kar taneleri.qxp
Transkript
kar taneleri.qxp
kar kristalleri www.solakkedi.com buzun soðuk mimarisi K ar taneleri buzdan oluþmuþtur, ama buz tek baþýna kar tanelerini oluþturan þey deðildir. Buzdolabýnýzda milyonlarca buz küpü üretebilirsiniz ama bunlarýn hiçbiri uzaktan yakýndan o güzel kar kristallerine benzemeyecektir. Kar tanesi yapmak için suyu dondurmanýz yetmez, suyu belli bir biçimde dondurmanýz gerekir. K ar tanelerinin gizemi nasýl böylesi karmaþýk ve simetrik biçimlere sahip olduklarýndadýr. Onlarý makineler yapmýyor, canlý da deðiller. Belli bir yapýya sahip olmalarýný saðlayan kalýplarý veya genetik kodlarý yok. Kar taneleri sadece bulutlardan aþaðý süzülen buz parçacýklarý... Öyleyse nasýl oluyor da böyle karmaþýk, girintili çýkýntýlý altý köþeli yapýlar haline geliyorlar? Sonsuz deðiþkenlikteki kar kristalleri örüntülerini tasarlayan yaratýcý deha nerede? B irçok kiþi kar tanelerinin donmuþ yaðmur damlalarýndan oluþtuðunu sanýyor, ama bu doðru deðil. Yaðmur damlalarýnýn bazan düþerken donduðu olur ama bu yaðýþ türüne “dolu” adý verilir. Ve dolu parçacýklarýnýn neye benzediðini biliyoruz. Bunlar, kar tanelerinde gördüðümüz süslü örüntülerden ve simetriden yoksun donmuþ su damlalarýdýr yalnýzca. S ývý suyu dondurarak kar tanesi elde edemezsiniz. Kar tanesi havadaki su buharýnýn doðrudan doðruya katý buza dönüþmesiyle oluþur. Oluþmaya baþlayan kar kristali üzerinde daha fazla su buharý yoðunlaþtýkça kristal büyür ve geliþir ve bu sýrada incelikli örüntüsü ortaya çýkar. Kar tanelerinin gizemini açýklamak için bunlarýn nasýl büyüyüp geliþtiðine bakmamýz gerekir. H erhangi bir kar tanesinde örüntü ve biçimin kendiliðinden yaratýlýþýnýn büyüleyici öyküsünü bulursunuz. Sadece, basit bir biçimde su buharýnýn buza dönüþmesiyle bu þaþýrtýcý kristal yapýlar ortaya çýkar. Ve bunlar karmaþýk ve simetriktir ve sonsuz bir þekilde deðiþik tasarýmlara sahiptirler. Kar taneleri fizik, matemetik ve kimyanýn zengin bir sentezinin ürünüdürler. Kar tanelerini dilinizin ucuyla yakalamaya çalýþtýðýnýzda, onlarýn ne kadar eðlenceli olabileceklerini de görebilirsiniz. Karýn ilk kez yaðýþý basit bir olay deðildir, büyüsel bir olaydýr bu... Yataðýnýza gidersiniz ve ertesi gün tümüyle farklý bir dünyaya gözlerinizi açarsýnýz. Bu, büyü deðil de nedir? J. B. Priestley 1894 - 1984 Ýlk Kar