Bildiri PDF
Transkript
Bildiri PDF
Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 405 TEK TANE PAMUK EKİMİNDE KULLANILAN DÜŞEY TOHUM PLAKALARINDA TOHUM YAKALANMA ORANININ İYİLEŞTİRİLMESİ Development Of Seed Holding Ratio Of Vertical Seed Plates Used Precision Cotton Seeding Zeliha BEREKET BARUT * Aziz ÖZMERZİ ** ÖZET Hava akımlı ve delikli düşey plakalı bir hassas ekim makinasının farklı delik şekillerine göre uygun çalışma değişkenlerini saptamak amacıyla yürütülen bu çalışmada değişken olarak dört delik şekli ( kare, oblong, eşkenar üçgen ve yuvarlak), dört tohum plakası çevre hızı (0,21; 0,31; 0,42 ve 0,52 m/s) ve dört negatif çalışma basıncı (10, 20, 30 ve 40 hPa) ele alınmıştır. Çalışma faktöriyel deneme desenine göre değerlendirilmiş, tohum yakalanma oranı ile söz konusu değişkenler arasındaki ilişki varyans analizi ve Duncan Çoklu karşılaştırma testi yardımıyla incelenmiştir. Araştırmanın sonucunda tohum plakası delik şekli, tohum plakası çevre hızı ve negatif çalışma basıncının tohum yakalanma oranını istatistiksel olarak etkilediği ortaya konmuştur. Tohum plakası çevre hızı değişimi ters orantılı, basınç değişimi ise doğru orantılı olarak etkilemiştir. Ayrıca çalışmada pamuk tohumu için en uygun tohum plakası delik şeklinin, oblong delik şekli olduğu belirlenmiştir. ABSTRACT The objective of this study was to determine the suitable working factors of a pneumatic precision seeder with vertical seed plate. The working factors of the research were four hole shapes of seed plate (ie, square, round, triangle and oblong), four peripheral velocity of seed plate (0,21; 0,31; 0,42 and 0,52 m/s), four negative working pressure (10, 20, 30 and 40 hPa). The study was evaluated according to three factorial design. Effect of the factors on the seed holding ratio was analyzed by analysis of variance and Duncan test. At the end of the research, The hole shape of seed plate, the peripheral velocity of seed plate and negative working pressure were affected statistically the seed holding ratio. In contrast, the changes of the seed plate’s peripheral velocity influenced these reversely. But the changes of the negative working pressure influenced these proportionally. Depending on the seed geometry, the most suitable hole shapes of seed plate was oblong for flat cotton seeds. ------------------------------------------------------------------------------------------* Yrd.Doç.Dr., Ç.Ü. Ceyhan Meslek Yüksekokulu, Tarım Mak. Prog., Ceyhan, Adana. ** Prof.Dr., Akd. Üniv. Ziraat Fakültesi, Tarım Makinaları Bölümü, Antalya. Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 1.GİRİŞ Son yıllarda yüksek üretim girdilerinden dolayı pamuk üretim alanlarında bir azalma gözlenmesine karşın tek tane pamuk ekiminde bir hızlı tırmanış söz konusudur. İşçilik ve tohum tasarrufu açısından benimsenen bu ekim yönetiminde, tohum çıkışını garantiye almak amacıyla olması gereken sıra üzeri tohum aralığından daha sık bir ekim aralığı uygulanmaktadır. Dolayısıyla tek tane ekimden beklenen amaca tam olarak ulaşılamamaktadır. Tohum çıkışını garantiye almak, çıkış gücü yüksek tohumluk kullanımı, iyi bir tohum yatağı hazırlığı ve hassasiyeti yüksek ekim makinası kullanmak ile mümkündür. Delikli plakalı ekim makinalarında hassasiyet (etkinlik), tohumlara mekanik zarar vermeden tohum plakasının her deliğinde bir tohum yakalanarak çiziye yerleştirilmesi sonucu elde edilir. Tohum plakalarındaki tohum yakalanma oranları; tohum yapısına, tohum plakası çevre hızına, basınca ve tohum plakası delik şekline bağlı olarak değişmektedir (1, 2, 3). Daha önce yapılan benzer çalışmalarda basınç, plaka çevre hızı ve tohum yapısının tohum dağılım düzgünlüğünü etkilediği ortaya konmasına rağmen tohum plakası delik şeklinin dağılım düzgünlüğüne etkisi üzerinde bir çalışma yapılmamıştır. Bu çalışmada, tek tane pamuk ekiminde tohum plakası delik şeklinin diğer faktörlerle birlikte ekim etkinliğine olan etkisi ortaya konmaya çalışılmıştır. Denemelerde değişken olarak kare, eşkenar üçgen, oblong ve yuvarlak delik şekilli tohum plakaları, dört farklı tohum plakası çevre hızı ve dört farklı negatif çalışma basıncı ele alınmıştır. 2. MATERYAL ve YÖNTEM 2.1. Materyal Çalışmaların yürütüldüğü ekim makinası deneme düzeni, boş geçen (tohumsuz) delikleri sayan ve bunları kaydeden elektronik algılayıcı, hava emişli ekici ünite, kuvvet kaynağı elektrik motoru, tohum plakası çevre hızını ayarlayan hız kontrol ünitesi ve fana hareket veren traktörden oluşmuştur (1). Tohumların plaka deliklerindeki yakalanma oranlarını saptamak için kullanılan elektronik sayıcı, Akdeniz Üniversitesi Teknik Bilimler M.Y.O. Endüstriyel Elektronik Programı tarafından, denemeler sırasında tohum plakasının boş geçen diğer deyişle tohum tutunmayan deliklerini belirleyecek şekilde düzenlenmiştir. Bu düzende doğrudan tohumlar arası uzaklık ölçümü söz konusu değildir. Elektronik devrenin algılayıcıları, besleme ünitesindeki tohum plakasının ikiye ayırdığı tohum hücresi ve hava hücresine, tohum plakasının deliklerini görecek şekilde karşılıklı olarak yerleştirilmiş infrared alıcı ve vericiden oluşmaktadır. Plaka deliğine tohum tutunmadığı zaman infrared vericinin infrared alıcıyı görmesi ile ışığa bağlı olarak Opamp (Operational Amplifier) çıkışında gerilim değişmektedir. Opamp çıkışında gerilim ile transistör tetiklenmekte ve böylece hem LED'in yanması hem de sayıcının tetiklenmesi sağlanmış olmaktadır. Elektronik devrede kullanılan asenkron sayıcının tetiklenmesi, transistörün emiter ucundan sağlanmıştır. Böylece LED'in her yanışında veya transistörün her tetiklenmesinde asenkron sayıcı da tetiklenerek Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ % değerini, bir önceki değere göre bir arttırmakta ve tohumsuz geçen delikler sayıcıya kaydedilmektedir. Denemelerde 3,5mm çaplı delik alanına karşılık gelen 9,62 mm2 delik alanı olan kare, eşkenar üçgen, oblong ve yuvarlak delik şekilli ve 18 adet delikli tohum plakaları kullanılmıştır. Tohumluk olarak 114.255 BDA olan pamuk tohumu kullanılmıştır (Şekil 1). Tohum plakası delik alanları belirlenirken tohumların küresellik oranı (KO), boyut dağılımı gibi fiziksel özelliklerinden yararlanılmıştır (4). uzunluk Ortalama(mm) KO 80 genişlik kalınlık BDA 70 a b c (%) 60 (g) 50 40 9,88 9,52 5,20 62,41 30 114,25 20 10 0 4 5 6 7 8 9 10 11 12 mm 13 a: Tohum uzunluğu b: Tohum genişliği c: Tohum kalınlığı Şekil 1. Denemede Kullanılan Pamuk Tohumunun Bazı Fiziksel Özellikleri 2.2. Yöntem Ekici ünitenin hassasiyeti, delikli plaka üzerinde tohum yakalanma oranının hesaplanmasıyla belirlenmiştir. Araştırmada, 4 farklı tohum plakası çevre hızı (V: 0,21; 0,31; 0,42 ve 0,52 m/s), 4 farklı çalışma basıncı (P: 10, 20, 30, 40 hPa) ve 4 farklı delik şekli (DŞ: kare, eşkenar üçgen, oblong ve yuvarlak) ile oluşturulan 64 kombinasyonlu çalışma, 5 tekrarlı olmak üzere 320 deneme ile yürütülmüştür. Denemelerde, her 15 devirden sonra boş geçen delikler sayılarak yakalanma oranları ve boşlık oranları, aşağıdaki eşitlik yardımıyla hesaplanmıştır (5). Y0 = (270-BDS) / 270). 100 B0 = 100-Y0 DDS= 270-BDS Eşitlikte YO : Tohum yakalanma oranı (%) BO : Boşluk oranı (%) BDS : Boş delikler sayısı (adet) DDS : Dolu delik sayısı (adet). Hesaplanan yüzde değerler geniş aralık içerisinde dağılım gösterdiğinden açı dönüşümlü tranformasyona tabi tutulmuştur (6). Elde edilen değerler, istatistiksel analiz yapılarak delik şekli, tohum plakası çevre hızı ve basıncın plaka üzerinde pamuk tohumunun yakalanma (tutunma) oranına olan etkisi araştırılmıştır. Üç faktörlü varyans analizi yapılarak birli, ikili ve üçlü interaksiyonlar tek tek incelenmiş ve sonuçların önemlilik seviyesi belirlenmiştir. Denemeler arasındaki ilişkiyi istatistiksel Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ olarak ortaya koymak amacıyla yapılan varyans analizleri ve Duncan testleri, MSTAT-C istatistik paket programı yardımıyla hesaplanmıştır. Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 3. ARAŞTIRMA BULGULARI 3.1. Tohum Plakası Delik Şeklinin Tohum Yakalanma Oranına Etkisi Dört farklı delik şeklinin (kare, oblong, üçgen ve yuvarlak) plakadaki tohum tutumuna olan etkisini ortaya koymak amacıyla varyans analizi ve Duncan testi yapılmıştır. Varyans analizi sonucuna göre plaka deliklerindeki tohum yakalanma oranlarının delik şekillerinden %1 (P<0,01) önem seviyesinde etkilendiği ortaya çıkmıştır (Çizelge 1). Çizelge 1. Pamukta Yakalanma Oranına İlişkin Elde Edilen Varyans Analiz Tablosu Varyans Kaynağı A Faktörü B Faktörü AxB C Faktörü AxC BxC AxBxC Hata Toplam Serbestlik Kareler Derecesi Toplamı 3 2869,955 3 121151,883 9 3471,406 3 43057,559 9 9 563,465 27 2973,511 256 1057,413 319 977,445 176122,637 Kareler F Ortalaması Değeri Olasılık 956,652 250,5542 0,0000 40383,961 10576,8596 0,0000 385,712 101,0208 0,0000 14352,520 3759,0316 0,0000 0,0000 62,607 16,3973 0,0000 330,390 0,0000 86,5316 39,163 10,2572 3,818 Varyasyon Katsayısı: %3,50 A Faktörü :Tohum plakası delik şekli B Faktörü : Negatif çalışma basıncı C Faktörü :Tohum plakası çevre hızı Delik şekilleri arasındaki ilişki Duncan test sonucuna göre saptanmış olup delik şekilleri arasında en yüksek tohum yakalanma oranına (%69,09), oblong delikli tohum plakası ile yürütülen çalışmada ulaşılmıştır. Yuvarlak ve kare delikli tohum plakalarının yakalanma oranları arasında istatistiksel olarak önemli bir farklılık saptanmamıştır. 70 Delik Şekli Y K Ü O 60 YO(%) 50 40 30 20 10 YO (%) 65,76 65,19 58,30 69,09 B B C A 0 Yuvarlak Kare E.Üçgen Plaka Delik şekli Oblong LSD: 0,8081 Şekil 2. Pamukta plaka delik şekillerinin tohum yakalanma oranına etkisi Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ Oblong şekilli deliği, yuvarlak ve kare delikli tohum plakaları ile yapılan çalışma sonuçları izlemiştir (Şekil 2). En düşük tohum yakalanma oranı, %58,30 ile üçgen delikli tohum plakası ile yapılan çalışmadan alınmıştır. 3.2. Negatif Çalışma Basıncının Tohum Yakalanma Oranına Etkisi Bu çalışmada 10, 20, 30 ve 40hPa olmak üzere 4 farklı çalışma basıncının (negatif), plakadaki tohum tutumuna etkisi araştırılmıştır. Bu amaçla yapılan varyans analizi sonucunda, basıncın tohum yakalanma oranını istatistiksel olarak %1 (P<0,01) önem seviyesinde etkilediği ortaya konmuştur (Çizelge1). Negatif çalışma basıncı değişimi tohum yakalanma oranını, değişime paralel olarak etkilemiştir. Basınç arttıkça tohum yakalanma oranı değeri de artmış, basınç azaldıkça ise azalmıştır (Şekil 3). Plaka delik şekillerine göre basıncın tohum yakalanma oranına etkisi tek tek ele alındığında, en iyi sonuç oblong delikli tohum plakası ile yürütülen denemenin 40 hPa negatif çalışma basıncında (%97,556) elde edilmiştir. En düşük sonuç, üçgen delikli tohum plakası kullanılan denemenin 10 hPa basıncında elde edilmiştir. Şekil 3b’de görülen regrasyon eşitliklerine göre basınç değişiminden en fazla etkilenen tohum plakası, oblong delikli tohum plakası olmuştur. Çalışma basıncı arttıkça oblong delikli plakanın deliklerinde tutunan tohum sayısı diğer delik şekilli tohum plakalarına göre daha fazla olmuştur. Basınç değişiminden en az kare delikli tohum plakası etkilenmiştir. 100 yo = -0,0589x 2 + 5,2961x - 23,605 R2 = 0,9997 100 YO(%) yO = -0,1069x 2 + 7,9745x - 50,118 R2 = 0,9995 2 2 80 yÜ = -0,0215x + 3,6275x - 16,283 R = 1 80 YO(%) Yuvarlak 60 hPa 10 20 30 40 40 20 % 23,27 59,31 81,65 94,11 60 D C B A Kare E.Üçgen 40 Oblong 2 yY = -0,0569x + 5,0281x - 17,23 R = 0,9908 20 0 yK = -0,0505x 2 + 4,5544x - 10,795 R2 = 0,9999 0 0 15 30 P(hPa) 45 2 0 10 20 30 P(hPa) 40 a) b) Şekil 3. Pamukta negatif çalışma basıncının tohum yakalanma oranına etkisi 3.3. Tohum Plakası Çevre Hızının Tohum Yakalanma Oranına Etkisi Pamukta, 15cm sıra üzeri tohum aralığında yürütülen bu çalışmada, 1,00; 1,50; 2,00 ve 2,50 m/s olarak seçilen ilerleme hızlarına karşılık gelen dört farklı tohum plakası çevre hızı 0,21; 0,31; 0,42 ve 0,52 m/s olarak hesaplanmıştır. Bulunan plaka çevre hızlarının tohum tutumunu %1 (P<0,01) önem seviyesinde etkilediği saptanmıştır (Çizelge 1). Şekil 3’te görüldüğü gibi plaka çevre hızı arttıkça tohum yakalanma oranında istatistiksel olarak bir azalma olmaktadır. Diğer deyişle plaka çevre hızı attıkça, tohum plakasında boş geçen (tohumsuz) delik sayısı artmaktadır. Duncan test sonucuna göre her hız kademesinin yakalama oranları arasında istatistiksel olarak önemli bir farklılık oluşmuştur. En yüksek tohum yakalanma oranı, %84,40 ile 0,21 m/s plaka çevre hızıyla yapılan denemeden, en düşük tohum yakalanma oranı ise %44,17 ile 0,52 m/s hızla Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ yürütülen denemeden alınmıştır. Şekil 4a’da görüldüğü gibi plaka çevre hızı tek değerlendirme faktörü olarak ele alındığı zaman, pamukta seçilen hızların tümü yüksek bulunmuştur. Fakat değerlendirmelerde hız tek bir değerlendirme faktörü olarak ele alınamaz. Tohum yakalanma oranı hızın dışında basınç, delik şekli, tohum çeşidi vs. gibi bir çok faktörün etkisi altındadır. Tohum plakası delik şekli x plaka çevre hızı (AxC) interaksiyonlarının pamukta yakalanma oranına etkisini ortaya koymak amacıyla yapılan varyans analizine göre aralarındaki ilişki %1 (P<0,01) seviyesinde önemli bulunmuştur (Çizelge 1). Aynı plaka delik şekilleri için plaka çevre hızı arttıkça, tohum yakalanma oranında azalma saptanmıştır. En yüksek tohum yakalanma oranı, 0,21 m/s plaka çevre hızında kare delikli tohum plakası ile çalışmada elde edilmiştir. En düşük tohum yakalanma oranı (%36,926) üçgen delikli tohum plakasında, 0,52 m/s plaka çevre hızında elde edilmiştir. Şekil 4b’deki regrasyon eşitliklerine göre plaka çevre hızı değişiminden en fazla kare delikli tohum plakası etkilenmiştir. Buna karşın hız değişiminden en az oblong delikli tohum plakası etkilenmiştir. 90 y = 3,6544x 2 - 133,69x + 112,52 R2 = 0,9991 75 YO(%) 60 45 30 % 84,39 72,05 57,72 44,17 15 0 0 0,1 0,2 90 Kare 80 Üçgen 70 A B C D Y.O. (%) m/s 0,21 0,31 0,42 0,52 Yuvarlak 100 0,3 0,4 0,5 V(m /s)0,6 Oblong 60 50 2 2 yY = -98,81x - 61,781x + 102,81 R = 1 40 2 2 2 2 30 yK = -126,67x - 55,733x + 104,12 R = 0,9991 20 yÜ = 0,9524x - 138,43x + 108,69 R = 1 10 yO = 109,76x - 179,62x + 118,54 R = 0,9991 2 2 0 0 0,21 0,42 0,63 Vp (m/s) a) b) Şekil 4. Pamukta tohum plakası çevre hızının tohum yakalanma oranına etkisi 3.4. Tohum Plakası Delik Şekli x Negatif Çalışma Basıncı x Tohum Plakası Çevre Hızının Yakalanma Oranına Etkisi Tohum plakası delik şekli x negatif çalışma basıncı x plaka çevre hızı etkileşiminin (AxBxC interaksiyonunun) tohum yakalanma oranı üzerinde %1 (P<0,01) önem seviyesinde istatistiksel olarak etkili olduğu yapılan varyans analizi sonucunda belirlenmiştir (Çizelge 1). Aynı delik şekli (kare, üçgen, oblong veya yuvarlak delik şekillerinden herhangi biri) için sabit basınçta, hız artarken tohum yakalanma oranı değerinde düşme saptanmıştır. Buna karşın aynı delik şekli için sabit plaka çevre hızında, basınç artışı, tohum yakalanma oranı değerinde belirgin bir artış sağlamıştır (Şekil 5). AxBxC interaksiyonunun kombinasyonları tek tek incelendiği zaman, en iyi tohum yakalanma oranının %99,78 olduğu ve bu değere, oblong delik şekilli tohum plakası ile yapılan çalışmanın 40 hPa negatif çalışma basıncı ve 0,21 m/s plaka çevre hızında ulaşıldığı belirlenmiştir. Çalışma basıncı baz alındığı zaman, genel olarak 40 hPa basınçta , tüm delik şekillerinde iyi sonuca ulaşılmıştır. Delik şekilleri baz alındığında, oblong delikli tohum plakası ile yapılan denemenin 30 hPa ve 40 hPa basınçlarında tüm Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ hız kademeleri için yüksek tohum yakalanma oranına ulaşılmıştır. Diğer üç delik şeklinde ise ancak 40 hPa basınçta yüksek tohum yakalanma oranı değerine ulaşılmıştır. En düşük tohum yakalanma oranı ise %1,78 ile üçgen delikli tohum plakasının, 10 hPa basınç ve 0,52 m/s plaka çevre hızında yapılan çalışmadan alınmıştır. 100 2 80 2 90 P=10 hPa 80 2 yÜ = 585,48x - 566,8x + 138,74 R = 0,9957 2 2 yO = 682,62x - 641,87x + 153,35 R = 0,9834 60 50 Y 40 K 30 20 Ü Y K Ü O P=20 hPa 70 Y.O. (%) 70 Y.O. (%) 100 2 yY = 319,05x - 390,81x + 122,1 R = 0,9986 2 2 yK = 225,71x - 336,62x + 119,52 R = 0,9965 90 60 50 2 yY = -141,19x - 78,137x + 113,02 R = 1 30 yK = -112,86x - 127,88x + 123,09 R = 1 20 yÜ= -40,476x - 161,16x + 112,63 R = 0,9979 2 2 2 2 2 10 O 2 40 2 yO = -139,52x - 95,872x + 121,38 R = 0,9997 0 10 0 0,21 0,42 0 0 0,21 0,42 0,63 Vp (m /s) 0,63 Vp (m/s) 100 100 90 90 Y 80 K 80 Ü 60 Y.O. (%) Y.O. (%) Y K Ü O 70 70 O 50 2 yK = -319,29x + 157,69x + 79,795 R = 0,9991 2 20 yK = -299,76x + 83,456x + 94,161 R = 0,995 20 yÜ = -276,9x + 28,757x + 103,16 R = 0,9994 2 2 2 yY = -95,238x + 25,23x + 98,617 R = 1 30 30 2 2 40 yY = -477,62x + 196,5x + 77,497 R = 0,9989 10 50 2 40 2 60 2 10 P=30 hPa 2 2 2 P=40 hPa yÜ = -264,76x + 145,79x + 80,161 R = 0,9889 2 2 yO = -42,143x + 13,076x + 98,964 R = 0,9948 0 2 yO = -79,286x + 19,604x + 98,312 R = 0,9996 0 0 0,21 0,42 0,63 Vp (m /s) 0 0,21 0,42 0,63 Vp (m/s) Şekil 5. Pamukta tohum plakası delik şekli x negatif çalışma basıncı x tohum plakası çevre hızının tohum yakalanma oranına etkisi 4. SONUÇ Basınç değişimi plaka deliklerindeki tohum tutumunu doğru orantılı olarak etkilemiş ve basınç artıkça tohum yakalanma oranı da bu artışa paralel olarak artmış, boşluk oranı ise düşmüştür. Negatif çalışma basıncı 10 hPa’dan 40 hPa’a yükseltildiği zaman tohum yakalanma oranında toplam %304,43 oranında bir artış sağlanmıştır. Tohum plakası çevre hızı değişimi ise tohum yakalanma oranını ters orantılı olarak, boşluk oranını ise doğru orantılı olarak etkilemiştir. Çalışmada tohum plakası çevre hızı 0,21 m/s’den 0,52 m/s’ye yükseltildiği zaman tohum yakalanma oranında %47,66 oranında bir azalma olduğu görülmüştür İstenmeyen bu durum ekim makinasının hassasiyetinin azalmasına neden olmuştur. Araştırmada ele alınan diğer önemli bir değişken olan tohum plakası delik şekli, tohum yakalanma oranı istatistiksel olarak (%1 önem seviyesinde) etkilemiştir. En yüksek tohum yakalanma oranı oblong delikli plaka ile yapılan denemeler sonucu elde edilmiştir. Oblong delik şekilli plakayı, yuvarlak, kare ve eşkenar üçgen delikli tohum plakaları ile yapılan deneme sonuçları izlemiştir. Oblong delikli plaka ile çalışma sonucunda, diğer delik şekilli plakalara göre sırasıyla %5,06; %5,98 ve %18,51 oranında daha yüksek yakalanma oranına ulaşılmıştır. Sonuç olarak Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ bu araştırmada küresellik oranı %62,41 olan yassı şekilli pamuk tohumu için oblong delik şekilli tohum plakası daha uygun bulunmuştur. 5. KAYNAKLAR 1. BARUT, Z.B. ve ÖZMERZİ, A., 1997. Hava Akımlı Hassas Ekim Makinalarında Tohum Plakası Delik Şeklinin Ekim Düzgünlüğüne Etkisi, Tarımsal Mekanizasyon 17. Ulusal Kongresi, 17-19 Eylül, s: 474-484, Tokat. 2. KLÜVER, B., 1991. Ablagegenavigkeit Von Einzelkornsaegeraeten für Körnerleguminosen. Forschungsberrcht Agrartechnik des Arbeitskreises Forschung und Lehre der Max-Eyth-Gesellschaft, Nr.215, Kiel. 3. ÖNAL, İ., 1987. Vakum Prensibiyle Çalışan Bir Pnömatik Hassas Ekici Düzenin Ayçiçeği, Mısır ve Pamuk Tohumu Ekim Başarısı. E.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, C.24, S.2, İzmir. 4. ÖNAL, İ., 1987. Ekim-Dikim-Gübreleme Makinaları. E:Ü: Ziraat Fakültesi Yayınları No:490. Bornova, İzmir. 5. BARUT, Z.B., 1996. Farklı Tohumların Ekiminde Kullanılan Düşey Plakalı, Hava Emişli Hassas Ekici Düzenin Uygun Çalışma Koşullarının Saptanması, Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Adana. 6. BEK, Y. ve EFE, E., 1988. Araştırma Deneme Metodları-1, Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Ders Kitabı, No:1, Adana.