tamam - Türkiye Sigorta Birliği
Transkript
tamam - Türkiye Sigorta Birliği
BAfiKAN’dan Sevgili Meslektafllar›m, Sigortac›l›k Kanunu ad› ile haz›rlanan Kanun tasar›s›n›n Baflbakanl›¤a sevk edilmifl oldu¤unu memnuniyetle ö¤renmifl bulunuyoruz. Y›llard›r kanuni dayanaktan yoksun olan 539 say›l› Kanun Hükmünde Kararname ile düzenlenen ve denetlenen sektörümüzün güçlü bir hukuki altyap›ya olan ihtiyac›, umuyoruz bu yeni yasama döneminde giderilecektir. Sigortac›l›k Kanununun, yeni yasama döneminin ilk aylar›n› ilgili komisyonlarda geçirmesi, 2006 y›l›n›n ilk yar›s›nda da yasalaflmas› muhtemeldir. Bilindi¤i gibi, bir çerçeve kanun niteli¤i tafl›yan Kanun Tasla¤› sadece genel düzenleme ve tan›mlarla ilgili ana hükümleri içermektedir. Sektörümüzle ilgili uygulama esaslar›n›n belirlenmesi ise Yönetmeliklere b›rak›lm›flt›r. Dolay›s›yla, sektörümüzü Avrupa Birli¤i’ne tafl›yacak ilke ve çal›flma esaslar›na iliflkin düzenlemeler, sektörün gerek do¤ru esaslar üzerinde rekabet etmesi, gerekse tüketiciyi koruma amaçl› denetleme ilkeleri üzerinde çal›fl›lmaya flimdiden bafllan›lmas› gerekmektedir. Bu hususlarda Birlik olarak en k›sa zamanda eski çal›flmalar›m›z da derlenerek Hazine Müsteflarl›¤› ile temaslara bafllanacakt›r. Sigortac›l›k sektörüne iliflkin düzenlemelerin sektörün geliflmesini hedeflemesi, denetlemenin de tüketiciyi korumaya yönelik olmas› gerekmektedir. Bu dengenin çok dikkatli oluflturulmas› ve birbirine kar›flt›r›lmamas› çok önemlidir. Serbest rekabet, sigortac›l›¤›n genel prensip ve müspet kurallar›n› göz ard› ederek, herkesin her fleyi istedi¤i flart ve fiyattan satmas› anlam›na gelmedi¤i gibi, tüketiciyi korumak kavram›n›n da flirketlerin günlük ticari kararlar›na ve yaklafl›mlar›na müdahale etmek anlam›nda alg›lanmamal›d›r. Yeni Türk Ticaret Kanunu Tasla¤›nda da, tüketiciyi koruma amaçl› olarak getirilmifl baz› hükümlerde bu kavramlar›n birbirine kar›flt›r›ld›¤› görülmektedir. Hatta bir maddede, sigorta flirketlerine hasar sebebiyle sigortal›ya avans ödeme mecburiyeti getirilirken, sigortac›l›¤›n en temel kavramlar›ndan olan sigorta bedeli ve hasar bedeli birbirine kar›flt›r›lm›flt›r. Benzeri bir s›k›nt›, yine ayn› maddenin içinde tazminat›n muacceliyet kespetmesine iliflkin hükümde de hissedilmektedir. Ça¤dafl dünyada kurallar vatandafl›, yani tüketiciyi, korumak üzerine kurulmaktad›r. Sektörümüzdeki her uygulaman›n da bu esas› kollamas› ve korumas› gerekti¤i tabiidir.. Bu görev de öncelikle sigorta sektörünün sahiplerine, yani sigorta flirketlerimize, düflmektedir. Zaten, sektörümüzün geliflmesi ve her anlamda ileriye gitmesini sa¤layacak önflartlar›n bafl›nda bu esas gelmektedir. Ancak, kurallar amaç için oluflturulurken, kurallar›n amac›n önüne geçmesi ve amaç haline gelmesinin engellenmesi için, o noktada oluflacak hassas dengeye çok dikkat edilmesi gerekmektedir. Aksi taktirde, tüketiciyi korumak amaçl› konulan kurallar, tüketiciye gelecekte alabilece¤i hizmet çeflitlili¤i veya zenginli¤inden mahrum edebilen veya bu süreci uzatan faktörler olmaktan öteye gidemezler. Sigorta sektörümüzün global ciddiyetine yak›flan, Türk sigortac›l›¤›n› tüm birimleri ile ilerilere tafl›yacak ve global rekabete haz›rlayabilecek, güçlü, güçlü oldu¤u kadar da geliflmelere aç›k bir hukuki düzenlemeye en k›sa sürede kavuflabilmek dile¤iyle, herkese sayg›lar›m› ve sevgilerimi sunuyorum. Hulusi TAfiKIRAN B‹RL‹K’TEN HABERLER “I. Ulusal Sigorta Se Birli¤imizin düzenledi¤i, "Avrupa Birli¤i'ne Uyum Sürecinde Türk Sigorta Sektörü" konulu "I. Ulusal Sigorta Sempozyumu", 24 May›s 2005 tarihinde, ‹stanbul’da, yaklafl›k 400 kiflinin kat›l›m› ile gerçekleflti. ■ HULUS‹ TAfiKIRAN: “TÜRK S‹GORTA SEKTÖRÜ AB’YE UYUM SÜREC‹N‹ KOLAYLIKLA BAfiARACAK” Sempozyumun aç›l›fl konuflmas›n› gerçeklefltiren Birlik Baflkan› Hulusi Taflk›ran, Türk sigorta sektörünün AB’ye uyum sürecini zorlanmadan aflaca¤›na olan inanc›n› dile getirerek, bunun için iki yol oldu¤unu sözlerine ekledi. Say›n Taflk›ran, bu yollardan birincisinin, piyasada güçlü oyuncular›n oluflturulmas›; ikincisinin ise, sigorta flirketlerinin geliflimi aç›s›ndan önlerinin aç›lmas› oldu¤unu belirtti. “Avrupa Birli¤i’ne Uyum Sürecinde Türk Sigorta Sektörü” sempozyumunda “Avrupa ”, “Avrupa Birli¤i ve Türk Sigorta Sektöründe Vergi Birli¤i ve Türk Sigorta Sektörü Uygulamalar›”, “Avrupa Birli¤i ve Türk Sigorta Mevzuat›”, “Avrupa Birli¤i’ne Uyum Sürecinde Risk ve De- netim”, “Avrupa Birli¤i Uyum Sürecinde Mali Tablolar ve Finansal Raporlama Standartlar›”, “Sigortac›l›k ve Aktüeryal Analiz” bafll›kl› 6 oturum yer ald›. Sempozyuma sektör yöneticileri, bürokratlar ve akademisyenler ile Dünya Bankas› Finansal Sektör Grup Baflkan› ve Almanya Sigortalar Birli¤i AB Müdürü konuflmac› olarak kat›ld›. ■ BURHANETT‹N AKTAfi: “S‹GORTA SEKTÖRÜNÜN ÖNÜNÜ AÇACA⁄IZ” Sempozyumun aç›l›fl konuflmalar› bölümünde konuflan Hazine Müsteflar Yard›mc›s› Burhanettin Aktafl ise Türk sigorta sektörünün önünü açmak için Hazine Müsteflarl›¤› taraf›ndan gerçeklefltirilen ve gerçeklefltirilmesi planlanan düzenleme ve denetlemelere de¤inerek, gelinen son durumu kat›l›mc›larla paylaflt›. ■ “TÜRK‹YE, AB’N‹N DIfiINDA DÜfiÜNÜLEMEZ” Aç›l›fl konuflmalar›n›n ard›ndan bafllayan “Avrupa Birli¤i ve Türk Sigorta Sektörü” isimli oturumun baflkanl›¤›n› Prof.Dr. Merih Kemal Oma¤ yapt›. Oturumun ilk konuflmac›s› olan Ray Sigorta Genel Müdürü E. Çetin Alanya, Türk sigorta sektörünün Avrupa Birli¤i’ne uyum sürecini sektör aç›s›ndan de¤erlendirerek, Türkiye’nin AB’nin d›fl›nda de¤erlendirilemeyece¤ini belirtti. 2 mpozyumu” düzenlendi TSRfiB Genel Sekreter Yard›mc›s› Doç. Dr. Suna Oksay ise, dünyada son y›llarda gerçekleflen flirket birleflme ve devalmalar› nedeniyle, küresel piyasalarda aktif büyüklükleri 1 trilyon dolara ulaflan dev flirketlerin ortaya ç›kt›¤›n› söylerek, toplam aktif büyüklü¤ü 7,9 milyar dolar olan Türk Sigorta Sektöründeki flirketlerin bu flirketlerle rekabet edebilmesinin güçlü¤ünü dile getirdi. Almanya Sigortalar Birli¤i (GDV) AB Birimi Yöneticisi Jurgen Huppenbauer, kat›l›mc›lara Avrupa Birli¤i 5. motorlu tafl›t mali sorumluluk sigortas› direktifine iliflkin detayl› bilgi vererek, çal›flmalar› devam eden yeni reasürans direktifi konusunda ise aç›klamalarda bulundu. ■ “S‹GORTACILIK SEKTÖRÜNDE YEN‹L‹KLER‹N YARATILAB‹LMES‹ GEREKL‹” Dünya Bankas›, Finansal Sektör Sigorta Grup Baflkan› Rodney R. Lester konuflmas›nda, Türk sigorta sektörünün içinde bulundu¤u durumu Dünya Bankas› verileri ile de¤erlendirerek, özellikle hayat sigortalar›n›n yayg›nlaflmas›n›n önemini vurgulay›p, Avrupa Birli¤i’ne uyum çerçevesinde öngörülen düzenlemelerin olabildi¤ince k›sa sürede gerçeklefltirilmesi gerekti¤ini ifade etti. Türk sigorta sektörünün hak etti¤i yerde olmad›¤›na da de¤inen Lester, sektörün büyük yenilikleri yaratabilmesi gerekti¤ini vurgulad›. Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu Finansal Hizmetler Sektör Yöneticisi Güray Vural da, sektörün bugünkü durumu, uyum çal›flmalar› ve mevzuat sorunlar›na iliflkin de¤erlendirmelerde bulundu. ■ “EKONOM‹DE KARA DEL‹K SOSYAL GÜVENL‹K” Sempozyumun Prof. Dr. Ahmet K›rman’›n baflkanl›¤›nda gerçeklefltirilen vergi ile ilgili oturumunda tebli¤ sunan Gazi Üniversitesi ‹‹BF Ö¤retim Üyesi Prof. Dr. fiükrü K›z›lot, sosyal güvenlik kurulufllar›n›n yapt›¤› harcamalar›n çok önemli bir k›sm›n›n sa¤l›kla ilgili harcamalardan olufltu¤unu; bu yönüyle, bireysel emeklilik, sa¤l›k sigortas› ve di¤er flah›s sigortalar›n›n teflvik edilmesinin devletin üzerindeki yükü hafifletece¤ini belirtti. Ayn› oturumda tebli¤ sunun YASED Baflkan› fiaban Erdikler ise, Türkiye’de kurumlar vergisinin yüksek oldu¤undan söz ederek, Türkiye’nin kendisini Almanya, Fransa, ‹ngiltere gibi, yat›r›mlar›n› tamamlam›fl, sermaye ihraç eden ülkelerle mukayese etmek yerine, beraber yar›fla ç›kt›¤› Polonya, Macaristan, Slovakya gibi ülkelerde neler yap›ld›¤›na bakarak ilerlemesi gerekti¤ini vurgulad›. Oturum baflkanl›¤›n› Birlik Genel Sekreteri Erhan Tunçay’›n yapt›¤› Risk ve Denetim ile ilgili oturumda konuflan Hazine Müsteflarl›¤› Sigortac›l›k Genel Müdür V. Dr. Ahmet Genç 3 B‹RL‹K’TEN HABERLER ise, sektördeki mevcut yükümlülük karfl›lama yeterlili¤inde kullan›lan rakamlar›n, Avrupa Birli¤i’nde kullan›lan rakamlara yükseltildi¤inde ortaya ç›kacak senaryo hakk›nda bilgi verdi. HM Sigorta Denetleme Kurulu Baflkan› ‹brahim Taflbafl› ise, sektörün, cayd›r›c› bir mevzuata, karl›l›k sorununu çözmeye ve istikrarl› bir büyümeye ihtiyaç duydu¤unu belirtti. SEMPOZYUM K‹TABI YAYINLANDI Sempozyumda sunulan toplam 29 adet tebli¤ kitap olarak yay›nlanarak, Birlik taraf›ndan üye flirketlerimize ve ilgili di¤er kurumlara da¤›t›ld›. K›sa sürede tükenen sempozyum kitab›n›n ikinci bask›s› yay›nlanmakta olup, talep edenlere da¤›t›lacakt›r. (Sempozyumla ilgili detayl› bilgi ve tebli¤ler tam metni Birli¤in web sitesinde yer almaktad›r.) Dünya Bankas› Finansal Sektör Sigorta Grup Baflkan›, Birlik’i ziyaret etti Birli¤imizin düzenledi¤i "I. Ulusal Sigorta Sempozyumu" davetlisi olarak Türkiye'ye gelen ve alt› y›l› aflk›n bir süredir Türk sigorta sektörünü yak›ndan takip eden Dünya Bankas› Finansal Sektör Sigorta Grup Baflkan› Rodney R. Lester, Genel Sekreterli¤imizin daveti üzerine 26 May›s 2005 tarihinde Birli¤i ziyaret etti. Yönetim kurulu ve genel sekreterlik yetkilileri ile görüflen Say›n Lester Dünya Bankas›’n›n sigorta sektörüne iliflkin görüflleri ve çal›flmalar› hakk›nda bilgi verdi. Söz konusu ziyarette, Rodney R. Lester'a, Birli¤imiz organizasyon yap›s› ve faaliyetlerini tan›tan bir sunum yap›ld› ve Türk sigorta sektörünün öncelikli sorunlar› hakk›nda da görüfl al›fl veriflinde bulunuldu. 4 UFRS’ye uyum için çal›flmalara baflland› Birli¤imiz, Uluslararas› Finansal Raporlama Standartlar›na (UFRS) uyum esas›n›n kabul edilmesinin ard›ndan, bu konuda sektörün bilgilendirilmesi ve uygulama farkl›l›klar›n›n ortadan kald›r›lmas› amac›yla UFRS ve özellikle Sigortac›l›k Finansal Raporlama Standartlar› (SFRS) konular›nda üye flirketler için bir e¤itim program› düzenledi. Her bir grup için 2 gün süren ve toplam 93 kiflinin kat›ld›¤› söz konusu program, 21 Haziran-8 Temmuz tarihleri aras›nda gerçekleflti. UYUM PROJES‹ Birlik, Türk Sigorta Sektörünün Uluslararas› Finansal Raporlama Standartlar›na (UFRS) uyumu konusunda bir Proje bafllatt›. Proje kapsam›nda,Hazine Müsteflal›¤› Sigortac›l›k Genel Müdürlü¤ü, Sigorta Denetleme Kurulu, Türkiye Muhasebe Standartlar› Kurulu (TMSK), Birlik ve sigorta flirketleri temsilcilerinden oluflan bir çal›flma grubu kuruldu. Birlik, çal›flma grubuna teknik destek vermek üzere ba¤›ms›z bir denetim flirketi ile anlaflt›. A¤ustos ay›nda çal›flmalar›na bafllayan grup, 30 standart üzerindeki çal›flmalar›n› Kas›m ay› sonuna kadar tamamlayacak. “Do¤al Afet Riskleri ‹çin Sigorta ve Reasürans” sempozyumu 8-9 Aral›k’ta Birlik - Dünya Bankas›, 8-9 Aral›k 2005 tarihlerinde, ‹stanbul’da, “Do¤al Afet Riskleri ‹çin Sigorta ve Reasürans” adl› uluslararas› bir sempozyumu ortak olarak düzenliyor. Yerli ve yabanc› sigortac›lar›, reasürörleri, reasürans brokerlerini, ulusal afet fonlar›n›n yöneticilerini, sigorta sektörünün düzenleyici kurumlar›n› ve di¤er uzmanlar› bir araya getirecek olan sempozyuma, Çin, Endonezya, Filipinler, Hindistan, Tayvan, ‹ran, Romanya, Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye’den bir çok konuflmac› kat›larak, ülkelerinde do¤al afet riskini finanse etmek ve ev sahiplerine basit sigorta ürünleri sunmak için gelifltirilen yöntemleri anlatacaklard›r. (Sempozyumla ilgili detayl› bilgiye Birli¤in web sitesinden ulafl›labilmektedir.) Dünya Bankas›’ndan “Muhasebe ve Denetim Program›” Birli¤imiz, Dünya Bankas›’n›n, Türkiye’nin de dahil oldu¤u Avrupa Birli¤i üyesi olmayan Orta ve Do¤u Avrupa ülkelerini kapsayan “Road to Europe: Program of Accounting Reform and Institutional Strengthening (REPARIS)” Program› çerçevesinde, ilgili ülkelere yönelik olarak düzenledi¤i Muhasebe ve Denetim E¤itim Program›na (Advanced Program in Accounting and Auditing) gerekli görüflmeleri yaparak flirketlerimizin de kat›l›m›n› sa¤lad›. Söz konusu Program kapsam›nda kat›l›mc›lara, AB, Dünya Bankas›, Uluslararas› Muhasebeciler Birli¤i, Uluslararas› Muhasebe Standartlar› Kurulu, Avrupa Muhasebeciler Federasyonu ve AB’ye yeni kat›lan ülkelerin üst düzey bürokrat ve hükümet temsilcileri taraf›ndan video konferans sistemiyle efl zamanl› olarak e¤itim veriliyor. Toplam 28 modülden oluflan ve 24 May›s 2005 tarihinde bafllayan program, 20 Haziran 2006 tarihinde sona erecek. 5 B‹RL‹K’TEN HABERLER TAIEX ile “AB Sigorta Mevzuat› ve Uygulamalar›” semineri düzenlendi Birli¤imiz ve Avrupa Komisyonu Teknik Yard›m ve Bilgi De¤iflim Ofisi (TAIEX) iflbirli¤iyle düzenlenen, “Avrupa Birli¤i Sigorta Mevzuat› ve Uygulamalar›" konulu seminer, 23–24 Haziran 2005 tarihlerinde, ‹stanbul’da yap›ld›. Birlik Baflkan› Hulusi Taflk›ran’n›n Türkiye’nin AB’ye girmesinin önemini vurgulayan aç›l›fl konuflmas› ile bafllayan seminerde TAIEX ad›na Veronica Williams bir konuflma yaparak, seminerin düzenlenmesinde sa¤lad›¤› katk›lar›ndan dolay› Birli¤imize teflekkür etti ve TAIEX hakk›nda bilgi verdi. Avrupa Komisyonu ‹ç Pazar Genel Müdürlü¤ü Sigorta Birimi Baflkan› Ulf Linder’in oturum baflkanl›¤› yapt›¤› seminerin birinci gününde, ilk konuflmac› olarak söz alan Avrupa Komisyonu Rekabet Genel Müdürlü¤ü’nden Andreas 6 Knaul, mallar›n, hizmetlerin, sermayenin ve kiflilerin serbest dolafl›m›n›n önemine de¤inerek, Avrupa Birli¤i’nde bir iç Pazar yaratarak ekonomik büyümenin art›r›lmas›n›n, rekabete daha dayan›kl› hale gelinmesinin ve tüketicinin refah›n›n art›r›lmas›n›n amaçland›¤›n› belirtti. Knaul’dan sonra kürsüye gelen Galatasaray Üniversitesi ö¤retim üyesi Prof. Samim Ünan, seminerde Türk Sigorta mevzuat›na iliflkin yapt›¤› konuflmada, Sigortac›l›k Kanunu Tasar›s› Tasla¤›n› de¤erlendirdi. Sigorta fiirketleri ile ilgili bürokratlara yönelik olarak düzenlenen seminere, Fransa, Almanya, Hollanda, Polonya gibi çok say›da Avrupa Birli¤i Ülkesi bürokratlar› ile Avrupa Risk Yönetimi Birlikleri Federasyonu (FERMA) Müdürü Florence Bindelle, konuflmac› olarak kat›ld›. E¤itime destek veriyoruz... Birli¤imiz, Sakarya Üniversitesi Sapanca Meslek Yüksekokulu'nun talebi çerçevesinde, 11 May›s 2005 tarihinde, Sapanca Meslek Yüksekokulu ö¤rencilerinin kat›l›m›yla bir günlük, kapsaml› bir sigorta semineri düzenledi. Seminer öncesinde, Birlik taraf›ndan haz›rlanan ve içerisinde seminerde gerçeklefltirilecek sunumlar›n yer ald›¤› kitapç›klar kat›l›mc› ö¤rencilere da¤›t›ld›. MEGEP ÇALIfiMALARI Birli¤imiz, sigortac›l›k mesle¤i ve teknik e¤itiminin güçlendirilmesi amac›yla, Milli E¤itim Bakanl›¤›’n›n yürüttü¤ü yaklafl›k 60 Milyon Euro bütçeli ve finansman› Avrupa Birli¤i fonlar›ndan sa¤lanan “Türkiye’de Mesleki E¤itim ve Ö¤retim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi” “AB Sigorta Müktesebat Rehberi” yay›nland› Avrupa Birli¤i Sigorta Müktesebat Rehberi’nde, AB’nin son derece kar›fl›k ve da¤›n›k olan sigorta düzenlemeleri, bafll›klar halinde özetlenerek, sigorta flirketleri ile sektörün di¤er aktörlerine sunuldu. Rehber, müzakere süreci öncesinde, sigorta alan›ndaki AB mevzat›n›n incelenerek, uyumda sorunlarla karfl›lafl›labilecek alanlar›n önceden tespit edilmesini ve bu tespitler ›fl›¤›nda sektörün pozisyon belirlemesini amaçlamaktad›r. (MEGEP)’ne destek veriyor. Söz konusu iflbirli¤i kapsam›nda Birli¤imiz, 27 Haziran 2005 tarihinde, üye flirketlerin temsilcilerine yönelik bir toplant› gerçeklefltirdi ve MEGEP projesi kapsam›nda 9. s›n›f ö¤rencileri için haz›rlanan tan›t›m ve yönlendirme kitap盤›nda yer almas› amac›yla, içeri¤inde sigortan›n tan›m›, tarihçesi, yap›s› ve genel özellikleri, Türkiye’de ve dünyadaki durumu, sektördeki e¤itim ve istihdam olanaklar› gibi bilgilerin yer ald›¤› 30 sayfal›k bilgi kitap盤›n› MEGEP yetkililerine iletti. Birli¤imiz Projenin ikinci aflamas›nda, teknik liselerin 10, 11 ve 12. s›n›flar›nda verilecek sigorta e¤itimi ders program› içeriklerinin oluflturulmas› çal›flmalar›na destek verecektir. Mortgage Sigorta Kredisi konusunda çal›flmalara baflland› Ülkemize getirilmeye çal›fl›lan mortgage kredilerine iliflkin olarak SPK çal›flmalar yapmakta olup, yasa tasar›s› haz›rlam›flt›r. Hazine Müsteflarl›¤› da, bu kredilerle birlikte getirilmesi planlanan sigorta ürünleri konusundaki çal›flmalar›na bafllam›fl ve “Gayrimenkul Mülkiyet Garanti Sigortas› Genel fiartlar›” (Mortgage Title Insurance) tasla¤›n› haz›rlam›flt›r. Birli¤imiz de bu konuda, geliflmifl ülke uygulamalar›n› incelemek, sektörümüze uygun ürünleri tespit etmek, oluflturulacak yasal çerçeveye öneri sunmak üzere çal›flmalar›na bafllam›fl, ayr›ca Hazine Müsteflarl›¤› ile iflbirli¤i içinde olan bir çal›flma gurubu kurmufltur. Tar›m Sigortalar› Kanunu’na yönelik toplant› yap›ld› Birli¤imiz, Tar›m Sigortalar› Kanunu’yla ilgili olarak yürütülecek çal›flmalar›n planlanmas› ve özellikle flirket kurulufluna iliflkin kararlar›n al›nmas› amac›yla, ilgili branflta ruhsat› bulunan 15 sigorta flirketimizin ve Tar›m Sigortalar› Vakf›’n›n yetkililerinin kat›l›m›yla, TSRfiB konferans salonunda, 19 Temmuz 2005 tarihinde bir toplant› düzenledi. Toplant›da, flirket ana sözleflmesi tasla¤›na iliflkin görüfllerin de¤erlendirilmesi, tahmini bütçeye iliflkin çal›flman›n sunulmas›, sermaye ihtiyac› ile ilk ödeme miktar›n›n belirlenmesi ele al›nd›. 7 B‹ZE GÖRE De¤iflim rüzgar›n› arkam›za ald›k Küresel piyasalara uyum sa¤lama çabalar› do¤rultusunda, ülkemizde son y›llarda yaflanan h›zl› de¤iflim süreci, finans piyasalar›nda ve dolay›s›yla Birlik olarak merkezinde bulundu¤umuz sigortac›l›k sektöründe gözle görülür, somut de¤iflikliklerin ortaya ç›kmas›na neden olmaktad›r. Gerek hukuksal, gerek mali ve gerekse iflletmecilik alan›nda etkili olan bu de¤iflim rüzgar›, Birli¤imizin proaktif bir anlay›flla sektöre hizmet etme misyonunu, kendili¤inden ortaya ç›karmaktad›r. Bu anlay›flla, Birlik olarak çal›flmalar›m›z; mali ve sektörel düzenlemelerin haz›rlanmas›, 3 Ekim’de bafllayan Avrupa Birli¤i müzakere süreci do¤rultusunda üyelerimiz çal›flanlar›n›n ve kamuoyunda sigortac›l›k ile ilgili tüm kesimlerin bilinçlendirilmesi, uluslararas› kurulufllar ile iflbirli¤inin sa¤lanmas› ve Birli¤in tan›t›m faaliyetleri gibi bafll›klar alt›nda devam etmektedir. Bu ba¤lamda, geçti¤imiz dönemde, Birlik olarak, bilinçlendirme ve tan›t›m çal›flmalar› kapsam›nda önemli faaliyetler gerçeklefltirmifl bulunuyoruz. Söz konu faaliyetlerin bafl›nda, 24 May›s 2005’te gerçeklefltirdi¤imiz ve yaklafl›k 400 kiflilik bir kat›l›mla, büyük ilgi gösterilen "I. Ulusal Sigorta Sempozyumu" gelmektedir. Birçok akademisyenin, sektör yöneticisinin ve Avrupa Birli¤i’nden kat›l›m sa¤layan uzmanlar›n, sektörün önemli meselelerini masaya yat›rarak, çözüm yollar›n› tart›flt›¤› sempozyumun, bu boyutuyla, sektöre önemli aç›l›mlar kazand›raca¤›n› düflünüyoruz. Ayr›ca, sempozyumda sunulan bildirilerin ses kay›tlar›n›n ve konuflmac›lar›n gönderdi¤i bildiri metinlerinin derlenmesiyle oluflturulan ve merakla beklenen Sempozyum Bildiri Kitab›’n› yay›mlayarak, gerekli adreslere ulaflt›rmam›z da sempozyumda ele al›nan konularda Türkçe kaynak s›k›nt›s› yaflayan sektörümüz aç›s›ndan bir baflka önemli geliflme olmufltur. AVRUPA B‹RL‹⁄‹’NE UYUM ÇALIfiMALARI Yine sektörümüzün merakla bekledi¤i bir baflka etkinli¤imiz de 23–24 Haziran 2005 tarihlerinde, sektör temsilcilerinin kat›l›m›yla, ‹stanbul’da gerçeklefltirdi¤imiz TAIEX Avrupa Birli¤i Sigortac›l›k Semineri idi. Birlik olarak, 17 Ocak 2005 tarihinde, Avrupa Komisyonu Geniflleme Genel Müdürlü¤ü’ne (European Commission Enlargement Directorate General) ba¤l› TAIEX’e (Technical Assistance Information Exchange Unit) yapt›¤›m›z baflvuru sonucu kabul edilen proje kapsam›nda düzenledi¤imiz ve tamam› AB fonlar›nca desteklenen Avrupa Birli¤i Sigorta Mevzuat› ve Uygulamalar›" konulu seminerde, özellikle "mali tablolar, hesap planlar› ve istatistikî tablolar", "mali izleme ve istatistikî düzenlemeler" ve "yükümlülük karfl›lama yeterlili¤i (solvency)" gibi Türk sigorta sektörünün AB sigorta sektörüne uyum sürecinde s›k›nt› yarataca¤› düflünülen konu bafll›klar›nda tebli¤ler sunuldu. Birlik olarak ayr›ca, Türkiye sigorta sektörünün Avrupa Birli¤i’ne uyumu sürecinde karfl›laflt›¤› ve/veya karfl›laflaca¤› sorunlu konularda, kamuoyunun ve özellikle üye flirket- 8 lerimiz çal›flanlar›n›n bilinçlendirilmesine yönelik haz›rlad›¤›m›z baflka yay›nlar da bulunmaktad›r. Söz konusu yay›nlardan biri; bir süredir yay›mlanma çal›flmalar›n› sürdürdü¤ümüz Sigorta Araflt›rmalar› Dergisi’dir. Akademik çal›flmalar a¤›rl›kl› içeri¤i ve sektörümüz için tafl›d›¤› önem aç›s›ndan ayr›cal›kl› bir konuma sahip olaca¤›n› düflündü¤ümüz derginin ilk say›s›n› Ekim ay› içerisinde yay›mlad›k. Ayr›ca, müzakere süreci öncesinde Türk sigortac›l›k sektörü temsilcilerinin, sigortac›l›k alan›ndaki AB mevzuat›n› inceleyerek, uyumda sorunlarla karfl›lafl›labilecek alanlar› önceden tespit etmelerini ve bu tespitler ›fl›¤›nda sektörün pozisyon belirlemesini sa¤lamak amac›yla yay›mlad›¤›m›z "Avrupa Birli¤i Müktesebat Rehberi" de bir süredir üzerinde titizlikle çal›flt›¤›m›z, söz konusu bilinçlendirme yay›nlar›n bir di¤eridir. Di¤er taraftan, Birlik olarak, Avrupa Birli¤i uyum sürecinde flirketlerimizin ihtiyaç duyduklar› hukuki ve mali düzenlemelere iliflkin taslak ve görüfllerin haz›rlanmas› aflamas›nda gerçeklefltirdi¤imiz önemli çal›flmalar bulunmaktad›r. Bunlar›n bafl›nda, getirdi¤i düzenlemeler ile sektörümüze yeni aç›l›mlar kazand›raca¤›n› bekledi¤imiz ve Hazine Müsteflarl›¤› taraf›ndan haz›rlanan Sigortac›l›k Kanun Tasar›s› Tasla¤› ile ilgili olarak gerçeklefltirdi¤imiz çal›flmalar gelmektedir. Sektörümüzün büyük önem verdi¤i söz konusu tasla¤›n kanunlaflmas› için Baflbakanl›k‘tan TBMM ‘ye gönderilmesini ve TBMM de en k›sa sürede yasalaflmas›n› beklemekteyiz. VERG‹ SORUNLARIYLA ‹LG‹L‹ ÇALIfiMALAR Sektörümüzü ilgilendiren mali düzenlemeler konusunda ise, BSMV Kanun De¤iflikli¤i Tasar›s› Tasla¤› ile Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi Kanun De¤iflikli¤i Tasar›s› Tasla¤›’n› Maliye Bakanl›¤› ve Vergi Konseyine ileterek, bu konulardaki çal›flmalar›m›z› tamamlam›fl bulunuyoruz. Söz konusu taslaklar›n da bu dönemde yasal düzenlemeler sonras› TBMM’den kanunlaflmas› için gerekli giriflimleri yapmaya devam edece¤iz. . Di¤er taraftan, Birli¤imiz taraf›ndan, Sigortac›l›k Finansal Raporlama Standartlar› (SFRS) konusunda, ilgili tebli¤lerin ç›kar›lmas› için, Hazine Müsteflarl›¤›na her bir standart hakk›nda görüfl ve önerilerini bildirmek üzere, bir çal›flma grubu oluflturmufl ve bu grup toplant›lara bafllam›flt›r. Son olarak, daha önce de 8-9 Aral›k 2005 tarihlerinde düzenlenece¤ini duyurdu¤umuz ve sektörümüzde büyük bir ilgi uyand›raca¤›na inand›¤›m›z " Uluslararas› Sigortac›l›k Sempozyumu" Dünya Bankas› iflbirli¤i ve Birli¤imizin ev sahipli¤i ile "Do¤al Afet Riskleri ‹çin Sigorta ve Reasürans" konusunda ‹stanbul’da yap›lacakt›r. Bu kapsamda, Dünya Bankas› iflbirli¤iyle sektörümüzde düzenlenen ilk sempozyum olma niteli¤i de tafl›yacak olan, bu önemli organizasyonun, sektörümüze yararl› olaca¤›n› düflünmekteyiz. Sevgi ve Sayg›lar›mla… Erhan TUNÇAY Genel Sekreter 9 AVRUPA B‹RL‹⁄‹ VE S‹GORTA Mortgage ve Doç. Dr. Suna OKSAY TSRfiB Genel Sekreter Yard›mc›s› G eliflmifl finans piyasalar›nda sermaye piyasalar›n›n derinli¤inin artmas›na yol açan, bireylerin emlak sahibi olmalar›n› kolaylaflt›rarak, emlak piyasalar›n› canland›ran ipote¤e dayal› konut kredileri (mortgage) dünyada yaklafl›k 900 y›ld›r kullan›lan bir finansal araçt›r. Dünyadaki ilk ‹pote¤e Dayal› Konut Kredileri (Mortgage), uygulamas› 1190 y›l›n›n bafllar›nda ‹ngiltere’de ve daha sonra Avrupa’da görülmüfltür. O dönemde, ‹ngiltere’de kreditörler, konut sat›n almak isteyenlere kredi verirlerken, konutun tapusunu, üzerlerinde tutarak borcun ödenmemesi halinde konutu sat›p paralar›n› geri al›rlard›. ‹pote¤e Dayal› Konut Kredileri (Mortgage), ‹potek bankalar› ve yap› topluluklar› (building society) gibi benzeri konut finansman kurumlar›n›n, konut sahibi olmak için kredi talep eden bireylere verdikleri, genellikle sabit faizli ve uzun vadeli kredilerdir. ‹pote¤e Ba¤l› Menkul K›ymetlefltirme olarak adland›r›lan, verilen krediler karfl›l›¤›nda al›nan ipoteklere dayal› olarak menkul k›ymet ihraç etme sürecinde; uzun vadeli konut kredilerine 10 Türkiye Dünyadaki ilk ‹pote¤e Dayal› Konut Kredileri (Mortgage), uygulamas› 1190 y›l›n›n bafllar›nda ‹ngiltere’de görüldü. kaynak sa¤layabilmek amac›yla, kredi veren kurulufllar, bilançolar›nda yer alan alacaklar› karfl›l›¤›nda, menkul k›ymet ihraç ederek, kredilerini, menkul k›ymetleri sat›n alan yat›r›mc›lar arac›l›¤›yla finanse eder. ‹pote¤e dayal› konut kredileri birincil ve ikincil piyaslarda ifllem görmektedir. Birincil piyasalarda yeni ipotek kredilerine iliflkin anlaflmalar yap›lmaktad›r. ‹kincil piyasalarda ise Mortgage kredilerine karfl›l›k olarak ç›kar›lan menkul k›ymetler al›n›p sat›lmaktad›r. ‹kincil piyasalarda el de¤ifltiren bafll›ca iki menkul k›ymet çeflidi vard›r: ‹potekli konut kredi bonosu (Mortgage Bond); ipote¤e dayal› menkul k›ymet senedi (Mortgage Back Security). ‹potekli konut kredi bonosu, ipotek kurumlarca ç›kar›lan ve ipotek kredilerinin topland›¤› bir havuzca teminat alt›na al›nan borç senet- leridir. ‹pote¤e dayal› menkul k›ymetlerde ise kredi verenler, ipotek kredilerini Special Purpose Vehicle (SPV) olarak adland›r›lan baflka bir kurulufla satarlar. Bu kurulufl da kredi ödemelerini bir fonda toplayarak menkul k›ymet ç›kar›r. MORTGAGE’DA ÖDEME ÇEfi‹TLER‹ ‹pote¤e Dayal› Konut Kredileri, geri ödeme flekillerine göre 2’ye ayr›lmaktad›r: Geri Ödemeli ve Faiz Ödemeli. Geri Ödemeli ‹pote¤e Dayal› Konut Kredileri’nde; kredi al›nd›ktan sonra yap›lacak ayl›k ödemeler hem anapara ödemesini hem de anaparan›n faiz ödemesini kapsar. Bu modelde, ayl›k ödemeler bitti¤inde, kredinin tüm borçlar› da bitmifl olacakt›r. Faiz Ödemeli ‹pote¤e Dayal› Konut Kredileri’nde ise; ayl›k ödemeler anaparay› de¤il, sadece faizi içermektedir. Anaparan›n ödenmesi için ise sadece mortgage’a özel baflka finansal araçlar kullan›lmaktad›r. Örne¤in ‹ngil- tere’de, mortgage borcunun geri ödenmesinin garanti edilmesi için, ipote¤e dayal› konut kredileri için haz›rlanan "Bireysel Tasarruf Hesaplar›-ISA" (Individual Saving Account), "Emeklilik Planlar›-PP" (Pension Plans) ve "Hayat Poliçeleri-EP" (Endowment Policy) sat›n al›n›r. ISA, vade sonunda bir kerede çekilebilen ve mortgage borcunun ödenmesini amaçlayan bireysel bir tasarruf hesab›d›r. ISA, ölüm riskini kapsayan bir finansal araç olmad›¤› için, mortgage geri ödemelerinde bu arac› seçenler, beraberinde genellikle hayat ve kritik hastal›k poliçesi de yapt›rmak zorunda kal›r. ISA’n›n di¤er finansal araçlara göre üç önemli avantaj› bulunmaktad›r. Öncelikle, hayat sigortas› poliçelerinden farkl› olarak vergi avantaj› vard›r; ikinci olarak masraflar› düflüktür; üçüncüsü ve en önemlisi de vadesinden önce para çekildi¤inde bir ceza uygulanmaz. Ancak, ISA’n›n en önemli dezavantaj›, vadesi doldu¤unda hesa- 11 AVRUPA B‹RL‹⁄‹ VE S‹GORTA b›n getirisinin di¤erlerine göre çok daha düflük olma riskidir. Ayr›ca, sistem bir nevi tasarruf hesab›na para yat›r›lma gibi çal›flt›¤›ndan, ödemelerin sabit olma zorunlulu¤u da yoktur. Bu ödemede kolayl›k sa¤lamakla birlikte, borcun geri ödenmesi için gerekli paran›n birikmemesi riskini de beraberinde getirmektedir. Mortgage için özel olarak haz›rlanan PP’n›n en önemli özelli¤i, yüksek vergi avantajlar›n›n olmas›d›r. Ayr›ca bu planlar ISA’dan farkl› olarak ölüm risklerini de kapsarlar. Bu nedenle beraberinde baflka bir poliçe yapt›r›lmas› gerekmez. Mortgage ödemesi için kullan›lacak bu finansal araç, bireysel olarak yapt›r›labilece¤i gibi, iflyerinde yapt›r›lan PP fleklinde de olabilir. Bu konut sahipli¤inin kolaylaflt›r›lmas› aç›s›ndan önemli bir imkân olmakla birlikte, borçlunun iflten ayr›lmas› durumunda PP iptal edilece¤inden, borçluyu acilen yeni bir ödeme kayna¤› bulmak zorunda b›rak›r. Di¤er taraftan, PP’larda, al›nan kredi borcundan daha fazla bir birikim sa¤lama ihtimali, sistemin en önemli avantaj› iken, daha az birikim sa¤lamak ise en önemli dezavantaj›n› oluflturur. Bu sistemde, birikimin süresinden önce nakde dönüfltürülmesi durumunda ise ceza uygulanmaktad›r. EP, ipote¤e dayal› konut kredileri için haz›rlanan bir tür hayat poliçesi olmas› nedeniyle, ölüm riskini de kapsayan bir üründür. Ancak, poliçeyi düzenleyen flirket taraf›ndan kötü yat›r›m yap›lmas› halinde, mortgage borcunu ödemek için gerekli olan toplam tutar birikemeyebilir. Bu da bu ürünün en önemli dezavantaj›d›r. Çok s›k rastlan›lan bu durumu bertaraf etmek için, ‹ngiliz Sigortac›lar Birli¤i taraf›ndan, poliçelerin de¤erlerinin sürekli olarak gözden geçirilmesi ve gerekti¤inde yükseltilmesi istenilmektedir. ‹pote¤e dayal› konut kredilerinde ele al›nmas› gereken bir di¤er konu ise, yap›lacak geri ödemelere iliflkin vade ve faiz oranlar›n›n nas›l hesaplanaca¤›d›r. Vade ve faiz oranlar›na göre 3 çeflit ipotekli konut kredisi bulunmaktad›r: Sabit vade ve faizli; Esnek veya yaflam tarz›na uygun olarak belirlenen; cari hesapla ba¤lant›l› ipote¤e dayal› konut kredileri. Sabit vade ve faizli ipote¤e dayal› konut kredilerinde, yap›lacak geri ödemelerin faiz oran›, tutar› ve süresi sabittir, hiçbir flekilde de¤ifltirilemez. Esnek veya yaflam tarz›na uygun olarak belirlenen ipote¤e dayal› konut kredilerinde ise, gerekti¤inde ödemeler daha az veya daha fazla yap›labilir. Bu sistemde, hastal›k gibi önemli baz› durumlarda ise ödemeler ertelenebilir. Tabii tüm bu erken ödeme ya da geç ödemelerin faize yans›yabilmesi için, bu sistemde, di¤erlerinden farkl› olarak faizler y›ll›k de¤il, günlük ya da ayl›k olarak hesaplanmaktad›r. Cari hesapla ba¤lant›l› ipote¤e dayal› konut kredileri ise di¤er sistemlerden büyük farkl›l›k arz etmektedir. Sistemde, borçlunun krediyi ald›¤› kurumda bulunan bir banka hesab› varsa, bu hesap kredinin ödemeleri aç›s›ndan önemli kolayl›klar sa¤lar. fiöyle ki, borçlunun 200.000 Euro konut kredisi ald›¤›n› ve krediyi ald›¤› kurumda 5.000 Euro’luk bir hesab› oldu¤unu farz edelim. Bu durumda, borçlunun cari hesaptaki paras› kredi borcundan düflülerek kredi faizi hesaplamas› yap›l›r. Yani 200.000 – 5.000 = 195.000 Euro için faiz hesaplan›r ve borçludan talep edilir. Ödenecek faiz tutar›, borçlunun cari hesab›ndaki paran›n tutar›na göre azalacak veya artacakt›r. Do¤al olarak bu uygulamada, cari hesapta bulunan paraya da faiz iflletilmeyecektir. Vade ve faiz oranlar›na göre 3 çeflit ipotekli konut kredisi bulunmaktad›r... Sabit vade ve faizli, esnek veya yaflam tarz›na uygun olarak belirlenen, cari hesapla ba¤lant›l› ipote¤e dayal› konut kredileri. 12 ‹pote¤e dayal› konut kredileri ile birlikte kullan›lan sigorta ürünlerinden baz›lar› flunlard›r: ‹pote¤e Dayal› Konut Kredisi Koruma Sigortas›-MPI (Mortgage Protection Insurance); ‹pote¤e Dayal› Konut Kredisi Ödemeleri Koruma Sigortas›-MPPI (Mortgage Payment Protection Insurance); ‹pote¤e Dayal› Konut Kredisi Tapu Sicili Sigortas›-MTI (Mortgage Title Insurance). Avrupa Birli¤i ülkelerinde ve di¤er geliflmifl ülkelerde, ipote¤e dayal› konut kredileriyle birlikte kullan›lan ve sistemin tamamlay›c›s› olan baflka finansal ürünler de bulunmaktad›r. ‹pote¤e dayal› konut kredileri ile birlikte kullan›lan sigorta ürünlerinden baz›lar› flunlard›r: ‹pote¤e Dayal› Konut Kredisi Koruma Sigortas›-MPI (Mortgage Protection Insurance); ‹pote¤e Dayal› Konut Kredisi Ödemeleri Koruma Sigortas›MPPI (Mortgage Payment Protection Insurance); ‹pote¤e Dayal› Konut Kredisi Tapu Sicili Sigortas›-MTI (Mortgage Title Insurance).Ayr›ca bu sigortalar›n yan›nda Ev sigortalar› da tamamlay›c› ürünlerdendir. MPI, ürününün yapt›r›lmas›n›n temel nedeni, borçlunun ölümü durumunda, kredinin öden- mesini garanti alt›na almaktad›r. Bu sigortan›n yap›lmamas› halinde, borçlu öldü¤ünde, efli ve çocuklar› eve sahip olamayacak ve ev sat›larak kalan borç tahsil edilecektir. Bu ürünün yapt›r›lmas› EP (Endownment Policy) ile birlikte talep edilmez, çünkü o poliçe de ölüm riskini kapsamaktad›r. MPPI ise, kredinin tamam›n› de¤il, kredi taksitlerinin ödenememesi riskini garanti alt›na alan bir sigorta ürünüdür. Borçlunun iflsiz kalmas› veya hastal›k gibi nedenlerle gelirinde bir azalma olmas› sonucu gibi nedenlerle, kredi taksitlerini ödeyemeyece¤i durumlarda, evini kaybetmemesi için koruma sa¤lar. ‹ngiltere’de, eskiden yap›lan bir uygulamada; devlet iflsiz kalanlara ve baflka nedenlerle gelirlerinde azalma olanlara, durumun ortaya ç›kt›¤› ilk 16 haftada, faiz ödemelerinin %50’sinin ödenmesi için gelir deste¤i sa¤l›yordu. Ancak, 1995 y›l›ndan itibaren bu uygulama kald›r›ld› ve devlet, kredi alanlar›n ödemelerini, kendilerince garanti alt›na al›nmas›n› ve bunun için de, MPPP yapt›rmalar›n› istedi. Bu uygulamada, 3 13 AVRUPA B‹RL‹⁄‹ VE S‹GORTA AB ÜYES‹ ÜLKELERDEK‹ MORTGAGE KRED‹LER‹N‹N TÜM KRED‹LERE ORANI %70 1992 %60 2002 %50 2003 y›l› itibariyle, AB’nde, 4.26 trilyon Euro ipotekli borç bulunmaktad›r. %40 %30 %20 %10 Lüksemburg Avusturya ‹sveç Belçika Yunanistan Fransa Portekiz ‹rlanda Avrupa Ortalamas› ‹spanya Finlandiya Almanya ‹ngiltere Hollanda %0 *Toplam Kredi miktarlar›n› gösteren rakamlar: DataStream’den al›nm›flt›r. *Fransa ve ‹rlanda’ya iliflkin rakamlar 1993 ve 2001 y›llar›na aittir. *Belçika, Finlandiya, Lüksemburg ve Portekiz’e ilflkin rakamlar 1999 ve 2002 y›llar›na aittir. Kaynak: Jose Luis Suarez , AmparoVassallo, European Mortgage Market: An Overview 1992-2003 ayl›k bekleme dönemi bulunmaktad›r. MTI’n›n kapsam› ülkeden ülkeye farkl›l›klar göstermekle birlikte; genel olarak, kredi verilerek ipotek alt›na al›nan gayrimenkulün tapu sicil kay›tlar›n›n temiz oldu¤unu ve ipote¤in nakte çevrilmek istendi¤inde bir sorun ç›kmayaca¤›n› garanti eden ve aksi durumlardaki zarar› kapsama alan bir sigorta ürünüdür. Baflka bir ifadeyle, MTI esas itibariyle bir sigortal›n›n poliçede belirtilen gayrimenkul üzerinde poliçe tarihinden önce var olan ancak aç›kça poliçenin d›fl›nda b›rak›lmam›fl bulunan takyidattan (rehin, ipotek,ayni haklar vs.) dolay› u¤rayabilece¤i zarar› kapsamaya yönelik olarak düflünülen bir sigorta tipidir. Bu sigorta tipi, bafll›ca iki flekilde yap›l›r: birincisi kredi alarak ev sahibi olmak isteyen kifliyi korumaya yönelik sigorta (Owners Policy) ikincisi ise, kredi veren kuruluflu korumaya yönelik olan sigortad›r (Lenders Policy). TAPU S‹C‹L‹ ARAfiTIRMALARI Uygulamada bu tarz sigortalarda sigorta flirketleri tapu ile ilgili araflt›rmalar›n› ya kendi içlerindeki birimler arac›l›¤›yla ya da bir Tapu Sicili Araflt›rma Firmas› (Title Search Company) arac›l›¤›yla gerçeklefltirmekte ve bu incelemenin sonucuna göre riski üstlenip üst- 14 lenmemeye ve prim miktar›na karar vermektedirler. Dünyadaki örnekleri incelendi¤inde MTI’n›n kapsam›n›n büyük de¤ifliklikler gösterdi¤i görülmektedir. Bu ba¤lamda kay›tl› olan ve kay›tl› olmayan riskler ayr›m› göze çarpmakta ve baz› poliçelerin kay›tl› olmayan riskleri de kapsam›na ald›¤› görülmektedir. Ayr›ca kapsam›na bilinen riskleri de alan ve bunlara karfl› da koruma sa¤layan MTI tipleri de bulumaktad›r. Bu ürünün bir di¤er özelli¤i de bu sigortaya iliflkin primin bir kereye mahsus al›nmas›d›r. Avrupa Mortgage Kredisi pazar›, AB ekonomisinin en önemli unsurlar›ndan biridir. 2003 y›l› itibariyle, Avrupa Birli¤i’nde, 4.26 trilyon Euro ipotekli borç bulunmaktad›r. Bu da AB’nin Gayri Safi Yurtiçi Has›las›n›n (GSY‹H) %44.6’s›na karfl›l›k gelmektedir. AVRUPA KOM‹SYONU MORTGAGE FORUMU KURDU Söz konusu kredilerin AB piyas›ndaki bu önemli yerine karfl›n, AB düzeyinde sektöre yönelik özel bir düzenleme bulunmamaktad›r. Ancak konut kredileri hakk›nda kontrat öncesi bilgilendirmeyi teflvik eden gönüllü bir code of conduct oluflturulmas›na iliflkin komisyon tavsiyesi bulunmaktad›r. Komisyon Mart 2003 tarihinde Mortgage kredilerine iliflkin bir forum gurubu kurarak; Mortgage kredileri konusunda iç pazarda karfl›lafl›lan engellerin tespiti, bu engellerin iç pazar›n iflleyifline olan etkilerinin de¤erlendirilmesi, engellerin üstesinden gelinebilmesi için komisyona tavsiyelerde bulunulmas› konular›nda çal›flmalar yap›lm›flt›r. Çal›flmalar›n sonunda AB’nde Mortgage piyasalar›n›n entegrasyonuna iliflkin tüketici güveni, yasal sorunlar, tali/taahhüt konular›, da¤›t›m sorunlar› ve finans ana bafll›klar›nda 48 adet tavsi- yede bulunulmufltur. Di¤er taraftan komisyon “Avrupa Birli¤i’nde Mortgage Kredisi” (Mortgage Credit ‹n The EU” konusunda bir yeflil kitab› (Green Paper) 19 Temmuz 2005 tarihinde kamuoyunun görüflüne sunmufltur. Yeflil kitapta entegrasyonun getirece¤i olas› faydalar aras›nda Mortgage Sigorta ürünleri konusunda meydana gelecek iyileflmelerin de beklendi¤i vurgulanm›flt›r. Komisyon söz konusu yeflil kitaba gelecek öneri ve elefltiriler çerçevesinde de¤erlendirme yapacakt›r. A¤ustos 2005 tarihinde de Avrupa Birli¤i ‹ç Pazar Genel Müdürlü¤ü taraf›ndan “AB’de Mortgage Kredi Piyasalar›n›n Entegrasyonunun Maliyeti ve Yararlar›” konusunda bir rapor yay›nlanm›flt›r. Avrupa Birli¤i üyesi ülkelerde Mortgage kredileri incelendi¤inde çarp›c› rakamlar karfl›m›za ç›kmaktad›r. Afla¤›daki tablolar›n incelenmesinden, AB ülkelerinde, mortgage kedilerinin tüm kredilere oran›n›n %60’lar›n üzerine ç›kt›¤›, GSY‹H’daki paylar›n›n ise %90’lara ulaflt›¤› gözlemlenmektedir. Dünyada yaklafl›k 900 y›ld›r devam eden mortgage kredi sistemi ülkemizde ise yeni gündeme gelmeye bafllam›flt›r. Mortgage kredilerinin ülkemizin gündemine bu kadar geç gelmesinin temel nedenlerinden biri AB ÜYES‹ ÜLKELERDEK‹ MORTGAGE KRED‹LER‹N‹N GSYH ‹Ç‹NDEK‹ PAYI 2001 %100 2002 %90 %80 %70 %60 %50 %40 %30 %20 %10 ‹talya Yunanistan Fransa Lüksemburg Belçika Avusturya Finlanda ‹rlanda Portekiz Norveç Avrupa Ortalamas› ‹spanya ‹sveç ‹ngiltere Almanya Hollanda Danimarka %0 Kaynak: Jose Luis Suarez , AmparoVassallo, European Mortgage Market: An Overview 1992-2003 TSRfiB’nin çal›flmalar› Mortgage Kredisi Koruma Sigortas›, Mortgage Kredisi Ödemelerini Koruma Sigortas› ve Mortgage Kredisi Tapu Sicili ve Mülkiyet Sigortalar› konular›nda yo¤unlafl›yor. yüksek reel ve cari faiz oranlar› olmufltur. Ülkemize getirilmeye çal›fl›lan mortgage kredilerine iliflkin olarak Sermaye Piyasas› Kurulu çal›flmalar yapmakta olup, bu konuda bir yasa tasar›s› haz›rlam›flt›r. Buna paralel olarak, Hazine Müsteflarl›¤› da bu kredilerle birlikte getirilmesi planlanan sigorta ürünleri konusundaki çal›flmalar›na bafllam›fl ve ilk olarak "Gayrimenkul Mülkiyet Garanti Sigortas› Genel fiartlar›" (Mortgage Title Insurance) tasla¤›n› haz›rlam›flt›r. Türkiye’de faaliyet gösteren tüm sigorta ve reasürans flirketlerinin üyesi oldu¤u Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli¤i ipotekli konut kredisi sigorta ürünleri konusunda, geliflmifl ülke uygulamalar›n› incelemek ve bu çerçevede sigorta sektörümüze uygun ürünleri tespit etmek ve oluflturulacak yasal çerçeveye öneri sunmak üzere çal›flmalar›na bafllam›flt›r. TSRfiB’nin çal›flmalar› Mortgage Kredisi Koruma Sigortas›, Mortgage Kredisi Ödemelerini Koruma Sigortas› ve Mortgage Kredisi Tapu Sicili ve Mülkiyet Sigortalar› konular›nda yo¤unlaflm›flt›r. Birlik, ayr›ca Hazine Müsteflarl›¤› ile iflbirli¤i içinde olan bir çal›flma gurubu da kurmufltur. Söz konusu çal›flmalar›n Ekim ay› sonlar›nda sonuçlanmas› beklenmektedir. ■ 15 AVRUPA B‹RL‹⁄‹ VE S‹GORTA Avrupa Adalet Divan›’nda sigortac›l›k Av. Tolga CEYLANTEPE TSRfiB Hukuk ve Mevzuat Uzman› A vrupa Birli¤i’nde hukuk kurallar› oluflturma milli devletlerde oldu¤undan oldukça farkl› ve karmafl›k bir yap› arz eder. Bunun bafll›ca nedeni, hukuk kurallar›n› oluflturmaya yetkili birden fazla organ olmas› (Konsey, Komisyon, Parlamento), hukuk kurallar›n› oluflturmada çeflitli araçlar›n varl›¤› ve de¤iflik prosedürlerin izlenmesidir. Avrupa Birli¤i Hukuku’nun geliflimine bak›ld›¤›nda, Adalet Divan› taraf›ndan al›nan kararlar›n entegrasyon sürecinde ne kadar önemli rol oynad›¤› net bir flekilde görülmektedir. Esas itibariyle Adalet Divan›’n›n bafll›ca görevi, Avrupa Antlaflmalar›n›n hukuka uygun biçimde yorumlanmas›n› ve uygulanmas›n› sa¤lamakt›r. Bununla birlikte, Divan ald›¤› kararlarla AB hukukunun yarat›lmas›na yard›mc› olmufl ve Avrupa’n›n bütünleflme sürecinde önemli bir rol oynam›flt›r. Burada Divan, topluluk hukukunun yorumlanmas›nda son sözü söyleme yetkisine haiz olmakla birlikte; uygulanmas›nda tek yetkili yarg› makam› olmad›¤›n› belirtmek gerekir. Üye devletlerin yarg› organlar› da gerekti¤inde topluluk hukukunu yorumlayabilir ve uygulayabilirler. AB hukukunun önemli bir özelli¤i, üye ülkelerin hukuklar›yla birlikte var olmas›d›r. Bu durumun do¤al sonucu normlar çat›flmas›n›n ortaya ç›kmas›d›r. Topluluk hukukunun supranasyonel karakteri, hiç kuflkusuz temelini kurucu antlaflmalardan almaktad›r. Bununla birlik- 16 te, antlaflmalar› bu sonuca ulaflacak flekilde genifl yorumlayan yine Adalet Divan› olmufltur. Divan, 1964 y›l›nda Costa v. ENEL davas›nda, ulusal normlar›n topluluk hukuku ile çat›flmas› durumunda, topluluk hukuku normlar›n›n üstün gelece¤ini belirtmifl ve bu karar›yla supranasyonel hukukun flekillenmesinde önemli bir ad›m atm›flt›r. ADALET D‹VANI’NIN TEfiEKKÜLÜ Lüksemburg’da bulunan Adalet Divan›, 25 yarg›ç ve 8 kanun sözcüsünden oluflmaktad›r. Yarg›çlar, üye devletler taraf›ndan 6 y›ll›k süre için seçilirler ve tekrar seçilebilmeleri mümkündür. Yarg›çlar›n bu mevkinin gerektirece¤i niteliklere sahip olan ve tarafs›zl›klar›ndan flüphe duyulamayacak hukukçular aras›ndan seçilmeleri gereklidir. Divan’›n baflkan› ise Divan üyeleri taraf›ndan 3 y›l süre için seçilmektedir. ADALET D‹VANI’NDA GÖRÜLEN DAVALAR Divanda görüflülen davalar; konular›na, niteliklerine, Divan’›n münhas›r yetki alan›na girip girmemelerine göre çeflitli s›n›flanmalara tabi tutulabilirler. Adalet Divan›’nda görülen bafll›ca dava türleri flunlard›r: ‹hlal Davalar›, ‹ptal Davalar›, ● Hareketsizlik Davalar›, ● Tazminat Davalar›, ● Ön Karar Usulü ● ● Roma Antlaflmas›’n›n 234. maddesi (eski 177. madde) ön karar usulünü düzenlemektedir. ‹lgili maddeye göre, üye devletlerdeki mahkemeler topluluk hukukunun yorumlanmas›nda bir sorunla karfl›laflt›klar› takdirde, Divan’a baflvuruda bulunabilmektedirler. Bu durumda Adalet Divan›’n›n verece¤i karar, sadece baflvuru yapan mahkeme için de¤il, herkes için ba¤lay›c› olacakt›r. Ön karar usulünü öngören bu maddenin yorumlanmas›nda dahi Divan’›n kararlar›na ihtiyaç duyulmufltur. Divan’a baflvuruda bulunabilecek mahkeme (Maddenin ‹ngilizce metninde "Court and Tribunal" kavramlar› bir- likte kullan›lm›fl, Frans›zca metninde ise kanaatimce daha genifl yoruma imkan veren "Juridiction" kavram›na yer verilmifltir) sadece üye devletlerin milli mahkemeleri midir, yoksa gerekti¤inde bir hakem mahkemesi de Divan’a bu tip bir baflvuruda bulunabilecek midir? Divan burada mahkeme kavram›n› genifl yorumlayarak konuya aç›kl›k getirmifltir. Bununla birlikte Divan, Nordsee davas›nda vermifl oldu¤u kararda, herhangi bir mecburiyet söz konusu olmad›¤› halde ve taraflar›n kendi 17 AVRUPA B‹RL‹⁄‹ VE S‹GORTA aralar›nda yapt›klar› bir anlaflmaya uygun olarak (arbitration agreement/clause) oluflturulan bir hakem heyetinin, 234. maddenin flartlar›n› tam olarak karfl›lam›fl say›lamayaca¤›ndan, ön karar baflvurusunda bulunamayaca¤›na hükmetmifltir. Adalet Divan›’n›n zaman içinde artan yükünü hafifletmek üzere; birinci derece mahkemesi kurulmas›, Avrupa Tek Senedi ile gündeme gelmifl ve söz konusu mahkeme 1989 y›l›nda kurulmufltur. Birinci Derece Mahkemesinin yetki ve sorumluluklar›n›n, Adalet Divan› ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda son derece k›s›tl› oldu¤u belirtilmelidir. D‹VAN KARARLARI VE S‹GORTA SEKTÖRÜ Adalet Divan›’n›n vermifl oldu¤u kararlar, tüm di¤er sektörler gibi sigorta sektörünün gelifliminde de önemli rol oynam›flt›r. Avrupa Birli¤i sigorta sektörü denildi¤i zaman ilk akla gelen Roma Antlaflmas›’n›n hizmet sunumu ve yerleflme serbestisi ile ilgili maddeleridir. Divan›n sigorta sektöründe serbest dolafl›mla ilgili olarak vermifl oldu¤u önemli kararlar bulunmaktad›r. Divan bu kararlar›nda hizmet sunma serbestisini gelifltirmeye yönelik bir yaklafl›m sergilemifl ve üye ülkeler taraf›ndan getirilen k›s›tlamalar›n bu serbestiden istenilen verimin al›nmas›na engel olabilece¤ini öngörerek, bu durumun önüne geç-meye çal›flm›flt›r. Divan, üye ülkelerin ilgili Direktiflerde yasaklanan flekilde, kendi pazarlar›na giren di¤er üye ülkelerde yerleflik kiflilere prim oranlar› ile ilgili ön izin veya bildirim zorunlulu¤u öngören uygulamalar gerçeklefltirmeleri karfl›s›nda da bu ihlalleri ortadan kald›rmaya yönelik kararlar alm›flt›r. Divan’›n üzerinde hassasiyetle durdu¤u konulardan biri de sa¤l›kl› iflleyen bir rekabet ortam›n›n sa¤lanmas›d›r. Bu kapsamda, üye ülkelerin çeflitli alanlarda sigorta tarifeleri belirleyerek fiyat belirleme serbestisinin önünde engel oluflturmalar›, Divan taraf›ndan uygun bulunmam›flt›r. Divan’›n sigorta sektörünü etkileyen kararlar›, serbest dolafl›m ve rekabetle s›n›rl› de¤il- 18 Tüketicinin korunmas› konusunda Divan’›n özellikle üzerinde durdu¤u konular›n bafl›nda tüketicinin sigorta ürünleri ile ilgili olarak bilgilendirilmesi hususu gelmektedir. dir. Örne¤in Divan, üye ülkeler taraf›ndan imzalanan 1968 tarihli Brüksel Konvansiyonu’nun sigortayla iliflkili konularda yarg›lamay› düzenleyen maddeleri ile ilgili de önemli kararlar vermifl ve konvansiyonda sigorta yarg›lamas›n› düzenleyen kurallar›n hangi durumlarda uygulanaca¤›na aç›kl›k getirmifltir. Divan’›n, söz konusu konvansiyonun maddelerini, sigorta flirketlerinin kendi aralar›nda ç›kan uyuflmazl›klar için de yorumlad›¤› kararlar› mevcuttur. Adalet Divan›, genel e¤ilime uygun olarak tüketicinin korunmas› üzerinde de önemle durmaktad›r. Adalet Divan›, çeflitli sebeplerle önüne gelen davalarda sigorta sektörünün sosyal etkilerini ön plana ç›kartm›fl ve bu ba¤lamda tüketicinin korunmas› konusuna özel önem verilmesi gerekti¤ini belirtmifltir. Tüketicinin korunmas› konu-sunda Divan’›n özellikle üzerinde durdu¤u konular›n bafl›nda, tüketicinin sigorta ürünleri ile ilgili olarak bilgilendirilmesi hususu gelmektedir. Dolay›s›yla direktiflerde yer alan tüketicinin bilgilendirmesi ile ilgili ifadelerin yorumlanmas›nda dahi Divan’›n kararlar› aç›klay›c› olmaktad›r. Avrupa Birli¤i’nde vergi konusu genel itibariyle hassas bir yap› arz etmektedir. Bugün için özellikle do¤rudan vergilerle ilgili olarak bir harmonizasyonun varl›¤›ndan bahsetmek mümkün de¤ildir. Bununla birlikte, dolayl› vergilerle ilgili olarak önemli ad›mlar at›lm›flt›r. Divan’›n sigorta hizmetlerinde vergilendirmeye iliflkin olarak vermifl oldu¤u kararlar›n, ilgili direktifleri aç›klamada önem arz etti¤i ve sektör üzerinde önemli sonuçlara yol açt›¤› söylenmelidir. Örne¤in Divan, s›n›r ötesi sigorta hizmetlerinin vergilendirilmesi ile ilgili olarak vermifl oldu¤u bir kararda; ikinci hayat d›fl› direktifte yer alan sigorta prim vergisi ile ilgili konuya aç›kl›k getirmifltir. Divan karar›nda poliçe sahibinin ve sigortac›n›n baflka bir üye ülkede bulunmas› durumunda dahi riskin bulundu¤u ülkede sigorta prim vergisi ödenmesi gerekti¤ine karar vermifltir. Bu noktada, Adalet Divan›’n›n sigorta sektöründe vergilendirme ile ilgili olarak geçti¤imiz mart ay›nda vermifl oldu¤u ve Avrupa Birli¤i sigorta sektörüne ciddi etkiler do¤urabilece¤i öngörülen bir baflka karar üzerinde biraz daha ayr›nt›l› olarak durmak yerinde olacakt›r. Alt›nc› KDV direktifinin 13B(a) maddesi gere¤ince; sigorta ve reasürans ifllemleri (brokerler ve acenteler taraf›ndan gerçeklefltirilen ilgili hizmetler de dahil olmak üzere) vergiden muaf tutulmufltur. Karara konu olan olay esnas›nda, Hollandal› bir sigorta flirketine da- Divan’›n sigorta hizmetlerinde vergilendirmeye iliflkin olarak vermifl oldu¤u kararlar›n, ilgili direktifleri aç›klamada önem arz etti¤i ve sektör üzerinde önemli sonuçlara yol açt›¤› söylenmelidir. n›flmanl›k hizmeti veren Arthur Andersen Dan›flmanl›k, bu hizmetleri kendi bünyesinde bulunan ve sigorta ifllemleri konusunda uzmanlaflm›fl Accenture Insurance Services arac›l›¤›yla sürdürmektedir. Accenture taraf›ndan sigorta flirketine verilen hizmet; sigorta baflvurular›n›n kabul edilmesi, poliçelerin düzenlenmesi, yönetilmesi ve feshi, bilgi teknolojisi hizmetlerinin sa¤lanmas›, risk de¤erlendirmelerinin yap›lmas› ve risklerin sigorta flirketini ba¤lay›c› olacak flekilde kabul edilmesi gibi hususlar› da kapsayacak niteliktedir. Divan, ön karar usulüyle önüne gelmifl olan bu olayda, yetkili kanun sözcüsü taraf›ndan haz›rlanm›fl olan görüfle paralel bir sonuca ulaflarak; alt›nc› KDV direktifinin 13B(a) maddesi gere¤ince muafiyet kapsam›nda de¤erlendirilen kavramlar› dar yorumlam›fl ve dan›flmanl›k hizmeti kullan›larak gerçeklefltirilen bu türden aktivitelerin vergiden muaf tutulamayaca¤›na karar vermifltir. Divan bu sonuca ulafl›rken, sigorta arac›lar› ile ilgili direktifte belirtilen arac› tan›mlar›n› da dikkate alm›flt›r. Divan’›n bu karar› özellikle dan›flmanl›k flirketleri ile çal›flmaya yatk›n olan ve bugüne kadar ilgili maddeyi çok daha genifl yorumlama e¤iliminde olan üye ülkelerin sigorta flirketleri aç›s›ndan ciddi bir vergi yükü meydana getirecek niteliktedir. DE⁄ERLEND‹RME Avrupa Birli¤i mevzuat›n›n kompleks yap›s› içinde, sigorta sektörünü etkileyen pek çok düzenleme söz konusudur. Yukar›da k›saca de¤indi¤im gibi Adalet Divan› kararlar› da hem hukuk yaratma hem de yorumlama fonksiyonlar› boyutuyla, bu yap› içinde önemli bir role sahiptir. Avrupa Birli¤i mevzuat› de¤erlendirilirken, sadece hukuksal düzenlemelerin de¤il; Adalet Divan›’n›n bu düzenlemeleri alg›lay›fl ve yorumlay›fl biçiminin de göz önünde tutulmas›, ilgili literatürün takip edilmesi ve uygulamada bu kararlar› da dikkate alan bir yaklafl›m›n benimsenmesi, Avrupa Birli¤i’ne uyum sürecinde Türk sigorta sektörüne önemli katk›lar sa¤layacakt›r. ■ 19 AVRUPA B‹RL‹⁄‹ VE S‹GORTA Yang›n Sigorta Vergisi Onur ACAR TSRfiB Mali ve Finansal Düzenlemeler Uzman› A vrupa Birli¤i’nde di¤er vergilerde oldu¤u gibi, (dolayl› bir vergi olan) "Yang›n Sigorta Vergisi"nde (YSV) de farkl› uygulamalar görülmektedir. TABLO 1 AVRUPA B‹RL‹⁄‹’NDE YSV AB’ye yeni üye olan Çek Cumhuriyeti, Estonya, Letonya ve Slovakya’da sigorta sektörü dolayl› vergilere (ve dolay›s›yla yang›n sigorta vergisine) tabi de¤ilken, tabi olanlar›n AB’de yang›n sigorta poliçesi üzerinden al›nan YSV ÜLKE YSV ORANI Avusturya %8 Almanya %8 ‹spanya %5 Finlandiya %3 ‹ngiltere Sigortalanan mal›n brüt de¤erinin her 1 milyon sterlini için 35 sterlin Macaristan %1 Lüksemburg %6 Portekiz %13 Slovenya %5 NOT: Di¤er AB ülkelerinde YSV bulunmamaktad›r. 20 ★ ★ ★ Avrupa Birli¤i’nde di¤er vergilerde oldu¤u gibi (dolayl› bir vergi olan) “Yang›n Sigorta Vergisi”nde de (YSV) farkl› uygulamalar görülmektedir. baz›lar›nda da yang›n sigorta vergisi bulunmamaktad›r. Fransa, ‹talya, Hollanda, Belçika gibi ülkelerde de bu tür bir vergi bulunmamaktad›r. Baz› üye ülkelerde ise, itfaiye vergisi (fire brigade tax) ad› alt›nda, yang›n sigorta poliçeleri ve yang›n sigortas›n› da kapsayan de¤iflik türde poliçeler üzerinden, kapsam› ve oran› de¤iflmekle birlikte, ülkemizdekine benzer bir Yang›n Sigorta Vergisi al›nmaktad›r. Yang›n Sigorta Vergisi uygulamas›n›n oldu¤u AB ülkelerinde, YSV’nin oran› ülkemizdekine göre genelde daha düflüktür. Bu oran, tablo 1’de gösterildi¤i gibi Almanya ve Avusturya’da %8, Lüksemburg’da %6, ‹spanya ve Slovenya’da %5, Finlandiya’da %3, Macaristan’da ise sadece %1’dir. Baz› üye ülkelerde YSV 3 ayl›k veya y›ll›k olarak beyan edilerek ödenmekte, bu da ödemelerde kolayl›k sa¤lamaktad›r. Avusturya’da ise YSV, sigortac› ve sigortal› aras›nda eflit olarak paylafl›lmaktad›r. Örne¤in 100 Euro’luk bir yang›n sigortas› poliçesinden %8 yani 8 Euro vergi al›nmaktad›r. Sigorta flirketi, 100 Euroluk poliçeye ek olarak sigortal›dan devlete ödenmek üzere poliçenin %4’ü oran›nda bir miktar, yani 4 Euro talep ★ ★ ★ TABLO 1 ★ ★ AB’de çeflitli sigorta türlerinden al›nan YSV S‹GORTA TÜRLER‹ ALMANYA ‹SPANYA %8 %2.5 Ev sahiplerini tüm risklere karfl› koruma sigortas› Motorlu Tafl›t Sigortas› Yang›n Sigortas› %8 %5 SLOVENYA PORTEK‹Z %1 %13 %5 %13 Transit Mal Geçifli Sigortas› %13 Havac›l›k ve denizcilik sigortas› %1 Tar›m sigortas› Nükleer tesis sigortas› %6 %8 Nakliye sigortas› %1 Di¤er türler %1 Kaynak: Comité Européen des Assurances, CEA etmekte ve kendisi de sigortal› gibi poliçenin %4’ü kadar bir miktar› yani 4 Euro’yu sigortal›n›n ödedi¤i miktara ekleyerek devlete 8 Euro vergi ödemektedir. Bu durumda sigorta flirketine, di¤er vergiler hariç, 100 Euroluk primin 96 Euro’luk k›sm› kalmaktad›r. AB üyesi ülkelerden son olarak ‹ngiltere’yi inceledi¤imizde ise, 1966 ve 1985 tarihli yasalarla (London Government Act) YSV uygulamas› getirilmifltir. Ancak, Yang›n Sigorta Vergisi ülkemizdeki gibi alan s›n›rlamas› olmaks›z›n tüm yang›n sigortas› primlerinden de¤il, sadece Londra ve mücavir alan›nda yang›n sigortas› yapan sigorta flirketlerine ödenen primlerden al›nmaktad›r. Sigortalanan her 1 milyon sterlin tutar›ndaki mal için 35 sterlin vergi tahakkuk ettirilmektedir. Toplanan bu vergi ise, sadece Londra bölgesinin itfaiye hizmetlerini desteklemek için kullan›lmaktad›r. Tablo 2’de gösterildi¤i gibi, baz› AB ülkelerinde YSV’nin kapsam› daha genifltir. Böylece vergiyi sadece yang›n sigorta poliçesi yapt›ranlar›n de¤il, daha genifl bir kesimin ödemesi sa¤lanmaktad›r. Almanya’da, yang›n sigor- tas› primlerinin tamam›, mallar›n tüm rizikolara karfl› sigorta edilmesi durumunda primlerin %25’i ve ev sahiplerinin tüm rizikolara karfl› sigorta yapt›rmas› durumunda toplam primlerin %20’si üzerinden %8 Yang›n Sigorta Vergisi tahakkuk ettirilir. Bu vergiyi ödemekle sigorta flirketi yükümlüdür. Slovenya ve Macaristan’da söz konusu verginin kapsam› daha genifltir. Slovenya’da yang›n sigorta poliçesi primlerinden %5 oran›nda Yang›n Sigorta Vergisi al›n›rken, motorlu tafl›t, havac›l›k, denizcilik ve nakliye sigortas› primleri üzerinden de %1 oran›nda YSV tahsil edilmektedir. Portekiz’de söz konusu verginin oran› %13 olmakla beraber, kapsam›n›n genifl oldu¤u görülmektedir. Macaristan’da ise, hayat ve hayat-d›fl› sigortalar›ndan herhangi bir dolayl› vergi al›nmamakla beraber, hayat branfl› ve reasürans hariç tüm hayat-d›fl› sigorta primlerinden %1 oran›nda "itfaiye hizmeti vergisi" ad› alt›nda bir kesinti yap›lmaktad›r. Görüldü¤ü gibi, bu ülkelerde, verginin oran› son derece düflüktür. Ayr›ca bu vergi, (yang›n sigortas› yapt›ranlar itfaiye hizmetle- 21 AVRUPA B‹RL‹⁄‹ VE S‹GORTA rinden faydalan›yormufl gibi) sadece yang›n sigortas› poliçesi sahiplerinden de¤il, ayn› zamanda kaza, dolu, sorumluluk, hayvan hayat ve kredi sigortas› sahiplerinden de al›nmaktad›r. Böylece yang›n sigortas› yapt›ranlar cezaland›r›l›yormufl gibi bir durum ortaya ç›kmamaktad›r. TÜRK‹YE’DE YSV Ülkemizde YSV, 2464 say›l› Belediye Gelirleri Kanununun 5. Bölümünün Yang›n Sigorta Vergisi bafll›kl› 3. K›sm›nda düzenlenmifltir. Kanunun 40. maddesine göre "belediye s›n›rlar› ve mücavir alanlar içindeki menkul ve gayrimenkul mallar için yap›lan yang›n sigortalar› dolay›s›yla al›nan primler Yang›n Sigortas› Vergisine tabidir". Vergiyi ödemekle sigorta flirketleri yükümlü olup (md.41), verginin matrah›n›, yap›lan yang›n sigorta muameleleri dolay›s›yla al›nan primlerin tutar› teflkil etmektedir (md.42). YSV’nin nispeti %10’dur (md.43). Bu vergiyi ödemekle sigorta flirketleri yükümlü olup, flirketler kendi mükellefiyetleri alt›ndaki bu tutar› poliçeye yans›tabilmektedir. Kanunda sigorta flirketlerine, vergilendirme dönemi içinde iptal edilen yang›n sigorta 22 ★ ★ ★ muamelelerine ait primleri, iptalin gerçekleflti¤i döneme ait matrahtan indirebilme hakk› da tan›nm›flt›r. Ancak, 2464 say›l› Kanunun YSV ile ilgili düzenlemeleri iki önemli adaletsizli¤e neden olmaktad›r. VERG‹ GEL‹RLER‹N‹N DA⁄ILIMI AÇISINDAN Belediye Gelirleri Kanunu’nun 44. maddesinde, "mükellefler bir ay içindeki vergiye tabi muamelelerini ertesi ay›n 20nci günü akflam›na kadar ba¤l› bulunduklar› belediyeye bir beyanname ile bildirmeye ve hesaplanan vergiyi ayn› sürede ödemeye mecburdurlar" hükmü yer almaktad›r. Bu maddedeki "ba¤l› bulunulan belediye" ifadesinde yetersizlik bulunmaktad›r. Söz konusu vergiyi ödemekle sigorta flirketleri mükellef oldu¤u için, ba¤l› bulunulan belediye ifadesinden sigorta flirketinin ba¤l› oldu¤u belediye anlafl›lmakta, bu da toplanan verginin poliçenin kesildi¤i yerin belediyesine de¤il, sigorta flirketinin merkezinin bulundu¤u belediyeye aktar›lmas›na yol açabilmektedir. Yang›n Sigortas› Vergisi al›nmas›n›n temel amac›, yang›nla ilgili hizmeti yürüten belediyelerin bu hizmetlerini desteklemektir. Bu iti- ★ ★ ★ ★ barla, YSV’nin, ülkenin her taraf›nda bulunan belediyelerin s›n›rlar› ve mücavir alanlar içindeki menkul ve gayrimenkuller için yap›lan yang›n sigortas› dolay›s›yla tahsil edilen primlerden al›nd›¤› düflünüldü¤ünde, mükellefin ba¤l› oldu¤u belediyeye ödeme yap›lmas› yerine, yang›n sigortas› yapt›r›lan menkul veya gayrimenkulün bulundu¤u belediyece tahsili yoluna gidilmesi daha uygun olacakt›r. VERG‹ MÜKELLEFLER‹ AÇISINDAN ‹kinci bir adaletsizlik de söz konusu Kanunun 40. maddesinden kaynaklanmaktad›r. Bu maddede yer alan Yang›n Sigortas› Vergisinin yang›n sigorta poliçeleri primleri üzerinden al›naca¤› ibaresi, yang›n sigorta sözleflmesi taraflar›n›n Yang›n Sigorta Vergisi ad› alt›nda bir vergi ödemesine neden olmakta ve itfaiye hizmetlerinin sadece yang›n sigorta poliçesi yapt›ranlar› kapsad›¤› izlenimini do¤urmaktad›r. Oysa, tüm menkul ve gayrimenkul sahiple- ★ ri yang›n sigortas› olsun ya da olmas›n belediyelerden itfaiye hizmeti almaktad›r. SONUÇ Bu ba¤lamda, tüm gayrimenkul sahiplerinin yang›n ile ilgili hizmetlere katk›da bulunmas›n› ve toplanan gelirlerin ilgili tüm belediyelere aktar›lmas›n› sa¤lamak için, yang›n sigortas› primlerinden al›nan Yang›n Sigorta Vergisi’nin kald›r›larak, emlak vergisi beyannamesine ba¤l› olarak, mesken, iflyeri ve s›nai tesislerin emlak vergisi de¤eri üzerinden belli bir oranda "itfaiye hizmeti" vergisi fleklinde al›nmas› çok daha uygun olacakt›r. Böylece vergi, hem herkesten adil flekilde toplanabilecek hem de verginin da¤›l›m›nda adalet sa¤lanabilecektir. Bu çerçevede, 2003 y›l›nda, Vergi Konseyi’nin, zorunlu bir yang›n sigortas› sistemiyle Türkiye çap›nda 590 milyon ABD dolar› vergi toplanarak belediyelere aktar›labilece¤ini öngördü¤ü de unutulmamal›d›r. ■ 23 KAPAK KONUSU "Tar›m Sigortalar›"nda yeni bafllang›çlara do¤ru... "Geçmifli analiz edebilirsiniz ancak gelece¤i tasarlamak ve planlamak zorundas›n›z." Dr. Edward de Bono Okan UTKUER‹ T ar›m sektörü, dünya nüfusu aç›s›ndan tafl›d›¤› kritik önemin yan› s›ra, ekonomik, sosyal, siyasal, teknolojik ve kiflisel risklerden yüksek düzeyde etkilenen, son derece hassas bir faaliyet sahas› olarak kendine özgü bir yap›ya sahiptir. Bu aç›dan bak›ld›¤›nda, tar›m›n insanl›¤›n beslenmesindeki fonksiyonunu etkili bir flekilde yerine getirmesi; tar›msal üretimi tehdit eden risklerin yönetimiyle do¤rudan iliflkilidir. Bu nedenle, geliflmifl ülkeler, uygulad›klar› çeflitli korumac›l›k politikalar›, "Risk Yönetim Programlar›" ve bu programlar içerisinde önemli bir yer alan; "Tar›m Sigortalar› Uygulamalar›" ile risk paylafl›m›n› ve transferlerini gerçeklefltirmektedirler. Geliflmifl ülkelerde tar›m sektörünün uygulamalar›na bak›ld›¤› zaman, sorunlar›n çözümünde sigorta sektörüne büyük bir görev düfltü¤ü görülmektedir. Bunun yan›nda konunun di¤er taraflar› olan devlet ve çiftçilerin de sa¤l›kl› bir alt yap›n›n oluflmas›, organizasyonlar›n geliflip güçlenmesinde katk›da bulunduklar› gözlenmektedir. Bu sayede, devletler bir yandan artan meteorolojik karakterli do¤al risklere karfl› çiftçilerini ve üretimini korumakta, di¤er taraftan bir felaketle karfl›lafl›ld›¤›nda, bunu ödeyebilecek bir sigorta güvencesi sa¤lamaktad›rlar. Ülkemizde ise, bugüne kadarki uygulama- 24 da, çiftçiyi korumak amac›yla devlet taraf›ndan birtak›m yasal düzenlemeler yap›larak, ilgili fonlardan devlet yard›m› sa¤lanmak suretiyle çiftçilerin çeflitli do¤al afetlerden do¤an zararlar› karfl›lanmaya çal›fl›lm›flt›r. Do¤al afetlere maruz kalan çiftçilere ödünç tohumluk verilmifl, fidan da¤›t›lm›fl, borçlar› ve vergileri ertelenmifl, tar›m girdilerine sübvansiyonlar konulmufl, banka ve tar›m kredi kooperatifleri arac›l›¤› ile ucuz tar›m kredisi kullanma olanaklar› sa¤lanm›flt›r. S‹GORTANIN HASAR AZALTICI FONKS‹YONU Ancak bütün bunlara ra¤men çiftçilerin gelirlerinde gözle görülür bir art›fl sa¤lanamam›fl ve tar›m sektörünün sorunlar› afl›lamam›flt›r. Yap›lan yard›mlar üreticinin zarar›n› karfl›layacak boyutta olmad›¤› için, üretici her do¤al afetten sonra daha da fakirleflmekte, dolay›s›yla yard›mlara daha muhtaç hale gelmektedir. Her do¤al afette yard›ma muhtaç üretici say›s›ndaki art›fl, devletin daha fazla kaynak aktar›m›na sebep olmakta, dolay›s›yla kamunun menfaatine olmamaktad›r. Bunun yan›nda, bu sistem çeflitli suiistimal ve keyfi uygulamalara da sebebiyet vermektedir. Bu noktadan bak›ld›¤›nda, ülkemizde de tar›m sektörünü tehdit eden risklerin teminat alt›na al›nabilmesi amac›yla, etkin, sa¤l›kl› ve modern bir sistem içerisinde, sigorta mekanizmas›n›n devreye sokulmas›n›n kaç›n›lmaz oldu¤u aç›kça görülmektedir. Özellikle oluflan hasar› tazmin etmenin yan› s›ra, hasarlar›n daha az ve düflük maliyetle gerçekleflmesini sa¤lamak amac›yla, risk yönetim ve kontrol çal›flmalar›n› teflvik etmesi sebebiyle, sigorta sektörünün çok önemli bir ifllevi oldu¤unu önemle vurgulamak gerekir. Sigorta sisteminin, hasar azalt›c› koruma ve önleme tedbirlerinin belirlenmesi ve bunlar›n uygulanmas›n› sa¤lama gibi çok önemli fonksiyonlar›, Tar›m alan›ndaki kay›plar›n önlenmesinde ciddi yararlar sa¤layacakt›r. 14 Haziran 2005’te kabul edilen 5363 say›l› Tar›m Sigortalar› Kanununda tasarlanan program, bir taraftan sosyal a¤›rl›kl› olmakla beraber di¤er taraftan ekonomik varl›klar›n sigorta edilmesi yönünden ticari bir içeri¤e sahiptir. Bu durum dikkate al›nd›¤›nda tar›m ürünleri sigortalar›n›n ülke gerçeklerine, insan›na ve kaynaklar›na ba¤l› sürdürülebilir bir programla uygulanmas› halinde, çiftçileri tüm risklere karfl› koruma alt›na alabilecek çok yönlü bir sigorta sistemine ulafl›lacakt›r. TARIM S‹GORTACILI⁄ININ MEVCUT DURUMU Ülkemizde çiftçilerimizin tar›mdaki do¤al riskler karfl›s›nda u¤rayaca¤› zararlar› telafi etmek ve çiftçilerimize yard›mc› olmak üzere, devletin çeflitli çal›flmalar›n›n Atatürk döneminde (1934) bafllam›fl oldu¤u bilinmektedir. Günümüze kadar gelen bu çal›flmalar, daha çok devletin do¤al afet yard›m› fleklinde olmufl ve "tar›m sigortalar›" konusuna yeterli önem verilmemifltir. 1948 y›l›nda, 5254 say›l› Muhtaç Çiftçilere Ödünç Tohumluk Verilmesi Hakk›nda Kanun" ve 1977 y›l›nda 2090 say›l› Tabii Afetlerden Zarar Gören Çiftçilere Yap›lacak Yard›mlar Hakk›nda Kanun yürürlü¤e konulmufl ancak, yetersiz do¤al afet yard›mlar› sorunu çözemedi¤i gibi afetler sonucu ertelenen çiftçi borçlar› her y›l Devlet’e büyük görev zararlar› halinde geri dönmüfltür. Ülkemizde tar›m sigortas› uygulamalar› ise 1957 y›l›nda bafllam›flt›r. Türk Ticaret Kanunun 1316’nc› maddesinde tar›msal ürünlerin her nevi tehlikelere karfl› sigorta edilebilece¤i belirtilmifl olmas›na ra¤men, tar›m ürünlerinin dolu riskinin d›fl›nda kalan, sel, kurakl›k, f›rt›na, hastal›k, haflere ve benzeri risklere karfl› sigorta flirketleri taraf›ndan yayg›n olarak teminat alt›na al›nmas› bugüne kadar mümkün olamam›flt›r. Mevcut uygulamada sadece 13 sigorta flirketi tar›m sigortalar› branfl›nda prim üretim faaliyet göstermektedir. Tar›m sigortalar› uygulamalar›nda; bitkisel ürünler sadece dolu ve yang›n riskine karfl› sigorta edilirken sera ve içindeki ürünler dolu ve yang›n›n yan› s›ra f›rt›na ve sel riskine karfl› da sigorta edilebilmektedir. Çiftlik Hayvanlar› Sigortas› ad› alt›nda büyükbafl, küçükbafl, kümes hayvanlar› ve su ürünlerine de hayat sigortas› teminat› verilmektedir. EK‹L‹ ALANLARIN YÜZDE 1.8’‹ S‹GORTALANMAKTA Çal›flan nüfusumuzun yüzde 45’i tar›m sektöründe istihdam edilmekte iken bu sektörün 25 KAPAK KONUSU gayri safi milli has›la içindeki pay› yaklafl›k yüzde 14’lerdedir. Bu rakamlar da göstermektedir ki, çiftçilerin milli gelirden ald›klar› pay di¤er sektörlerden göre daha az olup, kifli baz›nda sa¤lanan gelirler ancak yaflamsal giderlerini karfl›lamaktad›r. Bu sebeple, çiftçilerin risklerini teminat alt›na alacak primleri ödemek için yeterli mali imkanlara sahip olmamalar›, tar›m sigortalar›n›n arzu edilen düzeye ulaflamamas›ndaki en önemli etkenlerden birisi olmufltur. Ayr›ca, özellikle don ve kurakl›k gibi risklerin tafl›d›¤› katastrofik boyut ve reasürans teminat› bulunmas›nda yaflanan zorluklar gibi sebepler, tar›m sigortalar› uygulamalar›n›n sadece belirli ürün gruplar›na ve dolu riskine yönelik olmas›na neden olmufltur. Sonuç olarak, çiftçilerin gelir düzeyinin h›zla düflmesi, tar›m sigortalar› için uzun y›llar bir devlet politikas›n›n oluflmam›fl olmas›, tar›m ve sigorta sektörlerindeki bilgi ve ilgi eksikli¤i, tar›m sigortalar›n›n geliflmesini önlemifltir. Bugün, ekili alanlar›n sadece yüzde 1.8’i sigortalanmaktad›r. Mevcut hayvan varl›¤›m›z›n ise sadece yüzde 0,3’ünün sigortal› oldu¤u bilinmektedir. Tar›m sigortalar›n›n toplam prim üretimi içindeki pay› ise yaln›zca binde 5 civar›ndad›r. 2004 y›l› tar›m sigortalar›na iliflkin so- nuçlar afla¤›daki tabloda yer almaktad›r. 2005 y›l›n›n ilk 6 ayl›k dönemi içerisinde ise, geçen y›l›n ayn› dönemine göre yüzde 75 oran›nda bir art›flla, toplam 29.966 milyon YTL prim üretimi gerçeklefltirilmifltir. Sektörün hayat d›fl› branfllardaki prim art›fl oran›n›n yüzde 18 düzeyinde oldu¤unu dikkate ald›¤›m›zda, daha henüz kanun yürürlü¤e girmeden, bu branflta ciddi bir hareketlilik ve aktivite yaflanmaya bafllanm›fl olmas› dikkat çekicidir. B‹TK‹SEL ÜRÜN S‹GORTASI Ülkemiz topraklar›n›n 60 milyon hektarl›k bölümü tar›m alan› olarak kabul edilmesine karfl›n, bunun yüzde 42 sini ormanl›k arazi, yüzde 40.7’sini ise ekilebilir araziler oluflturmaktad›r. Di¤er bir ifade ile toplam ekilebilen alan›m›z›n 24.4 milyon hektard›r. Ekili tar›m alanlar›n›n yüzde 98’inin dolu riski alt›nda oldu¤u ve dolu ya¤›fllar›n›n yar›s›n›n etkili bir hasara sebep oldu¤u göz önüne al›nd›¤›nda, tar›m sigortalar› aç›s›ndan büyük bir potansiyelin var oldu¤u görülmektedir. Karadeniz bölgesindeki tar›m arazileri seylap, Akdeniz bölgesindekiler don ve dolu, Orta ve Do¤u Anadolu bölgesindeki tar›m arazileri ise dolu riskine maruz kalmaktad›r. Tar›m sigortalar› üretim-hasar de¤erlendirmesi (2004) Poliçe Say›s› (Adet) Prim Üretim (Bin YTL) Ödenen Tazminat (Bin YTL) Hasar/Prim) Oran› (%) Bitkisel Ürün Sigortalar› Dolu Sera Don (Pilot projesi-Üzüm) TOPLAM 108.767 6.879 2.090 117.736 14.196 2.339 962 17.497 6.909 351 4.637 11.897 48,67 15,02 482,02 68,00 Çiftlik Hayvanlar› Sigortas› Büyükbafl-Küçükbafl Kümes Di¤erleri TOPLAM GENEL TOPLAM 23.918 375 20 24.313 142.049 6.978 707 2.320 10.005 27.503 3.805 664 186 4.655 16.552 54,53 93,92 8,02 46,53 60,19 Kaynak: Tar›m Sigortalar› Vakf› 26 Kaynak: Tar›m Sigortalar› Vakf› Kanunda öngörülen "Bitkisel Ürün Sigortas›" yeni bir sigorta faaliyeti de¤ildir; Avrupa’da özel sigorta flirketleri 100 y›ldan daha uzunca bir süredir dolu veya yang›n gibi tek tehlikeye karfl› teminatlar sunmaktad›r. Bugün, en büyük ürün sigortas› programlar› birden fazla tehlikeyi kapsayan ürün sigortas›n› (Multi Peril Crop Insurance MPCI) sunmaktad›rlar. Bu sigorta ürünlerinin (MPCI) tipik özelli¤i, oldukça yüksek muafiyet ile, genellikle sigorta primlerine ve masraflara katk› ve/veya reasürans yoluyla devlet deste¤inin bulunmas›d›r. Bitkisel ürün sigortas›nda dolu sigortas› Avrupa’da uzun zaman egemen olmufl, ilk dolu sigortas› Almanya’da 1791 y›l›nda yap›lm›flt›r. Son y›llarda birden fazla tehlikeyi kapsayan ürün sigortas›n›n (MPCI) ABD, Kanada, ‹spanya, Portekiz, Meksika, ‹srail, Brezilya ve Güney Afrika’da h›zla geliflti¤i görülmektedir. Bu geliflmede; devletin, primlere, sigorta masraflar›na ve/veya reasüransa yapt›¤› deste¤in büyük rolü olmufltur. Birden fazla tehlikeyi kapsayan ürün sigortas› (MPCI) programlar›n›n ço¤u, ödenmesi gereken y›ll›k primin yüzde 5070’i kadar devlet deste¤inden yararlanmaktad›r. Devletin deste¤i olmadan birden fazla tehlikeyi kapsayan ürün sigortas›n›n (MPCI) sürdürülmesi pek mümkün de¤ildir. Bankalar da verdikleri üretim kredileri garanti alt›na almak için çiftçilerden birden fazla tehlikeyi kapsayan ürün sigortas› (MPCI) yapt›rmas›n› istemektedir. Di¤er sigorta branfllar›ndan farkl› olarak, ürün sigortas›nda hasarlar›n yap›s› çok karmafl›k olup, ayn› hasar bölgesinde hasar› büyüklü¤ü ve s›kl›¤›, hasarl› alanlar, ürünlerin çeflitleri, toprak ve iklim koflullar›na ba¤l› olarak çok büyük farkl›l›klar gösterebilmektedir. Bu nedenle, hasar olaylar› takip edilerek prim de¤erlerinin, bölge, ürün ve risk baz›nda sürekli ayarlanmas› gerekmektedir. Risklerin olas›l›¤› (kötü sonuç olas›l›¤›) konusunda sigortal› ve sigortac› hemen hemen ayn› bilgiye sahip olmal›, aksi takdirde "ahlaki tehlike" ve "olumsuz risk seçimi" (moral hazard and adverse selection) sorunlar› ortaya ç›kmaktad›r. "Olumsuz risk seçimi"ni önlemek için, ABD’de, m›s›rlar›n ekiminden en geç 6 hafta önce, çok senelik bitkilerin örne¤in elman›n hasat öncesi sonbaharda sigortalanma zorunlulu¤u vard›r. Böylece, olas› hasar ihtimalinin ve miktar›n›n normalden yüksek oldu¤u bu tarihlerde, üreticilerin sigorta yapt›rmas› önlenmektedir. HAYVAN HAYAT S‹GORTASI Mevcut hayvan hayat sigortas›, çiftlik ve besi hayvanlar›n›n, her türlü adi ve bulafl›c› hastal›k veya kaza nedeniyle ölümlerinden dolay› u¤ran›lan ekonomik kay›plar› temin etmektedir. Prim üretimi, Tar›m ve Köyiflleri Bakanl›¤›nca desteklenen kooperatif hayvanc›l›k projeleri kapsam›nda teslim edilen hayvanlar›n sigorta- Kaynak: Tar›m Sigortalar› Vakf› 27 KAPAK KONUSU lanmas›ndan dolay›, 2003 y›l›ndan itibaren artarak devam etmifltir. Hayvan hayat hasarlar›nda; sa¤l›ks›z nakliye koflullar›, yetifltirici hatalar›, hayvanlar›n yeni koflullara adaptasyon sorunlar›n›n önemli rol oynad›¤› görülmektedir. Ülkemiz hayvanc›¤›nda büyük ekonomik kay›plara yol açan salg›n hayvan hastal›klar›, 3285 Say›l› Hayvan Sa¤l›¤› ve Zab›tas› Kanunu çerçevesinde ihbar› zorunlu olup, bu hastal›klar nedeniyle meydana gelen hayvan ölümle- ri ve zorunlu öldürmeleri sonucunda yüzde 100’e varan tazminat ödemesi öngörülmektedir. Ancak, söz konusu Kanun ile öngörülen bu ödemelerin her zaman gerekti¤i gibi yap›lamamas› nedeniyle hayvan sahipleri ma¤dur olabilmektedir. Bu nedenle hem hayvan sahiplerinin bu ma¤duriyetini gidermek ve hem de Devlet üzerindeki yükün bir k›sm›n›n sigorta kapsam›na al›narak, bu risklerin hayvan sahipleri ve sigorta flirketleri aras›nda paylafl›lmas› sa¤lamak en ak›lc› çözüm olacakt›r. Tar›m Sigortalar› Kanunu’nun getirdikleri Kanunun yürürlü¤e girmesi ile birlikte, Tar›m Sigortac›l›¤› alan›nda yepyeni bir döneme girilmektedir. Bu yeni dönemdeki f›rsatlar›n iyi ve do¤ru de¤erlendirilmesi durumunda, önümüzdeki orta ve uzun vadeli süreçte, Tar›m Sigortalar›n›n hem sektörümüz içerisinde çok daha ciddi bir rol oynayaca¤› hem de ekonomik ve sosyal aç›lardan ülkemize ciddi katk›lar yapaca¤›n› rahatl›kla söylemek mümkündür. Kanun ile birlikte oluflacak olan bu yeni ortam›n temel farkl›l›klar› ve özellikleri flunlar olacakt›r: a. Kanun kapsam›na al›nan riskler ile ilgili olarak düzenlenecek olan poliçelerin yüzde 100 güvencesini sa¤lamak üzere bir Havuz kurulacakt›r, b. Bir ölçüde sanal olarak var olacak olan Havuza iliflkin tüm ifllemler, bu havuza kat›lan flirketlerin eflit hisselerle ortak olacaklar› bir anonim flirket taraf›ndan yönetilecektir, c. fiirketler poliçelerini kendi adlar›na düzenleyecekler, ama Havuza yüzde 100 oran›nda zorunlu olarak devredecekler, ihtiyari olarak da Havuzda oluflan riskten retrosesyon yoluyla pay alabileceklerdir, d. Devlet, her y›l için ürün, risk, bölge ve iflletme ölçekleri itibariyle, Bakanlar Kurulu karar›yla belirlenecek olan prim deste¤ini sa¤layacakt›r. Bu özet bilgilere ilave olarak, 5363 say›l› Tar›m Sigortalar› Kanunu’nda yer alan maddelere iliflkin hükümler daha detayl› olarak afla¤›da incelenmifltir. 28 Tar›m Sigortalar› Kanununda, sigorta flirketlerine a¤›rl›kl› olarak pazarlama fonksiyonu verilmifl ve sat›fl kanallar› olarak düflünülmüfltür. Tar›m Sigortalar› Havuzu ise, kapsama al›nan riskler için sigorta, reasürans ve retrosesyon yapmaya yetkili olacakt›r. HAVUZ UYGULAMASI Tar›m Sigortalar› Kanunun 4. maddesi uyar›nca, ● Bir sigorta flirketinin tek bafl›na üstlenemeyece¤i kurakl›k ve don gibi katastrofik risklerin teminat kapsam›na al›nabilmesi, ● Reasürans kat›l›m›n›n teflvik edilerek reasürans kapasitesi ve kapsam›n›n geniflletilmesi, ● Sigorta flirketlerinin bilgi, personel ve mali kaynaklar›n›n ortak olarak daha verimli bir flekilde kullan›lmas›, ● Devletin prim ve reasürans deste¤inin etkin bir flekilde kullan›lmas›, ● Fiyatlarda haks›z rekabetin önlenmesi ● Sigortaya kat›l›m›n art›r›lmas›n› sa¤lamak üzere, sigorta ve reasürans flirketlerinin kat›l›m› ile "Tar›m Sigortas› Havuzu" oluflturul- mas› amaçlanm›flt›r. Kanunda, sigorta flirketlerine a¤›rl›kl› olarak pazarlama fonksiyonu verilmifl ve sat›fl kanallar› olarak düflünülmüfltür. Havuz ise, kapsama al›nan riskler için sigorta, reasürans ve retrosesyon yapmaya yetkili olacakt›r. Sigorta flirketleri, bu kanun kapsam›nda tar›m sigortalar› alan›nda elde ettikleri primin tamam›n› havuza devretmekle yükümlüdür. Bir baflka ifadeyle, flirketler kendi adlar›yla poliçelerini düzenleyecekler ve riskin yüzde 100’ünü havuza devredeceklerdir. Bu hükümden, kanun kapsam›ndaki riskler için havuza kat›l›m›n mecburi oldu¤u sonucu ç›kmaktad›r. Ancak, bu yönde kanunda aç›k bir ifade olmamas› ve kanunun 6-f maddesindeki "bu kanun kapsam›nda tar›m sigortalar› alan›n- 29 KAPAK KONUSU da faaliyet göstermek isteyen sigorta flirketleri ile sözleflme yapmak" ifadesi, havuza kat›l›m›n flirketlerin iste¤ine ba¤l› oldu¤u fleklinde yorumlara sebep olabilmektedir. Kanun kapsam›na al›nmayan riskler için ise, flirketlerimizin mevcut uygulamada oldu¤u gibi, riski kendileri tafl›mak suretiyle, poliçelerini düzenlemeye devam edecekleri anlafl›lmaktad›r. Bafllang›ç aflamas›nda kapsama al›nmayan riskler bulunmakla birlikte, zaman içerisinde Havuz kapsam›na girecek risklerin artt›r›lmas› ile beraber, pratik olarak tar›m sigortalar› alan›nda faaliyet gösterecek tüm flirketlerimizin Havuza kat›l›m›n›n flart olaca¤› söylenebilir. Kanun hükümleri uyar›nca, sigorta flirketlerinin havuzdan retrosesyon alarak, riskin de bir bölümünü devralmas› mümkündür. fiirketlerin ilgili y›l›n Kas›m ay›na kadar, bir sonraki y›la iliflkin retrosesyon talep oranlar›n› belirlemeleri gerekmektedir. Böylece, elde edilecek teknik sonuçlara göre, flirketlerin havuzda oluflacak risklerden alacaklar› paylar› da y›ll›k bazda revize etmelerine imkan sa¤lanm›flt›r. Havuza yeterli retrosesyon talebi bulunamamas› durumunda, 16’nc› madde hükmüne göre, kalan k›sma devlet taraf›ndan ifltirak edilecektir. Ayr›ca, havuz taraf›ndan üstlenilmifl olan risklerin reasürans anlaflmalar› yoluyla koruma alt›na al›nmas› da mümkündür. Piyasadan yeterli koruman›n sa¤lanamamas› olas›l›¤› göz önüne al›narak, Bakanlar Kurulunca belirlenecek k›sm›n Devlet taraf›ndan taahhüt edilece¤i Kanunda belirtilmektedir. Havuzun gelirleri, poliçe primleri, devlet taraf›ndan sa¤lanan prim deste¤i, toplanan kaynaklar›n yat›r›m gelirleri, al›nan krediler, genel bütçeden al›nacak katk›lar ve di¤er gelirler olacakt›r. Ayr›ca, havuzun gelirleri her türlü vergi, resim ve harçtan muaf olacakt›r. Havuzun kaynaklar›n›n kullan›m yerleri ve giderleri ise, hasar tespit ifllemlerine iliflkin masraflar, tazminat ödemeleri, havuzun yönetimi ve iflleyifli için gerekli olan masraflar, reasürans korumas›na iliflkin ödemeler, sigorta flirketlerine ödenecek komisyonlar, bilgilendirme ve tan›t›m kampanyalar›na iliflkin ödemeler, al›nan kredilerin anapara ve faiz geri ödemeleri ve havuz iflleticisi flirkete ödenecek iflletme bedeli olacakt›r. 30 Tar›m Sigortas› Havuzu’nun yönetimi Havuz, Tar›m ve Köyiflleri Bakanl›¤› ve Hazine Müsteflarl›¤›ndan ikifler, Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli¤i ve Ziraat Odalar› Birli¤i ve yeni kurulacak havuz iflletici flirketten birer üyeden oluflacak 7 kiflilik bir Yönetim Kurulunca yönetilecektir. Bakanl›k temsilcilerinden biri Kurulun tabii baflkan olacakt›r. Kurulun görevleri flunlard›r: a) Havuzun iflleyifline iliflkin uygulama esaslar›n› belirlemek. b) Bu Kanun kapsam›nda tar›m sigortalar› için verilecek, Devlet prim deste¤i toplam tutar›n› aflmamak kayd›yla ürün, risk ve bölge baz›nda prim deste¤i oran›n› belirlemek üzere çal›flmalar yapmak ve Bakanl›¤a sunmak. c) Uygulamada karfl›lafl›lan sorunlar› tespit etmek, bunlar›n çözümüne yönelik çal›flmalar yapmak, yapt›rmak. d) Hizmet al›nmas›na karar vermek. e) Hasar tespit ifllemlerine iliflkin esas ve usûlleri belirlemek. f) Bu Kanun kapsam›nda tar›m sigortalar› alan›nda faaliyet göstermek isteyen sigorta flirketleri ile sözleflme yapmak. g) Havuz iflleticisi flirketle çal›flma usûl ve esaslar›n› belirleyen sözleflme yapmak. Havuzun ve flirketin sigortac›l›k yönüyle denetimi Hazine Müsteflarl›¤›nca, di¤er tüm ifllemlerin denetimi Tar›m ve Köyiflleri Bakanl›¤›nca yap›lacakt›r. Tar›m sigortalar›nda alann›nda ruhsat sahibi olan 15 sigorta flirketi, havuzu iflletecek olan anonim flirketin kurucu orta¤› olacaklar. HAVUZ ‹fiLET‹C‹S‹ fi‹RKET Havuzun iflletilmesine iliflkin ifl ve ifllemler, Havuza kat›lan sigorta flirketlerinin eflit oranda pay sahibi olaca¤› anonim flirket statüsünde kurulacak fiirket taraf›ndan yürütülecektir. Kanun hükümleri uyar›nca, bu flirketin kanunun yürürlülük tarihinden itibaren 3 ay içerisinde kurulmas› öngörülmektedir. Bu sebeple, T.Sigor- ta ve Reasürans fiirketleri Birli¤i koordinasyonunda yürütülen çal›flmalar ve gerçeklefltirilen toplant›lar neticesinde, flirket kurulufluna iliflkin ifllemler h›zla yerine getirilmektedir. Mevcut durum itibariyle, bu branflta ruhsat sahibi olan afla¤›daki 15 sigorta flirketi, havuzu iflletecek olan anonim flirketin kurucu orta¤› olacaklard›r. 31 KAPAK KONUSU Ak Sigorta A.fi. Anadolu Ano. T. Sig. fi. Ankara Ano. T. Sig. fi. Axa Oyak Sigorta A.fi. Baflak Sigorta A.fi. Garanti Sigorta A.fi. Günefl Sigorta A.fi. Güven Sigorta T.A.fi. ‹hlas Sigorta A.fi. ‹sviçre Sigorta A.fi. Koç Allianz Sigorta A.fi. Ray Sigorta A.fi. fieker Sigorta A.fi. T.Genel Sigorta A.fi. Yap› Kredi Sigorta A.fi. Havuz Yönetim Kurulu taraf›ndan belirlenecek usûl ve esaslar çerçevesinde söz konusu fiirketin yürütece¤i görevler flunlar olacakt›r: a) Tazminat ödemelerine esas teflkil edecek hasar tespit ifllemlerine iliflkin her türlü çal›flma ve organizasyonlar› yapmak suretiyle, tazminat ödemelerinin en k›sa sürede yap›lmas›n› sa¤lamak. Bitkisel ürün sigortalar›n›n hasar tespitleri ziraat mühendisi, ziraat teknikeri ve ziraat teknisyenleri; çiftlik hayvanlar› sigortalar›n›n risk inceleme ifllemleri veteriner hekimler ve zooteknist ziraat mühendisleri, hasar tespitleri ise veteriner hekimler taraf›ndan yap›lacakt›r. Hasar tespit ifllemlerinde öncelikle ziraat mühendisleri ve veteriner hekimlerden yararlan›lacakt›r. b) Risk paylafl›m› ve transferi ile reasürans plân›n›n uygulanmas›na iliflkin iflleri yürütmek, risk paylafl›m› ve reasürans program›n› Kurulun onay›na sunmak. c) Kurulca al›nan kararlar›n uygulanmas› ve Kurulun görevlerine iliflkin sekretarya hizmetlerini yürütmek. d) Primlerin tahsili, tazminat ödemelerinin yap›lmas› ve benzeri iflleri yürütmek. e) Üreticileri tar›m sigortalar› hakk›nda bilgi- 32 lendirmek, halkla iliflkiler ve tan›t›m kampanyalar›n› yürütmek. f) Genel hükümler çerçevesinde tar›m sigortalar›na iliflkin istatistik üretmek, bu konuda Kurula rapor haz›rlamak. g) Havuz kaynaklar›n›, belirlenen ilke ve kurallar çerçevesinde yat›r›ma yönlendirmek. h) Havuz ifllerinin sa¤l›kl› yürütülmesi bak›m›ndan, gerekli gördü¤ü hususlarda Havuz Yönetim Kuruluna öneride bulunmak. ›) Havuzun iflletilmesiyle ilgili di¤er her türlü ifl ve ifllemleri yapmak. Görüldü¤ü üzere, sistemin sa¤l›kl› bir yap›da ifllemesi ve havuza iliflkin operasyonlar›n yürütülmesi aç›s›ndan, iflletici anonim flirkete büyük görevler düflmektedir. Bu sebeple, en k›sa sürede flirketin kurulufl ifllemlerinin ve idari yap›lanmas›n›n tamamlanmas› gerekmektedir. DEVLET DESTE⁄‹ Devletin deste¤i primlerin sübvansiyonu ve reasürans deste¤i fleklinde olacakt›r. ● Çiftçi Primlerinin Sübvansiyonu: Tar›m ürünleri sigortas›nda Devlet deste¤ini gerekli k›lan en önemli nedenlerden birisi, risklerin ve beraberinde prim fiyatlar›n›n genellikle yüksek olmas› ve özellikle küçük çiftçilerin ödeme güçlü¤ü içinde olmas›d›r. O nedenle, konuya hem tar›msal üretimde ABD’nde Tar›m Sigortalar› prim tutar›; 3 milyar dolard›r. Bu primin, 1.2 milyar dolar›n› çiftçi ödemekte ve 1.8 milyar dolar› ise, devlet taraf›ndan karfl›lanmakta, yani devlet, primin yüzde 60’›n› sübvanse etmektedir. istikrar›n sa¤lanmas› ve hem de çiftçilerin sosyal yönden desteklenmesi aç›s›ndan bak›ld›¤›nda, çiftçi taraf›ndan karfl›lanmas› gereken toplam prim miktar›na yap›lacak Devlet deste¤inin önemi ortaya ç›kmaktad›r. Sistemin rasyonelli¤inin sa¤lanmas› aç›s›ndan, Devletin do¤rudan hasar› sübvanse etmesi yerine sigorta primini ve reasürans› desteklemesinin esas al›nm›fl olmas› çok önemli bir geliflmedir. Bu sayede, Devlet zarar sonras›nda ortaya ç›k›p, bütçeden yard›m da¤›tmak yerine, çiftçileri sigorta sistemine teflvik etmekte, kendisi de bu sisteme hem prim katk›s› hem de teminat güvencesi sa¤lamaktad›r. Bu deste¤in miktar›, flekli ve uygulama kriterleri, ürünler, riskler, bölgeler ve iflletme ölçekleri dikkate al›narak, her y›l Tar›m ve Köyiflleri Bakanl›¤›n›n teklifi üzerine Bakanlar Kurulu taraf›ndan belirlenecektir. Yine 13ncü maddeye göre prim deste¤ine iliflkin ödenek, her y›l bütçe kanunu ile Bakanl›k bütçesinde yer alacakt›r. Bakanl›k, sigorta flirketleri taraf›ndan Havuza aktar›lacak prim miktarlar›n› çiftçi kay›tlar› ile karfl›laflt›rarak prim deste¤ini hesaplayacak ve gecikmeksizin Havuza aktaracakt›r. Primlere yap›lacak deste¤in esaslar› belirlenirken, yüksek riskli bölgelerde hasar potansiyeli çok yüksek ürünlerin yetifltirilmesi teflvik edilmemesine dikkat edilmelidir. Sübvansiyonlar, prim miktar›n›n bir yüzdesi olarak belirlenmesi halinde hem hasar potansiyeli yüksek ürünlerin yüksek riskli bölgelerde üretimi teflvik edilmifl olmakta ve hem de büyük çiftçilere miktar olarak çok daha fazla yard›m yap›lm›fl olmaktad›r. Böyle olunca, devletin üzerindeki mali yük daha da artmaktad›r. ABD’nde Tar›m Sigortalar› prim tutar›; 3 milyar dolard›r. Bu primin, 1.2 milyar dolar›n› çiftçi ödemekte ve 1.8 milyar dolar› ise, devlet taraf›ndan karfl›lanmakta, yani devlet, primin yüzde 60’›n› sübvanse etmektedir. AB ve di¤er geliflmifl ülkelere örnek gösterilen ‹spanya uygulamas›’nda da Devlet, çiftçinin ürün sigortas› primini yüzde 50-55 oran›nda desteklemektedir ● Reasürans Deste¤i: Üstlenilen riskin reasürans yoluyla dünya piyasas›na da¤›t›lmas›; ta- r›m sigortas›n› hem daha ucuz hale getirmesi hem de havuza kat›lan sigorta flirketlerini büyük zararlara karfl› himayesini sa¤lamas› aç›s›ndan önemli bir etmendir. fiirket, Havuz taraf›ndan üstlenmifl olunan risklerin transferi amac›yla ulusal ve uluslararas› sigorta, reasürans, sermaye ve benzeri piyasalardan sigortac›l›k tekni¤inin gerektirdi¤i flekilde ve yeterli düzeyde koruma temin etmek amac›yla yerli ve yabanc› flirket veya kurulufllarla Havuz ad›na reasürans anlaflmalar› yapabilecektir. Sa¤lanacak reasürans korumas›n›n teknik ayr›nt›lar› Havuz ‹flletici ve Reasürans fiirketi aras›nda belirlenecek ve Havuz Yönetim Kuruluna sunulacakt›r. Reasürans deste¤inin yeterli bulunmamas› halinde Bakanlar Kurulunca belirlenecek k›s›m devlet taraf›ndan taahhüt edilecektir. ● Do¤al Afet Yard›m› Yap›lmamas›: Do¤al afet hasarlar›nda, zarar görecek çiftçilere kesin olarak yard›m edilmeyece¤i kanunun 17nci maddesinde taahhüt edilmifl ve "Bu Kanun kapsam›nda, uygulama y›l›nda yer alan riskler için tar›m sigortas› yapt›rmayan üreticiler, 20.6.1977 tarihli ve 2090 say›l› Kanundan yararlanamaz" ifadesi konmufltur. S‹GORTA ÜRÜNLER‹ Kanun kapsam›na al›nacak bitkiler, bitkisel ürünler ve seralar, tar›msal yap›lar, tar›m alet ve makineleri ile çiftlik hayvanlar› için kurakl›k, dolu, don, sel, taban suyu bask›n›, f›rt›na, hortum, deprem, heyelan, yang›n, kaza ve zararl›lar ile hayvan hastal›klar›n›n neden olaca¤› zararlar ve/veya tar›m sektörü bak›m›ndan önemli görülecek di¤er risklere iliflkin teminatlar Kurulun teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca belirlenecektir. Özellikle Havuz sisteminin sa¤l›kl› bir yap›da kurulabilmesi ve iflleyiflin sa¤lanabilmesi aç›s›ndan, bafllang›ç aflamas›nda, sektörümüz taraf›ndan mevcut uygulamada teminat alt›na al›nmakta olan ürün gruplar› ve risklerin kanun kapsam›na al›nmas› yerinde olacakt›r. Zaman içerisinde, sistemin yerleflmesi ve gerekli reasürans deste¤inin sa¤lanmas›n› takiben, don ve kurakl›k gibi risklerin kapsama 33 KAPAK KONUSU al›nmas› yararl› olacakt›r. Ayr›ca, tar›msal üretimde kullan›lan traktör, biçerdöver gibi mallar da tar›m sigortas›n›n kapsam›na al›nm›flt›r. MUHTEMEL SORUNLAR, BEKLENT‹LER VE YAPILMASI GEREKENLER Kanunun uygulamas›nda, ilgili kurumlar›n koordinasyonu ve tar›m sigortalar›n›n uzun y›llar sürdürülebilirli¤i son derece önemlidir. Devletin prime ne kadar destek verece¤i, hasar fazlas›n›n ne kadar›na kat›laca¤› ve gerekti¤inde ne kadar reasürans kapasitesi sa¤layaca¤› "sürdürülebilirlik" için en önemli faktörlerdir. 34 Kanunun uygulamaya konulabilmesi için yap›lmas› gereken ciddi çal›flmalar mevcuttur. Bu haz›rl›k sürecindeki çal›flmalar›n h›zl›, sa¤l›kl› ve planl› bir flekilde yürütülmesi, Kanunun etkin ve do¤ru bir flekilde uygulanmas› ve bu sayede hedeflenen yararlar›n sa¤lanmas› aç›s›ndan çok önemlidir. Öncelikle Havuzu yönetecek olan anonim flirketin kuruluflunun ve idari yap›lanmas›n›n h›zl› bir flekilde tamamlanmas› gerekmektedir. Bu flirketin çal›flma alan› içerisinde, poliçe tanzimi, risk kabul kriterlerinin oluflturulmas›, fiyat tarifelerinin haz›rlanmas›, reasürans plasmanlar›n›n yap›lmas›, hasar operasyonlar›n›n yürütülmesi gibi teknik ifllemlerin yan› s›ra, primlerin tahsilat›, komisyon ödemeleri, fonlar›n yönetilmesi, tan›t›m, e¤itim faaliyetlerinin yap›lmas› gibi mali ve idari ifllemler de bulunmaktad›r. Dolay›s›yla, sat›fl ve pazarlama aktiviteleri haricinde, bir sigorta flirketi gibi çal›flacak bir yap› kurulmas› gerekmektedir. Bu sebeple, sistemin sa¤l›kl› bir yap›da ifllemesi aç›s›ndan, özellikle kurulacak olan bilgi ifllem alt yap›s›, gerekli yaz›l›m ve donan›m›n oluflturulmas› aflamalar› büyük önem tafl›maktad›r. Ayr›ca, Havuz Yönetim kurulu’nda yer alacak adaylar›n belirlenmesi ve Kurulun oluflturulmas› gerekmektedir. Ek olarak, Kanunun 18.maddesi uyar›nca, Havuzun çal›flma usûl ve esaslar›n› düzenleyen yönetmeli¤in, Hazine Müsteflarl›¤›n›n görüflü al›narak Bakanl›k taraf›ndan, sigorta sözleflmelerinin tabi olaca¤› esaslar› düzenleyen yönetmeli¤in ise Hazine Müsteflarl›¤› taraf›ndan, Kanunun yürürlü¤e girdi¤i tarihten itibaren iki ay içinde ç›kar›lmas› hükme ba¤lanm›flt›r. Ancak, Kanunun 4.maddesinde, Havuzun, Bakanl›k ve Hazine Müsteflarl›¤›nca müfltereken ç›kar›lacak yönetmelikle belirlenecek esaslar çerçevesinde yönetilece¤inin belirtilmesi bir çeliflki olarak görülmektedir. Bafllang›ç aflamas›nda, düzenlenecek olan standard poliçelerin özellikle tarife ve talimatlar›n›n belirlenmesi büyük önem tafl›maktad›r. Anti seleksiyonu önleyecek, sa¤l›kl› risk haritalar›n› ve kabul politikalar›n› bulunduran, do¤ru aktüeryal analizlere dayal› tarife yap›s›n› içeren bir çal›flman›n yap›lmas› gereklidir. Bir di¤er önemli çal›flma da, devlet prim deste¤ine esas teflkil edecek olan Tar›m ve Köyiflleri Bakanl›¤› çiftçi kay›tlar›n›n eksik ve hatalar›n›n giderilmesi ve sa¤l›kl› bir kay›t sistemine kavuflulmas› olacakt›r. Tüm bunlara ek olarak, Havuza kat›lacak sigorta flirketlerinin pazarlama a¤›n› geniflletecek ve arzu edilen prim düzeylerine ulafl›lmas›n› sa¤layacak projeleri bir an önce oluflturmalar› ve uygulamaya koymalar› gerekmektedir. Devlet tar›m deste¤ini verirken, popülist yaklafl›mlardan s›yr›larak, sigorta sistemine gereken deste¤i vermelidir. Bu sayede, hem sü- reklili¤i ve geçerlili¤i olan hem de ülke ekonomisi aç›s›ndan istikrar› sa¤lamaya yönelik kal›c› bir çözüme kavuflulmufl olacakt›r. Bu ba¤lamda, di¤er ülke uygulamalar› incelendi¤inde, ilk y›llarda karfl›lafl›lmas› muhtemel sorun ve problemler olarak flu hususlar ön plana ç›kmaktad›r. ● Politik Bask›lar: Gerekli teknik kriterler göz önünde bulundurulmadan teminat verilmesi ve yetersiz primlerin önemli teknik dengesizliklere neden olmas›, sonuç olarak sistemde güven kayb›na yol aç›lmas›, ● Belirli Risklerde Yo¤unlaflma: Sigorta uygulamalar›nda belirli risklerde ve belirli ürünlerde (örne¤in, tah›llarda kurakl›k riski) yo¤unlaflman›n tüm sistemde teknik dengesizliklere yol açmas›, ● Underwriting: Bafllang›ç aflamas›nda yetersiz ve teknik kriterlere dayal› olmayan underwriting yap›lmas›, pazarlama örgütündeki bilgi eksikli¤inin sahtekârl›klara ve sigorta hizmetlerinde kalitesizli¤e yol açmas›. Dünya nüfusundaki art›fl nedeniyle sürekli artan tüketim, tar›m alanlar›n›n daralmas› ve bozulan iklim flartlar› nedeniyle sürekli azalan üretim, bu sektörün gelecekte de stratejik bir öneme sahip olaca¤›n› göstermektedir. Dolay›s›yla bu sektörün ciddi politikalarla yönlendirilmesi gerekmektedir. Türk sigorta sektörünün y›llard›r ihmal etti¤i tar›m sigortalar› için, sürdürülebilir bir Tar›m Sigortas› Sisteminin oluflturulabilmesi sürecinde tüm ilgili kifli, kurum ve kurulufllar›n tar›m sigortalar› ile ilgili konular› daha ayr›nt›l› irdeleyerek ülke yarar›na en uygun çözümün bulunabilmesi için gerekli katk›larda bulunaca¤› düflünülmektedir. ■ Kaynaklar: 1- Dr. Erih Kasten, "Growing Opportunities in Agriculture Insurance", Risktransfer, A¤ustos 2003 2- ‹brahim Serdar Koyuncu, "Türkiye’de Zorunlu Sigortalar ve Tar›m Ürünlerinin Do¤al Afet Zararlar›na Karfl› Himayesinde Zorunlu Sigortan›n Uygulanabilirli¤i", Reasürör, Milli Reasürans T.A.fi, 2003, Say› 49 3- Jerry R. Skees, "Agricultural Insurance Programmes: Challanges and Lessons Learned", International Workshop on Insurance for Agrobusiness, 10-11 Aral›k 1999 4- Birlik’ten Dergisi Arflivi 5- Tar›m Sigortalar› Vakf› – Tanfer Dinler, "Tar›m Sigortalar› Uygulamalar› ve Tar›m Sigortalar› Kanun Tasar›s›na ‹liflkin Bilgi Notu" 35 HAZ‹NE MÜSTEfiARLI⁄I S‹GORTACILIK GENEL MÜDÜRLÜ⁄Ü Sigortac›l›k Genel Müdürlü¤ü’nün Ü lkemizde sigorta ve reasürans faaliyetine iliflkin ilk düzenlemeler 1927 y›l›nda yürürlü¤e konulmufltur. Daha sonra 1.1.1957 tarihinde yürürlü¤e giren Türk Ticaret Kanunu’nun Beflinci Kitab› ile sigorta sözleflmelerine iliflkin düzenlemelere gidilmifltir. 1959 y›l›nda ise özel sigortac›l›¤›n kamu taraf›ndan denetlenmesine yönelik olarak 7397 say›l› Sigorta Murakabe Kanunu kabul edilmifltir. 21.12.1987 tarih ve 303 say›l› "Sigorta fiirketleri Hizmetlerinin Baflbakanl›¤a Devri Hakk›nda Kanun Hükmünde Kararname" ile daha önce Ticaret Bakanl›¤› ‹ç Ticaret Genel Müdürlü¤ü nezdinde yürütülen sigortac›l›k ifllemleri Hazine ve D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›’na devredilmifltir. Bir süre an›lan Müsteflarl›¤›n Banka ve Kambiyo Genel Müdürlü¤ünde bir daire nezdinde yürütülen sigortac›l›k, Hazine Müsteflarl›¤› ile D›fl Ticaret Müsteflarl›¤› Teflkilat ve Görevleri Hakk›nda 1994 tarih ve 4059 say›l› Kanun ile Hazine Müsteflarl›¤› bünyesinde Sigortac›l›k Genel Müdürlü¤ü ad› alt›nda ayr› bir genel müdürlük fleklinde teflkilatlanm›flt›r. Hazine Müsteflarl›¤› ile D›fl Ticaret Müsteflarl›¤› Teflkilat ve Görevleri Hakk›nda 1994 tarih ve 4059 say›l› Kanun ile Sigortac›l›k Genel Müdürlü¤ünün görevleri; Sigorta Murakabe Kanunu, Mükerrer Sigorta ‹nhisar› Hakk›nda Kanunu, Türk Ticaret Kanunu, Karayollar› Trafik Kanunu ile Sivil Havac›l›k Kanununun sigortac›l›kla ilgili bölümleri ile di¤er kanunlar›n sigortac›l›kla ilgili hükümlerinin, bunlar›n ek ve de¤iflikliklerinin verdi¤i görevleri yürütmek, sigortac›l›kla ilgili konularda mevzuat› haz›rlamak, uygulamak, ilgililer taraf›ndan uygu- 36 görev ve fonksiyonlar› lanmas›n› izlemek, yönlendirmek ve bu mevzuat›n Avrupa Birli¤i ile uyumland›r›lmas› çal›flmalar›n› yürütmek, ülke sigortac›l›¤›n›n geliflmesi ve sigortal›lar›n korunmas› için tedbirler almak, bu tedbirleri bizzat uygulamak veya ilgili kurulufllarda uygulanmas›n› izlemek olarak belirlenmifltir. Mevcut yap›s›yla Sigortac›l›k Genel Müdürlü¤ü, bir Genel Müdür, bir Genel Müdür Yard›mc›l›¤›, yedi Daire Baflkanl›¤› ve ba¤l› fiube Müdürlükleri ile dört sekreter kadrosundan oluflmaktad›r. Sigortac›l›k Genel Müdürlü¤ü Daire görev ve teflkilatlanmalar› afla¤›daki gibidir. 1. Sa¤l›k Sigortas› ve E¤itim Dairesi: Sa¤l›k Si- gortas› ve E¤itim Dairesi; Sa¤l›k Sigortalar› fiubesi, Sigorta Araflt›rma ve E¤itim fiubesi ile Sa¤l›k Sigortalar› Gelifltirme fiubesi olmak üzere toplam üç flubeden oluflmaktad›r. Dairenin bafll›ca görevleri aras›nda; özel flartlar›n sigortac›l›k mevzuat›na iliflkin incelemelerin yap›lmas›, konservasyon tablolar›n›n onaylanmas›, sa¤l›k reklamlar›n›n de¤erlendirilmesi, sigortal›lar›n flikayetlerinin incelenip sonuçland›r›lmas›, sa¤l›k branfl›na ait portföylerin devredilmesi ifllemleri, sa¤l›k branfl›nda faaliyet göstermek isteyen bir flirketin ruhsat, hisse devri baflvurular›n›n incelenip de¤erlendirilmesi, mevzuat çerçevesinde sa¤l›k sigortalar›na iliflkin kanun ve yönetmelikler ile di¤er kanuni düzenlemelerde yer alan hususlar› günümüz flartlar›na göre düzenlenmesi ve uyumlaflt›r›lmas›, sa¤l›k sigortac›l›¤›na iliflkin yurtd›fl› düzenlemelerin incelenip ülkemiz sa¤l›k sigortac›l›¤›n› gelifltirme hususunda gerekli düzenlemelerin yap›lmas› yer almaktad›r. Tamamlay›c› sa¤l›k sigortalar› konusu da bu Dairenin görev alan›nda bulunmaktad›r. Di¤er taraftan, sigortac›l›k konular›nda yap›lacak yurtiçi ve yurtd›fl› e¤itim faaliyetleri, yurtd›fl› e¤itime gidenlerin ihtiyaç duydu¤u ifllemlerin yürütülmesi, uzman yard›mc›lar›n›n hizmet içi ve stajyerlerin e¤itim faaliyetlerinin yürütülmesi de an›lan Daire taraf›ndan yürütülmektedir. 2 . Sigorta Eksperleri ve Arac›lar› Dairesi: Sigorta Eksperleri ve Arac›lar› Dairesi; Acenteler fiubesi, Brokerler fiubesi ile Sigorta Eksperler fiubesi olmak üzere toplam üç flubeden oluflmaktad›r. Dairede, sigorta arac›lar› ve eksperlerle ilgili olarak; acenteler hakk›nda yap›lan flikayetlerin incelenerek sonuçland›r›lmas›, istatistiki bilgilerin oluflturulmas› ve de¤erlendirilmesi, Sigorta Denetleme Kurulunca bu konularda düzenlenen raporlar›n de¤erlendirilerek sonuçland›r›lmas›, eksperlik ve brokerlik yapacak olanlar›n baflvurular›n›n de¤erlendirilip ruhsat veya belge verilmesi ifllemleri yürütülmektedir. Ayr›ca, eksperlik kurslar› ile ilgili çal›flmalar TSRfiB ile koordineli olarak yürütülmekte, eksperler sicili tutulmaktad›r. 3 . Özel Emeklilik Dairesi: Özel Emeklilik Dairesi; Emeklilik fiirketleri Faaliyetleri fiubesi, Mali ‹zleme, Aktüerya ve Hayat Sigortalar› fiubesi, Uluslararas› ‹liflkiler ve ARGE fiubesi ile Mevzuat› Gelifltirme fiubesi olmak üzere toplam dört flubeden oluflmaktad›r. Dairenin bafll›ca görevleri aras›nda, özel emeklilik mevzuat›n›n haz›rlanmas›, bu konuda di¤er kurumlara görüfl verilmesi, emeklilik flirketlerinin kurulufl, faaliyet ruhsat›, portföy devri, birleflme ve hisse devri ile ilgili ifllemlerinin yan› s›ra, bireysel emeklilik arac›lar›na, emeklilik planlar›na, Emeklilik Gözetim Merkezi arac›l›¤›yla emeklilik flirketlerinin günlük gözetim ve denetimine ve emeklilik flirketleri hakk›nda gönderilen flikayetlere iliflkin ifllemlerin gerçeklefltirilmesi, mali bünye- lerine iliflkin ifl ve ifllemlerinin mali izlemeden sorumlu daire ile koordineli olarak gerçeklefltirilmesi bulunmaktad›r. Bununla birlikte, emeklilik flirketinin hayat ve ferdi kaza branfllar›nda faaliyette bulunmas› halinde bu branfllara iliflkin tüm ifl ve ifllemlerin yürütülmesi de söz konusu dairenin görevleri aras›ndad›r. Di¤er taraftan, AB, OECD, IOPS, Dünya Bankas› ve IMF gibi uluslararas› kurulufllar taraf›ndan özel emeklilik ile ilgili olarak haz›rlanan bilgi ve belgelerin toplanarak de¤erlendirilmesi ve bunlara görüfl oluflturulmas›, Bireysel Emeklilik Dan›flma Kurulunun sekreterya hizmetlerinin yürütülmesi konular›nda görev yapmaktad›r. 4. Hayat D›fl› Sigortalar ve Mevzuat Dairesi: Hayat D›fl› Sigortalar ve Mevzuat Dairesi; Hayat D›fl› Sigorta fiirketleri ‹fl ve ‹fllemleri fiubesi, Mevzuat fiubesi, Sorumluluk Sigortalar› fiubesi ile Denetleme fiubesi olmak üzere toplam dört flubeden oluflmaktad›r. Dairenin bafll›ca görevleri aras›nda, genel anlamda sigortac›l›k mevzuat›n›n oluflturulmas›, sigortac›l›k mevzuat›n›n Avrupa Birli¤i mevzuat› ile uyumland›r›lmas› çal›flmalar›n›n yürütülmesi, uluslararas› uygulamalar›n ve yeni geliflmelerin takip edilerek gerekli görülmesi halinde bu geliflmelerin yasal çerçeveye dayand›r›larak hayata geçirilmesi, genel flartlar›n günün koflullar›na göre gözden geçirilmesi ve yeni sigorta branfllar›na iliflkin genel flartlar›n haz›rlanmas›, sigortac›l›k üzerinde do¤rudan veya dolayl› etkisi olan veya olabilecek mevzuat›n takip edilmesi ile gerek kamu, gerekse özel sektörden gelen sigortac›l›¤a iliflkin teknik sorulara iliflkin hukuki mütalaa verilmesidir. Di¤er taraftan, hayat d›fl› dallarda çal›flmak üzere yap›lan sigorta flirketlerinin kurulufl ön izin taleplerinin sonuçland›r›lmas›, yabanc› sigorta flirketlerinin flube açma taleplerinin de¤erlendirilmesi, yeni kurulan sigorta flirketleri ile mevcut flirketlerin sigorta dallar› baz›nda faaliyet ruhsat› talepleri ile flirketlerin ruhsat iptallerinin de¤erlendirilmesi, sigorta flirketlerinin hisse devri taleplerinin sonuçland›r›lmas›, sigorta flirketlerinin birleflme, devir, potföy devri taleplerinin incelemesi, sigorta flirketlerinin anasözleflme de¤iflikli¤i ve sermaye artt›r›m› talepleri ile ilan ve reklamlar›n›n mev- 37 HAZ‹NE MÜSTEfiARLI⁄I S‹GORTACILIK GENEL MÜDÜRLÜ⁄Ü zuat aç›s›ndan de¤erlendirilerek onaylanmas› da Dairenin görevleri aras›nda yer almaktad›r. Dairenin bir baflka görevi de sorumluluk sigortalar›na iliflkin çal›flmalar›n yürütülmesidir. Mevzuat raporlar›n›n de¤erlendirilmesi de Dairenin görevleri aras›ndad›r. 5. Hayat Sigortalar› Dairesi: Hayat Sigortalar› Dairesi; Hayat Sigortalar› Faaliyetleri fiubesi, Aktüerya ve Araflt›rma fiubesi ile Hayat Sigortal›lar› fiikayetleri fiubesi olmak üzere toplam üç flubeden oluflmaktad›r. Dairenin bafll›ca görevleri aras›nda; mevzuat›n oluflturulmas›, hayat sigorta flirketlerinin kurulufl, faaliyet ruhsat›, portföy devri, birleflme ve hisse devri ile ilgili ifllemlerinin yap›lmas›, hayat sigorta flirketlerine iliflkin tüm ifl ve ifllemlerin yürütülmesi, hayat sigorta sigortac›l›¤› mevzuat›n›n Avrupa Birli¤i mevzuat› ile uyumland›r›lmas› çal›flmalar›n›n yürütülmesi, uluslararas› uygulamalar›n ve yeni geliflmelerin takip edilmesi, hayat sigorta flirketlerinin ifl ve ifllemlerine yönelik Sigorta Denetleme Kurulu taraf›ndan haz›rlanan raporlar›n de¤erlendirilmesi, hayat branfl›nda faaliyet gösteren flirketlerce istihdam edilmesi zorunlu olan aktüerlere iliflkin Aktüerler Sicili ifllemlerinin yap›lmas› ve ilgili vergi düzenlemelerin takip edilmesi yer almaktad›r. Di¤er taraftan, artan ihtiyaçlar ile geliflen ve giderek kompleks hale gelen piyasalardaki geliflmelere paralel olarak karapara aklama ve terörizmin finansman›yla mücadele kapsam›nda Genel Müdürlük ad›na Maliye Bakanl›¤›’nca yürütülen çal›flmalara kat›l›m sa¤lanmas› ve gerekli görüfllerin bildirilmesi ile Sermaye Piyasas› Kurumu bünyesinde sürdürülen ipotekli konut finansman› sistemine (birincil piyasada sigortac›l›k uygulamalar›) iliflkin çal›flmalar da an›lan Daire katk› sa¤lamaktad›r. 6 . Mali ‹zleme ve De¤erlendirme Dairesi: Mali ‹zleme ve De¤erlendirme Dairesi; Mali ‹zleme ve ‹statistik fiubesi, Uluslararas› Kurulufllar fiubesi, Teminatlar fiubesi ile Tasfiye ‹fl ve ‹fllemleri fiubesi olmak üzere toplam dört flubeden oluflmaktad›r. Dairenin bafll›ca görevleri aras›nda, sigorta ve reasürans flirketlerinin mali bünyeleri, sermaye yeterlili¤i, teknik karfl›l›klar, finansal ra- 38 porlar›n sunumu, iç denetim ile ba¤›ms›z denetime iliflkin olarak gerekli yasal düzenlemelerin yap›lmas›, sigortac›l›k hesap plan›n›n oluflturulmas› ve bilanço ve kar zarar tablolar›n›n ile iliflkin elektronik ortamda alt yap›n›n haz›rlanmas› ve buna iliflkin veri taban›n›n oluflturulmas›, uluslararas› finansal raporlama standartlar›na uyum sa¤lanmas› için gerekli düzenlemelerin yap›lmas›n›n yan›s›ra sigortac›l›k gözetim sisteminin oluflturulmas›, sigorta ve reasürans flirketleri hakk›nda düzenlenen mali bünye denetim raporlar›n›n incelenip, sonuca ba¤lanmas›, üç ayl›k ve ayl›k bilanço ve kar zarar tablolar› üzerinden flirketlerin mali durumlar›n›n de¤erlendirilmesi ve flirketler hakk›nda gerekli tedbirlerin al›nmas›, ba¤›ms›z denetim raporlar›n›n incelenip sonuca ba¤lanmas›, ba¤›ms›z denetim flirketlerinin yetkilendirilmesi, üç ayl›k gelen veriler üzerinden sektöre iliflkin bültenin ve "Türk Sigortac›l›k Sektörünün Temel Göstergeleri" isimli yay›n›n haz›rlanmas› yer almaktad›r. Uluslararas› kurulufllarla olan iliflkiler ve çal›flmalar da bu Daire taraf›ndan koordine edilmektedir. Haklar›nda iflas karar› verilmifl olan veya tasfiye aflamas›nda olan sigorta ve reasürans flirketlerine iliflkin olarak; 7397 say›l› Sigorta Murakabe Kanunu hükümleri çerçevesinde Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli¤i, Karayolu Trafik Garanti Sigortas› Hesab›, flirket, iflas müdürlükleri ve tasfiye memurluklar› ile Müsteflarl›¤›m›z aras›nda koordinasyonun sa¤lanmas›; söz konusu flirketlerin sigorta sözleflmelerinden do¤an borçlar›n›n tasfiye edilmesine iliflkin ifllemlerin yap›lmas›, yarg› mercilerine intikal etmifl davalar ile ilgili ifllemler, iflas ve icra müdürlükleri nezdindeki konular›n takibi, flikayetlerin takibi ve sonuçland›r›lmas›, gerekli hallerde, tasfiye sürecinin h›zland›r›lmas›na yönelik düzenlemeler yap›lmas› yine an›lan Dairenin görevlerinde yer almaktad›r. Ayr›ca, 7397 say›l› Kanun çerçevesinde tesis edilen teminatlara ilgili ifllemler bu Daire taraf›ndan yürütülmektedir. 7 . Do¤al Afet Riskleri Sigortalar› Dairesi: Do¤al Afet Sigortalar› Dairesinin görevleri aras›nda; Trafik Sigortalar› Bilgi Merkezi’ne (TRAMER) iliflkin mevzuat›n haz›rlanmas›, Merkeze teknik destek sa¤lanmas›, Karayollar› Trafik Garanti Sigortas› Hesab› mevzuat›n›n haz›rlanmas›, Hesab›n per- Ahmet Genç önderli¤inde Hazine Müsteflarl›¤› Sigortac›l›k Genel Müdürlü¤ü çal›flanlar›. formans›n›n izlenmesi, Zorunlu Deprem Sigortas› sisteminin ve Do¤al Afet Sigortalar› Kurumu (DASK)’›n performans›n›n izlenmesi, Kuruma teknik destek sa¤lanmas›, deprem sigortas› ile ilgili TEFER, MEER ve benzeri uluslararas› projelerin yürütülmesi; 5363 say›l› Tar›m Sigortalar› Kanununda belirtilen çal›flmalar›n yürütülmesi, sivil hava araçlar›na sa¤lanan Devlet garantisine iliflkin 4911 say›l› Kanunda belirtilen görevlerin yürütülmesi, 2920 say›l› Türk Sivil Havac›l›k Kanunu uyar›nca yapt›r›lmas› mecburi olan sigortalara iliflkin mevzuat›n haz›rlanmas›, Kredili Konut Finansman› (mortgage sistemi) kapsam›nda ipotek sigortas› (mortgage insurance) ve tapu sigortas›na (title insurance) çal›flmalar, kara yoluyla Irak’a mal tafl›yan nakliyecilerin sigortalanmas›na yönelik sorunlar›n giderilmesine iliflkin tedbirlerin al›nmas›, 5312 say›l› Deniz Çevresinin Petrol ve Di¤er Zararl› Maddelerle Kirlenmesine Acil Durumlarda Müdahale ve Zararlar›n Tazmini Esaslar›na Dair Kanun, Çevre Kanunununda De¤ifliklik Yap›lmas›na Dair Kanun Tasar›s›, 5300 say›l› Tar›m Ürünleri Lisansl› Depoculuk Kanunu, Yap› Denetimi Hakk›nda Kanun Tasar›s› Tasla¤› ve içinde sigortaya iliflkin hükümler bulunan di¤er kanun ve kanun tasar›lar›n›n sigortac›l›kla ilgili hükümleriyle ilgili çal›flmalar›n yürütülmesi, NATO Sivil Havac›l›k Sigorta Anlaflmas›, NATO Denizde Savafl Riskleri Sigorta Anklaflmas›, ICAO Küresel Plan Anlaflma Tasla¤›, Montreal Anlaflmas›, Roma Anlaflmas›, Petrol Kirlili¤inden Do¤an Zararlar›n Sigortas› Anlaflmas› gibi Türkiyenin taraf olaca¤›/oldu¤u uluslararas› anlaflmalar›n sigortac›l›kla ilgili hükümlerine iliflkin çal›flmalar›n yürütülmesi, Ekonomik ‹flbirli¤i Kalk›nma Teflkilat›, Karadeniz Ekonomik ‹flbirli¤i Teflkilat›, ‹slam Kalk›nma Bankas› gibi uluslar aras› kurulufllar nezdinde, ilgili konularda ülkemizin temsili ve Avrasya Ülkelerinde Sigortac›l›¤›n Gelifltirilmesi Projesinin yürütülmesi, motorlu araçlara iliflkin sigortalara, deprem sigortalar›na, yang›n sigortas›na, nakliyat ve makina-montaj sigortalar›na, Tehlikeli Maddeler ve Tüpgaz Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortas›na, Özel Güvenlik Mali Sorumluluk Sigortas›na ve Kredi Sigortas›na iliflkin mevzuat›n haz›rlanmas›, sigorta flirketlerine iliflkin ifl ve ifllemlerin yürütülmesi, sigorta flirketleri ya da ba¤l› di¤er kurulufllar hakk›nda vatandafl flikayetlerinin de¤erlendirilmesi; imtiyazl› alacakl›lar›n teminat›n› teflkil eden veya üzerinde haciz veya rehin hakk› bulunan mal›n zayi olmas› riskine karfl› yapt›r›lan ve krediyi veren banka veya finans kurumunun poliçede dain-i mürtehin s›fat›n› haiz oldu¤u sigorta sözleflmeleriyle ilgili flikayetlerin sonuçland›r›lmas› bulunmaktad›r. ■ 39 MEVZUAT - SORUNLAR - YARGI KARARLARI . . . m i k Tah Sigortada ihtilaflar›n çözümü Zihni METEZADE TSRfiB Yönetim Kurulu Müflaviri S igorta ettiren/sigortal› ile sigortac›lar aras›nda özellikle rizikonun meydana geldi¤i hallerde ödenecek tazminatlar konusunda uyuflmazl›klar önemsenmeyecek kadar çoktur. Bu uyuflmazl›klar, primin ödenmesi ile bafllamakta, riziko vukuunda, bu husustaki ihbardan itibaren, al›nmas› gereken önlemler, ibraz› zaruri belgeler, hasar›n tespiti, miktar›n›n saptanmas›, ödenmesi veya rizikonun teminat kapsam›nda olup olmamas›, sahte hasarlar, ekspertiz raporu ve ilgili ifllemler gibi sigorta sözleflmesinin uygulanmas›ndan ve verilen hizmetlerden do¤maktad›r. Uyuflmazl›klar›n uzun süre çözüm bulunmadan devam etmesi, yarg› yoluna baflvurulma gere¤i duyulmas›, sigortac›lar, sigorta ettiren veya sigortadan faydalananlar için güven kayb›na neden olmakta ve sigortay› amac›ndan uzaklaflt›rmaktad›r. Sigortac›l›¤›n geliflmifl oldu¤u ülkelerde, bafll›ca çözüm yolu, bu ülkelerde hakemlik müessesinin kurulmas› olarak görülmüfltür. Sigorta uygulamas›nda hakemlik, baz› genel flartlarda hakem-bilirkifliler vas›tas›yla yürütülmektedir. HAKEM-B‹L‹RK‹fi‹LER Sigorta sözleflmesiyle sigorta edilen fleylerde meydana gelen zarar miktar›n›n taraflar aras›nda yap›lacak anlaflmayla tespit edilmesi as›ld›r. Ancak anlaflma sa¤lanamad›¤› takdirde, taraflar isterlerse hakem-bilirkiflilere gidil- 40 mesini kararlaflt›rabilirler. Hakem-bilirkiflilerin zarar miktar› konusunda verecekleri kararlar kesindir ve taraflar› ba¤lar. Bu kararlara, tespit edilen zarar miktar›n›n gerçek durumdan önemli bir flekilde fark bulunmas› halinde, itiraz edilebilir. Bu takdirde, karar›n iptali için karar›n tebli¤ tarihinden itibaren yedi gün içinde rizikonun gerçekleflti¤i yerdeki ticaret davalar›na bakmaya yetkili mahkemeye baflvurulur. Uygulamada bu yol, sigortal›larca pek bilinmedi¤i için kullan›lmamakta ve ihtilaflar›n çözümü için yarg› yoluna gidilme zorunlulu¤unda kal›nmaktad›r. Yarg› yolu hem uzun hem de sonuç al›n›ncaya kadar mali bak›mdan a¤›r bir yük olmaktad›r. Çözümün kesin ve çabuk olmas› esast›r. Zarar ma¤durlar›, sigortadan en k›sa bir süre içinde zararlar›n ödenmesini isteyebilmeli ve bunu sa¤layabilmelidirler. Sigortan›n amac› ve beklenen hizmet, zarardan do¤an kayb›n mümkünse hemen karfl›lanmas›d›r. Özellikle mal sigortalar›nda bu ihtiyaç daha da belirgenleflmektedir. TAHK‹M VEYA OMBUDSMAN Sigortada ikinci yol, Tahkim veya Ombudsman müessesidir. Sigorta sözleflmesine taraf olanlar aras›ndaki belli miktarlara kadar uyuflmazl›k bu kurulufl taraf›ndan giderilmektedir. ‹sveç, orijinli ombudsman kelimesi "idare ve adli fonksiyonlar› kontrolle yükümlü milletvekili" anlam›na gelmekte ise de bu politik tan›m, ekonomi ve hukukta günlük uygulamaya da girmifltir. Sigorta’da ombudsman, sigortac›lar›n, sigortal›lar›n ve sigorta sözleflmesinin uygulanmas›nda do¤rudan do¤ruya ilgili olan üçüncü kiflilerin yaz›l› ve basit baflvurular› üzerine uyuflmazl›klar›n tarafs›z ve objektif bir flekilde incelenmesidir. Bir baflka ifade ile Ombudsman flah›s olarak uyuflmazl›klar›n çözümünde arac› olan kifli, kurum olarak ise arac›l›k hizmetidir. Ombudsman müessesi Avrupa ülkelerinde çeflitli kurulufllar içerisinde faaliyet göstermektedir. Avusturya’da "fiikayetler Bürosu" ad› alt›nda Sigorta fiirketleri Birli¤i nezdinde hizmet bölümlerinden biri olarak çal›flmakta, ücrete tabi olmadan yap›lan bu hizmet flikayetçi ile sigorta flirketi aras›nda arac›l›k ve tavsiyede bulunmak fleklinde belirlenmektedir. Almanya’da; Ombudsman hizmeti Alman Sigortac›lar Birli¤i taraf›ndan yürütülmektedir. Hükmi flahsiyeti haiz bu Birli¤e herkes baflvurabilmekte, genellikle yaz›l› flekilde yap›lan baflvurular› müteakip, flikayet edilen sigortac› durumu aç›klamak üzere Birli¤e davet edilerek, yap›lan inceleme sonucunda ihtilaf›n çok kere taraflar›n anlaflmas› ile çözümü sa¤lanmaktad›r. Birli¤in bu husustaki çözüm yolu, taraflar için zorlay›c› nitelik tafl›mayan görüfl veya tavsiye fleklinde olmaktad›r. DÜNYA UYGULAMALARI Fransa’da ise; flikayetlerin çözümlenmesinde çok say›daki Ombudsman kifliler arac› olarak faaliyet göstermekte; sigorta flirketleri ya bu arac›lar› kendileri belirlemekte veya Fransa Sigorta fiirketleri Federasyonunun belirledi¤i arac›y› kabul etmektedirler. Ancak arac›n›n devreye girebilmesi için daha önce flikayet konusunun flikayet edilen flirket nezdinde çözüm yollar›n›n araflt›r›lmas›, ondan sonra arac›ya baflvurulmas› gerekmektedir. Arac›l›k hizmeti ücrete tabi olmay›p, arac›n›n üç ay içinde verece¤i karar taraflar› zorlay›c› nitelik- te de¤ildir. ‹ngiltere’de; Hayat d›fl› sigortalarda çal›flan Sigorta Ombudsman Bürosu, sigorta flirketlerinin üyesi oldu¤u bir kurulufl olarak çal›flmaktad›r. Ombudsman Arac›s› ba¤›ms›z olarak çal›flmakta ve Sigortac›lar ve Tüketiciler Konseyi taraf›ndan atanmaktad›r. Arac›l›k ücrete tabi olmay›p arac›l›k fonksiyonu sonunda 100.000 Pound’a kadar olan kararlar sigortac› için zorlay›c› nitelik tafl›makta, ancak sigorta ettirenleri ba¤lamamaktad›r. Ayr›ca hayat sigortalar›na iliflkin bir di¤er arac› teflekkül ile hakemlik hizmeti gören bir baflka kurulufl mevcut bulunmaktad›r. Finlandiya, ‹spanya, Danimarka, ‹rlanda gibi ülkelerde Tüketici Dan›flma Komitesi, Tüketici Enstitüsü veya di¤er tüketici kurulufllar› ile Sigorta fiirketleri Birli¤i aras›nda yap›lan iflbirli¤i sonucunda ombudsman hizmeti verilmektedir. Belçika’da; Ombudsman Kurumu, 1987’den itibaren Belçika Sigorta fiirketleri Birli¤i nezdinde oluflmufltur ve Ombudsman görevi bu Birlik taraf›ndan yürütülmektedir. Belçika Ombudsman›n görevi, Birlik üyesi sigorta flirketi ile sigortal›lar, sigorta ettirenler ve di¤er ilgili flah›slar aras›nda sigorta sözleflmesinden do¤an ihtilaflar› yaz›l› baflvuru üzerine tarafs›z ve objektif bir flekilde incelemektir. Ombudsman’a yap›lan müracaatlar en k›sa zamanda sigorta flirketlerine intikal ettirilir. Baflvuruda, flikayet konusu ile ilgili belgelerin belirtilmesi gereklidir. ‹ddialar›n hakl› görülmesi halinde müflteki için olumlu bir sonuç sa¤lanm›fl olunur. Si- 41 MEVZUAT - SORUNLAR - YARGI KARARLARI gorta flirketinin görüflünün, baflvuruyu yapan taraf›ndan anlafl›labilmesi için, gerekli belge ve bilgiler ayr›ca flikayetçiye gönderilir. OMBUDSMAN, S‹GORTA fi‹RKET‹ ‹L‹fiK‹S‹ Ombudsman›n bu çal›flmas›nda sigortac›l›k uygulamas› bilgisine önem verilmektedir. Ombudsman fonksiyonunun ifas› için sigorta flirketleri nezdindeki, muhatab›n da belirlenmesi laz›md›r. Bunu teminen, Sigorta fiirketleri Birli¤i, her sigorta flirketi genel müdüründen, sigorta flirketinin üst derecedeki bir yöneticisini, Ombudsmana karfl› yetkili muhatap olarak belirlemesini ister. 1987 y›l›ndan beri yürütülen bu uygulamada, flirketler hemen hemen en yüksek derecedeki yöneticilerini bu hususta yetkili k›lmakta ve bazen genel müdürler bu görevi yüklenmektedir. Bu yap›, bir yandan incelemenin daha çabuk olmas›n› ve etkinli¤ini, di¤er yandan sigorta flirketinin, ihtilafl› kuruluflla ilgili sorunlar›n›n en yetkili yöneticileri taraf›ndan daha iyi bilinmesini sa¤lamaktad›r. fiikayetle ilgili baflvuru al›nd›¤›nda, bu konuda müfltekiye baflvurunun al›nd›¤› bildirilirken, baflvurunun bir fotokopisi de ilgili flirkete gönderilir. Ombudsman, sigorta flirketinin görüflüne kat›ld›¤› takdirde bunu müfltekiye iletir, görüflü destekleyecek flekilde bilgi vererek cevab›n daha iyi olmas›n› sa¤lar veya muhatab›n›n, ki bu sigorta flirketi de olabilir, görüflün bir kere daha de¤erlendirmesini isteyebilir. Nadiren, Ombudsman ile sigorta flirketi aras›nda mutabakat olmayabilir. Bu takdirde, Ombudsman, flirket görüflünü baflvuru sahibine bildirir ve Sigorta Denetim Kurulu veya mahkemeler gibi sorunlar› çözebilecek di¤er mercilere baflvurabilece¤ini müfltekiye tavsiye eder. Bir flikayetin hakl›l›¤›, sigorta sözleflmesinin içeri¤i ve uygulamas›na, yasalar›n ve kazai içtihatlar›n hükümlerine, kanuni sürelerle olan uyumlara göre çözülece¤inden, Ombudsman’dan Noel Baba rolü oynamas› beklenmez. Ombudsman ile Sigorta Denetleme Kurulunun fiikayetleri ‹nceleme Servisi aras›nda yap›lan yaz›l› bir anlaflma ile ayn› flikayetin her iki yere de yap›lm›fl olmas› halinde konu yaln›z Denetim Kurulunca incelenir. Ombudsmana intikal eden flikayetlerin içeri¤i, sonucuna bir örnek Ombudsmana intikal eden flikayetlerin içeri¤i ve sonuçlar› hakk›nda bir fikir edinmek üzere flu örnekleri verebiliriz: Bir sigortal›, sigorta primini vadesinde ödememesi nedeniyle sigorta flirketinin sözleflmeyi ask›ya ald›¤›n› ve tazminat› ödemedi¤ini flikayet konusu etmifltir. Sigorta flirketi, primin 14 günlük sürede ödenmemesi halinde teminat›n duraca¤›n› taahhütlü mektupla bildirdi¤ini ve prim ödemesinin bu süreden sonra yap›ld›¤›n› ileri sürmüfltür. Yap›lan incelemede, flirket yetkilisinin ödemenin yap›ld›¤›na iliflkin banka mektubunun tarihini dikkate ald›¤›; oysa, ödemenin bu tarihten befl gün önce yap›ld›¤› anlafl›lm›fl ve sigorta teminat›n›n devam etti¤ine karar verilmifltir. Yang›na karfl› sigortas› bulunan bir sigorta ettiren, flöminesinden yay›lan yar› yanm›fl kömür parçalar›n›n çat›s›na zarar verdi¤ini, arac› ve sigorta flirketi nezdinde yapt›¤› baflvurular›n sonuçsuz kald›¤›n› ve talebinin kabul edilmemesinin nedenini de bilemedi¤ini bildirmifltir. Durumu inceleyen Ombudsman, yang›n ç›karmaks›z›n sigortal› fleylerin u¤rad›klar› zararlar›n teminat d›fl› kald›¤› yolunda müfltekiye cevap vermifltir. Bir bahçenin çimenlerinin makine ile biçilmesi s›ras›nda f›rlayan tafl›n evin pencere cam›n› k›rmas› üzerine, malsahibi, çim kesme müteahhidinin sorumluluk sigortas›ndan zarar›n›n tazminini talep etmifl; ancak sorumluluk sigortas›n› yüklenen sigortac›, sigortal›s›n›n olayda bir kusurunun bulunmad›¤› ve beklenmedik bir hal oldu¤u gerekçesi ile talebi redetmifltir. Durumun flikayet edilmesi üzerine, Ombudsman, sigorta ile ayn› görüflü paylaflarak, flikayetçinin bu konuda kendi sigortac›s›na baflvurmas› gerekti¤ini bildirmifltir. Bir sigorta flirketi, kar›s›n›n, mücevherleri kasaya koymas› iste¤ine ra¤men, bunu yapmayan kocan›n "iyi bir aile babas›" gibi tedbirli hareket etmemesi nedeni ile çal›nan mücevherlerden dolay› tazminat talebini red etmifltir. Durumu inceleyen Ombudsman sigorta sözleflmesinde flirketin ileri sürdü¤ü flekilde tedbire iliflkin herhangi bir hüküm olmad›¤›n› ve flirketten kazanç sa¤lamak amac›yla hareket edildi¤ine iliflkin bir delil de bulunmad›¤›n› dikkate alarak sigorta flirketinin görüflünü kabul etmemifltir. 42 Belçika’da ombudsman hizmetleri ücrete tabi de¤ildir ve ombudsman›n fonksiyonu, ihtilaflar›n çözümünde arac›l›k etmek; gerekti¤inde sektöre fikirlerini ve tavsiyelerini duyurmaktad›r. TÜRK‹YE’DEK‹ DURUM TAHK‹M KURUMUNA ‹HT‹YAÇ Sigorta flirketleri ile sigortal›lar aras›ndaki iliflkiler, taraflar›n hak ve yükümlülüklerini gösteren sigorta sözleflmesine dayanmakta ve dolay›s›yla, sözleflmenin uygulanmas›ndan dolay› taraflar aras›nda uyuflmazl›k ç›kmas›, bu sözleflmenin do¤al sonucu olmaktad›r. Uyuflmazl›klar›n türüne göre bunun çözüm yollar› de¤iflik olmakla beraber, çözüme yard›mc› olacak veya çözümü sa¤layacak, ülkemizde iki Kurulufl mevcuttur. Bunlardan biri sigorta ifllemleri üzerinde gözetim ve denetim yetkisini haiz Hazine Müsteflarl›¤› ve bu Müsteflarl›¤›n Sigorta Denetleme Kurulu, di¤eri de adli mercilerdir. Ancak, adli mercie baflvurunun zaman almas›, masrafl› olmas› ve sigorta konusunda ihtisas mahkemelerinin kurulmam›fl bulunmas› gibi nedenler, zarar›n›n k›sa zamanda tazminini isteyen sigortal› müfltekiyi bu yola baflvurmaktan çok kere al›koymakta ve sigorta flirketi ile olan uyuflmazl›¤›n› uzlaflma ile flirketle halletme yolunu tercih etmesine neden olmaktad›r. Sigortan›n ve sigorta bilincinin yeteri kadar geliflmemifl oldu¤u ülkemizde, sigortal›lar, Hazine Müsteflarl›¤›n› ve Sigorta Denetleme Kurulu’nu ve görevlerini çok kere bilemediklerinden bu flikayetlerini bizzat sigorta flirketine duyurmaktad›rlar. Son on sene içinde Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli¤ine de gittikçe artan flikayetler gelmekte ve Birlik üyesi sigorta flirketlerinin tutumlar›ndan yak›n›lmaktad›r. Müfltekilerin bu baflvurular›ndan Birli¤i, üyelerinin tasarruflar›na hakim bir kurulufl olarak gördükleri anlafl›lmakta ve uyuflmazl›klar›n çözümünde yard›mc› olmas› istenmektedir. TÜRK S‹GORTA HUKUKU MEVZUATI Türk Sigorta Hukuku mevzuat›nda, yukar›da belirtti¤imiz flekilde bir Tahkim Kurumu oluflmam›flt›r. Hazine Müsteflarl›¤›nca son olarak haz›rlanan Sigortac›l›k Kanunu Tasar›s› Tasla¤›n›n 25inci maddesi ile sigorta ettiren veya sigorta sözleflmesinden menfaat sa¤layan kifliler ile riski üstlenen taraf aras›nda sigorta sözleflmesinden do¤an uyuflmazl›klar›n çözümü amac›yla Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli¤i nezdinde Merkezi Ankara’da olan Sigortac›l›k Tahkim Komisyonunun oluflturulmas› öngörülmüfltür. Sigorta tahkim usulundan, bu usulu kabul etti¤ini Birli¤e bildirmifl, sigortac›l›k yapan kurulufllar yararlanacakt›r. Tahkim sistemi gönüllülük esas› üzerine kurulacakt›r. Uyuflmazl›¤a düflen taraflar aksine sözleflme yap›lmam›fl ise hakemin verdi¤i yirmi milyar liraya kadar kararlar her iki taraf için kesindir. Tahkim Komisyonuna gidilebilmesi için baflvuru sahibinin sigorta flirketiyle uyuflmazl›¤a konu teflkil eden olayla ilgili olarak gerekli baflvurular› yapm›fl ve talebinin k›smen ya da tamamen olumsuz sonuçland›¤›n› belgelemifl olmas› gereklidir. Sigorta flirketinin baflvuru tarihinden itibaren bir ay içinde yaz›l› olarak cevap vermemesi Tahkim Komisyonuna baflvuru için yeterlidir. Her bir baflvuru için uyuflmazl›k konusu miktar›n yüzde biri tutar›nda baflvuru ücreti al›nacakt›r. Hazine Müsteflarl›¤› bu oran› de¤ifltirmeye yetkili k›l›nm›flt›r. Mahkemeye intikal etmifl olan uyuflmazl›klar ile ilgili olarak Komisyona baflvuru yap›lamayacakt›r. Sigortal›lar›n ve di¤er hak sahiplerinin sigorta flirketleri ile sigorta sözleflmesinden do¤an ihtilaflar›n›n çözümünde arac›l›k edecek, gerekti¤inde sektöre görüfllerini ve tavsiyelerini duyuracak bir kurulufla ihtiyaç büyüktür. Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli¤i nezdinde oluflturulacak Tahkim Komisyonu, bu hususta çok etkin olabilecek; ayr›ca alaca¤› kararla toplumun sigortaya olan güvenini art›racakt›r. Bu nedenle, 7397 say›l› Sigorta Murakabe Kanununun yerini almak üzere haz›rlanan Sigortac›l›k Kanunu Tasar›s›nda öngörülen Tahkim Müessesinin yasallaflmas›n›n, ülkemiz sigortac›l›¤›nda 盤›r açan bir geliflme olaca¤›n› ve çok önemli bir bofllu¤u kapataca¤›n› düflünüyoruz. ■ 43 E⁄‹T‹M Hacettepe’nin yükselen de¤eri Aktüerya Bilimleri Levent A⁄DAfi TSRfiB E¤itm, Yay›n ve Projeler Uzman› A ktüerya Bilimleri ad›yla, 2000 y›l›nda kurulan Bölüm, 20022003 ö¤retim y›l›nda 42 ö¤renci ile lisans ö¤retimine bafllad›. Ö¤renci seçme s›navlar›nda say›sal puan›yla ö¤renci alan Bölüm; edindi¤i bilgileri kullanabilecek ça¤dafl, yarat›c› ve sorunlar› ba¤›ms›z olarak çözebilecek, insanl›¤›n sorunlar›na duyarl›, birlikte çal›flmay› ve düflünmeyi ö¤renmifl aktüerler yetifltirmeyi, ulusal ve uluslararas› ortamlarda verece¤i e¤itim ve üretece¤i bilgi ile ulusal ve evrensel kalk›nmaya katk›da bulunan bir bölüm olmay› kendine görev edinmifl. Dört y›l boyunca, yabanc› dil (‹ngilizce) destekli Türkçe derslerin yer ald›¤› Bölümde, bir y›l da zorunlu yabanc› dil haz›rl›¤› bulunmaktad›r. Dört y›ll›k e¤itimin ilk iki y›l›nda matematik ve istatistik a¤›rl›kl› derslerin bulundu¤u Bölümde, son iki y›lda ise, Risk Analizi, Aktüerya Matemati¤i, Bileflik Faiz Matemati¤i, Aktüeryal Yaz›l›mlar, Sigortac›l›¤›n Temelleri, Demografi, Elementer ve Hayat Sigortas› alanlar›nda teknik ve uzmanl›k dersleri verilmektedir. Bölümde, bu derslerin yan› s›ra, ekonomi, bilgisayar ve finans ile ilgili dersler de yer almaktad›r. Buna göre, Bölüm ö¤rencileri, programdan 44 Dünyada, gelece¤in meslekleri aras›nda ön plana ç›kan aktüerlik mesle¤ine yönelik nitelikli eleman yetifltirmeyi amaçlayan lisans programlar›ndan biri de Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi bünyesinde bulunuyor. mezun olabilmek için, ortak zorunlu dersler d›fl›nda 97’ si mesle¤e yönelik, 12’ si ingilizce dersi olmak üzere, 109 kredilik zorunlu ve 24 kredilik seçmeli dersi alarak 133 krediyi tamamlamak zorundad›r. 2005 y›l› sonu itibariyle 123 ö¤rencisi bulunan Aktüerya Bilimleri ad›yla, 2000 y›l›nda kurulan bölüm, 2002-2003 ö¤retim y›l›nda 42 ö¤renci ile lisans ö¤retimine bafllad›. Bölüm, Hacettepe Üniversitesi d›fl›nda; ODTÜ Uygulamal› Matematik Enstitüsü, A.Ü. ‹statistik Bölümü, Marmara Üniversitesi Bankac›l›k ve Sigortac›l›k Yüksekokulu. TOBB, ETU, Hazine Müsteflarl›¤› Sigortac›l›k Genel Müdürlü¤ü, Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli¤i, Bireysel Emeklilik Sistemi Platformu, Aktüerler Derne¤i, sigorta flirketleri, Sosyal Sigortalar Kurumu, Türkiye ‹fl Kurumu gibi kurumlarla iflbirli¤i de yapmaktad›r. Bölüm, yurt d›fl›nda ise Hollanda - Katholic University, Leuven ile iflbirli¤i içerisindedir. 2005-2006 DÖNEM‹ SONUNDA ‹LK MEZUNLARINI VER‹YOR... Ça¤dafl e¤itim ve ö¤retim düzeyini sürdürmek için, e¤itim ve ö¤retim programlar›n›n kalitesini ve itibar›n› artt›rmay› hedef-leyen Bölüm, bunu baflarabilmek için, 5 y›ll›k dönemde Avrupa Birli¤i, ABD ve Kanada Üniversiteleri ile Aktüerya Enstitülerinin prog-ramlar›nda oluflacak de¤ifliklik ve geliflmeleri izleyerek, programlar›na yans›tmay› planlamaktad›r. Ayr›ca, yine ayn› amaç u¤runa, ders sunum tekniklerinin iyilefltirilerek, derslerin elektronik ortamda ulafl›l›r hale getirilmesi de Bölümün bir baflka projesidir. BÖLÜM, YURTDIfiINA Ö⁄RENC‹ GÖNDER‹YOR 2005-2006 e¤itim-ö¤retim dönemi sonunda ilk mezunlar›n› verecek olan Aktüerya Bilimleri Bölümü, ‹statistik, Matematik, ‹ktisat ve ‹flletme Bölümleriyle Ana Dal/Yan Dal uygulamas›na olanak tan›maktad›r. Ayr›ca, Socrates ve Erasmus programlar› çerçevesinde, yurt d›fl›na her y›l iki lisans ö¤rencisi gönderilmesini de amaçlayan Bölüm; bu amaçla, Avrupa’daki üniversitelerle ikili anlaflmalar yapmay› da gündeminde bulundurmaktad›r. Aktüerya Bilimleri Bölümü, mezunlar›n›n istihdam edilmesi bak›m›ndan da zengin seçenekler sunmaktad›r. Bu kapsamda, Bölüm mezunlar›, sigorta sektöründe, sosyal güvenlik kurumlar›nda ve finans sektörünün çeflitli alanlar›nda; gerek kamu, gerekse özel sektörde üst düzey yönetici olarak çal›flabilme imkan›na sahiptirler. ■ H.Ü. Fen Fakültesi Aktüerya Bilimleri Bölümü Bölüm Baflkan›: Prof. Dr. Ömer Esensoy Tel: ( 0312 ) 297 61 60 Faks: ( 0312 ) 297 79 98 E-posta: aktuerya@hacettepe.edu.tr 45 E⁄‹T‹M Sapanca Meslek Yüksekokulu Sigortac›l›k e¤itimi veriyor S akarya Üniversitesi’ne ba¤l› olarak 1995 y›l›nda kurulan Sapanca Meslek Yüksekokulu, ayn› y›l e¤itim-ö¤retime bafllad›. Sapanca Meslek Yüksekokulu, Sapanca’da teknik programlar ve K›rkp›nar Beldesi’nde sosyal programlar olmak üzere, iki ayr› binada e¤itim-ö¤retimi sürdürmektedir. Üçü ö¤retim üyesi olmak üzere, 17 kiflilik akademik kadroya sahip olan Sapanca Meslek Yüksekokulu'nda, e¤itim-ö¤retim veren 13 programdan biri Sigortac›l›k. Yüksek mesleki de¤erler do¤rultusunda, sigorta sektörüne nitelikli eleman yetifltirmeyi kendine amaç edinen Sigortac›l›k Program›, bu amac›na ulaflmak için ö¤rencilerine farkl›l›klar sunmaktad›r. Söz konusu farkl›l›klardan biri okul idarecilerinin, ö¤rencilerin ifl dünyas›n›n nosyonunu edinebilmeleri ve sigortac›l›¤a uygulama penceresinden bakabilmelerini sa¤lamak için, sigorta sektöründe görev yapan üst düzey yöneticilerden oluflan bir ö¤retim kadrosu oluflturmalar›d›r. Sigortac›l›k Program›’nda yarat›lan bir baflka farkl›l›k ise, ö¤rencilerin dersler d›fl›nda da kendilerini gelifltirebilmelerini sa¤lamak amac›yla düzenlen seminer ve toplant›lard›r. Bu çerçevede, sektörün düzenleyici ve denetleyici kurumlar› ve sigorta flirketleri ile okul idaresi aras›nda yap›lan iflbirli¤i çerçevesinde, sektörde tart›fl›lan güncel konularla ilgili, ö¤rencilere bilgi aktar›m›n›n yap›ld›¤› 46 TSRfiB, Sapanca Meslek Yüksekokulu ile iflbirli¤i yaparak, sigortac›l›k ürünlerini ve Birli¤i tan›tan bir seminer düzenledi. birçok aktivite gerçeklefltirilmifltir. Bu aktivitelerden birinde, Birli¤imiz de Sapanca Meslek Yüksekokulu ile iflbirli¤i yapm›fl, sigortac›l›k ürünlerini ve Birli¤i tan›tan bir seminerin düzenlenmesine imkan tan›m›flt››r. Di¤er taraftan, Sapanca Meslek Yüksekokulu, tüm programlar›nda ö¤rencilere yöne- lik sosyal aktiviteler düzenleyerek, ö¤rencilerinin baflar›s›n›n yükselmesine de katk›da bulunmaktad›r. Sapanca Meslek Yüksekokulu, Sapanca Gölü’ne yak›nl›¤› ile de ö¤rencilerinin keyifli bir e¤itim hayat› geçirmelerine olanak tan›maktad›r. Meslek Yüksekokulu, Sigortac›l›k Program›’n›n da bulundu¤u Sapanca merkezindeki binas›nda, ö¤rencilerine 10 adet derslik, bilgisayar laboratuar› ve yemekhane gibi hizmetler sunarken, Sapanca Gölü’ne yak›nl›¤› ile de ö¤rencilerinin keyifli bir e¤itim hayat› geçirmelerine olanak tan›maktad›r. Matematik, istatistik, genel hukuk, genel muhasebe, iktisada girifl gibi temel derslerin yan› s›ra, sigortac›l›¤a girifl, sigorta muhasebesi, sigorta iflletmecili¤i, sigorta hukuku gibi branfl derslerinin yer ald›¤› Sigortac›l›k Program›’nda, 2004-2005 e¤itim ö¤retim döneminde 37 k›z, 23 erkek ö¤renci bulunmaktad›r. Program mezunlar›, sigorta ve reasürans flirketlerinin çeflitli departmanlar›nda ve sosyal güvenlik kurulufllar›nda istihdam olana¤› bulabildikleri gibi, acentelerde ve di¤er arac› kurulufllarda da görev alabilmektedirler. Genellikle iflletmelerin pazarlama ve direkt sat›fl departmanlar›nda görev alan Sigortac›l›k Program› mezunlar›ndan bir yabanc› dili olanlar ve seyahat engeli bulunmayanlar, di¤er mezunlara göre daha avantajl› olmaktad›r. Yüksekokul, yeniliklere aç›k idaresi ve ça¤dafl yurtd›fl› sigortac›l›k tekniklerini takip eden ö¤retim kadrosu ile nitelikli ve genç beyinlerin sigortac›l›k sektörüne kazan-d›r›lmas›nda önemli ifllevler üstlenmektedir. ■ Sapanca Meslek YüksekokuluSigortac›l›k Program› Sapanca / Sakarya Tel: ( 0264 ) 592 61 45 Faks: ( 0264 ) 592 61 47 E-posta: spmyo@sakarya.edu.tr 47 ‹NCELEME - ARAfiTIRMA Sigorta flirketlerinin konsolide sonuçlar› y›ll›k döneme ait sonuçlar incelenecektir. OKAN UTKUER‹ TSRfiB Genel Sekreter Yard›mc›s› ‹ lk bölümde a¤›rl›kl› olarak flirketlerimizin 2004 y›l› sonu teknik sonuçlar›n› içeren bir de¤erlendirme yap›lm›fl ve flirketlerin 2000 ve 2004 y›llar› aras›ndaki son 5 y›ll›k döneme iliflkin konsolide sonuçlar› analiz edilmifltir. Bu bölümde ise, mali sonuçlar ön plana al›narak, mali gelir, giderler, bilanço kar› ve özkaynak büyüklü¤ü aç›s›ndan ayn› 5 48 MAL‹ GEL‹RLER -G‹DERLER Bu bafll›k alt›nda gerçekleflen sonuçlar, Hayat ve Hayat D›fl› branfllar olarak iki farkl› aç›dan incelenmifl ve afla¤›daki tablolar elde edilmifltir. Mali gelir ve giderlerin bu dönem içerisinde birbirleriyle ve al›nan primler karfl›s›nda nas›l bir de¤iflim gösterdi¤i analiz edilmifltir. Tablo 1’de görüldü¤ü gibi, Hayat Branfl›nda, Gelir / Al›nan Prim oran› aç›s›ndan 2001 y›l›ndan itibaren bir düflüfl yafland›¤› gözlemlenmektedir. Bir baflka ifade ile, hayat flirketlerimizin mali gelirleri, prim art›fllar›na paralel bir büyüme gösterememifltir. Bu sonucun en önemli sebebi, faiz oranlar›nda yaflanan düflüfltür. Mali Gider / Al›nan Prim oran›na bak›ld›¤›nda ise, 2001 y›l›nda sigorta flirketlerinin mali giderlerinin, al›nan primlerin % 39,92’ lik k›sm›na karfl›l›k geldi¤i görülmekte olup, bu oran daha sonraki y›llarda düflüfle geçerek, % 29’a kadar gerilemifltir. Hayat d›fl› bölümde, flirketlerin mali gelirlerinin al›nan primlere oran›na bak›ld›¤›nda, hayat branfl›na benzer bir trend izlendi¤i ve 2001 y›l›ndan itibaren bir düflüfl yafland›¤› saptanmaktad›r. Giderler / Al›nan Prim oran› aç›s›ndan ise, çok ciddi bir iyileflmenin sa¤land›¤› ve oran›n % 28’den % 13’e kadar geriledi¤i görülmek- tedir. Bu sonuçlar, flirketlerimizin prim rakamlar›n› artt›r›rken, harcamalar aç›s›ndan dikkatli davrand›klar›n› ve gider rasyolar›n› yar› yar›ya azaltt›klar›n› göstermektedir. fiirketlerimizin Mali Gelir - Gider fark›na bak›ld›¤›nda da, her iki taraf için de benzer bir tablonun olufltu¤u görülmektedir. Son 5 y›ll›k süreçte tek pozitif sonuç 2001 y›l›nda elde edilmifl ve en negatif sonuç ta 2004 y›l›nda ortaya ç›km›flt›r. Son 2 y›l içerisinde, artan bir trendle aradaki fark aç›lmaya bafllam›flt›r. Genel gider rasyolar› aç›s›ndan son y›llardaki sektörümüzün olumlu geliflimine ra¤men bu flekilde bir tablonun ortaya ç›kmas› ayr›ca düflündürücüdür. Bu tablodan, art›k flirketlerimizin mali gelirlerinin genel giderlerini karfl›lama aç›s›ndan Not: Bu tablolardaki hesaplamalarda, afla¤›daki formüller kullan›lm›flt›r. Giderler = Personel Giderleri + Genel ‹dare Giderleri + Faiz Giderleri + Sat›fl Zararlar› + Vergi ve Di¤er Yükümlülükler + Kambiyo Zararlar› + Amortisman Giderleri + Karfl›l›k Giderleri + Zrn. Deprem Sig Kom. Giderleri + Di¤er Giderler Mali Gelirler = Faiz Gelirleri + Kâr Pay› Gelirleri + Sat›fl Kâr lar› + Kira Gelirleri + Zrn. Deprem Sig. Kom. Gelirleri + Kambiyo Kârlar› 49 ‹NCELEME - ARAfiTIRMA 50.000 0 -50.000 -100.000 -150.000 -200.000 “Mali gelirler ile giderler aras›ndaki fark, son iki y›l içerisinde artan bir trend ile aç›lmaya bafllam›flt›r. Genel gider rasyolar› aç›s›ndan sektörümüzün olumlu geliflimine ra¤men bu flekilde bir tablonun ortaya ç›kmas› düflündürücüdür. Art›k mali gelirlerin genel gideri karfl›lamas› aç›s›ndan son derece yetersiz kald›¤› ve teknik kâr›n öneminin art›¤› daha net olarak görülmektedir.” son derece yetersiz kald›¤› sonucu ç›kmakta ve flirketlerimiz aç›s›ndan teknik kar›n önemi daha net olarak anlafl›lmaktad›r. KÂRLILIK ORANLARI Aktif Kârl›l›¤›: Afla¤›da yer alan Tablo 4, sigorta flirketlerinin kar ve aktif büyüklük rakamlar› ile birlikte, aktif varl›klar›n›n yüzde kaç› kadar kâr sa¤lad›klar›n› göstermektedir. Verilerden de görüldü¤ü üzere, aktif verimlilikte ciddi bir azalma e¤ilimi mevcuttur. 2001 y›l›nda yüzde 7.5 düzeyinde olan aktif karl›l›¤› rakam›n›n 2004 y›- 50 ›l›nda yüzde 3.75 oran›na kadar düfltü¤ü görrülmektedir. 2004 y›l›nda bu düflüfl trendinin sona erdi¤i ve az da olsa bir yükselme yafland›¤› gözlenmektedir. Önümüzdeki y›l- Tablo 4: Y›llar ‹tibariyle Dönem Kâr› /Toplam Aktifler Dönem Kâr› (Milyar TL) Toplam Aktifler (Milyar TL) Dönem Kâr›/Toplam Aktifler 2000 168.451 2.679.090 6.29% 2001 303.471 4.053.027 7.49% 2002 286.531 5.434.366 5.27% 2003 271.106 7.583.511 3.57% 2004 366.661 9.766.400 3.75% Y›llar Tablo 5: Y›llar ‹tibariyle Dönem Kâr› / Toplam Prim Y›llar Dönem Kâr› (Milyar TL) Toplam Prim (Milyar TL) Dönem Kâr› / Toplam Prim 2000 168.451 1.790.739 9.41% 2001 303.471 2.504.861 12.12% 2002 286.531 3.718.520 7.71% 2003 271.106 5.088.125 5.33% 2004 366.661 6.785.793 5.40% leri ile büyük benzerlik gösterdi¤i görülmektedir. Bu verilerden, flirketlerimizin prim üretim art›fllar›ndaki büyümeyi karl›l›¤a yans›tamad›klar› sonucu ç›kmaktad›r. Özkaynak Kârl›l›¤›: Sigorta flirketlerinin y›llar itibariyle elde ettikleri karlar›n özkaynaklara oran›n› gösteren tablo ve grafik afla¤›da yer almaktad›r. Özkaynak karl›l›¤› aç›s›ndan da benzer bir trendin izlendi¤i gözlenmektedir. 2000 y›l›ndan 2003 y›l›na kadar bir düflüfl yaflanm›fl, ard›ndan 2004 y›l›nda küçük bir yük- lardaki sonuçlar, bize bu düflüfl trendinin sona erip ermedi¤i daha net olarak gösterecektir. Ancak son befl y›ll›k dönem içerisinde sektörümüzün aktif büyüklü¤ündeki art›fla paralel bir karl›l›k gösteremedi¤i ve aktif karl›l›¤› aç›s›ndan çok ciddi bir gerileme yafland›¤› aç›k olarak görülmektedir. Ayr›ca, dönem kar›/toplam brüt prim oran›n›n ayn› befl y›ll›k dönem içerisindeki geliflimi incelendi¤inde, oran aç›s›ndan elde edilen sonuçlar ve izlenen trendin, aktif karl›l›¤› veri- Y›llar ‹tibariyle Dönem Kâr› / Özkaynaklar 50.00% 2.000.000 40.00% 1.500.000 Milyar TL 30.00% 1.000.000 20.00% 500.000 0 10.00% 0.00% 2000 2001 2002 2003 2004 Dönem Kâr› 168.451 303.471 286.531 271.106 366.661 Özkaynaklar 462.841 731.376 1.166.897 1.635.278 1.880.904 Üretim Kâr› / Özkaynaklar 36,40% 41,49% 24,55% 16,58% 19,49% Y›llar 51 ‹NCELEME - ARAfiTIRMA "fiirketlerimizin prim üretimi, aktif büyüklü¤ü ve özkaynak geliflimi aç›s›ndan benzer bir trend yafland›¤›, ancak bu büyümenin, karl›l›¤a yans›t›lamad›¤› sonucu ç›kmaktad›r." selifl gerçekleflmifltir. Ancak 2004 y›l›nda % 19 olarak gerçekleflen sigorta flirketlerinin özkaynak karl›l›¤› oran›n›n, 2000 y›l›ndaki % 36 oran›n›n oldukça alt›nda olmas› dikkat çekicidir. SONUÇ Her iki bölümde de ele al›nan verilerin, 2000 – 2004 y›llar› aras›ndaki son 5 y›ll›k dönemdeki geliflimi afla¤›daki Tablo 6’da gösterilmifltir. Bu verilere göre gerçekleflen art›fl oranlar› ise, Tablo 7’de yer almaktad›r. Bu tablolardaki verilerden, prim art›fl›, aktif büyüklü¤ü ve özkaynak geliflimi aç›s›ndan benzer bir trendin yafland›¤› görülmektedir. Ancak teknik kar ve bilanço kar› aç›s›ndan bu büyüme trendine paralel bir geliflme sa¤lanamad›¤› gözlenmektedir. Son 2000 ve 2004 y›l› verilerini karfl›laflt›rmal› olarak gösteren Tablo 8’de ise, son 5 y›ll›k dönem içerisinde izlenen trend daha net olarak ortaya ç›kmaktad›r. Bu tablodan, prim, aktifler ve özkaynaklar aç›s›ndan % 270 - % 300 civar›nda bir art›fl sa¤land›¤›, ancak teknik kar ve bilanço kar› aç›s›ndan sadece % 120 - % 130 düzeylerinde bir bü- Tablo 6: Y›llar Prim ‹tibariyle Rakamlar 2000 2001 2002 2003 2004 1.790.739 2.504.861 3.718.521 5.088.124 6.785.793 Teknik Kâr 280.605 288.225 443.859 391.961 659.783 Mali Gelir 376.565 767.012 750.557 858.499 839.012 Giderler 488.134 751.767 907.884 976.996 1.124.423 Aktifler 52 yüme gerçeklefltirildi¤i görülmektedir. Mali gelirler aç›s›ndan da, özellikle faiz oranlar›nda yaflanan düflüfl ile birlikte, prim art›fl›na paralel bir trend izlenemedi¤i görülmektedir. Özellikle son üç y›ll›k dönemde mali gelirlerde yaflanan art›fl›n prim üretiminin çok gerisinde kald›¤› ve son befl y›ll›k dönemde mali gelirlerin sadece %122 oran›nda artt›¤› gözlenmektedir. Olumlu bir geliflme olarak ise, gider rakamlar›ndaki art›fl›n da prim büyümesinin çok alt›nda gerçekleflmifl olmas› belirtilebilir. Özellikle 2003 ve 2004 y›llar›nda genel gider art›fl oranlar›n›n prim üretiminin çok alt›nda oldu¤u görülmektedir. Buna ra¤men, yukar›da da bahsedildi¤i gibi mali gelirler ile giderler aras›ndaki fark artarak büyümekte ve 2004 y›l›nda sektör toplam›nda 285.411 trilyon TL olarak gerçekleflmifl bulunmaktad›r. Sektörümüzün son befl y›ll›k dönemine ait tüm bu sonuçlar analiz edildi¤inde afla¤›daki tespitler ön plana ç›kmaktad›r. ● Sektörümüz enflasyon karfl›s›nda ve dolar baz›nda reel anlamda prim art›fl› sa¤lama konusunda baflar› göstermektedir. ● Ancak prim üretiminde teknik kriterlere 2.679.090 4.053.027 5.434.366 7.583.511 9.766.400 Özkaynaklar 462.841 731.376 1.166.897 1.635.278 1.880.904 Bilânço Kâr› 168.451 303.471 286.531 271.106 366.661 gereken önem ve hassasiyetin gösterilmedi¤i, sonuç olarak teknik karl›l›k rakamlar›n›n arzu edilen seviyenin uza¤›nda oldu¤u görülmektedir. ● Genel giderlerin kontrol alt›nda tutuldu¤u, prim üretimi içerisindeki genel gider pay›n›n ciddi oranda düfltü¤ü görülmektedir. ● Faiz oranlar›ndaki düflüflle beraber sektörrümüzün mali kar rakamlar›n›n azalmakta Tablo 8: 2000-2004 oldu¤u ve mali gelirler ile genel giderler aras›ndaki fark›n aç›lmakta oldu¤u izlenmektedir. ● Sektörümüzün öz kaynaklar›n› prim üretimindeki art›fl›n üzerinde bir büyüme göstermektedir. ● Bilanço karl›l›¤› aç›s›ndan ise sektörümüzün baflar›l› bir geliflim gösterdi¤ini söylemek mümkün de¤ildir. ■ Karfl›laflt›rmas› 2000 2004 Art›fl 1.790.739 6.785.793 278,94% Teknik Kâr 280.605 659.783 135,13% Mali Gelir 376.565 839.012 122,81% Prim Giderler 488.134 1.124.423 130,35% 2.679.090 9.766.400 264,54% Özkaynaklar 462.841 1.880.904 306,38% Bilânço Kâr› 168.451 366.661 117,67% Aktifler 53 ‹NCELEME - ARAfiTIRMA Böyle giderse BES’te hedefler erken gerçekleflecek Bireysel emeklilik sistemi, 2004 y›l› içinde gerek kat›l›mc› say›s› gerekse katk› pay› ve fon büyüklükleri aç›s›ndan beklentilerin oldukça üzerinde bir performans göstermifltir. 27 Ekim 2003 tarihinde bafllayan sistem, 2004 y›l›n› hedeflerin %9 üzerine ç›karak 314.257 kat›l›mc›, 334.557 sözleflme ve 276 milyon YTL yat›r›ma yönlenmifl katk› pay› tutar› ile kapatm›flt›r. 54 S osyal güvenlik reformunun bir parças› olan ve kamu emeklilik sistemini tamamlamas› amaçlanan Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yat›r›m Sistemi Kanunu, TBMM taraf›ndan 28 Mart 2001 tarihinde kabul edilerek, 7 Nisan 2001 tarih ve 24366 say›l› Resmi Gazete’de yay›mland›. Kanunun yürürlü¤e girdi¤i 7 Ekim 2001 tarihinden sonra tamamlay›c› mevzuat çal›flmalar› devam etti. Bu sürede Hazine Müsteflarl›¤›nca 10 Emeklilik fiirketine hayat sigorta flirketinden Emeklilik fiirketine dönüflüm ve 1 flirkete Emeklilik fiirketi kurulufl izni ile 11 flirkete emeklilik branfl› faaliyet ruhsat› verildi. ‹lk emeklilik planlar›n›n tasdiklenmesiyle, 27 Ekim 2003 tarihinde bireysel emeklilik sistemi fiilen bafllad›. Önümüzdeki y›llarda h›zl› büyümesi hedeflenen bireysel emeklilik sistemi, kiflilerin aktif çal›flma yaflamlar› süresince birikimlerini uzun vadeli yat›r›ma yönlendirerek emeklilik dönemlerinde, yaflam standartlar›n› koruyabilecekleri bir gelir elde etmelerini sa¤layan özel bir emeklilik sistemidir. Kifliler bu sisteme gönüllü kat›larak, sosyal güvenlik sisteminin sa¤lad›¤› emeklilik gelirine ek bir gelir sa¤layabilmektedir. S‹STEM‹N GENEL ÖZELL‹KLER‹ Bireysel emeklilik sisteminin genel özellikleri flunlard›r: ● Emeklilik haklar›, belirlenmifl katk› esas›na göre, baflka bir ifadeyle yat›r›lan katk› paylar› ile katk› paylar›n›n yat›r›m gelirlerinin toplam›na göre belirlenmektedir. ● Birikimler bireysel hesaplarda takip edilmekte ve Sermaye Piyasas› Kurulu (SPK) taraf›ndan uygun görülen bir saklama kuruluflunca (Takasbank) saklanmaktad›r. ● Emeklilik yat›r›m fonlar›, Sermaye Piyasas› Kanununa tabi portföy yönetim flirketleri taraf›ndan uzman ekiplerce yönetilmektedir. ● Kat›l›mc›lar›n sürekli bilgilendirilmesi ve fleffafl›¤›n sa¤lanmas› için mevzuatta yer alan düzenlemelere paralel, Emeklilik fiirketlerince ge- rekli önlemler al›nm›fl durumdad›r. ● Hazine Müsteflarl›¤›, SPK, Emeklilik Gözetim Merkezi (EGM), Takasbank, ba¤›ms›z denetim flirketleri ve iç denetim organlar› arac›l›¤›yla etkin bir gözetim ve denetim altyap›s› oluflmufl durumdad›r. ● Sistemin her aflamas›nda kat›l›mc›lara çeflitli seçenekler sunularak, yat›r›mlar›n yönlendirilmesinde tercih yapabilmelerine olanak sa¤lanmaktad›r. ● Katk› pay› ödeme, birikim ve emeklili¤e hak kazan›m aflamalar›nda vergi teflvikleri sa¤lanmaktad›r. S‹STEM‹N GÜVENL‹K UNSURU: fiEFFAFLIK ● Kat›l›mc›lar›n ve kamuoyunun bilgilendirilmesi ● Ürünün tan›t›m, pazarlama ve sat›fl›ndan bafllayan do¤ru bilgilendirme 55 ‹NCELEME - ARAfiTIRMA Hesaplara kolay ulafl›m ve sürekli bilgilendirme ● Uzmanlaflm›fl ve mali bünyesi güçlü emeklilik flirketleri ● Bireysel emeklilik sistemine yönelik tasarlanm›fl emeklilik yat›r›m fonlar› ● Profesyonel portföy yönetimi ● Kat›l›mc›n›n yat›r›m karar›na ifltiraki ● Fon varl›¤›n›n emeklilik flirketi varl›¤›ndan ayr› saklanmas› ● Detayl› mevzuat düzenlemesi ● Günlük gözetim ve denetim Gelecek nesillerin yaflam koflullar›n›n iyilefltirilmesine olanak sa¤layacak olan bireysel emeklilik sisteminin, ekonomik kalk›nmaya sa¤layaca¤› katk›lar flunlard›r: ● ‹kinci bir emeklilik geliri ile bireylerin emeklilikte refah seviyelerinin artmas›, ● Uzun vadeli yat›r›mlara kaynak oluflturarak yeni istihdam olanaklar› yaratmas›, ● Uzun vadeli fonlar›n artmas›, böylece mali sektörün daha sa¤l›kl› ifllemesi, ● Enflasyonla mücadele ve istikrarl› büyümeye olumlu katk› sa¤lamas›, ● Sermaye piyasas›n›n derinleflmesine olanak sa¤lamas›. ● Bireysel emeklilik sistemi kat›l›mc›lara da flu faydalar› sa¤lamaktad›r: ● Bireylerin yafll›l›klar›nda kullanmalar› amac›yla, güvenli bir flekilde tasarruf yapmalar›n› ve bu tasarruflar sonucu bireyin emekli ayl›¤› almas›n› sa¤lamas›, ● Çeflitli avantajlarla bu tasarruflar› teflvik etmesi, yat›r›ma yönlendirmesi. ● VERG‹ TEfiV‹⁄‹ ● Biriktirme süreci: Ödenen katk›lar (iflçi veya iflveren) brüt ücretin veya beyan edilen gelirin %10’una kadar gelir vergisi matrah›ndan indirilebilmektedir. ‹flverenlerin çal›flanlar› ad›na ödeyecekleri katk›lar brüt ücretin %10’una kadar iflverenin kurumlar vergisi matrah›ndan indirilebilmektedir. ● Yat›r›m süreci: Emeklilik yat›r›m fonlar›n›n de¤er art›fllar›ndan vergi al›nmamaktad›r. ● Geri ödeme süreci: Bireysel emeklilik sözleflmesi kapsam›nda, 10 y›l süreyle katk› pay› 56 Bireysel emeklilik sisteminin bafllang›c›ndan bu yana sistemin gösterdi¤i geliflim trendi ile bu y›l gerçeklefltirilmesi öngörülen çal›flmalar birlikte de¤erlendirildi¤inde, 2005 y›l›n›n bireysel emeklilik sektörü ve hayat sigortac›l›¤› faaliyetleri aç›s›ndan h›zl› bir geliflim ve at›l›m y›l› olaca¤› anlafl›lmaktad›r. ödemeden ayr›lanlara yap›lan ödemelerden % 15, 10 y›l süreyle katk› pay› ödemifl olmakla birlikte, bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakk› kazanmadan ayr›lanlara yap›lan ödemelerden % 10, Emeklilik hakk› kazananlar ile bu sistemden vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayr›lanlara yap›lan ödemelerin %25’i vergiden muaft›r. Kalan %75 üzerinden ise %5 oran›nda gelir vergisi tevkifat› yap›lmaktad›r. Ayr›ca, tek primli y›ll›k gelir sigortalar› vergiden muaft›r. Bakanlar Kurulunun miktar ve oranlar› iki kat›na kadar art›rma yetkisi bulunmaktad›r. EMEKL‹L‹K GÖZET‹M MERKEZ‹ (EGM) Emeklilik Gözetim Merkezi, Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yat›r›m Sistemi Kanunu ve ilgili mevzuat uyar›nca Hazine Müsteflarl›¤›n›n ba¤l› oldu¤u Bakan›n görev ve yetkilendirmesi çerçevesinde merkezi ‹stanbul’da olmak üzere 10 Tavsiye Kararlar› Dan›flma Kurulu Düzenleme & Denetleme EMEKL‹L‹K fi‹RKET‹ Bireysel Emeklilik Sözleflmesi Hazine Müsteflarl›¤› Gözetim Verilerinin Sunumu Tavsiye Kararlar› Hazine Müsteflarl›¤› Sermaye Piyasas› Kurulu Çal. ve Sos. Güv. Bakanl›¤› Maliye Bakanl›¤› Günlük Gözetim Emeklilik Yat›r›m Fonu Düzenleme ve Denetlemesi Portföy Yönetim Sözleflmesi Düzenleme & Denetleme Portföy Yönetim fiirketi Saklay›c›l›k Sözleflmesi Fon ‹fllemleri ve Bilgi Ak›fl› Kamoyu Bilgilendirme Bireysel Hesaplar Sermaye Piyasas› Kurulu Bilgi ve Belge Sunumu KATILIMCILAR Bilgi Al›flverifli Temmuz 2003 tarihinde kurulmufltur. Bireysel emeklilik sisteminin güvenli, fleffaf ve etkin bir flekilde iflletilmesini sa¤lamak, kat›l›mc›lar›n hak ve menfaatlerini korumak, hem denetleyici kamu otoritelerinin (Hazine Müsteflarl›¤› ve SPK) karar almas›na yard›mc› olacak verileri, hem de kamuoyuna sa¤l›kl› bilgi aktar›m› için gerekli verileri sa¤lamak için görevlendirilen EGM’nin hissedarlar›, A grubu hisse ile Hazine Müsteflarl›¤› ve eflit oranda B grubu hisseler ile sistemde faaliyet gösterme izni alan 11 Emeklilik fiirketidir. Kamu ve özel kesimin bir arada oldu¤u esasen bir e-yönetiflim mekanizmas› olan EGM’nin kurulufl sermayesi 2.475.225 YTL’dir ve Yönetim Kurulu, Emeklilik fiirketi Genel Müdürleri, Hazine Müsteflarl›¤› Temsilcisi ve EGM Genel Müdürün- Takasbank den oluflmaktad›r. Kurum bünyesinde "Sistem Gelifltirme ve Bilgi Teknolojileri", "‹statistik, Aktuarya ve Veri Yönetimi", "‹ç Hizmetler" ve "D›fl ‹liflkiler ve Bilgilendirme" olmak üzere dört birim mevcuttur. EGM, Emeklilik fiirketlerinin faaliyetlerinin günlük olarak elektronik ortamda gözetimi ve yetkili kamu otoritelerine raporlanmas›, Emeklilik fiirketlerince yap›lacak ifllemlerin sonucunda oluflan bilgilerin konsolidasyonu, kat›l›mc›lara ait bilgilerin saklanmas› ve korunmas›, kamuoyunun ve kat›l›mc›lar›n bilgilendirilmesi, kat›l›mc› flikayetlerinin tarafs›z bir flekilde incelenmesi ve yönlendirilmesi, özel nüfus katman› istatistikleri üretilmesi, sistem iflleyifl analizleri yap›lmas›, bireysel emeklilik arac›lar› s›nav›n›n yap›lmas› ve bireysel emeklilik arac›lar› sicilinin ta- 57 ‹NCELEME - ARAfiTIRMA Kat›l›mc›lar›n Yafllara Göre Da¤›l›m› (Adet) 25.000 Kat›l›mc› Say›s› ve Yat›r›ma Yönlenen Fon Geliflimi 160.553.816 20.000 15.000 10.000 5.000 0 174.921.725 18 21 24 27 30 33 36 39 42 45 48 51 54 57 60 63 66 69 72 75 78 81 87 Kat›l›mc› Yafllar› kibi, ortak tan›t›m, e¤itim programlar›, yaz›l›m ve benzeri konulardaki taleplerin karfl›lanmas›, sistemin güven içinde ifllemesi ve olas› sorunlara kamu otoritelerinin sistemdeki elektronik gözü olarak zaman›nda müdahalede bulunulmas›na olanak sa¤layacak veri oluflturulmas› ve bireysel emeklilik sisteminin analitik olarak incelenmesi faaliyetlerinde bulunmaktad›r. EGM FAAL‹YETLER‹N‹N S‹STEME TEMEL FAYDALARI Kamunun gözetim ve denetimde etkinli¤inin artmas›, Tarafs›z bilgiye her türlü iletiflim kanal›yla ulaflabilen bilinçli kat›l›mc› ve kamuoyu, Mesleki yeterlilik ile bilgi ve becerileri s›nanm›fl bilinçli bireysel emeklilik arac›lar›, fiikayet, itiraz ve sorunlar›n minimum seviyelerde oldu¤u, güvenli, etkin ve fleffaf bir sistem, H›zl› ve etkin karar alma süreci, Eksiklikleri ve aksakl›klar› en k›sa sürede tespit edebilme, müdahalede bulunabilme, Etkinli¤i art›rmak üzere al›nacak kararlar ve oluflturulacak yeni stratejiler için gerekli projeksiyonlar üretebilme, Sistemde yer alan flirketlerin e¤itim, tan›t›m, yaz›l›m vb. konularda maliyetlerinin azalt›lmas›. Söz konusu faaliyetlerini yerine getirebilmek için gerekli bilgi teknoloji altyap›s›na sahip olan EGM’de, temel donan›m d›fl›nda bilgi sistemleri yaz›l›mlar›, iletiflim ve güvenlik altyap›lar›, elektronik bireysel emeklilik arac›lar› s›nav sistemi (eBEAS) ve kurumsal bilgi sistemi oluflturulmufltur. Veri transfer yönetimi, gözetim yap›s›, istatistik ve analiz oluflturmaya yönelik yap›lar, ça¤r› yönetim sistemi, kat›l›mc› iliflkileri yönetimi, web 58 436.627 248.942 97.319 38.136.101 Birinci 6 Ay ‹kinci 6 Ay Kat›l›mc› Say›s› Üçüncü 6 Ay YY Fon (YTL) portal› ve mali ifller yönetimi altyap›n›n baz› bileflenlerindendir. EGM, bilgilendirme unsuru olarak internet teknolojisi tabanl› ve sesli otomatik yan›tlama teknolojileri kullanmaktad›r. e-BEAS Emeklilik ürününün tan›t›m, pazarlama ve sat›fl›n› yapan bireysel emeklilik arac›lar›n›n mesleki bilgi ve becerilerini ölçen e-BEAS elektronik ortamda gerçeklefltirilmektedir. Temmuz 2004’ten itibaren ‹stanbul’da Kadir Has Üniversitesi ve Bahçeflehir Üniversitesi, Ankara’da Ankara Üniversitesi ve ‹zmir’de Ege Üniversitesi’nde yap›lan s›navlarda, her arac› aday› için akademik olarak do¤rulanm›fl soru havuzundan dinamik ve rassal atama ile farkl› soru seti oluflturulmaktad›r. Her adaya yöneltilen sorular ve yan›tlar› merkezi veritaban›nda saklanarak, soru ve aday baz›nda istatistik üretimi gerçeklefltirilmektedir. EGM web sayfas›ndan; s›nav öncesinde s›nav yeri ve tarihi, s›navdan sonra ise s›nav sonuçlar›, T.C. Kimlik Numaras› ile sorgulama yapmak suretiyle ö¤renilebilmektedir. EMEKL‹L‹K fi‹RKETLER‹N‹N GÖZET‹M‹ Emeklilik fiirketlerinin gözetimi, standartlaflt›r›lm›fl bilgi transfer kümesi kay›tlar› fleklinde gönderilen veri setleri ile yap›lmaktad›r. Emeklilik fiirketleri, bir önceki güne ait veri setlerini içeren dosyalar› her gün EGM’ye göndermektedir. Sözleflme, kat›l›mc›, emeklilik yat›r›m fonlar›, arac›lar, emeklilik planlar› bilgilerini içeren veri setleri do¤rulama kurallar› ile kontrol edilerek, flirketlere geri bildirimler yap›lmaktad›r. EGM’N‹N ULUSLARARASI KURULUfiLARLA ‹fiB‹RL‹⁄‹ Ayr›ca, EGM’nin uluslararas› kurulufllarla ve çeflitli ülkelerle özel emeklilik sisteminin gözetimi konusunda iflbirli¤i sa¤lanmas›, bilgi al›flveriflinde bulunulmas›, sistemi gelifltirecek uluslararas› projelerde yer al›nmas›na yönelik çal›flmalar› da bulunmaktad›r. ‹stihdam›n art›r›lmas›n› amaçlayan ve Avrupa Komisyonu taraf›ndan desteklenen Aktif ‹flgücü Programlar› Projesine (A‹PP) teklif verme aflamas›nda çeflitli kurulufllara EGM taraf›ndan dan›flmanl›k hizmeti verilmifltir. Ayr›ca, EGM ekonomik reform program›n›n ve özellefltirme hedeflerinin baflar›yla tamamlanmas›na yard›mc› olmay› amaçlayan Dünya Bankas› destekli ‹fiKUR koordinasyonlu¤unda yürütülen Özellefltirme Sosyal Destek Projesine (ÖSDP) teklif verme aflamas›nda emeklilik flirketlerine teknik destek de sa¤lam›flt›r. 2004 ve 2005 y›llar›nda bafllayan projeler halen devam etmektedir. EGM, üyesi oldu¤u Uluslararas› Özel Emeklilik Düzenleyici ve Denetleyici Kurulufllar› A¤›’n›n (International Network of Pensions Regulators and Supervisors - INPRS) Temmuz 2004’de Uluslararas› Özel Emeklilik Düzenleyici ve Denetleyici Kurulufllar› Teflkilat› (International Organisation of Pension Supervisors –IOPS) ad›yla resmi ve kendi tüzel kiflili¤i olan bir kurulufla dönüflmesi ile fiubat 2005 itibar›yla IOPS’un yönetici statüsünde üyesi olmufltur. edildi¤i için 31 Aral›k 2004 tarihi itibar› ile provizyon beklemekte olan henüz yürürlü¤e girmemifl ancak 2004 y›l› sat›fl› olarak de¤erlendirilebilecek 19.334 sözleflme de eklenirse 353.891 adet sözleflme say›s›na ulafl›lmaktad›r. 13 Haziran 2005 itibar› ile sistemde 481.499 kat›l›mc›, 506.262 sözleflme, 576 milyon YTL toplam katk› pay› bulunmaktad›r. Yat›r›ma yönlenen fon büyüklü¤ü 2004 y›lsonuna göre %100 artarak 555 milyon YTL’ye ulaflm›fl durumdad›r. Sistemin bafllang›c›ndan itibaren alt› ayl›k dönemler itibar›yla kat›l›mc› say›s› ve yat›r›ma yönlenen fon büyüklü¤ünü gösteren afla¤›daki grafikte görüldü¤ü üzere, sistemin en önemli özelliklerinden biri de yap›s› gere¤i yat›r›ma yönlenen fon büyüklü¤ünün katlanarak büyüyor olmas›d›r. %76’s› 25–44 yafl aral›¤›nda yer alan kat›l›mc›lar›n a¤›rl›kl› olarak Türk Liras› (%80) ve ayl›k ödemeyi (%92) tercih etti¤i görülmektedir. 13 Haziran 2005 itibar›yla, kat›l›mc›lar›n katk› pay›n› Türk Liras› ve ayl›k olarak ödeme tercihleri 2004 y›lsonundaki gibi yüksek oranlarda devam etmektedir. Grup sözleflme adedi ilk y›l tüm sözleflmelerin %19’u oran›nda gerçekleflmifltir. Di¤er taraftan, önü- GENEL DE⁄ERLEND‹RME Bireysel emeklilik sistemi, 2004 y›l› içinde gerek kat›l›mc› say›s› gerekse katk› pay› ve fon büyüklükleri aç›s›ndan beklentilerin oldukça üzerinde bir performans göstermifltir. 27 Ekim 2003 tarihinde bafllayan sistem, 2004 y›l›n› hedeflerin %9 üzerine ç›karak 314.257 kat›l›mc›, 334.557 sözleflme ve 276 milyon YTL yat›r›ma yönlenmifl katk› pay› tutar› ile kapatm›flt›r. Bu sözleflmelere, ödemesi kredi kart›ndan tahsil 59 ‹NCELEME - ARAfiTIRMA müzdeki aylarda yap›lacak mevzuat düzenlemeleri ile daha h›zl› artmas› beklenen grup sözleflme adedi 13 Haziran 2005 itibar› ile %22.4’e yükselmifltir. 2005 May›s sonu itibar› ile emeklilik flirketlerinin 61 adet bireysel, 81 adet grup emeklilik plan› ve 84 adet emeklilik yat›r›m fonu bulunmaktad›r. 12 A¤ustos 2004 tarihinde yürürlü¤e giren "Emeklilik fiirketlerindeki Birikimli Hayat Sigortalar›ndan Bireysel Emeklilik Sistemine Aktar›mlara ‹liflkin Tebli¤"in ard›ndan bafllayan birikimli hayat sigortalar›ndan bireysel emeklilik sistemine aktar›mlar halen devam etmektedir. 7 Ekim 2006 tarihine kadar kullan›labilecek bu hak ile 26.824 kat›l›mc› 13 Haziran 2005 itibar› ile 24.538 adet yeni sözleflmeye, 2.286 adet mevcut emeklilik sözleflmesine aktar›m yapm›flt›r. Toplam aktar›lan katk› pay› ise 100,8 milyon YTL tutar›ndad›r. Bu tutar yat›r›ma yönlenen toplam tutar›n (554,6 milyon YTL) %18’ine denk gelmektedir. 2004 y›l› sonu itibar› ile 13.660 adet yeni sözleflmeye, 1.132 adet mevcut emeklilik sözleflmesine aktar›m yap›lm›fl ve aktar›lan toplam katk› pay› 51,8 milyon YTL olmufltu. Sistemde bir y›l›n› dolduran kat›l›mc›lar, birikimlerini di¤er emeklilik flirketlerine aktarmaya 2004 y›lsonuna do¤ru bafllam›flt›r. Aktar›mlar sonucunda, 13 Haziran 2005 itibar› ile 1.113 kat›l›mc› flirket de¤ifltirmifl ve 2,5 milyon YTL tutar›ndaki fon flirketler aras›nda transfer olmufltur. Ayn› tarih itibar›yla aktar›m hakk›na sahip olan toplam kat›l›mc› say›s›n›n 481.499 oldu¤u göz önünde bulundurulursa, kat›l›mc›lar›n yaln›zca %0,2’sinin bu hakk› kulland›¤› görülmektedir. Buna ba¤l› olarak kat›l›mc›lar›n bireysel emek- Lisanslama Sürecinde Arac›lar (Adet) 14.282 15.000 10.118 10.000 9.496 5.000 0 60 S›nava Giren Arac› Lisans Arac› Lisansl› ve Aktif Arac› Sözleflmelerin Bireysel-Grup Da¤›l›m› Grup; 113.326; % 22,4 Grup Bireysel Bireysel; 392.936; % 77,6 Sözleflmelerin Para Birimine Göre Da¤›l›m› (Adet) YTL USD; 80.341; %15,9 EURO USD EURO;19.824; % 3,9 YIL; 406.097; % 80,2 lilik sözleflmesi imzalad›klar› flirketleri de¤ifltirip, birikimlerini baflka flirketlere transfer etme yönünde ciddi bir e¤ilim tafl›mad›klar› ve önümüzdeki dönemlerde aktar›mlar›n flirketlerin hizmet kalitelerine, özellikle fon performanslar›na göre flekil kazanaca¤› ortaya ç›kmaktad›r. B‹REYSEL EMEKL‹L‹K ARACILARI Bireysel emeklilik ürününün tan›t›m, pazarlama ve sat›fl›n› yapan bireysel emeklilik arac›lar›n›n mesleki bilgi ve becerilerini ölçmek amac›yla EGM taraf›ndan 2004 y›l›n›n ikinci yar›s› düzenlenmeye bafllanan e-BEAS (elektronik Bireysel Emeklilik Arac›lar› S›nav›) sisteme olan güvenin pekiflmesi aç›s›ndan önemli geliflmelerden biri olmufltur. 13 Haziran 2005 itibar› ile 8.035’i ‹stanbul’da, 4.004’ü Ankara’da ve 2.243’ü ‹zmir’de olmak üzere toplam 14.282 arac› s›nava tabi tutulmufltur. Baflar›l› olarak lisans belgesi almaya hak kazanan 10.118 arac›n›n 9.496’s› ilgili tarih itibar› ile arac›l›k faaliyetinde bulunmaktad›r. Lisans belgesi alan arac›lara 28 fiubat 2005 itibar› ile tan›t›m kart› verilmeye bafllanm›flt›r. Bu tarihle birlikte emeklilik flirketlerinin arac›lar›na verdikleri geçici tan›t›m kartlar› geçerlili¤ini kaybetmifl bulunmaktad›r. Bireysel emeklilik arac›lar›n›n arac›l›k faaliyeti yaparken EGM taraf›ndan verilen tan›t›m kart›n› ibraz etmeleri ve kat›l›mc›larla flirket ad›na veya hesab›na yapt›¤› her türlü ifllemde ve Hazine Müsteflarl›¤› taraf›ndan gerekli görülen her türlü bilgi ve belgede tan›t›m kart›n› ve sicil numaras›n› kullanmas› zorunlu hale gelmifltir. 14 Mart 2005 tarihi ile Bireysel Emeklilik Arac›lar› Hakk›nda Yönetmelik’in Geçici 1’inci maddesi kapsam›nda geçici sicil numaras› alm›fl ve 28 fiubat 2005 tarihine kadar e-BEAS’a girmemifl lise mezunu adaylar›n s›nava baflvurma haklar› sona ermifltir. Söz konusu adaylardan 28 fiubat 2005 tarihine kadar s›nava girmifl ancak baflar›l› olamam›fl kifliler ile s›nav baflvurusu 14 Mart 2005 günü mesai bitimine kadar EGM’ye ulaflm›fl ve s›nav baflvurusu kabul edilmifl kifliler için s›nava girme süresi ise 28 fiubat 2006 tarihine kadar uzat›lm›flt›r. Bu y›l içerisinde bireysel emeklilik sistemine kurumsal ve grup bazl› kat›l›mlar›n art›r›labilmesini teminen; Sosyal Sigortalar Kanunu’nun Geçici 20. maddesine tabi olanlar d›fl›nda kalan ve üyelerine emeklilik hizmeti sa¤layan vak›f ve sand›k üyelerinin, emekliliklerine yönelik olarak kazan›lan süre vb. gibi kazanm›fl olduklar› haklar ile birlikte bireysel emeklilik sistemine gönüllülük esas›na dayal› olarak geçebilmelerine imkan sa¤lanmas› ile ilgili taraflardan görüfl al›narak uygulaman›n hayata geçirilmesi amac›yla mevzuat çal›flmalar› sürdürülmektedir. Sistemden emekli olmaya hak kazan›lmaya bafllanmas›yla birlikte, y›ll›k gelir sigortas›na olan talebin h›zla artmas› beklenmektedir. 4632 say›l› Kanunun 6’nc› maddesinde tan›m› yap›lm›fl bulunan y›ll›k gelir sigortas›na iliflkin usul ve esaslar›n ayr›nt›l› olarak belirlenmesi hususundaki mevzuat çal›flmalar› geçti¤imiz y›l bafllam›fl olup, y›l içerisinde hayat sigortac›l›¤› faaliyetinde bulunan flirketlerin de görüflü al›narak son aflamaya getirilmesi için çal›flmalar devam etmektedir. 2006 y›l› içerisinde hayat sigortac›l›¤› ürününün tan›t›m, pazarlama ve sat›fl›n› yapan kiflilerin de elektronik ortamda s›nava al›narak sicil takiplerinin yap›lmas› ve bireysel Sözleflmelerin Kurulufl Tiplerine Göre Da¤›l›m› (Adet) Birikimli Hayat Sigortalar›ndan BES’e Aktar›m; 26.824; %5,3 Birikimli Hayat Sigortalar›ndan BES’e Aktar›m Sisteme Yeni Kat›l›m Sisteme Yeni Kat›l›m; 479.438; % 94,7 Toplam Katk› Pay›n›n, Sözleflmelerin Sisteme Kat›l›m Türlerine Göre Da¤›l›m› (YTL) Birikimli Hayat Sigortalar›ndan BES’e Aktar›m; 100.842.836; % 17,5 Sisteme Yeni Kat›l›m; 475.188.568; % 82,5 Birikimli Hayat Sigortalar›ndan BES’e Aktar›m Sisteme Yeni Kat›l›m emeklilik sisteminin ülkemizde daha genifl kesimlerce tan›nmas› ve kamuoyunun detayl› bir flekilde bilgilendirilebilmesi amac›na yönelik kapsaml› tan›t›m aktiviteleri gerçeklefltirilmesi planlanmaktad›r. Bireysel emeklilik sisteminin bafllang›c›ndan bu yana sistemin gösterdi¤i geliflim trendi ile bu y›l gerçeklefltirilmesi öngörülen çal›flmalar birlikte de¤erlendirildi¤inde, 2005 y›l›n›n bireysel emeklilik sektörü ve hayat sigortac›l›¤› faaliyetleri aç›s›ndan h›zl› bir geliflim ve at›l›m y›l› olaca¤› anlafl›lmaktad›r. Tüm bu geliflmeler, on y›l içinde ulafl›lmas› öngörülen GSY‹H’nin %5 ila %10’u aras›ndaki bir fon büyüklü¤üne eriflilmesi hedefinin daha erken gerçeklefltirilme olas›l›¤›n›n oldu¤unu da göstermektedir. ■ Bu yaz› Emeklilik Gözetim Merkezi taraf›ndan haz›rlanm›flt›r. 61 GARANT‹ S‹GORTA HESABI’NDAN Limiti aflan tedavi masraflar›n›n tahsili A. Kadir KÜÇÜK Garanti Sigorta Hesab› Müdürü S igorta flirketleri, Karayollar› Trafik Kanunu’nun 91. maddesi gere¤i zorunlu olan mali sorumluluk sigortas›n› tanzim etmekle yükümlüdürler. Zorunlu mali sorumluluk sigortas›na iliflkin teminat tutarlar› ile tarife ve talimatlar› Hazine Müsteflarl›¤›’n›n ba¤l› oldu¤u Bakanl›kça tespit edilir ve Resmi Gazete’de yay›mlanmak suretiyle uygulan›r. Sigorta flirketleri, belirlenen bu teminat tutarlar› ile s›n›rl› olarak sorumludurlar. Ancak bu uygulaman›n tek istisnas›, Karayollar› Trafik Kanunu’nun 8’inci maddesi gere¤i yap›lan ödemelerdir. Zira bu maddede zorunlu mali sorumluluk sigortalar›nda geçerli olan teminat ne olursa olsun, tedavi harcamalar›n›n tamam›n›n sigorta flirketlerinden tahsil edilece¤i hükme ba¤lanm›flt›r. Sigorta flirketlerinin zorunlu mali sorumluluk sigortas› geçerli teminat› limitleri ve flartlar› dahilinde ödemekle yükümlü bulunduklar› tutar› aflan k›sm› için Karayolu Trafik Garanti Sigortas› Hesab›’na baflvurmas› ve kanunun öngördü¤ü hususlar dahilinde tahsil etmesi gerekmektedir. KANUNUN ÖNGÖRDÜ⁄Ü HUSUSLAR Kaununun öngördü¤ü hususlar nelerdir? Hangi flartlarda tedavi giderlerinin tamam› ödenir? Bütün bu hususlar› aç›klamak için K.T.K.’nun 8’inci maddesini aç›klamak gerekir. Karayollar› Trafik Kanunu’nun 8 inci maddesinde trafik kazalar›nda acil müdahaleler ele al›nm›fl ve konu maddenin (b) bendinin ikinci paragra- 62 f›nda flu flekilde aç›klanm›flt›r: "Üniversitelere ba¤l› hastaneler ve di¤er bütün resmi ve özel sa¤l›k kurum ve kurulufllar›, acil olarak kendilerine getirilen trafik kazas› geçirmifl kiflilere, Sa¤l›k Bakanl›¤› tarifesini uygulamak suretiyle, vermifl olduklar› hizmetlerin bedelinin tamam›n› yükümlü sigorta flirketlerinden tahsil ederler." Kanunda, Üniversitelere ba¤l› hastaneler ve di¤er bütün resmi ve özel sa¤l›k kurum ve kurulufllar›n›n trafik kazas› geçiren, kendilerine acil olarak getirilen kiflilere verecekleri tedavi masraflar›n›n tamam›n› sigorta flirketlerinden tahsil edecekleri aç›klanm›flt›r. Burada amaç, trafik kazas› geçirmifl ve acil olarak hastanelere getirilen kiflilere yap›lacak t›bbi müdahale sonucu meydana gelecek masraflar›n zorunlu mali sorumluluk sigortas› teminat›n› afl›p, aflmayaca¤› veya kazazedelerden tahsil edilip edilemeyece¤ini düflünmeden müdahalenin bir an önce yap›lmas›n› sa¤lamak ve müdahale sonras› kazazedeleri maddi aç›dan zor durumda b›rakmamakt›r. Müdahale sonras› ç›kacak masraflar›n, sigorta teminat limitlerine bak›lmaks›z›n tamam›n›n öncelikle sigorta flirketlerinden, teminat limit fazlas›n›n Garanti Sigortas› Hesab›’ndan tahsil edilmesi, sa¤l›k kurulufllar›na tahsilat aç›s›ndan, kaza geçirenlere tedavi aç›s›ndan güvence sa¤layacakt›r. S‹GORTA fi‹RKETLER‹ NE YAPACAK? 8’inci maddenin (b) bendinin dördüncü paragraf›nda da; "Sigorta flirketleri, zorunlu mali sorumluluk sigortas› geçerli teminat limitleri ve flartlar› dahilinde ödemekle yükümlü bulunduklar› aflan k›sm› için Karayolu Trafik Garanti Sigortas› Hesab›’na baflvurur" aç›klamas› mevcuttur. Bu aç›klama ile sigorta flirketlerinin, yükümlülü¤ünde bulunmad›¤› halde zorunlu olarak ödemifl olduk- lar› ve geçerli teminat limitini aflan k›sm› için Garanti Sigortas› Hesab›’na baflvurmalar› ve buradan tahsilat› yapmalar› öngörülmüfltür. Sa¤l›k kurulufllar›n›n sigorta flirketlerinden, sigorta flirketlerinin de Garanti Sigortas› Hesab›’ndan bu tahsilat› yapabilmesi için maddenin ikinci paragraf›nda aç›klanan üç önemli husus vard›r. Birinci husus, tedavi hizmeti verecekleri kiflilerin trafik kazas›nda yaralanm›fl olmas›, ikinci husus trafik kazas›nda yaralanan bu kiflilerin sa¤l›k kurulufllar›na acil olarak getirilmifl olmas› üçüncü husus ise verilecek olan tedavi giderlerinin Sa¤l›k Bakanl›¤› tarifesine uygun olmas›d›r. Olayda say›lan üç husus gerçekleflmifl ise, bu durumda bu hizmeti veren bütün resmi veya özel sa¤l›k kurum ve kurulufllar› verdikleri hizmet bedelinin tamam›n› sigorta flirketlerinden tahsil edeceklerdir. SA⁄LIK BAKANLI⁄I’NIN KONUMU Sa¤l›k Bakanl›¤› verilen hizmetler karfl›l›¤› yap›lacak tahsilat›n fleklini yine 8. maddenin (b) bendinin üçüncü paragraf›nda flu flekilde belirlemifltir. "Sa¤l›k Bakanl›¤› bu görevlerin yerine getirilmesi ile ilgili olarak, verilen hizmetlerin bedellerini yükümlü sigorta flirketlerinden tahsil etmek için Maliye Bakanl›¤›’n›n görüflünü alarak döner sermaye saymanl›¤› kurar. Bu amaçla döner sermaye saymanl›¤› taraf›ndan tahsil edilen gelirin tamam› bu Kanun ile, Sa¤l›k Bakanl›¤›’na verilen görevlerin yerine getirilmesinde kullan›l›r. Sa¤l›k Bakanl›¤› taraf›ndan yap›lan harcamalar›n tamam› Sa¤l›k Bakanl›¤› Döner Sermaye ‹flletmesine 8 iflgünü içinde yükümlü sigorta flirketlerince ödenir." Sa¤l›k Bakanl›¤›, 02.10.1999 tarih ve 23834 say›l› Resmi Gazetede yay›mlanan Yönetmelik ile Trafik Hizmetleri Döner Sermaye ‹flletmesini yürürlü¤e koymufltur. Döner Sermaye ‹flletmesinin görev alan›n›n daha iyi belirlenmesi için de Sa¤l›k Bakanl›¤› Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlü¤ü 27.02.2004 tarih, 3274 say›l› yaz›lar›yla 2004/27 say›l› Genelge’yi yay›mlam›flt›r. GENELGE NE D‹YOR? Genelge’de; Kanun hükmünün fiilen uygulanmas›n› teminen, Üniversitelere ba¤l› hastaneler ile resmi veya özel di¤er sa¤l›k kurum ve kurulufllar›n›n, t›bbi müdahale ve tedavi amac›yla acil olarak kendilerine getirilen trafik kazas› geçirmifl kiflilere vermifl olduklar› sa¤l›k hizmetlerinin bedellerini, müracaat tarihinde yürürlükte bulunan ve Maliye Bakanl›¤›’nca her y›l yay›mlanan Bütçe Uygulama Talimat›’nda belirlenmifl olan muayene-tetkik-tahlil-ameliyat ve tedavilere ait fiyat tarifeleri üzerinden ücretlendirilmeleri ve yine Bütçe Uygulama Talimat›nda düzenlenmifl bulunan faturaland›rma ifllemleri ve faturalar›n ödenmesine iliflkin usul ve esaslara uygun olarak yükümlü sigorta flirketlerine tahakkuk ettirmek suretiyle tahsil edilmesi gerekti¤i belirtilmifltir. Sigorta flirketleri, Kanunun 8-b maddesi gere¤i yukar›da belirtilen usul ve esaslara uygun olarak kendilerine tahakkuk ettirilmifl olan tedavi giderlerine ait fatura tutar›n›n tamam›n›n öngörülen süre içerisinde ilgili sa¤l›k kurum ve kuruluflunun gösterece¤i bankadaki özel hesaba ödemekle yükümlüdürler. Garanti Sigortas› Hesab›’n›n burada sorumlulu¤u, sigorta flirketleri taraf›ndan tamam› ödenmifl, ancak teminat limitini aflan k›sm› için yap›lan baflvurular›, Kanun’un 8’ inci maddesi kapsam›nda incelemek ve maddede aç›klanan hususlara uygunlu¤unun saptanmas› halinde ödemeyi yapmakt›r. ■ 63 TRAMER’DEN 2005 y›l› Ocak-May›s döneminde 3.733.868 adet poliçenin tanzim edildi, 487.413 bin YTL prim geliri elde edildi. Geçen y›la göre… Poliçe adedinde % 18.88, üretimde % 51.37 art›fl Mehmet ÜST TRAMER Müdürü T rafik Sigortas› Bilgi MerkeziTRAMER veri taban›na sigorta flirketleri taraf›ndan transfer edilen poliçe bilgilerine ba¤l› olarak, Sektör genelinde, 2005 y›l› Ocak-May›s döneminde 3.733.868 adet poliçenin tanzim edilmifl ve karfl›l›¤›nda 487.413 bin YTL prim geliri elde edilmifltir. Geçen y›l›n ayn› döneminde ise 3.140.937 adet poliçenin tanzim edilerek, 321.993 bin YTL prim geliri elde edilmifl olup, geçen y›la göre poliçe adedinde yüzde 18.88 oran›nda, prim üretiminde ise yüzde 51.37 oran›nda art›fl sa¤land›¤› belirlenmifltir. Hasar tazminat rakamlar›na iliflkin istatistikler ise henüz sonuçland›r›lamad›¤›ndan önümüzdeki say›da yay›nlanacakt›r. 2005 y›l› Ocak-May›s döneminde tanzim edilen 3.733.868 adet poliçenin yüzde 12’sinin sürprimli basamaktan (1-2-3. basamak), yüzde 43’ü normal tarifeden (4. basamak) 64 2005 Y›l› Ocak- May›s Dönemi - Tarife Basamak Kodu Baz›nda Poliçe Adedi ve Prim Üretimi Da¤›l›m› (bin YTL) Tablo 1: Tarife Basamak Kodu Poliçe Adedi Prim Üretimi 279,735 87,871 122,400 1,599,917 320,995 146,381 1,176,569 3,733,868 44,807 15,019 19,090 210,158 40,983 19,351 138,004 487,413 1 2 3 4 5 6 7 Sektör Toplam› ve yüzde 45’i indirimli basamaktan (5-6-7. basamak) tanzim edildi¤i gözlemlenmifltir. 2004 y›l› Ocak-May›s döneminde toplam Tablo 4: Araç Sat›fl› - 2004 Yeni Araç Poliçe Üretimi - 2004 Yerli Yabanc› Toplam Adet Prim 146 .516 178 .023 324 .539 3 .140 .937 321 .993 Tablo 2: Tarife Basamak Kodu 1 2 3 4 5 6 7 Sektör Toplam› 2004-2005 Y›l› Ocak-May›s Dönemi Poliçe Adedi ve Prim Üretimi Karfl›laflt›rmas› (bin YTL) 2004 2005 Poliçe Adedi Prim Üretimi Poliçe Adedi Prim Üretimi Poliçe Adedi Prim Üretimi 3,892 4,580 7,036 963,555 196,467 123,559 1,841,848 3,140,937 712 946 1,337 89,605 23,090 10,474 192,130 321,993 279,735 87,871 122,400 1,599,917 320,995 146,381 1,176,569 3,733,868 44,807 15,019 19,090 210,158 40,983 19,351 138,004 487,413 275,843 83,291 115,364 636,362 124,528 22,822 -665,279 592,931 44,095 14,074 17,753 120,554 17,893 5,177 -54,126 165,420 Tarife Basamak Kodu Baz›nda Poliçe Adedi Üretimi Da¤›l›m› (2005 y›l› Ocak-May›s) 7. Basamak % 32 Fark 1. Basamak %7 Tablo 3: Tafl›t Kredi Kullan›m Oran› (2005 Y›l›) Milyon YTL 2. Basamak 3. Basamak %2 %3 Ocak-Mart 2005 Ocak-Mart 2004 dönemine dönemine göre göre Tafl›t 1.526 Ekim-Aral›k 2004 -30 -20 Kaynak: Türkiye Bankalar Birli¤i, Tüketici Krediler Raporu Mart 2005 6. Basamak %4 5. Basamak %9 4. Basamak % 43 324.539 adet araç sat›fl› gerçeklefltirilirken, 2005 y›l›n›n ayn› döneminde araç sat›fl›nda yüzde 17.26 oran›nda bir azal›fl olmufl ve 268.536 adet araç sat›fl› gerçekleflmifltir. Ancak; 2005 y›l›nda bir önceki y›la k›yasla 592.931 adet ek poliçe üretimi gerçeklefltirilmifl olup, araç sat›fl›n›n poliçe üretimine etkisi ç›kar›ld›¤›nda sisteme net 324.395 adet poliçe girdisi sa¤lanm›fl, buna karfl›l›k ise 42.171 bin YTL prim üretimi elde edilmifltir. 2004 y›l›n›n Ocak-Mart döneminde ise toplam 156.402 adet araç sat›fl› gerçeklefltirilirken, 2005 y›l›n›n ayn› döneminde 130.184 adet araç sat›fl› gerçeklefltirilmifltir. Araç sat›fl›nda yüzde 16.76 oran›nda azal›fl ile birlikte tüketici tafl›t kredi kullan›m oran›nda da yüzde 30 oran›nda azal›fl gerçekleflmifltir. TRAMER’DEN GEL‹fiMELER ● 1 A¤ustos 2005 Tarihinden ‹tibaren Tüm Poliçeler için Hasar Durum Belgesi’nin On Line Olarak Al›nmas› Zorunlu Oluyor. ● Nüfus ve Vatandafll›k ‹flleri Gn. Md. Kimlik Paylafl›m Sistemi Projesi (KPS) ile Poliçe Bilgilerinin Entegrasyonuna Yönelik Çal›flmalar Tamamland›. ● Emniyet Genel Müdürlü¤ü’ nden Araç Tescil Bilgilerinin TRAMER Bünyesine Al›nmas› ile ilgili anlaflma sa¤land›. ● TRAPORT Bilgi Portal› www.traport.org 1 Temuz 2005 de Hizmete Giriyor. ■ Sat›fl› ve Poliçe Üretimi Karfl›laflt›rmas›-Bin YTL (Ocak-May›s Kümülatif-2004/2005) Araç Sat›fl› - 2005 Poliçe Üretimi - 2005 Fark Yerli Yabanc› Toplam Adet Prim Araç Sat›fl› 124 .993 143 .543 268 .536 3 .733 .866 487 .413 -56 .003 Art›fl% Poliçe Adedi Prim Üretimi Yeni Poliçe Adedi Yeni Poliçe Prim. Ürt -17 .26 592 .931 165 .420 324 .395 42 .171 65 DASK’TAN DASK’›n sahibi toplumdur Ferhan ÖZAY DASK Koordinatörü D ASK projesi, ulusal bir meseleyi ele alan, Türkiye’nin toplum mühendisli¤i konusunda gerek sosyal, gerekse ekonomik aç›dan son 20 y›lda içine girmifl oldu¤u transformasyon hareketinin en önemli unsurlar›ndan birisidir. Bu çerçevede öncelikli ifl ve iletiflim hedefimiz DASK’›n sahibinin "devlet" de¤il "toplum" oldu¤u anlay›fl›n› yayg›nlaflt›rmak olacakt›r. Toplumsal sorumluluk bilinci ile ele ald›¤›m›z DASK projesinin yayg›nlaflt›r›lmas› ve toplumun tüm kesimleri taraf›ndan sahiplenilmesini sa¤lamak, ancak genifl kapsaml› ve sürekli iletiflim çal›flmalar› ile mümkün k›l›nabilir. Tüm sosyal paydafllar nezdinde DASK’›n bilinirli¤ini art›rman›n yan›s›ra, "harekete geçme" olgusunu yaratmak gerekmektedir. 2002 y›l›ndan bu yana genelde depremden korunma kültürünü, özelde ise zorunlu deprem sigortas› bilincini oluflturmaya yönelik, çok say›da sosyal paydafl› içeren tan›t›m ve bilgilendirme faaliyetleri gerçeklefltirilmifltir. Bu faaliyetler öncelikle, özellikle 1. ve 2. deprem bölgelerinde yer alan illeri hedef almak üzere, 50’ye yak›n ilde DASK yetkilileri, Prof. Dr. Ahmet Mete Ifl›kara ve DASK’›n Tan›t›m Ajans›’n›n mensuplar›ndan oluflan bir ekiple yürütülmüfltür. BUGÜNE KADAR YÜRÜTÜLEN PROJELER Bu projeler, belediye baflkanlar› ile görüflerek su abonelik ifllemleri çerçevesinde do¤ru- 66 Prof Dr Ahmet Mete Ifl›kara ile 50’ye yak›n ilde tan›t›m faaliyetleri yürütüldü… dan kitlelere ulaflmaktan, Prof Dr Ahmet Mete Ifl›kara ile gerçeklefltirilen e¤itim faaliyetlerine kadar genifl bir hedef kitleye yönelik olarak yürütülmüfltür. ‹lerin ilçe kaymakamlar›, Milli E¤itim Müdürü, ö¤retmenleri, sivil savunma yetkilileri, müftüler ve di¤er kamu görevlilerine sunumlar yap›larak, toplant›lara kat›lanlara CD, broflür vb. gibi e¤itsel dokümanlar da¤›t›lm›fl ve ö¤retmenlere orada ald›klar› bilgileri ö¤rencilerine aktarmalar› telkin edilmifl, böylece bilginin önce ö¤retmenlere, sonra da onlar vas›tas›yla ö¤rencilere ve velilerine ulaflt›r›lmas› amaçlanm›flt›r. Ayr›ca yap›lan yerel tan›t›m çal›flmas›n›n bir di¤er halkas› olarak illerdeki yerel televizyon/radyo kanallar›nda canl› yay›na ç›k›l›p konut sahiplerine do¤rudan hitap edilerek DASK ‹llerde ö¤retmenlerle yürütülen tan›t›m çal›flmalar› sayesinde bilginin önce ö¤retmenlere, sonra da onlar vas›tas›yla ö¤rencilere ve velilerine ulaflt›r›lmas› amaçland›. ve Zorunlu Deprem Sigortas› hakk›nda bilgilenme olana¤› sa¤lanm›flt›r. ÇALIfiMALAR BUNDAN SONRA DA DEVAM EDECEK Tüm bu tan›t›m ve bilgilendirme faaliyetleri, sigorta kültürünün çok yerleflmemifl oldu¤u ülkemizde, uzun vadeli ve sürekli olmas› esas olan bilinçlendirme çal›flmalar›n›n ilk aflamalar›n› oluflturmufltur. DASK projesinin Kurum Yöneticisi s›fat›yla, önümüzdeki dönemde bu çal›flmalara h›z kazand›rmay› daha da gelifltirmeyi ve sosyal paydafll›k çerçevesinde ele alarak maksimum fayda sa¤lamay› en temel görevlerimizden biri olarak görüyoruz. Ülkemizin genel anlamda bir deprem kufla¤› içerisinde bulunmas› ve ‹stanbul’un bilimsel tarihlere göre de önümüzdeki 25-30 y›l içerisinde ciddi bir deprem tehlikesi ile karfl›laflma ihtimali bulunmas›, DASK projesine ve gerek kurum yöneticisi olarak bizlere, gerekse zorunlu deprem sigortas› düzenleyen tüm sigorta flirketlerine ciddi sorumluluklar yüklemektedir. Tüm de- ¤erli ifl ortaklar›m›z›n da ticari de¤il, toplumsal sorumluluk bilinci ile ele ald›¤›na yürekten inand›¤›m›z DASK projesinde, "DASK’›n sahibi kimdir?" sorusunun cevab›n›, uzun soluklu ve süreklilik içeren çal›flmalar›m›zla "DASK’›n sahibi toplumdur" flekline dönüfltürmeyi hedefliyoruz. ■ 67 DIfi BASINDAN Katrina y›kt› geçti A BD, tarihinin en büyük tayfunu Katrina’n›n etkileriyle bo¤uflurken, sigorta flirketleri de üzerlerine düflen maliyetin hesab›n› flimdiden yapmaya bafllad›lar. Felaketin ‹lk günlerinde 20-25 milyar dolar olarak tahmin edilen hasar miktar›n›n, felaketin boyutlar›n›n anlafl›lmas› ve hasar›n devam eden yang›n ve flu taflk›nlar› nedeniyle hergün artmaya devam etmesi sebebiyle 40 milyar dolara ulaflabilece¤i ifade ediliyor. Öngörülen toplam ekonomik kayba iliflkin yap›lan tahminlerde ise, 100 milyar dolara yaklaflan 68 rakamlar telaffuz ediliyor. Sigorta flirketleri, mevcut durumda henüz New Orleans bölgesine girilememesi, elektriklerin olmamas› ve telefon hatlar›n›n çal›flmamas› gibi nedenlerle kesin kay›plar›n› henüz belirleyememifl durumdalar. Geçti¤imiz y›l yine Meksika Körfezi’ni vuran 4 tayfun, toplam 23 milyar dolarl›k bir kayba neden olmufltu. 1992 y›l›nda meydana gelen ve bugüne kadar tespit edilmifl en büyük hasara yol açan Andrew Tayfunu’nun 20 milyar dolara mal oldu¤u göz önüne al›nd›¤›nda, Katrina Tayfunu’nun ABD tarihindeki en büyük do¤al afet olmas› bekleniyor. ■ Pool Re Londra’daki terör hasarlar›n› karfl›l›yor Almanya’dan terör risklerine karfl› sigortaya destek ‹ngiltere’de meydana gelen bombal› sald›r›lar, hem ulafl›m sisteminde hem de çevredeki mallarda ciddi hasara neden oldu. Uzun süre terörizmle mücadele eden ülkede, 1993 y›l›nda terör sald›r›lar›ndan kaynaklanan hasarlar› karfl›lamak üzere, hükümet taraf›ndan Pool Re isimli bir reasürans flirketi kurulmufltu. Pool Re’nin olas› bir hasar durumunda kaynaklar›n›n yetersiz kalmas› durumunda, bu k›s›m için ‹ngiliz Hazinesinin devreye girmesi öngörülmekteydi. Sadece patlama ve yang›n› kapsayan ve bafllang›çta IRA taraf›ndan gerçeklefltirilen bombal› sald›r›lardan kaynaklanan hasarlar› karfl›lamak için oluflturulan bu havuz sistemi, 11 Eylül sald›r›lar›ndan sonra hükümet taraf›ndan tüm riskleri kapsayacak flekilde geniflletildi. ‹lgililer uzun y›llardan beri Londra’da herhangi bir terörist sald›r›s› olmad›¤›n› ve fonda 3.5 milyar dolar civar›nda bir paran›n birikmifl olabilece¤ini tahmin ediyor. ‹ngiltere’de faliyet gösteren sigorta flirketlerinin ço¤u hali haz›rda Pool Re ile terör reasürans› anlaflmas› yapm›fl durumdalar. ■ Alman Maliye Bakanl›¤›’ndan yap›lan aç›klamaya göre, Almanya’n›n terör riskleri sigortac›s› Extremus’a devletin verdi¤i ve 2005 y›l›n›n sonuna kadar sürdürülmesi planlanan deste¤in iki y›l daha devam etmesi yönünde karar al›nd›. Bu kararda yak›n zaman önce Londra’da meydana gelen terör sald›r›lar›n›n da etkili oldu¤u belirtiliyor. Maliye Bakanl›¤›’ndan yap›lan aç›klamaya göre bu sigortan›n kapsam›n›n büyük riskleri de kapsayacak flekilde geniflletilmesi de planlan›yor. 2002 y›l›n›n Kas›m ay›nda kurulan ve bugüne kadar 1070 poliçe düzenleyen Extramus, sigorta pazar›ndaki sigortac›lardan terör riski için sigorta temin edemeyen Alman flirketlerine terör riskine karfl› sigorta yapt›rma imkan› veriyor. 16 sigorta ve reasürans flirketinin oluflturdu¤u bir havuz sistemine sahip olan Extramus’daki en büyük hissedarlar ise, %16’l›k paylar›yla Allianz ve Munich Re. ■ 69 DIfi BASINDAN Swiss Re’den Avrupa’daki sel felaketine iliflkin de¤erlendirme Swiss Re taraf›ndan yap›lan aç›klamaya göre Orta ve Güney Avrupa’y› etkileyen sel sonucunda ortaya ç›kmas› muhtemel zarar taleplerinin 100 milyon ‹sviçre Frang›’n› (65 milyon Euro) bulmas› bekleniyor. Bununla beraber sel sonucunda ortaya ç›kacak altyap› zarar›n›n 1 milyar ‹sviçre Frang›’n› bulabilece¤i öngörülüyor. Alman Allianz fiirketi’nin yapt›¤› ilk de¤erlendirmelere göre selin, Güney Almanya’da yol aç›ca¤› zarar›n çift haneli milyon eurolar› bulabilece¤i belirtildi ve 1999 y›l›nda Pentecost’da gerçekleflen Allianz’a 16 milyon Euroya mal olan sel ile mukayese edildi. Munich Re tarf›ndan yap›lan aç›klamalarda da 1999 y›l›ndaki felaketin Munich Re’ye 20 milyon euro’ya mal oldu¤u ve karfl›lafl›lan felaketin ayn› bölgeyi etkiledi¤i göz önüne al›nd›¤›nda 1999’daki ile mukayese edilebilece¤i belirtildi. 70 Orta ve Güney Avrupa’y› etkisi alt›na alan sel sonucunda ortaya ç›kmas› öngörülen zarara iliflkin yap›lan tahminlerde 65 milyon Euro’ya ulaflan rakamlar telaffuz ediliyor. 71 DIfi BASINDAN ‹KL‹M DE⁄‹fi‹KL‹⁄‹... Allianz Cornhill sigorta flirketlerini uyard› Allianz Cornhill yetkilileri, dünyada meydana gelen ve ön görülmesi gitgide zorlaflan iklim de¤ifliklerinin sigorta flirketlerine risk analizlerini zorlaflt›¤›n› belirttiler. Yetkililer, sigorta flirketlerinin iklim de¤iflikli¤inin etkilerini yok saymak gibi bir lüksleri olmad›¤›n› da söyle-yerek Amerika, Avustralya, Çin ve Hindistan’›n temiz enerji teknolojilerine yönelmelerinin ve ‹ngiltere baflbakan› Tony Blair’›n G-8 toplant›s›nda iklim de¤iflikli¤i konusunu gündemin bafl s›ras›na koymas›n›n, konunun öneminin aç›k bir göstergesi oldu¤unu ifade ettiler. Yetkililer taraf›ndan, hava olaylar›n›n giderek öngörülemeyen bir hal almas›n›n, sigortac›lar›n gelecekte hava olaylar›ndan kaynaklanan hasarlar› do¤ru tahmin edebilmelerini daha da zorlaflt›raca¤› ifade edilirken, sigortac›lar›n para kazanmak için iklim de¤iflikliklerinden fayda sa¤lad›klar› konusunda suçland›klar›n›, ancak sigortac›lar›n bu olaylar› f›rsattan çok bir tehdit olarak gördükleri belirtildi. Aç›klamada, meteoroloji uzmanlar›n›n prim yükselifline neden olan ola¤anüstü iklim de¤iflikliklerinin devam etmesini bekledikleri dile getirilirken, iklim de¤iflikliklerinin etkilerini azaltman›n sigorta sektörü için giderek önem tafl›maya bafllad›¤› ve bu nedenle daha sofistike risk de¤erleme araçlar› oluflturulmas› gerekti¤i de ifade edildi. 72 Her y›l 26 milyar dolar’a mal oluyor ‹ngiliz Sigortac›lar Birli¤i taraf›ndan haz›rlanan “‹klim De¤iflikli¤inin Mali Riskleri” adl› rapor, hükümetlerin flimdiden harekete geçmesi durumunda dünyadaki y›ll›k maliyetleri 26 milyar dolara ulaflm›fl durumda olan ve her y›l artma e¤ilimi gösteren f›rt›nalar sonucunda oluflan maliyetlerin azalt›labilece¤ini ortaya koyuyor. Bu çerçevede, hükümetler taraf›ndan al›nacak önlemlerin bafl›nda, karbon gaz› emisyonunun azalt›lmas›, k›y›lar›n ve su taflk›n› önleyici alanlar›n daha iyi korunmas›, çevre dostu binalar yap›lmas›na yönelik olarak düzenlemeler gerçeklefltirilmesi gibi önlemler yer al›yor. Söz konusu raporda öngörülen rakamlar incelendi¤inde, kas›rga döneminde ABD’de sigortal› hasarlar›n maliyetinin 145 milyar dolara, Japonya’da ise 33 milyar dolara ç›kmas›ndan endifle edildi¤i görülüyor. Uçak kazalar›n›n maliyeti 180 milyon dolara ulaflt› Aon’un aç›klamas›na göre, kazaya kar›flan uçaklar›n toplam sigorta de¤eri 180 milyon dolar› bulurken, en fazla kay›p Air France’a ait uça¤›n Toronto Uluslararas› Havaliman›’nda yapt›¤› ve flans eseri bütün mürettebat ve yolcular›n sa¤ olarak kurtuldu¤u kaza sonucunda olufltu. A¤ustos ay› içinde gerçekleflen di¤er büyük hasarl› kazalar aras›nda Helios Havayollar› ve West Caribbean havayollar›na ait uçaklar›n yapt›klar› kazalar geliyor. Helios Havayollar›na ait uçak Yunanistan’da da¤a çak›lm›fl, West Caribbean havayollar›na ait uçak ise Sicilya yak›nlar›nda Akdeniz’e düflmüfltü. Çin, sigortac›lar›n yurtd›fl›nda yat›r›m yapmalar›n›n önünü aç›yor ‹ngiltere’de diflçiler için zorunlu meslek sigortas› gündemde Çin, ülkesindeki sigortac›lar›n baflka ülkelerdeki borsalarda yat›r›m yapabilmesinin önünü açan yeni düzenlemeler getirdi. Çin Sigorta Düzenleme Kurulu taraf›ndan yap›lan aç›klamada, sigorta flirketlerinin, ellerindeki dövizleri yabanc› borsalara yat›rabilecekleri belirtildi. Buna göre flirketler bafllang›çta sadece yabanc› borsalarda ifllem gören Çin flirketlerine yat›r›m yapabilecek. Ancak zamanla bu serbestinin kapsam›n›n geniflletilmesi planlan›yor.Uzmanlar, bunun ticaret önündeki engellerin kald›r›lmas› yolunda önemli bir karar oldu¤unu ancak k›sa vadede etkilerinin k›s›tl› olmas›n›n beklendi¤ini belirtiyorlar. i‹ngiltere Sa¤l›k Bakan› Rosie Winterton k›sa bir süre içinde bütün diflçilerin faaliyete bafllamak için mesleki sorumluluk sigortas› yapt›rmaya mecbur tutulacaklar›n› belirtti. Winterton BBC’ye yapt›¤› aç›klamada, diflçiler için öngörülen mesleki sorumluluk sigortas› zorunlulu¤unun sa¤l›k sektöründeki bütün çal›flanlar için uygulanmas›n›n planlad›¤› yolunda da bilgi verdi. 73 AVRUPA B‹RL‹⁄‹’NDEN HABERLER Mali Hizmetler Politikas›na ‹liflkin “Yeflil Kitap” yay›mland› Yay›nlanan Yeflil Kitap, yeni yasalar önermek yerine, öncelikle Mali Hizmetler Eylem Plan› çerçevesinde kabul edilen mevcut kurallar›n uygulanmas›na ve iflbirli¤ine odaklan›yor. Nihai mali hizmetler politikas› program›n›n Kas›m 2005 tarihinde ilan edilmesi bekleniyor. ‹ç pazardan sorumlu Komiser Charlie McCreevy yapt›¤› aç›klamada, ikinci bir Mali Hizmetler Eylem Plan› olmayaca¤›n› ve hedeflerinin önümüzdeki 5 y›ll›k süreçte Avrupa finans piyasas›n›n entegrasyonunu sa¤lamlaflt›rmak oldu¤unu ifade etti. McCreevy bu entegrasyonun Avrupa vatandafllar› için somut faydalar sa¤lamas›n›n hedeflendi¤ini ve bireylerin finansal ihtiyaçlar› için maliyetlerin düfltü¤ünü görmesinin ve daha ucuz ve güvenli perakende finansal ürünler elde etmelerinin sa¤lanmas›n›n gerekti¤ini sözlerine ekledi. CEA’dan yap›lan yaz›l› aç›klamada, Ko- Avrupa Komisyonu taraf›ndan 3 May›s 2005 tarihinde, 2005-2010 y›llar›ndaki finansal hizmetler politikas›na iliflkin yay›nlanan Yeflil Kitap, AB mali piyasalar›nda daha fazla bütünleflme öngörüyor. misyon'un de¤erlendirilmelerinin desteklendi¤i ve Komisyon taraf›ndan gösterilen mevcut mevzuat›n sa¤lamlaflt›r›lmas›na yönelik e¤ilimin memnuniyetle karfl›land›¤› belirtildi. 2004 y›l› sigorta büyüklükleri belli oldu 2004 y›l›nda, Avrupa sigorta sektöründe toplam primlerde % 5.5 art›flla 927 milyar Euro büyüklü¤e ulafl›larak tekrar sa¤l›kl› büyüme sürecine girildi. Bu rakam›n 875 milyar Euro’luk k›sm› AB üyesi ülkeler kaynakl› olarak gerçekleflti. Hayat sigorta primlerindeki art›fl % 6.8 olarak gerçekleflti ve 4 y›ll›k aradan sonra büyümede hayat-d›fl› branfllar› geride b›rakt›. Hayat sigortas› AB’de 530 milyar Euro, CEA üyesi 32 Avrupa üyesindeyse 559 milyar Euro olarak gerçekleflti. Hayat d›fl› sigortalarda ise, AB’de % 3.5 art›flla 346 milyar Euro, tüm CEA üyelerinde ise % 3.7 art›flla 368 milyar Euro prim büyüklü¤üne ulafl›ld›. 2004 y›l›nda toplam prim büyüklükleri, reel bazda ‹ngiltere’de % 3.6 art›flla 230 milyar Euro, Fransa’da % 8.2 art›flla 156 milyar Euro, Almanya’da % 1.2 art›flla 150 milyar Euro olarak gerçekleflti. 2004 y›l›nda, % 81’i hayat sigortas› yat›r›mlar›ndan kaynaklanmak üzere, Avrupal› sigortac›lar›n toplam yat›r›mlar› 5.855 milyar Euro’ya ulaflt›. ‹ngiltere, Almanya ve Fransa toplam yat›r›mlar›n % 66’s›n› gerçeklefltirmifl durumda. 1992–2002 y›llar› aras›nda sabit kalan sigorta flirketi say›s›, 2003 y›l›ndaki % 0.8’lik azalman›n ard›ndan, 2004 y›l›nda da % 1.6’l›k düflüfl gösterdi. Avrupa sigorta sektörde çal›flan say›s› da 2003 y›l›nda gerçekleflen % 0.1’lik düflüflün ard›ndan, 2004 y›l›nda da % 1.3 azald›. 74 Avrupa Parlamentosu’ndan Reasürans Direktifi’ne onay Reasürans Direktifinin 2007’den itibaren üye ülkelerde yürürlü¤e girmesi bekleniyor. Uluslararas› Underwriting Birli¤i AB’deki s›n›r ötesi reasürans›n direktifle getirilen önlemler sayesinde k›s›tlamalar olmadan yap›laca¤›n› belirtti. Birli¤in hükümet iflleri yetkilisi Nick Lowe flöyle konufltu: “Reasürans Direktifi, haks›z rekabetçi düzenlemelerin ortadan kald›r›lmas›yla Avrupa’n›n her yerinde ayn› minimum standartlar› gerektirmektedir. Lisansl› flirketler sadece kendi ülkelerinin denetçilerine rapor verecekler, ancak Avrupa’n›n her yerinde çal›flmalar›na imkan verecek düzenleyici bir pasaport sahibi olacaklard›r. Bu da AB flirketlerine di¤er AB ülkelerinde ofis açmalar›n› sa¤layacakt›r. Ayr›ca Avrupa’da yetkili bir flube açan Avrupal› olmayan flirketler AB’nin tamam›na eriflim elde edeceklerdir.” Direktifin di¤er avantajlar› aras›nda ise masraflar› azaltmas›, piyasalar› uluslararas› rekabet ortam›na haz›rlamas›, Fransa, ‹spanya ve Portekiz’deki depozi-to gereksinimlerinin ortadan kald›r›lmas› oldu¤u belirtiliyor. Avrupa Parlamentosu’nun 7 Haziran’da onaylad›¤› Reasürans Direktifi’nin yürürlü¤e girmesiyle s›n›r ötesi reasürans ifllemlerinin ve Avrupal› reasürörlerin rekabet gücünün artaca¤›n› ve bafl›ndan itibaren destekledikleri bu giriflimin son derece önemli oldu¤unu ifade eden CEA yetkilileri, üye ülke bakanlar›na, direktifi bir sonraki ola¤an Avrupa Birli¤i konseyi toplant›s›nda kabul etmeleri ça¤r›s›nda bulundu. Finans sektöründeki en büyük s›n›r ötesi anlaflma gerçekleflti ‹talyan UniCredito Alman HVB Grubu’yla 15.4 milyar Euro’yla (18.7$ milyar) Avrupa’n›n en büyük s›n›r ötesi anlaflmas›n› yapmak üzere uzlaflt›. Anlaflmaya göre UniCredito HVB’yi tüm hisseleriyle beraber alacak. Anlaflma sonucunda bankalar›n 28 milyondan fazla müflterisi, 7000’den fazla branfl› ve h›zla büyüyen Orta ve Do¤u Avrupa’da banka sektörüne hakim bir mevkisinin olmas› bekleniyor. Anlaflma sonucunda UniCredito’nun aktif-ler baz›nda ‹talya’n›n en büyük bankas› olacak ve hisseleri Frankfurt ve Varflova borsalar›nda ifllem görmeye bafllayacak, oluflum 733 milyar Euro’luk aktifle Avrupa’n›n sekizinci en büyük finans kuruluflunu do¤uracak. Anlaflman›n, toplam 1.35 milyar Euro yeniden yap›lanma harcamas› do¤urmas› ve karfl›l›¤›nda 2008 y›l›ndan itibaren, maliyetlerde y›ll›k 985 milyon Euro tasarruf sa¤lamas› bekleniyor. Müzakere sürecine kat›lanlar, toplam 9200 civar›nda kiflinin iflini kaybedece¤ini ifade ettiler. 75 YAfiAM Uçan Gökkufla¤› PAPA⁄ANLAR Yaz› ve Foto¤raflar: Dr. Serhan OKSAY 76 “Kufllar aleminin kral›y›z biz!” Kufl imparatorlu¤u üyelerinin aras›ndaki en hararetli tart›flma hangi türün tüylerinin daha parlak, renkli, çarp›c› ve güzel k›sacas› kimin en egzotik oldu¤udur. Tavus ve Sülün aileleri bu konuda en iddal› olanlardand›r. En çal›ml› ve egzotik olan benim der Tavus, muhteflem kuyru¤unu koca bir yelpaze gibi aç›p sallarken. Benim gibi alt›n renkli tüyleri yoktur hiçbirinizin der kas›larak Sülün. Papa¤anlar hepsini sessizce dinler, söz s›ras› kendilerine geldi¤inde konduklar› daldan kalkar, uçmaya bafllarlar, kanatlar›n›n alt› baflka üstü baflka renklerdedir, arka arkaya uçan papa¤anlar gökyüzünde bir yar›m daire olufltururlar. Di¤er kufllar hemen bu yar›m dairenin gökkufla¤›na benzedi¤ini anlarlar. Yaln›zca Tanr›n›n yapabilece¤ine inand›klar› bu mucizeyi Papa¤anlar yaratm›flt›r. Papa¤anlar›n mucizesi gökkufla¤›n›n renklerini tafl›malar›yla s›n›rl› kalmamakta ayn› zamanda insanlar gibi konuflabilmektedirler de. Dillerinden di¤erlerinin yan›tlayamayaca¤› flu söz- cükler dökülür: ‘Kufllar aleminin kral›y›z biz!’. Papa¤anlar, Psittaciformes tak›m›ndan gagalar›n›n alt parças› k›sa ve küt, üst parças› uzun ve afla¤›ya do¤ru k›vr›k olan kufllard›r. T›rmanma esnas›nda gagalar›n›, üçüncü bir ayak gibi kullanarak neredeyse bir kedi çevikli¤inde a¤açlar üzerinde uçmaks›z›n h›zla yer de¤ifltirebilirler. Kufllar içinde beyin organizasyonu bak›m›ndan en geliflmifl olanlar›d›r. Bu nedenle, taklit yetenekleri iyi geliflmifltir. Ö¤renme yan›nda, dillerinin kal›n ve etli yap›s› sayesinde, konuflma yetenekleri de yüksektir. Papa¤anlar ço¤unlukla Güney Amerika’n›n tropikal ormanlar›nda ve Amazon bölgesinde, Avustralya, Zelanda, Papua Yeni Gine Endonezya gibi tropik pasifik fleridinde, Hindistan ve Afrika’da yaflarlar.Türkiye’de do¤al ortamda iki tür papa¤an yaflamaktad›r. Bu iki türden birisi olan Yeflil Papa¤anlar art›k yayg›n biçimde ‹stanbul’un tüm a¤açl›k ve koruluk bölgelerinde gözlenebilmektedir. 77 YAfiAM Bafltan aya¤a yeflil tüylerle kapl› olan bu cinsin sadece boyun bölgesinde siyah-k›rm›z› bir flerit halinde, kolye görünümünde olan bir hat bulunur. Bu yüzden kimileri bu kuflu kolyeli yeflil papa¤an olarak da isimlendirir. Yeflil 78 Papa¤an› ‹stanbul’da Çaml›ca’da, Emirgan’da, Gülhane’de, Ankara’da Atatürk Orman Çiftli¤inde v.d. di¤er bölge-lerinde s›k a¤açl› korular›n bulundu¤u alanlarda görmek mümkündür. 79 YAfiAM Ülkemizde sadece ‹stanbul’da, özellikle de Gülhane Park› ve Topkap› Saray›n›n bahçelerinde gözlenebilecek bir baflka papa¤an daha vard›r. Bu ender görülen ikinci tür, yeflil papa¤anlara göre daha iri yap›l›, gagas› daha kal›n, yeflil tüylü ancak kanat üzerinde, omuz bafllar›nda k›rm›z› tüyleri bulunan ve kuyruk alt› sar›ms› olan ‹skenderiye Papa¤an›’d›r . Bu kuflu yeflil papa¤andan ay›ran niteliklerden biri kolyesinin bulunmamas›d›r. Anayurtlar› Hindistan olan ‹skenderiye Papa¤an-lar›n›n görüldü¤ü en bat› nokta yak›n zamana kadar Basra Körfeziydi. Ancak Türkiye’ye kaçak olarak getirilen papa¤anlar kafeslerden kaç›nca ‹stanbul’un ikinci papa¤an türü olmufltur. Bugün ‹s- 80 tanbul’da görülen ‹skenderiye Papa¤anlar› büyük olas›l›kla bu kaçaklardan flehrin iklimine adapte olmay› baflaranlard›r. Papa¤anlar Türkiye’ye yerleflmekle kalmam›fl, üremeyi de (Bu y›l iskenderiye papa¤anlar› yavrular›yla foto¤raflanm›flt›r.) baflarm›fllard›r.