödenme süresidir. Tedvir Bürosu taraf›ndan hasar›n tedvir edilmesini müteakip, hasar ile ilgili tüm belgeler ödeme bürosuna gönderilir ve ödeme bürosu da, talebin yap›ld›¤› tarihten itibaren iki ay içerisinde tazminat› tedvir bürosuna ödemek zorundad›r. ‹ki ay içerisinde yerine getirilmeyen tazminat taleplerinde y›ll›k %12 faiz tahakkuk ettirilir. Bir baflka husus da ödemenin tedvir bürosunun bulundu¤u ülkenin para birimi cinsinden yap›lmas› gere¤idir. Paras› konvert›bl olmayan ülkelere bir kolayl›k sa¤lamas› aç›s›ndan tazminat›n o ülkenin para birimi yerine tazminat› talep eden Büronun, baflvuru tarihinde ülkesindeki günlük geçerli döviz kuru üzerinden hesap edilerek Euro cinsinden ödenebilece¤i de hüküm alt›na al›nm›flt›r. Burada amaç, zarar gören üçüncü flahs›n haklar›n›n korunmas›d›r. ■ 59 GARANT‹ S‹GORTA HESABI’NDAN Trafik kazalar›nda kusur ve sorumluluk A. Kadir KÜÇÜK Garanti Sigorta Hesab› Müdürü usur, Türk Dil Kurumu’nda "bilerek veya bilmeyerek bir ifli gere¤i gibi yapmamak" fleklinde tarif edilmifltir. Bu tarif asl›nda trafik kazalar›nda yaflanan durumlara birebir uymaktad›r. Zira kifliler, trafik kurallar›na bilerek veya bilmeyerek uymamak suretiyle kusur ifllerler ve bunun sonucunda trafik kazalar›n›n meydana gelmesine sebebiyet verirler. Kusurdan dolay› karfl› tarafa zarar verildi¤inde; haks›z fiilden do¤an hukuki sorumluluk do¤ar. Bu sorumlular›n da tazmin edilmesi gerekir. Bu konu ile ilgili olarak Borçlar Kanunu’nun haks›z muamelelerden do¤an borçlar› düzenleyen 41. maddesinin "Gerek kasten gerek ihmal ve teseyyüp (kay›ts›zl›k, tembellik) yahut tedbirsizlik ile haks›z bir surette di¤er kimseye bir zarar ika eden flah›s o zarar›n tazminine mecburdur" fleklinde düzenlenmifltir. K MAL‹ SORUMLULUK S‹GORTALARI Karayollar› Trafik Kanunu’nun 85 inci maddesinde kusur nedeniyle do¤acak sorumluluk, "bir motorlu arac›n iflletilmesi bir kimsenin ölümüne veya yaralanmas›na yahut bir fleyin zarara u¤ramas›na sebep olursa, motorlu arac›n bir teflebbüsün unvan› veya iflletme ad› alt›nda veya bu teflebbüs taraf›ndan kesilen biletle iflletilmesi halinde, motorlu arac›n iflleteni ve ba¤l› oldu¤u teflebbüsün sahibi, do¤an zarardan müfltereken ve müteselsilen sorumlu olurlar" fleklinde düzenlenmifl ve 91 inci maddesinde de bu sorumluluklar›n karfl›lanmas›n› sa¤lamak üzere mali sorumluluk (trafik) sigortas›n›n 60 yapt›r›lmas› zorunlu tutulmufltur. Kifliler yapt›rd›klar› mali sorumluluk sigortalar›yla kendi kusurlar›ndan do¤acak mali sorumluluklar› sigortalayabilmektedirler. Kiflilerin kusurlar› nedeniyle tazmin etmekle yükümlü oldu¤u zarar, zarar-kusur iliflkisine ba¤l›d›r. Zararlar kiflilerin kusurlar› nispetinde karfl›lanmak durumundad›r. Trafik kazalar›nda kusur oranlar› önemlidir. Zira her zarar kusur oran›nda karfl›land›¤› gibi, cezalar da kusurlar› oran›nda indirime tabi olur. Karayollar› Trafik Kanunu’nun 84 üncü maddesi ve Karayollar› Trafik Yönetmeli¤i’nin 157 inci maddesi ile trafik kazalar›nda araç sürücüleri için asli kusur halleri say›lm›fl ve Kanunda belirtilen bu kusurlar, trafik kazas› tespit tutana¤›na sürücü asli kusurlar› olarak aynen al›nm›flt›r. Bunun yan›nda, 2918 say›l› Karayollar› Trafik Kanunu’nda yer alan ve kazaya sebebiyet verdi¤i belirlenen kural ihlalleri ise di¤er sürücü kusurlar› olarak tutanakta belirtilmifltir. Sürücü kusurlar› d›fl›nda, tutanakta matbu olarak say›lan yolcu kusurlar›, yaya kusurlar› ve yol kusurlar› bulunmaktad›r. 01.06.2005 tarihinde yürürlü¤e giren 5237 say›l› Türk Ceza Kanunu’nda taksirle adam öldürme ve yaralama suçlar›nda önceki kanundan farkl› olarak kusur oran›nda indirim yap›laca¤› belirtilmemektedir. Failin kusuruna göre Hakimin cezay› belirleyece¤i öngörülmektedir. Buna paralel olarak, trafik zab›tas›nca düzenlenen trafik kazas› tespit tutana¤›nda kazaya kar›flanlar›n kusur durumlar› genelde asli/tali olarak tespit edilmekte ve kusur oranlar› belirtilmemektedir. Hak sahiplerinin Garanti Sigortas› Hesab›’na yapt›¤› baflvurularda, kusur oranlar›n›n matematiksel olarak belirli olmamas› ve birden faz- la kusurlu bulunmas› durumunda, tazminat›n hesaplanmas›nda hangi kusur oran›n›n esas al›naca¤› sorun olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r. Bu sorunun telafisi için flu çözüm yollar› izlenebilir; ● Tutanakta asli/tali fleklinde belirtilen kusurlara karfl›l›k gelecek flekilde belirli sabit kusur oranlar› kabul edilebilir. Örne¤in; birden fazla kusurlu bulunan kazalarda asli kusurlu % 75, tali kusurlu ise % 25 olarak kabul edilebilir. ● Taraflar›n kusurlar›n›n asli/tali olarak belirlendi¤i dosyalar, bu kusur oranlar›n›n tespiti aç›s›ndan kusur bilirkiflisine gönderilerek, kazan›n olufl flekline göre bu oranlar tespit ettirilebilir. ● Taraflar›n kusur oranlar›n› Mahkeme tespit ettirece¤inden, baflvuranlardan Mahkeme karar› veya kesinleflen kusur raporu talep edilebilir. Bu yollardan birincisi tam ve kesin olmamakla birlikte tazminat›n en k›sa sürede ödenebilmesi aç›s›ndan tercih edilebilecek bir yoldur. ‹kinci yol ise biraz zaman, biraz da harcama gerektiren bir yoldur. Ortada bir tereddüt olmas› halinde tercih edilebilecek bir yoldur. Üçüncü yol ise çok uzun ve gecikme yaratacak bir yoldur. Sonuç olarak, zarar görenin zarar›n›n en k›sa zamanda giderilmesi aç›s›ndan, birinci veya ikinci yollar›n seçilmesi do¤ru bir uygulama olacakt›r. TRAF‹K KAZASI TESP‹T TUTANA⁄INDA BEL‹RT‹LEN KUSURLAR; I- SÜRÜCÜ KUSURLARI: A- ASL‹ KUSURLAR 1- K›rm›z› ›fl›kl› trafik iflaretinde veya yetkili memurun dur iflaretinde geçme, 2- Tafl›t giremez trafik iflareti bulunan karayoluna veya bölünmüfl karayolunda karfl› yönden gelen trafi¤in kulland›¤› flerit, rampa ve ba¤lant› yollar›na girme, 3- ‹kiden fazla fleritli tafl›t yollar›nda, karfl› yönden gelen trafi¤in kulland›¤› flerit veya yol bölümüne girme, 4- Arkadan çarpma, 5- Geçme yasa¤› olan yerlerde geçme, 6- Do¤rultu de¤ifltirme manevralar›n› yanl›fl yapma, 7- fieride tecavüz etme, 8- Kavflaklarda geçifl önceli¤ine uymama, 9- Kaplaman›n dar oldu¤u yerlerde geçifl önceli¤ine uymama, 10- Manevralar› düzenleyen genel flartlara uymama, 11- Yerleflim birimleri d›fl›ndaki karayolunun tafl›t yolu üzerinde, zorunlu haller d›fl›nda park etme veya duraklama ve her durumda gerekli tedbirleri almama, 12- Park için ayr›lm›fl yerlerde veya tafl›t yolu d›fl›nda kurallara uygun olarak park edilmifl araçlara çarpma, B- TAL‹ KUSURLAR 1- Dur iflaretinde durmama 2- Hatal› flekil veya yerde yük ve yolcu alma-indirme 3- Hatal› flekil veya yerde yük ve yolcu tafl›ma. 4- Trafi¤e Salih olmayan araçla yola devam etme. 5- Uykusuz, yorgun, hasta, dalg›n olarak araç kullanma. 6- Karfl›laflma halinde veya flehir içinde selektör yapmama, k›sa huzmeleri kullanmama. 7- Araçta reflektör bulundurmama. 8- Araçta çekme halat›, takoz, zincir bulundurmama. 9- Alkollü olarak araç kullanma. 10- Afl›r› h›zla araç kullanma. ■ 61 DASK’TAN Öncelikli hedef Zorunlu Deprem Sigortas›’n› büyütmek Okan UTKUER‹ DASK Koordinatörü orunlu Deprem Sigortas› ile ilgili rakamsal verileri içeren afla¤›daki tablo ve grafiklerde de görülece¤i üzere, sistemde mevcut poliçe adedi 15 Mart 2006 itibariyle 2.500.000‘i aflm›fl bulunmaktad›r. Bu poliçe say›s›, sistemin faaliyete bafllad›¤› 2000 y›l›ndan itibaren bugüne kadar ulafl›lan en yüksek rakam› ifade etmektedir. Ancak, iller baz›ndaki penetrasyon oranlar›n› inceledi¤imizde, henüz sigortalanma oranlar›n›n çok düflük düzeyde oldu¤u görülmektedir. Bu sebeple, sosyal ve ekonomik boyutlar› dikkate al›nd›¤›nda, hem ülkemiz hem de sektörümüz aç›s›ndan çok büyük önem tafl›yan Zorunlu Deprem Sigortas› sistemi içerisindeki sigortal› konut say›s›n›n arzu edilen düzeye ulaflmas›, Kurumumuzun en öncelikli hedefleri aras›nda yer almaktad›r. Z YÜZDE 46’LIK BÖLÜM MARMARA BÖLGES‹’NDEN Sistemdeki sigortal› konut say›s›n›n % 46’l›k bölümünü Marmara bölgesi oluflturmakta olup, ülkemizin hemen hemen tamam›n›n çok ciddi deprem riski alt›nda oldu¤u göz önüne al›nd›¤›nda, di¤er illerimizde de sigortalanma oranlar›n›n mutlak surette art›r›lmas› gerekti¤i aç›kt›r. Bu yönde yap›lacak olan çal›flmalar›n arzu edilen sonuçlar› göstermesi aç›s›ndan, poliçe üretimlerini gerçeklefltirmek- 66 Zorunlu Deprem Sigortas› Tarife ve Talimat›’n›n 7.maddesi uyar›nca haz›rlanan kampanya ile, sistemde yer alan toplam poliçe adedinin minimum yüzde 10 artmas› ön kofluluna ba¤l› olarak, sigorta flirketlerine prim üretimleri üzerinden ek komisyon ödenecek. te olan sigorta flirketlerimize ve acentelerimize ciddi görevler düflmektedir. Zorunlu Deprem Sigortas› Tarife ve Talimat› bünyesinde 06.02.2006 tarihinde yap›lan düzenleme ile birlikte, minimum prim ve komisyon uygulamas› da getirilmifltir. Bu de¤iflikli¤in, özellikle Tarih 27.09 -31.12.2000 2001 2002 2003 2004 2005 01.01 -30.04.2006 Poliçe Adet Prim 159.301 2.427.840 2.127.980 2.022.470 2.089.568 2.417.173 991.929 3.764.767 54.524.578 65.756.220 85.688.190 126.215.773 159.084.853 77.915.842 Adet Art›fl% -12 -5 3 16 TRAMER’DEN ‹l ve araç gruplar›na göre poliçe y›l› baz›nda hasar/prim oranlar› Sektörün, 2003 y›l›nda düzenledi¤i poliçelerden 513.085 bin YTL prim üretimi elde edilmifl olup buna mukabil ilgili poliçeler için Mart-2006 itibariyle toplam 379.274 bin YTL hasar ödemesi gerçeklefltirilmifltir. Mehmet ÜST TRAMER Müdürü ramer verilerine dayan›larak, her sigorta flirketine özel ve sektör geneli ile ilgili temel istatistiklerin yer ald›¤›, "TRAMER ‹statistik-CD 1" haz›rlanm›fl ve flirketlere gönderilmifltir. Sektör yöneticilerinin her an bafl vurabilece¤i bir bilgi kayna¤› olabilece¤ine inand›¤›m›z CD’nin içeri¤inde, il ve araç gruplar› baz›nda 2003 y›l›ndan günümüze kadar (underwriting year) poliçe y›l› baz›nda hasar/prim oranlar›n› gösteren tablolar, faaliyetlerimiz ve hedeflenen projelerimizin yan› s›ra zorunlu sigortalar›n kanun ve mevzuatlar› da bulunmaktad›r. ‹statistik CD’ si üç ayda bir dönemsel olarak haz›rlanarak sektör flir- T Tablo 1: Poliçe Y›l› (Underwriting Year) Baz›nda Trafik Poliçe Üretimi ve Ödenen Birikimli Hasar Tutarlar›1 Poliçe Prim Üretim Hasar Durumu ‹lk Y›l 2003 513.085 MUALLAK ÖDENEN 11.929 84.368 18.77 33.424 323.012 69.47 42.056 376.773 81.63 2004 869.699 MUALLAK ÖDENEN 22.240 139.389 18.58 78.667 492.944 65.73 91.111 513.436 89.51 2005 1.106.617 MUALLAK ÖDENEN 96.613 190.087 25.91 192.710 274.703 42.24 2006 286.941 MUALLAK ÖDENEN 8.382 1.831 3.56 Y›l 1 62 % ‹kinci Y›l % Üçüncü Y›l % Dördüncü Y›l 43.847 379.274 % 82.47 Poliçe Y›l› baz›nda de¤erlendirme yap›lm›fl olup, poliçe bafllang›ç y›l› içinde gerçeklefltirilen hasarlar 1. y›l sütununda belirtilmifltir. Poliçe bafllang›ç y›l›n› takip eden y›llarda ödemesi gerçekleflen hasarlar ise 2. y›l, 3. y›l, ...y›l sütunlar›nda gösterilmifltir. 2. y›l sütununda 1. y›l ve 2. y›l içinde yap›lan ödemeler toplanarak yans›t›lm›flt›r. (1. y›ldan sonraki rakamlar kümülatiftir.) Ödeme rakamlar›nda hasar tazminat tutarlar›, ekspertiz ve dosya di¤er masraf ödemeleri dikkate al›nm›flt›r. Tablo 2: Trafik Branfl› Poliçe Üretimi ve Ödenen Birikimli Hasar Tutarlar› En Yüksek ‹lk On il (Underwriting) ‹l Ad› Poliçe Y›l› 1. Siirt 2003 2. fi›rnak 2003 ‹l Ad› Poliçe Y›l› 3 Bingöl 2003 346 4. ‹stanbul 2003 160.807 S›ra No S›ra No ‹l Ad› Poliçe Y›l› 5 Erzurum 2003 6. Batman 2003 S›ra No Prim Üretimi Ödeme (bin YTL) Durumu 1. Y›l H/P 311 Muallak Ödenen Toplam 7 17 25 7,92 933 Muallak Ödenen Toplam 97 147 244 26,15 232 547 778 83,42 Prim Üretimi Ödeme (bin YTL) Durumu 1. Y›l H/P 2. Y›l H/P Muallak Ödenen Toplam 7 49 56 16,12 Muallak 4.737 Ödenen 38.198 Toplam 42.935 26,70 12.267 140.143 152.410 2. Y›l H/P 214 104,97 113 326 111 104,80 252 363 H/P 4. Y›l H/P 236 125,32 153 390 239 153 392 126,20 288 113,33 289 769 830 1.057 1.120 120,01 3. Y›l H/P 111 111,99 276 387 4. Y›l 1. Y›l H/P 2. Y›l H/P 2.389 Muallak Ödenen Toplam 35 491 526 22,00 215 1.816 2.031 85,03 739 Muallak Ödenen Toplam 10 63 73 9,85 86 345 431 58,34 3. Y›l 110,11 4. Y›l H/P 289 105,32 290 2.227 2.258 2.516 2.548 106,66 221 491 711 H/P H/P 121 114,88 276 397 94,78 15.206 109,46 15.661 160.812 161.408 176.018 177.069 Prim Üretimi Ödeme (bin YTL) Durumu ketleri ile paylafl›lacakt›r. Sektörden gelen talep üzerine Kasko Sigortas›nda "On-Line Hasar Durum Belgesi" ‘nin verilmesine 1 Nisan 2006 tarihi itibariyle bafllanacak olup 2006 y›l›n›n önemli projelerinden birisi Kasko projesi olacakt›r. Di¤er önemli bir proje ise trafik sigortas› ile ba¤lant›s› sebebiyle hasar ödemelerinin izlenmesinde s›k›nt› yaratan, Zorunlu Karayolu Tafl›mac›l›k Mali Sorumluluk Sigortas› (Tafl›mac›l›k Sigor- 3. Y›l 96,25 222 491 712 96,38 tas›) için hasar durum belgesinin on-line olarak üretilmesi olacakt›r. Bu kapsamda haz›rlanan poliçe, hasar ve hasar tazminat ödeme kay›tlar› ile ilgili veri yap›s› sigorta flirketlerinin incelemesine sunulmufl, projenin 01 Haziran 2006 tarihi itibariyle bafllat›lmas› planlanmaktad›r. TRAMER veri taban›ndan elde edilen istatistikler sonucunda ‘Tramer web portal’ den de yay›nlamaya bafllad›¤›m›z tablolarla sek- 63 TRAMER’DEN töre ›fl›k tutaca¤›m›za inan›yoruz. Birlik’ ten dergisinin bir önceki say›s›nda vermifl oldu¤umuz birikimli hasar tablosunun Mart 2006 itibariyle son durumu afla¤›da ki Tablo:1’ de mevcuttur. Tablodan görülece¤i gibi bir önceki say›m›zda 2003 y›l›n›n hasar/prim oran› Ocak sonu itibariyle %77.41 iken Mart 2006 itibariyle %82.47 ‘ ye yükselmifltir. Hasarlar›n ortalama 4 veya 5 y›l gibi uzun vadeye yay›lmas› nedeni ile Trafik Sigortas›n›n do¤as› gere¤i artmaya da devam edecektir. Ayr›ca; tüm hasar kay›tlar›nda baz› flirketlerle birebir mutabakata devam edildi¤inden her ay yay›nlad›¤›m›z muallak ve ödenen hasar rakamlar›nda da de¤iflimler olmaktad›r. Sektörün 2003 y›l› sonunda düzenledi¤i poliçelerden 513.085 bin YTL prim üretimi elde edilmifl olup buna mukabil ilgili poliçeler için Mart-2006 itibariyle toplam 379.274 bin YTL hasar ödemesi gerçeklefltirilmifltir. Yani; elde edilen primin %82,5’ i hasar olarak ödenmifltir. Bu rakam›n içinde iflletme giderleri ve acente komisyonlar› olmad›¤› gibi hasarlar›n 2007 y›l› sonuna kadar da yükselerek devam edece¤i aç›kt›r. 2004 y›l› poliçeleri içinde durum farkl› de¤ildir; 869,699 bin YTL prim üretimine karfl›l›k Mart 2006 itibariyle toplam 513.438 bin YTL hasar ödemesi yap›larak, hasar/prim oran› %69,5 olarak gerçekleflmifltir. 2005 y›l›nda üretilen poliçeler için ise durum daha vahim görünüyor çünkü, daha ilk y›l itibariyle elde edilen hasar/prim oran› %42’ dir. Yaz›m›zda bütün y›llar› irdelemenin imkan› Tablo 3: Trafik Branfl› Poliçe Üretimi ve Ödenen Birikimli Hasar Tutarlar› En Düflük Befl ‹l (Underwriting) ‹l Ad› Poliçe Y›l› 1. Tunceli 2003 2. Afyon 2003 S›ra No 1. Y›l H/P 2. Y›l H/P 3. Y›l H/P 4. Y›l H/P 195 Muallak Ödenen Toplam 5 14 19 9.71 8 41 49 25,28 8 43 51 26,38 8 43 51 26,38 5.956 Muallak Ödenen Toplam 156 246 402 6,75 331 1.018 1.349 22,65 346 1.223 1.569 26,34 389 1.234 1.622 27,24 Prim Üretimi Ödeme (bin YTL) Durumu 1. Y›l H/P 2. Y›l H/P 3. Y›l H/P 4. Y›l H/P ‹l Ad› Poliçe Y›l› 3 Karaman 2003 1.214 Muallak Ödenen Toplam 3 83 86 7,09 57 287 344 28,38 80 373 453 37,35 83 374 457 37,63 4. Sinop 2003 943 Muallak Ödenen Toplam 2 83 85 9,06 11 308 319 33,86 11 347 358 37,94 14 347 361 38,27 Poliçe Prim Üretimi Ödeme Y›l› (bin YTL) Durumu 1. Y›l H/P 2. Y›l H/P 3. Y›l H/P 4. Y›l H/P Muallak Ödenen Toplam Toplam 38 233 271 18 9,83 64 860 924 33,50 82 964 1.046 37,94 83 994 1.077 39,06 S›ra No S›ra No 5 64 Prim Üretimi Ödeme (bin YTL) Durumu ‹l Ad› Çanakkale 2003 2.758 olmad›¤›ndan, 4. poliçe y›l›n› tamamlayan 2003 y›l› poliçelerini iller ve araç gruplar› baz›nda inceleyecek olursak ilginç bir sonuç elde edildi¤ini göreceksiniz. Çünkü; yetersiz istatistikler nedeni ile y›llard›r tarifelerde plaka yo¤unlu¤u uygulanan birçok küçük vilayette hasar/prim dengesinin korkunç bozuk oldu¤u görülecektir. Hasar/Prim oran› en yüksek ilk on ili flöyle s›ralayabiliriz. 1)- Siirt: %126, 2)- fi›rnak: %120, 3)- Bingöl: %115, 4)- ‹stanbul: %110, 5)- Erzurum %106, 6)- Batman: %96 illeri hasar/prim oran› en yüksek ilk alt› illerimizdir(Tablo:2). Bunlar› s›ras›yla; Ankara %95, Kocaeli %88, Sakarya %87, Samsun %85 hasar oran› ile %85’in üzerinde hasar/prim oran› ile takip etmektedirler. En düflük Hasar/Prim oran›na sahip illerimiz ise flunlard›r. Tunceli, Afyon %27 - Karaman, Sinop %38 – Çanakkale %39 ile hasar oran› en düflük befl ilimizdir (tablo:3). Yeni tarife dönemlerinde bu istatistiklerin çok ifle yarayaca¤›n› ve daha adil bir tarife yap›laca¤›ndan flüphem yok. Araç gruplar› baz›nda ise s›ras›yla; 1)Römork: %164, 2)- Di¤er Araçlar: % 100, 3)Kamyon: %98, 4)- ‹fl Makinas›: %97, 5)- Kamyonet: %87, 6)- Minibüs(8-14 kifli): %84, 7)Taksi: %83, 8)- Traktör: %80, 9)- Motorsiklet: %78, 10)- Otomobil: %77.6, 11)- Otobüs(1525 kifli): %77.4, 12)- Otobüs (26 kifli, üstü): %77 hasar/prim oran›na sahiptir. Durum bu halde iken bu rakamlar›n üzerine %10 komisyon (2003 y›l›) ve %8 iflletme giderlerini koyarsan›z bu branfltan 2003 y›l› için kar etmek bir yana zarar edildi¤i net olarak görülmektedir. ■ 65 az riskli deprem bölgesinde yer alan veya küçük m2’li konutlar için oluflan çok düflük prim rakamlar› karfl›s›nda, ödenen komisyon rakamlar›n›n ekonomik olmayan düzeylere düflmesinin önüne geçilmesi ve minimum belirli düzeyde bir komisyon ödenmesi aç›s›ndan büyük yarar sa¤layaca¤› düflünülmektedir. fi‹RKETLER‹N TEfiV‹K‹ Bu düzenlemeye ek olarak, hem flirketlerimizin hem de acentelerimizin teflvik edilmesi ve elde edilen olumlu neticeler dikkate al›narak ödüllendirilmesi amac›yla bir kampanya düzenlenmesi kararlaflt›r›lm›flt›r. Zorunlu Deprem Sigortas› Tarife ve Talimat›’n›n 7.maddesi uyar›nca haz›rlanan kampanya ile, sistemde yer alan toplam poliçe adedinin minimum % 10 artmas› ön kofluluna ba¤l› olarak, afla¤›da yer alan tabloda belirtilen oranlara göre sigorta flirketlerine prim üretimleri üzerinden ek komisyon ödenecektir. ‹lgili Dönemin Toplam Poliçe Adet Art›fl Oran› Ek Komisyon Oran› % %10.00-%15.00................................+ % 1.5 %15.01-%20.00................................+ % 2.5 %20.01-%25.00................................+ % 3.5 %25.01-%30.00................................+ % 4.5 > %30.01...................................+ % 5 Poliçe adetlerini en az % 5 oran›nda artt›rmak kayd›yla, flirketlere da¤›t›lacak olan ek komisyon tutar›n›n hesaplanmas›nda, ● ‹lgili Dönemdeki Toplam Net Prim Üretimi %60 oran›nda , ● Bir Önceki Döneme Göre Elde Edilen Net Prim Art›fl›ndaki fiirket Pay› % 30 oran›nda, ● Bir Önceki Döneme Göre Elde Edilen Poliçe Adet Art›fl›ndaki fiirket Pay› %10 oran›nda dikkate al›nacakt›r. Afla¤›da belirtilen dönemler halinde yürütülmesi planlanan kampanya neticesinde flirketlerimize ödenecek olan ek komisyon tutarlar›n›n, ilgili da¤›t›m kanallar› ile kendi insiyatiflerine göre 5/8 oran›ndan az olmamak kayd›yla paylafl›lmas› öngörülmektedir. ■ Mart-Nisan-May›s-Haziran 2006 ■ Temmuz-A¤ustos-Eylül 2006 ■ Ekim - Kas›m-Aral›k 2006 Poliçe adetlerinde art›fl gösterilmesi aç›s›ndan teflvik edici olmas› beklenilen bu kampanyan›n yan› s›ra, bir di¤er önemli geliflme de Zorunlu Deprem Sigortas› prim üretimlerinin art›k flirket üretimleri içerisinde gösterilecek olmas›d›r. Sigortac›l›k Hesap Plan›’nda Hazine Müsteflarl›¤› taraf›ndan yap›lan yeni bir düzenleme ile, Zorunlu Deprem Sigortas› primlerinin flirket kay›tlar› içerisinde gösterilmesi imkan› getirilmifltir. Sigorta flirketlerimiz ve acentelerimize yönelik tüm bu geliflmelere ek olarak, sigortalanan konut say›s›nda arzu edilen geliflmenin elde edilebilmesi için, halk›m›z›n Zorunlu Deprem Sigortas›’n›n ifllevleri, yararlar› ve önemi konusunda bilinçlendirilmesi ve bilgilendirilmesi de büyük önem tafl›maktad›r. Ülkemizin tafl›d›¤› deprem riski göz önüne al›nd›¤›nda, meydana gelmesi kaç›n›lmaz olan do¤al afetler neticesinde u¤ran›lacak zararlar›n sigorta sistemi yard›m›yla karfl›lanabilmesi, sigorta bilincinin ve sigortal›l›k oranlar›n›n arzu edilen düzeylere ulaflmas› ile mümkün olabilecektir. Bu konuda yürütülecek çal›flmalara, ilgili tüm kurum ve bireylerin, sosyal sorumluluk anlay›fl› içerisinde gerekli katk›y› ve deste¤i göstermesi büyük yarar sa¤layacakt›r. ■ 67 DIfi BASINDAN Avrupa Komisyonu’ndan ihlallere iliflkin rapor Avrupa Komisyonu, iç pazar› düzenleyen mevzuat›n yürürlü¤e girmesi, mevzuata uyum ve ihlallere iliflkin kapsaml› de¤erlendirmelerin yer ald›¤› raporunu (Scoreboard) yay›nlad›. vrupa Komisyonu, ‹ç Pazar› düzenleyen mevzuat›n yürürlü¤e girmesi, mevzuata uyum ve ihlallere iliflkin kapsaml› de¤erlendirmelerin yer ald›¤› 2005 y›l› raporunu (scoreboard) yay›nlad›. Raporda ‹ç Pazar› düzenleyen mevzuat›n do¤ru biçimde uygulanmas›n›n sa¤lanmas›nda temel sorumlulu¤un üye devletlerde oldu¤u ifade ediliyor. ‹ç Pazar mevzuat›n›n iç hukuka aktar›lma oranlar›, Finansal Hiz- A 68 metler Eylem Plan› (FSAP) direktiflerinin iç hukuka aktar›lmas›ndaki son durum ve ‹ç Pazar kurallar›n›n yanl›fl uygulanmas›ndan kaynaklanan ihlaller raporda tablo ve grafiklerden de yararlan›larak kapsaml› biçimde ele al›n›yor. Rapora göre 2005 y›l› sonunda ‹ç Pazar direktiflerinin iç hukuka aktar›lmas›ndaki eksiklik Avrupa Birli¤i’nin 25 üyesi için yüzde 1,6’yla s›n›rl› kalm›fl durumda. Finansal Hizmetler Eylem Plan› (FSAP) direktiflerinin iç hukuka aktar›lmas› konusunda ise en sorunlu ülkelerin Lüksemburg, Yunanistan ve Portekiz oldu¤u göze çarp›yor. Raporun tamam›n› Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli¤i AB, Mevzuat ve Projeler Birimi’nden temin etmek mümkün. ■ Internal Market Scoreboard 2005, No: 14 Avrupa Parlamentosu sigortac›lar›n endiflelerini dikkate ald› vrupa Parlamentosu, 16 fiubat 2006 tarihinde ‹ç Pazar’da hizmetlere iliflkin teklifin oylamas›n› gerçeklefltirdi. Hizmet sa¤lay›c›lar›n ‹ç Pazar içerisinde faaliyet göstermelerinin desteklenmesi, teflviki ve Avrupa’da hizmetlerin serbest dolafl›m›n›n önündeki engellerin kald›r›lmas›, teklifin temel amac›n› oluflturuyor. Sektörel AB mevzuat›yla düzenlendiklerinden finansal hizmetler ve sigorta, söz konusu Direktif kapsam›nda yer alm›yor. Ancak, Avrupa Komisyonu teklifinin getirdi¤i, mesleki tazminat kapsam› sunan zorunlu sigorta plan›n›n Avrupal› sigortac›lar üzerinde do¤rudan bir etkisi olmas› bekleniyor. Oylamada Parlamento, Komisyon teklifini yeniden gözden geçirerek teklif kapsam›n› daha az hizmet içerecek ve bir Üye Devlete, kendi topraklar›nda faaliyet gösterecek yabanc› hizmet sa¤lay›c›lar›n faaliyetlerine k›s›tlamalar getirebilme yetkisi verecek flekilde daraltt›. Komisyon taraf›ndan haz›rlanan ilk teklifte hizmet sa¤lay›c›lara, özellikle de hizmetleri tüketiciler aç›s›ndan risk oluflturanlara (finansal risk, sa¤l›k riski vb.) uygun bir mesleki tazminat sigortas› yapt›rma zorunlulu¤u getiriliyordu. Getirilen bu "zorunlu" çözüm karfl›s›nda CEA, Avrupa genelinde öngörülen mesleki tazminat sigortas› kapsam›n›n ulusal sorumluluk sigortas› düzenlemelerindeki farkl›l›klar› dikkate almad›¤›n›n alt›n› çizdi. Bununla birlikte, sigortac›lar›n ev sahibi ülke kurallar›na göre sunulacak mesleki tazminat denkli¤ini belirleyebilecek yeterli deneyime sahip olmad›¤›, bu nedenle de sigortac›lar›n Avrupa genelinde ürün sunma yetene¤inin k›s›tland›¤› ifade edildi. CEA ayn› za- A manda bu zorunlu sigortan›n özellikle küçük ve orta büyüklükteki iflletmeler için daha çok masraf anlam›na gelece¤ine iliflkin kayg›lar› da dile getirdi. Avrupa Parlamentosu, Avrupal› sigortac›lar›n önerilen teklifin ekonomik aç›dan uygun bir çözüm sunmad›¤›na iliflkin endiflelerini dikkate ald›. Avrupa Parlamentosu’nda kabul edilen de¤ifliklikler sonucunda ulusal temelde böyle bir yükümlülü¤ün getirilip getirilmemesi Üye Devletlerin karar›na ba¤l› olacak. Böylelikle sigortac›lar›n mesleki tazminat sigortas› poliçelerini görüflürken yeterli esnekli¤e sahip olmalar› sa¤lanacak. CEA ve ulusal birlikler bu mesaj› Avrupa Komisyonu ve hükümet yetkililerine iletmeyi sürdürecekler. ■ CEA Executive Update, 15 Mart 2006 69 DIfi BASINDAN Afetler 2005’te pahal›ya mal oldu wiss Re’nin araflt›rmas›na göre, 2005 y›l›nda meydana gelen afetler, 97.000 kiflinin yaflam›n› yitirmesine, 230 milyar dolardan fazla ekonomik kayb›n oluflmas›na neden oldu. 48 milyar dolarla afetlerin neden oldu¤u sigortal› kay›p aç›s›ndan rekor k›r›lan 2004 y›l›ndan sonra, 2005 y›l›nda afetlerden kaynaklanan sigortal› kayb› 83 milyar dolara ulaflarak zirveye ç›kt›. Meydana gelen 397 afetten 149 adedi do¤al afetlerden, 248 adedi ise insanlar›n neden oldu¤u afetlerden kaynaklanmas›na karfl›n, afetlerin yol açt›¤› 230 milyar dolarl›k ekonomik kayb›n 220 milyar dolarl›k bölümü S 70 do¤al afetlerden kaynaklan›yor. Hindistan-Pakistan s›n›r›nda meydana gelen ve 88.000 kiflinin ölümüne yol açan depremin, sigortal› kay›p aç›s›ndan büyük rakamlara ulaflmasa da, son 100 y›lda meydana gelen en büyük afetlerden biri oldu¤u vurgulanan raporda, ekonomik kay›plar›n özellikle sanayileflmifl ülkelerde meydana geldi¤i belirtilerek, afetlerden kaynaklanan sigortal› kay›plar›n›n 69 milyar dolar›n›n ABD ve komflu ülkelerinde meydana gelen f›rt›nalardan kaynakland›¤› vurgulan›yor. Amerika’da meydana gelen baflta Katrina, Wilma ve Rita tayfunlar› olmak üzere büyük hasarlara yol açan tayfunlar›n d›fl›nda, geçen Ocak ay›nda Güney ‹skandinavya ve ‹skoçya çevresini vuran Erwin f›rt›nas›n›n son 50 y›l›n en maliyetli beflinci f›rt›nas› oldu¤u da belirtilen raporda, 2005 y›l›nda Dünya çap›nda 70 y›k›c› deprem ile 13 volkan patlamas›n›n meydana geldi¤i aç›klan›yor. Raporda, Kuzey Alplerde büyük su bask›nlar›n›n yafland›¤› ‹sviçre’de, ‹sviçre Do¤al Tehlikeler Havuzu’nun son 30 y›l›n en büyük zarar› ile karfl› karfl›ya kald›¤› belirtiliyor. ■ Raporun tamam›na www.swissre.com/sigma sayfas›ndan ulafl›labilmektedir. Swiss Re, Sigma No 2/2006 Sellere iliflkin direktif teklifi... Ocak 2006 tarihinde Avrupa Komisyonu sellerin de¤erlendirilmesi ve yönetimine iliflkin bir direktif teklifi yay›nlad›. 1998–2004 y›llar› aras›nda Avrupa’da yüzden fazla sel felaketinin meydana gelmesi Avrupa Komisyonu’nun bu teklifi haz›rlamas›n›n ard›ndaki en önemli neden olarak göz çarp›yor. Direktif teklifi, sellerin yol açt›¤› y›k›mlar›n önlenmesi ve s›n›rland›r›lmas›nda Üye Devletlere yard›mc› olmay› amaçl›yor. Bu planlar, özellikle sellerin yol açt›¤› y›k›mlar›n önlenmesi, sellerin meydana gelme ihtimallerin azalt›lmas› suretiyle koruma sa¤lanmas› ve sellerin meydana gelmesi halinde kamunun bilinçli flekilde hareket etmesini sa¤lamak için haz›rl›kl› olunmas› gibi konulara odaklan›yor. Direktif teklifinin haz›rlanmas› aflamas›nda Avrupa sigorta sektörü de önemli bir rol oynam›fl bulunuyor. Avrupal› sigortac›lar özellikle sel riski tafl›yan bölgelerin belirlenerek haritaland›r›lmas› ve bu konuda kamu-özel sektör iflbirli¤inin gelifltirilmesine yönelik çal›flmalarda bulundular. ■ (CEA Executive Update, 14 fiubat 2006) 18 Best: ABD reasürans piyasas› güçleniyor redi derecelendirme kuruluflu A.M. Best, Ocak ay› sözleflme yenileme döneminden itibaren Amerikan reasürans piyasas›n›n güçlenmeye bafllad›¤›n› bildirdi. Best, Avrupal› global sigorta flirketlerinin yenilemelerinin, daha önce fiyat art›fllar›n›n sadece tayfunlardan etkilenen ifl kollar›nda görülece¤i yönündeki tahminlerini hakl› ç›kard›¤›n› belirtti. Reasürans flirketlerinin maruz kald›¤› Katrina, Wilma ve Rita tayfunlar›ndan kaynaklanan büyük zararlar›n, bu do¤al afetlerden önce sigorta sektöründe yaflanan afla¤› trendin geçici olarak yavafllamas›n› hatta durmas›n› sa¤layaca¤›n› düflünen Best, 2006 y›l›nda sonuçlar›n olumlu olmas› halinde fiyat rekabetinin de artaca¤›n› aç›klad›. Best, 2005 y›l›nda meydana gelen tayfunlar ve özellikle bu tür afetlerin daha s›k meydana gelmesinin beklenmesi nedeniyle, reasürans flirketlerinin dahili modellerini yeniden de¤erlendirmekte oldu¤unu ve baz› alanlarda flimdiden limitlerini indirdiklerini vurgulad›. Bu çerçevede, kredi derecelendirme kuruluflu Best de, bu tür risklerin sigortalanmas› durumunda sermaye yeterlili¤ini yeniden gözden geçirerek yükseltti¤ini ve inceledi¤i flirketlerin, mümkün olan en yüksek ikinci kay›p miktar› gerçekleflse bile, belli bir sermaye tutmaya devam etmelerini bekledi¤ini aç›klad›. ■ Insurance Journal, 21 fiubat 2006 K AB sigorta piyasas›n›n önceli¤i 2006’da da Solvency II vrupa Sigorta ve Mesleki Emeklilik Denetçileri Komitesi’nin (CEIOPS) aç›klad›¤› 2006 y›l› ifl plan›nda, Solvency II projesi en öncelikli konu olarak yer al›yor. CEIOPS ifl plan› çerçevesinde, yükümlülük karfl›lama yeterlili¤i direktifinin haz›rl›klar› d›fl›nda, mesleki emeklilik direktifi, sigorta gruplar› direktifi, sigorta arac›lar› direktifi ile Uluslararas› Finansal Raporlama Standartlar› ile uyumlu yeni muhasebe sisteminin tam olarak oluflturulmas› ve uygulanmas› konular›nda çal›flaca¤›n› bildirdi. 2005 y›l›nda Avrupa Komisyonu’nun birinci ve ikinci dalga görüfl ça¤r›lar›na cevap veren ve üçüncü dalga görüfl ça¤r›s›na iliflkin taslak cevaplar› kamuoyuna açan CEIOPS, 2006 y›l›nda Avrupa Komisyonu’na üçüncü dalga görüfl ça¤r›s›na cevap vermenin yan› s›ra, Solvency II projesinin her aflamas›nda Komisyona destek vermeye devam edecek. ■ Insurance Day, 7 fiubat 2006 A 71 DIfi BASINDAN Olas› bir kufl gribi salg›n›n›n maliyeti büyük igorta alan›nda araflt›rmalar yapan Insurance Information Institute adl› kurulufl, 1918 y›l›nda ‹spanya’da yaflanan grip salg›n›na benzer olas› bir kufl gribi salg›n›n›n, vefat tazminatlar› hariç 133 milyar dolara mal olabilece¤ini aç›klad›. Dünya Bankas› ise bu tür bir salg›n›n ilk y›l›nda Dünya ekonomisine olan maliyetini toplam 800 milyar dolar olarak tahmin ediyor. Hemen bu raporlar›n akabinde, Pekin’de kufl gribi konusunda yap›lan Konferansta, bu tehlikeyle mücadele edebilmek için 1.9 milyar dolar topland›. Toplanan para, özellikle virüsün insandan insana geçecek flekilde S 72 de¤iflime u¤ramas›n› engellemek için kullan›lacak. Baflta Asya ülkeleri olmak üzere Türkiye’de de görülen virüs henüz sadece enfekte olmufl kufllarla temas neticesinde insanlara bulaflabiliyor. Mücadele kapsam›nda, flimdiden Amerika Birleflik Devletleri 330 milyon dolar, Avrupa Birli¤i ise 250 milyon dolarl›k bir bütçe ay›rm›fl, Dünya Bankas› da 500 milyon dolar kredi sa¤lam›fl durumda. Ancak, Dünya Bankas› baflkan› Paul Wolfowitz çok daha genifl bir bütçeye ihtiyaç duyuldu¤unu da aç›klad›. ■ Insurance Journal, 19 Ocak 2006 Marsh: Kufl gribine ne kadar haz›rl›kl›y›z? ugüne kadar 90’dan fazla kiflinin ölümüne yol açan H5N1 virüsü, son olarak Bat› Avrupa’ya da yay›larak Almanya ve Fransa’da görülmekle birlikte, hala virüsün mutasyona u¤rayarak insandan insana bulaflabildi¤i konusunda bir belirti bulunmuyor. Ancak bunun bir gün gerçekleflmesi halinde Dünya çap›nda büyük bir salg›n›n bafllamas›ndan ve Dünya Bankas›’n›n tahminlerine göre 800 milyar dolarl›k ekonomik kayba yol açmas›ndan endifle ediliyor. Bu endifleden hareketle, brokerlik firmas› Marsh ve kardefl risk dan›flmanl›k firmas› Kroll, sa¤l›k örgütleri, ifl çevreleri, kamu kurulufllar› ile e¤itim kurulufllar›n›n kufl gribine ne kadar haz›rl›kl› olduklar›n› ölçmelerini sa¤lamak üzere onli- B ne bir anket haz›rlad›. Söz konusu ankete www.marshriskconsulting.com sitesinden ulafl›lmakta olup, anket dolduruldu¤u zaman verilen cevaplar ›fl›¤›nda anketi dolduranlar için gerekli bilgileri ve irtibat adreslerini içeren bir email gönderiliyor. ■ Post Magazine, 2 fiubat 2006 73 DIfi BASINDAN ‹ngiltere’de yang›nlar›n sektöre maliyeti günde 3.5 milyon dolar ngiliz Sigortac›lar Birli¤i (ABI), 2005 y›l›nda iflletmelerde meydana gelen yang›nlar›n sigorta flirketlerine günde 3.5 milyon dolara mal oldu¤unu hesaplad›. Buna göre, 2005 y›l›nda sigorta flirketlerinin iflletmelerde meydana gelen yang›nlardan kaynaklanan hasar ödemeleri 2004 y›l›na göre %60 oran›nda artarak 1.37 milyar dolara yükseldi. Buna ek olarak, yang›nlar dolay›s›yla iflin durmas›ndan kaynaklanan tazminat ödemeleri ise 382 milyon dolara ç›karak 1997 y›l›ndan bu yana en yüksek seviyesine ulaflt›. ABI, bu sonuçlar›n, baflta küçük ve orta ölçekli iflletmeler olmak üzere tüm sektörlerdeki iflletmelerde risk de¤erlendirmesi yap›lmas›n›n, çal›flanlar›n bilinçlendirilmesinin, yang›nlara karfl› yeterli güvenlik önlemi al›nmas›n›n ve olas› bir yang›n sonras›nda ifllerin devaml›l›¤›n› sa¤lamak üzere planlar yap›lmas›n›n önemini gösterdi¤ini vurgulad›. ■ Insurance Journal, 9 Mart 2006 ‹ S&P: 2005, Avrupal› sigortac›lar için iyi bir y›ld› redi Derecelendirme Kuruluflu Standard & Poor's taraf›ndan yay›nlanan "Industry Report Card: European Insurance" adl› rapor, Katrina, Rita ve Wilma tayfunlar›ndan kaynaklanan büyük kay›plara ra¤men, 2005 y›l›n›n Avrupa sigorta sektörü için olumlu geçti¤ini belirtiyor. S&P, reasürans haricinde, sigortac›l›k karlar› ve yat›r›m performans› sayesinde, olumlu sonuçlar›n al›nd›¤›n› ve bu sürecin 2006 y›l›nda da devam etmesinin beklendi¤ini vurgulad›. Kurulufl, 2006 y›l›n›n, finansal raporlamadaki ve düzenlemelerdeki de¤iflikliklerin takip edildi¤i bir y›l olaca¤›n› da aç›klad›. Raporda, UFRS 4 nolu sigorta sözleflmeleri standard›n›n k›smi iyilefltirmeler getirse de K 74 yeterli olmad›¤› ve standard›n 2. faz›n›n da çok k›sa sürede tamamlanmas›n›n beklenmedi¤i vurguland›. 2010 y›l›nda uygulanmaya bafllamas› beklenen solvency II düzenlemelerinin sektörde milat anlam›na geldi¤i, ancak flirketlerin flimdiden buna haz›rlanmas›n›n flart oldu¤u da belirtilerek, Solvency II düzenlemelerini, ‹ngiltere gibi çabuk hayata geçirebilen ülkelerin veya flirketlerin rekabet avantaj›na sahip olaca¤›, haz›rl›ks›z yakalananlar›n ise piyasadan çekilmek zorunda kalabilecekleri vurguland›. ■ Söz konusu raporun tamam› www.ratingsdirect.com adresinden elde edilebilir. Insurance Journal, 11 Ocak 2006 Rusya kap›lar›n› yabanc›lara daha fazla açabilir us Ekonomi Bakanl›¤›, Rusya’n›n Dünya Ticaret Örgütü’ne (WTO) kat›l›m çal›flmalar› kapsam›nda, sigorta flirketlerinde yabanc› hisse s›n›r›n› iki kat›na ç›karabilece¤ini aç›klad›. Böylece, yabanc› hisselerine tan›nan s›n›r yüzde 25’ten yüzde 50 düzeyine ç›kar›lm›fl ve ABD’nin yabanc› bankalar›n ve sigorta flirketlerinin Rusya’da flube açmas›na izin verilmesi yönündeki ›srar› da afl›lm›fl olacak. ■ Evandale, 20 Mart 2006 R Sigortac›l›kta global denetime do¤ru… edi y›ll›k görüflmelerin ard›ndan Avrupal› ve Amerikan sigorta düzenleme kurumlar› aras›nda bilgi paylafl›m› anlaflmas› imzalanmas›yla, sigorta ve reasürans flirketlerinin global düzeyde denetimi için önemli bir ad›m at›ld›. Amerikan Ulusal Sigorta Denetçileri Birli¤i (NAIC) ile Avrupa Sigorta ve Mesleki Emeklilik Denetçileri Komitesi (CEIOPS) aras›nda imzalanan söz Y konusu anlaflmaya göre, bu kurumlar, uluslararas› piyasalarda denetimi daha etkin hale getirmek amac›yla, kendi denetimleri alt›ndaki sigorta flirketleriyle ilgili bilgileri paylaflacaklar. CEIOPS kendisine üye 25 AB ülkesinin sigorta düzenleme kurumlar› aras›nda da benzer bir anlaflma imzalanmas›n› planl›yor. ■ Insurance Day, 23 Mart 2006 75 YAfiAM Göç eden uçurtmalar: Leylekler Yaz› ve Foto¤raflar: Dr. M. Serhan OKSAY Nihayet damlarda leylekler göründü Upuzun gagalar›n› tak›rdatan. Vefas›z sand›¤›m›z turnalar döndü Geçen y›l gittikleri meçhul diyardan. Uzamaya bafllad› günler sahiden Güneflin batmak istemedi¤i belli, Ete¤ini havaland›rarak esen K›fl boyunca düflündü¤üm bahar yeli. air Cahit S›tk› Taranc›’n›n özledi¤i bahar yellerinin ve bereketin müjdecisi olan leyleklerin on binlercesi tam da bu vakitlerde süzülüp geçerler üzerimizden. ‹stanbul Bo¤az› üzerinde böylesine muhteflem bir göçe flahit olmak, insana benzersiz bir heyecan verir. fi 76 Gün yüzü y›ld›zlar› gibidirler, saymakla bitmeyecek kadar çok say›da leylek daireler çizerek döner gökyüzünde. Bu manzaraya bakarak binlerce uçurtma uçurdu¤unuzu düflleyebilirsiniz, ipi olmayan ve kanat aç›kl›¤› 1.65 metreyi bulan özgür uçurtmalard›r göç eden leylekler. Göç, leyleklerin yaflamlar›na özgü bir mucizedir. Leylekler, ellerinde pusula olmadan, yönlerini ve binlerce kilometre mesafe kat ederek anadolu co¤rafyas› üzerinde bir mevsim önce b›rakt›klar› yuvalar›n› elleriyle koymufl gibi bulurlar. Yaz göçmeni olan leylekler ilkbahar›n gelmesi ile birlikte Afrika’daki k›fllama alanlar› terk ederek yavrular›n› büyütecekleri Anadolu ve Avrupa topraklar›na dönerler. Sudan’dan yola ç›kan bir leyle¤in Türkiye’ye ulaflmas› için (do¤u M›s›r üzerinden, ‹srail, Ürdün, rift vadisi uzant›lar›n› izleyerek Hatay’a) ortalama 2900 km, buradan (Hatay’dan Anadolu’ya da¤›lmayanlar, ‹stanbul Bo¤az› üzerinden) Polonya’ya kadar devam edecekse bir 1600 km daha uçmas› gereklidir. Bir leyle¤in Anadolu topraklar›n› aflmas› için normal flartlarda üç gün harcamas› gerekir. Afrika’dan Avru- pa’ya ortalama 18 gün süren bu zorlu yolculuk sonbahar geldi¤inde bu kez ters yönde yap›lacakt›r. Baz› genç veya yafll› leylekler bu zorlu yolculu¤a dayanamay›p yaflamlar›n› yitirirler. 77 Leylekler bu uzun mesafeleri aflmak için enerjilerini tasarruflu kullanmak zorundad›r, bu yüzden termallerden (yeryüzünden yükselen s›cak hava ak›mlar›) yararlan›rlar, termalin içine girer ve kanat ç›rpmaks›z›n, termalin içinde dönerek yükselir ve bir sonraki termalin içine geçerek ilerlerler. Termaller sadece kara parçalar› üzerinde oluflabildi¤inden leylekler su üzerinden geçmekten kaç›n›rlar. ‹stanbul bo¤az› denizlerin en dar oldu¤u geçit noktas› oldu¤undan bir flifle boynu gibidir, leyleklerin fliflenin gövdesi konumundaki anadoludan gelerek bo¤azlarda yüzbinlere varan say›larda görülebilmelerinin nedeni de budur. Leylekleri hep beyaz gövdeli siyah kanatl› ve k›rm›z› gagal› olarak biliriz. Halbuki leyleklerin iki farkl› türü bulunmaktad›r. Bizim tan›d›¤›m›z leylekler, leyle¤in popüler türü olan Ciconia ciconia d›r. Bir de onlar kadar yayg›n olmayan, siyah tüylü ve insanlara görünmemeyi tercih eden ürkek ‘Kara Leylek’ (Ciconia nigra) diye an›lan bir baflka leylek türü bulunmaktad›r. Kara leylekler, bizim bildi¤imiz boyu bir metreyi ve kanat aç›kl›¤› 165 cm i bulan beyaz leylekten biraz daha küçüktürler. Ülkemizde daha çok karadeniz bölgesindeki ormanl›k alanlarda yaflamay› tercih ederler. 78 Leyleklerin yaflam alan›, genellikle meskun bölgelere yak›n aç›k ve nemli ovalar ile sulak alanlard›r. Leylekler bu alanlardaki kurba¤a, bal›k, y›lan, solucan ve benzeri küçük yarat›klar› yiyerek beslenirler. Leylekler insanlar taraf›ndan kutsal say›l›p korunmas›na özen gösterilmesine ra¤men beslendikleri sulak-sazl›k alanlar›n kurutulmas› ve yine besin alanlar› olan tarlalarda kullan›lan tar›m ilaçlar›n›n zehirleyici etkileri yüzünden say›lar› h›zla azalmaktad›r. Leyleklerin tüm y›l boyu hareket içinde bulunduklar› yay›l›m alanlar› güney ve ›l›man Avrupa, Anadolu, kuzey Afrika, güney ve bat› Asya ve Hindistan olarak say›labilir. Leyleklerin do¤al yuva alanlar› ise, a¤açlar ve kayal›k kenarlar›d›r. Ancak, meskun bölgelerde yaflayan leylekler, genellikle binalar›n çat› veya bacalar› üzerinde yuva yaparlar. Leyleklerin kulland›¤› bu büyük yuvalar›n alt k›s›mlar›nda ise kimi zaman serçe gibi küçük kufllar›n da yuvaland›¤› görülebilir. 79 YAfiAM Leyleklerin az bilinen bir özelli¤i sessiz olmalar›d›r. Leylekler di¤er kufllardan farkl› olarak, ses telleri yeterince geliflmemifl oldu¤undan ötemezler, sadece alt ve üst gagalar›n› birbirine vurarak iletiflim kurarlar. Büyük bir olas›l›kla isimlerini de ç›kard›klar› bu sesten (lek-lek-lak-lak) alm›fllard›r (Kara Leylekler ise ötebilirler: hi-liii, hi-liii). Her bahar, Anadolu’ya dönen leylekler, geçen mevsimden kalan yuvalar›n› onard›ktan sonra bu genifl yuvaya genellikle iki gün ara ile 3-5 yumurta yumurtlarlar. Yavru leylekler yumurtadan ç›kana kadar, erkek ve difli leylek dönüflümlü olarak kuluçkaya yatarlar. Kuluçka süresi 2930 gündür, yavrular yumurtadan ç›kt›ktan sonra, anne ve babalar›, yine onlar› dönüflümlü olarak beslerler. Ayr›ca, kocaman kanatlar›n› gölgelik gibi kullanarak ve zaman zaman da ›slatmak suretiyle, yavrular›n› güneflin k›zg›n ve kavurucu ›fl›nlar›ndan korurlar. Anne ve babalar›n›n özenle bakt›klar› yavru leylekler, 53-55 gün sonra yuvadan uçacak duruma gelirler. Leylekler, insano¤luna pek çok konuda ilham vermifltir. T›pk› marifetli uzun gagas› ile, La Fontaine’in o ünlü Tilki ile Leylek masal›n›n ilham kayna¤› oldu¤u gibi. ‹nsanlar›n uçma sevdas› da, boyunlar›n› ileri, bacaklar›n› geriye do¤ru uzatarak, kanat ç›rpmaks›z›n bulutlar aras›nda bir peri gibi süzülerek uçan leylekleri izleyerek bafllam›flt›r. Hazerfen Ahmet Çelebi de, leyleklerin uçufllar›n› izleyerek, onlar›nkine benzer kanatlar takm›fl ve Galata 80 kulesine ç›karak, Üsküdar’a kadar uçmay› baflarm›flt›r. Bu sene de bahar›n müjdeleyicisi leylekler, ükemize gelmeye bafllad›lar. Bu güzel kufllar yaz boyunca anadolu çat›lar›nda konuklar›m›z olacak. Topra¤›n canlanmas›n›n habercisi olan bu kufllar›n sadece topra¤a de¤il insanlara da bereket getirdi¤ine inan›l›r. Yeni evlilerin kap›lar›n›n önüne koyduklar› yemleri bir leylek buradan al›rsa bunun karfl›l›¤›nda eve bir bebek gelece¤ine olan inanç y›llarca sürmüfltür. Dileyelim ki bu y›lda bereketli olsun, leylekler dünyam›za bar›fl ad›nda bir bebek indirsin ve onun ömrü uzun olsun. ■