Kitlesel Yaralanmalar - Acil ve Afet Derneği
Transkript
Kitlesel Yaralanmalar - Acil ve Afet Derneği
Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 1 MUHTEMEL ODD ÖRNEKLERİ • • • • • Çoklu yaralanmalı ulaşım kazaları (hava, kara veya deniz), Terörist saldırı (ses bombası veya parça tesirli bomba veya kirli bomba), Kimyasal Biyolojik Radyolojik Nükleer terörist saldırılar, Endüstriyel kazalar (endüstriyel kimyasallar, petrol ürünleri, çevre felaketine neden olan deniz kazaları vb.), Veya kombine olabilir. Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 3 Her yönüyle karmaşa hakimdir, koordinasyon gerekir, Çok sayıda ve değişik şekillerde yaralanmalar vardır, Geniş bir alan etkilenmiş olabilir, Uzun süreli müdahale gerektirebilir, Değişik kurum ve personelin birlikte çalışması gerekir, Ekip çalışmasını gerektirir, ekibin ortak hareket etmesi önemlidir, profesyonel değilseniz kendinize ve ekibinize zarar verebilirsiniz, Güvenlik her zaman sorundur ve ikincil bir terörist saldırı veya kirli bomba olabilir, İletişim ve haberleşme problemi daima sorundur. Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 4 ODD’LARIN YARALI SAYISINA GÖRE SINIFLANDIRILMASI 1. Basit-hafif ODD (minor disaster) : En az 25 kişinin yaralanması veya 10 kişinin hastaneye yatırılarak tedavi edilmesi, 2. Orta derecedeki ODD (moderate disaster): En az 100 kişinin yaralanması veya 50 kişinin yatırılarak tedavi edilmesi, 3. Büyük ODD (major disaster) : En az 1000 kişinin yaralanması veya Eryılmaz, Dizer-Afet Tıbbı 250 kişinin yatırılarak tedavi edilmesi. Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 5 Planlama, yapılanma, Profesyonel Ekip, Profesyonel yönetici, Eğitim, Lojistik; 1. 2. 3. 4. 5. ODDYönetim Sistemi Lojistik Yönetim Sistemi Muhabere Sistemi (yedekli sistem/telli, telsiz, uydu vb) Donanım, Stoklama Ulaşım Tatbikat Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 6 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Olayın meydana gelmesi Algılama haber alma Alarm Hazırlık Olay yerine ulaşma Olay yeri müdahale Olay yeri terk/toplanma Olayın değerlendirilmesi - Geri bildirim Hazırlık, eğitim ve tatbikat. Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 7 Esnek planlama (ODD-operasyon planlaması, şehir planlaması, personel planlaması vb.), Kısa süreli operasyonlar müdahale bitinceye kadar, uzun süreli operasyonlar ise en fazla 72 saatlik planlanmalıdır, Esnek lojistik yapılanma ve hazırlık (sistem yazılımı, muhabere altyapısı, karar destek sistemi tesisi vb.), Eğitim ve tatbikatlar, Geri bildirim ve yeniden hazırlık. Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 8 1. 2. 3. 4. 5. 6. İlk Bakı-ABC Değerlendirme ve ihtiyaçları belirleme, Olay yeri güvenliği sağlanması (olay yeri güvenliği sağlanmadan müdahale aşamasına kesinlikle geçilmemelidir), Kendi güvenliğinizin, ekibin güvenliğinin sağlanması ve güvenliğin sürekli kontrolü, KKM’nin bilgilendirilmesi, OYY’nin tesisi ve OYY’nin uygulanması, Delillerin korunması, Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 9 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. Triaj ve yaralıların işaretlenmesi, Yaralıların tahliyesi (olay yerinin yakınında ve emniyetli bir alana), Yaralılara ilk müdahale ve stabil hale getirilmesi - (tedavisi değil) KKM’ne durum raporlaması ve hastanelerin koordinasyonu, Yaralıların olay yerinden nakilleri, Ölülerin kimliklendirilmesi (adli tabiplik, savcılık ve kolluk güçleri sorumludur) ve nakilleri (sağlık ekibi sorumlu değildir), Toparlanma. Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 10 Olay Yeri Yöneticisi (olayın çeşidine göre değişir, tim sorumlusu ile çok başlıklı bir müdahale gerektiren operasyondaki OYY’si farlıdır), Lojistik ve Haberleşme Sorumlusu (olay yeri ve OY-KKM arasında), Triaj Sorumlusu, Yaralıların stabilizasyonu, tahliyesi ve nakillerinden genelde OYY’si sorumludur (olayın büyüklüğüne göre değişir), OYY’si aynı zamanda ekibin güvenliğinden de sorumludur. Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 11 Tam bir emir komuta sistemi hakim olmalıdır… Olay yerine ilk ulaşan ekibin sorumlusu, Olay Yeri Yönetim Merkezi kurulana dek OYY’ni üstlenir, gerekli organizasyonu yapar. İlgili çalışma alanlarını planlar ve belirler. OY’ ne ulaşan diğer ekipler OYY’ nin talimatları doğrultusunda verilen görevleri yerine getirirler. Olay Yerine kendisinden daha yetkili bir Olay Yeri Yöneticisi ulaştığında, olay ve olay yeri hakkında brifing vererek, Olay Yeri Yöneticiliğini devreder (diğer ekiplerle koordinasyon, belirleyici bir kıyafet). Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 12 1. 2. 3. 4. 5. 6. Olay Yeri Yönetim Merkezi Lojistik Alanı Triaj Alanı Acil Müdahale ve Sevk Alanı Ambulans Bekleme Alanı Ölü Toplama Alanı Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 13 ODD’un olduğu bölgeden hastanelere kesintisiz bir tıbbi zincirin oluşturulması gereklidir; Hafif, orta ve ağır yaralıları ayırmak, hastane ve sağlık kurumlarının hafif yaralılar tarafından hücuma uğramasını önlemek, ağır yaralıların gözden kaçırılıp bir yerde ölüme bırakılması olasılığını ortadan kaldırmak amaçlanır. Tıbbi zincirin her basamağında zorunlu triyaj ve ilkyardım uygulanması yapılmalıdır. Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 14 Ayakta kalan ve hizmet verebilecek olan hastanelerin il afet planları ve hastane afet planları doğrultusunda, günlük organizasyonlarının dışına çıkarak, yaralı sayısıyla paralel, tamamen ayrı bir çalışma biçimi içerisine girmesi gerekir. Bütün kurtarma, ilkyardım ve transport operasyonları komutasının tek bir yöneticide olması gereklidir ve olayın çeşidine göre değişir . Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 15 Amaç; yaralı toplama, triaj, yaralı stabilizasyonu, yaralı nakil merkezinin kurulması ve ayaktan tedavi edilebilecek aciller için uygun ortamı oluşturmaktır. Olayın meydana geldiği yere, çeşidine ve hastanelere yakınlığına göre değişir. ODD’un meydana geldiği bölgeye yeterince yakın olan, ODD’un yansımalarından etkilenmeyecek kadar uzak olan, Ulaşım yollarına yakın olan, Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 16 Ayakta kalan sağlam binaların olduğu, kurulabiliyorsa çadırlar ya da yeteri kadar açıklığa sahip olan, İçerisinde birbirinden ayrılmış birkaç farklı bölgenin konuşlanabildiği, Helikopter inebilecek kadar geniş, boş ve düzlük bir alandır. Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 17 İÇERİĞİ: •Konteyner 2 •Çadır 1 •İnsan gücü •Taşıma •Kurulum 4-8 1 römorklu kamyon zamanı 30-90 dk. KULLANIM AMACI: •Transportun yetersiz kalacağı sağlık operasyonlarında •Küçük ulaşım kazalarında •Küçük çaplı endüstriyel kazalarda •Nüfüs hareketlerinde, toplu göç durumunda •Büyük olağan dışı durumlar ve afetlerde olay yerinde “Tıbbi Uç Nokta” (TUN) olarak vb. İÇERİĞİ: •Konteyner 6-15 •Çadır 10-15 •Taşıma 4 römorklu kamyon veya helikopter veya uçak •İnsan gücü 30-50 •Hasta kapasitesi 50-100 •Kurulma •İlk süresi hasta kabulü 6 2.5 saat KULLANIM AMACI: •Orta ve büyük ulaşım kazalarında •Büyük çaplı endüstriyel kazalarda •Büyük çaplı nüfüs hareketlerinde, toplu göç durumunda •Büyük olağan dışı durumlar ve afetlerde olay yerinin hemen gerisinde acil cerrahi gereken durumlarda “Cerrahi Merkez” olarak vb. İÇERİĞİ: •Konteyner 20-80 •Çadır 20-100 •İnsan gücü 180 •Hasta kapasitesi 100-300 •Kurulum •İlk süresi hasta kabul 36-72 saat 2.5 saat KULLANIM AMACI: •Büyük ulaşım kazalarında •Kitleleri etkileyen endüstriyel kazalarda •Savaş, büyük durumunda çaplı nüfüs hareketleri ve toplu göç •Büyük olağan dışı durumlar ve afetlerde olay yerinin gerisinde kalıcı sağlık tesisleri kurulana kadar “Sahra Hastanesi” olarak vb. O L A Y Y E R İ Ümitsiz / Ölü Anstabil Acil Stabil Acil Acil Değil Anstabil Acil Stabil Acil YARALI TEMİZLEME ALANI NAKLEDİLEN HASTANE AMBULANS HASTA YÜKLEME ALANI NAKLEDİLEN HASTANE NAKLEDİLEN HASTANE Ümitsiz / Ölü GEÇİCİ MORG Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 21 ULAŞIM KAZASI OLAY YERİ YÖNETİMİ Olay Yeri Kurtarma-İlk Müdahale 2 3 1 Tıbbi Uç Nokta/TUN Helikopter Alanı Ambulans Yükleme/Nakil Ambulans Park-Bekleme yeri Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 22 Triaj Alanı: Giriş bölgesine yakın yerleşimli olan, Getirilen yaralıların (kurtarma bölgesinde, ilk müdahale alanında ve nakil öncesinde) triajı ve sınıflandırılmasının yapıldığı, Yaralıların ve ölülerin buradan önceden belirlenmiş alanlara nakillerinin sağlandığı alandır. Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 23 Acil - İlk Müdahale Alanı: Yaşam destek işlemleri (hava yolunun açılması, gerekiyorsa ventilasyon, dışa olan kanamaların kontrolü, pnömotoraks dekompresyonu, intravenöz sıvılar, analjezi vb) uygulamaların yapıldığı, İlk işlemlerden sonra yaralıların nakil imkanlarına göre transport alanına taşındığı alandır. Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 24 Kısmi Acil Müdahale Alanı: Yara bakımı, kırık immobilizasyonu ve yaralıların soğuktan korunması gibi işlemlerin yapıldığı, Zamanı gelince, Kriz Merkezinin yönlendirmesi ışığında transport alanına taşınma işlemlerinin yapıldığı alandır. Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 25 Yaralı Nakil Alanı: Yaralıların önceliklerine göre, elde olan araçlarla, kriz merkezinin koordinasyonunda ve vereceği bilgiler ışığında tedavi merkezlerine nakil işlemlerinin yapıldığı alandır. Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 26 Eksik Bilgi : Bilgiler yanlış, eksik veya abartılı olabilir. Haberleşme: Yetersiz haberleşme sistemi görevi imkansızlaştırır. Ulaşım: Olayın etkisi sonucu özellikle kara ulaşımı güçleşebilir. Olayın Tipi: Deprem, sel, yangın, terörist ataklar gibi değişik ve kombine durumlarda yaklaşım ve strateji değişebilir. Olayın Yeri: Kentsel ve kırsal alan, deniz ve dağlık alan gibi coğrafik yapılar ekiplerinin görevlerini güçleştirebilir. Hava Şartları: Aşırı sıcak, soğuk, yağmur veya kar çalışan motivasyonunu azaltır ve görevi zorlaştırır. Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 29 • • • • • Yönetim Eksikliği: Liyakatsizlik, çok başlılık, lider eksikliği, hatalı kararlar operasyonun başarısını olumsuz etkiler. Çevredekilerin Beklentileri: Yaralı veya ölü yakınları ve çevredekilerin baskıları çalışma şartlarını güçleştirebilir. Lojistik Yetersizlik, Barınma, İaşe ve ibade: Uzun süreli operasyonlarda eldeki stokların tükenmesi ve lojistik desteğin gecikmesi, araçların temininde zorlukların yaşanması ve araç ve tıbbi cihazların bakımlarının düzenli yapılmaması sonucunda hizmet sunumunda yetersizlikler ortaya çıkabilir. İkinci Basamak Sağlık Tesislerinin Yetersizliği: Olay yerine yakın mesafede ikinci basamak tanı ve tedavi merkezlerinin olmaması sonucunda olay yerinde yığılmalar ve aciziyet ortaya çıkabilir. Basın: Basının yoğun ilgisi veya yanlı yayınları ekiplerin çalışmasını güçleştirebilir. Ekipten hiç kimse basınla muhatap olmamalıdır. Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 30 1. 2. ODD Öncesi Sağlık Kayıtları Hastane Öncesi Sağlık Kayıtları: • • • • 3. 4. Sürveyans Müdahale edilen vakalar Ölüm Bildirimleri Nakil Bildirimleri Hastane Sağlık Kayıtları ODD Bölgesi Sağlık Kayıtları Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 31 HASTANE AFET PLANI PROSEDÜRLERİ Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 32 Yaralı yönetimi (ilk yardım, triaj, transport, hastane öncesi bakım, yatan hasta hizmetleri, ayaktan tedavi hizmetleri) Bulaşıcı hastalık kontrolü (surveyans, izleme, tedavi, profilaksi, izolasyon ve karantina) Ölü ve kayıpların yönetimi Bilginin yönetimi (halkı bilgilendirme; destek aktiviteleri; sağlık bilgi sistemi) Ruh sağlığı Çevre sağlığı Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 33 BİRİNCİ BİLEŞEN Hassasiyet azaltma Tehlike azaltma ve önleme Acil Durum Hazırlığı Risk yönetimi + Toplum geneli hazırlık ve müdahale Toplum güvenliği Acil Durum – Kriz Yönetimi Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 34 KİTLESEL YARALANMA OLAYI İKİNCİ BİLEŞEN İnsan Servisler Altyapılar ve mallar Çevre Ekonomi ve gelirler Uyarı-alarm Arama ve kurtarma Yaralı bakım ve ölü kayıp yönetimi Temel hizmetlerin düzeni Operasyonların devamlılığı Kritik halk sağlığı hizmetleri Dr. İlhan ÖZTÜRK ETKİLENENLER ÜÇÜNCÜBİLEŞEN OLAYA BAĞLI GELİŞEN TALEPLER 04.04.2011 35 DÖRDÜNCÜ BİLEŞEN Kitlesel Yaralanmalar Yönetimi Sistemi: Acil Durum Operasyon Merkezi Olay Yeri Yönetimi Hastaneler Acil Durum Sistemleri Kaynaklar ve Personel Lojistik İletişim Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 36 Müdahale ve Gelişen Olumsuz Durumlar; İletişim Kaynakların mobilizasyonu ve tekrar dağıtımı Koordinasyon mekanizmaları Otoritelerin yetki ve sınırlılıkları Lojistik yönetimi Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 37 BEŞİNCİ BİLEŞEN Artan tıbbi ihtiyaçlar kapasite durumu Şehir altyapısı Kırsal ve Uzak alanlar Yapısal-fiziksel sistemler Personel kapasitesi Ekipman-Malzemeler, Tedarikler-Lojistik Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 38 Kitlesel Yaralanma Yönetimi Bileşenleri; Yasal çerçeve Politika Hazırlık programları Müdahale planları Planların aktivasyonu Olay yeri aktiviteleri ve koordinasyon Tahliye süreci Güvenlik-özel durumlar Acil Durum Operasyon Merkezi Acil Durum Yönetimi; ambulanslar-mobil birimler Hastaneler Kan bankası-laboratuarlar Halk sağlığı-psiko sosyal hizmetler-ölü ve kayıplar Halkın bilgilendirilmesi ve risk haberleşmesi Toplum-STK-Gönüllüler-Özel sektör İlk Müdahaleciler; polis, acil durum birimleri, SAR Asker Eğitim programları Tatbikatlar UN ve Uluslar arası yardımlar Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 39 Normal tıbbi müdahale sınırlarını aşan büyük olaylarda etkilenen topluma yeterli tıbbi değerlendirme ve bakım sağlama yeteneğidir. Tıbbi müdahale kapasitesi; Artan miktarda hastaya bakım ve tahliyelerini sağlama Bugüne kadar ki hastaların bakımı Çok özel ya da alışılmamış tıbbi tahliye ve bakım gereken hastaların yönetimi yeteneğidir. Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 40 Afeterlerdeki sorumlulukların yönetimi; Tıbbi bakım Müdahalecilerin güvenliği Bilgi yönetimi Çeşitli operasyon sistemlerinin koordinasyonu Yönetimler arası konuların çözümü Tıbbi malzeme desteği Kısıtlı zaman Halka güvenli müdahalede sağlık hizmetlerinde kopukluk Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 41 5 Ulusal İl OPERASYON YÖNETİMİ 4 İl ADKK ADOM Yerel otorite hastane hastane 3 Yerel otorite hastane 1 Dr. İlhan ÖZTÜRK OK 2 Hastane dışı hizmet sağlayıcı 04.04.2011 Ağ 42 Var olan programların genel yönetim sistemine entegrasyonu Sağlıkla ilgili genel ihtiyaçları tanımlama Yönetim sistemi – fonksiyonel ilişkiler –mevcut sağlık sistemi ve tıbbi kaynaklarının organizasyonuna ve koordinasyonuna sistematik yaklaşım – tüm düzeylerde entegrasyon Müdahalede yer alan kurum ve yetkililer arasında yönetim ilişkisini tanımlama Olay planlama süreci ve bilgi yönetim sistemi kurma Etkili eğitimler için platform oluşturma Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 43 Operasyonel kılavuz oluşturma Tıbbi ve diğer acil servislerle koordinasyonu geliştirme Bilgi yönetim sistemini biçimlendirme Yönetim sistemi bağlantılı eğitim faaliyetleri Acil durum kurtarma planları geliştirme Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 44 Ulusal ve yerel kapasite: Neye ihtiyacımız var? Ney? Nasıl? Kaynaklarımız nelerdir? koordinasyon ve işletme mekanizmaları?………. Personel ve hastaların transferi: Avantajlar ve kısıtlamalar Kaynaklar ve sistemin ihtiyaçları Hastane ve olay yeri kapasitesi geliştirme – Afet yönetim timleri / Travma Timleri: Tamamlayıcılar; sinerji; koordinasyon Var olan kaynakların kullanımı: stratejiye entegrasyon: Nasıl gelişiriz; koordinasyon; ne eğitimi? Bileşenler : kim, ne, nasıl… Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 45 İlinizdeki kitlesel yaralanmalarda sağlık yönetim sisteminin içeriği sizce nasıl olmalıdır? Yararları nelerdir? Sıkıntı yaratan sorunlar var mıdır? Gelişmesi için ne tür araçlara ihtiyaç vardır? Ne çeşit eğitim programları geliştirilmelidir? Dr. İlhan ÖZTÜRK 04.04.2011 46