ekonomistin yorumu
Transkript
ekonomistin yorumu
EKONOMİSTİN YORUMU TSKB’nin Baş Ekonomisti Sn. Gündüz Fındıkçıoğlu’nun kaleminden 8 Kasım 2010 Evet, Obama yönetiminin iki yılında ne oldu? Obama'yı kilitlediler. Dış politikada durduruldu. Yerleşik İsrail lobilerine karşı hareketi akim kaldı. İçeride sağlık reformunu tam yaptırmadılar ve kimseye yaranamadı. Bir yandan regülasyona isyan eden finans oligarşisi, diğer taraftan savaş endüstrisi, ilaç sanayii, klasik enerji lobisi ve onların altında fonlanan hareketler (Tea Party) libertarian çevreleri ele geçirirken, savunma sektörü ve Araplarla çalışan petrol lobileri hala neo-con destekcisi. Klasik İsrail lobisi Obama’nın ilk dönem müdahalelerine rağmen yerinde kaldı ama liberal İsrail sempatizanları iki kanat halinde: görece özerk olanlar ve İsrail’in politikalarını her zaman savunmak zorunda hissedenler. Obama ikisine de yaranamayacak. Seçimlerde çok etkili olan ve cumhuriyetçi parti içinde neredeyse ayrı bir fraksiyona dönüşecek hale gelen aşırı sağcı Çay Partisi hareketi yeni dönemin yeniliği. Peki Fed ne yapıyordu? 4 kasım 2009-3 kasım 2010 arası son 12 ayda Fed bilançosu – Bernanke’nin geçen yıl tam bu sıralarda söylediğinin tersine- küçülmedi. Küçülmedi ama genişleme de olmadı: geçen yıl USD2.168 milyar olan bilanço bu yıl sadece USD2.303 milyar. 2007 temmuzunda kriz başladığı sırada USD877 milyar olan bilanço son genişleme dalgasıyla USD2.900 milyara kadar çıkabilecek. Bir tarafıyla aynen faiz indirimi etkisi yapması beklenen bir hareket ve faizde olduğu gibi en erken 3 çeyrek sonra tam etkisi görülebilecek. Yani 2011 haziranında, krizin ilk anından tam 4 yıl sonra, hala “çıkış stratejisi” gündemde olmayacak. Fed bilançosu krizde en azından 3.3 katına çıkmış olacak. Bu son adım aynı zamanda örtük bir devalüasyon içeriyor, en azından bu niyet olmalı. Aynı zamanda açıkça enflasyon yaratmaya yönelik ve itiraz eden tek bölgesel Fed başkanı bu noktayı kayda geçirmek istemiş olabilir. Bu adım aynı zamanda Obama’nın son şanslarından birisi. Muhtemelen kamu harcamaları-vergi konusunda cumhuriyetçiler –hele ki 3-4 senatörlük ve 30-40 kongre üyeliği kazanan Çay Partisi varken- adım attırmayacakları için belki de 2012 seçimi öncesi elindeki tek kuvvetli ekonomi politikası kozu. Taylor Kuralına göre olması gereken faiz ve gerçekleşen Fed faizi Nicel genişleme faiz indirimine denk bir mekanizma gibi düşünülürse, yapılan aslında Fed’in 2003 yazından 2007 yazına kadar yaptığına benzetilebilir(di). Grafikte dört yıl boyunca Fed gecelik faizinin enflasyon hedeflemesinin işaret ettiği Taylor kuralının ne kadar altında seyrettiği görülüyor [kuralın bir tahminine: regresyon uyumu FFR = 2.07 + 1.28 x Inflation - 1.95 x (Unem. - CBO natur), 1988 Q1-2009 Q1; enflasyon açığı ve işsizlik açığına, CBO natur “doğal işsizlik oranı”, ayarlı]. Fed 2007-09 krizine gevşek para 1 politikasıyla zaten çanak tutmuştu. Yeni dönemde düşük faizle seyretmek ve verim eğrisinin orta noktasını hedef almak ancak ileride enflasyon hedefinin eskisine göre yüksek tutulacağını ima etmekle mümkün. IMF baş ekonomisti Olivier Blanchard’ın 2009 yılının ortasında söylediklerine paralel bir tavır. Peki ne olabilir? 4 kasım tarihli Fed detayında sadece Fannie, Freddie, Ginnie’den gelen ipoteğe dayalı menkul kıymetler (MBS) USD1.051 milyar, yani 1 trilyon dolardan fazla, görünürken, Fed’e park edilen mevduat USD988 milyar. Başka türlü bakarsak alınan hazine tahvilleri USD840 milyar ve zorunlu karşılıklar bir yana bu paranın neredeyse aynen geri dönüp Fed’de park ettiğini söyleyebiliriz. USD600 milyarlık yeni dalga, yeniden alımlarla USD900 milyara yaklaşacak, bu sefer piyasada kalacaksa sonucu ne olacak? (1) ABD’de reel faizi negatife çekebilecek; aslında Fed bu çapta işleme girerek nominal faizi de aşağıya çekebilir (2) zaten zor durumda ve uzun dönemde “insolvent” olan sigortacılık-emeklilik fonu gibi uzun süreli yükümlülüğü olan yapılar hem uzun süreli, hem yüksek getirili varlık yaratmak zorunda (3) yani gelişmekte olan piyasalara – zaten fiyatlanan- para girişi sürecek (4) konutttan başlayan ve konutta bitecek olan krizin uzamasının bir nedeni ABD’de konut piyasasının bir türlü tam toparlanamaması; buradaki etki çok önemli olacak (5) nicel genişlemenin tümden enflasyona tercüme olması düşük olasılık; ama olursa “çıkış” anını çok daha köşeli yapacak. Yani süre uzayıp, parasal genişleme derinleştikçe 2012 ve sonrası “normal iş çevriminde” ciddi bir kırılma yaratmaya aday hale geliyor 2