Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri Kitabı`nı indirmek için
Transkript
Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri Kitabı`nı indirmek için
MUSTAFA İNAN TATBİKİ MEKANİK SEMİNERLERİ 65. YIL Düzenleyen Mehmet Bakioğlu MUSTAFA İNAN TATBİKİ MEKANİK SEMİNERLERİ 65. YIL Düzenleyen: MEHMET BAKİOĞLU 1. Baskı, 2012 İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul 2012, 76 Sayfa Bu Kitap İstanbul Teknik Üniversitesi, İnşaat Fakültesi, İnşaat Bölümü tarafından desteklenmiştir. Baskı: Cenkler Matbaacılık 0212 264 18 21 Kapak Tasarım: Tarkan Toğo ISBN 978-975-561-420-5 1. Inan, Mustafa, 1911-1967. 2. Mekanik TA350.M87 2012 CIP içindekiler Sunuş 5 Mehmet Bakioğlu Prof. Dr. Mustafa İnan 9 Prof. Dr. Sacit Tameroğlu Ulu Bir Çınar Devrildi: Adnan Çakıroğlu 15 Günay Özmen Fakültemizin Bir Geleneği: Mustafa İnan Semineri 17 Prof. Dr. Nahit Kumbasar Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri 19 Günay Özmen Mustafa İnan Seminerleri 21 Yalçın Aköz Programlar 23 Görseller 61 SUNUŞ Prof. Mustafa İnan’nın bizlere bıraktığı akademik mirasın parçalarından biri “Tatbiki Mekanik Seminerleri” ve bir diğeri ise “Tatbiki Mekanik Koludur”. Şüphesiz bırakılan akademik mirasın içinde ayrıca; makaleler, ders ve araştırma kitapları, Teknik Mekanik ve Genel Mukavemet Kürsüsü, Deneysel Mekanik Laboratuarı ve Mustafa İnan ekolü gibi önemli değerler de bulunmaktadır. Bu değerler İTU İnşaat Fakültesinin gelişiminde ve bugünkü seviyeye gelişinde önemli katkılar sağladı ve sağlamaktadır. Akademik mirasın sürdürülmesinde, çoğaltılmasında ve ekolün devamında birçok öğretim üyesi yardımcı oldu. Bunların içinde Prof. Adnan Çakıroğlu’nun ayrıcalıklı yeri vardır. Tatbiki Mekanik Seminerleri 1947 yılında başladı ve 65 yıl hiç aksamadan devam ederek bu güne kadar geldi. Seminerlerin ismi Mustafa İnan’nın 1965 yılında vefatında sonra “Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Semineri” olarak değiştirildi ve seminerler, 2001 yılında vefat edinceye kadar Prof. Adnan Çakıroğlu tarafından yöneltildi. 65 yıl aralıksız yapılan bir seminer, seminerin sağlam temeller üzerinde kurulduğunu gösterdiği gibi İnşaat Fakültesi’nin de uluslar arası düzeyde kurumlaştığını gösterir. Kongrelerin, seminerlerin, festival gibi etkinliklerin saygınlığının ölçütlerinden en önemlisi sürekliliğidir. Biçimini değiştirmeden 65 yıl aralıksız süren bir semineri başka bir öğretim kurumunda bulmak imkansız gibidir. Bu kadar uzun süreklilik, seminere büyük bir saygınlık kazandırdığı gibi benzersizlik (unique) de kazandırmıştır. Bu nedenle Mustafa İnan’nın akademik mirasından bahsedilirken ilk akla gelen Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleridir. Ayrıca bu seminerler Mustafa İnan ekolünün bir parçasıdır. Tatbiki Mekanik Seminerleri ve Tatbiki Mekanik Kolunun önemini belirtmek için burada “Tatbiki Mekaniğin” tarihinden kısaca bahsetmek istiyorum. Tatbiki mekanik 1910’lu yıllarda 6 - Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri Avrupa’da şekillenmeye başladı ve 1924 yılında birinci uluslar arası kongresini Delf şehrinde, ikinci kongresini 1926 yılında Zürich şehrinde yaptı. Amerikan bilim adamlarının ilgi duymadığı bu kongrelerden Zürich’deki kongreye biri S. Timoshenko olmak üzere sadece üç Amerikalı bilim adamı katıldı. S. Timoshenko o yıllarda Amerika’ya yeni gelmiş ve Westinghouse Company’de çalışıyordu ve kongre dönüşünde tatbiki mekaniğin Amerika’da organize edilmesi için çalışmalara başladı. American Society of Mechanical Engineers’in Applied Mechanics bölümünün kurulmasını organize etti ve 1927 – 1930 yılları arasında ilk başkanlığını yaptı. Daha sonra University of Michigan’da öğretim üyesi olarak çalışmaya başlayınca üniversitede tatbiki mekanik bölümünü lisans (undergraduate) ve yüksek lisans (graduate) seviyesinde kurdu. S. Timoshenko’nun doktora yaptırdığı öğrencilerinden D.H. Young o günler için “S. Timoshenko’nun, Michigan’da en önem verdiği şeylerden biri hiç vakit kaybetmeden organize ettiği haftalık tatbiki mekanik konusunda yapılan seminerlerdi” demektedir. S. Timoshenko Westinghouse Company’de fotoelastisite laboratuarını kurdu ve Michigan’da, sonradan fotoelastiste konusunda dünyada otorite olan Frocht’ye doktora yaptırdı. S. Timoshenko’nun sayısal hesaba verdiği önem kitaplarından bellidir. Daha sonra S. Timoshenko, Stanford Üniversitesine geçince orada da aynı bölümleri kurdu. Arkasından birçok üniversite tatbiki mekanik bölümlerini “Tatbiki Mekanik” veya “Mühendislik Mekaniği” isimleri altında kurdular. S. Timoshenko, yaptığı bu çalışmalardan dolayı birçok Amerikan kaynağı tarafından “Tatbiki mekaniğin babası (Father of Engineering Mechanics)” olarak tanımlanmaktadır. Aynı zamanda çok iyi bir hoca olan S. Timoshenko, Amerikan Mühendislik eğitimine gerek kitapları gerek sistemde yaptığı önemli değişikliklerle büyük katkı sağladı. E.L. Eriksen, J.N. Goodier, J.P Den Hartog, L.S. Jacobsen, R.E. Peterson ve D.H. Young ortak olarak yazdıkları bir yazıda “Amerikanın, S. Timoshenko’ya yaptığı değişikliklerden daha çok S. Timoshenko Amerika’yı değiştirdi” demektedirler. Tatbiki mekanik uzay araştırmalarının başladığı ve yoğun olduğu zamanda altın çağını yaşadı. Uzay araştırmalarına ve burada elde edilen bilgilerin endüstriye aktarılmasında önemli katkılar sağladı. Bu dönemde önemli sayıda Amerikan üniversitesi tatbiki mekanik programlarını lisans ve yüksek lisans seviyesinde başlattı. Tatbiki Mekaniğin Türkiye’deki gelişimi Mustafa İnan ile başladı. 1941 yılında İstanbul Teknik Üniversitesine muallim muavini olarak atanan ve 1945 yılında profesör olan Mustafa İnan 1947 yılında Tatbiki Mekanik Seminerlerini başlattı. 1958 yılında Tatbiki Mekanik Kolunu kurarak yüksek lisans seviyesinde tatbiki mekanik programını başlattı. O zamanlar Teknik Üniversitenin uyguladığı sisteminde yüksek lisans programı olmadığından, yüksek mühendisliğin bir kolu olarak beşinci sınıfta eğitim, Tatbiki Mekanik eğitimi olarak veriliyordu. Tatbik mekanik kolu başarılı öğrencilerin ve genellikle akademik kariyerde kalmak isteyen öğrencilerin tercih ettiği koldu. 1949 yılında İTÜ’de ilk doktora Makine Fakültesinde yaptırıldı ve 1952 yılında ise Mustafa İnan İnşaat Fakültesinde ilk doktorayı, (İstanbul Teknik Üniversitesinde yedinci doktora) Bekir Tekinalp’e tatbiki mekanik konusunda yaptırdı. Daha sonra 1955 yılında Sacit Tameroğlu’na tatbiki mekanik konusunda ikinci doktorayı yaptırdı. Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri - 7 Uluslar arası Tatbiki Mekanik Kongrelerinin sekizincisi 1952 İstanbul’da yapıldı. Başkanı Kerim Erim olan bu kongrenin İstanbul’da yapılmasında Prof. Mustafa İnan etkin rol oynamıştır. Bu kongreye S. Timoshenko’da katıldı. Bu kongrede Mustafa İnan ile S. Timoshenko’nun Gümüşsuyu Binasının kapısında grupça çekilmiş bir resmi bu kitapçıkta ilk görsel olarak bulunmaktadır. Daha sonra S. Timoshenko, 1953 yılında bastırdığı “History of Strength of Materials” isimli kitabını imzalı olarak Mustafa İnan’a göndermiştir. İstanbul’da yapılan kongre için bir Amerikan kaynağı, Zürich’te yapılan kongre ile karşılaştırıp “Kongreye katılan ve kongrede aktif olan Amerikan temsilciler diğer bütün uluslardan daha fazlaydı” deyip bu başarıyı S. Timoshenko’nun Amerika’da tatbiki mekaniği geliştirmek için yapığı çabaların başarılı olmasına bağlamaktadır. Mustafa İnan tatbiki mekaniğin diğer önemli iki ayağı olan deney ve sayısal hesaba verdiği önem, kurduğu fotoelastisite laboratuarından (şimdiki Deneysel Mekanik Araştırma Laboratuarı), tatbiki mekanik seminerlerinde sayısal hesaba verdiği önemden ve yaptırdığı doktoralardan bellidir. Mustafa İnan, tatbiki mekaniği, bütün parçaları ile çağdaş olarak Türkiye’de geliştirmiştir. Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri de bir bütünün parçasıdır; bu parça bütünü olan tatbiki mekanik ile birlikte 65 yıldır devam etmektedir. Mustafa İnan’nın tatbiki mekaniğe, gerek kitapları ve gerek araştırmaları ile yaptığı katkıların anlatılması, ayrı ve uzun bir konudur. Ayrı ve uzun olmasına karşın, Mustafa İnan’nın mukavemet kitabının özsözündeki bazı açıklamalar bu konu hakkında az da olsa bir fikir verebilir: “Birçok eserlerde rastlandığından farklı olarak burada ‘Mukavemet’ aralarında hiçbir bağıntı bulunmayan, çeşitli problemlerin bir kolleksiyonu olmaktan kurtarılmaya çalışılmıştır”, “Bazı konular üzerinde açıklamalar yapılırken, özel misaller seçilse bile, metod daima ön planda tutulmak istenmiştir”. Mustafa İnan’ın ne demek istediği, S. Timoshenko’nun mukavemet kitabı da dahil olmak üzere diğer mukavemet kitapları ile Mustafa İnan’nın mukavemet kitabı karşılaştırıldığında anlaşılır. Burada şunu belirtelim ki Mustafa İnan, bir akademisyenin en verimli olduğu ve erken sayılabilecek bir yaşta, 56 yaşında, vefat etti. Vefat ettiğinde “Statik Ders Notları” kitabını hazırlamaktaydı ve sırada “Dinamik Ders Notları” bulunduğunu tahmin etmek zor değildir. Yarım kalan “Statik Ders Notları” sonradan Prof. Sacit Tameroğlu tarafından tamamlandı ve böylece kitap kayıp olmaktan kurtuldu. Ben, son sınıfta bir tatbiki mekanik kolu öğrencisi olarak 1965 yılında “Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri” ne katılmaya başladım; daha sonra Mustafa İnan’ın asistanı olarak katıldım. O yıllarda Teknik Üniversite 5 yıl olup son sınıfta kollara ayrılırdık. Hocalarımız tatbiki mekanik kolu öğrencilerine seminere devam etmelerini isterdi. Daha önceki yıllarda tatbiki mekanik kolu öğrencileri kış sömestrinde ayrıca bir seminer yaparlarmış. Bilgisayarların gelişmediği yıllarda seminere ait bilgiler, sınıflarda standart olarak bulunan 6 tahtaya yazılırdı. Bazen ek olarak portatif tahtaların da geldiği olurdu. Seminer sonunda Mustafa İnan konuyu herkesin anlayabileceği şekilde özetler ve ilk soruyu sorardı. Çok iyi hazırlanmış bir seminer için “O kadar güzel anlattınız ki bize soracak bir şey kalmadı” demişti. Seminerlerin, bazı konularda kimsenin değiştirmek istemediği kuralları vardır. Seminerler yaz sömestrinde ve salı günleri öğleden sonra geç saatte yapılırdı. Saati duruma göre 1 saat kadar 8 - Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri değiştirilebilirdi. Benim bildiğim bu kural 1965 yılından beri hiç değişmedi. Belki de seminerlerin başladığı 1947 yılında beri de değişmemiştir. Seminerlerin yeri de mecbur kalmadıkça değiştirilmezdi. Benim katılmaya başladığım yılda seminer Taşkışla 216 nolu sınıfta yapılırdı. Burada şunu belirtmemde fayda vardır: Artık, gerektiğinde yurt dışından sırf Mustafa İnan semineri için konuşmacı getirtebiliyoruz. Seminerin başlangıcındaki gayesine sadık kalmak için tanınmış konuşmacı sayısı sınırlı tutulup öncelik gençlere verilmektedir. Doktorasını vermiş her gencin seminerde doktorasını anlatması ve bununla da sınırlı kalmaması başka konularda da seminer vermesi arzu edilmektedir. Ayrıca seminerlerde konuların çeşitli olmasına gayret edilmektedir; tatbiki mekanik çeşitliliğe çok uygun bir bilim dalıdır. Prof. Adnan Çakıroğlu’nun vefatından sonra çekmesinde bulunan tatbiki mekanik seminerlerine ait eski programlar bu kitapçığın hazırlamasına neden oldu. Prof. Adnan Çakıroğlu’nun çekmecesinde bulunan programlar ile sonraki yılların programlar dijital ortama kaydedildi ve Mekanik Ana Bilim Dalı’nın Web sayfasına konuldu. Daha sonra bazı öğretim üyeleri, bilhassa Prof. Dr. Mehmet Ali Taşdemir programların bir kitapçık halinde bastırılmasını istedi ve İnşaat Bölüm Başkanı Prof. Dr. Hasan Engin’nin desteği ile bu kitapçık ortaya çıktı. Dijital ortamda kayıtlı geçmiş yılların seminer programları; yazılar ve görseller ile zenginleştirilerek kitapçık hazırlandı. Elimizde 36 yılın seminer programı bulunmaktadır. Seminer programların başına ilk olarak 50. yılda kaçıncı yıl olduğu yazılmış daha sonra 54. yıl daha sonra 58. yıldan itibaren devamlı olarak programların başına yılları yazılmıştır. Seminerler için son söyleyeceğim şey; bizlerin göremeyeceği nice 65. yıllara. 13 Nisan 2012 Mehmet Bakioğlu Prof. Dr. Mustafa İnan “… Bir bakıma onun hayatında parlak dönüm noktaları çoktur. Mustafa İnan liseyi birincilikle bitirmişti. Mustafa İnan Teknik Üniversiteyi birincilikle, daha önemlisi pekiyi derece ile bitirmişti. Mustafa İnan İsviçre’deki doktorasını da parlak bir şekilde yapmıştı. Mustafa İnan Teknik Üniversitede ilk mühendis doktorasını yaptırmıştı. Mustafa İnan dekan olmuştu, Mustafa İnan Rektör olmuştu …» İşte böyle yazıyordu, yazar merhum Oğuz Atay bu günlerde ikinci baskısı yapılan «Bir Bilim Adamının Romanı» isimli kitabında hocası Mustafa İnan için. Mustafa İnan, Teknik Üniversite tarihinde ender rastlanan bir hoca ve başarılı bir bilim adamı idi. Hocalığa, daha lise ve üniversite öğrenciliği sırasında, verdiği derslerle başlamıştı. Bir konuyu öğretmeden önce onu kendisi etraflıca öğreniyor, nasıl öğretilebileceğini hesaplayıp, konunun anlatılış düzenini önceden uzun uzun düşünüyordu. Kariyere başladıktan sonra hocalıktaki başarısını gösteren çarpıcı örnek, Teknik Üniversitede 1943 yılında profesör Rankine tarafından Elastisite konusunda verilen seri konferansların Türkçeye çevrilmesi sırasında ortaya çıktı. Konu, Rankine tarafından İngilizce anlatılacak ve anında türkçeye çevrilecekti. Mustafa İngilizce bilmiyordu, fakat konuya hakimdi. «sen çevir» dediler…»nasıl olur ben İngilizce bilmem» … ama konuyu biliyorsun» dediler. Çaresiz razı oldu hoca. Rankine anlatıyor, yazıyor ve Mustafa’nın çevirmesi için de ara veriyordu. Hoca bu aralar içerisinde yazılanları kendine göre açıklıyor ve aktarıyordu. Bir süre sonra İngilizce bilen bazı dinleyiciler, Rankine ‹in anlattıkları ve verdiği araçların tam tamına uyuşmadığının farkına vardılar. Fakat, çeviri o kadar güzel gidiyordu ki kimse ses etmedi. Konuşma bittikten sonra dinleyenler «Sanki konferansı veren Rankine değil Mustafa idi, … Mustafa Türkçe anlatıyor ve Rankine de bunu İngilizceye çeviriyordu …» diyerek övgülerini ifade etmişlerdir. Mimar Koca Sinan’ın deyimi ile, hocanın «kalfa’lığına 10 - Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri rastlayan bu olayın daha ilginç bir benzeri onun «ustalığı döneminde bir kez daha yaşanmıştır. 1952 yılında İstanbul’ da tertiplenen VIII. Uluslararası Mekanik Kongresine hoca tarafından «Basit eğilmeye maruz silindirik şeritlerin vurgu stabilitesi» isimli almanca bir tebliğ sunuyor. Konuşmanın bitiminde orada bulunan tanınmış bir mekanikçi «… konu çok güzel ama asıl kendisi büyük, çok büyük hoca» diyerek takdirlerini ifade etmiştir. Mustafa İnan’ın bilimsel çalışmalarına gelince, oldukça geniş bir ilgi alanına yayılmış olmakla birlikte, bunları üç grup halinde toplamak mümkündür: 1) Elastisite Teorisi ile ilgili çalışmalar 2) Çubuk Teorisi ile ilgili çalışmalar 3) Diğer Konular Birinci gruba giren çalışmalara hocamız, doktora için gönderildiği İsviçre’de 1939 yılında başlamıştır. Kendisi Zürich kentinde Eidgenössöschen Technischen Hochschule ye doktora için başvurduğunda, önce diploması, daha sonrada okuduğu tüm dersler ve bunlardan aldığı başarı notları talep edilmiştir. İstenenler sağlandıktan sonra kendisine, o yüksek teknik okulu bitirmediğinden, doktora öncesi hazırlık olmak üzere, ya iki yarıyıl belirli dersleri kurs olarak alması, veya bir sınava girmesi gerektiği ifade edilmiştir. Sınavı tercih etmesine rağmen, lisanına henüz yeteri kadar vakıf olmadığını söylediğinde, sadece formül sorabilecekleri açıklanmıştır. Bu koşullar altında yapılan sınavdaki tüm soruları tam olarak cevaplandırmış ve böylece doktoraya başlamıştır. Doktora öncesinde ilk bilimsel makalesi «Karışık matematiksel formüllerin kullanılabilir hale dönüştürülmesi ile ilgili Elastisite Teorisinden Örnekler» adını taşımakta olup 1939 yılında almanca olarak Schweizer Archiv ‹de yayınlanmıştır. Hocanın 1941 yılında vermiş olduğu doktora tezine gelince bu çalışmada deneysel yolla incelenen konuyu, bunu daha sonraları, teorik yolla araştırarak bulduğu sonuçları bir dizi makale halinde yayınlayan ve İnönü ödülünü kazanan Ord. Prof. Dr. Cahit Arf’ın kendisinden dinleyelim:»… Rahmetli Mustafa İnan doktorasını yaparken kendisine şu problem verilmiş; o sıralarda Belçika’da bir beton köprü yıkılmış; nedeni bilinmiyor. Sebepleri araştırılacaktı. Mustafa’ya bunu vermişler. O, köprünün bir maddeden modelini yapmış, yükleri tespit etmiş. Bu madde şeffaf olup bunun üzerinde gerilmelerin arttığı, yoğunlaştığı yerleri görmek kabil. Sonra jiletle yontmuş modelin muhtelif yerlerini ve sonunda gerilme yığılmaları artık görülmemeye başlanmış yani gerilme, sınır boyunca eşit bir şekilde dağılmış. Mustafa’nın fikrine göre iyi köprü o profilde olandır. Bir özel hal olarak, köprü yerine bir düzlem almış, bir de kol eklemiş bu düzleme; o kol’un birleştiği yeri yuvarlatmış ve hiç gerilme dağılması olmayacak şekilde yontmuş. O buldu profili, musluktan suyun akışına benzetmiş. Bana anlattı bunları ve «O’na benzetiyorum hakikaten identik mi… diye sordu. Bunun üzerine ben problemi bir bütün olarak ele aldım. Köprü olsun, yıldız olsun, ne cins bir plak olursa olsun, o çeşit profilleri inşa eden formülleri verdim… Bu problemle ilgili olarak hepsi birbirini tamamlayacak şekilde beş altı tane yazı yazdım…» İşte çevirisini böyle verimli bir şekilde etkileyecek bir doktora’nın sahibi olarak Mustafa İnan, E.T.H. da kalması konusunda yapılan cazip ve sürekli tekliflere rağmen yurduna döner. Hoca’nın üçüncü çalışması ise «Profil Taşıyıcıların İç gerilmelerinin elde edilmesi üzerine» adını taşır ve 1943 yılında almanca olarak Schweizer Archiv’ de yayınlanır. Prof. Dr. Mustafa İnan’ın bir gurup çalışması da bazı dolu kesitlerin kayma merkezlerinin hesabı ile ilgilidir. Mustafa İnan 1943 yılında, İstanbul Yüksek Mühendis Okulu Dergisinde, «Kayma Merkezi» adı altında bir seri makale yayınlar. Bu araştırmada kayma merkezi Trefftz anlamında incelenmektedir. Trefftz’ in kabulüne göre dolu çubukların kesitinde, burulma ve eğilmeden mey- Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri - 11 dana gelen ortalama kayma gerilmelerinin birbirine dik oldukları kabul edilmektedir. Hoca, bu kabule dayanarak, 1946 yılında Paris’te yapılan Uluslararası VI. Mekanik Kongresinde «yarım daire kesitin kayma merkezi» isimli bir tebliğ gönderir ve tebliğ kabul edilir. Daha sonraları kendisi bu problemi genelleştirerek «yarım elips kesitin kayma merkezi» adı altında 1952 yılında İ.T.Ü. Bülteninde yayınlanacaktır. Kayma merkezinin bu kabule dayanarak hesaplanmasının yanı sıra ikinci ve farklı bir varsayımla hesaplanması da mümkündür. Bu ikinci kabul Timoshenko tarafından ortaya atılmış olup, temelde kesitteki ortalama dönmenin sıfır olduğunu varsaymaktadır. İki farklı temelden hareketle bulunan sonuçlar farklı çıkmaktadır. Kayma merkezinin bu iki hesap tarzından hangisinin daha geçerli olduğu konusundaki tartışmalar, bugün hala devam etmektedir. Bu tarihlerde yani 1940’lı yılların son yarısında Teknik Mekanik ve Mukavemet Kürsüsünde Timoshenko’lar dönemi başlar. Hoca, Fahri Sönmez’in de büyük katkıları ile, Timoshenko ‹nun «Cisimlerin Mukavemeti» isimli iki ciltlik eseri ile «Plak ve Kabuklar Teorisi» isimli kitabını Türkçeye çevirme ve bastırmanın gayreti içerisindedir. Bu çaba L. Pöschl’ den ‘Elemanter Mukavemet’ adını verdiği çevirinin 1952’ de yayınlanmasına kadar sürer. Ben, bu sonuncu kitabın baskı provalarına yetiştim. Bir gün, kitabın provalarını okurken birden kapı açılarak hoca içeri girdi. Durumu görünce ‘Sacit, bu kitabın ismine kanma, o bir demir leblebidir, her bir sayfasında iki sayfalık bilgi vardır’ dediğini hiç unutamam. Dr. İnan’ ın çalışmalarının bir diğer bölümü de ‘Çubuk Teorisi’ ile ilgilidir. Kendisi bu konu üzerinde yaptığı kısa hesapları, odasındaki 48 çekmeceli bir dolapta tasnif ederek biriktiriyordu. Sonunda bu konuda yaptığı çalışmaları ‘Elastik Çubukların Genel Teorisi’ adı altında 1966 yılında kitap halinde yayınladı. Bu eser kanımızca, konuyu en genel açıdan ele alarak incelenmesi bakımından, yabancı dildeki benzerleri içerisinde bile seçkin bir yere sahiptir. Teori, en genel hali ile ve kesitleri keyfi olarak değişen çubukları da içine alacak şekilde kurulmuş olup, düzeni ve içeriği bakımından gerçekten övünülecek bir düzeydedir. Dış ülkelerden birinde görevli bulunduğum sıralarda, ofisime gelen yabancı bir profesörün, masamda duran bu kitabı inceledikten sonra fotokopi için izin istemesini daima hatırlarım. Merhum hocamızın önemli bir başka kitabı da, ölümünden kısa bir süre önce yayınladığı ‘Cisimlerin Mukavemeti’ isimli eseridir. Bu kitap hakkında hoca, yazdığı önsözde şöyle demektedir: ‘Cisimlerin Mukavemeti gibi çok sayıda eserin bulunduğu klasik bir konuda yeni görüşler ileri sürmek kolay olmasa gerektir. Gerçi kitapta bazı formül ve çözümlerle birlikte birkaç iş teoreminin ispatındaki genellik yeni sayılabilir. Fakat eserin bu alanda getirmek istediği yeniliği biz daha çok onun tümünde görüyoruz; çünkü kitap telif edilirken konunun bir ‘bütün’ olarak sistematik tarzda işlenmesi, esas amacımızı teşkil etmiştir. Bir çok eserde rastlandığından farklı olarak burada ‘Mukavemet’, aralarında hiçbir bağıntı bulunmayan çeşitli problemlerin bir koleksiyonu olmaktan kurtarılmaya çalışılmıştır…’ Kitap yayınlandığında yurt içinde olduğu kadar o dönemlerde yurt dışına yerleşen bazı Türk Hocaları tarafından da ilgi ile karşılanmış ve övülmüştür. Gerek ‘Cisimlerin Mukavemeti’ gerekse ‘Elastik Çubukların Genel Teorisi’ kitaplarında ve bu arada yayınladığı diğer bazı makalelerde, hocanın önemle üzerinde durarak işlediği bir yönteme de burada değinmeden geçemeyeceğim. Bu hesap yöntemi ‘Başlangıç Değerleri Yöntemi’ adını taşır. Bu yöntem genelde, lineer diferansiyel denklemlerin çözümü ve integrasyon sabitlerinin tayini ile ilgili olup matematik olarak esas ve temelleri tamamen bilinmektedir. Elastomekanik’ de rastlanan bir sürü mühendislik problemi bu tür denklemlerle ifade edildiğinden, problemlerin çözümü için adı geçen yöntem, çeşitli araştırıcılar tarafından kullanılmıştır. Mustafa İnan’ da 12 - Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri bu yöntemi, matris hesabı yönünden ele almış ve gerek homojen gerekse homojen olmayan problemlerde esas rolü oynayan bir ‘Taşıma veya geçiş matrisi’ tanımlayarak, bunun direkt tayin yöntemleri ile özelliklerinden bahseden bir makaleyi İ.T.Ü. bülteninde, 1961 yılında yayınlamıştır. Bu ve benzeri diğer makalelere dayanarak kendisi daha sonraları ‘Elastomekanikte Başlangıç Değerleri Metodu ve Taşıma Matrisi’ isimli kitabını 1964 yılında yayınlayacaktır. Konu bir süre sonra Orta Doğu Teknik Üniversitesinde bir dizi konferans halinde de tekrarlanmış ve eserin İngilizce çevirisi 1968 yılında O.D.T.Ü. Mühendislik Fakültesince bastırılmıştır. Böylelikle hoca, ‘… Bir yöntemin matematik esaslarının bilinmesi başka, yöntemin mühendislerin anlayabileceği ve uygulayabileceği bir dil’ e dönüştürülmesi başkadır.’ diyerek; elektronik hesap makinelerinin yurdumuzda yeni devreye girdiği bir dönemde, bilinen bir yöntemi, mühendislik problemlerinin çabuk ve kısa yoldan çözümlenebilmesi için sistematize etmeyi başarmıştır. Dr. İnan’ ın bilimsel yayınları incelenirken ‘Düzlemde Elastisite Teorisi’ ni de unutmamak gerekir. 1950 yılından vefatına kadar ‘Elastisite Teorisi’ adı altında, İ.T.Ü. İnşaat Fakültesi son sınıf öğrencilerine okutulan derslerin genişletilmesinden meydana gelen bu kitap, özellikle çözüm yöntemlerini ele alarak bunları sistematik bir şekilde incelemesi ile ün kazanmıştır. Sadece elastisite teorisinde değil, Matematik-Fizik te rastlanan bir çok sınır değer probleminin çözümünde de kullanılan bu yöntemlerle ilk kez karşılaşılan bir öğrenci için, okunmasında gerek olan bir eser olduğu kanısındayız. Hocamızın 3. gruba giren çalışmaları arasında çeşitli tarihlerde İstanbul Teknik Üniversitesi Dergisinde yayınlanan şu yazılarını sayabiliriz. ‘İç basınca maruz çok kalın kabukların plastik durumu’, ‘Sun’I peyklerin yörünge hesaplarına dair bazı sonuçlar’, ‘Termik asıllı ilkel gerilmelerin doğuşu’, ‘yayılı yüklere maruz kolonların burkulmasına dair’, ‘iki ucu mafsallı yayılı yüklere maruz kolonun burkulmasına dair’, ‘Sıfır kuvvet sistemleri ve Saint-Venant Prensibi’ , ‘İp çokgeni denklemi ve nümerik integrasyon’. Bu araştırmaların tümü bazı özel problemlerle ilgili hesap ve sonuçları içermekte olup, bitirme ödevi, mastır tezi ve benzeri araştırma yapan öğrencilere, çeşitli konularda yol göstermek ve yardımcı olmak amacı ile yayınlanmıştır. Dr. İnan’ ın bu bilimsel ve akademik çalışmalarının dışında bilimi ve bilimsel düşünceyi geniş kütlelere yayma konusunda da küçümsenemeyecek çalışmaları olmuştur. Kendisi yaşadığı günlerin olaylarının ve koşullarının etkisiyle ortaya çıkan güncel konuları işleyerek, çeşitli konuşmalar yapmış, konferanslar vermiş ve makaleler yayınlamıştır. Bunların tümü İstanbul Teknik Üniversitesi Rektörlüğü tarafından bir kitap halinde bastırılarak bugün okuyanların hizmetine sunulmuş bulunmaktadır. Bu konulardan birisinde Oğuz Atay Hocayı şöyle konuşturuyor ‘Düşünmek, yapılan ilmi araştırmalar sonunda sabit olmuştur ki, en çok enerji sarf edilmesi icap eden fiziki bir olaydır. Bu enerjiyi bulamayan veya sarf etmek külfetine doğuştan istekli olmayan insan, düşünmeye karşı sürekli bir tembellik içindedir. Her fırsatta ondan kaçma yolunu bulur. Onun için, düşünme sporu ile bu işe alıştırılması ve düşünme sanatını öğrenmesi gereklidir.’ Hoca mühendislere ve bilim adamı adaylarına şöyle seslenir: !1944 de kürsünün başına getirildiğimden bu yana, aşağı yukarı on yıldır bir şeyler öğretmeye, bilimin ve araştırmanın ne olduğunu yakın çevreme anlatmaya çalışıyorum. Mühendisliğin bir çarpma ve bölme işlemlerinin ötesinde bir şey olduğunu ve bilimin beş katlı apartman yerine on katlı apartman yapmak olmadığını acaba çevreme anlatabildim mi ‘. Öğrencilere gelince, geleceğin kendilerine emanet edildiği bu genç kuşağa bir konferansında şöyle sesleniyordu Mustafa İnan ‘… Ben sizlere Karaköy-Kadıköy vapur tarifesini ezberletmeye değil, o tarifeye nasıl bakılacağını öğretmeğe çalışıyorum..’ Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri - 13 Hocamızın bilimsel çalışmalarının bilimsel düşünce yapısını ve anlayışını da yansıtmaya çalıştığım bu konuşmada son olarak kendisinin olağanüstü dikkatini belgeleyen şu dramatik olayı da sizlere nakletmekten kendimi alamıyorum. Almanya da hastalığı sırasında, kendisine kan verilirken, o halinde bile, şişeden bir dakikada akan damlaları sayarak kanın süzülme hızının, istenildiğinden az az olduğunu hesaplamış ve nöbetçi doktoru ikaz ederek aparatın ayarını düzelttirmişti. Sözlerime son verirken İnşaat Fakültesi Mekanik Anabilim Dalı Mensupları adına, İstanbul Teknik Üniversitesi gibi, köklü bir bilim yuvasının Merkez Kütüphanesine ‘Mustafa İnan Kitaplığı’ adının verilmesini öneren İnşaat Fakültesi ‘Fakülte Kurulu’na ve teklifi onaylayan İstanbul Teknik Üniversitesi ‘Yönetim Kurulu’ na huzurunuzda teşekkür etmeyi gerçek bir vicdan borcu sayar, hepinize saygılar sunarım. 24.12.1987 Prof. Dr. Sacit TAMEROĞLU ULU BİR ÇINAR DEVRİLDİ: ADNAN ÇAKIROĞLU 6 Temmuz 2001 günü, İstanbul Teknik Üniversitesinin ve yurdumuzun yetiştirdiği, ender bilim adamlarından ve İnşaat Mühendisliğinin en büyük ustalarından birini son yolculuğuna uğurladık. Acımız tarif edilemeyecek kadar büyüktür. Ancak inanıyorum ki, o büyük adam bu gün bile, hiç birimizin, hele yakınlarının üzülmesini istemezdi. Gerek bilimsel alanda, gerekse insan olarak paylaştığımız geçmiş güzel günleri anımsamamızı, onun bizlere yaşattığı güzelliklerin tekrar tadını çıkarmamızı isterdi. Gerçekten de, geçmişe baktığımda, iyi ki Adnan ağabey varmış ve bize o güzel günleri yaşatmış, sonsuz bilgisinden alabildiğimiz kırıntıları aktarmış diyorum. Onu ilk kez, İ.T.Ü. İnşaat Fakültesinde bir öğrenci iken, genç, yetenekli, bilgili, sevecen ve hoşgörülü bir doçent olarak tanımıştım. O zamanlar onun bize öğrettiklerinin, Yapı Statiği ile ilgili klasik bilgiler olduğunu, Adnan beyin katkısının sadece, bu bilgileri düzenli ve becerili bir biçimde bizlere aktarmaktan ibaret olduğunu sanıyorduk. Gerçek durumu fakülteyi bitirip Yapı Statiği Kürsüsüne asistan olarak girdiğim zaman öğrendim. Bize anlattıklarının büyük çoğunluğu, tamamen kendi özgün buluşlarıydı ve pek çoğu Yapı Statiği bilim dalında devrim yapacak nitelikteydi. Ama O, bilinen mütevazı üslubu içinde, teoremleri numaralandırmış, kendi geliştirdiği özgün yöntemlere, “İndirekt Matris Deplasman Metodu” gibi tanımlayıcı isimler takmıştı. Genç asistanlar olarak, elbette kafamızı kurcalayan bazı sorular, çözümünü merak ettiğimiz problemler vardı. Bunları ona sorduğumuzda, önceleri, her soruya ayrıntılı yanıtlar almamız, pek çok problemle ilgili ayrıntılı bir araştırma dosyası ile karşılaşmamız bizleri şaşırtmamıştı. Ama sonraları gördük ki, genel olarak İnşaat Mühendisliği, özel olarak da Yapı Statiği konularında, akla gelebilecek hemen her sorun ile ilgili, bazıları tamamlanmış olan araştırmalar, Adnan beyin çekmecelerindeki dosyalarda, gün ışığına çıkmayı bekliyorlardı. 16 - Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri O yıllarda, hepimizin bilimsel yaşamını bir güneş parlaklığı ile etkileyen ve sonradan “Mustafa İnan Seminerleri” adını alan bilimsel seminerler, iki büyük ustanın, Prof.Dr. Mustafa İnan ile Prof. Adnan Çakıroğlu’nun, yönetiminde düzenli olarak sürdürülüyor ve her yeni bilimsel yaklaşım olabildiğince geniş olarak tartışılıp irdeleniyordu. O seminerlerin Türkiyedeki “Uygulamalı Mekanik” çalışmalarına katkıları, herhangi bir başka çalışma ile karşılaştırılamayacak kadar değerli, kapsamlı ve etkiliydi. Hocamız, 1944 yılından itibaren, kesintisiz olarak, yarım yüzyılı aşkın bir süreyi kapsayan aktif eğitimcilik ve araştırmacılık yaşamını, 1987 yılında emekli olduktan sonra da, hızını hiç kesmeden sürdürebilmiş nadir bilim adamlarından biriydi. O kadar ki, ölümünden birkaç gün önce bile, kendi yetiştirdiği genç bilim adamları ile, önümüzdeki yarıyılda açmayı düşündüğü “Yeni” bir dersin içeriğini tartışıyordu. Çakıroğlu, uzun ve verimli bilimsel yaşamı boyunca, yaklaşık onbin öğrenci yetiştirmiş, bunların büyük bir bölümü aktif mühendislik yaşamlarında çok önemli görevlere gelmişler ve büyük başarılara imza atmışlardır. Hocamızın hizmetleri yalnız yakın çevresini ve öğrencilerini etkilemekle kalmamış, İnşaat Fakültesinde, İ.T.Ü.nün diğer fakültelerinde, Türkiyenin çeşitli yörelerinde ve hatta yurt dışında görev yapmakta olan genç bilim adamlarının yetişmelerine doğrudan veya dolaylı olarak büyük katkılarda bulunmuştur. Yayınlamış olduğu 10 kitabın her biri, İnşaat Mühendisliği alanında birer anıt niteliğindedir. Bilimsel uygulamalarda alışılagelmiş yöntemin, önce özgün araştırmaların sonuçlarını içeren makale ve bildiriler yayınlamak, daha sonra bunlardan kalıcı olanları kitaplar haline getirmek olduğu bilinir. Oysa Adnan beyin kitaplarının her birinin içinde, ayrıca yayınlanmamış özgün yöntemleri içeren bölümler bu gün bile değerlerini korumaktadır. Yayınladığı 70’ten fazla makale ve bildirinin tümü de uluslarası nitelikte olup ülkemizde yapı mühendisliğinin gelişmesine önemli katkıları olan eserlerdir. Üstün yeteneklerinin ve özverili çalışmalarının doğal sonucu olarak, Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu, 1969 yılında verdiği “İlk” Bilim Ödülü’ne Prof. Adnan Çakıroğlu’nu layık görmüştür. Daha sonra aynı kurum tarafından verilen “Hizmet Ödülü”nü de alan hocamız Bilim ve Hizmet ödüllerini birlikte alan ilk bilim adamıdır. Kuşkusuz, aşırı ölçülere varan tevazuu olmasa, dünyada da pek çok ödüle layık görülebilecek bir bilimsel kişilik olacaktı. Prof. Adnan Çakıroğlu, seçkin bilimsel nitelikleri yanında, özverili, hoşgörülü, sevecen ve mütevazı kişiliği ile, tüm öğrencilerinin ve yurdumuzdaki tüm İnşaat Mühendislerinin sevgi ve saygı ile anacağı bir Ulu Çınar’dı. Nur içinde yat Adnan Ağabey. Günay Özmen FAKÜLTEMİZİN BİR GELENEĞİ: MUSTAFA İNAN SEMİNERİ Toplumsal kuruluşların kalite ve etkinliğinin, iyi kurumsallaşabilmelerine ve bunu sürdürülebilir kılmalarına (gelenekselleştirebilmelerine) bağlı olduğu kanısındayım. Fakültemizin, 147ler olayı, 1970lerin karmaşası, YÖK ve benzeri kriz durumlarına rağmen, işleyişini neredeyse aksatmadan sürrdürebilmesinin bu kurumsallaşmadan kaynaklandığını düşünüyorum. Fakültemizin bir geleneği haline gelen ve kurumsallaşmasının öğelerinden biri olan Mustafa İnan Semineri bu nedenle önemli bir oluşumdur. Sonraları, bu etkinliği sürdürenlerin, Bu seminerlerin kurucusu Mustafa İnan hocanın adını verdiği Tatbiki Mekanik Semineri, iyi düşünülüp iyi planlanarak uygulanmış bir bilimsel etkinlik durumundadır. Yaşlıların eski özlemi ve her fırsatta eskilerden, anılardan sözetmeleri doğal karşılanır. “Ne yapalım, en iyi bildiğimizi söylemeye çalışıyoruz” bahanesine sığınarak, ben de bu seminerin ilk yıllarına yetişmiş bir eski kuşak elemenı olarak, hatırladıklarımdan sözetmek isterim. Rahmetli Mustafa İnan hocamız, bu seminerin, olabidiğince geniş bir gruba hitabetmesini sağlamaya çalışırdı. Bu nedenle, çok değişik konuların işlendiği seminerlerin sonunda, konuyu çok anlaşılır biçimde özetler ve derslerinde olduğu gibi, konuşmanın bir iz bırakmasını sağlardı. Özellikle gençleri katılıma teşvik eder, semineri canlı tutardı. Halen devam ettirilebilmesinden mutluluk ve övünç duyduğumuz Mustafa İnan seminerlerinin, ayni anlayışla sürdürüldüğünü düşünüyor ve bu devamlılığı sağlayanlara teşekkür ediyorum. Prof. Dr. Nahit Kumbasar MUSTAFA İNAN TATBİKİ MEKANİK SEMİNERLERİ “1944 yılında çıkarılan özel bir kanunla, Yüksek Mühendis Mektebi İstanbul Teknik Üniversitesi oldu. İ.T.Ü. ne zaman gerçek bir üniversite oldu diye sorarsanız henüz olmadı. Olma yolunda ilerliyor.” Yukarıdaki sözler 60’lı yıllarda rahmetli hocamız Prof.Dr. Mustafa İnan tarafından bir konferans sırasında söylenmiştir. Saygıdeğer Mustafa hocamız İ.T.Ü.’yü çağdaş bir üniversite yapma yolunda gayret gösterenlerin başında geliyordu. Bu çabaların en önemlilerinden biri de kendisinin önayak olarak 40’lı yılların ortalarında başlattığı “Tatbiki Mekanik Seminerleri”dir. Biz bu seminerlere 1957 yılından itibaren katılmaya başladık. O yıllarda seminerleri iki abide hoca Prof.Dr. Mustafa İnan ve Prof. Adnan Çakıroğlu yönetiyorlardı. Seminerlere şimdiki “Yapı Anabilim Dalı”nı oluşturan “Mekanik ve Mukavemet”, “Yapı Statiği”, “Betonarme”, “Ahşap ve Çelik Yapılar” ve “Yapı Malzemesi” kürsülerinin öğretim üye ve yardımcıları katılırdı. Seminerler her yaz yarıyılının başında bir gündem toplantısı ile başlardı. O toplantıda katılımcılar sunmak istedikleri konuları önerir, tartışmalar yapılır ve bir takvim oluşturulurdu. Sonraki haftalarda her sunucu önceden hazırlanmış ve doldurulmuş kara tahtaların başına geçer ve sunumunu yapardı. O yıllarda bilgisayar olanakları gelişmemiş hatta hiç duyulmamıştı. Bu nedenle seminer hazırlıklarının önemli bir bölümünü kara tahtaları formüller, şekiller ve açıklamalarla doldurarak hazırlamak alırdı. Bu düzenin önemli bir yararı sunum sonrası yapılan tartışmalarda tahtadaki her şeye kolayca referans verilebilmesiydi. Seminerlerin o yıllardaki bilimsel gelişmelere pek çok yararı olduğu tartışılmaz. Öncelikle sunucular çoğu kez tam olgunlaşmamış biçimde de olabilen çalışmalarını düzeyli bir akademik ortamda sunmak ve tartışmak olanağını elde ediyor ve sonradan olumlu düzeltme ve geliştirmeler yapabiliyorlardı. Seminerlerin asıl yararı, izleyenlerin bazen kendilerine çok yabancı olabilen konularda bilgi edinmeleri ve bu sayede araştırma alanlarını yaygınlaştırabilmeleriydi. Bu konuda en önemli etmen sunumun sonunda Adnan ve Mustafa hocalar tarafından yapılan özetleme ve irdeleme konuşmalarıydı. Hocalarımız anlatılan konuyu hiç ilgisi olmayanların bile anlayabilecek- 20 - Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri leri biçimde özetlerler, sunucuya konuya açıklık getirecek sorular yöneltirler ve kapsamlı irdelemeler yaparlardı. Seminer konuları, yukarıda belirttiğim gibi, her sunucunun kendi çalışmalarından oluşmakta, böylece seminerlerin genel yapısı gelişigüzel nitelikte olmaktaydı. Anımsadığım kadarı ile sadece bir kez (1962 yılında) seminerler özel bir konu üzerinde odaklandı. Bir sonraki yıl (1963’te) İ.T.Ü.’de ilk bilgisayar kurulacaktı. Bunu göz önüne alan hocalarımız, 1962 yılındaki seminerlerin “Sayısal Hesap” yöntemleri üzerinde yoğunlaşmasını kararlaştırdılar. İlk iki haftada önce Mustafa hoca, sonra Adnan hoca “Sonlu Farklar” yöntemi ile ilgili birer sunum yaptılar. Sonraki haftalarda da tüm seminerler bu ve benzeri konularda oldu. 60’lı yıllarda son sınıf öğrencilerinin ayrılmakta olduğu dalların arasına “Tatbiki Mekanik” dalı da eklendi ve en iyi ve başarılı öğrencilerin seçtiği önemli bir dal olarak İnşaat Fakültesi eğitim programındaki yerini aldı. O yıllarda “Tatbiki Mekanik” seminerleri iki bölümde yapılmaya başlandı. Yaz yarıyılındaki öğretim üye ve yardımcılarının seminerleri devam etti. Ek olarak Kış yarıyıllarında sunumların Tatbiki Mekanik dalı öğrencileri tarafından yapıldığı seminerler de oluşturuldu. Öğrenci seminerlerinin yapısı da benzerdi ve hem öğrencilere hem de öğretim üye ve yardımcılarına çok yararlı olan akademik toplantılar niteliğindeydi. Yukarıda belirttiğim gibi, “Tatbiki Mekanik Seminerleri” İ.T.Ü. akademik düzeyinin yükselmesinde en önemli katkıları sağlayan önemli bir gelişme olarak İnşaat Fakültesi eğitim programında yerini almıştır. Bu seminerlerin günümüzde de sürdürülmesi ne kadar sağlam temellere oturduklarının açık bir göstergesidir. Tatbiki Mekanik Seminerleri’nin kurulum ve geliştirilmesinde büyük katkıları olan Adnan Çakıroğlu ve Mustafa İnan hocalarımızı bir kez daha saygı ve minnet ile anmak yerine getirilmesi kıvançve onurla dolu olan bir borçtur. Günay Özmen MUSTAFA İNAN SEMİNERLERİ 1963 yılında İTÜ İnşaat fakültesinde asistanlığa başladığım yıllarda, Teknik Üniversite beş yıllık eğitimle ‘Yüksek Mühendis’ unvanı ile mezun veriyordu. Henüz bilgisayar ülkemize girmemişti. Araştırma çalışmaları mezuniyet tezleri ile doktora çalışmaları ile sınırlı gibiydi. Bilimsel yayınların ve bilimsel toplantıların, bu günkü gibi yaygın olmadığı o yıllarda İnşaat Fakültesinde ‘Tatbiki Mekanik Seminerleri ’ yapılıyordu. Bu seminerleri Prof. Dr. Mustafa İNAN, bilimsel çalışmaları teşvik etmek üzere 1947 yılında başlatmıştı. Seminerler arada geçen on altı yıl içinde benimsenmiş ve geleneksel hale gelmişti. Seminerlere en aktif katılımcılar olarak başta Prof. Adnan Çakıroğlu olmak üzere Yapı Statiği kürsüsü elemanları Prof. Dr. Günay Özmen, Prof. Dr. Ender Yazar, Prof. Dr. Fikret Keskinel, Betonarme Kürsüsünden Prof. Dr. Nahit Kumbasar ile Prof. Dr. Kemal Özden’i anımsıyorum. Seminerler bir geleneksel ve kurumsal bir yapı kazanmıştı ve yaz yarıyılı boyunca Salı günleri Taşkışla binası 227 numaralı salonda yapılırdı. Seminerlerde ‘Tatbiki Mekanik’ kolu öğrencilerinin mezuniyet tezleri ile doktora tezleri de tartışılırdı. Sunucu konusunu salondaki altı hareketli tahtaya önceden özetlerdi. Böylece anlatım sırasında zaman kaybı yaşanmazdı. Günümüzde power-point kullanarak konuşmayı hazırlayan gençlerin anlamakta zorluk çekeceği bir hazırlık aşamasından sonra seminer yapılırdı. Mustafa Hoca Konunun daha iyi anlaşılmasını sağlamak ve sunumu değerlendirmek üzere sorular sorardı. Hocanın açıklayıcı soruları çalışmaya başka bir görünüm kazandırır ve genç araştırmacıya bilimsel çalışma için cesaret verirdi. Seminer sonrasında Prof. Dr. Ender Yazar’ın ev sahibeliğinde yapılan çay pasta servisi, seminere sosyal bir içerik kazandırırdı. Çay partileri sırasında bilimsel ve kişisel ilişkilerin artmasına yardımcı olurdu. Mustafa Hoca’nın vefatından sonra seminerlerin sorumluluğunu, doğal olarak, Sayın Prof. Adnan Çakıroğlu üstlendi ve vefatına kadar bu görevi özenle sürdürdü. Adnan beyin çağrısı ile seminer vermek isteyen öğretim üyeleri, konuşmak istedikleri konu isimleri ile konuşmak istedikleri 22 - Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri tarihleri bildirdikten sonra seminer programı belirlenirdi. Prof. Adnan Çakıroğlu’nun vefatından sonra bu görevi Prof. Dr. Erkan Özer başarıyla sürdürdü. Seminerler daha sonra kendiliğinden MUSTAFA İNAN SEMİNERLERİ adını aldı. Kuruluşundan itibaren 65 yıldır kesintisiz devam eden bu seminerler, Fakültedeki bilimsel çalışmaların gelişmesinde önemli bir işlev yapmıştır. Bilginin yayılması, paylaşılması, bilimsel çalışmanın takdir ve teşviki ile konunun içerde olgunlaşarak yayına hazırlamanın dışında İTÜ İnşaat Fakültesindeki bilimsel faaliyetlerin bir kesitini adeta bir tutanağını da verir. Başta semineri başlatan Mustafa İNAN olmak üzere daha sonra devam etmesinde katkısı olan Adnan Çakıroğlu, Kemal Özden, Vural Cinemre, Ender Yazar’ı saygıyla anarım. Yukarda adlarını saydığım hocalarım ve arkadaşlarımın dışında daha sonraki dönemde seminer çalışmalarını destekleyen Zekai Celep ile kitabın hazırlanmasında emeği geçen Mehmet Bakioğlu’na teşekkür ederim. 19 Mart 2012 Yalçın AKÖZ PROGRAMLAR Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri / Programlar - 25 26 - Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri / Programlar - 27 28 - Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri / Programlar - 29 30 - Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri / Programlar - 31 32 - Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri / Programlar - 33 34 - Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri / Programlar - 35 36 - Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri / Programlar - 37 38 - Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri / Programlar - 39 40 - Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri / Programlar - 41 Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri / Programlar - 41 42 - Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri / Programlar - 43 44 - Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri / Programlar - 45 46 - Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri / Programlar - 47 48 - Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri / Programlar - 49 50 - Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri / Programlar - 51 52 - Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri / Programlar - 53 54 - Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri / Programlar - 55 56 - Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri / Programlar - 57 2008 – 2009 BAHAR YARIYILI MUSTAFA İNAN TATBİKİ MEKANİK SEMİNERLERİ 62. YIL 10 Mart 2009 Zekai Celep İki Modlu Statik İtme Çözümü İçin Basit Bir Örnek 17 Mart 2009 Cenk Aksoylar Mehmet Omurtag Anlık Basınç Yükü Etkisindeki Kompozit Plakların Karışık Sonlu Eleman Yöntemiyle Doğrusal Olmayan Dinamik Analizi 24 Mart 2009 İbrahim Bakırtaş Karmaşık Değişkenli Fourier Dönüşümleri ve Mekanikte Uygulamaları 31 Mart 2009 Şenol Ataoğlu Ziya Abdülaliyev Ziya Kurtkaya Farklı Cisimlerin Birleşim Bölgelerinde Isıl Gerilme Analizi 07 Nisan 2009 Ayfer Erken Depremler Sırasında Killi Zeminlerde Oluşan Taşıma Gücü Kayıpları 14 Nisan 2009 Hasan Faik Kara Hasan Engin Kısmi Yayılı Harmonik Yük Etkisi Altında İkiz Boşluk İçeren Uzayın Titreşimleri 21 Nisan 2009 Derya Şahin Nalan Antar Teoman Özer Yerçekimi Akımlarının Benzerlik Çözümleri 28 Nisan 2009 Güliz Bayramoğlu Alpay Özgen Çelikte Yorulma ve Kren Kirişlerine Uygulaması 05 Mayıs 2009 Yalçın Aköz Çetin Sevük Hale Ergün Zeynep Sevük Eğimli İmplant ve Elastik Zemine Oturan Kiriş Problemleri 12 Mayıs 2009 Abdül Hayır Elastik Zemine Oturan Sonsuz Uzun Silindirik Bir Kabuğun Deprem Esnasındaki Davranışı 26 Mayıs 2009 Hasan Özkaynak Ercan Yüksel Bölme Duvarlı Çerçevelerin Eşdeğer Sönüm Özelliklerinin Belirlenmesi 02 Haziran 2009 Cem Yalçın Ahmet Anıl Dindar Enerji Esaslı Yöntemlerle Yapıların Deprem Davranışının İrdelenmesi ve Bir Tasarım Önerisi 09 Haziran 2009 Arcan Yanık Ünal Aldemir Mehmet Bakioğlu Yapısal Kontrol Altında Lineer Olmayan Kayma Binalarına Giren Deprem Enerjileri Dağılımı Not : 1- Seminerler İnşaat Fakültesi Vural Cinemre Seminer Salonunda (Oda No: 363) Saat: 15.30’ da yapılacaktır. 2- Konuşma süresi 50 dakikadır. 58 - Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri 2009 – 2010 BAHAR YARIYILI MUSTAFA İNAN TATBİKİ MEKANİK SEMİNERLERİ 63. YIL 02 Mart 2010 Ahmad Hamid Evaluation and Seismic Retrofit of Historic Masonry Structures 09 Mart 2010 Murat Yılmaz Yalçın Aköz Çerçevelerin Sonlu Yerdeğiştirme Hesabı için Yüksek Performanslı Bir Eleman 16 Mart 2010 Aydın Özmutlu Hasan Engin İkili Boşluk İçeren Farklı Malzemeli Tam Uzayın Titreşimleri 23 Mart 2010 Zekai Celep Betonarme Yapılarda Şekil Değiştirmeye Dayalı Tasarım ve Değerlendirme 30 Mart 2010 Robert Ratay Forensic Structural Engineering in USA: Professional and Practice and Expert Witnessing 06 Nisan 2010 A. Emre Toprak F.Gülten Gülay P.Ruge Eurocode 8 ve TDY 2007‘e Göre Deprem Performans Düzeyinin Hesabı ve Karşılaştırılması 13 Nisan 2010 Ferhat Pakdamar Kadir Güler Yapıların Deprem Performansının Değerlendirilmesinde Bulanık Mantık Yaklaşımı 20 Nisan 2010 Mehmet Karaca Küresel İklim Değişimi ve Bölgesel Yansımalar; Neyi Doğru, Neyi Yanlış Biliyoruz? 27 Nisan 2010 İdris Bedirhanoğlu Alper İlki Nahit Kumbasar Betonarme Birleşimlerin İleri Teknoloji Malzemeler ile Güçlendirilmesi 04 Mayıs 2010 Mehmet Bakioğlu Ziya Abdulaliyev Şenol Ataoğlu Osman Bulut Murat Dilek O. Hürol Türkakın Yüksek Gradyanlı Sıcaklık Değişiminde Termal Gerilme Konsantrasyonu 11 Mayıs 2010 Akif Kutlu Hatice Karayiğit Mehmet H. Omurtag Elastik Zemine Oturan Eliptik Plaklar 18 Mayıs 2010 Mete Sözen Betonarme yapıda %15’in önemi 25 Mayıs 2010 Atilla Aşkar Helislerin Büyük Şekil Değiştirmeleri ve Biyolojik Moleküllerle İlişkileri 01 Haziran 2010 Gülten Gülay İhsan Engin Bal Tarihi Yapıların Deprem Davranışlarının Belirlenmesi için Doğrusal Olmayan bir Yaklaşım Not : 1- Seminerler İnşaat Fakültesi Vural Cinemre Seminer Salonunda (Oda No: 371) saat: 15.30’da başlayacaktır. 2- Konuşma süresi 50 dakikadır. Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri / Programlar - 59 2010 – 2011 BAHAR YARIYILI MUSTAFA İNAN TATBİKİ MEKANİK SEMİNERLERİ 64. YIL 15 Mart 2011 Cem Demir Alper İlki Çift cidarlı taş yığma duvarların deprem yükleri altında davranışı 22 Mart 2011 Ayfer Erken Depremler sırasında orta katı killerde taşıma gücü kaybı ve oturmalar 29 Mart 2011 Esra Eylem Karataş Nazmiye Yahnioğlu Dikdörtgen çatlak içeren viskoelastik kalın plağın delaminasyon-burkulma problemlerinin FEM ile incelenmesi 05 Nisan 2011 Zekai Şen Mühendislikte bilim felsefe ve mantık 12 Nisan 2011 A. Necmettin Gündüz Köprülerde dinamik büyütme çarpanı 19 Nisan 2011 Özgür Ekincioğlu Büyük boşluklarından arındırılmış çimentopolimer kompozitleri 26 Nisan 2011 Ozan Çelik İbrahim Bakırtaş Pasternak zeminine oturan Timoshenko kirişinin hareketli tekil yük altında Fourier dönüşümü ile analizi 03 Mayıs 2011 Ziya Abdulaliyev Osman Bulut Şenol Ataoğlu Mehmet Bakioğlu Dar oyuklar civarında termal gerilme analizi 10 Mayıs 2011 Zekai Celep Elastik zemine mesnetli kirişin zorlanmış titreşimi 17 Mayıs 2011 Hasan Faik Kara Hasan Engin Boşluk içeren farklı malzemeli ortamlarda dalga yayılımı 24 Mayıs 2011 Akif Kutlu Mehmet H. Omurtag Sonlu eleman yöntemiyle ortotrop zemine oturan eliptik plaklarda doğrusal olmayan analiz 31 Mayıs 2011 Oğuz Can Öğüt A. Necmettin Gündüz Yapı-zemin etkileşiminin betonarme yapılarda süneklik talebine etkisi 07 Haziran 2011 Ünal Aldemir Arcan Yanık Mehmet Bakioğlu Yapıların deprem davranışının tahmine dayalı yarı aktif kontrolü Not : 1- Seminerler İnşaat Fakültesi Vural Cinemre Seminer Salonunda (Oda No: 371) Saat: 15.30’ da yapılacaktır. 2- Konuşma süresi 50 dakikadır. 60 - Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri GÖRSELLER Üst sıra: Asis. Turan Arıtan, Prof. Orhan Ünsaç, Prof. Dr. Mustafa İnan, Prof. Dr. Stefan Timoshenko, Prof. Dr. Harold Young Alt sıra: Adil Cengiz, Mordo Fresko, Sivio Mutal, Muammer Yelten, İlhami Tezulaş, Yılmaz F. Tabanlı ve kayıd olmaya gelen yeni öğrenci ziya Özkan Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri / Görseller - 63 64 - Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri Prof. Dr. Sacit Tameroğlu, Prof. Dr. Mustafa İnan, Prof. Orhan Ünsaç Prof.İlhan Kayan, Prof. Dr. Sacit Tameroğlu Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri / Görseller - 65 Öney Tameroğlu, Prof. Dr. Mustafa İnan 66 - Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri Prof. Adnan Çakıroğlu Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri / Görseller - 67 Prof. Adnan Çakıroğlu İçin Çıkartılan İTÜ Bültenin Özel Sayısı 68 - Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri S. Timoshenko (“Collected Papers of S. Timoshenko” Kitabından) Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri / Görseller - 69 S. Timoshenko’nun Mustafa İnan’a Gönderdiği Kitap 70 - Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri Prof. Dr. Mustafa İnan’nın Doktora Tezinin Kapağı Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri / Görseller - 71 Prof. Dr. Mustafa İnan’nın Doktora Tezinde Üzerinde Çalıştığı Köprü Kirişi Prof. Dr. Mustafa İnan Kütüphanesi 72 - Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri / Görseller - 73 Deneysel Mekanik Araştırma Laboratuarı Deneysel Mekanik Araştırma Laboratuarı 74 - Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri Deneysel Mekanik Araştırma Laboratuarı Son Yıllarda Mustafa İnan Tatbiki Seminerlerinin Yapıldığı İnşaat Fakültesi Vural Cinemre Seminer Salonu Bir Çok Bilim Adamının Kökeni Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri / Görseller - 75 76 - Mustafa İnan Tatbiki Mekanik Seminerleri Oğuz Atay’ın Hocası Mustafa İnan için yazdığı kitap