KAS-İSKELET SİSTEMİ HASTALIKLARININ ÖNLENMESİNDE
Transkript
KAS-İSKELET SİSTEMİ HASTALIKLARININ ÖNLENMESİNDE
KAS-İSKELET SİSTEMİ HASTALIKLARININ ÖNLENMESİNDE UYGULAMA YÖNTEMLERİ DR.BÜLENT ASLANHAN TOFAŞ İŞYERİ HEKİMİ ERGONOMİK ÇALIŞMA •NEDEN ERGONOMİ? •KİMİN İÇİN ERGONOMİ? 1’den 9’a kadar bir rakam tutun 1 2 3 4 5 7 6 8 9 çarp Tuttuğunuz Sayıyı 9’la Çarpınız ?X9 topla Çıkan iki haneli rakamı toplayınız yaz Çıkan sayıyı aklınızdan yazıyla yazınız ülke Çıkan sayının ilk harfi ile Avrupa’dan bir ülke tutunuz Bu ülkenin 4. harfiyle bir meslek düşünün Şimdi İŞÇİLERİMİZİ düşünelim ve.......... toplantımıza başlayalım.... NEDEN ERGONOMİ? KİMİN İÇİN ERGONOMİ? Kas İskelet Sistemi Hastalıkları Risk Etkenleri Tekrarlama Zorlayıcı güç verme Kötü postür Statik postür Titreşim Aydınlatma, ısı Kondisyon yetersizliği Sigara Cinsiyet İş memnuniyetsizliği Ağır iş yükü ve baskısı İş monotonluğu Yetersiz amir ve iş arkadaşı desteği Yetersiz iş organizasyonu Özellikleri Etkileri Sinsi gelişir İş yoğunluğu ve iş performansı ile ilişkilidir Engellilik yaratır Engellenebilir Yaşama Kişi Ekonomi Tanı ve tedavi harcamaları İşgücü kaybı Sigorta tazminat ödemeleri Kas İskelet Sistemi Hastalıkları Tekrarlayıcı hareketler ve sağlık çıktıları Sürekli Zamanın çoğu Zamanı n 3/4ü Zamanın yarısı Boyun, omuz ve bacaklarda kas ağrıları Zamanı n 1/4 ü Hemen hemen hiçbir zaman Bel ağrısı Hiçbir zaman Dünyada Meslek ve iş ile İlgili Hastalıklar Kaynak : ILO İşin sağlık üzerindeki etkisi İşin sağığa etkisi Bildirilen semptomlar Bel ağrısı Kas ağrıları Stres Yorgunluk İBaş ağrısı İrritabilite Anksiyete İşitme Solunum % 35’i iĢlerinin sağlıklarını etkilediğini düĢünüyor KĠSH, stres, yorgunluk en fazla bildirilen sağlık sorunları Fiziksel riskler aynı ya da artışta.. Vibrasyon Gürültü Düşük ısı Duman, toz Kimyasal Radyasyon Ağrılı,yorucu Tekrarlayıcı soluma manipül. (kaynak..) duruş el, kol hrk. KĠS % % % % 1995 2000 Boyun ve sırt ağrıları % Organlarda zayıflama % Başağrısı % Stres % 0,4 0,35 0,3 0,25 0,2 0,15 0,1 0,05 0 Bayılma % Sırt ağrısı AB Ülkelerinde İşyerlerinde sağlık sorunlarının yıllara göre dağılımı AB Ülkelerinde Fiziksel Tehlikelere maruz kalan işçiler 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 % % % % % % % % % % % Yoğun gürültü Ağrılı pozisyonlar 1990 1995 Ağır yükler 2000 KĠS Hastalıkları 2006 Hastalık Dağılım Tablosu TOFAŞ 2011 YILI HASTALIK DAĞILIM TABLOSU NÖRO-PSĠKĠATRĠK HST., 475, 2% METABOLĠK HST., 89, 0% ÜRĠNER SĠS.HST., 383, 2% KR. HASTA KONT.; 3849; 15% CĠLT HST., 1907, 9% KAS-ĠSKELET HST., 3374, 16% SOLUNUM SĠS.HST., 6897, 32% GĠS.HST., 1859, 9% KALP-DAMAR HST., 378, 2% GÖZ HST., 350, 2% KBB HST, 891, 4% AĞIZ-DĠġ HST., 767, 4% SOLUNUM SĠS.HST. KBB HST AĞIZ-DĠġ HST. GÖZ HST. KALP-DAMAR HST. GĠS.HST. KAS-ĠSKELET HST. CĠLT HST. ÜRĠNER SĠS.HST. NÖRO-PSĠKĠATRĠK HST. METABOLĠK HST. KRONĠK HASTA KONT. İşgücü yaşlanıyor Düzensiz istihdam modelleri Düzensiz çalışma süreleri Uzaktan çalışma (teleiş) Gezici işyerleri NEDEN ZORLANIYORUZ? Ellerin başın üzerinde olması ya da dirseklerin omuzların üzerinde olması Belin 30° den fazla eğilmesi 1.4.c Belın 30° Den Fazla Eğılmesı 1.4.d Koruyucusuz olarak Elleri ya da dizleri kullanmak Vücuttan 30 cm uzaklıklara sıkça yapılan uzanma hareketlerinde Çömelerek Çalışma Diz Çökerek Çalışma Bükülmüş bilekle çalışmak kavrama kuvvetini arttırır. Risk kaynağı : Bilek Bükerek çalışmak Tutması zor ya da şekilsiz olan yüklerin kaldırılması TIE KAS-İSKELET SİSTEMİ HASTALIKLARININ ÖNLENMESİNDE BİR UYGULAMA YÖNTEMİ Ergonomi Analiz ve İyileştirme Ekibi Üretim Çalışanları Teknik Destek • Temel Üretim Takımı Lideri •İş Yeri Hekimi • Yalın Takım Lideri •İş Güvenliği Uzmanı • Operatör • Sürekli İyileştirme Uzmanı • Üretim Mühendisliği Uzmanı Aktivite analizi için genel şema Operatörün özellikleri Operatörün koşulları Çalışma koşulları Görev Aktivite Sistemin koşulları Bir “gerçek iĢ” sahnesinin görev ve aktivite Ģeklinde tanımlanması Görev Yürüyen banttan tepsiyi alıyor Çöpleri boşaltıyor Çöpleri çöp kovasına atıyor Tepsiyi yerleştiriyor Tabakları bulaşık makinesine yerleştiriyor Aktivite Kollar uzatılmış Gövde rotasyon halinde Ellerle kavrıyor Kollar eğilmiş Gövde rotasyonda Kollar kaldırılmış Öne eğilmiş MURI, MURA and MUDA’nın Elimine Edilmesi Açıklama Neden MURI MURA MUDA Zor veya doğal olmayan operasyonlar Düzensiz hareket İsraf Çözüm Ergonomi çalışması Yapılan işi denemeden bu problem fark edilemez Standart operasyon tanımları Yapılan iş belirli bir süre takip edilmezse bu problem fark edilemez Katma değeri olmayan işlerin elimine edilmesi Doğru bir şekilde gözlem yapılırsa problem kolayca görülebilir Ergonomi İyileştirme Hedefi YÖNTEM ÇÖZÜM 1 MURİ Ergonomi sağlanması 2 MURA Standartlaştırma 3 MUDA Katma değeri olmayan işlerin elimine edilmesi. HEDEF Mevcut ergonomi değerlerinin 15 puanın altına indirilmesi Görsel işlem kartlarının uygulanması. Katma değeri olmayan işlerde %30 iyileşme. 1- MURI (Ergonomik olmayan operasyonlar Yorgunluğa neden olan hareketler ve operasyonlar.. • Güç gerektiren operasyonlar • Doğal olmayan duruĢ Kas yorgunluğu Kötü duruş nedeniyle oluşan yorgunluk Ergonomi • • Dikkat gerektiren operasyonlar HoĢa gitmeyen operasyonlar Zihinsel yorgunluk Duygusal yorgunluk Ergonomi Analiz Akışı Operasyonun tüm vardiyalarda/farklı operatörler gözlemlenmesi İş Güvenliği, Kalite, Verimlilik olarak en uygun yöntemin belirlenmesi Operasyonun video’ya çekilmesi 1.Seviye yük taşıma var mı ? Evet Niosh ile analiz yapılması Evet Hayır Zorluk seviyesi 15 puan üzeri işlem adımı var mı? Evet Disiplinler arası bir ekip ile iyileştirme faaliyetinin planlanması Operasyonun işlem adımlarına bölünmesi Operasyonun vücut hareketlerinin seviyeleri ergonomi analizi yapılması İyileştiril mesi gerekli mi ? Öğrenilen derslerin diğer operasyon, üretim hatlarına aktarılması Faaliyetin uygulanması ve sonuçların kontrolü Ergonomi değerlendirme matrisi Belden eğilme Kolların çalıĢma yüksekliği Belin dönmesi Seviye 1 Seviye 2 Seviye 3 Seviye 1 Seviye 2 Seviye 3 Seviye 1 Seviye 2 > 30º 15º - 30º 0º - 15º > 45º 15º - 45º 0º - 15º Omuz Hiz. yüksek Omuz Hizası Seviye 3 Bel Seviyesi Vücut Hareketleri Dizlerin bükülmesi/ gerilmesi Dirseklerin döndürülmesi ve Seviyeleri Seviye 1 Seviye 2 Seviye 3 Seviye 1 Seviye 2 “9 kusurlu > 60º 30º - 60º 0º - 30º > 180º 90º - 180º Seviye 3 0º - 90º Parça/malzeme alma Seviye 1 Seviye 2 Seviye 3 Zorlanarak alma Kolların gerilerek alınabilmesi Kolayca alma hareket” Yürüme ÇalıĢma alanı Seviye 1 Seviye 2 Seviye 3 > 90º 45º - 90º 0º - 45º Seviye 1 10 adım yukarısı Seviye 2 TaĢıma Seviye 3 4 adım 5 – 9 adım arası 0 –arası Seviye 1 Seviye 2 Seviye 3 5 Kg yukarısı 3 - 5 Kg arası 0 - 3 Kg arası Operasyonun adımlarına göre değerlendirilmesi 10 15 Çalışma öncesi bir operasyonun analizi Değerlendirme sonrası durum Çalışma sonrası operasyon Değerlendirme sonrası durum Uygunsuz Çalışma Pozisyonlarını Düzeltmek Çalışma ve görme yüksekliklerini değiştirin İşi eğin ya da döndürün Platformlar kullanın Parçaları erişilebilir mesafelere getirin İstenen Görüntü 10 Seviye 3 2 1 Puan 1 2 3 Tüm Operasyon Adımları Seviyesi 15’den Küçük 15 İyileştirme Örnekleri ÖNCESİ Kelepçe tabancası bir sonraki tonweyöre götürmek için yürüme yapılıyor. SONRASI Tabanca koymak için aparat yapıldı ergonomik olmayan hareketler ortadan kaldırıldı. İyileştirme Örnekleri ÖNCESİ Far soketi far montajından sonra yapılmakta. SONRASI Far soketi far montajından önce yapılarak ergonomi sağlandı. İyileştirme Örnekleri Klima boruları karton kutuda gelmekte. Klima boruları t595 sehpaya alınarak ergonomi sağlandı. Proses Tasarımı Sırasında Ergonomi Proses Tasarımı Sırasında Ergonomi Proses Tasarımı Sırasında Ergonomi YENĠ BĠR TARĠF : KATMA DEĞERĠ OLMAYAN ĠġLER Prosesteki hareketlerin kategorileri Katma değeri olan Kayıp Hareket iĢ Katma değeri olmayan Standart Operasyonlar STANDARTLAŞTIRILMIŞ ÇALIŞMA 0 HATA 0 İŞ KAZASI 0 İSRAF Neden Standartlaştırma? B VARDIYASI A VARDIYASI ġANZUMAN YAĞ DOLUM TESĠSĠ ÇALIġMA SEHPASI ġANZUMAN YAĞ DOLUM TESĠSĠ ÇALIġMA SEHPASI 15m C VARDIYASI ġANZUMAN YAĞ DOLUM TESĠSĠ 19m ÇALIġMA SEHPASI 13m Standart Operasyonlar Bir iĢi en az israfla yapmanın yöntemi; En kaliteli En az maliyetli En güvenli ve ergonomik Standart Operasyonlar Standartlaşma olmadığında Değişkenlik Ne yapmalıyız ?? Standartlaşma Problemin ne olduğu anlaşılabilir Sürekliliğin Sağlanması İçin Hazırlanan İşlem Kartı ÇOK BASİT İYİLEŞTİRME ÖRNEKLERİ ÇOK BASİT İYİLEŞTİRME ÖRNEKLERİ ÖNCESĠ Mevcut operasyon yapılış hali SONRASI Çalışma sonrası ergonomik çalışma hali SONUÇ Hat içerisinde ergonomik iyileştirme yapılarak çalışanlar için ergonomi sağlandı. oldu. İşçi sağlığı ve iş güvenliği için önlem alınmış Pedenaların yapımı için 1,880 YTL ilave maliyet oluşmuştur. İYİLEŞTİRME ÖRNEKLERİ ÖNCESİ Kasadan parça almak zor SONRASI Kasalar sehpa ile yükseltildi İYİLEŞTİRME ÖRNEKLERİ ÖNCESİ Kasadan parça almak zor SONRASI Kasalar sehpa ile yükseltildi İYİLEŞTİRME ÖRNEKLERİ ÖNCESİ Eski kasalar kirlenmeye müsaitti SONRASI Tel kasalar ile kirlilik önlendi İYİLEŞTİRME ÖRNEKLERİ ÖNCESİ Kaızen öncesi manuel klemp elle kapatılıyordu SONRASI Kaızen sonrası klemp’in otomatik olarak kapanması sağlandı İYİLEŞTİRME ÖRNEKLERİ ÖNCESİ Parça aparattan zor çıkarıyordu SONRASI Aparata asansör yapıldı İYİLEŞTİRME ÖRNEKLERİ ÖNCESİ Yatay puntalar mevcut penseyle zor atılıyordu SONRASI Penseye çember ve döner göbek eklendi İYİLEŞTİRME ÖRNEKLERİ ÖNCESİ Sehpadan parça almak zor SONRASI Sehpa yükseltildi İYİLEŞTİRME ÖRNEKLERİ ÖNCESİ Döner aparat ergonomik değildi SONRASI Aparat sabitlendi NASIL YAPACAĞIZ? NERDEN BAŞLAMALI? Çok uluslu bir iĢletmenin çeĢitli ülkelerdeki iĢyeri sağlık birimlerinin etkinliklerinin, toplam çalıĢma saatleri üzerinden yüzde dağılımı. (A) ĠĢletme içi, çok disiplinli hizmet; (B) Part time doktor, tam gün hemĢire; (C) Part time doktor, ) part time hemĢire; (D) Tam gün doktor; (E) Part time doktor. M.Bratveit et al. Occupational health services in a multinational company. Occup.Med. Vol.51, No.3, 168-173, 2001 Belçika (A) *Belçika (A) Ġngiltere (B) Fransa (B) Ġspanya (C) Macaristan (B) Türkiye (D) *Almanya (E) %0 %20 %40 %60 %80 ĠĢle ilgisi olmayan hastalıklar için iyileĢtirici hizmetler ĠĢle ilgili hastalıklar için iyileĢtirici hizmetler ĠĢe giriĢ bakıları ve periyodik bakılar ÇalıĢma ortamına yönelik etkinlikler Sağlık eğitimi / yaĢam biçimi / sağlığın geliĢtirilmesi %100 Etkili ergonomik yaklaşım 1. İşyerinde potansiyel kas-iskelet sistemi sorunlarını aramak (tekrarlı ve zorlayıcı çalışma gerektiren islerin saptanması veya kas iskelet sisteminde ağrı vb. şikayetlerin izlenmesi) 2. Problemi çözebilmek için çalışanların katkısını alan sorumlu bir yöneticilik anlayışı 3. Potansiyel kas-iskelet sistemi sorunlarını inceleyebilmek için eğitim vermek 4. İş analizleri, tıbbi kayıtlar, kaza ve yaralanma kayıtları gibi veri kaynaklarının özellikle sorunlu iş kolları için mutlaka veri toplanmalıdır 5. Hastalık ve sakatlığın önlenmesi için kas iskelet sistemi hastalıklarının taranması ve erken tedavisinin önemi işyeri sağlık birimi tarafından vurgulanmalı-uygulanmalıdır 6.. İşyerinde yeni işlem ve süreç değişikliği olduğu zaman Kas iskelet sistemi hastalıklarının risk faktörleri minimize edilmelidir. 7. Kas iskelet sistemi yaralanmalarını azaltıcı etkin tedbirlerin belirlenmesi ve daha önce kurulmuş sistemlerin etkinliğinin değerlendirilmesi TEŞEKKÜRLER