İÇİNDEKİLER
Transkript
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER 1 2 SÖZLÜ GELENEKLER VE ANLATIMLAR 21 NİNNİ Ninni Gelin Ninnisi 22 22 23 MANİ Mani Şınlama 24 24 26 TÜRKÜ Geyik Kaçtı Karadır Kaşların Ferman Yazdırır Gökte Uçan Turnaların Yeşili Kahramanlık Türküsü Nefes Kına Türküsü 28 29 30 31 31 32 33 AĞIT 36 Çalçı Köyüne Gittiğime Pişmanım 36 Asker Ağıdı Mersiye 37 Kerbela Acısı 37 Taşlama 38 Nerde Kaldı BİLMECE MEMORAT Çukurova Tekke Hızır Seyit Veysel Efendi ve Seyit Zeynel Efendi 43 43 43 44 MASAL Eskişehir Masalı Kader Bozulmaz Korkak Musa 45 46 49 50 HALK HİKÂYESİ 52 Kara Sevda FIKRA 61 DEYİM Vermedi Mabut Ne Yapsın Sana Mahmut 63 63 ATASÖZÜ 64 67 ÂŞIKLIK 68 Âşık Nurşah Âşık Pervanî 70 Âşık Sarıcakız 71 Mehmet Ali Kalkan 72 Rasim Köroğlu 73 36 38 39 EFSANE 41 Kırk Kız Dağı Efsanesi 41 İbikseydi (Seydi İbrahim) Guguk Kuşu Çoban Kuşu Taş Bebek Efsanesi 42 GÖSTERİ SANATLARI 41 41 42 52 ZÂKİRLİK 74 SEMAH 75 KARAGÖZ Hayali Atay Altın 78 79 BEBEK KUKLASI 80 KÖY SEYİRLİK OYUNU 81 Deve Oyunu Arap Oyunu Köy Odası 82 Tıp Oyunu 82 ZEYBEK Kadın Oyunları Erkek Oyunları Kırka Zeybek Ekibi 83 83 84 84 69 81 81 3 TOPLUMSAL UYGULAMALAR, RİTÜELLER ve ŞÖLENLER GEÇİŞ DÖNEMİ UYGULAMALARI 88 DOĞUM 88 Çocuk Sahibi Olma 88 Çocuk Düşürme 88 Hamileliğin Anlaşılması ve Sakınma 89 Doğum Yapan Kadın 89 Kolay Doğum 89 Sütü Olmayan Kadın 89 Cinsiyet Tahmin Etme 90 Meryem Ana 91 Tuzlama 92 Göbek Bağı 92 Kundaklama ve Toprak Bağlama 92 Ad Koyma 93 Kırk Basması 93 Kırklama 94 Sütten Kesme 94 Çocuk Emzirme 94 Kırk Uçurma 95 Loğusa Şerbeti 96 Al Basması 96 Sarılık 97 Tırnak Kesme 97 Geç Yürüyen Çocuk 97 Köstek Kesme 97 Gölle-Diş Buğdayı 97 SÜNNET 98 DÜĞÜN GELENEKLERİ 99 Evlenme İsteğini Bildirme Kız Bakma 99 Kız İsteme 100 Söz Kesme 101 Başlık Parası-Süt Hakkı Nişan 101 Düğüne Davet-Okuma 102 Çeyiz Serme Bayrak Kaldırma 104 Kına Davarı Kına Gecesi Gelin Korkutma Oyunu 108 Saç Alma 108 Gelin Hamamı 109 Güvey Hamamı 109 Düğün 110 Düğün Yemekleri 111 Güvey Giydirme ve Damat Tıraşı 112 Gelinlik 113 Nikâh 115 Bohça 116 Sandık-Kapı Parası 116 Düğün Eğlencesi 117 Tel Şırak-Koraz Telleme Gelin Alma 120 Gelin Getirme 122 Düğünlerde Oynanan Oyunlar 124 99 101 103 105 106 119 87 Canimen Oyunu 124 Dürü Basma Oyunu 124 Palaska Oyunu 124 Lamba da Şişesiz Oyunu Şeytan Oyunu 125 Gerdek 126 Asma Kesme 127 Baş Bozma 127 Gelin Suyu 128 Söylemezlik ASKER UĞURLAMA 130 ÖLÜMDE YAPILAN UYGULAMALAR 131 KUTLAMALAR, ZİYARETLER, DİNÎ UYGULAMALAR Hıdırellez 134 Sultan Nevruz 135 Yağmur Duası 135 Koç Katımı 137 Ramazan ve Kurban Bayramı Kutlamaları 137 Bayram Yeri Kol Bayramı Kandil 140 Ayn-i Cem 140 Muharrem Ayı-Aşure 142 Çağlan-Kayapınar Köy Günü 142 Evsim Baba Ziyareti 143 Pir Ahmet Efendi Ziyareti Sücaeddin Veli Ziyareti Yunus Emre Ziyareti 146 Azhvala 147 Sabantoy ve Tepreç 147 Yörük Şenliği 148 İMECELER 125 130 139 140 144 145 148 ÇOCUK OYUNLARI 149 Aşık ve Kemik 149 Atlambaç 150 Ayınga 150 Ceviz Oyunu Çufalık 150 Dombili 150 Yedi Taş 151 Ebe Gelir 151 Gıncırdak 151 Gömü Met 151 Hasancık 151 Konkon Çekmez 151 Lades 152 Laleli Belkıs Met 152 Misket-Şap Saklambaç 154 Sayacık 154 Yağlı Kayış 154 Yerden Yüksek 154 150 152 153 4 DOĞA VE EVRENLE İLGİLİ BİLGİ ve UYGULAMALAR 157 HALK HEKİMLİĞİ 158 Astım, Bronşit, Zatürree Baş Ağrısı 158 Bel Ağrısı ve Bel Fıtığı 158 Bıngıldak Çizme 158 Böbrek Taşı ve Kumu 159 Boğaz Ağrısı ve Öksürük Çocuk Düşürme 159 Çocuk Sahibi Olma 159 Çocuk Tuzlama 159 Diş Ağrısı 159 Eklem Ağrıları 159 Gaz Çıkarma Göbek Düşmesi 162 Haşereden Korunma 162 İltihap 163 İshal 163 Kanser 163 Karın ve Mide Ağrısı 163 Kırık, Çıkık, Ezilme 163 Konuşamayan Çocuk 164 Kuşpalazı 164 Meme Çatlaması 164 Nazar 164 Prostat 165 Sarılık Çizme 165 Sivilce ve Cilt Hastalıkları Soğuk Algınlığı 165 Süt Kesilmesi 165 Uyuz 165 OCAKLAR VE TEDAVİ YÖNTEMLERİ Allama Ocağı 166 Bulgur Püskürtmesi Ocağı 166 Gelincik Ocağı 166 Köstebek Ocağı 166 Kurşun Dökme Ocağı 166 Mum Dökme Ocağı 167 Muska Yazma Ocağı 167 Şah Pabucu Ocağı 167 Siğil Ocağı 168 Temre Ocağı Yakma ve Çakma Ocağı Yarım Ocağı ve El Alma Yılan Ocağı 169 Yılancık Ocağı 169 Yıldırım Taşı Ocağı 169 DİĞER HALK İNANÇLARI Dilek Ağacı 170 170 TÜRBELER-EFSANELER Ahmed Turan Tekkesi Arap Tekke Türbesi Bektaş Baba Türbesi 172 172 172 173 158 159 162 165 168 168 168 Büyük ve Küçük Culuf Ana 173 Cafer Sadık ve Rahim Baba Türbesi 173 Hakkı Baba Türbesi 174 Hasan Baba ve Haydar Baba Türbesi 174 Himmet Baba Türbesi 175 Melik Gazi Türbesi 176 Şehabeddin Sühreverdi Türbesi 176 Şeyh Edebali Türbesi 177 Şeyh Süleyman Türbesi ve Seyyid Kılavuzları 177 Seyyid Battal Gazi Türbesi 178 Tapduk Emre Türbesi 180 Tezveren Dede Türbesi 180 Üryan Baba Türbesi 181 Yunus Kuyusu Türbesi 181 HALK MUTFAĞI 182 Çorbalar Arabaşı Bamya Bıtı Bıtı Düğü Keşkek Miyane Tarhana Toyga Tutmaç Yayla 182 182 182 182 182 183 183 183 184 184 184 Hamur İşleri Ağzı Açık 184 Cantık 184 Çibörek 184 Dolama 184 Göbete 185 Gözleme 185 Haluja ve Çaş 185 Kaşık Börek Katlama Böreği 185 Kıyık 185 Kömbe 185 Kül Hamursuz 186 Mercimekli Mantı 186 Patatesli Ekmek 186 Pita 186 Saraylı 187 Sarı Burma 187 Toçina 187 Üyken Börek Yörük Göbeklisi 187 Yufkalı Büryan 187 Etli Yemekler Abısta Acı-Gıcı 188 188 188 184 185 187 Banak 188 Bozan Kavurma 188 Dayama 188 Düğün Pilavı 188 Harşıl 188 Kapama 189 Kelem Sarması 189 Kuzu Sorpa 189 Küp Eti 189 Mercimekli Bulgur Pilavı 189 Pasa 189 Şipsi 189 Meze-Tatlı 190 Boza 190 Halkalı Şeker ve Akide Şekeri 190 Iptırı 190 Karadut Şerbeti 190 Kozalaklı Yoğurt 190 Lituka 190 Met Helvası 190 Muhacir Biberi 191 Pancar Pekmezi 191 Pırpılçıka 191 Pomak Baklavası 191 Salça 191 Sifon Limonata 191 Üzüm Pekmezi 191 Üzümlü Sütlaç 191 HALK BAYTARLIĞI VE ZOOLOJİSİ Halk Baytarlığı Çoban Kültürü Akbaş Çoban Köpeği Arıcılık Atçılık 192 193 195 196 197 5 EL SANATLARI 199 Ağaç İşlemeciliği 201 Bakırcılık 202 Bez Dokuma Çalgı Yapımı Bağlama Yapımı 204 Kabak Kemane Yapımı 206 Keman Yapımı 207 Tef Yapımı 208 Çorap-Patik Örme 209 Çömlekçilik Değirmencilik 214 Demircilik 215 Ebru Sanatı Geyik Boynuzu İşlemeciliği 217 Halk Resmi 219 Hattatlık 220 Kalaycılık 222 Keçecilik 223 Kilim Dokuma 224 Lületaşı İşlemeciliği 230 Minyatür 232 Nalbantlık 232 Oya İşlemeciliği 233 Sarka İşlemeciliği 235 Savatlı Gümüş İşlemeciliği 236 Yorgancılık 237 Giyim-Kuşam-Süslenme 240 Geleneksel Alet ve Eşyalar 244 GÜNDELİK YAŞAM 203 204 212 216 246 KAYNAK KİŞİLER KÜLTÜR GÖNÜLLÜLERİ 255 250