AVRUPA FUTBOL PAZARININ KISA BİR ANALİZİ
Transkript
AVRUPA FUTBOL PAZARININ KISA BİR ANALİZİ
Tuğrul AKŞAR AVRUPA FUTBOL PAZARININ KISA BİR ANALİZİ Futbolun endüstriyel bir sektör haline geldiği günümüzde, yarattığı dışsal etki de göz önüne alındığında ulaştığı parasal büyüklük on milyar dolarlara ulaşıyor. Bu anlamda futbolun karakteristik yapısı bugün bir spor olmaktan öte, gösteri endüstrisine evrilmiş durumda...Bu bağlamda gösteri endüstrisinin desteğini de arkasına alan futbola ilişkin bugün ciddi finansal analizler yapılıyor. Çok saygın ekonomi dergileri bile, futboldaki gelişime kayıtsız kalamıyor. Endüstriyel bir sektör haline gelen futbolun, yıllık finansal gelişimini her yıl Deloitte&Touche ciddi araştırmalar yaparak yayınlıyor. Dünya futboluna sportif ve mali anlamda yön veren Avrupa futbolunun, yıllık finansal gelişimini irdeleyip, analiz eden Deloitte&Touche’un, 2005 araştırma raporundaki çarpıcı gelişmeleri dikkate aldığımızda; futbol pazarının ne denli büyük bir pastaya sahip olduğu görülecektir. Yeni futbol ekonomisinin yükselen bir değeri olarak futbol, başta Avrupa olmak üzere tüm dünyada giderek yaygınlaşarak finansallaşıyor. Deloitte and Touche’un Avrupa futbolunun 2003-04 yıllarını baz alarak yayınlamış olduğu 2005 tarihli raporunda, Avrupa’da futbol pazarının büyüklüğünün 11 milyar Euro civarında olduğu görülüyor... Öngörülen bu değerin futbol endüstrisi içinde yaratacağı katma değerin ise 100 milyar Euro’nun üzerinde olması bekleniyor. Avrupa Futbol Piyasasının Finansal Büyüklüğü UEFA’ya bağlı 52 ülke federasyonunun ligleri de dahil olmak üzere, 2003/04 sezonu temelinde, Avrupa’nın beş büyük ligi olan İngiltere, İspanya, İtalya, Almanya ve Fransa ligleri baz alınarak, düzenlenen bu raporda yer alan bazı temel çarpıcı verilere bir göz atalım: 1. Avrupa futbolunun 2003/04 sezonunda piyasa büyüklüğü, 7.2 milyar Sterlin yani 10,5 milyar € olarak gerçekleşti. Bu büyüklüğün oluşumunda yaratılan toplam gelirin %55’i, yani 5,8 milyar Euro’luk pay ise beş büyük ligden geliyor. Bir önceki yıla göre beş büyük ligin gelirlerindeki artış yüzdesi ise %2 dolayında...Bu artış yüzdesi analize baz alınan 1995/96 yılından bu yana en düşük büyümeyi gösteriyor. 2. Yaratılan 10,5 milyar Euro futbol pastasına en büyük katkıyı ise 2 milyar Euro civarındaki gelirle İngiliz Premier Lig’i sağlamış…Bir önceki yıl Premier Lig’in yarattığı pastanın büyüklüğü ise 1.8 milyar Euro’ydu. Avrupa futbol pazarına ikinci en büyük katkı ise 1,153 milyon Euro ile İtalyan Serie-A’dan gelirken, bu ligi 1,058 milyon euro ile Alman Bundesliga izliyor. İspanyol LaLiga 953 milyon Euro’luk bir gelir yaratırken; Fransız Ligue 1 ise beş büyük lig içinde 655 milyon Euro’luk geliriyle Avrupa futbol piyasasına en az katkıyı sağlayan lig olarak karşımıza çıkıyor. Yukarıdaki tabloya baktığımızda; Beş Büyük Lig’in yarattığı toplam 5.8 milyar Euro futbol katmadeğerin yüzde otuzbeşinin tek başına Premier Lig tarafından oluşturulduğu görülüyor. 10,5 milyar Euro büyüklüğündeki Avrupa futbol pazarını oluşturan gelirlerin bileşimi ise ayrıca yine aşağıdaki tabloda gösterilmektedir. KIRMIZI= %55 beş Büyük SARI= %15 FIFA, UEFA YESIL= %30 Diğer 47 ülke Yukarıdaki tabloyu incelediğimizde; toplam Avrupa futbol gelirlerinin yüzde ellibeşinin (KIRMIZI) beş büyük lig tarafından yaratıldığı görülürken; diğer 47 ülkenin liglerinin, bu pastaya katkısı yüzde otuzlar (YEŞİL) düzeyinde kalmaktadır. Beş büyük ligin dışında yer alan daha küçük ülke liglerinin gelirlerinde de bir önceki yıla göre önemli gelir artışlarının yaşandığı rapordan anlaşılmaktadır. Örneğin, Poretekiz, Hollanda, Danimarka, ve isveç liglerinde bir önceki yıla toplam gelirlerdeki artış sırasıyla %5, %2, %15 ve %7 olmuştur. Beş büyük ligin dışında kalan daha küçük liglerin gelirlerinde karaktersitik olarak, farklılıklar ortaya çıkmaktadır. Beş büyük ligde en önemli gelir kalemi medya ve yayın gelirleriyken; bu liglerde maç hasılatları ve sponsorluk gelirleri daha önemli hale gelmektedir. Örneğin tv yayın gelirlerinin, bu liglerde ortalama büyüklüğü % 15 civarındayken, maç hasılatları ve sponsorluk gelirlerinin toplam gelire olan katkısı %40’lara yaklaşmaktadır. 3. 2002/03 sezonunda yayın gelirleri beş büyük ligde toplam 1,3 milyar sterline(yaklaşık 2 milyar Euro) civarındayken, 2003/04 sezonunda bu tutar sezon yüzde elli daha artarak, sezon başına 3 milyar Euro’ya ulaşmıştır. Özellikle İngiltere’de ITV’ ile 1.2 milyar Sterlin’e ve Fransa’da da 2005/06 sezonunda Canal Plus ile 600 milyon Euro’ya ulaşan yeni yayın anlaşmalarının yapılması Avrupa futbol pastasının büyümesine ciddi katkı sağlamıştır. 2004-05 sezonunda yapılan yeni anlaşmaları dikkate aldığımızda; bir önceki sezon %55’lik pay ve 823 milyon Euro ile ile en değerli lig olan İtalyan Serie-A, Fransız League 1 ve Premier Lig’den sonra ancak üçüncü sıraya yerleşmiştir. Naklen yayın gelirleri toplamı gözönüne alındığında Premier Lig yayın gelirleri toplamı 2 milyar Euro’ya ulaşırken; Fransız League 1’in gelirleri 1.6 milyar Euro’ya yükselmiştir. Premier Lig yayın gelirlerinin, Avrupa Futbolu yayın gelirleri içindeki payı yeni anlaşmayla %57’e kadar yükselmiştir. Alman Bundesliga’sı ise, bir önceki yıla göre yayın gelirlerinin %40 azalması nedeniyle, beş büyük lig içinde elde ettiği yayın gelirleri bakımından toplam pastaya %33 ile en az katkı sağlayan liglerden. Alman Bundesliga’ının naklen yayın gelirlerinin gelişimi aşağıdaki tablo ile okuyucunun dikkatine sunulmaktadır. Alman Bundesliga TV Yayın Gelirleri - 1990-2004 Almanya’daki havuz sisteminde maçları medya devi (aynı zamanda 2002 Dünya Kupasının da yayın hakkını satın alan) Kirch grubuna bağlı Premiere kanalı yayınlıyordu. Alman Futbol Federasyonu ile grubun 2000 yılında yaptığı dört yıllık bir anlaşmaya göre Kirch grubu 4 yıllık süre için Bundesliga kulüplerine yıllık 400 Milyon Euro ödeyecekti. Ancak Kirch’in iflas etmesi nedeniyle bu rakamın sadece 271.5 Milyon Euro’luk kısmı kulüplere ödenebildi. Bu anlaşma daha sonra 2006’ya kadar uzatıldı. (Tablodaki rakamlar mark olarak verilmiştir) Sezon / Yıl 1990/91 1991/92 1992/97 1997/2000 2000/2004 Yayıncı Kuruluşlar UFA / RTL UFA / RTL ISPR / SAT1 / Premiere ISPR / SAT1 / Premiere Kirch Group Sezon başına DM (millions) 50.0 55.0 145.0 255.0 750.0 Fransız Ligue 1’de TV yayın Gelirleri - 2000-2007 Fransız liginde 2004 Yılına kadar maçların naklen yayın hakları, bugünkü gibi yine Canal Plus ve TPS şirketlerindeydi. Bu iki yayıncı kuruluş 2004 sezonuna kadar yıllık yaklaşık 405 milyon dolar (320 Milyon Euro) civarında bir yayın bedeli ödeyerek maçları naklen yayınlıyorlardı. Sezon / Yıl 1999/2000 2000/01 2001/04 2004/07 Yayıncı Kuruluş Canal Plus / TPS Canal Plus / TPS Canal Plus / TPS Canal Plus Sezon Başına Gelir FF1,030 million FF1,090 million Euro 125 million Euro 600 million 2004 Yılında Fransa Futbol Ligi naklen yayın ihalesi rekor bedel ile sonuçlandı. Vivendi Universal'in şifreli kanalı Canal Plus, 3 yıllık yayın hakkı için 1.8 milyar Euro ödemeyi kabul etti. Financial Times Gazetesi'nin haberine göre Fransa Futbol Ligi dünyanın en pahalı ligi haline geldi. Fransız şifreli kanalları arasında yaşanan kıyasıya rekabetin bu rekor naklen yayın bedeline yol açtığı belirtiliyor. Canal Plus ve TPS şirketleri, ihaleyi kazanmak için mücadele ediyordu. Yıllık 500 milyon Euro gibi bir bedel beklenirken; Canal Plus yüz milyon Euro daha fazla bir tutarı ödemeyi taahhüt ederek, Fransız League 1’in yayın hakkını üç yıllığına toplam 1.8 milyar Euro’ya satın almış oldu. 4. Maç günü gelirlerine baktığımızda, İspanyol Primera ve Fransız League 1’in, sırasıyla %14 ve %13’lük büyümeyle öne çıktıkları görülüyor. Bununla beraber İngiliz Premier Lig sezon başına 588 milyon Euro maç günü geliriyle ilk sırada yer alıyor. 5. Beş büyük ligde toplam ücret ve transfer maliyetlerinde ise bir önceki yıla göre azalışlar olmuştur. Ücret maliyetlerinde Fransız ve İtalyan liglerinde %4’e yaklaşan bir düşüş gözlemlenmiştir. Futbolun içinde bulunduğu krizin de etkisiyle kulüpler öncelikle ücret maliyetlerinde indirime gitmişlerdir. Bundesliga’da da yine futbolcu ücret ve maaşlarında yüzde ikiye varan kesintiler yapılmıştır. Tüm bu daralmalara karşın İngiliz ligleri kümülede 1.2 milyar Euro ücret ve maaş toplamı ile ilk sırada yer alıyor. İngiliz liglerinde , özellikle Premiership’te oynayan oyuncuların haftalık ücretlerini gösteren tablo aşağıda okurun dikkatlerine sunulmaktadır. Ağustos 2004 itibariyle Premier Lig’de En Fazla Kazanan Oyuncular Oyuncu Roy Keane Steven Gerrard Michael Owen Ruud Van Nistelroy Frank Lampard Ryan Giggs Paul Scholes Patrick Vieira Thierry Henry Damien Duff Mark Viduka Robert Pires Patrick Kluivert Didier Drogba Alan Smith Louis Saha Harry Kewell Robbie Fowler Kevin Campbell Nicolas Anelka Robbie Keane Duncan Ferguson Kulüp Man U Liverpool Liverpool Man U Haftalık Ücret(Sterlin) 100,000 90,000 80,000 80,000 Chelsea Man U Man U Arsenal Arsenal Chelsea Middlesbro' Arsenal Newcastle Chelsea Man U Man U Liverpool Man City Everton Man City Tottenham Everton 80,000 75,000 75,000 72,000 72,000 70,000 68,000 67,000 67,000 65,000 65,000 65,000 62,000 62,000 62,000 60,000 60,000 60,000 Yukarıdaki tablodan da görülebileceği üzere Premiership faaliyet gideri bakımından en fazla gideri yapan liglerin başında geliyor. Oyunculara ödenen haftalık ücret ve maaşların ortalamasının yüksekliği Premiership’in operatif giderlerinin yükselmesine ve çoğu kulübün de ciddi sıkıntı içine girmesine neden olmaktadır. Futbolun finansal krize girmesinde önemli bir rol oynayan oyuncu ücret ve maaşlarındaki yükseklik, kulüplerin faaliyet karı oluşturmasının önündeki en büyük engel olarak görülmektedir. Bu kapsamda Dünya futbolunda en fazla kazanan 20 oyuncuya da baktığımızda yıllık 19.8 milyon sterlin, yani 30 milyon Euro’ya yaklaşan geliriyle David BECKHAM’ın ilk sırayı aldığını görüyoruz. Top 20 içinde en düşük geliri elde eden futbolcu olarak ta karşımıza 4.4 milyon sterlin yani 6,6 milyon Euro ile İngiliz savunmacı Rio FERDINAND çıkıyor. 2004 Dünya Futbolunda En Yüksek Kazanç Sağlayan 20 Futbolcu Oyuncu David Beckham Ronaldo Zinedine Zidane Christian Vieri Alessandro del Piero Frank Lampard Raul Thierry Henry John Terry Luis Figo Ruud van Nistelrooy Ronaldinho Oliver Kahn Roy Keane Patrick Vieira Michael Owen Francesco Totti Sol Campbell Michael Ballack Rio Ferdinand Yıllık Kazanç (Milyon Sterlin) Kulüp (2004) 19.8 Real Madrid 13.4 Real Madrid 8.9 Real Madrid 8.2 Internazionale 6.5 Juventus 6.4 Chelsea 6.3 Real Madrid 6.3 Arsenal 5.9 Chelsea 5.8 Real Madrid 5.8 Manchester United 5.6 Barcelona 5.5 Bayern Munich 5.4 Manchester United 5.3 Arsenal 5.1 Real Madrid 5.1 AS Roma 5.0 Arsenal 4.7 Bayern Munich 4.4 Manchester United (Kaynak: www.footballeconomy.com ) 6. 2003/04 sezonunda faaliyet karlılığı bakımından beş büyük lig içinde sadece Premier Lig ve Bundesliga’nın operasyonel karlılığa ulaştığını görüyoruz. Bu sezonda Fransız League1 102 milyon Euro; İtalyan Serie-A 341 milyon Euro faaliyet zararı ile en çok kaybeden lig konumundalar...İtalyan Serie-A bir önceki yıl da 1.2 milyar Euro zarar etmişti. İtalyan liglerinin 1995/96 dan bu yana kümüle operasyonel zararı 1.5 milyon Euro’yu aşmış durumda. Veri olmadığı için İspanyol Primera için bir yorum getiremiyoruz. İngiliz liglerinde 2003/04 sezonunda 92 profesyonel kulübün yarattığı toplam faaliyet karının bir önceki yıla göre yüzde yedilik bir artışla 2,7 milyar Euro’ya yükseldiğini görüyoruz. Kulüp başına gerçekleşen ortalama operatif kar 29,3 milyon Euro civarındadır. Bu dönemde Premiership kulüpleri bir önceki sezona göre yüzde 6’lık bir artışla, faaliyet karlarını 2 Milyar Euro’ya yükseltebilmişlerdir. Bu durum bize İngiliz liglerinde oluşturulan operatif karın yüzde yetmişbeşinin Premiership kulüplerinden geldiğini göstermektedir. en çok operasyonel karı, yıllık 600 milyon Sterlin (yaklaşık 920 milyon Euro)ile İngiliz Premier Lig kulüplerinin yarattığını görmekteyiz. İtalyan Serie-A takımları ise aynı dönemde yaklaşık 1,2 milyar Euro kaybettiler. Fransız 1.Lig takımlarının da faaliyet karı elde edemedikleri görülüyor. Her ne kadar İngiliz ligleri operatif anlamda karlı görünüyorlarsa da, bu karın nereden geldiğine baktığımızda karşımıza büyük oranda naklen yayın gelirlerinden elde olunan gelirlerin çıktığını görüyoruz. Naklen yayın gelirlerinin Premiership’te de hala en önemli gelir kalemi olması, ortalama operatif karlılığa ulaşmada en önemli etken... Yukarıdaki açıklamalarımızda da değindiğimiz üzere, bu karın dörtte üçü zaten Premier lig’den gelmekte...Aslında futbolun genel hastalığı, İngiliz futboluna da metastas yapmış durumda. Ancak futbolcu satışından, sponsorluk gelirlerinden ve naklen yayın gelirlerinden elde olunan gelirler, İngiliz futbolunun derin bir krize girmesini önleyici rol oynuyor. İngiliz futbolunun da ciddi finansal sıkıntılarla boğuştuğunu görmek bakımından Babatunde Buraimo (University of Central Lancashire), Rob Simmons (Lancaster University) ve Stefan Szymanski (Imperial College, London)’in kaleme aldığı ‘’THE FINANCIAL CRISIS IN ENGLISH FOOTBALL’’ makalesi dikkatlice okunabilir. Bunun yanısıra Abramovich’in İngiliz futboluna nasıl hayat verdiğini görmek bakımından da Ashling O’CONNOR’ın kaleme aldığı, ‘’Rich get richer thanks to Abramovich effect’’ başlıklı yazısı da çok önemlidir. ( http://business.timesonline.co.uk/article/0,,11472-1645196,00.html ) Beş büyük ligde gelirlerin bileşimine bakıldığında; en önemli gelir kaleminin yayın gelirleri olduğu ortaya çıkmaktadır. Yayın gelirlerinin, toplam gelirler içinde en yüksek paya sahip olduğu Lig ise, %55 ile İngiliz Ligleridir. Toplam gelirlerin ortalamasına bakıldığında; beş büyük ligde maç günü gelirlerinin toplam gelirler içindeki payının %29; yayın gelirlerinin %44; sponsorluk gelirlerinin %21.6 ve diğerin payının da %5.4 olduğu görülmektedir. Gerçekten de 2003/04 ve diğer sezonlarda elde olunan gelire ve gelirdeki büyüme hızlarına baktığımızda, bu beş ligin, diğer Avrupa liglerinden uzak ara önde olduğu görülüyor. İngiltere’nin sadece maç günü geliri (bilet satışı, satılan logolu ürünler, ve maç günü diğer satış gelirleri) bile Alman, Fransız, İtalyan ve İspanyol Lig’lerinden 3 kat daha fazla bir büyüklüğe sahiptir. 7. Maçlara giden ortalama seyirci sayısı bakımından Alman Bundesliga, 2003/04 sezonunda yakaladığı 35,048 ortalama seyirci sayısı ile, beş büyük lig içinde en yüksek ortalamayı gerçekleştiren lig olmuştur. Bu konuda 1998-99 yılından beri, hep ilk sırada görmeye alıştığımız Premier Lig ise; ortalama %95 gibi yüksek bir doluluk oranı tutturmasına karşın, %78 doluluk oranı olan Alman Bundesliga’ya koltuğu devretmek durumunda kalmıştır. . Serie A’da ortalama seyirci sayısında %10’a yakın bir düşüş gözlemlenirken; İspanya Ligi’nde düzenli olmayan, yıldan yıla çok dalgalanan bir seyirci ortalamasıyla Lig maçları oynanmaktadır. Fransız 1.Ligi’nde ise son Dünya Kupası fiyaskosundan sonra ortalama seyirci sayısında önemli bir düşüş kaydedilmiştir. Fransız ligi ortalama seyirci sayısı bakımından, bu beş büyük lig arasında sonuncu sırada yer almaktadır. Avrupa’nın top 30 kulübünün 2004/05 sezonu itibariyle seyirci sayısına da bir bakmakta yarar var. Sıra Kulüp 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Borussia Dortmund Barcelona Real Madrid Manchester United AC Milan Schalke 04 Celtic Internazionale Bayern Munich Olympique Marseille Newcastle United AS Roma Borussia Munchengladbach Hamburg SV Rangers Ajax Hertha Berlin Manchester City Liverpool Atletico de Madrid Valencia Chelsea VfB Stuttgart Werder Bremen Sevilla Feyenoord FC Koln Arsenal SS Lazio Olympique Lyonnais 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 2004/05 Ortalama 77,295 73,355 71,935 67,750 63,595 61,340 57,945 57,295 53,295 52,995 51,845 49,630 49,185 Germany Spain Spain England Italy Germany Scotland Italy Germany France England Italy Germany 2003/04 Sıra 1 4 2 3 5 6 8 7 9 11 10 17 not in top 30 48,825 48,675 48,570 48,485 45,190 42,585 42,580 42,440 41,870 41,365 39,855 39,525 38,280 38,190 37,980 37,515 37,510 Germany Scotland Netherlands Germany England England Spain Spain England Germany Germany Spain Netherlands Germany England Italy France 15 14 13 24 16 21 19 18 23 20 30 not in top 30 22 25 29 12 not in top 30 Ülke Yukarıdaki tabloda yer alan bazı kulüpler her ne kadar Avrupa’nın Top 30’u içinde yer almasa da www.footballecononmy.com ’un kaynaklarından oluşturduğumuz bu tabloda ilk sırada geçen yıl olduğu gibi yine Borussia Dortmund yer alıyor. Borussia Dortmund finansal kriz içinde bulunmasına karşın Avrupa’da en yüksek seyirciye oynayan kulüp olarak karşımıza çıkıyor. Borussia Dortmund yakaladığı 77.295 ortalama seyirci sayısını, Bundesliga’nın diğer dört büyük lige karşı sağladığı seyirci sayısı üstünlüğünün de bir göstergesi olarak algılamak gerekir. Beş büyük lig içinde ortalama seyirci sayısı üstünlüğünü Bundesliga’ya kaptırmasına karşın, doluluk oranı bakımından diğer liglere karşı bariz üstünlüğe sahip İngiliz liglerinde yıllar itibariyle ortalama seyirci sayısı gelişimini incelediğimizde; 1994/95-2004/05 sezonları arasında Premiership’te ortalama seyirci sayısının, 24.294’ten 33.890’a yükselmesiyle, bu dönemde yaklaşık % 40 civarında bir artış kaydettiğini görüyoruz. İngiliz Liglerinde 1994/95-2004/05 döneminde Ortalama Seyirci Sayısı Gelişimi Season 2004/05 2003/04 2002/03 2001/02 2000/01 1999/00 1998/99 1997/98 1996/97 1995/96 1994/95 FA Premier 33,890 35,020 35,462 34,450 32,906 30,757 30,586 29,141 28,463 27,570 24,294 Div 1 17,410 15,894 15,436 15,250 14,335 14,155 13,665 14,133 12,514 11,855 10,882 Div 2 7,740 7,505 7,045 7,210 6,340 6,704 7,510 7,168 5,768 5,122 5,511 Div 3 4,500 5,390 4,459 4,380 3,915 3,916 3,813 3,447 3,350 3,557 3,384 Total 63,540 63,809 62,402 61,290 57,496 55,532 55,574 53,889 50,095 48,104 44,071 Diğer İngiliz liglerini de dikkate aldığımızda ortalama seyirci sayısındaki artış yüzdesi % 44’e yükselmektedir. İngiliz Liglerinde 1994/95-2004/05 döneminde Ortalama Seyirci Sayısı Gelişimi İtalyan liglerinde AC Milan’ın dışında diğer büyük kulüplerin ortalama seyirci sayılarında düşüşlerin olduğu gözlemlenmektedir. Aşağıdaki tablodan da görülebileceği üzere, Avrupa Kupaları’nda başarılı olamayan İtalyan Kulüplerinin ortalama seyirci sayılarında gözle görülür azalışların olması dikkat çekici bir nokta olarak karşımıza çıkıyor. İtalyan Liglerinde Top 30 Kulübün Ortalama Seyirci Sayısı Gelişimi Club AC Milan FC Internazionale AS Roma SS Lazio SS Calcio Napoli Fiorentina US Palermo FC Messina Juventus UC Sampdoria Genoa C & FC 1893 Bologna FC 1909 Reggina Calcio US Lecce Udinese Calcio LivornoAS Atalanta Bergamasca Calcio AC Parma Cagliari Calcio AS Chievo Verona Hellas Verona FC Torino Calcio Siena AC Catania Calcio Brescia Calcio Salernitana Sport AC Cesena Modena FC Avellino US Vicenza Calcio 2004/05 63,595 57,295 49,630 37,515 37,080 34,200 33,230 29,735 26,430 23,670 20,125 19,005 16,260 16,115 15,810 15,335 14,690 2003/04 63,245 58,350 46,460 49,340 14,865 26,220 22,190 9,830 34,365 26,225 17,440 23,060 20,525 16,410 17,640 9,755 11,120 2002/03 61,534 61,945 57,160 44,130 28,600 24,535 16,282 7,055 39,770 21,800 12,370 24,490 24,100 11,055 16,860 10,865 15,485 14,045 13,580 12,105 11,545 10,095 9,460 9,140 7,750 7,585 7,585 7,335 7,180 7,040 15,905 10,725 14,870 10,090 11,625 11,142 11,000 13,805 11,330 6,390 15,480 8,620 7,375 16,305 7,355 16,900 11,163 14,870 6,300 11,850 15,740 8,500 4,500 14,290 8,435 6,400 Alman Bundesliga’sı ve diğer Liglerinde yer alan top 30 kulübün seyirci sayılarında 2002/032004/05 sezonlarına göre istikrarlı ve önemli artışların olduğunu görüyoruz. Ortalama seyirci sayısı artışında en yüksek artışı kaydeden kulüp olarak karşımıza Borussia Munchengladbach çıkmaktadır. Alman Liglerinde Top 30 Kulübün Ortalama Seyirci Sayısı Gelişimi Club Borussia Dortmund Schalke 04 Bayern Munich Borussia 2004/05 77295 61340 53295 49185 2003/04 79600 61140 55470 32275 2002/03 67765 60600 51590 28680 Munchengladbach Hamburg SV Hertha BSC VfB Stuttgart Werder Bremen FC Koln Hannover 96 Kaiserslautern FC Nurnberg VfL Bochum Wolfsburg Eintracht Frankfurt SC Freiburg Bayer Leverkusen Arminia Bielefeld Mainz Hansa Rostock Munich 1860 Alemania Aachen Duisberg Dynamo Dresden FC St. Pauli Rot-Weiss Essen Eintracht Braunschweig Karlsruher FC Erzgebirge Aue Rot Weiss Erfurt 48825 48485 41365 39855 38190 35990 35705 30320 26495 24035 23760 22840 22470 22415 20160 19800 19590 19200 16775 16330 16145 14080 13615 13465 12725 11600 48275 40920 43270 37495 40035 23435 38620 16305 27190 23025 26360 24555 22500 13645 14810 22205 28200 13815 9277 7450 17460 9565 10800 12440 11145 3125 45285 41195 32275 32310 26340 36500 36170 28090 24170 19240 16300 21145 22500 23260 12890 19775 25725 11725 7820 6860 19015 9490 14595 11445 4940 3500 Fransız Liglerinde yer alan top 30 kulübün ortala seyircilerindeki gelişime baktığımızda, ortalama seyirci sayısında bir istikrar olduğunu görüyoruz. En fazla ortalama seyirciye sahip kulüp olarak karşımıza Olympique Marseille çıkarken; ortalama seyirci sayısını en yüksek oranda arttıran kulüp olarak ta AS Saint-Etienne ve SM Caen kulüplerini görüyoruz. Ancak tabloyu genel olarak incelediğimizde, Fransız liglerinin bu konuda diğer liglere göre düşük bir performans sergilediğini görmekteyiz. Fransız Liglerinde Top 30 Kulübün Ortalama Seyirci Sayısı Gelişimi Club Olympique Marseille Olympique Lyonnais Paris Saint Germain RC Lens FC Nantes Atlantiques AS Saint-Etienne Girondins de Bordeaux Stade Rennais Toulouse SM Caen FC Metz RC Strasbourg FC Sochaux LOSC Lille AS Nancy 2004/05 52995 37510 37170 34965 30740 29890 23475 23425 23340 19805 18205 17440 15690 13330 12080 2003/04 51650 36000 38810 34725 30775 22000 23485 17270 19935 12650 18050 16555 16505 15105 6365 2002/03 48275 36720 38480 37200 32420 14870 27130 18245 10300 9600 13100 14770 15255 15600 5595 AS Monaco OGC Nice AJ Auxerre En Avant de Guingamp Sedan Troyes FC Lorient 56 Le Mans Stade Brestois Amiens SC FC Istres Villes Chateauroux Montpellier Herault SC Valenciennes Stade de Reims 11775 11520 11375 10570 9715 8765 8250 7490 7340 7125 6935 6655 6565 5805 5800 10395 11935 12905 14720 9825 6260 7950 12720 4795 7885 2100 6540 11975 3550 5030 8450 13500 10465 14565 15590 11260 7555 7400 2300 6915 1650 7215 12760 3330 5700 İngiliz Premiership ve Alman Bundesliga’dan sonra ortalama seyirci sayısı gelişimi bakımından olumlu performans gösteren liglerden birisi de İspanyol Ligleridir. LaLiga’da en fazla seyirciye oynayan kulüp olarak karşımıza 73.355 ortalama seyirci sayısıyla Barcelona çıkmaktadır. Barcelona’yı ise hemen yakından takip eden Real Madrid’in ortalama seyirci sayısı ise 2004/05 sezonunda 71.935 olarak gerçekleşmiştir. İspanyol Liglerinde Top 30 Kulübün Ortalama Seyirci Sayısı Gelişimi Club Barcelona Real Madrid Atletico de Madrid Valencia Sevilla Real Betis Athletic Bilbao Real Zaragoza RCD Espanol CD Malaga Deportivo La Coruna Real Sociedad Villarreal Levante Real Mallorca Osasuna Cadiz CF Real RC de Santander Albacete Balompie Getafe Real Sporting Gijon Celta Vigo Recreativo de Huelva Deportivo Alaves Xerex Real Vallodolid Elche CF Cordoba Tenerife Numancia 2004/05 73355 71935 42580 42440 39525 33265 32425 30945 24065 22055 21685 21095 18210 16960 15400 14965 14335 13450 12905 12810 11675 11315 11255 10930 10845 9970 9550 9205 8675 7960 2003/04 67585 69200 44370 46265 35290 32715 32580 29630 23910 20675 26060 26190 15920 12305 16510 15260 14050 13540 15455 5940 14370 19210 12735 10815 6690 14710 8695 6930 10795 4530 2002/03 66000 68900 46200 45600 34755 35050 34100 22100 23500 18160 28000 27750 17160 9820 16920 15500 15830 8235 5325 11320 20275 17600 14510 6675 12800 7770 7010 11455 4380 Avrupa futboluna yön veren beş büyük ligin 1966/67 ile 2003/04 sezonları arasında Ortalama seyirci gelişimine baktığımızda; İtalyan Serie-A ve Fransız League1’de ortalama seyirci sayısı bakımından diğer liglerin aksine yönü aşağıya bir trend görmekteyiz. İngiltere ve Almanya liglerinde ortalama seyirci sayısının 1990’nın başından itibaren düzenli bir artış eğilimi içinde olduğu görülüyor. Özellikle 1982/1990 yılları arasında İtalyan Liglerinde ortalama seyirci sayısı bakımından çok ciddi bir artışın kaydedildiği aşağıdaki grafikten de açıkça görülüyor. Bu dönemde İtalyan Kulüplerinin Avrupa’da 8 kupa kazandıklarını ve yine aynı dönemde 1 dünya kupasını da müzelerine götürdüklerini görüyoruz. Yani bu dönemde seyirciyi türibüne çeken önemli başarılar olarak bunları görebiliriz. Ancak 1993/94’ten sonra ortalama seyirci sayısında iniş eğilimi içine giren İtalyan liglerinin aksine; ortalama seyirci sayısı bakımından 1991/92 döneminden itibaren özellikle Alman ve İngiliz Liglerinde ciddi bir artış görüyoruz. Bu artış eğiliminde; Alman Ligine Doğu Alman kulüplerinin de 1991/92 sezonunda eklenmesi, Bundesliga’da seyirci sayısının artmasına olumlu etki yaparken; İngiliz Ligi’nin 1992 döneminde Premiership’e dönüşmesi ortalama seyirci sayısını arttıran en önemli etken olmuştur. 8. Şampiyonlar Ligi Gelirleri bakımından kulüplere baktığımızda; 1992/93 sezonunda Şampiyon Kulüpler Kupası’ndan, Şampiyonlar Ligi’ne dönüşen ve gelirleri hızla artan bu organizasyon içinde yer alan kulüplerden en fazla kazanan 10 kulübün kazandığı gelirler milyon Sterlin olarak aşağıda verilmektedir. Bayern Munich 116.4 milyon Sterli ile ilk sırada yer alırken; O.Lyon’un 54.1 milyon Sterlin kazandığı görülmektedir. 1992/93- 2003/04 Döneminde En fazla Şampiyonlar Ligi Geliri Elde Eden Top 10 Kulüp Club Bayern Munich Real Madrid Manchester United Juventus AC Milan Arsenal Barcelona Bayer Leverkusen Borussia Dortmund Lyon £m 116.4 110.3 110.0 92.6 74.7 69.8 69.1 68.4 59.7 54.1 Yıllık 500 milyon Euro’ya yaklaşan bütçesiyle Dünya Futbolunun En büyük organizasyonlarından birisi olan Şampiyonlar Ligi, kulüpler ve endüstriyel futbol için çekim merkezi olmaya devam ediyor. 2004/05 Sezonunda Şampiyonlar Ligi’nde en fazla kazanan 10 kulüp ve bunların gelirleri aşağıda gösterilmektedir. Tablodan da görüleceği üzere Kupa’yı kazanan Liverpool 20,5 milyon Sterlin (31,1 Milyon Euro) ile ilk sırada yer alırken; final oynayan Milan’ın 18.8 milyon Sterlin (28.5 milyon Euro)kazandığını görüyoruz. Son olarak söyleyeceğimiz şey ise, bize belki bazı mesajlar verecektir. 2002/03 sezonunda İngiltere’de, Premiership ve diğer alt lig kulüpleri, devlete toplam 850 milyon dolar vergi verirlerken, bu tutar 2003/04 sezonunda yüzde otuz artarak 1.098 Milyon Dolar’a yükselmiştir. (yaklaşık 600 milyon Sterlin) Devlete ödenen 1Milyar dolarlık vergi, endüstriyel futbol pastasının ulaştığı büyüklüğün gücünü de göstermesi bakımından son derece önemlidir. Futbol Ekonomisi Stratejik Araştırma Merkezi 2005