CENE ve YUZ TRAVMALARI
Transkript
CENE ve YUZ TRAVMALARI
ÇENE-YÜZ TRAVMALARI Çene Yüz Yaralanmaları • Tedavi aşamaları – – – – İlk yardım ve acil tedavi Erken tedavi Kesin Tedavi Kontrol Basit “Bridle” Bağlama Geçici redüksiyon ve sabitleme 0.5 mm çaplı tel ile lokal anestezi altında yapılır Kırık hattının her iki tarafından ikişer diş bağlanır. ! Maksillofasiyal Kırıkların Meydana Gelişi, Etyolojisi ve Görülme Sıklığı Kırığa Şeklini Veren Faktörler • • • • • • Gelen kuvvetin büyüklüğü Gelen kuvvetin yönü Travmayı oluşturan ajanın kesit alanı Kemiklerin direnci ve kafanın pozisyonu Etkilenen bölgenin anatomik özelliği Özellikle alt çenede kas yapışıklıkları Kırık Oluşturabilecek Kuvvet miktarları G=Yer çekimi Burun kemiği 30 G Zigoma 50 G Angulus 70 G Glabella bölgesi 80 G Maksilla orta hat 100 G Üst orbital kenar 200 G ! Kas Yapışıklıkları ve Kırıkların Deplasmanı Etyoloji ve Görülme Sıklığı • En yaygın sebepler trafik kazaları ve şiddete maruz kalmadır • Avrupa’da %35.6 ile trafik kazaları, Amerika’da %69 ile şiddet en yaygın sebeptir • Türkiye’de genel kabul gören bir oran yoktur – 1000 vakalık bir seride trafik kazaları %32.4, şiddet %32, düşme ise %27.1 ile en önemli sebepler olarak gösterilmiştir. – 16 yaşından küçük bireylerde en önemli kırık sebebi düşmedir. Diğer önemli sebepler (sırasıyla) trafik kazası, spor-oyun kazasıdır. ! Aylara Göre Kırık Vakaları • Çene yüz bölgesinde görülen travmaların %60’ından fazlasında diğer bölgelerde de kırık mevcuttur. Sadece çene yüz kırığı Kombine kırık Kırık Vakalarının Yaş ve Cinsiyete Göre Dağılımı Erkek Kadın Kadın 25% Erkek 75% • En çok 20-30 yaşlarında görülür. • Erkek çocuklarda kız çocuklarından 2 kat fazla görülür. • 14 yaş civarında maksiller anterior alveoler ve kondil kırıkları çoğunluktadır. ! Anatomi Yüz Anatomisinin Üç Bölgesi • ÜST: Frontal kemiğin üst kenarı ile orbitanın üst kenarı arası • ORTA: Orbitanın üst kenarı ile oklüzal düzlem arası – Orbitalar, nazal kemikler, zigoma ve maksiller kemikleri içerir • ALT: Mandibula ve dişler ! Yüzün Sinirleri Çene Yüz Yaralanmalarında Teşhis Çene Yüz Yaralanmalarında Teşhis “Tanrı size kulaklar, gözler ve eller verdi, bunları hastada sırasıyla kullanın” Sir William Kelsey Fry (1889-1963) Çene Yüz Yaralanmalarında Teşhis • Anamnez • Klinik Muayene – İnspeksiyon – Palpasyon • Radyolojik Muayene – Direk grafiler – Bilgisayarlı tomografi – Stereolithography (mevcutsa) Anamnez • • • • • • • • Hasta kimdir? Kaza ne zaman oldu? Kaza nerede oldu? Kaza nasıl meydana geldi? Kaza sonrası herhangi bir tedavi uygulandı mı? Kaza bölgesinde diş, protez vs bulundu mu? Hastanın genel sağlık durumu nasıldır? Kazayı takiben mide bulantısı, kusma, şuur bulanıklığı, baş ağrısı, amnezi, görme bozuklukları veya konfüzyon olup olmadığı öğrenilir. • Oklüzyonda değişiklik var mı? • Ciddi yüz yaralanması bulunan tüm hastalarda, emin oluncaya kadar - boyun yaralanması da varmış gibi davranılmalıdır. Şok • Çene yüz travmaları nadiren şoka sebep olur • %60 diğer yaralanmalarla birliktedir • Şok varsa diğer sebepler araştırılmalıdır • Çocuklarda, kadınlarda ve yaşlılarda görülen çeneyüz travması, maruz kalınan şiddetin bir göstergesi olabilir. Aile İçi Şiddet • İlişkilerin %20’sinde görülmektedir. • 10:1 Kadın:Erkek • En sık yüz ve kafa travması ortaya çıkar. Yaşlılara Uygulanan Şiddet • Diş çürükleri, cheilitis, kötü hijyen, bakımsız görünüm • İlgi göstermeyen saldırgan bakıcı konusunda dikkatli olunmalıdır. Çene Yüz Yaralanmalarında Teşhis • İnspeksiyon – – – – – – – – Kanama Otore (Kulak akıntısı) Rinore (Burun akıntısı) Şekil bozukluğu Ekimoz Ödem Doku defektleri Oklüzyon bozukluğu ! İnspeksiyon Abrazyon Laserasyon İnspeksiyon Sublingual ekimoz Basamak defekti, kret Devamlılığında bozulma, Oklüzyon bozukluğu Sinir Fonksiyonları I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X. XI. XII. N. Olfactorius N. Opticus N. Occulomotorius N. Trochlearis N. Trigeminus N. Abducens N. Facialis N. Acusticus N. Glossofaringeus N. Vagus N. Accessorius N. hypoglossus Sinir Fonksiyonları I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X. XI. XII. N. Olfactorius N. Opticus N. Occulomotorius N. Trochlearis N. Trigeminus N. Abducens N. Facialis N. Acusticus N. Glossofaringeus N. Vagus N. Accessorius N. hypoglossus • Koku alma bozulması • Fonksiyonu: – Koku alma Sinir Fonksiyonları I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X. XI. XII. N. Olfactorius N. Opticus N. Occulomotorius N. Trochlearis N. Trigeminus N. Abducens N. Facialis N. Acusticus N. Glossofaringeus N. Vagus N. Accessorius N. hypoglossus • Anlamsız dik bakışların olması • Fonksiyonu: – Görme Sinir Fonksiyonları I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X. XI. XII. N. Olfactorius N. Opticus N. Occulomotorius N. Trochlearis N. Trigeminus N. Abducens N. Facialis N. Acusticus N. Glossofaringeus N. Vagus N. Accessorius N. hypoglossus • Pupillaların daralmasında bozukluk • Üst göz kapağının sarkması • Fonksiyonu: – Göz hareketleri (lateral ve omuz başına doğru hareket hariç diğerleri) – Pupil dilatasyonu Sinir Fonksiyonları I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X. XI. XII. N. Olfactorius N. Opticus N. Occulomotorius N. Trochlearis N. Trigeminus N. Abducens N. Facialis N. Acusticus N. Glossofaringeus N. Vagus N. Accessorius N. hypoglossus • Gözün omuz başlarını tam olarak görememesi • Fonksiyonu: – Göz hareketi (sadece süperior oblik kas hareketinden sorumlu) Sinir Fonksiyonları I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X. XI. XII. N. Olfactorius N. Opticus N. Occulomotorius N. Trochlearis N. Trigeminus N. Abducens N. Facialis N. Acusticus N. Glossofaringeus N. Vagus N. Accessorius N. hypoglossus • Hafif dokunuşların hissedilmemesi • Masseter kas zayıflığı • Fonksiyonu: – Baş ve yüzün ağrı ve dokunma duyusu (somatosensor) – Çiğneme kasları Sinir Fonksiyonları I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X. XI. XII. N. Olfactorius N. Opticus N. Occulomotorius N. Trochlearis N. Trigeminus N. Abducens N. Facialis N. Acusticus N. Glossofaringeus N. Vagus N. Accessorius N. hypoglossus • Gözün dışa doğru döndürülememesi • Fonksiyonu: – Göz hareketi (Sadece lateral rektus kas hareketinden sorumlu) Sinir Fonksiyonları I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X. XI. XII. N. Olfactorius N. Opticus N. Occulomotorius N. Trochlearis N. Trigeminus N. Abducens N. Facialis N. Acusticus N. Glossofaringeus N. Vagus N. Accessorius N. hypoglossus • • • • Kaşları kaldıramamak Gözlerini kapatamamak Simetrik gülememek Dudakları buruşturamamak veya alt dudağı dışarıya döndürememek • Fonksiyonu: – Tat alma (dilin 2/3 önü) – Kulağın somatosensor bilgisi – Mimik kasları Sinir Fonksiyonları I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X. XI. XII. N. Olfactorius N. Opticus N. Occulomotorius N. Trochlearis N. Trigeminus N. Abducens N. Facialis N. Acusticus (vestibulocohlear) N. Glossofaringeus N. Vagus N. Accessorius N. hypoglossus • Baş dönmesi ve duymada azalma • Fonksiyonu: – Denge – Duyma Sinir Fonksiyonları I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X. XI. XII. N. Olfactorius N. Opticus N. Occulomotorius N. Trochlearis N. Trigeminus N. Abducens N. Facialis N. Acusticus N. Glossofaringeus N. Vagus N. Accessorius N. hypoglossus • Uvulanın hasta olan tarafta yukarıya kalkmaması • Fonksiyonu: – Tat alma (dilin 1/3 arkası) – Dil, tonsil ve farinksin somatosensor bilgisi – Yutkunma sırasında kas hareketleri Sinir Fonksiyonları I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X. XI. XII. N. Olfactorius N. Opticus N. Occulomotorius N. Trochlearis N. Trigeminus N. Abducens N. Facialis N. Acusticus N. Glossofaringeus N. Vagus N. Accessorius N. hypoglossus • Uvulanın hasta tarafta yukarıya kalkmaması • Fonksiyonu: – İç organların (bezler, sindirim sistemi, kalp hızı) duyu, motor ve otonom kontrolleri Sinir Fonksiyonları I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X. XI. XII. N. Olfactorius N. Opticus N. Occulomotorius N. Trochlearis N. Trigeminus N. Abducens N. Facialis N. Acusticus N. Glossofaringeus N. Vagus N. Accessorius N. hypoglossus • Engel koyulduğunda başı o tarafa çevirmekte zorluk olması • Fonksiyonu: – Kafa hareketini sağlayan kaslar (trapezius vb) Sinir Fonksiyonları I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X. XI. XII. N. Olfactorius N. Opticus N. Occulomotorius N. Trochlearis N. Trigeminus N. Abducens N. Facialis N. Acusticus N. Glossofaringeus N. Vagus N. Accessorius N. hypoglossus • Dilin bir tarafa deviye olması • Fonksiyonu: – Dil kaslarının kontrolü Çene Yüz Yaralanmalarında Teşhis • Palpasyon – “basamak” defekti – Krepitasyon • Kemik segmentleri • Deri altı amfizem ! Yüz Muayenesi • • • • Laserasyon değerlendirilmesi Kafatasında çökme varlığı Asimetri Burun ve kulak akıntısı – Serebrospinal sıvı ihtimali • Kemik defektlerinin belirlenmesi – Sistematik olarak iki elle (bimanual) Yüz Muayenesi • Ağız açıklığının değerlendirilmesi • Bukkal vestibül mukozanın palpasyonu Lateral sinüs duvarında krepitasyon • Oklüzyonun değerlendirilmesi Dişlerin varlığı ve durumunun kaydedilmesi • Ekimoz yaygın bulgudur • Farinksin laserasyon ve kanama açısından değerlendirilmesi ! Yüz Muayenesi • Orbitaların değerlendirilmesi – Orbita çevresinde ödem ve ekimoz – Ciddi görme bozukluğu – Şaşılık – Pupil boyut ve şekli – Subkonjuktival kanama ! Yüz Muayenesi • Orbitaların değerlendirilmesi – Göz kapağı yırtılmaları – Medial kantal tendon yapışıklığı • Göz yaşı miktarında artış (Epiphora) • İç kantus bölgesinde gözyaşı birikimine bağlı kabarıklık • Kantuslar arası mesafe artışı – Göz hastalıkları (Oftalmoloji) bölümünden konsültasyon istenir ! Yüz Muayenesi Orbitaların Değerlendirilmesi Yüz Muayenesi Orta yüz ve burun kanadı palpasyonu Dolan Çizgileri ! Cesaret nedir? Budur… Travmada Klinik Bulgular • Objektif bulgular – – – – – – – – – – Şekil bozukluğu Anormal hareket Oklüzyon bozukluğu Krepitasyon Şişlik Kötü ağız kokusu Renk değişikliği Tükürük fazlalığı Dişlerde bozulmalar Fragmanların görülmesi • Subjektif bulgular – Ağrı ve parestezi – Aşırı hassasiyet – Hareketsizlik Radyolojik Muayene Radyolojik Muayene • Radyolojik Muayene – – – – – – – Ağız içi röntgenler Ağız dışı röntgenler Panoramik röntgenler Kafa röntgenleri Tomogramlar Ultrasonografi Stereolitografi ! Radyografi Teknikleri • Radyolojik Muayene – – – – – – – Ağız içi röntgenler Ağız dışı röntgenler Panoramik röntgenler Kafa röntgenleri Tomogramlar Ultrasonografi Stereolitografi • Periapikal filmler • Oklüzal filmler Radyografi Teknikleri • Radyolojik Muayene – – – – – – – Ağız içi röntgenler Ağız dışı röntgenler Panoramik röntgenler Kafa röntgenleri Tomogramlar Ultrasonografi Stereolitografi • Çene bölgesi için alınan filmler • Ramus mandibula için alınan filmler • Korpus mandibula için alınan filmler • TME için alınan filmler Radyografi Teknikleri • Radyolojik Muayene – – – – – – – Ağız içi röntgenler Ağız dışı röntgenler Panoramik röntgenler Kafa röntgenleri Tomogramlar Ultrasonografi Stereolitografi • Panoramik tomogram • Status-X Radyografi Teknikleri • Radyolojik Muayene – – – – – – – Ağız içi röntgenler Ağız dışı röntgenler Panoramik röntgenler Kafa röntgenleri Tomogramlar Ultrasonografi Stereolitografi • Sagital projeksiyonlar – – – – – PA filmler AP filmler Paranazal sinüs filmleri Göz çevresi için alınan filmler TME, transorbital filmler • Aksiyal projeksiyonlar – Aksiyal kafa filmleri – Zigomatik arkların iki taraflı karşılaştırması için alınan filmler – İzole zigomatik ark filmleri • Lateral projeksiyonlar – Teleradyogramlar, sefalometrik lateral filmler – Lateral burun filmleri – Schuller tekniği ile TME filmleri Panoramik Radyografi • Alt çenenin tüm kırıkları, üst çenede ise Le Fort I ve alveol kırıkları görülebilir • Tanı için oldukça yararlıdır • İmkan varsa tüm çene kırıklarında panoramik film çekilmelidir ! TME grafisi ! • AP kafa filmleri ile – Kafatası kırıkları (Posterior bölge net görülür) ! PA kafa filmleri ile (Anterior bölge net görülür) – Mandibula Maksilla • • • • Koronoid çıkıntı Ramus Angulus (köşe Gövde Le Fort I, II, III Blow--out Blow Zigomatik ark Zigomatik kompleks Kafa tabanı Radyografik Değerlendirme Lateral kafa grafisi Water’s grafisi Lateral Kafa Grafisi • Frontal Sinus • Maksiller sinüs • Bazen pterigoid çıkıntılar • Kondiller Water’s Grafisi • Paranasal sinüsler, • Maksiller sinüslerin duvarları • Zigomatik kemik ve ark • Orbita kenarları Submentoverteks grafisi • Temel kullanım amacı zigomatik arkı görüntülemektir. Towne Radyografisi • Kondil kırıklarının saptanmasında idealdir • Zigomatik ark kırıkları da görülebilir Bilgisayar Tomografi (BT) BT tarama 3 Boyutlu Bilgisayarlı Tomografi (BT) Stereolitografi Stereolitografi ile defektin gerçek modeli elde edilir. Eğer mevcutsa rekonstrüksiyon için faydalı bir yöntemdir. Çocuklarda Çene Kırıkları • Gelişim için fonksiyon X iyileşme için hareketsizlik • Fragmanlar birkaç gün içinde iyileşmeye başlar • İntermaksiller fiksasyon güç olabilir • Vital bulgular hızla değişebilir • Genellikle mandibula kırıkları görülür • En çok da dentoalveoler kırıklar görülür