PDF - Solunum Hastalıkları
Transkript
PDF - Solunum Hastalıkları
Karbamazepine Bağlı İnterstisyel Akciğer Hastalığı# Fethiye ÖKTEN, Sibel ALPAR, Ayşegül EREN, Pelin BAYAZIT, Güngör DURSUN, Bahar KURT Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, ANKARA #Toraks Derneği Ulusal Akciğer Sağlığı Kongresi’nde tartışmalı poster olarak sunulmuştur (9-13 Nisan 2000, ANTALYA). ÖZET Karbamazepine bağlı interstisyel akciğer hastalığı çok seyrek görülen bir yan etkidir. Üç yıldır devam etmekte olan nefes darlığı yakınması ile hastanemize müracaat eden, trigeminal nevralji tanısı ile onaltı yıldır karbamazepin kullanmakta olan 57 yaşındaki kadın hastada karbamazapine bağlı interstisyel akciğer hastalığı tespit edilmiştir. İlacın kesilmesi ile klinik olarak düzelme izlendi ve karbamazepine karşı lenfosit stimülasyon testi müspet bulundu. Çok seyrek görülen bir yan etki olması nedeni ile olgu literatür bilgileri eşliğinde sunulmuştur. ANAHTAR KELİMELER: Karbamazepin, interstisyel pnömoni SUMMARY CARBAMAZEPINE-INDUCED INTERSTITIAL LUNG DISEASE Interstitial pneumonitis is an uncommon adverse reaction due to carbamazepine therapy. We report the case of a 57 year old woman who has been referred to our hospital because of dyspnea of three years duration. Carbamazepine had been administered for 16 years, for the treatment of trigeminal neuraljia. Withdrawal of the drug resulted clinical improvement and a lymphocyte stimulation test was reactive to carbamazepine. Because of the rarety we report the case reviewing literature. KEY WORDS: Carbamazepine, interstitial pneumonitis GİRİŞ Karbamazepin epilepsi, nevralji tedavisinde yaygın olarak kullanılan yapısal olarak trisiklik antidepresanlarla ilgili bir ilaçtır. Yaklaşık %25 hastada yan etki gelişmektedir, cilt reaksiyonları (%3) en sık görülen yan etkilerdir (1). Nörolojik yan etkiler, eozinofili ile birlikte hipersensibilite, vaskülit, sistemik lupus eritematosus benzeri sendrom, gastrointestinal, hepatik yan etkiler, hematolojik toksisite, renal, 142 endokrinolojik ve psikolojik yan etkilerde olabilmektedir (2). Karbamazepine bağlı interstisyel pnömoni ise çok seyrek görülen bir yan etkidir. Literatür araştırmasında sadece 14 olgu bildirimi bulunmuştur. Burada nevralji nedeni ile 16 yıldır karbamazepin (tegretol) kullanılan bir hastada saptadığımız karbamazepine bağlı interstisyel pnömoni olgusu sunuldu. Solunum Hastalıkları 2001; 12: 142-145 Karbamazepine Bağlı İnterstisyel Akciğer Hastalığı OLGU Elliyedi yaşındaki kadın hasta, yaklaşık üç yıl önce başlayan eforla gelen nefes darlığı, öksürük, bir yıldır el parmak uçlarındaki morarma yakınmaları ile hastanemize müracaat etti. Öz geçmişi; on yıldır hipertansiyonu olan hasta, son bir yıldır amlodipin besilat, lisinopril ve onaltı yıldır da oral olarak karbamazepin 400 mg/gün kullanmaktaydı. Soy geçmişinde bir özellik saptanmadı. Fizik muayenede; TA: 130/70 mmHg, nabız: 72/dk, ateş: 36.5°C, dudak ve el parmaklarında siyanozu mevcuttu. Solunum sistemi mauyenesinde; dinlemekle bilateral orta ve alt zonlarda inspratuvar ralleri vardı, diğer sistem bulguları normal idi. Laboratuvar bulguları; sedimentasyon: 20 mm/saat, LDH: 533 IU/L, dışında kan ve idrar testleri normaldi. Total eozinofil: 100/mm3, C3-C4: normal, ACE: normal idi. Akciğer (PA) grafisinde bilateral orta ve alt zonlarda nonhomojen dansite artımı izlendi (Resim 1). Yüksek rezolüsyonlu bilgisayarlı tomografisinde (YRBT): Sağ akciğer üst lob anterior segment mediastinal plevral yüzde 4 cm çapında bül, sol akciğer üst lob anterior segmentte anterior kostal yüzde 5 cm çaplı ince duvarlı bül, her iki akciğer orta ve alt zonlarda belirgin olmak üzere buzlu cam görünümü izlendi. Belirgin fibrozis olmaması nedeni ile aktif alveolit olarak değerlendirildi, her iki akciğer alt lob bazal segmentlerde interlobüler septal kalınlaşmalar izlendi (Resim 2). Resim 2. HRCT: Bilateral orta ve alt zonlarda belirgin buzlu cam görünümü. Kan gazları analizinde: pH: 7.38, pCO2: 40.7 mmHg, pO2: 42.1 mmHg, arteryel O2 satürasyonu: %76 idi. Solunum fonksiyon testinde orta derecede restriktif solunum fonksiyon bozukluğu ve difüzyon kapasitesinde orta derecede azalma saptandı. Galyum sintigrafisinde bilateral akciğer parankiminde interstisyel akciğer hastalığını destekler nitelikte galyum tutulumu izlendi. Bronkoalveoler lavajda; lenfosit: %75, nötrofil: %12, makrofaj: %13, CD4: %12.4, CD8: %35.22, CD4/CD8: %0.35 olarak saptandı. Bu bulgularla karbamazepin (tegretol) almakta olan hastada ilaca bağlı akciğer hastalığı düşünüldü. Nöroloji ile konsültasyon sonucu ilaç azaltılarak kesildi. Bu dönemde hastada klinik olarak belirgin düzelme izlendi, immünoloji laboratuvarında karbamazepinle lenfosit stimülasyon testi uygulandı. 30 µg karbamazepinle lenfoblastik transformasyon izlenerek lenfosit stimülasyon testi müspet bulundu. Hastaya rezolüsyonu hızlandırmak için 40 mg/gün steroid tedavisi başlandı, iki hafta bu dozda devam edildikten sonra ilaç dozu kademeli olarak azaltıldı. Bu dönemde hastanın kan gazları, solunum fonksiyon testlerinde belirgin düzelme izlendi. Akciğer (PA) grafisinde (Resim 3) regresyon vardı, YRBT’de (Resim 4) buzlu cam görünümünün kaybolduğu görüldü. Kontrolleri önerilen hasta takibimiz altındadır. TARTIŞMA Resim 1. PA akciğer grafisinde bilateral orta ve alt zonlarda nonhomojen dansite artışı. Solunum Hastalıkları 2001; 12: 142-145 Karbamazepin akciğerde interstisyel pnömoni ve fibrozis yapan ilaçlar arasında yer alan, epilepsi ve 143 Ökten F, Alpar S, Eren A, Bayazıt P, Dursun G, Kurt B. (11). Olgumuzda da CD4/CD8 oranında azalma ile birlikte lenfositik alveolit saptanmıştır. Üç ay veya daha fazla süreli karbamazepin kullanımı olan hastalarda yapılan bronş biyopsilerinde plazma hücresi, eozinofil, interstisyel fibrozis ve granülomla birlikte kronik inflamatuvar değişiklikler izlenmiştir (4,8,9). Karbamazepine bağlı ilaç hipersensibilitesi tanısı invitro lenfosit stimülasyon testi ile saptanabilmektedir (3,6,8,10). Resim 3. Steroid tedavisinden sonra regresyon gözlenen PA akciğer grafisi. Olgumuzda yapılan testte 30 µg karbamazepinle lenfoblastik stimülasyon saptanmıştır. İlaca bağlı akciğer hastalığının tanısı, başlıca infeksiyöz ve çevresel maruziyet gibi diğer nedenlerin olmayışı, ilacın kesilmesi ile düzelme olması ile ve bronkoalveoler lavaj bulguları (11) ile konulabilmektedir. Olgumuzda da interstisyel akciğer hastalığına neden olabilecek diğer hastalıklar araştırılmış, immünoloji kliniği ile konsülte edilmiş, hastada kollajen vasküler hastalık düşünülmemiştir. Resim 4. HRCT’de steroid tedavisinden sonra buzlu cam görünümünün kaybolduğu izlenmektedir. nevralji tedavisinde yaygın olarak kullanılan bir ilaçtır. Sıklıkla ilaçla tedavinin 1-3 ayında ciltte döküntü ve eozinofili ile birlikte veya olmaksızın ortaya çıkan ateş, öksürük ve dispne ile karakterizedir (2-9). İlaç aşırı dozuna bağlı solunum distresi bildirilmiştir (2). Akciğer grafisi genellikle bilateral interstisyel infiltrasyon göstermektedir. Uzun süreli kullanımda akciğer hasarının nedeni lenfosit stimülasyon testine dayanılarak immün aracılı hipersensibilite reaksiyonu olarak düşünülmektedir. Karbamazepin hipersensibilitesi olan tüm hastalarda in vitro karbamazepin ile lenfosit stimülasyonu gösterildiği raporlanmıştır (10). İlaçlara bağlı akciğer hastalığında lenfosit hakimiyeti ile birlikte CD4/CD8 oranında azalma ile birlikte lenfosit hakimiyeti görüldüğü bilinmektedir 144 Öyküde interstisyel akciğer hastalığına neden olabilecek bir ilacın olması nedeni ile ilacın kesilmesi ile klinik düzelme gözlenmiştir. Lenfosit stimülasyon testi uygulandıktan ve müspet olarak bulunduktan sonra olgumuzda kronik ilaç kullanımı öyküsü olması, siyanozun bulunması nedeni ile rezolüsyonu hızlandırmak için steroid tedavisine başlanmıştır. Steroid tedavisine başlandıktan sonra klinik, radyolojik olarak ve solunum fonksiyon testlerinde 1.5 ay içinde belirgin düzelme izlenmiştir. İnterstisyel akciğer hastalığına neden olabilecek diğer hastalıklar saptanamayan hasta, karbamazepine karşı lenfosit stimülasyon testinin müspet bulunması nedeni ile karbamazepine bağlı interstisyel akciğer hastalığı olarak kabul edilmiş ve çok seyrek görülmesi nedeni ile sunulmuştur. KAYNAKLAR 1. Roberts DL, Marks R. Skin reactions to carbamazepine. Arch Dermatol 1981;117:273-5. 2. Wilschut FA, Cobben NAM, Thunnissen FBJM et al. Recurrent respiratory distress associated with carbamazepine overdose. Eur Respir J 1997;10:2163-5. 3. Cullinan SA, Bower GC. Acute pulmonary hypersensitivity to carbamazepine. Chest 1975;68:4:580-1. Solunum Hastalıkları 2001; 12: 142-145 Karbamazepine Bağlı İnterstisyel Akciğer Hastalığı 4. Stephan WC, Parks RD, Tempost B. Acute hypersensitivity pneumonitis associated with carbamazepine. Chest 1978;74:463-4. 10. Houwerzijl J, Gast GC, Nater JP et al. Lymphocyte stimulation tests and patch tests in carbamazepne hypersensitivity. Clin Exp Immunol 1977;29:272-7. 5. Lee T, Cachrane GM, Amlot BR. Pulmonary eosinophilia and astma associated with carbamazepine. Br Med J 1981;282:440. 11. Akoun GM, Cadranel JL, Milleron BJ et al. Bronchoalveolar lavage cell data in pneumonitis (except amiodarone) Chest 1991;99:98-104. 6. De Swert LF, Ceuppens JL, Teuwen D et al. Acute interstitial pneumonitis and carbamazepine therapy. Acta Paediatr Scand 1984;73:285-8. 7. Barreiro B, Manresa F, Valldeperas J. Carbamazepine and the lung. Eur Respir J 1980;3:930-1. 8. Takahash N, Aizawa H, Takate S et al. Acute interstitial pneumonitis induced by carbamazepine. Eur Respir J 1993;6:1409-11. Yazışma Adresi Fethiye ÖKTEN Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Keçiören/ANKARA 9. King GG, Barnes DJ, Mayes MJ. Carbamazepine induced pneumonitis. Med J Aust 1994;160:126-7. Solunum Hastalıkları 2001; 12: 142-145 145