iskele kurulum elemanı (seviye 3)
Transkript
iskele kurulum elemanı (seviye 3)
İSKELE KURULUM ELEMANI (SEVİYE 3) YETERLİLİK KODU: 12UY0056-3 HAZIRLAYAN ALİ TURAN MAKINE MÜHENDISI A SINIFI İŞ GÜVENLIĞI UZMANI EĞITMEN 1 İçindekiler 1. Meslek tanımı 2. İskele tanımı 3. İskelenin temel elemanları 4. İskele boruları 5. Genişlik sınıfları 6. Yük sınıfları 7. Platformlar 8. Yan korumalar 9. Katlar arası ulaşım 10. İskele gereklilikleri 11. Kurulum öncesi kontroller 12. Malzemelerin kaldırılması taşınması 13. İskele tipleri 14. Çalışma platformları ve taşıma kapasiteleri 15. Seyyar (mobil) iskeleler 16. İskelenin dengesi, denge için desteklemeler, denge yöntemleri 17. Bağımsız iskele kurulumu 18. Sistem tipi iskeleler 19. Diğer sistem tipi iskelelerin kurulumu 20. İskele etiketi 21. İskele sökümü 22. Düşmeden korunma 23. İş güvenliği kuralları 24. Güvenlik ve sağlık işaretleri 2 1. Meslek Tanımı: 1.1. Meslek Tanımı İskele Kurulum Elemanı (Seviye 3); İş sağlığı ve güvenliği ile çevreye ilişkin önlemleri alarak, kalite sistemleri çerçevesinde, mesleği ile ilgili iş organizasyonu yapan, kurulması gerekli iskeleyi, mevcut şartname, yönetmelik ve montaj planlarına göre, iklim şartlarını göz önüne alarak; kullanıcılar, üçüncü şahıslar ve çevre şartlarını da gözeterek işverenin konu ile ilgili tüm direktiflerine uygun olarak kuran, uzun süreli kullanımlar sırasında periyodik kontrolünü yapan, iş bitiminde aynı koşullarla iskeleyi söken ve mesleki gelişime ilişkin faaliyetleri yürüten nitelikli kişidir. 1.2. Mesleğin Uluslararası Sınıflandırma Sistemlerindeki Yeri ISCO 08: 7119 (Başka yerde sınıflandırılmamış kaba inşaat ve ilgili işlerde çalışan sanatkarlar) 1.3. Sağlık, Güvenlik ve Çevre ile İlgili Düzenlemeler 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 6313 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 4857 Sayılı İş Kanun Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Tüzüğü Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği *Ayrıca, iş sağlığı ve güvenliği ve çevre ile ilgili yürürlükte olan diğer mevzuat, kanun, tüzük ve yönetmeliklere uyulması ve konu ile ilgili risk değerlendirmesi yapılması esastır. 1.4. Meslek ile İlgili Diğer Mevzuat 4857 Sayılı İş Kanunu 5763 Sayılı İş Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Mesleki Eğitim Kanunu *Ayrıca, meslek ile ilgili yürürlükte olan diğer mevzuat, kanun, tüzük ve yönetmeliklere uyulması esastır. 3 1.5. Çalışma Ortamı ve Koşulları İskele Kurulum Elemanı (Seviye 3); ihtiyaca göre farklılık gösterebilen yüksekliklerde çalışır. Çalışacağı iskele/platformun minimum gereksinimleri TSEN12811 (Geçici İş Donanımları)’ de belirtildiği şekilde olmalı, kullanılan tüm malzemeler TSEN12810 (Ön Yapımlı Bileşenlerden oluşan Cephe İskeleleri) ve TSEN12811 standartlarına uygun olmalıdır. İşin gereğine göre çalışma sürecinde kendi meslektaşları ve iş sahibi ile iletişim içerisinde çalışır. Mesleğin icrası esnasında iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini gerektiren yüksek derecede kaza ve yaralanma riskleri bulunmaktadır. İskele kurulum elemanın, çalıştığı işletmeye göre gerekli güvenlik önlemlerin alınması kaydıyla açık veya kapalı ortamlarda, tozlu, gazlı veya nemli ortamlarda, gürültülü yerlerde, sıcak veya soğuk ortamlarda çalışması esastır. 1.6. Mesleğe İlişkin Diğer Gereklilikler İskele Kurulum Elemanının; iş iskelesi ile ilgili şartnamelere uygun çalışma yapması, yükseklik fobisinin olmaması ve “Ağır ve Tehlikeli İşlerde Çalışacaklara Ait İşe Giriş veya Periyodik Muayene Formu” raporuna sahip olması gerekir. Raporda ağır ve tehlikeli işlerde çalışabilirin yanı sıra yüksekte çalışabilir ibaresi olmalıdır. 18 yaşını doldurmuş, en az ilk öğretim eğitimi almış, yapı sektöründeki tehlikeler konusunda bilinçlendirilmiş ve çalışma esnasında kendini tehlikelere karşı koruyabilecek bilgi ve becerilere sahip olmalıdır. 2. İskele Tanımı 2.1 İş İskelesi Binaların ve diğer yapıların inşaa, bakım, onarım ve yıkım işlerinin gerçekleştirilmesinde güvenli bir çalışma ortamının ve bu ortama güvenli erişim sağlanması için gerekli olan geçici inşaat yapısı olarak tanımlanmaktadır. 2.2 İskele Temel Bağlantıları ve Tüm İskeler İçin Genel Elemanlar İskele işleri için kullanılmakta olan farklı bir çok özellikte bağlantı elemanları ve yardımcı ekipmanlar bulunmaktadır. Ancak, burada en önemli konu ortak olan ve yaygın olarak kullanılan bağlantı elemanlarının ve yardımcı ekipmanların çalışma dayanımının yüksek olması gereği unutulmamalıdır. Tüm bağlantı elemanları aşağıdaki üç özelliğe uygun olacak şekilde üretilir. a) preslenmiş çelik b) dökme kalıp (dikişsiz) c) esnek çelik 4 Her bağlantı parçası standartların tanımladığı karşılayabilecek özellikte olması gerekmektedir. ve/veya tasarım kapasitesini En kuvvetli bağlantı parçaları ‘yük taşıyıcısı’ olarak sınıflandırılmakta ve bu bağlantı ekipmanları iskelelerde yüksek tonajlı yüklerin bulunması muhtemel yerlerdeki pozisyonlara yerleştirilirler. Güvenli Çalışma Yükü (Safe Workıng Load : SWL) “Güvenli Çalışma Yükü (SWL)” bir bağlantı parçasına en kötü ihtimalle uygulanabilecek en fazla yüktür. Bu “kötü” ifadesi testler sonucu sorun yaşanan nokta çıta olarak alınarak test yükünün yarısı olarak belirlenmesiyle ortaya çıkar. Örnek: Test ağırlığı 1200 kg= SWL 600 kg= 6 kN 1kN= 100 kg olarak alınabilinir. 2.3 Kelepçeler Kelepçeler ‘TS EN 74: İskeleler-Boru ve Birleştirme Elemanlarından OluşanBirleştirme Elemanları, Gevşek Geçmeli Kılavuzlar ve Taban Plakaları’ Standardına göre imal edilmiş olmalıdır. İmalatları çelik döküm, dövme çelik ve saç pres olarak yapılmaktadır. EN 74 Standardına göre yük taşıma kapasitelerine göre sınıflandırılmıştır. Aşağıdaki tabloda sınıflandırma ve sınıflara göre yük taşıma tablosu görülmektedir. Kelepçe tipi Direnci Karakteristik direnç değerleri Klass A Klass B Klass AA 10.0 15,0 15,0 0,8 20,0 30,0 Düble kelepçe (RA) Kayma kuvveti (kN) Dönme açısı torqu (kNm) Cıvata dişlerinin tutma kuvveti (kN) Torq momenti (kNm) - 0,13 Oynar kelepçe(SW) Eklemli kelepçe (SF) Paralel kelepçe (PA) Kayma kuvveti (kN) 10,0 15,0 Kayma kuvveti (kN) Bükülme torqu (kNm) Kayma kuvveti (kN) 6,0 10,0 9,0 1,4 15,0 Klass BB 25,0 Kelepçe yükleme pozisyonu 5 Dik Açılı Kelepçe (Yük Taşıyıcı) İki boruyu birbirine dik açı yapacak şekilde birleştirmek üzere dizayn edilmiştir. SWL= 600 kg =6 Kn Döner Kelepçe (Yük Taşıyıcı) İki boruyu birbirine göre farklı açılarla birleştirmek için dizayn edilmiştir. Ancak dik açılı bağlantılarda kullanılması tavsiye edilmez. SWL= 300 kg =3 kN Paralel Kelepçe (Yük Taşıyıcı) İki boruyu paralel şekilde birleştirmek üzere dizayn edilmiştir. SWL= 600 kg = 6 kN (çiftler halinde kullanılır) 6 Bilezik Kelepçe (Yüksüz Taşıyıcı) İki borunun uç uca birleştirilmesi amacıyla dizayn edilmiştir. SWL= 0 kg “ÇALIŞMA YÜKÜ İÇİN EMNİYETLİ DEĞİLDİR” Süpürgelik Kelepçesi Süpürgelik ile boruyu birbirine birleştirmek üzere dizayn edilmiştir. SWL= 0 kg (ÇALIŞMA YÜKÜ İÇİN EMNİYETLİ DEĞİLDİR) Kalas Mandalı İskele ızgaralarını yanal elemanlar (yatay kol) üzerine sabitlemek amacıyla dizayn edilmiştir. Kalasın kullanım esnasında ve rüzgar tarafından yerinden kalkmasını önlemektedir. SWL= 0 kg (ÇALIŞMA YÜKÜ İÇİN EMNİYETLİ DEĞİLDİR) 7 Merdiven Kelepçesi İskele merdivenini iskele borularına tutturmaya yarar. Başka maçla kullanılmamalıdır. Profil kelepçesi (Beam clamp) İskele elemanlarını (iskele boruları) profillere bağlama işinde kullanılır, Taban Plakası Dikmelerin yere basan alt uç kısımlarına binen yükü dağıtmak üzere dizayn edilmişlerdir. Kabul edilebilir minimum alan boyutu =150 mm. X 150 mm. Kabul edilebilir minimum plaka kalınlığı = 6 mm. Kabul edilebilir minimum gövde uzunluğu = 80 mm. 8 2.4 Ayarlı Ayaklar Dikmelerin yere basan alt uç kısımlarına binen yükü dağıtmak üzere dizayn edilmişlerdir. Düşeyliği ayarlanabilir taban plâkası ile taban plâkasının dayanım ve rijitliği, iş iskelesinden zemine aktarılan en büyük tasarım yükünü iletebilecek yeterlilikte olmalıdır. Taban plâkasının alanı en az 150 cm2, en küçük genişliği 120 mm olmalıdır. Ayarlanabilir ayaklar (taban plakası) 60 ve 80 cm lik Açılı oynar ayak Düşeyliği ayarlanabilir taban plâkasında merkezî konumda yerleştirilmiş ayar mili bulunmalıdır. Ayar mili boyutları, yüksüz durumda taban plâkasının boru yuvası ekseni ile dikme ekseni arasındaki eğim farkı % 2,5’i aşmayacak ölçülerde olmalıdır. 9 Ayarlamanın her safhasında, en küçük bindirme uzunluğu, gövdenin toplam uzunluğunun % 25’i veya 150 mm’den hangisi daha büyükse en az o kadar olmalıdır. Veya, dişli boyunun en fazla 2/3’ kadar açılmalıdır. Örnek: 60 cm uzunluğundaki bir ayağın ayar milinin bindirme uzunluğu = 60x0,25= 15 cm olur, 80 cm cm uzunluğundaki bir ayağın ayar milinin bindirme uzunluğu= 80x0,25= 20 cm olur. Bu uzunluk bazı firma imalatlarında farklı boya renkleri ile boyamak ve aynı zaman da da açılmayı önlemek için mil üzerine emniyet kertikleri yapılmıştır. Uç plâkasının (taban plakasının) kalınlığı en az 6 mm olmalıdır. Özel şekil verilmiş uç plâkalarının rijitliği, kalınlığı 6 mm olan bu plâka ile aynı olmalıdır. 2.6 Üst Ayar Milleri Kalıp kalasları yerleştirmeye yarar, ayar mili ile ayarlamak suretiyle seviye ayarlanabilmektedir. Başlıkların ölçüsü kullanım amacına uygun göre değişmektedir. 10 2.7 Taban Kalası Herbir dikmenin yükünü taşımak ve dağıtmak üzere dizayn edilmiştir. İskelenin batmasını ve kaymasını da önler. Genellikle keresteden imal edilen taban kalasının boyutları en az 20 cm X 50 cm = 1000 cm² olmalıdır. Her iki tarafı şeritlenmiş olmalıdır. 2.8 İskele Izgarası Ahşap kalaslar Keresteden yapılan iskele kalasının minimum kalınlığı 30 mm. ve minimum genişliği 200 mm. olmalıdır ve uçlarından şeritlenmiş veya bağlanmış olmalıdır. İskele kalaslarının boyanması kesinlikle yasaktır. tehlike yaratacak nitelikte budaklardan arınmış olmalı her iki uçtan bağlı (işaretli) olmalı cbozuk, yarık, tırnaklı veya çivili, yağlı veya çatlak olmamalı çarpıklık, yamukluk, eğiklik olmamalı normal ağırlıkta olmalı karşı ağırlık gibi doğal özrü olmamalı Budaklar: Budakların çapı 40 mm. den fazla olmamalıdır. Kalasların 150 mm. uzunluğundaki bir bölümünde, budak grupları %20 den daha fazlasını kaplayacak şekilde toplanmamış olmalıdır. 11 herikiköşenin en az 150 mm. uzunluğundaki kısmı şeritlenmiş olmalıdır. Çatlaklar: Çatlak uzunluğu boyuna en fazla 0,3 x L (boy uzunluğu) olmalı Çatlakların toplam uzunluğu en fazla 0,6 x L (boy uzunluğu) olmalı Çatlakların sonları (çatlak başları) en fazla 100 mm. uzunluğu aşmamalıdır. Diğer kapsamlı zarar, yangın zararı veya kırılma gibi çatlaklar % 20 den fazla olmamalıdır. Kereste ile ilgili özellikler; Genişlik en az 200 mm. Kalınlık en az 30 mm. Uzunluk en fazla 6000 mm. Kurt yeniği oyuklar kesikler yontuklar çatlak Metal kalaslar Ahşap kalasların yerine tasarlamış ve metalden yapılmıştır. Uçlardaki tırnakların taşıyıcı yatay elemanlara geçmesi kalasların yerinden oynamasını ve emniyet mandalları da kalmayı önlemektedir. Üzerindeki delik ya da tırtıl yüzey kaymaya karşı direnç gösterir. 12 En az 5 kat ahşap malzemenin sıkıştırılması ile tasarlan ve metal çerçeveyle içerisine yerleştirilmiş kalaslarda imal edilmektedir. Merdivenli kalaslar Katlar arası erişimi sağlamak için üzerinde merdiveni bulunan kalaslar da kullanılmaktadır. Metal yada MDF olarak imal edilmektedir. 2.9 Dikme İskelelerin ayakları olarak adlandırılabilecek dik bir parçasıdır. Tüm yükleri iskele üzerinden zemine aktaran elemanlardır. Yük taşıyıcı ve yükleri dağıtan yatay bağlantı eleman elemanları ile korkuluklar bu dikmelere bağlanır. Üzerinde yatay elemanların bağlantısını sağlayan flanşlar, fincanlar veya kamalı geçişi sağlayan parçalar kaynatılmıştır. Aşağıda farklı dikme örneklerini görmektesiniz. 13 Konsol (Çıkma) İskele platformundaki uzatmadır. (Çıkma) Yatay Bağlantı Kolu ve Ara Yatay Bağlantı Kolu Yatay bağlantı kolları ve ara yatay bağlantı kolları iskele dikmelerinden dik açı ile geçecek şekilde yatay olarak yerleştirilmektedir. Yatay bağlantı kolları her dikme çiftine doğrudan bağlanırlar. Ara yatay bağlantı kolları ana yatay bağlantı kolları arasına yerleştirilirler. Yatay Bağlantı Kolu (Sistem Tipi İskelelerde) Kalas (Izgara) taşıyıcısı olarak kullanılır. Destek Kolu Yatay ara kola destek vermek için kullanılan elemanlardır. Destekli Yanal Eleman Sistem tipi iskelelerde, ağır yükler için dizayn edilmiştir. 14 Kiriş Ağır yükler için ya da büyük açıklıklarda yüklerin güvenli taşınmasını sağlamak amacı ile dizayn edilmiştir. Süpürgelik Çalışma platformundan aşağı malzeme düşmesini önlemek için dizayn edilmiş eteklik tahtasıdır. Ahşap, alüminyum ve çelik saç şeklinde imal edilmeekteedir. Genişliği 15 cm den az olmamalıdır. Çıkma (Balkon) Üzerinde çalışma yapmak üzere iskele platformundan dışarıya yapılan çalışma alanı Korkuluk (Bel ve Diz Seviyesinde) Çalışma platformundan aşağıya personelin düşmesini önlemek için diz ve bel seviyesinde yatay olarak iskeleye sabitlenen borudan elemanlar. Orta ve Üst korkuluk olarak adlandırılmaktadır. Tekerlek İskeleye hareket vermek amacıyla dizayn edilmiş mil üzerinde dönen bir tekerlektir. Üzerinde dönmesini engelleyen frenleme mandalı bulunmalıdır. 15 Bağlama (ankraj) İskelenin devrilmemesini önlemek amacıyla, bir yapı üzerine bağlamak için kullanılan bir yöntemdir. Bağlama (ankraj) elemanı İskelenin devrilmesini önlemek amacıyla iskele ile duvar yada yapı elemanı arasında sabitlemeyi sağlayan elaman Pervaz Borusu Bağlama yapabilmek için iki pervaz penceresi arasında sabitleyici olarak kullanılan bir sıkıştırma borusudur. Pervaz Pimi (Bağlama) Pervaz pimi pencere açıklığı gibi bir bina yapısındaki iki karşılıklı yüzler arasına sıkıca tutturulmuş ve iskeleyi binaya bağlamak amacıyla kullanılan bir ekipmandır. Dikey Boy İskeledeki yatay kollar arasındaki dik mesafe 16 Yanal Boy Yatay kollarla sabitlenen dikmeler arasındaki yatay mesafe. Platform İskelelerde çalışma yüzeyi olarak kullanılan ızgaralarla döşenmiş bölgeye verilen isimdir. Hempıng Dikmeleri bir araya getirme yöntemine verilen isimdir.. Düğüm Noktası Dikmelerin, yanal elemanların (yatay kolların) ve çapraz kirişlerin kesişme noktasıdır. Sarma Bir dipçik borusu kullanarak iki borunun birleşim noktasını güçlendirmeye verilen isimdir. Dipçik Borusu Kısa bir borudur. AĞ / BRANDA (Fan) İskeleden düşebilecek şeylerden korunmaya destek olması amacıyla İskeleden düşebilecek parçalardan korunmaya destek olması amacıyla ağ ve ağların uygun şekilde kalmasını sağlamak amacıyla körükler kullanılır 16 İskele Bileşenlerinin görünümü Açıklamalar hs İskele yüksekliği bs İskele çıkma genişliği (Dikmelerin merkezinden merkezine) Is İskele çıkma uzunluğu (Dikmelerin merkezinden merkezine) hl İskele kat yüksekliği 1 Düşey düzlemdeki takviye (Enine çapraz) 2 Yatay düzlemde takviye 3 Yan koruma 4 Konsol payandası 5 Düğüm noktası 6 Düşey düzlemde takviye (Boyuna çapraz) 7 Dikme 8 Enine ara bağlantı 9 Boyuna ara bağlantı 10 Birleştirme elemanı 11 Bağ elemanı 12 Plâtform 13 Payanda 14 Kafes kiriş 15 Taban plâkası 16 Plâtform birimi 17 Yatay çerçeve 18 Ankraj 19 Düşey çerçeve 20 Izgara korkuluk 21 Ana korkuluk 22 Ara korkuluk 23 Süpürgelik (Topuk tahtası ) 17 24 Düşey korkuluk 25 Ayarlı ayak İskele sistemlerinde kullanılacak borular Sistem iş iskelesi sistemlerinin ön yapımlı bileşenlerinde kullanılacak borular aşağıdaki ölçülere sahip olmalıdır ÇELİK ÇAP (mm.) mm 48,3 ET KALINLIĞI 3,2 UZUNLUK AĞIRLIK (kg/metre) 6 m. ye kadar 4,37 ALAŞIM ÇAP (mm.) ET KALINLIĞI (mm.) UZUNLUK AĞIRLIK (kg/metre) 48,3 4,47 6 m. ye kadar 1,67 BORULAR a/ uçların köşeli kesimleri olması b/ et kalınlığının aşırı korozyondan etkilenmemiş olması c/ bombelerden, katlanmadan ve büyük çatlaklardan arınmış olması d/ eğrilmemiş olması e/ bir iskele borusunun boyutlarına sahip olması BAĞLANTI EKİPMANLARI a/ çarpıklık, bozukluk, büküklük olmamalı b/ parçalarının hiçbiri eksik olmamalı c/ hareketli parçaları bakımları iyi yapılmalı d/ defosuz ve hatasız olmalı GÜVENSİZ BORU Yıllarca kullanılan borularda, çeşitli hasarlanmalar kaçınılmaz olur. 18 Çatlak Boru: boru parçalarının dikiş yerinden ayrılmasından kaynaklanır ve çatlağın olduğu bölgede aşırı kuvvet kaybı oluşur. Ezik Boru: Aşırı bükülme veya ezilmeden kaynaklanan ve borunun kuvvetinin azalmasına neden olan boru parçası belli bir derecede ise kesilip atılmalıdır Aşırı Pas: Galvanizli olmayan borular elementlerden korunmamaları durumunda ve belli bir süre geçtiğinde (çevre koşullarına bağlı olarak) paslanacaktır ve zamanla borunun et kalınlığı azalarak borunun güç kaybına neden olacaktır. Paslı borular Kesinlikle destek yapılarında kullanılmamalıdır. Eğri / Bükülmüş Borular: Bükülmüş/eğri bir boru zayıftır ancak düzeltme makinesi aracılığı ile düzeltilmesi mümkündür. Borular uzunluğunun 1/600 ünden fazla eğik olmamalıdırlar. Alaşımlı Boru: Alaşımlı borular dökme borulardır ve bu haliyle yanlış kullanılması durumunda bükülmek yerine çatlak oluşacaktır. Alaşım üzerinde herhangi kesme işlemi yapıldığında bir parçadansa tamamen kesilmelidir çünkü kısmi kesme işlemi sırasında kolaylıkla zayıflama ya da yırtılma meydana gelebilir. Alaşımlı borular asla aşırı ısıya maruz bırakılmamalıdır. Çalışma alanları için genişlik sınıfları Genişlik sınıfları w sembolü ile gösterilen genişlik, süpürgelik (topuk tahtası) nın 30 mm’ye kadar olan kısmı dâhil olmak üzere çalışma alanının bütün genişliğidir. Aşağıdaki çizelgede ’de 7 farklı genişlik sınıfı verilmiştir. Not 1 -Bazı ülkelerde farklı çalışma tiplerine bağlı olarak kullanılan en küçük genişlik değerleri verilmiştir. Dikmeler arasındaki net açıklık c, en az 600 mm olmalı, merdivenlerin net genişliği ise 500 mm’den az olmamalıdır. Köşeler dâhil her bir çalışma alanında belirlenen genişlik, plâtformun bütün uzunluğu boyunca korunmalıdır. Genişlik sınıfı W06 W09 W12 W15 W18 W21 W (m) 0,6 ≤ w ≤ 0,9 0,9 ≤ w ≤ 1,2 1,2 ≤ w ≤ 1,5 1,5 ≤ w ≤ 1,8 1,8 ≤ w ≤ 2,1 2,1 ≤ w ≤ 2,4 19 W24 2,4 ≤ Baş mesafesi Çalışma alanları arasındaki baş mesafesi boyutu h3’ün en küçük net ölçüsü 1,90 m olmalıdır. İskele Yük Sınıfları Çalışma alanları için yük sınıfı, iskelenin kullanım amacına bağlıdır. Not -İş iskelesinin tek bir yük sınıfına dâhil edilemediği veya çok ağır şartlarda kullanılması gibi istisnaî hâllerde, iskelenin kullanım şartlarının analizinden sonra farklı parametreler uygulanabilir ve belirlenebilir. İş iskelesinde yapılacak gerçek çalışmalar dikkate alınmalıdır. Göz önünde bulundurulması gereken hususlara ait bazı örnekler aşağıda verilmiştir: a) Çalışma alanına konulan bütün donanım ve malzemelerin ağırlığı, b) Çalışma alanı üzerinde kullanılan, haricî güç kaynağıyla çalıştırılan makinalardan kaynaklanan dinamik yükler c) El arabası gibi elle çalıtırılan araçlardan gelen yükler etkiler, 20 Yük sınıfı 1. sınıf iskele 2. sınıf iskele 3. sınıf iskele 4. sınıf iskele 5. sınıf iskele 6. sınıf iskele Dağılı yük taşıma kapasitesi 75 kg/m² 150 kg/m² 200 kg/m² 300kg/m² 450kg/m² 600kg/m² Not: İskelede çalışma alanı dikmeler arasında (4 dikme arası) kalan alandır. Çalışma alanları (Platformlar) a) Çalışma alanlarında, platform birimlerinin, rüzgâr yüklerinin kaldırma etkisi veya boruların kazara birbirinden ayrılması gibi nedenlerle oluşabilecek tehlikeli yer değiştirmesine karşı mandal yada buna benzer tedbir alınmış olmalıdır. b) Plâtform kalaslarının yüzeyi kaygan olmamalıdır. c) Plâtform kalasları arasındaki boşluklar, 25 mm’yi aşmayacak şekilde mümkün olduğu kadar küçük olmalıdır. d) Çalışma alanları mümkün olduğunca yatay olmalıdır. Eğimin 1/5’i aştığı durumlarda bütün genişlik boyunca sağlam olarak tutturulan ayak tutucular olmalıdır. Gerektiğinde el arabası kullanımını kolaylaştırmak amacıyla ayak tutucuların merkezinde 100 mm genişliği geçmeyecek bir boşluk olmalıdır. Yan koruma Çalışma ve ulaşım alanlarında, en azından bir ana korkuluk, bir ara yan koruma ve bir süpürgelikten (topuk tahtasından) oluşan bir yan koruma ile düşmeye karşı emniyet sağlanmış olmalıdır Merdivenler üzerinde topuk tahtası kullanılmayabilir. Yan koruma, yerinden kazara çıkmaya karşı güvenli olmalıdır. . 21 Ölçüler m’dir. Ana korkuluklar Ana korkuluklar, en üst yüzeyi her yerde bitişik çalışma alanı seviyesinden en az 1 m yukarıda olacak şekilde monte edilmiş olmalıdır (ana korkuluk yüksekliği 950 mm’den az olmamalıdır). Ara yan koruma Ara yan koruma, ana korkuluk ile Süpürgelik (topuk tahtası) arasına monte edilmelidir. Ara yan koruma aşağıdaki elemanlardan oluşmalıdır: Bir veya daha fazla ara korkuluk, veya Bir çerçeve, veya Ana korkuluğun üst kenarının oluşturduğu çerçeve, veya Bir ızgara korkuluk,yan koruma elemanları arasındaki açıklıklar, 470 mm çaplı küre geçmeyecek boyutta olmalıdır. Süpürgelik (Topuk tahtası) Topuk tahtası, genişliği en az 150 mm olmalıdır. Topuk tahtasında bulunan el ile tutma amaçlı delikler haricindeki diğer delikler ve yarıkların, herhangi bir doğrultudaki en büyük boyut ölçüsü 25 mm’yi aşmamalıdır. Izgara korkulukları Düşmeye ve parça düşmesine karşı ızgara şeklinde yapılan korkuluklarda bulunan her bir delik veya yarığın alanı 100 cm2‘yi aşmamalıdır. Bu şarta ilâveten her delik veya yatay yarığın yatay boyut ölçüsü 50 mm’yi aşmamalıdır. İskele Katları Arası Ulaşım Ulaşım elemanı güvenli ve ergonomik olmalıdır. İskele sisteminde katlar arası ulaşım için gerekli imkânlar sağlanmış olmalıdır. Bu ulaşım imkânları, taşınabilir (portatif) veya normal eğimli merdivenler vasıtasıyla oluşturulmalıdır. Bu merdivenler, plâtformlar arasında iş iskelesinin çıkıntı yapılarak 22 genişletilmiş kısmında veya iş iskelesine bitişik oluşturulmuş kule içerisinde bulunmalıdır. EN 131-1 ve EN 131-2’ye imal edilmiş taşınabilir merdivenlerin bu iş içinuygun kabul edilmektedir. Sabit ve taşınabilir merdivenler, kazara gevşemelere karşı güvenli olmalı ve bunların yüzeyi kaygan olmamalıdır. Not 1 - Yoğun çalışma yapılan iş iskelelerinde, ulaşımın sabit merdiven kullanılarak yapılması tercih edilmelidir. Not 2 -Daha uzun iş iskelelerinde yolcu taşıma asansörü kullanılmalıdır. Merdivenler Bir plâtformda bırakılan ulaşım açıklığının net boyutları, plâtform genişliği yönünde ölçülen boyut (genişlik) en az 0,45 m, buna dik doğrultudaki boyut (uzunluk) ise 0,60 m ölçülerini sağlamalıdır. Açıklığın kapatılmasının bir tarafından menteşelenmiş bir kapı vasıtasıyla mümkün olmadığı durumlarda, koruyucu korkuluk bulundurulmalıdır. Kapı kapalı durumda iken kazara açılmayı önleyecek kilitleme tertibatı bulunmalıdır. Seyyar Merdivenler (kedi merdiveni) ve Merdiven Girişleri İskele giriş sistemleri ile bağlantılı konular arasında en önemlilerden biri merdivenler ve merdiven girişleridir. Her yıl meydana gelen kazaların büyük bir oranı zayıf seyyar merdivenler (kedi merdiveni), seyyar merdiven (kedi merdiveni) kullanımı ve merdiven girişleri nedeniyle yaşanmaktadır. İskelelere giriş ve çıkışlar basit bir yöntem olarak görülmelerine rağmen esasında oldukça tehlikeli bir işlemdir. Merdivenden tırmanan kişi hiç düşünmeden iç güdülerine güvenerek tırmanma ve inme işlemini yapmaktadır. RUNG olarak adlandırılan seyyar merdiven (kedi merdiveni) basamaklarının arasındaki mesafeler ortalama 250 milimetre olmalıdır. Denetim Seyyar merdivenlerin (kedi merdiveni) denetimi kullanım öncesinde eksiksiz olarak yapılmalı ve denetim sırasında aşağıda yer alan kriterler göz önünde bulundurulmalıdır: (a) seyyar merdivenlerde (kedi merdiveni) yamukluk olmamalıdır. (b) Seyyar merdivenin (kedi merdiveni) hiçbir kısmında yarık, kesik ve dikey çıtanın dayanımını etkileyecek herhangi bir olumsuzluk olmamalıdır. 23 (c) RUNG olarak adlandırılan seyyar merdiven (kedi merdiveni) basamakları eksik yada hasarlı olmamalıdır. (d) Eski seyyar merdivenlerin (kedi merdiveni) dayanıklılığından her zaman şüphe edilmelidir. Bazı durumlarda seyyar merdivenler (kedi merdiveni) imalatçısı tarafından tamir edilebilir. Ancak çoğu durumlarda hasarlanmış bölge yerinden sökülmelidir veya bunun dışında seyyar merdiven (kedi merdiveni) kullanımını önlemek amacıyla tamamıyla yok edilmelidir. Seyyar Merdivenlerin (Kedi Merdiveni) Kurulması Seyyar merdivenlerin (kedi merdiveni) kurulması zor bir işlemdir. Ancak ikinci hatta üçüncü kişinin yardımı ile bir seyyar merdiveni (kedi merdiveni) güvenli olarak doğrultmak mümkündür. Seyyar merdivenlerin (kedi merdiveni) kurulması için sıklıkla kullanılan yöntemlerden biri, duvar veya benzer bir sabit katı cisme seyyar merdivenin (kedi merdiveni) tabanının dayanmasıdır. Zemin üzerine yatay olarak yerleştirilen seyyar merdiven (kedi merdiveni) ikinci kişinin yardımı ile, baş üstü yüksekliğe kaldırılır ve seyyar merdivenin (kedi merdiveni) tabanına kadar yürüyerek (aşağıdaki resimde görüldüğü gibi) dik konuma gelene kadar itekleyerek kaldırılır. (bakınız şekil 1) İki kişiyle daha güvenli Sabit Cisim Şekil 1 Seyyar merdivenlerin (kedi merdiveni) girişleri içerden veya dışardan olabilmektedir. İçerden yapılan girişlerin çalışma platformunda tuzak oluşturarak olası tehlikeler içermesine rağmen, kullanılan platform üzerindeki giriş açıklıklarının açıklık etrafına bariyerler yerleştirilerek kapatılmasının sağlanması durumunda sorun giderilebilir. (bakınız Şekil 4) 24 Seyyar merdivenlerin (kedi merdiveni) girişlerinin 7,5 metreden daha yüksekte olması durumunda ara bekleme (dinlenme) platformlarının oluşturulması bir zorunluluktur. Bu bekleme (dinlenme platformlarının korkuluklarının ve süpürgeliklerinin bulunması gerekmektedir. Ara bekleme (dinlenme platformları her 7,5 metrede bir tekrarlanmalıdır. Yüksekliklere korkuluk mesafesi dahil edilmez. YANDAN GÖRÜNÜM Üstten görünüm Yer seviyesi Birinci merdivenin yönü Şekil 4 Seyyar merdivenler (kedi merdiveni) RUNG olarak adlandırılan seyyar merdiven (kedi merdiveni) basamaklarının her birine basılabilecek şekilde sabitlenmelidir. Seyyar merdivenler (kedi merdiveni) platformu aşacak şekilde uygun tutunma yeri ve mesafesi sağlanarak yasalara uygun şekilde tasarlanmalıdır. Boru basmayı engellememelidir. 25 Seyyar merdivenin (kedi merdiveni) konumu ve açısı tırmanan kişini güvenli geçişinin sağlanması açısından hayati önem taşımaktadır. Zemin düzgün ve seviyelendirilmiş olmalıdır. Eğer bu şekilde değil ise düzgün ve seviyelendirilmiş hale getirilmelidir. Bütün seyyar merdivenlerin (kedi merdiveni) bağlanmaları amaçlanmalıdır. Tırmanma sırasında hareket etmemesinin temin edilmesi için tabandan tavana kadar bağlamalar yapılmalıdır. Saha koşullarına bağlı olarak zemin seviyesinden başlayarak keresteden imal edilmiş olan seyyar merdivenlerin (kedi merdiveni) çitlerle desteklenmesi sağlanmalıdır. En üst noktada seyyar merdivenlerin (kedi merdiveni) üst yanal eleman veya dikmeler gibi sabit bir yapıya bağlanarak sabitlenmesi gerekmektedir. Ayrıca tırmanma sırasında orta kısımlarından yamulmalarını önlemek amacıyla seyyar merdivenlerin (kedi merdiveni) ortasına yakın mevkilerden yapıya bağlanması suretiyle başarı elde etmek mümkün olacaktır. Seyyar merdiven (kedi merdiveni) boyunca merdivenin boyuna bağlı olarak dört noktaya kadar bağlama yapılabilmektedir. Seyyar merdivenler için tırmanma koşullarına göre doğru açı 75 derecedir. Bu açı tırmanan kişiye çıtalardan tutunabilmek için çok öne eğilmesini gerektirmeyecek ve dengesini bozmayacak şekilde çıkış ve iniş sırasında rahatlık sağlar. Güvenli Giriş İskele çalışmalarının gerekliliklerinden biri iskele kullanıcıları için uygun bir giriş sağlandığından emin olabilmektir. İskele girişlerinin inşasında bütün mesele girişlerde yukarıya, aşağıya ve platformlar üzerinde hareket edilebilmesine müsaade 26 etmesindedir. Bu nedenle doğru açıyla kurulmuş seyyar merdivenleri ve platformlar üzerinde güvenli açıklıkları olan uygun girişler kaza riskini azaltmaktadır. Seyyar merdivenler platformların seviyesinin 1 metre üstüne kadar inşa edilmelidir, eğer bu mümkün olamıyorsa (ancak genellikle mümkün olabilmektedir) tırmanan kişinin seyyar merdivenden ayrılıncaya kadar dengeli olarak ayakta kalabilmesini sağlayabilmek için yeterli bir tutma kolu bulunmalıdır. Kesinlikle seyyar merdiven basamakların arkasına veya üzerine borunun direk olarak temas edebilecek bir şekilde boru konulmamalı ya da seyyar merdiven bu şekilde yerleştirilmemelidir. Platformların arasından seyyar merdivenlerin çıkıntıları olduğunda giriş açıklıkları pratik olabilecek en küçük genişlikte olmalıdır (bakınız şekil 5). Seyyar merdiven (kedi merdiveni) girişleri arasındaki mesafe yer seviyesinden 7,5 metreden daha fazla olmamalıdır. Bu mesafe gereklidir çünkü tırmanmak yorucu bir görevdir ve tırmanan kişinin ara bekleme yerleri gibi noktalarda dinlnmelerini sağlamak yararlı olacaktır. Birden fazla seyyar merdivenin bir iskeleye kullanılması durumunda aşağıdaki noktalara bağlı kalınmalıdır: a) İki seyyar merdiven kesinlikle direk olarak birbirinin üzerine sabitlenemez. (seyyar merdivenin bir kenarı diğerinin kenarına yerleştirilebilir-yan yana.) Bu durum tek bir seyyar merdivenden tırmanan kişinin inmekte olan kişiye çarpması sonucu seyyar merdiven üzerinden malzeme düşmesi riskini azaltmaktadır b) Seyyar merdiven ucunun bittiği ve diğerinin başladığı yerlerde iki seyyar merdiven arasında yeterli bir mesafe olmalıdır. Böylece iniş sırasında personelin bastığı noktada merdiven girişi açıklığına denk gelerek düşme olasılığı azaltılmış olur. c) Seyyar merdivene tırmanırken veya inerken diğer merdivenin giriş açıklığında yukarıda mı yoksa aşağıda mı olduğunu gözlemleyebilmek her zaman mümkün olmayabilir. Bu durum da seyyar merdivenlerin konumlarının diğerine göre ayarlanmasıyla aşılabilir (bkz. şekil 4). d) Seyyar merdiven kullanıcısı tırmanma sırasında seyyar merdivenin en üstüne geldiğinde güvenli olmayan giriş ile karşılaşması durumunda yan yollara basabilecek kabiliyette olmalıdır. 27 Önden Görünüş Yandan Görünüş Üstten Görünüş Şekil 4 Şekil 5 İskele Gereklilikleri İskeleler sertifikalı iskele ustaları tarafından kurulmalıdır. Kurulum yeri ve kurulum metodu yetkili mühendis ile birlikte değerlendirilmelidir. İskele kurulum yerinde ve kurulumu esnasında ortaya çıkabilecek tehlikeler Yüksekten düşme: 28 • 2 m. nin üzerindeki çalışmalarda yüksekten düşme esnasında ciddi yaralanmalar söz konusu olmaktadır. Uygun olmayan çalışma platformlarından, yetersiz geçişlerden, korkuluğu olmayan iskelelerden, yapı ile iskele arasındaki boşluklardan, kaygan yüzeylerden kayarak veya engellere takılarak düşmeler yaşanmaktadır. Elektrik çarpması sonucunda da düşmeler yaşanmaktadır. • Parça düşmesi Kullanılan el aletleri ve iskele elemanları kullanım ve taşıma esnasında yüksekten düşerek çalışanların yaralanmasına neden olmaktadır. • İskelenin çökmesi veya devrilmesi İskelenin şakülünde kurulmaması, zayıf zemin üzerine kurulum, eksik elemanla kurulum, aşırı yükleme, rüzgar yükü ve iskele yüküne uygun sabitleme yapılmaması, korozyona uğramış ve hasarlı ekipmanla kurulum yapıldığında iskele çökebilir veya devrilebilir. İskeleye dışarıdan gelen darbe veya iş makinasını çarpması da iskelenin devrilmesine neden olabilir. • Şiddetli rüzgar, fırtına ve kar yükü Şiddetli rüzgar ve fırtınalı havalarda iskele kurulumu veya sökümü yapılması yada iskelede çalışılması durumunda iskele devrilebilir yada çalışanlar iskeleden düşebilir. İskele üzerinde birikmiş olan kar, iskele üzerinde aşırı yüke neden olacağından iskelenin çökmesine neden olabilir. • Elektrik tehlikesi Kurulum yapılan yere yakın yerden geçen havayi enerji hatlarına yaklaşım yada temas sonucunda elektrik kazası yaşanabilir. Hasarlı elektrik kablosu ve hasarlı elektrikli ekipmanlara temas sonucunda da elektrik kazsı yaşanabilir. • İki parça arasına uzuv sıkışması İskele parçaları arasında uzuv kalması , parçaların devrilmesi ve parça düşmesi durumunda uzuv yaralanmaları olabilir. • Ergonomik zorlanma ve omuz fıtığı İskele parçalarının taşınması, kaldırılması esnasında vücudun uygun kullanılmamasına bağlı olarak bel zorlanmalarına neden olabilir, iskele borularının omuzda taşınması esnasında omuz liflerinin zarar görmesi söz konusu olabilir. 29 • Kurulum çevresinden kaynaklı tehlikeler Kurulum çevresinde yapılan çalışmalar, araç trafiği ve insan trafiği iskeleye zarar ve iskele çalışanlarına verebilir. • Harici tehlikeler Toz: Çalışanlar yapıda yapılan çalışmalardan ( ortama yayılan tozdan etkilenebilir. • Yapıda kullanılan yada çevredeki kimyasallar: Kimyasallar cilt tahrişi, zehirlenme, sağlığa zarar, doku kaybı(korozif madde) ve yangına neden olabir. • Petro kimya tesislerinde çalışmalar esnasında ortaya çıkan hidrojen sülfür zehirlenmelere neden olabilir. Gürültü: çevrede çalışan ekipmanlardan kaynaklı olarak gürültü ortaya çıkabilir. Kurulum öncesi kurulacak yer ile ilgili kontroller - Zemin koşulları - Yakından geçen enerji hatları - Engeller - Zemin kotundaki farklılıklar - Yapı durumu - Ankraj yerleri - Yaya ve araç trafiği - Kazı yakınında çalışama - Taşıma ve istifleme yerleri Kurulum yerindeki tehlikeler değerlendirilerek kurulum alanı emniyet şeridi veya korkuluklarla çevrilmelidir. Görevlilerin haricinde başkalarının ve araçların kurulum sahasına girmesi yasaklanmalıdır. 30 Enerji hatlarının yakınında çalışma Elektrik hatlarına yakın iskele kurulumu durumunda aşağıdaki kurallara uyulmalıdır. Elektrik hattının enerjisi kesilmiş olmalıdır. Hattın enerjisi kesilmişse, hat bir başka yere veya koruma altına alınıncaya kadar enerjilendirilmesini önlemek için kilit/etiket sistemi kullanılmalıdır. İskeleler veya üzerinde bulunan iletken malzemeler (örnek:iskele borusu) enerji hatlara aşağıdaki tablo da gösterilen minumum emniyet mesafelerinden daha yakın konuma gelebilecek şekilde kurulmamalı, kullanılmamalı, sökülmemeli, tadilat yapılmamalı ve hareket ettirilmemelidir. Voltaj Güvenlik Mesafesi 750 -150,000 Volt 3 metre 150,001-250,000 Volt 4,5 metre 250,000 Volt üzeri 6 metre Kazı yakınında çalışma İskele ayakları, kazının çökmesini önlemek ve iskele temelinin bütünlüğünü sağlamak için gerekli tedbirler alınmadıkça, (hendekler de dahil) kazı kenarlarından itibaren kazı derinliğinin en az 1,5 katı daha uzakta olmalıdır. Her zaman için kazı kenarlarından en az 45 derecelik bir toprak kütlesinin çökebileceği hesap edilmelidir. Yapıdan güvenli uzaklık Yapı ile iskele arasında en fazla 30 cm mesafe olmalıdır. Bu ölçüyü geçen açıklık üzerindeki boşluklardan çalışanın düşebileceği düşünülmektedir. Bu açıklığın üzerine zorunlu çıkılması durumunda cephede mutlaka emniyet kemeri bağlı olarak çalışılmalıdır. 31 İskele kurulum gereklilikleri - - - - - - - İskele kurulumundan önce iskele kurulum elemanı, iskele kurulacak yeri incelemelidir. Moloz, havai enerji hatları, elektrik kabloları, harfiyat, araç ve yol trafiği vb. tehlikeler için önlem almalıdır. İskele malzemelerinin tüp gereklilikleri karşıladığından, iyi ve kusursuz durumda olduklarından emin olmak için, gerek kurulum öncesi gerekse kurulum süresince ve sonrasında muayenesi yapılmalıdır. Hasarlı, zayıf durumda olan veya standard gerekliliklerini karşılamayan iskele malzemeleri işaretlenmeli ve uygulama sahasından uzaklaştırılmalıdır. Başka projelerde kullanılma ihtimaline karşı da imha edilmelidir. İskeleler verilecek plan dahilinde kurulmalıdır. Tüm iskeleler, iskele süpervizörü’ nün talimatı ile kurulmalı, değişiklik ve sökülmelidir. İskele kurulu, tadilat ve söküm işlerinde iskele kurulum elamanı sertifikasına sahip kişiler görev almalıdır. Bu sertifikaya sahip olmayan kişilerin görev alamazlar. İskele kurulum elemanı, iskele kurulması, tadili ve sökülmesi sırasında adam düşmesine önleyici sistemlerde dahil olmak üzere, Kişisel Koruyucıu Donanımlarını temin etmek ve kullanmak zorundadır. Her bir iskele kurulum elemanı, iskele kurulması, tadili ve sökülmesi sırasında devamlı olarak şok emicili, çift lanyardlı paraşüt tipi emniyet kemeri kullanmak zorundadır. Mümkün olduğunca, her bir iskele kurulum elemanı bir korkuluk sistemi ile korunmadığında ve 1,8 metreden daha yükseklikten düşebileceği durumlarda lanyardlarını uygun bir yere bağlamalıdır. İskelenin kurulması, tadili ve sökülmesi süresince, her bir erişim noktasında kırmızı renkli ‘İskeleyi Kullanma’ etiketi takılmalıdır. İskele etiketini sökmeye veya değiştirmeye iskele süpervizörü yetkilidir. Kapasite Her iskele ve iskele aksamı (platform üniteleri dahil), kendi ağırlığını (ölü yük) ve kendine uygulanması veya iletilmesi amaçlanan maksimum yükün (hareketli yük) en az 4 katını taşıyabilecek kapasitede olmalıdır. Platform ünitelerinin (kalaslar dahil) kendi ağırlığı ölü olarak kabul edilir. 32 Malzemelerin kaldırılması İskele yüksekliğinin üç katı geçtiği durumlarda tek makaralı palanga sistemi ile malzemelerin yukarı kaldırılması sağlanmalıdır.Palanga ile yukarı kaldırılan yükler 50 kg dan fazla olmamalıdır. Malzemelerin kaldırılması esnasında yükün altında kimsenin bulunmadığından emin olunmalıdır. Kullanılan halat ve ipler sağlam ve hasarsız olmalıdır. Yükler ağırlık merkezi tam ortadan geçecek şekilde bağlanmalıdır. İskele Tipleri Putlog tipi iskele bağımsız tip iskele Genişletilmiş iskele 33 mobil (seyyar) iskele Asma iskele Bağımsız İskele 34 Sanayide en yaygın olarak kullanılan iskele tipidir. Dizaynına bağlı olarak bir veya tüm katları tamamen ızgaralarla döşeli, iki sıra dikme, yanal elemanlar (yatay kollar), çapraz kiriş ve desteklerden oluşmaktadır. Bağımsız iskele olarak isimlendirilmesine rağmen, dengeli olabilmesi için normal bağlara (bağlantı elemanlarına) sahiptir. Bir çok işe uygun olarak kullanımı bilinmektedir ve bir bağımsız iskele kurulduğunda bir veya daha fazla iş için kullanımı söz konusu olabilmektedir. İskele bileşenleri iskeleyi kullanacak personelin çalışma rahatlığına müsaade edecek konumda, aynı zamanda iskelenin maksimum düzeyde dengeli olabilmesini sağlayacak şekilde yerleştirilmelidir. Dikme boşlukları, malzemelerin istif yüksekliği ve yüklenme biçimleri gibi özellikler tabloda gösterilmiştir. (bakınız Şekil 5) Platform Genişlikleri Kullanım yerine ve yapılacak olan işe bağlı olarak, platformlarda çeşitli genişliklerde (örneğin dikmeler arasındaki genişlik) değişiklik yapılması mümkündür ve bu durum kurulum öncesinde belirlenmelidir. Kolay (kısa süreli, ağırlık veya zorlama gerektirmeyen) işler yapılırken kullanıcının platform üzerinde malzeme stoklaması gerekmeyeceği için geniş platformlara ihtiyaç duyulmayacaktır. Öte yandan kullanıcının platform üzerinde malzeme stoklaması gerekebilecek işlerde, örneğin tuğla ustalığı, beton ustalığı, taş ustalığı ve benzer işlerde, platform genişliğinin malzemenin platforma alınması ve istiflemesi için yeterli genişlikte olması gerekecektir. Önemli Not: TAVSİYE EDİLEN BOYUTLARIN AŞILMASINA İHTİYAÇ DUYULAN YERLERDE, UZMAN İSKELE MÜHENDİSLERİNE DANIŞILARAK YENİDEN DİZAYN EDİLMESİ GEREKEBİLİR. Dikmeler Dikme aralıkları genellikle müteahhit kullanımına göre belirlenmektedir, ancak her şartta izin verilen sınırlar içinde olmalıdır. (bakınız Şekil 5) Bütün dikmeler taban plakası üzerine sabitlenmelidir (istisnai durumlarda uygun olmaması dışında), ve kazı işleri ve hafriyat bölgeleri yakınlarındaki dikmelerin desteklenmesine özel dikkat verilmelidir. 35 Yanal Elemanlar (Yatay Kollar) Dikmeleri iç kısımlarından tüm uzunluğu kapsayarak boydan boya ve çapraz kirişlerin altından, bağlama koluna dik olacak şekilde birbirine bağlarlar. Bu boruların iki ana fonksiyonu vardır. Birincisi bütün dikmeleri uzunlamasına bir arada tutmak için bağ oluştururlar, diğeri ise diğer yatay elemanlara destek oluştururlar. Kısa Yanal Elemanlar (Kısa Yatay Kollar) Bu borunun iki ana fonksiyonu vardır. Birincisi iki sıra dikmeyi birbirine bağlamak ve ikincisi de platform ızgaralarına destek ayrıca dikmelere gelen yükleri dağıtmaktır Kısa yanal elemanlar ya dik açılı bağlama kolu ile dikmelere ya da dik açılı kelepçe veya putlog (çapraz kiriş) kelepçesiyle yanal elemanlara sabitlenir. Kalassız yükseltiler üzerinde, kısa yanal elemanların sadece bir dikmeye sabitlendiği yerlerde dik açılı kelepçe veya minimum 600 kilogram yükü destekleyebilecek kapasitesine sahip uygun olan başka bir bağlama kelepçesi ile dikmelerin veya yanal elemanların kaymasını önleyecek şekilde güvenli hale getirilmelidir. Kalasla döşenmiş platformlarda yatay elemanlar (çapraz kirişlerin) arasındaki mesafe kullanılan kalas kalınlığı ile ayarlanır. 30 milimetre kalınlığındaki kalaslar kullanıldığında, boşluk 0.9 metreden daha fazla olmamalıdır. (40mm=1.5 m; 50 mm= 2 m gibi) Dikmeler arasındaki mesafe artığında kalasta ki seğimin artacağı unutulmamalıdır. Çapraz destekler- Dalgalanma Desteği (Cephe Desteği) İskelelerin uzunlamasına hareketlerini engellemek için kullanılan desteklerdir. İki tip destek mevcuttur. Her ikisi de iskelenin tabanından tavanına kadar sabitlenir. Birincisi kesintisiz borudur ve 45 derecelik açı ile sabitlenir. İkinci cins destek bu hareketi önlemek için zig-zag destek olarak adlandırılır ve iskele dikmeleri ile yanal elemanlar arasında bulunan her yükseltmedeki bir dikme boyu içine sabitlenen bir borudur. Her iki destek bağlantısında kullanılan boruların SWL (güvenli yük limiti) direnci 300 kilogram olmalıdır. İki cins desteği birbirine bağlamada ya döner kelepçe yardımı ile dikmelerden destek alınır ya da “ana” kısa yanal elemana dik açılı kelepçe ile tutturulur. Destekler yanal elemanla bağlantı sağlandığında, yanal eleman dikmeden 300 milimetreden daha uzak olmamalıdır ve kısa yanal eleman, uzun yanal elamana veya dikmelere SWL direnci 300 kilogram olan bağlantı kollarıyla bağlanmalıdır. 36 Çaprazların düğüm noktasına mümkün olan en yakın mesafeden bağlanması büyük önem taşımaktadır. Yanal Eleman Destekleri (Çaprazları) Bu çapraz borular taşıyıcı dikmelerin birini diğerine bağlayarak hareket etmesini önlemek ve yapıya sabitlemek için kullanılır. Üç tüp çaprazlama sistemi mevcuttur. Her üç yöntemde kullanıla bilinir İlk yöntem tüm destekleri yapıdan uzak bir noktada konumlandırmaktır. İkinci yöntem bütün desteklerin bina yapısındaki içine gömülmesi yolundadır. Üçüncü yöntemde ise yükseltme seviyelerinin her biri için boru yönlerinin değiştirilmesi esas alınmaktadır. Zig-zag yöntemi. Destekler yapıdan uzak bir noktada konumlandırıldığında, bu durum süpürgeliklerin aşağıda yer alan yükseltmelerde de destekleri etkilemeden rahatlıkla kullanılabilmesine müsaade etmektedir. (şekil tip “a”) Yanal eleman bağlantıları dikmelere döner kelepçe veya yanal elemanlara dik açılı kelepçe kullanarak sabitlenmelidir. Dalgalanma bağlantısında olduğu gibi düğüm noktasına mümkün olan en yakın mesafeden bağlanmalıdır. Yanal eleman destekleri iskele kurulumu ve sökümü için alternatif bir yöntem olmadığı sürece mutlaka bulunması gerekli bir destektir. Halka açık caddelerdeki işler sırasında iskelenin altından geçilmesinin zorunlu olduğu durumlarda, destekler sökülmesi durumunda ilk veya ikinci (duruma göre) yükseltmeler bina yapısına sabitlenmelidir. 37 Çalışma Platformları İskelelere girişlerde önemli olan iskelenin güvenli kullanıma uygun olduğundan emin olmaktır. Izgaralar (kalaslar) arasındaki boşluklar mümkün olan en küçük boyutta olmalıdır ve bu 2.5 cm geçmemelidir. Platform genişliğinin uygun seçilmesi iskelenin yüksekliğinin ne kadar olacağı ile bağlantılıdır. Farklı işlerde kullanılan platformların genişlikleri tabloda verilmiştir. (Bakınız şekil 5) Platform Üzerindeki Dağıtılmış Yük (Kg/M²) Maksimum Sayı Yaygın Olarak Kullanılan Genişlik Maksimum Uzunluk (Metre) 75 1 çalışma platformu 3 kalas 2,7 Hafif işler Sıvama, boyama, temizlik, cam takma, işaretleme 150 2 çalışma platformu 4 kalas 2,3 Genel maksatlı Tuğla, cam takma, sıva gibi genel yapı işleri 200 2 çalışma 5 kalas veya 4 kalas platformu + 1 + 1 içinde çok hafif yük 2,1 Ağır işler Kalıp işleri, tuğla işleri, ağır kaplama işleri 250 2 çalışma 5 kalas veya 5 kalas platformu + 1 + 1 içinde veya 4 çok hafif yük kalas + 1 içinde 2,0 300 1 çalışma platformu + 1 çok hafif yük 1,8 Tip Platform Kullanımı Kontrol ve Denetleme, boya, küçük çok hafif işler temizleme işleri, erişim Duvarcılık işleri, çimento Duvarcılık ve kalıbı işleri, ağır kaplama özel işler işleri 6 ile 8 kalas Şekil 5 Küçük kalaslar son derece tehlikelidir ve kötü sonuçların yaşanmaması için uçlarından telle bağlanmalı ya da sabitlenmelidir. (bakınız şekil 7) Platformlar üzerinde karşılaşılan en yaygın hata kalasların birbiri bindirilmesidir. Yani kalasların taşıma amacıyla kullanılması (bakınız şekil 8) üzerine Bütün kalaslar yatay taşıyıcı üzerine tam oturacak şekilde yerleştirilmelidir. Eğri kalaslar yatay elemanlara tam olarak oturmayacağından kullanılması sakıncalıdır. İki sıra kalasın kısa boru bağlantı (dipçik) ile birbirine bağlanmaması durumunda platform uzunluğunun boyutlarına bağlı olarak platform üzerinde bir tuzak oluşuşmuş olur ve bu durum son derece tehlikelidir. 38 Uygun ölçülerde kalas kullanılmalı ancak mümkün olmayan durumlarda kalaslar birbiri üzerine boşluk kalmayacak şekilde bindirilmeli çıkıntının takılma ve kayma risklerinin düşürülmesi ve çalışma şartlarından dolayı üst üste binen yerlerde çökme olması sonucu boşluk oluşması engellenmelidir. Şekil.10 Şekil.7 39 Sabitlemeler Süpürgelikleri platforma bağlamak için süpürgelik kelepçesi kullanılmalıdır Her kalas için en az iki süpürgelik kelepçesi kullanılmalı ve ilave mukavemet sağlanmak istenirse platform genişlik ölçülerine bağlı olarak kelepçe sayısı artırıla bilinir. Süpürgelik sabitleyicisi Şekil 11 Koruma Ağ / Brandası Koruma ağları iskele üzerinden herhangi bir şeyin düşmesini engellemeye yardımcı olmak amacıyla kurulurlar. Ağların bulunduğu iskele elemanlarına ilave bağlar atılmalıdır. Ağlar aşağıda yer alan şemada gösterildiği gibi yerleştirilmelidir. 40 Bağlar Bağımsız iskeleler stabilitesinin sağlanması amacıyla bağlanmalıdır. Seyyar (Mobil) İskeleler Temel koşullar Seyyar iskelelerin temel özelliği hareket etme kabiliyetidir. Zemin sert ve dengeli olmak zorundadır ve eğimli bir zemine kesinlikle seyyar iskele inşası yapılmamalı ve iskele eğimli zeminler üzerinde kullanılmamalıdır. Zeminde kesinlikle çukurlar veya olası tümsekler bulunmamalıdır. Bunlar iskelenin devrilmesine neden olabilirler. Taş, kereste parçaları, kablolar gibi küçük cisimler iskele tekerlerinin dönüşüne engel olabilir ve iskelenin yana yatmasına veya devrilmesine neden olabilir. Bu nedenle zeminden tüm enkazların ve hafriyat artıklarının temizlenmesi ve iskelelerin hareket alanından uzaklaştırılması önerilir. Her tekerleğinde frenleme sistemi olmalıdır. Tekerlekler, iskele hareketsiz konumdayken daima kilitli olarak tutulmalıdır. Üzerinde insan bulunduğunda hareket ettirilmemelidir. Yükseklik Faktörü Hareketli iskeleler dış ortam şartlarında kullanılmaları durumunda ve buna bağlı olarak rüzgar yükünün de etkisi eklendiğinde, iskele yüksekliği en küçük taban genişliği boyutunun üç katından daha fazla olmamalıdır. En küçük taban boyutu X 3 İskele iç ortamlarda kullanılması durumunda en küçük taban genişliğinin dört katı dan fazla olmamalıdır. En küçük taban alanı boyutu: kule iskeleler için 0,70 metredir. Denge ve Dayanıklılık İlave dayanıklılık için aşağıdakilerden bazıları yapılabilir. Ters Ağırlık : İskele tabanında ağırlık kullanımıyla sağlanır. Perçinleme : Bu yöntem kule tabanının genişletilmesidir. 41 Germe Halatları Bu yöntemde kulenin her köşesine bağlanan halatlar zemine çapa ile bağlanabilir. Korkuluklar Çalışma platformunun her tarafında orta ve üst korkuluk bulunmalıdır. Erişim Erişim seyyar merdivenle (kedi merdiveni) yapılması durumda iskelelerin iç kısımları tercih edilmektedir. İskelelerin iç kısmında seyyar merdiven (kedi merdiveni) kullanımı hem güvenli hem de pratiktir. Seyyar merdivenler (kedi merdiveni) daima en azından tepe noktasından ve tabanından en az üç noktadan bağlanarak sabitlenmiş olmalıdır. Çalışma Platformu Dağınık istifleme olsa dahi metre kare başına düşen maksimum yük miktarı 150 kilogram olmalıdır (bazı tiplerinde metre kare başına 200 kilograma kadar çıkılabilmektedir). Yalnızca bir çalışma platformu kullanılmalıdır. Çalışma platformu üzerinde seyyar merdiven (kedi merdiveni) kullanımı tasarlanmış ise giriş boşluğu çalışma sırasında platform kullanılacağı zaman kapatılmak zorundadır. Izgaraların iskeleler için kullanılan özel boylarda olanları tercih edilmeli ve çalışma şekline ve yapılacak işlemlere uygun yükseklikte süpürgeliklerle birlikte kullanılmalıdır. Platformların iskele genişliğinden daha büyük hazırlanması ve kullanılmaya çalışılması son derece tehlikelidir. 42 Seyyar İskele Çeşitleri PREFABRİK ALÜMİNYUM HAREKETLİ İSKELE SİSTEM HAREKETLİ İSKELE GELENEKSEL HAREKETLİ İSKELE 43 Mobil iskele Montajl 1 3 5 7 4 6 8 Montaja başlamadan önce tekerler kilitlenmelidir. Farklı bir hareketli iskele tipi montajı 12345- Tekerleri dikey elemanlara yerleştirin ve sabitleme pimlerini takın Yatay elamanları bağlayın Ayak/temellerini su terazisi kullanarak ayarlayın İkinci seviye yatay elemanları takın Çapraz elemanları bağlayın, çaprazlar karşıdan bakıldığına X şeklinde görülmelidir. 6- Geçiş platformunu yerleştirin 45 7- Geçici kalasları yerleştirin 8- Yan koruma elemanları yerleştirin 9- Platform taşıma elemanları yerleştin 10-Kalasları yerleştirin, kalasların kalkmasını önlemek için gereli tedbirleri alın, kalasları daima alt kattan üste yerleştirin 11-Merdiveni yerleştirin (merdiven içten olmalıdır) , merdiveni en az üç noktadan bağlayın 12-Üst kat korkuluklarını ve süpürgeliklerini bağlayın İskele elemanlarının bağlanma şekline göre, bağlama noktalarının kama veya fincan manşonları ile bağlandığından emin olunmalıdır. Bağlantılar kelepçeler ile bağlanması durumunda kelepçelerin yeteri kadar sıkıldığından emin olunmalıdır. Önemli Not: İkinci kata çıkıldığında mutlaka emniyet kemeri bağlanmalıdır. İskenenin Dengesi Taban Kalasları / Yüklerin Zemine Yayılması Kullanılacak en küçük taban kalasının boyutları en az 200 milimetre genişliğinde, 30 milimetre kalınlığında ve 500 milimetre boyunda olmalıdır. Ancak iskele kurucusu her zaman gerekli olan boyutları hesaplamalı ve onaylamalıdır. Taban kalaslarının en, boy ve kalınlık özellikleri taban kalası üzerine uygulanacak ağırlığın yoğunluğuna ve zeminin koşullarına göre değişmektedir. Taban kalasları adından da anlaşılabileceği gibi bir parça keresteden yapılmış, genellikle iskele kalaslarıyla aynı doğrultuda olan, iskelenin yükünü zemine yaymak için kullanılan bir ekipmandır. Hangi zeminde kurulursa kurulsun tüm iskele taban plakaları (ayarlı ayaklar) taban kalasları üzerine basmalıdır. Taban kalasları en azından ard arda gelen iki dikme altında süreklilik kazanmalıdır. Ayarlı taban plakaları taban kalası üzerine merkezi olarak yerleştirilmelidir. Dikmeler taban plakasının ortasına yada en azından keresteden yapılmış parçanın uçlarına 250 milimetre mesafede konumlandırılmalıdır. Taban kalaslarına ihtiyaç duyulması durumunda, dikmeler kesinlikle kerestelerin uç kısımlarına denk gelecek şekilde yerleştirilmezler. 46 Temeller ve Destek Yüzeyleri Herhangi bir iskelede temel hazırlama en önemli iştir. Zemin ve temel hazırlama özellikle iskele üzerine gelecek ağır yük durumlarında daha da önem kazanmaktadır. Zemin oturmaları iskelenin dengesinin bozulmasına, iskele elemanlarını zarar görmesine ve iskelenin de devrilmesine-çökmesine neden olabilir Sert yüzeylerde (örneğin beton veya asfalt gibi zeminlerde), dikmelerin altına sadece taban plakası yerleştirilmesi yeterli görülse bile taban kalası yerleştirmede fayda görülmektedir. Özellikle yaz aylarında asfaltın eriyerek yumuşamasına neden olabileceği unutulmamalıdır. Taban kalaslarının kaymaya karşıda dirençli olması acısından beton zeminlerde de kullanılması önerilir. Kum, toprak veya asfalt zemin Taban kalaslarının yerleşimi Uygun olmayan destekleme örnekleri 47 İskeleleri desteklemek için, dolgu zeminler iyicene sıkıştırılmalı ve tesviye edilmelidir. Çamurlu ve yumuşak toprak alınıp yerin sıkıştırılmış çakıl veya kırma taş konulmalıdır. Dengeli görülmeyen veya yağmurla erozyona uğramasından şüphelenilen toprak setler kaymaya karşı muhafaza altına alınmalıdır, aksi taktirde toprak setin oturmasını veya bozulmasını önlemek için iskele yeterince geriye çekilmelidir. Eğimli zeminlerde, dolgu ile zemin düzeltilmesinden ziyade kazı ile düzeltme yapılarak ayakların sağlam zemine oturtulması sağlanmalıdır. Tabanlara seviyeleri ayarlamak ve ayaklara destek için tuğla, taş, kereste parçaları, varil vb. malzemeler kullanılmamalıdır. Donmuş zemin üzerine kurulum yaparken, çözülme sonunda zeminin önemli oranda zayıflayacağı dikkate alınmalıdır. İskele bina içerisine kurulacaksa, temelin hazırlığında aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir. - İskele kurulacak alan, moloz, inşaat malzemeleri ve diğer nesnelerden temizlenmelidir. İskele eski ahşap zemin üzerine kurulacaksa, ayarlı ayak altına taban kalasları kullanılmalı ve gerekiyorsa zeminin altı iksalarla desteklenmelidir. Zemin oyukları, boşluklar İskelelerde çökme ve yerinden kaymalar genellikle yumuşak zeminden yada zemin yüzeyinin altındaki boşluklarda kaynaklanmaktadır. Boşluklar genellikle iskele dikmelerinin altında yada civarında yapılan kazı işleri sırasında da oluşabilmektedir ve bu durumun meydana gelmesi halinde iskelenin yeniden güçlendirilmesi gerekir. Sokak üzerlerindeki yapılarda yürütülen çalışmalarda, bodrum boşluklarına yakın çalışmalarda benzer bir durumlar meydana gelmektedir. İskele kurulumu öncesi bu durumlar değerlendirilmeli ve gerekli zemin iyileştirmelerine ve yükü taşıyabilecek desteklerle zemin iyileştirilmelidir. 48 Cadde seviyesi YÜK OYUK Şekil 10 OYUK İskele ayaklarından birinin beton bir rögar üzerine gelmesi durumunda, Taban kalası rögar uzunluğundan her iki taraftan 10’ar cm çıkıntı yapacak uzunlukta olmalıdır. Bu resimde görülen rögarda 40cm rögar boşluğu olduğuna göre her iki taraftan 10 cm , 40+10+10= 60 cm Taban kalasının kalınlığını ise rögar uzunluğunu 10 a bölmek suretiyle bulabiliriz. 40:10=4 cm, 5 cm kalınlığında bir kalas yerleştirilmelidir. 49 İskele ayaklarından birinin toprak bir çukura gelmesi durumunda, Zeminin toprak olması nedeniyle her iki taraftan 25 cm kalasın geçmesi gerek Güvenlik için toprak çökebilir diye de her iki taraftan 45º alıyoruz, bu durumda kalasın boyu 190 cm oluyor Kalas kalınlığı: 140:10= 14cm (3 adet 5 cm lik kalas olmalı) (boşluk ölçüsü dikkate alınmalı) Yerleşim Yeri / Zeminin Eğimi Saha çalışmalarında, iskele kurulumu için zeminin iyi bir şekilde sıkıştırılmış ve uygun olarak seviyelendirilmiş olduğundan emin olunmalıdır. Bu yükümlülük işyeri yönetimini ilgilendirmektedir. Her ne kadar durum her zaman böyle olmasa da iskele kurulumundan önce zemin bozuklukları işyeri yönetimine rapor edilmeli ve gerekli düzeltmeler yapıldıktan sonra kuruluma başlanmalıdır Zeminin düzgün olmadığı durumlarda, tek parça taban kalasları kullanılmalıdır ve taban plakaları zemin seviyesine indirilip sabitlenmesi faydalı olacaktır. Unutulmamalıdır ki, bir dikmeyi bir taban kalası üzerine belirli bir açıyla yerleştirmek o dikmenin pozisyonunda kaymaya neden olabilmektedir. Yanlış uygulama Doğru uygulama 50 Zeminin ayarlanması için iskele montajına, montaj seviyesinin en yüksek noktasından başlanılması tavsiye edilir. Eğik yüzeyler için açılı ayak mili kullanılmalıdır. Dikkat: Özellikle bu tür yerlerde yük dağıtıcı taban ve taban elemanı kaymaya karşı emniyete alınmalı, taban elemanları yüzeye tam olarak temas etmelidir. Denge İçin Desteklemeler İskele elamanları aşağıdaki şekillerde görülen gerilmelere ve yüklere maruz kalmaktadır. İskele yapısının tüm bu yükleri ve gerilmeleri kaldırabilecek kapasitede olması büyük önem taşımaktadır Bunun içinde iskele elemanlarına gelen hareket ve yükleri dengelemek için bir takım önlemler almak gereklidir. İskele kurulumu yapan sorumlu kişinin birincil görevi iskele hareketlerini önlemektir. 51 İskele harekteleri - Binaya doğru ve binadan doğru Binanın sağına ve soluna doğru olmaktadır. Bu hareketlerin önlenmesi durumunda iskele güvenli sayılabilir. Yatay ve dikey elamanların oluşturduğu dikdörtgene gelen yatay kuvvetler dikdörtgenin eğilmesine zorlanmaktadır. Eğilmeleri önlemek için köşeden köşeye (çapraz) destek atılmalıdır. Desteklemelerde en iyi sonuçları almak için destek bağlantılarını dikme ve yanal elemanların kesişim noktalarına denk getirilmelidir. 52 Destekleri (çaprazları) bir çok farklı sebepten dolayı kesişim noktasına denk getirmek her zaman mümkün olmayabilir. Böyle durumlarda düğüm noktasından (köşelerden) en fazla 30 cm ye bağlanmalıdır. 30 cm nin üzerine çıkıldığında aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi yatay elemanlarda eğilmeler olabilir. Sistem iskele sistemlerinde düğüm noktalarına çaprazların (destekler) montajı için tasarım yapılmıştır. Tasarım yapılmamış sistemlerde ve geleneksel iskele sistemlerinde düğüm noktalarına yakın yerlerden geçirilmek kaydı ile düz borular hareketli kelepçelerle bağlanmalıdır. Yatay elemanlar katı bir cisme örneğin bina duvarına ya da çelik yapı elemanlarına dayanıyorsa çapraz eleman kullanılmaya bilinir. Dalgalanma Destekleri –Çaprazlar (diogonaller) Bu destekler daima en altta yer alan seviyede (yere en yakın seviyeden) başlayarak ve 45 veya 35- 55 arası derecelik açılı olacak şekilde mümkünse düğüm noktaları bağlanarak sabitlenmelidir. Desteklerin düğüm noktalarına bağlanması esastır. Tam düğüm noktasına bağlanamdığı durumlarda düğüm noktalarına en fazla 30 cm de ve dikmelere bağlanmalıdır. Yataylara bağlanması durumunda dalgalanmalar tam olarak önlenememektedir. 53 Destekler arasındaki mesafeler en fazla beş bölümde (beş kalas boyutunda) bir olacak şekilde yapılmalıdır. Bir tank etrafında kurulum yapılacaksa bu destekler (çaprazlar) üç bölümde (üç kalas boyutunda) bir olacak şekilde yapılmalıdır. En fazla 5 sıra Desteklerin (çaprazlar) zik- zaklı yapılması en etkin yöntemdir. Buna ‘Köpek Ayağı’ tipi de denilmektedir. Ancak aşağıda görülen şekillerden her hangi biri de uygulanabilir. En fazla 5 sıra Buyuna zik zak çaprazlama da ilk çapraz, ilk dikmenin tabanından yukarı doğru 3555 derecelik açıyla ilk kattaki ikinci dikmeye (bir kat yüksekliğindeki bir bölümde bir baştan bir başa) monte edilir. Daha sonrada diğer çaprazlar dönüşümlü yönlerde (zik zak biçimde) iskelenin tepesine ulaşana kadar monte edilmelidir. 54 Çaprazların uçları, bağlantı pimleri ile değil, boru boru kelepçeleri ile birleştirilmelidir. Büyük gerilimlere maruz kalan iskelelerde, çaprazların uçları en az 30 cm üst üste bindirilmeli ve en az iki adet ayarlanabilir kelepçe ile bağlanmalıdır. Şekil: Çaprazlarda ekleme Denge İçin Bağlama (Ankraj) Sistemi İskeleler dış etkilerden etkilenerek yapıya doğru ve yapıdan dışa doğru harekete maruz kalmaktadır. Bu ancak iskelenin yapıya bağlanması suretiyle engellenebilir. İskeleler dış mekanda eninin üç katı, iç mekanlarda da dört katından fazla yükseltilmemelidir. Bu yükseklik aşıldığında iskele devrilme tehlikesi ile karşı karşıya kalabilir. Devrilmeyi önlemek için iskeleler uygun metotlarla yapıya bağlanmalıdır (ankrajlanmalıdır). Ankraj (Bağ) Sayısı Bağların (ankrajların) sayısı temel olarak iskelenin büyüklüğüne bağlıdır. İskelenin kendi ağırlığı, iskele üzerine konan yükler, hareketli yükler, rüzgar yükü ve iskele üzerine konan örtü ağırlıklarının toplamını taşıyacak sayıda bağlama (ankaraj) yapılmalıdır. 55 Her bağlama noktası en 500 kg yükü taşıyabilecek şekilde bağlama noktaları dağıtılmalıdır. Ankraj (Bağ) Sıklığı Bağlamaların (ankrajlamaların) yapıldığı yerlerin, iskele üzerindeki pozisyonlarının sıklığıdır. Açık yapılarda bu boşluklar 20 metrekareden daha fazla olmamalıdır. Geleneksel iskelelerde ankrajlamaların (bağlamaların) sıklığı ve yerleşimi Bağlama çeşitleri Kesintisiz Bağlamalar Kutu bağlamaya benzer olarak pencere bağlamaları (ankrajları) yanlara doğru hareketleri engelleyebilmek için ikincil bir sisteme ihtiyaç duyar. L Tipi Bağlamalar (Ankrajları) L tipi bağlamalar olarak adlandırılan bu tiplerde genellikle bağlama ucunda bir dipçik bulunan tek bir boru kullanılır. Ancak tek başına kullanılması yeterli bir bağlama metodu olarak değerlendirilmemelidir. (bakınız şekil ) Şekil L tipi bağlama 56 . Hilti Bağlamaları Yapıya açılan deliğe bağlamak suretiyle yapılır, bu durumda yapı malzemesi önem taşımaktadır. Yapı malzemesi beton, taş veya tuğla vb olabilir. Yapı malzemesinin gevşeklik durumuna göre delik uzunluğu ve konacak bağlama vidasının boyu önem kazanmaktadır. Pervaz Bağlamaları Pencere ve buna benzer yapı bölümlerine uygulanır, boşluk boyunca yerleştirilen bir gergiye iskele elemanının bağlanması suretiyle yapılır. Pervaz bağlamaları tüm iskele bağlamalarının %50 sinden daha fazlasını geçmemelidir. Kutu Bağlamaları Bu tip bağlama yöntemleri aşağıda gösterildiği gibidir. Genel olarak yeni inşa edilecek yapıların çalışmalarında kullanılır. Çoklukla bağlama pozisyonları kolonlar ve çelik yapı profilleri kullanılarak konumlandırılmaktadır. Bu ayrıntılı yöntem yana hareketleri de engellemeye destek olmaktadır. 57 Özel aparatlarla bağlama Bilhassa çelik yapılarda I profili gibi yapılarda uygulanabilir. Tırnaklı kelepçe şeklinde olup profile iki yüzeyinden bağlama yapılır. Montaj Temel prensip olarak boruları bağlamak için, bütün yükleri kaldırabilecek dayanımda bağlama (ankraj) elemanları kullanılarak montaj gerçekleştirilir. İskeleyi binaya bağlamak için kullanılan boruların, kesinlikle dikmelerin her iki sırasına da bağlantısı kurulmalıdır. Ankrajlamaların her zaman yatay olarak montajı yapılmalıdır. Ankrajlar iskele dikmelerine dik pozisyonda olmalıdırlar. Ankarajlar aşağıdaki şekilde bağlanmalıdır. - Tüm ankraj bağlantıları dik açılı kelepçe ile yapılmalıdır İlk (en alt seviyedeki) ankraj bağlantıları, minumum taban boyutunun 3 katı yüksekliğine en yakın yerde bulunan kata monte edilmelidir. Son (en üst seviyedeki) ankraj veya gergi parçaları iskelenin en üst noktasına yakın monte edilmelidir. 58 - - - Ankrajlar dikey olarak 8 metre (4 kat) veya daha az aralıklarla, 4 metere olmalıdır. A n k Ankrajlar iskelenin her iki ucuna ve yatay olarak uçtan uca ölçüldüğünde 9 m yi geçmeyecek aralıklarla monte edilmelidir. Devrilmeye karşı destekleme yöntemleri Devrilmeye karşı destekleme temel olarak taban alanının genişletilmesine dayanan yapının dayanımını arttıran bir yöntemdir. Aşağıda yer alan şemada gösterildiği gibi destekleme bağlamalarında iskelenin bir dikme uzunluğu normal olarak alınır ve alternatiflere bağlı olarak desteklemelere ilave olarak iskelenin geri kalanında da benzer uygulamalar gerekebilir. Örnek uygulama aşağıdaki gibidir. Taban alanı uzunluğunun artırılması 59 Yükseklik faktörü İskeleler dış ortamda kuruldukları zaman ve rüzgar yükünden etkilenmesi durumunda, iskelenin yüksekliği: 3 x en küçük alan boyutundan (eni) daha fazla olmamalıdır. İskele iç mekanda kullanıldığında ise, iskelenin yüksekliği: 4x en küçük taban boyutundan (eni) daha fazla olmamalıdır. En küçük alan boyutu metredir. yani en küçük taban boyutu (eni) kule girişleri için 0.70 Kulenin dengesi için gerekli oran: Rüzgar ağırlık Denge ve dayanıklılık İlave dayanıklılık birçok farklı destekleme metotlar kullanılarak gerçekleştirilebilir. Bunlardan bazıları aşağıda verilmektedir: Ters Ağırlık :kulenin tabanında ağırlık kullanılmasıdır. Destekleme : kulelere sıralama boruları eklenmesi yöntemidir. Halat-kablo :halatları kulenin her köşesine eklenmesi ve zemine demirlenmesi yöntemidir. 60 Eğik destek (payanda) kullanımı Bir iskelenin dengesini sağlamak için ankraj, gergi teli veya denge destek kullanmak parik değilse, eğik destekler kullanılabilir. Her bir eğik destek 6,4 metreden fazla olmayan yekpare iskele borusu olmalıdır. Bu borularda ek yapılmamalıdır. Eğik desteğin yatayla yaptığı açı 75 dereceden fazla ve 65 dereceden az olmamalıdır. İskeleye eğik destek bağlantı noktası üstünde, yalnızca bir ilave kat kurulabilir. Eğik desteğin tepesi üçüncü kattan yüksek olmayacak şekilde iskeleye bağlanmalı, tabanı ise tüm hareketlere sıkı olarak ankrajlanmış zemin kazığına bağlanmalıdır. Bunun yanı sıra her bir eğik desteğin tabanı ve orta noktası, eğik desteğe ve en az iki iskele dikmesine bağlı yatay borularla tekrar iskeleye bağlanmalıdır. 61 Geleneksel (Boru İskele) Bağımsız İskele Kurulumu 1. Taban kalasları ve ayarlı ayaklar yerleştirilir. 2. Yatay elemanlarla kurulacak yer de şablon oluşturulur. Üzerlerine dik açılı kelepçeler bağlanır. 3. Köşelerden başlanır ve taban katı ile güvenli hale getirilen iskelenin kurulumuna 6metre /4 metre /6 metre /4 metre olarak başlanır. 4. Yatay ve dikey elemanlar su terazisi ile düzeyliği kontrol edilir 62 5. İlk kat bitiminde üst germeler bağlanarak bu seviyenin uygunluğu kontrol edilir. 6. Ara dikmeler ve yatay elemanlar yerleştirilir. 7. Desteklemeler(çaprazlar) köşelere oynar kelepçelerle bağlanır. Su terazisi ile dikeylik kontrol edilir. 8. Bütün dikmeler belirli bir sistematik kullanılarak dikey konuma getirilmelidir. 9. Çapraz kirişler üst germelerin en üstüne yerleştirilir ve sabitlenir. 10. Çalışma platformları alt kattan yerleştirilir. 11. Seyyar merdivenlerin veya kedi merdivenleri üst kata çıkılmadan önce kurulmalıdır. 63 12. Korkuluklar ve süpürgelikler monte edilir. Üst kata çıkıldığında Düşmeye karşı önlem alınmalıdır. 13. İskelenin kurulumunun tamamen bitmesinin ardından yetkili kişi tarafından denetimi yapılmalı ve etiketlenmesi tamamlanmalıdır. Sistem Tipi İskeleler Sistem Tipi İskeleler Boru iskeleler, her koşulda ayarlanarak kurulabilir. Sistem iskeleler ise dairesel olmak üzere bir çok farklı pozisyonlarda kurulabilmektedir. Öte yandan, ekonomik nedenlerden dolayı kurulum hızı ve kayıplarına bağlı olarak, bu yöntemle kurulan iskeleler geleneksel iskelelere göre çok avantaj sağlamaktadır. Sistem tipi iskeleler ilgili standartlara göre imal edilmiş ve gerekli test ve deneylerden geçirilmiş olmalıdır. Kurulması gereken ve büyük bir tesis için kurulacak olan sistem iskelesinin mutlaka kullanma kılavuzu ve rehber dokümanları olmalıdır ve kurulum bu kılavuzlara göre yapılmalıdır. Bağlantılar Sistem iskelelerinin bağlantıları dikey ve yatay elemanların üzerine montelidir. Elemanların bir arada kilitlenmesini sağlar. Bu durum da iskele elemanlarının erkek ve dişi kısımlarının birbirine bağlanmasını sağlanır. 64 Bağlantı çeşitleri - Flanşlı bağlantı - Kamalı bağlantı - Fincan bağlantı Fincan tipi iskelelerde yatay elemanlardan birinin sökülmesi durumunda diğer elemanlarında boşa çıkacağı unutulmamalıdır. Kurulum Yöntemleri Zemin güvenliğinin sağlanması taban kalasları ve ayarlı ayakların kullanılması önemlidir. Zeminin eğimi üzerinde çalışma yaparken yüksek bölgeden başlanarak alçak bölgelere doğru devam edilmesi, tersinin uygulanmasına nazaran daha fazla tavsiye edilir. 65 Bütün gerekli elemanların uygun konumlarda konumlandırıldığından emin olunması büyük önem taşımaktadır. Dikmeler gelen yüklerin dağılımı acısından ayarlı ayak altlarına taban kalasları mutlaka yerleştirilmelidir. Kurulacak yapıya hazırlanmalıdır. göre taslak çizimleri yapılarak gerekli malzeme listeleri Katlar Metal veya ahşap kalaslarla katlar (platfomlar) tamamlanır ASLA sistem iskeleleri kullanılmamalıdır. için önerilenlerin haricinde alternatif tipte kalaslar Kurallar İş Sağlığı ve Güvenliği ile ilgili tüm yasal yükümlüklere uyulmalıdır. Her sistem deneyimli bir mühendisin tasarımına uygun olarak özel olarak tasarlanmalıdır. Tecrübeli mühendisin güvenli ve dengeli bir iskele kurulumunu sağlamak için kanunda yazılı kuralların yer aldığı bir prosedür olmalıdır. Bu prosedür ve talimatlar çalışanlarla paylaşılmalıdır. Kullanım ve Depolama Kullanım ve depolama sistemlerin bir çoğunda problemlere neden olmaktadır. Geleneksel boruların tersine, iskele bileşenleri kolaylıkla elleçlenemez ve kaynakla birleştirilmiş parçaların konumlarına bağlı olarak bu durum değişmektedir. Her bileşen bükülmelere karşı duyarlıdır (normal borularda oluğu gibi). Ancak sistem iskelelerindeki borular hariç. Bu bileşenlerin onarım süreçleri pahalıya mal olabilmektedir. Depolama iskele elemanlarının cins ve ebatlarına göre ayrı ayrı yapılmalıdır. Borular iskele paletlerine, kelepçe vb malzemeler ise konteynerlerde depolanmalıdır. Taşıma işinde forkliftler kullanılmalıdır. Malzemelerin dağılmasını önlemek için bantlama yapılmalıdı, istif altlarına kalaslar yerleştirilmelidir. 66 İskele malzemelerin istiflenmesi Kurulum için gerekli alet ve edevatlar Su terazisi: iskelenin yatayda ve düşeyde düzgünlüğünü ayarlamak için kullanılır. Şerit metre: 67 İskele malzemelerinin boylarını ve iskelenin yapıdan olan uzaklığı, iskelenin kurulum yerinin vb. işlerde kullanılır. Anahtar: kelepçeleri bağlama ve sökme işinde kullanılır. M19-M22 arası olmalıdır. Çekiç: Flanşlı ve kamalı iskelelerde birleştirme noktalarındaki kamaları veya fincan tipi iskelelerde yatay elemanları dikmelere bağlama noktasındaki manşonu sıkma işlerinde kullanılır. 500-600 kg ağırlığında olmalıdır. 68 İskeleci Kemeri İskele kurulumunda kullanılan alet, edavatların, not defteri, kalem ve proje gibi nesnelerin güvenli taşınması amacıyla tasarlanmıştır. İskeleci kemeri 69 Sistem Tipi İskele Montajı Önemli Not: Kurulum öncesi kurulum yapılacak mekan ve yapıda tehlike ve zemin değerlendirmesi yapılıp gerekli önlemler alındıktan sonra kuruluma başlanmalıdır. Tehlike değerlendirme sonucunda kullanımına karar verilen kişisel koruyucular kullanıma alınmalıdır. 1. Kurulum yapılacak yapı dan olan uzaklığı ve köşelerin dönüş pozisyonlarını ölçerek bir kurulum planı oluşturun 2. Taban kalasları ve ayarlanabilir taban ayaklarını en ve kalas boyu uzunluklarına göre yerleştirin. 3. Yatay elemanları yerleştirerek kurulum şablonunu oluşturun 4. İlk kat seviyesi oluşturularak, elemanlar birbirine sabitlenir. 5. Dikmeler uygun pozisyonda konumlandırılır. 6. İlk kat sabitlenir. 7. Su terazisi kullanarak düzgünlüğünü ayarlı ayaklardan ayarlayarak sağlayın, 70 8. Gerekli görülen kısımlara çapraz destekler yerleştirilir. 9. Keresteden imal edilmiş kalaslar kullanılacağı zaman yatay elemanlar sabitlenir (geçici çalışma platformları oluşturulacağı zamanlarda da aynısı geçerli olmalıdır) 10. Kalasları alt kattan yerleştirin, kalasların tamamı takılmadan bir üst kata çıkılmamalıdır. 11. Yapılan sabitlemelerde flanjlı veya kamalı iskelelerde kamalar tatlı bir sıkılıkta çekiçlenerek, fincan tipi iskelelerde fincan manşonu yerine oturtularak çekiçle sıkıştırılmalıdır. 12. Girişler için seyyar merdivenlerin / kedi merdivenlerinin ve bunların dinlenme platformlarının kurulumu sağlanır. 13. İkinci kata çıkıştan itibaren emniyet kemeri dikey elemanlara ve/veya yatay elemanlara bağlanmak suretiyle kullanılmalıdır. 71 14. Bu aşamaya kadar yapılanlar, istenilen yüksekliğe ulaşılana kadar tekrarlanır. 15. Çalışma platformları, korkulukları ve süpürgelikleri ile birlikte sabitlenir. 16. İskelenin kurulumu denetleme yapılması ve etiketlemenin tamamlanması ile sonlanır. 17. İskele kurulumu esnasında iskelenin kullanıma hazır olmadığı gösteren ‘Kullanmak Yasaktır’ yazılı kırmızı etiketi iskele üzerine ası Kafes İskele Kurulumu İskelenin kurulacağı yerin ölçülerine göre iskele elamanları yerleştirilerek bir şablon oluşturulmalı ve bu şablon üzerinden kuruluma devam edilmelidir. 72 Yatay da ve düşeyde her beş bölmede bir çapraz destek atılmalıdır. Kalıp İskeleleri 1. Kalıp iskelesi, örneğin zemin betonu dökülürken kule ve kafes iskeleler ile aynı şekilde kurulabilir. 2. En üst düzeyde, muflonsuz çapraz destekleri kullanılmalıdır. Yükün emilebilmesi içinyük taşıma kapasitesi doğrulanmalıdır, özellikle dikey çapraz desteklerle sağlamlaştırmaya, bölme genişliğine ve temel levhaları ile kaldıraç başlarının gerilme ayarlarına dikkat edilmelidir. 3. Ayarlı kalıp başlıklarını (kaldıraç başlarını) dikmelere takın Kalıp destekleri üzerindeki yükler, merkezi olarak kaldıraç başlarına aktarılmalıdır. Kalıp desteklerinin eğilmeleri engellenmelidir. 73 Dairesel İskele Kurulumu Küçük dairesel üniteler etrafında kurulum yapıldığında, köşelerde düşmeye neden olabilecek boşluklar meydana gelecektir. Burlar mutlaka kapatılmalıdır. 1. Metal kalasları iç köşelere yerleştirin. 2. Metal kalasların her iki ucunu en az 10 cm olacak şekilde birbirlerinin üzerine bindirin. Her destek için iki adet kilitleme mili kullanarak kalasları kaymaya ve kalkmaya karşı emniyete alın. Kilitleme pimi tırnaksız metal kalas Uygun metal kalasların bulunmaması durumda köşelerde ahşap kalaslar kullanılabilir. Bu durumda da kalas uçlarında en az 10cm bindirme yapılmalıdır. Büyük çaplı tankların etrafında kurulum 1. Yatay elemanları silindirik petrol tankının kavisine uyacak şekilde yerleştirin. 2. Yük dağıtıcı dikmeleri yerleştirin ve ayarlı ayak millerini yerleştirin. 3. İskelenin temel çerçevesini bir su terazisi ile dengeye alın ve kamaları veya fincan manşonunu çekiçleyin. 4. Dikey yatay elamanları bağlayın. 74 5. Platformları erişme bölmesine dikey bir yüzey oluşturacak şekilde yerleştirin. 6. Çapraz yatay elemanları monte edin. 7.Üç kalas boyunda (üç boşlukta bir) bir olacak şekilde çapraz destekleri kelepçelerle bağlayın 8. Erişim platformunu yerleştirin. 9. İki düzgün dikdörtgen kurulum aralarını boru ve kelepçelerle bağlayarak birleştirin 10. Düzgün köşegen oluşmayan bölüm platformlarında ahşap kalas kullanın ve kalas uçlarının en az 10 cm bindirme yapmasına dikkat edin ve kalasları bağlayın 11. Aynı işlemleri yaparak devam edin. 75 Asma İskeleler Asma iskeleler, genellikle endüstride kullanılmaktadır. boru taşıyıcı sistemlerin montajında Tüm asma iskele sistemleri için mutlaka bu konuda yetkin bir mühendis tarafından tasarım yapılmalı ve çizimler hazırlanmalıdır. İskele kurulum elamanı kurulumu, yetkili mühendisin verdiği plana göre yapmalıdır. Aşağıdaki resimde tipik bir asma iskele sistemi görülmektedir 76 Şekil: asma iskele sistemi İskelelerin üzerindeki yükler İskelelerin kendi ağırlıkları kolaylıkla görülebilir ve anlaşılabilirken, üzerindeki insan, ilave ekipman ve malzemelerin yükleri de iskeleyi etkileyen faktörlerdir. İskeleler noktasal olarak değil dağıtılmış yüklerle yüklenmelidir. Noktasal olarak yapılan yüklemelerde tabanda aşırı seğime neden olabileceği gibi aynı zamanda noktasal yük yakınındaki dikmeye de aşırı yük gelecektir. İskeleler kapasitesinin en az 4 katı yükü güvenli taşıyabilecek şekilde tasarlanmalı ve kurulum yapılmalıdır. İskele üzerine gelen yükler hesap edilirken çalışan ağırlığı 100 kg olarak hesap edilmelidir. 77 Örnek: şekilde görülen iskele üzerine gelen yükleri hesap edelim. Kova ağılığı :100 kg Malzeme: 50 kg Alet kutusu: 50 kg Çalışan ağırlığı: 100 kg Platforma gelen yüklerin toplamı: 100+50+50+100=300 kg Çalışılan platform alanı: 2,50x 0,60= 1,5 cm ² Birim alana gelen yük: 300 kg/1,5 m ² = 200 Kg/ m ² Bu iskele 3 sınıf ın altında ise güvenli değildir. Kat Yüksekliği Katlar arasındaki mesafe, katlar arasındaki dikmelerin kuvvetini belirleyen faktördür. Mesafe ne kadar büyük olursa, dikmenin o kadar zayıflayacağı bilinmelidir. Aynı şekilde mesafe ne kadar az ise dikmenin kuvveti de o kadar artacaktır. Buna göre dikmeler arası bağlantı 2 m nin üzerine çıkılmamalıdır. İskele Etiketi İskele kurulumu, kontrolü, iskele üzerinde çalışma ve iskelenin sökümü esnasında iskele üzerinde mutlaka etiket bulunmalıdır. Kırmızı renkli etiket ‘İskeleyi Kullanma’ etiketi, iskelenin kurulumu, tadili ve sökümü esnasında İskele Kurulum Elemanı tarafından iskele üzerine asılmalıdır. Kırmızı etiketli bir iskele üzerinde kesinlikle çalışma yapılmamalı ve bu kurala uymayanlar hakkında mutlaka uyarılmalıdır. 78 İskele kurulumu sonrasında iskele kontrol edilmeli ve eksiklikler tamamlandıktan sonra İskele Süpervizörünün denetimine sunulmalıdır. İskele Süpervizörünün kontrolü sonrasında iskelenin eksiksiz ve kullanım için güvenli olduğunun tespiti doğrultusunda, üzerine yeşil renkli ‘Kontrolden Geçti’ etiketini imzalamalıdır. İskelenin kontrol periyodu iki haftadan az olmamalıdır. Şiddetli fırtına, yağış, deprem veya darbe durumda hemen kontrol edilmelidir. Her bir yeşil etiket, kırmızı etek tutucusuna, kırmızı renkli ‘İskeleyi Kullanma’ uyarı mesajını gizleyecek şekilde tamamen yerine sokulmalıdır. Yeşil etiketlerin imzalı ön yüzü her zaman net bicimde görülebilir olmalıdır. Yeşil etiketler üzerine yazı yazmak ve imzalamak için rengi çıkmaz kalemler kullanılmalıdır. Tüm yeşil etiketlerin en fazla iki hafta geçerliliği vardır. Mevcut iskele üzerinde, korkuluk, kalaslarda dahil, herhangi bir kısmında tadilat veya tamirat yapma yetkisi ‘İskele Kurulumu Elemanına’ aittir. Üzerinde tadilat yapılan iskele İskele Süpervizörü tarafından yeniden kontrol edilir ve kullanıma uygunluğu imzalanır. İskelenin Sökümü İskelenin amaçlanan kullanımının tamamlanmasından sonra ve hiçbir kimsenin iskeleyi kullanmaya ihtiyacı olmadığının doğrulanması üzerine, tüm yeşil etiketler iskele üzerinde alınmalı ve her bir erişim noktasında sadece kırmızı renkli ’İskeleyi Kullanma’ etiketi asılmalıdır. 79 İskele sökümü için planlama yapılmalı ve söküm tepeden tabana kadar kademe kademe yapılmalıdır. İskelelerin sökülmesine en üstten başlanmalıdır. İskele bina bağlantıları kalasların alınmasından sonra ve yukarıdan aşağıya sırasıyla sökülmeli, sökülmüş malzeme doğrudan yere atılmamalı, iki yerinden bağlanarak dengeli bir şekilde indirilmeli ve uygun bir yere istif edilmelidir. Söküm başlamadan iskele takviye ve çaprazlarından hiçbir eleman alınmamalıdır. Ancak söküme başlandıktan sonra iskele malzemesinin indirilmesi amacıyla iki dikme arası (aks) korkuluklarının alınması mümkündür. İstiflerin kaymasına veya devrilmemesine karşı önlem alınmalıdır. Düşmeden Korunma 1,8 metreden daha yüksekten çalışmaya başlandığında, bir koruma sistemi ile düşmekten korunulmalıdır. Her bir iskele kurulum elemanı, iskele kurma, tadilat ve sökme işlemi yaparken şok emeicili, çift lanyardalı, paraşüt tipi emniyet kemeri kullanılmalıdır. Mümkünse, her iskele kurulum elemanı bir korkuluk sistemi ile korunmadığı ve 1,8 metreden düşebileceği durumlarda, lanyardını gereğine uygun bicimde bağlamalıdır. İskele lanyardında iskeleci kancası kullanılmalıdır. Personal Fall Guardrails Tam vücut korumalı emniyet kemeri Emniyet kemeri kontrolü esnasında aşağıdakilere dikkat edilmelidir. - kesik, yırtık, yanık, kimyasal madde teması, güneş kavruğu, nem, imal tarihi, kullanım ömrü vb - Elemanlarını kontrol etti(toka, D halkası,kemer bağlantı halatı, karabina vb.) - D halkasından tutarak düzgünlüğünü kontrolü, 80 Lanyard ve kullanımı İskeleci kancası çift lanyard Emiyet kemerinin, iskele kurulumu ve sökümü esnasında kullanımı 81 İş Güvenliği Kuralları Elle kaldırma ve taşıma işleri İskele elemanlarının kaldırılması ve taşınması esnasında ciddi ergonomik zorlanmalar meydana gelmektedir. En çokta bel ve omuzda zorlanmalar olmaktadır. Yüklerin bele ve omuza zarar vermeden kaldırılması ve taşınması önem kazanmaktadır. Yükleri kaldırırken, eğilin, dizlerinizi kırın ve yükü gövdenize yakın tutarak kaldırın. 82 Doğru kaldırma ve taşıma medodu 83 84 85 Başın korunması Başın korunması için sertifikalı ve CE işaretli baret kullanılmalıdır. Ayağın korunması Ayağı, düşen ve sivri uçlu malzemere karşı korumak amacıyla tabanı çelik sac kaplı (S3) bot kullanılmalıdır. Elin korunması Elleri korumak amacıyla bez eldiven kullanılmalıdır. 86 Gözün korunması Fırlayan ve sivri uçlu malzemelerden gözleri korumak için iş güvenliği gözlüğü kullanılmalıdır. İşitmenin korunması Çevredeki gürültü kaynaklarında kulağı korumak amacıyla kulak koruyucu kullanılmalıdır. Tozdan korunma Çalışma ortamından kaynaklı olarak solunumu korunmak amacıyla toz maskesi kullanılmalıdır. 87 Görünürlüğün sağlanması Çalışanların fark edilmelerinin sağlanması için reflektörlü yelek giyilmelidir. Güvenlik ve sağlık işaretleri Yasaklayıcı işaretler 88 Tehlike (Uyarı) işaretleri Zorunluluk işaretleri 89 İlk yardım ve acil çıkış işaretleri 90 Yangınla mücadele işaretleri Engel İşareti 91 Acil hallerde aşağıdaki kuruluşlara haber verilmelidir. Sıra 1 2 3 4 5 Kurum & Kuruluşun Adı Telefon No Yangın 110 Acil 112 Alo Trafik 154 Polis İmdat 155 Jandarma 156 Bilinmesi gereken el – kol işaretleri Anlamı Tarifi Şekil BAŞLAT Hazır ol Başlama komutu DUR Kesinti / ara Avuç içleri öne bakacak şekilde her iki kol yere paralel Avuç içi öne bakacak şekilde sağ kol yukarı kalkık Hareketi durdur TAMAM Her iki kol göğüs hizasında eller kenetli İşlemin sonu 92 KALDIR Sağ kol avuç içi öne bakacak şekilde yukarı kalkıkken yavaşça daire çizer İNDİR Sağ kol avuç içi içeri bakacak şekilde yere doğru indirilmişken yavaşça daire çizer DÜŞEY MESAFE Mesafe her iki elin arasındaki boşlukla ifade edilir TEHLİKE Avuç içleri öne bakacak şekilde her iki kol yukarı kalkık Acil dur. 93 Faydalanılan kaynaklar: 1. Scaffolding Training Europe Hollanda, Eğitmen: Miel Ferket, Eğitim Notları 2. Layher Tecnical Scaffolding Training Almanya, Eğitmen: Martin Dölker Eğitim notları 3. Layher İskele Sistemleri Talimatları 4. Peri İskele Kalıp Sistemleri Eğitimi İstanbul ve Peri kullanma kılavuzları 5. Saudi Aramco- Scaffold Safety Handbook 6. TS EN 12810-1,2 Ön yapımlı bileşenlerden oluşan cephe iskeleleri 7. TS EN 12811-1,2 Geçici İş Donanımları- İş İskeleleri 8. Güvenlik İşaretleri Yönetmeliği 9. İskele kurulum elemanı meslek standardı 94