Ebe Gereksinimi Hesap Yöntemi: Keçiören Örneği
Transkript
Ebe Gereksinimi Hesap Yöntemi: Keçiören Örneği
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 25, Sayı 3, Eylül 2006 Çamur ve Öztek TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 25, Sayı 3, Eylül 2006 BİRLİKTE ÖĞRENELİM Ebe Gereksinimi Hesap Yöntemi: Keçiören Örneği Derya ÇAMUR Zafer ÖZTEK Bir ülkenin en önemli kaynağı sahip olduğu insangücüdür. Eğitimli insangücü ise bu kaynağın asıl değerli kısmını oluşturur. Eğitimli insangücü sağlık alanında diğer alanlardan daha da önemlidir. Bu anlamda insangücü planlaması sağlık hizmetlerinin planlanmasının önemli bir bileşenidir. Ancak çoğu zaman insangücü planlamasına gereken önem verilmemektedir (1). Hizmetin süresi (T) ve yıllık mesai süresi (S) formülde saat cinsinden kullanılmaktadır(1). Yıllık mesai süresi (S) 220 gün, günde 6 saat fiilen çalışıldığı düşünülerek 1320 saat (220x6) olarak kullanılmıştır. Ebenin hesaplama kapsamına alınan temel görevleri şunlardır (2): İnsan gücü planlamasının temel amacı, planlanan sağlık hizmetini sunabilecek yeterli sayı ve nitelikte insangücünün yetiştirilmesi, dağılımının düzenlenerek kullanımının sağlanmasıdır (1). 1. Gebe izlemesi 2. Doğum 3. Doğum sonu izleme 4. Bebek izlemesi Bu çalışmada seçilen bir bölgede, belirli personel için, belirlenen görevlere göre örnek bir insangücü hesaplaması yapılmıştır. 5. Çocuk izlemesi 6. Kadın sağlığı ve aile planlaması hizmetleri Yöntem Ancak Keçiören Sağlık Grup Başkanlığı’na bağlı birinci basamak sağlık kuruluşlarında doğum yaptırılmadığı için bu görev hesaplama dışı bırakılmıştır (3). Bu çalışma Ankara İli Keçiören İlçesi Sağlık Grup Başkanlığı’na bağlı 28 sağlık ocağı ve 3 AÇSAP Merkezi’nde yapılmıştır. Hesaplamalar toplam 31 birinci basamak sağlık kuruluşu için ayrı ayrı yapılmıştır. Her kuruluşta belirlenen altı görev için ayrı ayrı ebe gereksinimi hesaplanmıştır. Bunların toplanmasıyla her bir sağlık kuruluşu için gereken ebe sayısı (M) bulunmuştur. Hesaplamalarda; M= P x I x N x T / S M= M1+ M2 + M3 + M4 + M5 + M6 formülü kullanılmıştır. Bu formül tek amaçlı çalışan personel için uygun bir yöntemdir (1). M1 : Gebelik izlemesi için gereken ebe sayısı M = İnsan gücü (Man power) M2 : Doğum sonu izleme için gereken ebe sayısı P = Risk altındaki toplum (Population) M3 : Bebek izleme için gereken ebe sayısı I = İnsidans (Incidence) M4 : 1-3 yaş çocuk izlemesi için gereken ebe sayısı N = Hizmetin sayısı (Number) M5 : 4-6 yaş çocuk izlemesi için gereken ebe sayısı T = Hizmetin süresi (Time) (saat olarak) M6 : Kadın sağlığı ve aile planlaması hizmetleri için gereken ebe sayısı S = Yıllık mesai süresi (saat olarak) Dr. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi Prof. Dr., Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Yazışma Adresi: Dr. Derya Çamur Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı e-posta: drderyacamur@yahoo.com 42 TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 25, Sayı 3, Eylül 2006 Çamur ve Öztek Her kuruluş için bulunan M değerlerinin toplanmasıyla Keçiören Sağlık Grup Başkanlığı için gereken ebe sayısı bulunmuştur. Rakamlar en yakın gerçek sayıya tamamlanmıştır. kanlığı 2005 Yılı Faaliyet Raporu’ndan alınmıştır (3). Her bir izlemenin 15 dakika sürdüğü varsayılmıştır. Örnek hesaplama: Keçiören Sağlık Grup Başkanlığı’na bağlı sağlık ocaklarından bir tanesinin ebe gereksinimi hesabı örnek olarak aşağıda sunulmuştur. Hesaplamada Kullanılan Girdiler Keçiören’de nüfus genel olarak ilçe merkezinde toplanmıştır. Köylerde yaşayanların sayısı oldukça azdır (3). Bu nedenle bütün hizmetlerin sağlık ocağında verildiği kabul edilmiştir. Sağlık ocağı nüfusu = 45513 Kaba doğum hızı = %o15 P1= P2= (Beklenen gebe sayısı) = 713 P3 (Bebek sayısı) = 713 P4 (1-3 yaş çocuk sayısı) = 2210 Keçiören Sağlık Grup Başkanlığı’na bağlı sağlık ocaklarının nüfusu ve Ankara için kaba doğum hızı Ankara İl Sağlık Müdürlüğü’nden öğrenilmiştir. İl Sağlık Müdürlüğü tarafından Ankara için kaba doğum hızı %o15 olarak bildirilmiştir (4). P5 (4-6 yaş çocuk sayısı) = 2371 Hesaplamada kullanılan T değeri için, Keçiören Sağlık Grup Başkanlığı’na bağlı rasgele seçilen 10 sağlık ocağında çalışan 10 ebe ile görüşülerek her hizmeti ne kadar sürede verdikleri soruşturulmuş ve hesaplamalarda yanıtların ortalaması kullanılmıştır. P6 (15-49 yaş kadın sayısı) = 14108 I=1 Gebelik izleme: Her kuruluş için sağlık ocağı nüfusu ve kaba doğum hızı kullanılarak tahmini gebe sayısı hesaplanmıştır. Gebelere ilk 12 hafta içinde bir defa, 24, 28, 32, 36 ve 39. haftalarda birer defa olmak üzere toplam altı defa izleme yapılacağı ve her bir gebe izlemenin 15 dakika süreceği varsayılmıştır (2). N1 (Gebe izleme sayısı) = 6 N2 (Doğum sonu izleme sayısı) = 3 N3 (Bebek izleme sayısı) = 9 N4 (1-3 yaş çocuk izleme sayısı) = 4 N5 (4-6 yaş çocuk izleme sayısı) = 3 N6 (15-49 yaş kadın izleme sayısı) =2 T1= T2= T3= T6 = 15 dakika = 0,25 saat T4= T5= 10 dakika = 0,17 saat S = 1320 saat M=PxIxNxT/S M1 (Gebe izlemesi) = 713x1x6x0,25/1320 = 0,8 M2 (Doğum sonu izleme) = 713x1x3x0,25/1320 = 0,4 M3 (Bebek izleme) = 713x1x9x0,25/1320 = 1,2 Doğum sonu izleme: Doğum sonrası ikinci günde başlayarak, altı hafta içinde toplam üç defa izleme yapılacağı ve her bir loğusa izlemesinin 15 dakika süreceği varsayılmıştır (2). M4 (1-3 yaş çocuk izleme) = 2210x1x4x0,17/1320 = 1,1 Bebek izlemi: İlk bir yıl içinde 2, 15, 41. günlerde, 2, 3, 4, 6, 9 ve 12. aylarda olmak üzere toplam dokuz defa izleme yapılacağı ve her bir bebek izlemesinin 15 dakika süreceği varsayılmıştır (2). M6 (Kadın sağlığı ve aile planlaması hizmetleri) = 14108x1x2x0,25/1320 = 5,3 M5 (4-6 yaş çocuk izleme) = 2371x1x3x0,17/1320 = 0,9 M = M 1+ M 2 + M 3 + M 4 + M 5 + M 6 M = 0,8+0,4+1,2+1,1+0,9+5,3 = 9,7 (≅10 ) ebe Çocuk izlemi: İzleme sayıları farklı olduğu için 1-3 ve 4-6 yaş gruplarına yönelik iki ayrı hesaplama yapılmıştır. 1-3 yaş ve 4-6 yaş nüfusları Keçiören Sağlık Grup Başkanlığı 2005 Yılı Faaliyet Raporu’ndaki verilerden hesaplanmıştır (3). Örnek hesaplamaya göre, bu birinci basamak sağlık kuruluşunda Sağlık Hizmetlerinin Yürütülmesi Hakkında Yönerge’de belirtilen temel görevlerin, kuruluşta olmak kaydıyla, yerine getirilebilmesi için 10 ebeye gereksinim vardır. •1-3 yaş çocuk izlemesi: Altı aylık aralarla toplam dört defa yapılacağı ve her bir çocuk izlemenin 10 dakika süreceği varsayılmıştır(2). Yapılan hesaplama sonucu Keçiören Sağlık Grup Başkanlığı’nın gereksinimi olan ebe sayısı 160 olarak bulunmuştur. Bunun sağlık kuruluşlarına göre dağılımı Tablo 1’de verilmiştir. Keçiören Sağlık Grup Başkanlığı’na bağlı sağlık kuruluşlarında halen çalışmakta olan ebe sayısı 114 olup ebe kadrosu 160’dır (3) . • 4-6 yaş çocuk izlemi: Birer yıllık aralarla toplam üç izleme yapılacağı ve her bir çocuk izlemenin 10 dakika süreceği varsayılmıştır (2). Kadın sağlığı ve aile planlaması hizmetleri: Sağlık ocağı ve AÇSAP bölgesindeki 15-49 yaş grubundaki kadınlara yılda iki defa izleme yapılması öngörülmektedir (2). 15-49 yaş kadın nüfusu Keçiören Sağlık Grup Baş43 TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 25, Sayı 3, Eylül 2006 Çamur ve Öztek Tablo 1: Keçiören Sağlık Grup Başkanlığı’na Bağlı Sağlık Ocağı ve AÇSAP Merkezlerinin Gereksinimi Olan Ebe Sayıları. KURULUŞ M1 M2 M3 M4 M5 M6 Toplam 1 19 Mayıs S.O. 0,7 0,4 1,1 0,7 0,6 5,0 2 Atapark S.O. 0,2 0,1 0,3 0,4 0,2 1,4 3 3 Ayvalı Zeki Polat S.O. 0,8 0,4 1,2 1,1 0,9 5,3 10 4 Bademlik S.O. 0,4 0,2 0,7 0,9 0,6 3,0 6 5 Bağlum S.O. 0,1 0,1 0,2 0,3 0,2 0,9 2 6 Barış Sitesi S.O. 0,2 0,2 0,3 0,2 0,2 1,5 3 7 Emrah S.O 0,5 0,2 0,6 0,4 0,4 3,0 5 8 Göçmenkonutları S.O. 0,1 0,1 0,2 0,2 0,1 0,9 2 9 Gümüşdere S.O. 0,02 0,01 0,04 0,03 0,02 0,2 1 17 9 10 İsmet Ayturan S.O. 1,5 0,8 2,4 0,8 0,8 10,5 11 Kafkas S.O. 0,2 0,1 0,2 0,1 0,1 0,9 2 12 Kalaba S.O. 0,4 0,2 0,5 0,4 0,3 2,2 4 13 Kamil Ocak S.O. 0,3 0,2 0,4 0,3 0,3 2,2 4 14 Karargahtepe S.O. 0,3 0,2 0,4 0,3 0,3 1,7 3 0,4 0,2 0,6 0,8 0,6 2,1 5 0,05 0,03 0,09 0,07 0,06 0,4 1 15 Kuşçağız S.O. 16 Ovacık S.O. 17 Pursaklar S.O. 0,9 0,5 1,4 1,3 1,2 6,3 12 18 Sancaktepe S.O. 0,3 0,2 0,5 0,4 0,4 2,4 4 19 Saray S.O. 0,1 0,05 0,2 0,3 0,2 0,8 2 20 Subayevleri S.O. 0,3 0,2 0,5 0,3 0,3 2,1 4 21 ŞAAÇ Esertepe S.O.* 0,1 0,05 0,1 0,3 0,2 1,2 2 22 ŞTO Yasin Süer S.O.** 0,3 0,1 0,3 0,4 0,3 1,5 3 23 Şehitkubilay S.O. 0,7 0,4 1,2 1,3 0,9 4,9 9 24 Şenlik S.O. 0,3 0,2 0,5 0,4 0,3 2,1 4 25 Şevkat S.O. 0,5 0,2 0,7 0,7 0,6 3,1 6 26 Ufuktepe S.O. 0,2 0,1 0,3 1,1 0,6 2,3 5 27 Uyanış S.O. 0,9 0,1 0,3 0,3 0,2 1,4 3 28 Yeşiltepe S.O. 0,2 0,05 0,2 0,2 0,1 0,9 2 29 8 No’lu AÇSAP 0,7 0,4 1,0 0,9 0,7 4,5 8 30 9 No’lu AÇSAP 0,5 0,3 0,8 0,7 0,5 3,9 7 31 15 No’lu AÇSAP 1,2 0,6 1,8 1,2 1,2 7,8 14 Toplam düşüklüğe ve bunlara bağlı birinci basamağın güç kaybetmesine neden olacaktır. Sağlık hizmetlerinin istenilen biçimde yürütülebilmesi için gereken sayıda personelin, gereken yerde görev yapması sağlanmalıdır. Bunu sağlayabilmek için ise, her ilçe ve il düzeyinde insangücü hesaplaması yapılmalıdır. ® KAYNAKLAR 1. Hornby P, Ray DK, Shipp PJ, Hall TL, Guidelines for Health Manpower Planning, WHO, Geneva, 1980. 2. Sağlık Hizmetlerinin Yürütülmesi Hakkında Yönerge, Sağlık Bakanlığı, Ankara, 2001. 3. Keçiören Eğitim ve Araştırma Sağlık Grup Başkanlığı 2005 Yılı Faaliyet Raporu, Ankara, Ocak 2006. 4. Ankara İl Sağlık Müdürlüğü Verileri, Ankara, 2006. 160 * Şehit Astsubay Ali Çoban S.O. ** Şehit Topçu Onbaşı Yasin Süer S.O. Bu örnekte hesaplama sonrası ulaşılan ebe sayısı var olan ebe kadro sayısına eşit bulunmuştur. Bu durum sevindirici olmakla birlikte öngörülen kadroların yaklaşık %29’unun boş olması önemli bir sorundur. Ancak bu yazıda ebeler için öngörülen bazı görevler aynı zamanda hemşirelerin görevleri arasında da yer almaktadır. Bu nedenle personel açığının bir kısmının var olan hemşireler tarafından kapatıldığı da düşünülebilir. O nedenle insan gücü planlaması yapılırken, sağlık hizmetleri gibi bir ekip tarafından yürütülen hizmetlerde, ortak yürütülen işlerin göz önüne alınması gerekmektedir. Böylece daha gerçekçi bir hesaplama yapılmış olacaktır. Türkiye’de sağlık hizmetleri halen 224 Sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkındaki Kanun’a uygun biçimde yürütülmektedir. Yasada belirlenen temel ilkeler göz önüne alındığında birinci basamakta koruyucu sağlık hizmetlerine ağırlık verilmesi gerektiği açıktır. İnsan gücü azlığı hizmette eksikliğe, hizmet kalitesinde 44 TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 25, Sayı 3, Eylül 2006 Duyurular ® The International Conference on the Environ- ® The 19th IUHPE World Conference on Health ment: Survival and Sustainability, ESS2007 19 - 24 Şubat 2007, The Near East University. Nicosia Kıbrıs http://www.neuconference.org Promotion and Health Education Health Promotion Comes of Age: Research, Policy & Practice For The 21st Century 10-15 Haziran, 2007 Vancouver, BC Kanada http://www.iuhpeconference.org/en/conference/ about.htm ® Ulusal Mikro Besin Ögesi Yetersizliklerinin Önemi ve Kontrolü Sempozyumu: 15 Nisan 2007, Sağlık Bakanlığı AÇSAP Gn Md, İstanbul ® VI European Congress of the IAG: In the Framework of the United Nations Research Agenda on Ageing for the 21st Century (International Association Of Gerontology And Geriatrics) 5-8 Temmuz 2007, St Petersburg, Rusya http://www.onlinereg.ru/gerontology ® V. Uluslararası Üreme Sağlığı ve Aile Planlaması Kongresi 19-22 Nisan 2007, Ankara www.ureme2007.org ® Public Health Congress 16-18 Temmuz 2007, Washington, DC. ABD http://www.worldcongress.com/events/nw701/ ?confcode=nw701 ® XVII. Ulusal Kanser Kongresi 19-23 Nisan 2007, Antalya www.ukk2007.org ® 2. Sağlıkta Yaşam Kalitesi Kongresi ® WPA Dünya Psikiyatri Kongresi 12-16 Temmuz 2006, İstanbul www.wpa2006istanbul.org 5-7 Mayıs 2007 İzmir www.saykad.org ® 5. Temel Sağlık Hizmetleri Sempozyumu 10-11 Mayıs 2007, Celal Bayar Üniv. Manisa İl Sağlık Müdürlüğü http://www.manisatabip.org.tr ® Setting An Ethical Agenda For Health Promo- ® 15th World Congress on Disaster and Emer- ® 15th European Conference on Public Health: gency Medicine 13-16 May 2007. Amsterdam, The Netherlands The Future of Public Health in the Unified Europe 11-13 Ekim, Helsinki, Finland http://www.eupha.org/html/menu3_2.html tion 19-20 Eylül 2007, Ghent, Belçika http://www.healthpromotionethics.eu ® 43. Türk Pediatri Kongresi 16-20 Mayıs 2007, Bodrum www.pediatri.kongre2007.org ® 4th European Conference Tobacco or Health 2007. 11-13 Ekim 2007, Basel, Switzerland www.ectoh07.org ® 9. Ulusal Ağrı Kongresi 16-19 Mayıs, İstanbul http://www.uak2007.org ® XI. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi 23-26 Ekim 2007 Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD ve HASUDER, Denizli ® 5. İstatistik Kongresi 20-24 Mayıs 2007, Antalya http://www.istkon.org/ ® 43. Ulusal Psikiyatri Kongresi ® 34th International Conference on Global He- 23-27 Ekim 2007, İstanbul www.psikiyatriistanbul2007.org alth: Partnerships Working Together for Global Health 29 Mayıs 2007-1 Haziran 2007, Washington, DC, ABD http://www.globalhealth.org/conference/ ® Ectoh 02007 APHA Annual Meeting: Politics, Policy and Public Health 3-7 Kasım, 2007, Washington, DC ABD http://www.apha.org/meetings 45 TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 25, Sayı 3, Eylül 2006 Çamur ve Öztek TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ Bulletin of Community Medicine 2006’da Yayınlanmış Makaleler Listesi 1. Ocak-Nisan/2006 • Edirne Genelevi’nde Çalışan Kadınların Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar Konusunda Bilgi, Tutum ve Davranışları • Kitle İletişim Araçları ve Sağlık Ç Güler B Tokuç, H Gül, M Eskiocak, G Ekuklu • Güvenli Okul Taşımacılığına İlişkin Pilot Bir Çalışma: Öğrenci, Veli Görüşleri S Kuğuoğlu, A Ergün, F Eti Aslan • E rzurum İl Merkezi’ndeki Erişkinlerin İlaç Kullanım Davranışları ve İlişkili Faktörler S Vançelik, O Çalıkoğlu, A Güraksın, E Beyhun • Altındağ Halk Eğitim Merkezi’nde Kadın Kursiyerlerin “Kadın Sağlığı” Konusunda Bilgi Düzeyini Belirlemek İçin Ölçme Aracı Geliştirme Çalışması S Turan, Ş Bahar Özvarış 3. Eylül-Aralık/2006 • Değişen Sağlık Örüntülerinde Halk Sağlığı Çalışanlarının Rolü: Kronik Hastalıklar ve Yaşlılık Sorunları N Bilir • Sivas’ın Bir Köyünde Brusella Seroprevalansı A Alim, L Özdemir, S Arslan, N Nur, H Sümer • Eğitim Araştırma ve Sağlık Bölgeleri (1964-2005) B Kılıç, G Aksakoğlu • Manisa’da Çıraklık Eğitim Merkezinde Eğitim Gören Gençlerin Yaşam Kalitesini Etkileyen Faktörler P Erbay Dündar, B Bilge, H Baydur, T Pala, E Eser, A Ergör, A Oral, M Şerifhan • Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Eğitim Sağlık Ocakları Bölgelerinde Yaşayanlarda Sağlık Hizmetlerine Başvurular Etkileyen Etmenler Ç Çağlayan, O Hamzaoğlu, E Sevin, S Sondaş • Elazığ Yenimahalle Eğitim Araştırma Sağlık Ocağı Bölgesinde Bulunan İlköğretim Okullarında Öğrenim Gören Birinci Sınıf Öğrencilerinde Yapılan Sağlık Taraması Sonuçlarının Değerlendirilmesi Y Açık, SE Deveci, G Turacı Çelik, O Karaaslan • İstanbul Bayrampaşa’da Ücretsiz Ağız-Diş Sağlığı Taraması Kapsamında Bir Diş Kliniğine Başvuran Bireylerin Tedaviye Karar Vermelerini Etkileyen Faktörler N Namal, S Vehid, G Can, S Köksal 2. Mayıs-Ağustos/2006 • İzmir’de Bir Gecekondu Bölgesinde Evde Yaralanma İnsidansı B Kılıç, Y Demiral, Ç Özdemir, S Özdemir, F Djemalaj, O İlim, R İlişer, M Akgün, B Şentürk, F Şahin • Sağlıkta Dönüşüm ve Aile Hekimliği Z Öztek • İnönü Üniversitesi Turgut Özal Tıp Merkezi’nde Araştırma Görevlisi Olarak Çalışan Hekimlerin Mesleki Memnuniyet Düzeyi • Birinci Basamak Sağlık Kuruluşuna Başvuranların Sağlık Hizmeti Kullanma Özellikleri ve Bazı Sosyoekonomik Belirteçlerle Değişimi: Sağlık Reformu Öncesi Son Saptamalar M N İlhan, H Tüzün, S Aycan, F N Aksakal, S Özkan L Karaoğlu, T Şahin, M Eğri, E Pehlivan, M F Genç, G Güneş • Annedeki Koruyucu Uygulamaların Çocuk Çürüklerindeki Etkisi: 5 Yıllık Saha Çalışması Sonuçları Ç T Dülgergil, S Arıkan, B Güçiz Doğan • Ebe Gereksinimi Hesap Yöntemi: Keçiören Örneği D Çamur, Z Öztek • .......................Karadeniz Teknik Üniversitesi Tıp Fakültesi Sigara Bırakma Polikliniği’nin Üç Yıllık Başvuru Sonuçlarının Değerlendirilmesi G Çan, F Öztuna, M Topbaş, T Özlü 46