Tesisat Dizayn ve Uygulama Örnekleri
Transkript
Tesisat Dizayn ve Uygulama Örnekleri
Uluslararası 5 Yıldızlı Otellerin Mekanik Tesisat Dizayn ve Uygulama Örnekleri İsmail Can, Mak. Miih. TTMD Üvesi _ ÖZET: Son zamanlarda 5-yıldızlı otellerin dizaynında, müşteri memnuniyetini artırmak amacıyla dikkat edilmesi gereken hususlar gittikçe artmaktadır. Yüksek teknoloji, enerjinin etkin kullanımı, sağlık ve çevre etkileri 5-yıldızlı otellerin artık vazgeçilmez unsurlarıdır. Design and Application Examples of Mechanical Installations in International Five Star Hotels ABSTRACT: In todays world, in order to increase customer satisfaction, the criterions that has to he taken in to consideration through five star hotels design are getting more and more important. Besides the opportunities of high technology, efficient use of energy, hygienic and environmental necessities can not he given up. 1. Uluslararası 5 Yıldızlı Otel Tarifi ve Ortak Özellikleri Otelin lokasyonunun müşteri çekecek şekilde uygun olması ve en az 150 odasının bulun¬ ması gerekmektedir. Otopark, araba yıkama ve bakım servisleri bulunmalı, otel en az bir otomobil kirala¬ ma ve şoför temin etme firması ile anlaşmalı olmalı ve bina içi tüm otoparklar yeterli derecede, standartlara uygun olarak havalandınlmalıdır. Bütün otel odalarında klima ve ısıtma bulunmalı, istenilen odada istenilen anda ısıtma veya soğutma yapılabilmeli, klima sistemi hızlı soğutma veya hızlı ısıtma yapa¬ bilir özellikte olmalıdır. Bütün odalar banyolu olmalı, ayrıca oda banyoları duşlu ve gömme banyolu olmalıdır. Odaların en az %25'inde gömme banyodan ayn bir duş kabini bulunmalı, banyo içinde modern bir lavabo ve tuvalet bulunmalıdır. Banyo ve duş armatürleri yüksek kalitede ve sıcaklık ayarlı olmalı ve tüm banyo, tuvalet ve lavabo cihazları yüksek kalitede olmalıdır. Banyoda emniyet tutamağı (demiri), düşme ve kriz alarm cihazı (ipli) bulunmalı, tuvalet flaş valfı sessiz tip veya tanklı sessiz bas sistemli olmalıdır. Odalardaki tek yataklar en az 92 cm geniş¬ likte, çift yataklar standart ebatta olmalıdır. Bütün yataklar yüksek kaliteli ve içten yaylı tip olmalı ve hepsinde temiz nevresimli yüksek kaliteli battaniye, yastık, çarşaf, yedek yastık bulunmalıdır. Yatakta yatan müşterinin rahatça uzanarak kapatıp açabileceği yatak yanı lambaları ve bundan ayrı genel oda aydınlatması olmalıdır. Yerler yüksek kaliteli halı kaplı olmalı, bagaj rafı, kaliteli bir gardrop. aynalı tuvalet masası, kaliteli yazma masası, yeterli miktarda iskemle ve koltuklar bulunmalıdır. Oda kapılan müşteri tarafından kilitlenebilir olmalı ve her odada otel bölümleri, servisleri, fiyatları ve yemek zamanları ile ilgili bilgi veren, kolay anlaşılabilir dokümantasyon bulunmalıdır. Her odada telefon bulunmalı ve banyoda da telefon cevap verme apareyi olmalıdır. Her odada en az 34 cm ekranlı bir renkli tele¬ vizyon bulunmalı, ayrıca müşteri tarafından yataktan kolayca erişilebilecek bir radyo ve iç müzik yayın sistemi olmalıdır. Her odada buzdolabı ve içinde çeşitli içeçek, su v.s. bulunmalı, 24 saat çalışan bir oda servisi bulunmalıdır. Suit odalar (Oturma+ Yatak Odası) ve kral dairesi bulunmalıdır. 24 saat çalışan resepsiyon, posta servisi, bagaj bellboy ve bagaj muhafaza servisi, güvenlik servisi, emanet servisi, kasa servisi bulunmalıdır. Ayrıca, kapı önünden taksi servisi ve otel kapısında karşılama ve kabul servisi olmalıdır. Otel fuayesinde müşterilerin ihtiyacı olabilecek sigara, gazete v.s. satan bir dükkan bulunmalıdır. Müşteri odalarına ve sosyal bölümlere tüm müşteri erişimi asansörlü veya yürüyen merdivenli olmalıdır. En az iki adet yüksek kaliteli ve her amaca cevap verebilecek a'la'carı nıenülü yemek salonu bulunmalı, yemek salonları ve restorantlar ile tüm sosyal mekanlar klimalı olmalıdır. Yemek salonlarındaki tüm masa ve yemek malzemesi yüksek kaliteli olmalı, yemek salonlarından en az bir tanesinde dans pisti ve haftada en az beş gece canlı müzik bulunmalıdır. Yüksek kaliteli ve klimalı fonksiyon salonları ve toplantı salonları bulunmalıdır. Tüm sosyal tuvaletlerin hepsinde modem ve yüksek kaliteli aksesuar ve armatürler bulunmalıdır. Temizlik ve hijyene son derece önem verilmeli, tuvaletler, çeşitli sosyal mekanlardan kolayca erişilebilecek şekilde düzenlenmelidir. Yemek salonlarının yakınında iyi içki ve çay servisi verilen rahat ve kaliteli mobilyalarla döşenmiş klimatize edilmiş bir oturma salonu bulunmalıdır. Tiim restoran mutfaklarında yeterli düzeyde havalandırma, egzost sistemi ve taze hava sistemi bulunmalı, mutfak son derece temiz ve hijyen şartlarına uygun olmalıdır. Otelde en az iki adet, iyi donatılmış ve iyi servis verilen bar bulunmalıdır. Otelde çamaşırhane ve kuru temizleme servisi bulunmalı veya bu tip servis veren bir firma ile anlaşma yapılmış olmalıdır. Müşteriler için çamaşır ve kuru temizleme, ütü servisi aynı gün teslim şartında çalışmalı, otel personeli tecrübeli, temiz üniformalı ve bakımlı olmalıdır. Tüm otel alanlarında sprinkler sistemi, yanguı dolapları, hidram sistemi kabul edilebilir enternasyonal standartlara uygun olarak tertiplenmiş olmalıdır. Kaçış yolları, kaçış merdivenleri, duman egzost ve merdiven basınçlandırma sistemleri kabul edilebilir enternasyonal veya lokal bina kodlarına göre yapılmış olmalıdır. Otelde kapalı veya açık yüzme havuzu, sağlık merkezi, spor tesisleri bulunmalıdır. 2. 5 Yıldızlı Otellerde Genel Dizayn Eğilimleri Yatırımın ekonomikliği açısından 5-yıldızlı otellerin geri ödeme (amortisman) zamanı hiçbir zaman ofis kuleleri, alış-veriş merkezleri, karışık amaçlı yapılar kadar iyi değildir. Bir çok 5-yıldızlı otel yatırımının karlılığı aşağıdaki 3 unsura bağlıdır. a-Yerinin (lokasyonunun) iyi ve özel olması b-Otelin isminin iyi olması c-En önemlisi, dizaynının verimli olması Otel endüstrisinde dizayn verimliliği ise dört husus tarafından belirlenir. Oda fiyatlarının belirlenmesinde ana etken ilk yatırım maliyetidir. Oda fiyatları da otelin pazar payında ve karlılığında direk rol oynadığından ilk yatırım maliyetlerinin dikkatli bir şekilde takibi ve irdelenmesi gereklidir. Elektrik, yakıt ve su gibi ana işletme giderlerinin minimizasyonu. Bu konuda bilhassa ehiller, pompalar ve kazanlar gibi ana elemanların tam yük ve kısmi yük verimleri çok önemlidir. Ayrıca, bilhassa sosyal mekanların mekanik sistemlerinin dizaynında fan enerjisini minimum kullanan sistemlere ağırlık verilmelidir. Bu bağlamda değişken debili hava ve su dağıtım sistemlerine ağırlık verilmelidir. Bakım kolaylığı sadece genel açıdan değil. aynı zamanda mümkün olduğu kadar müşteriyi rahatsız etmeyecek şekilde yapılması gerektiği için çok önemlidir. Bu açıdan bilhassa klima santrallarının ve bina mekanik sistemlerine ait diğer makinalann kolay erişilebilir şekilde kendilerine ait makina daireleri içinde bulunmaları önemlidir. Bilhassa sosyal mekanlarda ve sosyal koridorlarda lavaıı boşluğu içinde bakımı yapılacak makina bulunmamalıdır. Sonuç olarak tüm sistemlerin ve cihazların seçimi müşteriyi memnun etmeye ve o otelde kalmayı tekrar istemesini sağlamaya yönelik olmalıdır. Son zamanlarda 5-yıldızlı otellerin dizaynında ve müşteri potansiyelini arttırmak amacı ile çok önem verilen diğer bir hususda çevre tesirleri ve çevre korumasıdır. Bu açıdan, iç hava kalitesine çok önem verilmekte ve otelde temizlik ve bakım için kullanılan çevreye zararlı maddelerin minimize edilmesi istenmektedir. Temizlik ve bakım malze¬ meleri doğaya uyumlu olmalıdır. Klima ve soğutma sisteminde kullanılacak tüm soğutucu akışkanlar CFC ihtiva etmemeli. su tasarrufuna ve kalitesine önem verilmelidir. Lejyoner hastalığı mikrobu üremesine karşı soğutma kulelerinde ve sıcak kullanma suyu sisteminde gerekli tüm tedbirler alınmış olmalıdır. Yüksek teknoloji ürünlerinin kullanımının artması ile son zamanlardaki otel dizaynlarında odalarda faks bağlantısı, bilgisayar internet bağlantısı, cellular telefon ve genişletilmiş televizyon servisleri de bulunmaktadır. Bina mekanik sistemleri açısından yüksek teknoloji DDC sistemlerini, dijital yangın gözleme ve kontrol sistemlerini, otomatik iç hava kalitesi kontrol sistemlerini, enerji kullanımı optimazyonunu getirmiştir. 3. 5 Yıldızlı Otel Ana Bölümleri Otel Odaları, Sosyal Alanlar (Balo Salonu. Fonksiyon Odaları, Fuaye. Lobi, Resepsiyon. Ön Ofisler, Restoranlar, Barlar, Disko, Çok Amaçlı Salon, bunlara bağlı koridorlar v.s.). İdari ve Arka Alanlar (Görünmeyen Alanlar) (İdari Ofisler. Soyunma Odaları, Personel Kafeteryası, Mutfaklar, Çamaşırhaneler, Makina Daireleri, Garajlar, Ekmek Flazırlama. Et Hazırlama. Oda Servisi v.s.) 4. Otel Bölümleri Ana Dizayn Kriterleri 4.1. Klima, Havalandırma. Isıtma Sistemleri a) Dış hava dizayn şartları Otelin bulunduğu bölgenin yaz ve kış kuru termometre ve nem dizayn değerleridir. b) Klimulize edilecek alanlar dizay n sıcaklık ve neın değerleri Tarif Otel Odaları Oı Ih Koridorları Yaz _ _ Ditkknn/T ohi/Konfcran*. SnIonn/Tn.-iye Rcstoran/Kafelervu/Klüp/Bnr Ofisler ve. Sosyal Alanlar Bilgisayar Odası/Kıı manda Qdasi/PABX Sa ü ı kKlü bü( Fimess Cemre } Mutlaklar ve Yiveeek Hazırlama Alanları Mutfak Et Hazırlama ve Pasta Bolümü 24"C 7CVC ?-4cC 24 C Kış KT / 50<fo RN KT ! 5()<3, RN KT / 50<% RN! KT / S()% RN KT/ 50% RN 24 22'C KT / 50% RN _ 77°C KT / 35-40S& RN 7i)T KT/ *5-40?/, RN ?rr KT / RN 21 T KT / 3&40% RN R\ ?rr KT / 22VC KT / 50% RN 2pC KT / RN kontrol edilmiyor RN kontrol dilmiyor 20 C KT j RN kontrol edilmiyor 22VC KT / RN kontrol edilmiyor 20*C KT / RN kontrol edilmiyor ?T(~' KT / R\ kontrol edilmiyor ( 'aıııas İl nane 2fl55 K İ l RN kinlimi td.lmiyor ?KT KT / RN knnrml edilmiyor 5-10T' KT HVAC Makina Daireleri Not applicable 26rC KT / RN kontrol edilmiyor Soyunma Odaları. Tuvaletler Fleklrik Odaları 26 (' KT / RN kontrol edilmiyor 18 C KT /RN kontrol edilmiyor Kapalı Yüzme Havuzu 2SCC KT 28 C KT / 6.Vr RN Klimatize edilecek çeşitli alanlardaki dizayn sahıs sayıları ve şahıs başına taze hava miktarları 26°C KT/5Q%~RN 2KC KT _ / _ Minimum Taze Hava Miktarı Tarif Otel Odaları Yemek Salonu. Restoran Kafeterya _ Bar. Kokotcvl Salonu Konferans ve Toplantı Salonu Ofisler Gece Kltibü. Disko. Gazino Balo Salonu Balo Salonu Fuavc Lobi ve Fuayeler Koridorlar Sağlık Kltibü (Fitness) Yüzme Havuzu (Havuz Yüzeyi Kenar Alanları dahil i _ve _ Dükkanlar Personel Yemekhanesi Oda Servisi Berber/Güzellik Merkezi ASHRAK 62* (Sheraton. 1989 Shungri-LA, AS Stnndardları) 25-35 L/s / Oda 15 L/s / Şahıs 15 L/s /Oda 1 0 L/s / Şahıs 10 Us /Şahıs 15 L/s / Şahıs 10 L/s /Şahıs 10 L/s / Şahıs 15 L/s/Şahıs 10 L/s / Şahıs 1 0 L/s / Şahıs 10 L/s/Şahıs 0.25 L/s ; nv 8 L/s / Şahıs 2.5 L/s / m-’ 1 5 L/s / Şahıs 20 I ./s / Şahıs 1 5 L/s / Şahıs 10 L/s / Şahıs 15 I./s /Şahıs 15 L/s /Şahıs 15 L/s /.Şahıs 10 Us / Şahıs 0.5 Us / m: 10 Us / .Şahıs 2.5 L/s / m- 8 L/s/Şahıs 8 L/s/Şahıs 8 L/s/Şahıs 1 3 Us/Sahıs 10 L/s / Şahıs 8 L/s / Şahıs 8 L/s / Şahıs 15 L/s / Şahıs Şahıs Sayısı Alan Başına; (Net 2 Kişi / Oda 1 Kişi / 1.5 m' 1 Kişi/ 1.4 mI Kişi / Lllm1 Kişi / 1 .0 m1 Kişi / 10 m: 1 Kişi / 1.5 m I Kişi / 1 .5 m 1 Kişi / l.Om 1 Kişi / 3.5 m- _ Alan Oranı Brüt Alan/Net Alan 2.0 JL5_ 13 2.0 1.0 Li 1.3 1.5 1.3 1 Kişi/ 5 mI Kişi / 3.5 m- I y 1.0 1 Kişi/ 3.5 nr 1 Kişi/ 1.5 m2 I Kişi/ 5 m1 Kişi / 4 m; 1.0 1.4 1.3 J_İL d) Sadece havalandırma yapılacak alanlar ve hava debileri Tarif Havası Taze Hava/Tamanılama _ Miktarı _ Taze Hava: Egzost Havasının _ Tamamlama Havası yandaki alınacak _ Egzost Miktarı Soyunma Odaları 1 0 Hava Değişimi / Saat Depolar 5 Hava Değişimi / Saat Genel (Public) Tuvaldler 10 Hava Değişimi / Saat Otel Odası Tuvaleti 25-35 L/s Tamamlama Havası odadan Yüzme Havuzu 2.5 L/s / nr (havuz yüzey alanı dahil) Taze Hava : Egzost havasının %100'ü kadar Taze Hava : Egzost havasının %75'i kadar %75'i kadar mekanlardan alınacak alınacak _ Normal çalışmada 3.5 L/s/m\ yangın esnasında 10 hava-değişimi/saaı Garajlar (VD1 2053) _ __ _ mekanlardan Tamamlama Havası yandaki _ Taze Hava : Egzost havasının %75'i kadar Taze Hava : Egzost havasının %75'i kadar Mutfak Davlumbazı Hesapla bulunacak Yemek Hazırlama Alanları (Davlumbaz Bulunmayan) 1 5 Hava Değişimi / Saat Yağ Ayırıcı veya Pissu Pompa Odası 5 L/s / m2 Tamamlama Havası yandaki mekanlardan alınacak Tamir / Bakım Alclyesi 10 Hava Değişimi / Saat Taze Hava : Egzost havasının %75'i kadar Makina Daireleri 3.5 L/s /nr Taze Hava : Egzost havasının %75'i kadar Yüksek Gerilim Odaları. Trafolar vc Asansör Odaları İsı yayma miktanna ve 10*C sıcaklık yükselmesine göre hesaplanacak veya lokal klima yapılacak Tamamlama Havası yandaki mekanlardan alınacak Yangın Kontrol ve Kumanda Odası 6 Hava Değişimi / Saat Taze Hava : Egzost havasının %75’i kadar Çöp Odası 20 Hava Değişimi / Saat veya lokal olarak IO'C’yc soğutulacak Tamamlama Havası yandaki mekanlardan alınacak Kazan Dairesi Yanma Havası hesabına göre veya 5 L/s / nr Taze Hava : Egzost havasının Ekmek Yapımı (Fırın) 20 Hava Değişimi / Saat Çamaşırhane 25-30 Hava Değişimi / Saat+Lokal Klima Kuru Temizleme 30 Hava Değişimi / Saat Taze Hava: Egzost Havasının %90'i kadar Taze Hava: Egzost Havasının %75'i kadar _ Taze Hava: Egzost Havasının %75'i kadar e) Dizayn elektrik Aydınlatma Ana Giriş ve Lobi Fuayeler Gece Kliibiı. Bar, Kokteyl Resepsiyon Otel Odası Ofisler Dükkanlar Balo Salonu Fuaye Koridorlar Tuvaletler Soyunma Odaları Depolar Mutfak, Çamaşırhane Makina Daireleri Garajlar _ Ekipman YV/nf Balo Salonu Toplanlı Odası _ ve ekipman yükleri Alan Kafc. Restoran %105'i kadar VV/nr 40 50 50 50 80 60 40 25 40 60 55 15 25 18 II 25 20 10 İlave Duyulur ısı İlave Gizli Isı W/m; W/m1 10 8 8 Davlumbaz egzost sisteminde yangın damperi bulunmamalıdır. Davlumbaz egzost kanatlan mutfak dışında, yangına dayanıklı bir şafta girinceye kadar, içten ve dıştan çıkacak yangına karşı en az 90 dakika dayanacak şekilde özel yangın izolasyon malzemesi ile izole edilmelidir. Davlumbaz egzost sisteminin dizaynı NFPA-96'ya uygun olmalıdır. Yüksek miktarda nem çıkartan bulaşık makinası, pot-eviye v.s. gibi yerlerde ve yüzme havuzlannda alüminyum, su sızdırmaz kanal kullanmakta fayda vardır. Bu yerlerde kanallara cihaz tarafına doğru eğim verilmelidir. İkiden fazla difiizör veya menfeze bağlı kanal branşmanlarında manuel damper bulunmalıdır. VAV sistemlerinde kullanılacak yüksek endüksiyonlu difüzörler lineer slot veya swirl difüzör olmalıdır.(Bazı Amerikan ve Kanada imalatçıları kare tip VAV difüzör imal etmektedirler). 4 m den yüksek yerlerde kullanılacak ve hem ısıtma hem de soğutma yapacak difüzörler özel otomatik ayarlı kanatlı swirl tip olmalı ve dizayn yapılırken bunların aplikasyonu konusunda imalatçı firmalardan onay alınmalıdır. Bütün difüzörlerin akustik izoleli kanal bağlantı plenumu ve ayar damperi bulunmalıdır. Hava kanalları eşit sürtünme (equal friction) metoduna göre boyutlandırılmalıdır. Birim sürtünme basınç kaybına göre seçilen kanal maksimum hız limitlerine göre kontrol edilmelidir. Kanalların direk olarak sabit hıza göre boyutlandınlması doğru değildir. Sabit hız metodu ancak içinde partikül taşıyan endüstriyel egzost kanallarının boyullandırılmasında kullanılır. (Static regain ise sadece veriş havası kanalları için) Enerji tasarrufu açısından hava dağıtım sistemlerine dönük olarak ASHRAE 90. 1 - 1 989 (Energy Efficient Design of New Buildings) standardı sabit hava debili sistemlerde veriş havası, dönüş havası, egzost havası fanları için aşağıdaki sınırlamayı getirmiştir. 472.Psf 500 W Oda Başına 20 20 <0.8 (yani 0.8W/CFM) Vsf Vsf= Fan Debisi (L/s) Psf= Fan Motor Gücü (kW) A ASHRAE Ekipman Emisyon değerlerine göre alınacak Makina Dairesindeki ekipman emisyonlarına göre I Değişken hava debili VAV sistemlerinde ise 472.Psf < 1.25 Vsf f) Hava dağıtımı ve hava kanalları 5-yıldızlı otellerde hava dağıtımı sessiz çalışma açısından düşük hızlı ve düşük basınçlı olmalıdır. Bütün klinıatize edilen alanların hafif bir pozitif basınç altında tutularak enfiltrasyon önlenmelidir. Bu açıdan VAV sistemlerinin bilhassa kısmi yüklerde diğer sistemlere nazaran avantajları vardır. Kanallar SMACNA'ya uygun ve flanşlı birleştirilmeli, kanal kaçak testi DW143'c Class A'ya uygun olacaktır. Davlumbaza bağlı mutfak kanalları 3 mm kalınlığında siyah sacdan sızdırmaz olarak imal edilmeli ve her 3 m de bir temizleme kapağı konulmalıdır. Ayrıca her dirsekten önce ve sonra da birer temizleme kapağı bulunmalıdır. Buna göre, örneğin 5000 L/s (18000 m3/h) kapasitesinde sabit debili bir klima santralında, fan ve motor verimi çarpımının pratik olarak 0.50 olduğu bir durumda, santral içi basınç düşümünü yaklaşık olarak 450 Pa kabul edersek, kanal sistemi için uygulanabilir basınç kaybı maksimum 397Pa olmaktadır. Aynı debideki bir VAV için ise olabilecek maksimum uygulanabilir kanal statik basınç kaybı 874 Pa çıkmaktadır. Bu durumda kanal sistemini düşük hızlı olarak dizayn etmek zaten kaçınılmaz olmaktadır. 5-Yıldızlı otellerde uygulanabilecek ve gerekli sessiz çalışmayı sağlayacak kanal seçim kriterleri yandaki şekildedir. Isıtma ve soğutma suyu dağıtımı ASHR AE/IES Standard 90. 1 - î 989 da enerji tasarrufu için öngörülen hususlardan bir tanesi serpantin veya terminal yükünü bir kontrol vanası vasıtası ile modüle ederek kontrol eden soğutma veya ısıtma suyu sistemlerinin değişken debili olma mecbu¬ riyetidir. Buna göre sistem debisi kısmi yükte %50'nin altına kadar düşürülebilmelidir. Pratikle bunu geçekleştirebilmeııin metodu bütün serpantinlerde 2-yollu kontrol vanaları kullanmak ve ısıtma veya soğutma dağıtım pompalarını devir kontrollü, yani frekans konverterli seçmektir. Değişken debili hidronik devrelerde sistem neredeyse zamanın %95'inde kısmi yükte çalışacağından borulardaki hızlar da genellikle dizayn hızlarının altında olur. Bu da genellikle makina dairelerinde bulunan büyük çaplı ana dağılım borularında dizayn hız limitlerinin hafifçe yükseltilerek (birim ekonomik sürtünme kaybı müsaade ettiği müddetçe) ana boru çaplarının küçültülmeye çalışılmasına ve bu suretle borulama maliyetinin azaltılmasına olanak tanır. Enerji tasarrufu ve ilk yatırım maliyetinin düşürülmesi açısından genel eğilim direk dönüşlü (Direct Return) hidronik devreler kullanılmasıdır. Tam Tichelmann veya (reverse return) hidronik devreler, direk dönüşlü devrelere nazaran daha yüksek pompa basıncı ve enerji harcaması gerektirdiklerinden dolayı batı ülkelerinde tercih edilmemektedir. Direk dönüşlü devrelerin branşmanlarında akım ve basınç vanaları kullanılarak ayarlanmaktadır. Dizayn birim basınç düşümleri ve maksimum hızlar aşağıdaki gibidir: Bina içi ısıtma suyu boruları: 100-190 Pa/m. hız 0.7 - 1.2 m/s Bina içi soğutma suyu boruları: 350 Pa/m hız max. 2.4 m/s, ana borularda max. 3.0 m/s Kanallarda olduğu gibi boru çaplandırması da ilk önce birim basınç düşümüne göre yapılmalı ve daha sonra maksimum hız kontrolü yapılmalıdır. g) 4.2. Sıhhi Tesisat a) Yumuşatılmış su kullanımı 0 Fr sertliğinde yumuşak su kazan ve buhar jeneratörü, soğutma kulesi beslemede kullanılıyor. 7 Fr sertliğinde su genellikle mutfakçılar tarafından tercih ediliyor. Mutfak firmasının istediği sertliği ayarlayabilmek için otomatik karıştırma vanalı sistem kullanılıyor. b) Kullanma soğuk ve sıcak suyu miktarları Kullanma soğuk ve sıcak suyu sistemleri Amerikan Plumbing Code veya Alman DİN 1 988‘e göre dizayn edilebilir. 5-yıldızlı otellerde mutfak, çamaşırhane, yüzme havuzu, tuvaletler dahil olmak üzere toplam Kanal ve Hava Dağıtım Sistemi Dizayn Kriterleri (Max. Değerleri) 9 m/s veya 1.2 Pa/m Şaftlar İçindeki Veriş ve Dönüş Havası Dikey Kanallan 7.5 m/s veya 1.2 Pa/m Kat İçindeki Yaıay Veriş Havası Kanallan 7.5 m/s veya 0.8 Pa/m Kal İçindeki Yaıay Dönüş Havası Kanalları 7.5 m/s veya 1 .2 Pa/m Tuvalet Egzosl Kanallan 9 m/s veya 1.2 Pa/m Garaj Egzost ve Taze Hava Kanallan 7-10 kg/s/nr Duman Egzosl Kanallan Mutfak Davlumbaz Egzosl Kanalları 8 m/s minimum hız 0.38 m/s Koridorlardaki Maksimum Hava Hızı Veriş Havası Difüzörleri Dönüş Havası ve Egzost Menfezleri Garaj Egzost ve Taze Hava Menfezleri Tuvalet Egzost Menfezleri Tuvalet Kapı Altı Kesilmesi Taze Hava, Dönüş Havası ve Egzost Damperleri İsıtma Serpantinleri Soğutma Serpantinleri Hava Filtreleri (Ön Filtreler %85 toz tutma. Çanla Filtreler %55 atmosfer verim) Dış Duvarlara Konan Menfez ve Luverlcr Fan Basma Tarafında Seçim hava miktarına ve min./max. atış mesafesine göre (Yüzey alanına göre) •Klitnatize mahallerde yüksek seviyede 2 m/s •Klimatizc mahallerde alçak seviyede 1 .5 m/s •Koridorlarda 2.5 ııı/s 3.5 m/s yüzey alanında hava hızı 2.5 m/s yüzey alanında hava hızı 2-5 m/s serbest yarık alanında 7.5 m/s yüzey alanında hava tıı/.ı 3.75 m/s yüzey alanında hava hızı 2.5 m/s yüzey alanında hava hızı •Panel filtreler 2.0 m/s yüzey alanında hava hızı •Çanta filtreler katalog değerleri alınacak •Yağ (gres) filtreleri içiıı 1.8 m/s yüzey alanında hava hızı 2.5 m/s yüzey alanında hava hızı 9-12 m/s max. çıkış hızı kullanma suyu tüketimi 800 L/Oda/gün’dür. Soğutma kulesi su tüketimi ayrıca hesaplanacaktır. 800 L/Oda/gün değerinin yaklaşık ayrımı şu şekildedir. Yer Toplam Su Sıcak Su Otel Odaları (Oda Başına) 284 L/giin 1 60 L/giin Restoran, Kafeterya 38 L/yemek 15 L/yemek 28 L/kg 8 L/kg Çamaşırhane (Oda başına günde 6 kg çamaşır) Buna göre oda başına, hariçten gelenlerle birlikte 2 kişi alındığında, günde ortalama 4 öğün yemek (bar dahil) için ve otele hariçten gelenlerle birlikte oda başına restoranda harcanan su = 2x38x4 304 L/gün. Çamaşırhanede oda başına harcanan su = 6 kg/oda x 28 L/kg =168 L/gün Geriye kalan 44 L/gün de sosyal alan tuvaletlerinde ve hesaplanamayan diğer yerlerde harcanmaktadır. Oda başına günlük sıcak su ihtiyacı: Restoranlar 2x15x4 120 L/gün Çamaşırhane = 6 kg/oda x 8 L/kg = 48 L/gün Toplam sıcak su ihtiyacı 328 L/oda/gün = = = = Yukarıda verilen değerler ASHRAE tarafından yapılan araştırmalar ve en son ASHRAE Journal September 1994'de yayınlanan araştırma sonuçları ile de uyuşmaktadır. Saatlik maksimum sıcak ve soğuk su ihtiyaçlarını tayin etmek için günlük değerleri günlük ortalama çalışma saati olan 24'e bölüp 4.5 faktörü ile çarpmalıdır. Yukarda tespit edilen günlük ve anlık soğuk su ihtiyacı Amerikan Plumbing Code yük birimi veya DİN 1988'de verilen metotlar ile kontrol edilmeli hangi değer büyükse o alınmalıdır. Kullanma sıcak suyu miktarları ASHRAE yük birimi metodu ile de tespit edilebilir. (Bkz. ASHRAE H’book-Applications-Service Water Heating) Temiz su boru hatlarında bina içinde maksimum hız 1.6 m/s alınmalıdır. Sıcak su re-sirkülasyon sistemi oda banyolarının içine girerek her banyoda sıcak su hattının sonundan alınmalıdır. Banyolar içinde sıcak kullanma suyu re-sirkülasyon hattına bağlanacak havlu kurutucu öngörülmelidir. c) Pissu sistemi dizayn esasları Amerikan National Plumbing Code veya DİN 1986 esasları kullanılmalıdır. Bilhassa yüksek binalarda bütün lavabo, tuvalet, duş ve banyolardan ayrı ayrı havalık alınması tercih edilmelidir. 4.3.Yangın Söndürme Sistemleri 4.3.1. NFPA klasifikasyonu NFPA 13'e göre odalar Light Hazard, Garajlar. Mutfaklar, Çamaşırhane, Servis Alanları, Depolar, Makina Daireleri, KamyonYükleme (Loading Dock), Bakını Alanları, Porte Cochere Ordinary Hazard Gr. 1 Balo Salonu ve Fonksiyon Odaları ise Ordinary Hazard Gr.2 alınacaktır. Buna göre kombine bir hidranı ve sprinkler sistemi hidrolik analiz sistemi ile dizayn edildiğinde hidranı kolonu sayısına bağlı olarak 1000 GPM (63 L/s) ile 1250 GPM (80 L/s) yangın pompası kapasitesi çıkmaktadır. Yangın suyu rezervi ise en az 200 nv1 veya en az 60 dakika yangın pompası çalışmasına yeter olacaktır. Hidrolik analiz için Ord. Hzd. Group 1 olan alanlarda en uzaktaki 3000 ft’ alanda 0.12 GPM/fr su debisi, Ord. Hzd. Group2 için ise 0.17 GPM/ft2 debi alınacaktır. 5. Klima, Havalandırma ve Isıtma Sistemleri 5.1. Merkezi soğutma ve ısıtma teşkilatı 5.1.1. Soğutma suyu (ehiller) sistemleri a) Su soğutmalı / hava soğutmalı Bazı 5-yıldızlı otel standardları direk olarak su soğutmalı ehiller istemektedirler. Hava veya su soğutmalı ehiller seçimi için ehiller ve diğer soğutma suyu sistem elemanlarının kısmi yük ve lam yük verimleri de göz önüne alınarak bir ekonomik analiz yapılmalıdır (Yıllık toplam maliyet analizi). Ayrıca aşağıdaki hususlar gözönüne alınmalıdır: • Maksimum dış hava sıcaklıkları ve bu sıcaklıktaki ehiller verimleri •Suyun teminindeki güçlük ve su fiyatı •Gelen suyun kimyasal analizi ve arıtma masrafları •Chiller sisteminin elektrik enerjisi kullanımı • Hava ve su soğutmalı sistemlerin işletme ve bakım masrafları •Alternatif chillerler için servis kolaylığı •Yedek parça temini Hava soğutmalı ehillerin tanımlanan ömrü 15 sene, su soğutmalıların ise 20 senedir. Bundan evvel ASHRAE Joumal'de yayın¬ lanan araştırmalarda 20000 m2’ye kadar olan binalarda hava soğutmalı ehillerlerin, daha büyük binalarda ise su soğutmalı ehillerlerin tercih edilmesi gerektiği ortaya çıkmıştır. b) Chiller seçimi ve sayısı 2 adet ve herbiri %66.6 kapasitede veya 3 adet herbiri %33.3 kapasitede olmalıdır. Bir ehiller devreden çıktığında geri kalan chillerler toplam soğutma kapasitesinin %66.6'sını karşılayacak şekilde seçim yapılmalıdır. c) ehillerden ısı geri kazanma sistemleri Hava soğutmalı chillerlerden ısı geri kazanma kondenseri ile kullanma sıcak suyu 42“C’ye kadar ön ısıtılabilir. Su soğutmalı ehillerde bu ancak 36"C'ye kadar yapılabilir. d) Soğutma kuleleri seçimi ve sayısı Soğutma kulesi hücre sayısının en az ehiller sayısına eşit olmasında fayda vardır. Ancak bu şart değildir. En az 2 adet soğutma kulesi kullanılmalıdır. Soğutma kulesi kapasitesi ehiller gereksinimini, mutfak soğuk oda kondenser gereksinimi ve buz makinaları gereksinimini karşılamalıdır. Chillerler soğutma kulelerine ayrı ayrı değil ortak bir kondenser suyu borusu ile bağlanmalıdır. Soğutma kulelerine bir otomatik su şartlandırma sistemi vasıtası ile şartlandırma yapılmalıdır. Genel olarak bu sistem korozyon önleyici kimyasal madde dozajı ile 2 değişik Biocid dozajı ve suyun iletkenliğine bağlı olarak yapılması gereken su drenajından meydana gelmektedir. e)Soğutma suyu dağıtımı, basınç zonlamaları Chiller evaporatörleri standart olarak 150 psi (10.3 bar) işletme basıncında, özel olarak da 300 psi (20.6 bar) işletme basıncında üretilirler. Yüksek binalarda basınç zonlarının belirlenmesinde bu husus önemlidir. Özel bir durum olmadıkça soğutma suyu boru hatlarında basıncın 10-12 bar'ın üstüne çıkması arzu edilmez. Kazanlar ve ısıtma suyu dağıtımı alKazanlar ve ısıtma suyu dağıtımı Kazanlar 2 adet herbiri en az %70 kapasitede veya 3 adet herbiri en az %35 kapasitede seçilecektir. Kazan kapasitesi normal ısıtmayı, 5.1.2. sıcak kullanma suyu ısıtmayı, yüzme havuzu İsıtma suyu dağıtımı değişken debili, bütün kontrol vanaları 2-yollu, fan-coillere verilecek olan ısıtma suyu sıcaklığı max. 75°C ve dış hava kompanzasyonlu olmalıdır. Aksi takdirde, kontrol vanası düşük yüklerde kumanda edemiyor. VAV Re-heat serpantinlerine ısıtma suyu 65-70'C’de verilmeli ve buna göre serpantin seçimi yapılmalıdır. Aksi takdirde, düşük yüklerde kontrol vanası kumanda edememektedir. Yakıt cinsi doğalgaz veya su ısıtmasını karşılayacaktır. LPG olabilir ya da motorin kullanılmalıdır. Kazanlarda soğumayı önlemek için baca gazı klapesi kullanılmalı, DİN 4751'e uygun tüm emniyet donanımı bulunmalıdır. Basınç zonlaması için kazan işletme basıncı çelik kazanlarda 10 bara kadar çıkabilir. Bu durumda zon yüksekliği 75-80 m civarına kadar çıkabiliyor. Ancak, genleşme tanklarının yerine veya sistemine dikkat etmek gerekiyor. b) Kullanma sıcak suyu ısıtma ve dağıtımı Yukarda bahsedildi. Boylerli veya eşanjörlü ve tanklı sistem alternatifleri tartışılacak. ASHRAE de depolama kapasitesi faktörü 0.80 (L/h anlık debi üzerinden)’dır. c) Bacalar Çift cidarlı ve arası taşyünü izolasyonlu paslanmaz çelik baca kullanılması tavsiye edilir. d) Kapalı yüzme havuz suyu ısıtma ve yüzme havuzu kenarı panel ısıtma sistemi Yüzme havuzu su ısıtma için plakalı eşanjör. Yüzme havuz bölgesi yürüme alanları için yerden ısıtma sistemi düşünülmelidir. 5.2. Otel Odaları 5.2.1. Klima sistem alternatifleri, cihaz seçimi ve cihazları oda içine yerleştirme Her odada istenildiği anda, diğer odalardan bağımsız olarak ısıtma veya soğutma yapılabilmesi gerekiyor. 5 yıldızlı otellerde genel olarak kullanılan sistemler: 4-borulu fan-coi! 2-borulu fan-coil ve elektrikli ısıtıcı Su kaynaklı ısı pompası VRV Çok ender olarak VAV Bunlardan en çok kullanılanı 4-borulu fancoil veya yurtdışmda 2-borulu fan-coil ve elektrikli ısıtıcı. Bu ünitelerden büyük bir çoğunluğu yatay, dikey, kabin tipi, tavan tipi olabiliyor. En çok uygulananı tavan tipi. Primer hava genellikle ayrı bir santralda şartlandırılıyor ve oda soğutma cihazına veya direk olarak odaya kanalla veriliyor. Şartlandırılmamış primer havanın direk olarak soğutma cihazına veya odaya verilmesi kısmi yükte çalışmada nem kontrolünü alt üst ediyor. Bu küflenme problemlerinin klasik nedenidir. Egzost havası banyodan alınıyor. Tercih edilen şartlandırılmış primer havanın oda içine direk verilmeli, şartlandırma sıcaklığı yazın 18°C kışın 20°C olmalıdır. Primer hava ile egzost havası arasında ısı geri kazanımı yapılarak enerji masrafları oldukça düşürülebilir. Bazı otel şart¬ namelerinde taze havanın otel koridorlarına verilerek odalara buradan hava alınması istenmesine rağmen yeni otellerde bu uygulamaya artık pek gidilmiyor. Birçok otel operatörü otel odalarının otel koridoruna nazaran pozitif basınç altında tutulmasını tercih etmektedir. Bu koridordaki herhangi bir koku olayının odaya girmesini engelle¬ mekte ve enfiltrasyonu önlemektedir. Bunun sağlanması için odaya takribi 30 L/s taze hava verip banyodan 25 L/s egzost ediliyor. Tavan tipi fan-coil veya WSHP ünitelerinin alternatif yerleri: Oda giriş koridoru tavanı içine (en çok uygulanan) Banyo tavanına (küvetin üzerine gelmeyecek ve kolayca erişilebilecek şekilde) Yanda, dik veya kabin tipi dolap içine. Bazen üniteler dolabın içine veya üzerine konmaktadır. Bu riskli bir yerdir. Kondens suyu çıkaran bu üniteler tavalarının taşarak müşterinin giyeceklerini berbat etme riski vardır. Birçok otel mimari ünitenin banyo tavanına konmasını tercih etmektedirler. Çünkü bu oda girişinde tavanın yükseltilmesi imkanım sağlamaktadır. Burada dönüş hava filtresine erişim ve ünitenin bakımı için üniteye erişim önemlidir. Ünitenin küvet veya lavabo üzerine gelecek şekilde konmaması gereklidir. Aksi takdirde altına merdiven konamaz veya bakım yapılırken alet düşüp lavaboyu kırabilir. Hava atış difüzörii yatağın baş kısmına doğru veya onun üzerinden üflememelidir, çünkü potansiyel damping ve yataktaki insanın üşümesi gerçekleşebilir. Her ünitenin altında ünite rahatça çıkarılabilecek kadar büyüklükte bir erişim paneli bulunmalıdır. 5.2.2. Oda koridorları Oda koridorları ılıman bölgelerde % 100 şartlandırılmış taze hava verilerek klimatize edilir. Çok sıcak bölgelerde ve çatı katlarında ise koridor için ayrı bir fan-coil veya soğutma ünitesi düşünülebilir. Koridora verilen taze hava kat görevlisi odasından veya malzeme odasından egzost edilir. Taze hava egzost miktarından en az %10 fazla olmalıdır. 5.3. Sosyal Alanlar Sosyal alanlarda yük daima değişmektedir ve mekanik sistemler bu sürekli yük değişimine ekonomik bir biçimde ayak uydurmak zorundadır. Ana otel lobisi 24 saat çalışır. Buna karşılık balo salonu, toplantı salonları, restoranlar, dükkanlar gibi bölümlerin tanımlanmış çalışma saatleri vardır. --- — '<üüü<; rÇ*? I m T S In X 0 e L2=L J PRE-FILTERS >CHWB> i T 1} <mwr< FHUl-FUTIRS \ « >HWR> \' A /\ A /\ STAFF DINING STAFF DINING AIR CONDITIONING & VENTILATION M 'I. 0 V 1 w t >CHW«> |ü 3 3 PRE-FILTERSJ • e / FINAL FftTERSy 1 i_: r <P: X j --4 "'1 y >HWB> j : : : » ! LAUNDRY @}LAUNDRY OFFICE LL _/ — @1 CD REHEAT COIL fTYP) ..J 4T „ / / 9J -O-"1:SHÿ Id rÿT _ DRY-CLEANING 9j y / ‘D-'-lriU-. STORAGE LAUNDRY VENTILATION AND AIR-COND. SYSTEM : : : : Sürekli değişen yüklere ve iç zonlamaya en uygun ve çalışması en ekonomik sistem VAV sistemidir. Her ana sosyal bölümün kendine ait bir klima santralı bulunmasında fayda vardır. Bu suretle kullanılmayan bölümün santralı durdurularak en basit bir biçimde enerji tasarrufu yapılır. a) Balo salonu ve fuayesi Balo salonu genellikle ayırıcı perdelerle 2 veya 3'e bölünür. Her bölüm tek başına veya diğer bölümlerle birlikte çalışabilmeli ve her bölümde ayrı sıcaklık kontrolü yapılabil¬ melidir. Buna göre klima sistemi ya VAV ya da sabit debili re-heat (ısıtmalı) sistem olabilir. Enerji tasarrufu açısından VAV çok daha uygundur. Yüksek taze hava ve egzost debileri ile çalışıldığından balo salonu klima santralında egzost havasından taze havaya ısı geri kazanma tekerleği kullanarak eneıji tasarrufu yapılabilir. b) Toplantı odaları ve fuayesi Ballroom ile aynı, VAV + re-heat sistemi uygun. c) Restoranlar ve mutfaklar Restoran ve ona bağlı mutfak grubu birlikle çalışacaktır. Genel olarak restoranı %100 taze hava ile sabit debili olarak çalışır ve restorana verilen taze hava bir fan ile mutfağa transfer edilir. d) Hotel lobisi ve ön ofisler e) Kapalı yüzme havuzu f) Disko g) Çok amaçlı salon 5.4. İdari ve arka (görünmeyen) alanlar (back of the house) İdari ofisler FCU b) Soyunma odaları ve duşlar c) Personel yemekhanesi d) Mutfaklar Duvar tipi davlumbaz 0.5 m/s Ada tipi davlumbaz 0.75 m/s Toplam egzost pişirme kısmında 30 L/s/m2, yemek hazırlama ve servis kısmında 15 L/s/m2. Kompanzasyonlu davlumbazda %80 taze hava davlumbaza veriliyor. Davlumbaz önüne 5 L/s/m2 şartlandırılmış hava veriliyor. Şefin ofisi full klimatize edilmelidir (FCU). Şarap deposu isteğe göre soğutulmalı, et ve pasta hazırlama bölümleri maksimum 22- 24°C olmalıdır. e) Çamaşırhane 30 hava değişimi ve insan çalışan bölgelerde spot soğutma (FCU). Egzost menfezlerinde iplik tutucu filtre bulunmalıdır. f) Garajlar a) 5.5. Yangın Duman Egzostu ve Merdiven Basmçlandırma a) Kaçış merdivenleri basmçlandırma Avustralya Standart! AS 1668'e Göre Merdiven Basmçlandırma Havası Formülü Q(L/s)= 1.25-(1000-A-v+D-Lo-EF = A Yangın sırasında açılacağı kabul edüen kapıların (3 kapı) toplam alanı (m2) b) D L = = = EF = Açık kapıdaki hava hızı (1 m/s ) Yangın merdivenindeki kapalı kapı sayısı Kapalı kapıdan hava sızıntısı (Giydirme cepheli ve dış duvar sızınlısı minimuma indirilmiş binalarda genel olarak kapı başına 75 L/s) Emniyet faktörü ( 1 . 1 ila 1 .25 arasında alınacak) (Formüldeki 1.25 faktörü açık kapıdaki homojen olmayan hava akımı nedeniyle alınmıştır.) Duman egzost sistemleri 20da koridorları Her 30 m koridor uzunluğu için 1 adet duman emme ağzı gereklidir. Duman miktan tavandaki duman rezervuarının yerden yüksekliğine ve kaçış kapısı ebatlarına göre tayin edilir. 2Sosyal alanlar Balo Salonu, Auditoryum, Disko, Çok Amaçlı Salon gibi toplantı mahallerinden yangın durumunda duman egzostu yapılmalıdır. Eğer bina 30 m den yüksekse sosyal alanlardan ve arka alanlardan da duman egzostu yapılmalıdır. Her klima santralının veriş havası tarafından kanal tipi bir duman dedeklörü bulunmalı ve duman hissedilmesi halinde santralı durdurmalıdır.* ULTRA-VKUT KMIFtCnOH SET GENERATION 'll ii DOMESTIC COlf WATCT SUPPLY HEADER TABLE WATER TO CHEN5/1CE MACHINES <*: U\ -- IA-LA —I OS rÿn 13 ? rtm~\ 1 * M SANO/CARBON FILTERS I BACKWASH WAETR SOFTENING UNfT (MICROPROCESSOR CONTROLLED) 1 j. @ :et DOMESTIC WATER TANK BOOSTER RUMP SET FIRE WATER REZERVE 200 M3 A DOMESTIC WATER SUPPLY SVSTEM ytt SWIMMING POOL IT - t 2 T BALANCING TANK MEASURING SAMPLING ; - l—L OCW SUPPLY © i WATERHEATING -Ai h- i. UStfl l u rÿril N0/CAR80N FILTERS I - . -- i HÖ Qii “SÜS A | \-fnt ' L SODA ALUM m PH CONNECTION UNIT CALCIUM HTM6NUM FI DOSING UNIT ICHLORMATIUN) OMÇHUUIT DOSING UNIT SWIMMING POOL WATER TREATMENT SYSTEM İsmail Can Boğaziçi Üniversitesi nden 1980 yılında mezun oldu. 1993 yılma kadar çeşitli dönemlerde Sidney-Avustralya ve Singapur da proje mühendisi ve proje yöneticisi olarak çalıştıktan sonra 1993 yılında ortağı olduğu Birikim Mühendisliği kurmuştur. Halen aynı şirkette şirket ortağı olarak görev yapmaktadır.