TÜRKSOY ÜYESİ DEVLETLER UNESCO MÎLLİ KOMİSYONLARI 3
Transkript
TÜRKSOY ÜYESİ DEVLETLER UNESCO MÎLLİ KOMİSYONLARI 3
TÜRKSOY ÜYESİ DEVLETLER UNESCO MÎLLİ KOMİSYONLARI 3. TOPLANTISI SONUÇ BİLDİRİSİ (13-14 Eylül 2012, Astana, Kazakistan Cumhuriyeti) Giriş TÜRKSOY üyesi devletler UNESCO Millî Komisyonları ve Komiteleri 3. Toplantısı, 13-14 Eylül 2012 tarihleri arasında Kazakistan’ın başkenti Astana’da UNESCO ve ISESCO Kazakistan Millî Komisyonu ve TÜRKSOY ortaklığında düzenlenmiştir. Toplantıya Kazakistan Cumhuriyeti, Türkiye Cumhuriyeti, Azerbaycan Cumhuriyeti, Türkmenistan Cumhuriyeti, Altay Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu), Tuva Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu), Saha Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Millî Komisyonları Başkanları/ Genel Sekreterleri; Kazakistan Cumhuriyeti, Kırgızistan Cumhuriyeti, Azerbaycan Cumhuriyeti, Başkırdistan Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu), Tataristan Cumhuriyeti, Hakasya Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu), Saha Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu), Gagavuz Yeri Özerk Bölgesi (Moldovya Cumhuriyeti), Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti kültür ve eğitim ilgili bakanlıkları ve devlet kurumları başkanları/temsilcileri; TÜRKSOY üyesi UNESCO ile ilişkilendirilmiş okullar ve kulüpleri program komiteleri koordinatörleri tarafından katılım sağlanmıştır. Davet edilen saygın temsilciler arasında Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi (Türk Konseyi - TDİK) Genel Sekreteri Halil Akıncı, TÜRKSOY Genel Direktörü D. Kaseinov, Officer of the Order of Academic Palms madalyası sahibi, Fransa’nın tanınmış profesörü A. Fischler, UNESCO Almata İşbirliği Ofisi Başkanı S.Lazarev, UNESCO Taşkent Ofisi Başkanı J.Espinal, Orta Asyan Çalışmaları Uluslararası Enstitüsü Direktörü Sh.Mustafayev yer almışlardır. Gözlemciler arasında başkanlığını Yönetici Sekreter G.Ordzhonikidze’nin yaptığı Rusya Federasyonu UNESCO Komisyonu Delege Heyeti ve Yunus Emre Vakfı isimli Türk Kültür Merkezinin temsilcileri yer almıştır. İki genel kurul toplantısının yanında, aşağıda belirtilen temalarda üç paralel toplantı düzenlenmiştir. • Türk dünyası doğal ve kültürel miraslarının kaydının şekillendirilmesi • Türk dünyası somut olmayan kültürel miras elemanlarına ilişkin kayıtların güncellenmesi ve İnsanlığın Somut Olmayan Mirası Temsili Listesi’ne sunulmak üzere ortak çok uluslu dosyaların tespiti • Türk dünyası dokümental miras unsurlarının kaydının şekillendirilmesi ve UNESCO Dünya Dokümental Miras (Dünya Belleği Listesi)’ne sunulmak üzere ortak çok uluslu dosyaların tespiti Toplantı kapsamında ayrıca, UNESCO ile ilişkilendirilmiş okulları ve kulüpleri katılımıyla “genç neslin ahlak ve etik eğitiminde UNESCO ile ilişkilendirilmiş okullar ve kulüpler ile Türkçe konuşan devletler ve bölgeler etnokültürel organizasyonlarının rolü” gayri resmi toplantısı gerçekleştirilmiştir. Toplantının Hedefleri Toplantının esas hedefi Organizasyonun temel alanlarında TÜRKSOY üyesi devletler UNESCO Millî Komisyonları ve Komiteleri arasında işbirliğini geliştirmektir. Toplantı boyunca sürdürülen tartışmaların; 2010 yılında Ankara’da, 2011 yılında Kazan’da yapılan önceki TÜRKSOY üyesi devletler UNESCO Millî Komisyonları ve Komiteleri Toplantıları ile Türkçe Konuşan Devletler İşbirliği Konseyi Bişkek Zirvesi’nde kabul edilen İnsani İlişkilerin Geliştirilmesi Deklarasyonunun sonucu olarak katılımcılar aşağıdaki tavsiye kararlarını benimsemişlerdir. Ana tavsiyeler: 1.1 Ortaklık ve karşılıklı destek ruhuyla UNESCO'nun çalışma alanlarında TÜRKSOY üyesi devletler arasında işbirliğinin, üye devletlerin sivil toplumları arasındaki ilişkilerin yaygınlaştırılması da dâhil olmak üzere kapsamlı olarak desteklenmesi ve güçlendirilmesi 1.2 Millî Komisyonların aktivitelerinde bilgi ve deneyim paylaşımının teşviki ve desteklenmesi (Ek 1- iletişim bilgileri listesi) 1.3 Üye devletler/üye bölgelerden birinde yılda bir Millî Komisyonlar toplantıları yapılması ve ev sahibi ülkeye Millî Komisyonların bir sonraki toplantısına kadar başkanlık yetkisinin verilmesi 1.4 Başkanlık uygulaması bağlamında Kazakistan Cumhuriyeti UNESCO ve ISESCO Millî Komisyonuna Millî Komisyonların 4. Toplantısına kadar Başkanlık sorumluluğunun verilmesi 1.5 UNESCO’nun yönetici kurumlarına sunulmak üzere Ortak teklif ve girişimler hakkında TÜRKSOY üyesi devletler arasında ve uygun/gerekli olduğunda Millî Komisyonlar öncülüğü ile başkanın gözetiminde iki veya çok taraflı danışma toplantılarının yapılmasının teşvik edilmesi 1.6 TÜRKSOY üyeleri adına ortak tartışmalar yapılmış ve üzerinde anlaşılmış sorular hakkında UNESCO Genel Konferansı’nın, Yürütme Kurulu’nun ve Organizasyonun diğer Hükümetlerarası organlarında konuşma yetkisinin başkana (bölgenin üyelerinden birinin başkanlığı halinde başka bir belirlenen TÜRKSOY üyesine) verilmesi 1.7 Başkanın eşgüdümlü yönetiminde UNESCO çerçevesinde Türk Dünyası grubunun kurulması fikrinin tanınması ve farkına varılmasının sağlanması 1.8 Seçimler süresince karşılıklı destek sağlayarak UNESCO organları ve program komitelerinde Türk dilleri konuşan devletlerin daha geniş temsili konusuna katkı sağlanması 1.9 TÜRKSOY üyesi devletlerin tarihi ve kültürel mirası ile UNESCO’nun ilgili komitelerin gereklilikleri bağlamında UNESCO Dünya Miras Listesi, İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi, Dünya Dokümental Miras Listesi “Dünya Belleği” ve Organizasyonun program ve projeleri çerçevesinde yıldönümleri ve etkinliklerin çok uluslu adaylık dosyalarının kaydı çalışmalarının başlatılması için ortak aktivitelerin desteklenmesi 1.10 Rusya Federasyonu ve Moldovya’nın özerk bölgelerini temsil eden TÜRKSOY üyeleri değişim mekanizması ve ortak adaylık dosyaları süreçlerine katılım konusunda devletlerinin UNESCO Millî Komisyonları başkanları ile ortak özenli çalışmalar yapmak üzere anlaşırlar. 1.11 TÜRKSOY çerçevesinde Türk Dünyası’nın ortak kültürel, doğal ve dokümental miraslarının korunması ve tanıtılması için ortak projelerin gelişiminin desteklenmesi ve projelerin tanıtılması, bunların sonuçlarının basımı ile medyada TÜRKSOY’un internet kaynaklarında duyurulması 1.12 TÜRKSOY’un ve UNESCO organ ve program komitelerinin üyesi olan devletler, TÜRKSOY üyesi devletlerin ilgili millî ve çok uluslu dosyalarının değerlendirilmesi sırasında tam destek sağlamalıdırlar 1.13 TÜRKSOY çerçevesinde ilgili burs fonlarının oluşturulması ve bilim ve eğitim programlarının yönetiminde çok taraflı işbirliklerinin geliştirilmesinin desteklenmesi 1.14 “Kazakistan Türk geleneksel müziğinin ortak etkileşimi (Kazakistan- Türkiye), “Kültür ve Sanatta Kadının Rolü” (AzerbaycanTürkiye) projelerinin gerçekleştirilmesinde başarılı deneyimin onaylanması 1.15 2013’te “Çocuklar dünyayı boyuyor. TÜRKSOY” Çocuk Sanat Festivali’ne ev sahipliği yapılması girişimlerinin desteklenmesi 1.16 TÜRKSOY’un kuruluşunun yirminci yıl dönümünün UNESCO Genel Direktörlüğü’nde 2013’te ortak kutlama yapılmasının hazırlıkları ve yürütülmesinde etkin rol alınması 1.17 TÜRKSOY üyesi devletlerin UNESCO ile ilişkilendirilmiş okulları, kürsüleri ve kulüplerinin birbiriyle etkileşimini ve ortak projelere katılımını sağlayarak bunların kapasitelerini güçlendirilmesi 1.18 Bashkir Devlet Pedogoji Üniversitesi’nde M. Akmulla’nın adı verilerek 6 Eylül 2012’de kurulan Kürsü ile bağlantılı olarak bu kürsünün aktivitelerinin geliştirilmesinin desteklenmesi 1.19 Astana’nın 2012’de “Türk Dünyası Kültür Başkenti” ilân edilmesi çerçevesinde yapılan etkinliklerin yüksek seviyede tanınması ve bu programın 2013'te Eskişehir’de (Türkiye Cumhuriyeti), 2014’te Kazan’da (Tataristan Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu) daha fazla tanınmasına destek olunması 1.20 Millî Komisyonlar Dördüncü Toplantısı’nın 2013 yılında “Türk Dünyası Kültür Başkenti” Eskişehir’de (Türkiye Cumhuriyeti) yapılmasına ilişkin kararın onaylanması 2 TÜRKSOY Üyesi Devletlerin (Somut) Kültürel ve Doğal Miraslarının Korunması ve Tanıtılması Amacına İlişkin Olarak: 2.1 Türk dünyası doğal ve kültürel miras listesinin ve UNESCO Dünya Miras Listesi’ne yakın gelecekte kayıt amacıyla gerçekleştirilen toplantıda tartışılan ortak çok uluslu dosyalar listesinin onaylanması(Ek-2) 2.2 Kabul edilen listenin TÜRKSOY’un internet kaynaklarında yayınlanması ve TÜRKSOY’un kuruluşunun yirminci yılı kutlamaları kapsamında listenin UNESCO Genel Direktörlüğü’nde 2013’te yayım ve sunumu olasılığının değerlendirilmesi 2.3 Onaylanan liste esas alınarak UNESCO Dünya Miras Listesi’ne kayıt için ortak çok uluslu dosya hazırlıklarının başlatılması 2.4 Tataristan Cumhuriyeti’nin (Rusya Federasyonu) TÜRKSOY üyesi devletlerin ve TÜRKSOY Sekretaryasının kültürel ve doğal miras uzmanlarından oluşan çalışma kurulu girişiminin desteklenmesi, bu girişimin uygulanmasına yardımcı olunması 2.5 Kültür varlıklarının restorasyon ve korunması alanlarında iyi uygulamaların ve deneyim paylaşımının teşvik edilmesi 2.6 “İpek Yolu Eserleri” Sınır ötesi seri adaylığının (Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan, Tacikistan, Çin) UNESCO Dünya Miras Listesi’ne kaydı için dosya hazırlıkları ve tanıtımının desteklenmesi 2.7 “İpek Yolu Eserleri” sınır ötesi seri adaylık dosyasının diğer TÜRKSOY üyesi devletlerin topraklarında bulunan alanları kapsayacak şekilde genişletilmesinin değerlendirilmesi 2.8 TÜRKSOY üyesi devletlerin topraklarında yer alan UNESCO Biyosfer Rezervleri sayısının artırılmasının teşvik edilmesi 2.9 Sınır ötesi rezerv “Altai” nin (Kazakistan- Rusya Federasyonu) UNESCO Biyosfer Rezervleri Ağı’na kayıt için adaylık formunun hazırlanması sürecinin kolaylaştırılması 3 TÜRKSOY Üyesi Devletler Somut Olmayan Kültürel Miraslarının Korunması ve Tanıtılması Amacına İlişkin Olarak 3.1 Türk dünyası somut olmayan kültürel mirasları ve UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi’ne yakın gelecekte kayıt amacıyla gerçekleştirilen toplantıda tartışılan ortak çok uluslu dosyalar listesinin onaylanması(Ek-3) 3.2 Kabul edilen listeyi TÜRKSOY’un internet kaynaklarında yayınlamak ve TÜRKSOY’un kuruluşunun yirminci yılı kutlamaları kapsamında listenin UNESCO Genel Direktörlüğü’nde 2013’te yayım ve sunumu olasılığının değerlendirilmesi 3.3 Onaylanan liste esas alınarak UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsilin Listesi’ne kayıt için ortak çok uluslu dosya hazırlıklarının başlatılması 3.4 Türk Dünyasının Listeye kaydı onaylanmış somut olmayan kültürel mirasların tanıtılmasını sağlamak amacıyla kendi devletinde/bölgesinde TÜRKSOY üyesi devletlerin somut olmayan kültürel miras uygulayıcıları, taşıyıcıları arasında bilgi ve beceri paylaşımını organize ederek ve ilgili veri tabanını oluşturarak “mirasın yaşayan insan hazineleri” programının gelişiminin desteklenmesi 3.5 Azerbaycan Cumhuriyeti’nin TÜRKSOY üyesi devletlerin ve TÜRKSOY Sekretaryasının somut olmayan kültürel miras uzmanlarından oluşan çalışma kurulu girişiminin desteklenmesi, bu girişimin uygulanmasına yardımcı olunması 3.6 UNESCO Türkiye Millî Komisyonu tarafından başlatılan “Köroğlu” ve “Nasreddin Hoca” projelerinim desteklenmesi 3.7 Saha Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) tarafından sağlanan TÜRKSOY kapsamında “Rusya’nın Türk Azınlıkları- Genetikler ve köken” ve Türk halkalarının epik anıtları sayılarının yayımlanması adlı iki bilimsel araştırma projesine ilişkin bilgi dikkate alınarak bu bilgiden uygun şekilde faydalanılması 3.8 Eskişehir’in 2013’te “Türk Dünyası Kültür Başkenti” olarak ilân edilmesi kapsamında TÜRKSOY Üyesi Devletler Uluslararası Çocuk Oyunları Festivali düzenlenmesi girişimlerinin desteklenmesi 4 TÜRKSOY Üyesi Devletler Dokümental Miraslarının Korunması ve Tanıtılması Amacına İlişkin Olarak: 4.1 Türk dünyası dokümental mirasları ve UNESCO Dünya Dokümental Miras Listesi’ne (Dünya Belleği) yakın gelecekte kayıt amacıyla gerçekleştirilen toplantıda tartışılan ortak çok uluslu dosyalar listesinin onaylanması 4.2 Kabul edilen listenin TÜRKSOY’un internet kaynaklarında yayınlanması ve TÜRKSOY’un kuruluşunun yirminci yılı kutlamaları kapsamında listenin UNESCO Genel Direktörlüğü’nde 2013’te yayım ve sunumu olasılığının değerlendirilmesi 4.3 Onaylanan liste esas alınarak UNESCO Dünya Dokümental Miras Listesi’ne (Dünya Belleği) kayıt için ortak çok uluslu dosya hazırlıklarının başlatılması 4.4 Dokümental mirasların onarılması ve korunması çerçevesinde iyi uygulama ve deneyimlerin paylaşılmasının teşvik edilmesi 4.5 “ Eski Türk Runik Alfabesi Eserleri” çok uluslu ortak dosyasının hazırlanması ve UNESCO Dünya Dokümental Miras Listesi’ne (Dünya Belleği) kaydı olasılığının araştırılması 4.6 TÜRKSOY’a üye devletlerin topraklarında bulunan şehirlerden birinin “UNESCO Dünya Kitap Başkenti” unvanına ortaklaşa aday gösterilmesi konusunda çalışma yürütülmesi 4.7 17-18 Ekim 2012’de Kazan’da gerçekleştirilecek “Dünya Ruhani/Dini Kültürü çerçevesinde Türk kitabı” adlı uluslararası bilimsel- uygulamaya yönelik konferansın desteklenmesi TÜRKSOY Üyesi Devletler Millî Komisyonları ve Komiteleri Üçüncü Toplantısı katılımcıları, UNESCO ve ISESCO Kazakistan Millî Komisyonu’na toplantıyı düzenledikleri ve üst düzey organizasyon için şükranlarını sundular. 15 Eylül 2012 Astana, Kazakistan Sonuç Bildirisi Ek 2 TÜRK DÜNYASI KÜLTÜREL VE DOĞAL MİRAS ALANLARI KAYITLARI № 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. Alanın Adı “Shakpakata” Nekropolü ve Camiisi IX-XIX yy. (Mangistau Bölgesi) “Shopan ata” Nekropolü ve Camiisi X-XIX yy. (Mangistau Bölgesi) “Beket ata” Nekropolü ve Camiisi XVIII yy. (Mangistau Bölgesi) “Karaman ata” Nekropolü ve Camiisi XIII-XIX yy. (Mangistau Bölgesi) Omar ve Tur Mozolesi XIX yy. Sonu (Mangistau Bölgesi) Dombaul Mozolesi VIII-IX yy. (Karaganda Bölgesi) “Kara Dyng” Mozolesi IX-X yy. (Karaganda Bölgesi) “Ayakkamyr” Mozolesi X-XIII yy. (Karaganda Bölgesi) “Juchi Khan” Mozolesi XIII yy. (Karaganda Bölgesi) “Alasha Khan” Mozolesi XIII yy. (Karaganda Bölgesi) Bolgan ana Mozolesi XII-XIII yy. (Karaganda Bölgesi) Inkar-Darya’da Syrly-tam Mozolesi XIII yy. (Kızıl Orda Bölgesi) Zhanadarya’da Syrly-tam Mozolesi XII-XIII yy. (Kızıl Orda Bölgesi) Balandy Mozolesi -2 IV yy. (M.Ö) (Kızıl Orda Bölgesi) “Zharkent Camiisi” Mimari Eserler Müzesi XIX yy. (Almatı Bölgesi) “Batı Tian-Shan” Kültürel Miras Kayıt için öncülük eden ülke/ler Kazakistan Kültürel Miras Kazakistan Kültürel Miras Kazakistan Kültürel Miras Kazakistan Kültürel Miras Kazakistan Kültürel Miras Kazakistan Kültürel Miras Kazakistan Kültürel Miras Kazakistan Kültürel Miras Kazakistan Kültürel Miras Kazakistan Kültürel Miras Kazakistan Kültürel Miras Kazakistan Kültürel Miras Kazakistan Kültürel Miras Kazakistan Kültürel Miras Kazakistan Doğal Miras Kazakistan Kırgızistan Özbekistan Hakasya Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Hakasya Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Hakasya Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Hakasya Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Hakasya Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Kategori 17. Sulek Antik Kenti ve Yazıtları Kültürel Miras “Tus(Tuz) Nehri kenarında” petroglifler (9 taş) 19. “Kizan” Petroglifi Kültürel Miras 20. Chaa-Tas, Izykh Kültürel Miras 21. Chaa-Tas, Ust-Sossk Kültürel Miras 18. Kültürel Miras 2 22. Chaa-Tas, Uibat Kültürel Miras 23. İstasyonunda orta çağ dönemi bina kalıntıları 24. Uibat Yerleşkesi Kültürel Miras 25. Chaa-Tas, Kopen Kültürel Miras 26. Boyar kayıtları Kültürel Miras 27. Salbyk vadisi Kültürel Miras Doğal Miras Kültürel Miras 28. Pazyrak dönemi arkeolojik sitleri (Pazyrak, Ukok platosu, Bashadar, Kalbak-Tash ve Elangasha’nın kaya resimleri) 29. İskit Höyükleri (Arzhan Compleksi – Tuva Cumhuriyeti, Berel Höyükleri – Kazakistan, Altay Cumhuriyeti Höyükleri) Kültürel Miras “Bashkir Ural” Doğal Miras Alanı ve paleolitik dönem resimleri ile ShulganTash Mağarası 31. “Ufa-2 yerleşkesi – Başkortostan şehri” Kültürel Miras Doğal Miras 32. “Karauan- Orenburg Sarayı” Kültürel Miras 33. Yangan Tau Dağı Kültürel Miras 34. Başkortostan Shikhan – yalnız dağlar Kültürel Miras 35. Krasnousolsk mineral kaynakları Kültürel Miras 36. Başkortostan millî kahramanı Salavat Yulayev anıtı Kültürel Miras 37. Markakol Doğal Miras Kazakistan Altay Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu); Tuva Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu); Başkortostan Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Başkortostan Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Başkortostan Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Başkortostan Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Başkortostan Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Başkortostan Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Başkortostan Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Kazakistan 38. Tamgaly Doğal Miras Kazakistan 39. Altyn Emel Doğal Miras Kazakistan 30. Kültürel Miras Hakasya Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Hakasya Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Hakasya Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Hakasya Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Hakasya Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Hakasya Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Altay Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Kültürel Miras 3 40. Berkara Doğal Miras Kazakistan 41. Charyn Kanyonu Doğal Miras Kazakistan 42. Orta Karatau Doğal Miras Kazakistan 43. “Merke” Doğal Miras Kazakistan 44. “Altay. Altın Sıradağlar” Doğal Miras Kültürel Miras Altay Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) 45. Uzgen Mimari kompleksi XI-XII yy. (Osh bölgesi) Kültürel Miras Kırgızistan 46. “Shakh Fazil” Mozolesi” XI-XII yy. (Zhalal-Abad Bölgesi) Kültürel Miras Kırgızistan 47. “Koshon korgon” Yerleşkesi (At-Bash Kültürel Miras Tarihi Kenti) XIII-XIV yy. (Naryn Bölgesi) 48. “Shyrdakbek” Yerleşkesi (Kadzhin- Kültürel Miras Arbashi) Kırgızistan Kırgızistan UNESCO Dünya Miras Listesi’ne Kayıt için Olası Çok Uluslu Ortak Dosyalar Listesi № Alanın Adı Kategori 1. “Doğu Tian-Shan” Doğal Miras 2. İskit Höyükleri (Arzhan kompleksi – Tuva Cumhuriyeti, Berel höyüğü – Kazakistan, Altay Cumhuriyeti höyükleri) Kültürel Miras 3. “Altai” Biyosfer Rezervi 4. “Usturt” Platosu Doğal Miras Kayıt için öncülük eden ülke/ler Kazakistan Kırgızistan Özbekistan Kazakistan; Altay Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu); Tuva Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu); Hakasya Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Altay Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu); Kazakistan Turkmenistan Özbekistan Kazakistan 4 5. “Kuzey Hazar Denizi Sulak Alanları” Doğal Miras 6. “Kaspi” Doğal Miras 7. “Batıya Türk Yolu” Kültürel Miras Kazakistan Rusya Federasyonu Azerbaycan Kazakistan Türkmenistan Rusya Federasyonu İran TÜRKSOY Üyeleri Sonuç Bildirisi Ek 3 TÜRK DÜNYASI SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASLARI KAYITLARI (kayıt için teklifler ile birlikte) № 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. Unsurun Adı “Tapmajalar” bilmeceleri Somut Olmayan Kültürel Miras Kategorisi Kayıt için öncülük eden ülke/ler Somut olmayan kültürel mirasın Azerbaycan aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar Balaban – geleneksel Gösteri sanatları Azerbaycan müzik enstrümanı “Saya” ritüeli Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler Azerbaycan “Seker Bura” ve “Shor Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar Azerbaycan Gogaly” Azerbaycan halıları El sanatları geleneği Azerbaycan “Sheshendik sozder” Somut olmayan kültürel mirasın Kazakistan aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar “Kyz kuu” Gösteri sanatları Kazakistan “Konak kadeni” Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler Kazakistan “Kiiz yui – yurt” Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar Kazakistan Kırgızistan Altay Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu) Kimeshek El sanatları geleneği Kazakistan “Manas” destanı Somut olmayan kültürel mirasın Kırgızistan aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar “Akynek aityshuu” Gösteri sanatları Kırgızistan “Kyrkyn chygaru” Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler Kırgızistan “Kiiz” Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar Kırgızistan “Kalpak’ – geleneksel El sanatları geleneği Kırgızistan Kırgız giysisi “Alla” Somut olmayan kültürel mirasın Özbekistan aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar “Yar yar” Gösteri sanatları Özbekistan Geleneksel yemek Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar Özbekistan “Sumalak” Beshik El sanatları geleneği Özbekistan “Nardanie Khanym” Somut olmayan kültürel mirasın Türkiye masalı aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar Kemanca – geleneksel Gösteri sanatları Türkiye müzik enstrümanı Bahar pilavı “Ciidem” Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler Türkiye 12 hayvanlı Türk takvimi Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar Türkiye Kınık Seramikleri El sanatları geleneği Türkiye 25. “Olen/Yulen”, “Yar-Yar” Somut olmayan kültürel mirasın – Düğün ritüeli şarkıları aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar 26. Bagshylyk-Dutar Gösteri sanatları 27. Akhalteke atları and Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler Bedev bayramı 28. Semeni – geleneksel Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar Nevruz yemeği 29. “Shaisep” – Türkmen El sanatları geleneği gelin mücevheri 30. “Tabyshkak oiyn” – Somut olmayan kültürel mirasın öğretici ve eğlendirici aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille oyun birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar 31. “El Oiyn” milli bayram Gösteri sanatları 32. “Seok” bayramı Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler 33. “Topshuur” El sanatları geleneği 34. “Ural Batyr” Somut olmayan kültürel mirasın kahramanlık destanı aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar 35. “Kurai” – geleneksel Gösteri sanatları müzik enstrümanı 36. “Sabantoi” – bahar-yaz Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler dönemi geleneksel bayramı 37. “Yurt iyesi” Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar 38. “Byima” El sanatları geleneği 39. Nasreddin Hoca deyişleri 40. “Horu” – milli dans 41. “Hederlez” bayramı 42. “Medji” 43. Fıçıcılık zanaatı 44. “Alyptyh Nymah” kahramanlık destanı Türkmenistan Türkmenistan Türkmenistan Türkmenistan Türkmenistan Altay Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu) Altay Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu) Altay Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu) Altay Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu) Başkortostan Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Başkortostan Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Başkortostan Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Başkortostan Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Başkortostan Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Gagavuz Yeri Özerk Bölgesi (Moldova) Somut olmayan kültürel mirasın aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar Gösteri sanatları Gagavuz Yeri Özerk Bölgesi (Moldova) Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler Gagavuz Yeri Özerk Bölgesi (Moldova) Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar Gagavuz Yeri Özerk Bölgesi (Moldova) El sanatları geleneği Gagavuz Yeri Özerk Bölgesi (Moldova) – Somut olmayan kültürel mirasın Hakasya aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille Cumhuriyeti(Rusya birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar Federasyonu) 45. “Chathan” geleneksel Gösteri sanatları müzik enstrümanı 46. Khai – Hakasya hikate anlatıcıları destanı 47. “Tun-Pairam” ilk sütün bayramı 48. “Pogo” – mücevheri bayan 49. Kırk bir deli üzerine atasözleri 50. Zeytin yaprağı tütsüleme 51. “Helim” peyniri ile 52. Sele-Sesta üretimi 53. “Homus” 54. “Yssyakh” bayramı 55. Choron üretimi sanatı – huş ağacından üretilen geleneksel içecek 56. Kemik oyma sanatı 57. “Bishek Zhyrlary” 58. “Kubyz” – enstrümanı müzik 59. “Sabantui” bayramı 60. “Su anasi” 61. “Bulgari” Hakasya Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu) Gösteri sanatları Hakasya Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu) Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler Hakasya Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu) El sanatları geleneği Hakasya Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu) Somut olmayan kültürel mirasın Kuzey Kıbrıs Türk aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille Cumhuriyeti birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti El sanatları geleneği Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Gösteri sanatları Saha (Yakutistan) Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu) Altay Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu) Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler Saha (Yakutistan) Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu) Altay Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu) Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar Saha (Yakutistan) Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu) El sanatları geleneği Saha (Yakutistan) Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu) Somut olmayan kültürel mirasın Tataristan aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille Cumhuriyeti(Rusya birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar Federasyonu) Gösteri sanatları Tataristan Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu) Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler Tataristan Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu) Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar Tataristan Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu) El sanatları geleneği Tataristan 62. “Hoomei” Gösteri sanatları 63. “Khuresh” - güreşi Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler 64. “Shaga” - bayramı Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler 65. Taş oyma El sanatları geleneği Listeye Teklifler 66. “Aitys” sözlü doğaçlama Somut olmayan kültürel mirasın sanatı aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar 67. Yurt ve içini üretme El sanatları geleneği geleneksel bilgisi 68. Orta Asya geleneksel oyunları (Kokpar/Kokbory, Kures/Kurosh, Kyz kuu) 69. “Zhyrau” şiiri 70. “Sayat”/Şahinle Avcılık 71. Başkortostan geleneksel arıcılığı– vahşi ağaç balı üretimi Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler; Somut olmayan kültürel mirasın aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar 72. “Kara olen” lirik şarkı Somut olmayan kültürel mirasın türü aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar 73. “Kara-Zhorga” Kazak Gösteri sanatları millî dansı 74. “Orteke” – müzik kukla Gösteri sanatları sanatı 75. Kuys geleneksel Gösteri sanatları performansı 76. Sybyzgy geleneksel Gösteri sanatları müzik performansı Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu) Tuva Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu) Tuva Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu) Tuva Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu) Tuva Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu) Kazakistan Kırgızistan (compiler of a multinational file) Kazakistan Kırgızistan Başkortostan Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Altay Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu) Kazakistan Kırgızistan Altay Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu) Kazakistan Kazakistan Kırgızistan Başkortostan Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Kazakistan Kazakistan Kazakistan Kazakistan Kazakistan 77. Shankobyz performansı 78. “Konak kadeni” müzik Gösteri sanatları 79. Dombyra üretim sanatı 80. Geleneksel halı dokuma sanatı 81. Geleneksel kuyumculuk sanatı 82. Keçe üretimi geleneksel sanatı Toplumsal uygulamalar, şölenler; El sanatları geleneği Kazakistan ritüeller ve Kazakistan Kazakistan El sanatları geleneği Kazakistan Kırgızistan El sanatları geleneği Kazakistan Kırgızistan El sanatları geleneği Kazakistan Kırgızistan Altay Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Başkortostan Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) ve Kazakistan “asyk” ile oyunlar (alchik, babki, ashik) 84. yaşam algısı ve Türklerin çevre etiketi arasında bağlantı çizgisi olarak “Tengrianizm” 85. “Tusau kesu” tuzak kesme ritüeli Toplumsal uygulamalar, ritüeller şölenler; Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve Kazakistan şölenler; Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler Kazakistan 86. “Ashamaiga mingizu” – ilk ata oturma ritüeli Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler Kazakistan 83. 87. “Tokym kagu” ritüeli Toplumsal uygulamalar, şölenler; 88. Geleneksel el sanatları ve El sanatları geleneği “Oimo” ritüeller ve Kazakistan Kırgızistan 89. Geleneksel Kırgız nakışı teknik ve becerileri “Saima” El sanatları geleneği Kırgızistan 90. Geleneksel Kırgız dokuması teknik ve becerileri “Terme-taar”, “kazhary” ve el dokuması “Ormomo” El sanatları geleneği Kırgızistan 91. Geleneksel Kırgız yorgan El sanatları geleneği sanatı teknik ve becerileri “kurak” Kırgızistan 92. Geleneksel Kırgız keçe halıları “shyrdak” ve “ala kiyiz” yapımı sanatı El sanatları geleneği Kırgızistan 93. Geleneksel Kırgız halıları lint-free “arabi” ve lint “zhul-kilem” üretimi sanatı El sanatları geleneği Kırgızistan 94. Geleneksel müzik enstrümanları üretimi sanatı El sanatları geleneği Kırgızistan 95. Geleneksel erkek şapkası “kep-takiya”, “kalpak” ve “tebetei” üretimi sanatı El sanatları geleneği Kırgızistan 96. Geleneksel kadın şapkası “kep-takiya”, “topu” ve “elechen/kalyak” üretimi sanatı El sanatları geleneği Kırgızistan 97. Atlar ve avlanma için malzeme üretimi geleneksel sanatı El sanatları geleneği Kırgızistan 98. Çocuklar ve yetişkinler için geleneksel Kırgız entelektüel oyunları Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler Kırgızistan 99. Geleneksel Kırgız mutfağı sanatı 100. “Sherine” ortak yemeği yoluyla aile/toplum seviyesinde sosyalleşme geleneği Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler Kırgızistan 101. “Yr kese” festivali aracılığı ile sosyalleşme geleneği 102. Tuva müzik enstrümanı “Igil” üretimi sanatı Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler Kırgızistan El sanatları geleneği Tuva Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu) 103. Tuva müzik enstrümanı “Igil” çalma sanatı Gösteri sanatları 104. Kobyz çalma sanatı Gösteri sanatları Tuva Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu) Başkortostan Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Kırgızistan 105. Köroğlu 106. Türk toplumu çocuk oyunları 107. “Alpamys”/”Alpamysh” Somut olmayan kültürel mirasın aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler; Azerbaycan Türkiye Türkmenistan Türkiye Azerbaycan Kazakistan Kırgızistan Somut olmayan kültürel mirasın Kazakistan aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille Özbekistan birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar Saha (Yakutistan) Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu) UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesine Kayıt için Olası Çok Uluslu Ortak Dosyalar Listesi № Unsurun Adı 1. “Aitys” sözlü doğaçlama sanatı 2. Yurt ve içini üretme El sanatları geleneği geleneksel bilgisi 3. Orta Asya geleneksel oyunları (Kokpar/Kokbory, Kures/Kurosh, Kyz kuu) Süt ürünleri üretimi geleneği Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler; “Kai/Khai” gırtak şarkıcılığı ile eşlik edilen Orta Asya sözlü performans sanatı Gösteri sanatları 4. 5. Somut Olmayan Kültürel Miras Kategorisi Somut olmayan kültürel mirasın aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar Initiator/s of inscription to the List Kazakistan Kırgızistan (çok uluslu dosyanın derleyicisi) Kazakistan Kırgızistan (çok uluslu dosyanın derleyicisi) Başkortostan Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Kazakistan (çok uluslu dosyanın derleyicisi) Kırgızistan Azerbaycan Kazakistan Hakasya Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu) Tuva Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu) Altay Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu) Sonuç Bildirisi Ek 4 Türk Dünyası Dünya Belleği Unsurları Kayıtları № Unsurun Adı Kayıt için öncülük eden ülke/ler 1. “A.Firdousi’nin Çağatay dilinde Shakhname” şiiri (1721-1723) Kazakistan 2. Nizami’nin El yazması (“Hamsa”) Azerbaycan 3. Türk Mirasını temsil eden minyatür koleksiyonu Türkiye (liste 16 isimden oluşmaktadır) 1. Burini 2. Farabi 3. İbni Sina 4. Hoca Ahmet Yesevi 5. Mevlana Celalettin Rumi 6. Yunus Emre 7. Nasrettin Hoca 8. Uluğ Bey 9. Seyyid Nesimi 10. Ali Şir Nevai 11. Genceli Nizami 12. Fuzuli 13. Köroğlu 14. Mahtum Kulu 15. Türk Dünyası Minyatürleri 16. Taşbaşı Halk Hikâyeleri Kadi Sicilleri (Kadı mahkemelerinin yargı Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti kararlarının kaydı) 4. 5. U.Balasuguni ‘nin “Kutagdu bilim” Şiiri (Yararlı Kırgızistan bilgi) 1068-1069 6. Eski Türk Runik Yazısı Anıtları Kırgızistan Altay Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Tuva Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Hakasya Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) Tataristan Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu) 2 7. Yakut dilinde ilk kitaplar koleksiyonu 8. Başkortostan halkının eski Türkçe ve Arapça Başkortostan Cumhuriyeti dillerinde tarihi ve kültürel mirasları koleksiyonu (Rusya Federasyonu) 9. Kahramanlık hikâyelerini koleksiyonu (300 isim) tasvir Saha (Yakutistan) Cumhuriyeti(Rusya Federasyonu) eden yazma Hakasya Cumhuriyeti (Rusya Federasyonu)