tıklayınız.
Transkript
tıklayınız.
BÖLGE ISITMA BİR TERMİK SANTRALIN BİLEŞENLERİ BİR TERMİK SANTRALIN ÇEVRİM ŞEMASI ... ARA BUHAR ÇEKİŞ VE BÖLGE ISITMA ... BÖLGE ISITMA TARİHÇE (1/3) • Bölgese Isıtma’nın tarihteki örnekleri Roma imparatorluğu döneminde jeotermal sıcak sular ile, evlerin, hamamların, ve seraların ısıtılması gösterilebilinir. • Tahtadan borular ile jeotermal suların dağıtılıdığı Fransa’daki Chaudes-Aigues Cantal köyü, ilk 14. yüzyılda ilk planlı projelerden biri olup, hala işletmededir. • İlk resmi ticari işletme ise, New York’da Mühendis Birdsill Holly tarafından 1877 yılında devreye alınan sistemdir. • Her evin tek tek ısınmaya çalışmasında enerji kayıplarını gören Holly, merkezi sistemde ısı üretmiş, ısıyı yüksek izolasyonlu buhar hatları ile taşımış, çevredeki evleri ısıttıktan sonra, dönüş hattında gelen suyun litresi üzerinde fiyatlandırmıştır. 1877 yılı «Holly» Bölge Isıtma Sistemi BÖLGE ISITMA TARİHÇE (2/3) • «Holly» Bölge Isıtma sistemi bir düzine evin ısıtılması ile başlamış, 3 yıl içinde fabrikalarında dahil olduğu 5 km’lik bir hata dönüşmüştür. Halen en büyük bölge ısıtma New York’da devam etmekte olup, ev ısıtmasında, lokantaların mutfaklarında, çamaşırhanelerde, ve absorbsiyon soğutma sistemlerinde kullanılmaktadır. • Bölge ısıtma sisteminin başarısı, bir çok büyük şehire yayılmıştır. • Bölge soğutma’da benzer yıllarda temellerini kurmuştur. İlk ticari uygulama, 1889 yılında Denver’da Colorado Automatic Refrigerator Co. şirketinin çalışmaları ile başlar. • 1930 yılında New York şehrinde Rockefeller binalarının soğutulması en büyük uygulamalardan biri olmuştur. Detroit Edison Bölge Isıtma şirketi BÖLGE ISITMA TARİHÇE (3/3) Danimarka’nın başkenti Kopenhag’da 1800’lü yılların sonlarında çöpler at arabalarıyla toplanıp şehir dışındaki alanlara atılırken, 1903’de ilk çöp yakma santrali kurularak buhar üretilmis ve bu buhar da bölge ısıtmada kullanılmıstır]. 1 Aralık 1903’de hizmete giren çöp yapma santralinde üretilen ısı, buhar şeklinde taşınarak yeni yapılan hastane, belediye binası, çocuk yurdu ve yoksullar evini ısıtmada kullanılmıştır. Aynı bina bugün kültür merkezi olarak kullanılmaktadır BÖLGE ISITMA KULLANIM ORANLARI 2000 yılında, bazı Avrupa ülkeleri arasında, bölge ısınma ile ısıtılan evlerin oranı tabloda sunulmuştur. AB Ülkesi Evlerde bölge ısıtma oranı İzlanda Danimarka Estonya Polonya İsveç Çek Cum. Finlandiya Slovakya Macaristan Avusturya Almanya Hollanda İngiltere 95% 60% (2005) 52% 52% 50% 49% 49% 40% 16% 12.5% 12% 3% 2% (2000) BÖLGE ISITMA KULLANIM ORANLARI • Avrupa’da kullanılan toplam enerjinin %50’si ısı üretimi için kullanılmaktadır. • Bölge ısıtma sistemi kullanım oranı her ülke için çok değişiktir. Kullanım Kuzey, orta ve doğu avrupa ülkerinde yüksektir. • Avrupa’da 5,000 adet orta ve büyük ölçekli bölge ısıtma sistemi bulunmaktadır. Yıllık ciroların 20 milyar Euro, ve toplam satılan ısı 600 TWh’dır. (yaklaşık rakamlar ile) • Bölge ısıtma sistemleri için gelen ısınının yaklaşık %80’i yenilenebilir enerji kaynaklarından (jeotermal, biyokütle gibi) ve atık ısı geri kazanımından (kojenerasyon, endüstriyel prosesler gibi) gelmektedir. • Yenilenebilir kaynaklardan toplam ısı üretimi 2008 yılında Avrupa tüketimin %12’si, 2008 yılı AB27 tüketiminin %5,5 olmuştur. • Bölge ısıtma sistemlerini arttırmak AB 2020 Yenilenebilir direktifinin hedefleri içindedir. AVRUPA UYGULAMALARI (1/5) Almanya: Almanya’da bölge ısıtma ile ilgili çok az düzenleme veya destek mekanizması bulunmasına rağmen, binaların %14’ü bölge ısıtmadan faydalanmaktadır. %80 civarında ısı, kojenerasyon santrallarında temin edilmekte olup, kalan ihtiyaç ısı kazanları ve endüstrilerin atık ısılarının geri kazanımları ile ikame edilmektedir. Kojenerasyon santrallarının %42’si doğalgaz, %50’si kömür ve linyit, kalanı ise atık gibi diğer kaynaklardan temin edilmektedir. En büyük bölge ısıtma ağı Berlin’dedir. En yüksek kullanım ise %90 ile Flensburg’dadır. Münih şehrinin %70’i bölge ısıtmadan faydalanmakta olup, ağ uzunluğu 800 km üzerindedir. İngiltere: İngiltere’de çok sayıda küçük ölçekli bölge ısıtma sistemi vardır. 2013 yılında, 1765 adet bölge ısıtma sistemi kayıda geçmiş olup, 920 adeti Londra’dadır. Toplam 210,000 hane ve 1,700 işyeri bölge olarak ısıtılmaktadır. İngiltere’nin en büyük bölge ısıtma sistemi Nottingham şehrinde olup, 4,600 hane ve çeşitli ticari işletmeler, konser salonu, halka açık yüzme havuzu ısıtmaktadır. Isının kaynağı atık yakarak enerji üreten kojenerasyon santralıdır. Sheffield blgesel ısıtma sistemi 140 binayı ısıtmakta olup, lise, üniversite, belediye binası, hastaneleri, alış veriş yerleri ve 2,800 haneyi, 44 km yeraltı boru hattı ile ısıtmaktadır. AVRUPA UYGULAMALARI (2/5) Avusturya: Çok sayıda bölge ısıtma olmakla beraber, en büyük ısı ağı Viyana şehrindedir. 2005 yılı rakamları ile, Viyana’da 251.224 haneye 1.602 GWh ısı ve 5211 ticari işletmeye 3.561 GWh ısı tedarik edilmiştir. Elektrik santrallarının ve büyük endüstrilerin temin ettikleri ısı, ısıl ihtiyacın %72’sini karşılamıştır. Biyokütle ve evsel atıkları yakan kojenerasyon santrallarının katkısı önemlidir. Viyana’da 3 adet evsel atık yakan kojenerasyon tesisi 116 GWh elektrik ve 1.220 GWh ısı temin etmiştir. Avusturya’nın diğer bölgelerinde biyoyakıtlı ve/veya kojenerasyon tesisleri kurulmaktadır. Macaristan: 2011 yılı rakamları ile, evlerin %15’i (yaklaşık 610 bin hane) bölge ısıtma ile ısıtılmaktadır. En büyük ağ, Budapeşte’de, belediye şirketi tarafından 238,000 ev ve 7,000 iş yeri ısıtılmasıdır. Polonya 2009 rakanmları ile, Polonya’da evlerin %40’ı bölge ısıtmadan faydalanmaktadır. Isı, ağırlıklı olarak kojenerasyon santrallarından kazanılmakta olup, ağırlıklı olarak taş kömürü kullanılmaktadır. AVRUPA UYGULAMALARI (3/5) Bulgaristan: Onlarca şehirde bölge ısıtma ağı bulunmaktadır. En büyük ağ Sofya’da olup, temelleri 1949 yılına dayanmaktadır. 2 kojenerasyon ve 2 kazan merkezi ile Sofya’nın ısıl ihtiyacı üretilmektedir. Romanya: En büyük bölge ısıtma ağı Bükreş’de, şehrin %72’sini kapsayacak şekilde 570.000 haneye ulaşan sistemdir. Çek Cumhuriyeti: En büyük bölge ısıtma ağı Prag’da bulunmakta olup, 265,000 haneye ulaşmaktadır. Diğer şehirlerde çok sayıda ısıtma ağları bulunmaktadır. AVRUPA UYGULAMALARI (4/5) Danimarka: Bölge ısıtma ağı, ülkenin ısı ihtiyacının %60’ını temin etmektdir. 2007 yılında, ısı ihtiyacının %80’i kojenerasyon santrallarından üretilmekte idi. Geri kalan %20 ise, atık yakma tesislerinden geri kazanılmıştır. Danimarka’nın bütün büyük şehirlerinde bölge ısıtma ağı vardır. İletim şebekeleri 125 °C ve 25 bar basınçla faaliyet gösterirken, dağıtım şebekeleri en fazla 95 °C ve 6 ila 10 bar basınç arasında çalışmaktadır. En uzun dağıtım ağının bulunduğu Kopenhag’da, iki adet bölge ısıtma ağı işletmecisi bulunmakta olup, CTR şirketi bölgenin %90-95’ine ulaşacak şekilde 275,000 haneye 54 km’lik çift hat ile ısı temin etmektedir. 2009 yılında bir MWh ısı enerjisi yaklaşık €49+vergiler olmuştur. Finlandiya: Bölge ısıtma sistemleri, Finlandiya’nın ısı pazarının %50’sini oluşturmaktadır. Bu ısının %80’i kojenerasyon santrallarından temin edilmektedir. Apartman bloklarının %90’ı, bahçeli evlerin yarısında fazlası, büyük ticari yapılar bölge ısıtma ağına bağlanmıştır. bilgi olarak: Finlandiya’da evleri ısıtmak için doğal gaz temini bulunmamaktadır. Kojenerasyon santrallarında Doğal gaz, ithal kömür, ve turba (turf) yakılmaktadır. Ağaç ve kağıt endüstrisi atıkları, ve kentsel atıklar önemli yer sahibi olup, yenilenebilir statüsünde sınıflandırılmıştır. Isı üreten endüstriler, fazl ısılarını bölge ısıtma ağına satabilirler. Değişik bir örnek olarak, yer altında bulunan bir bilgi-işlem merkezi, 500 haneyi ısıtacak miktarda ısı temin etmektedir. AVRUPA UYGULAMALARI (5/5) İzlanda %95’e varan oranıyla, bölge ısıtmanın en yoğun kullanıldığı ülke İzlanda’dır. Jeotermal enerji ülkenin en önemli ısı kaynağıdır. 706 MW elektrik kapasitesi ile, 5 büyük jeotermal kaynaklı kojenerasyon santral, ülkenin %26 elektrik ihtiyacını üretirken, saatte 800 MWısıl güç vermektedir. Geri kalan elektrik ihtiyacı hidro elektrik kaynaklarındandır. Norveç Ortalama hava sıcaklığının çok düşük olduğu bir bölgede olan Norveç’te, bekletinin aksine bölge ısıtma sistemi kullanımı çok düşük olup, 2% seviyesinde ve sadece büyük şehirlerdedir. Bu düşük oranın sebebi, Norveç’in zengin hidro-elektrik santral imkanları ile üretilen çok ucuz elektriğin ev ısıtmasında kullanılmasıdır. BÖLGE ISITMA KULLANIM ETKENLERİ • Bölge Isıtma sistemlerinin kullanım oranı ülkeden ülkeye büyük farklılıklar göstermektedir. • Bu kullanım oranınını etkileyen en önemli etkenler: • Hava kalitesinin korunması ve Çevresel sınırlamalar • Şehrin yerleşiminin bölge ısıtma için (borulama) uygunluğu • Tüketim noktalarının (Evler, fabrikalar gib) bir birlerine yakın olması • Alternatif enerji kaynaklarına ulaşım imkanları • Yasal mevzuat • Şehir/bölge gelişim planları • Ve diğer Ekonomik parametrelerdir AVRUPA BÖLGE ISITMA KULLANICILARI 2012 yılı, Bölge Isıtma satış oranları GWh -ısı Mesken 90.000 75.000 60.000 45.000 30.000 15.000 GWh(ısı) Endüstri Hizmet Sektörü Bilinmeyen AVRUPA BÖLGE ISITMA YAKIT KAYNAKLARI 2012 yılı, Bölge Isıtma yakıt kaynakları Diğer Yenilenebilir Isı geri kazanımı (kojenerasyon dahil) AVRUPA BÖLGE ISITMA AĞI UZUNLUKLARI km Bölge Isıtma iletim ve dağıtım boru hatlarının uzunlukları –km (tek yön) AVRUPA BÖLGE ISITMA AĞINDAN FAYDALANAN NÜFUS Toplam Nüfusun Bölge ısıtmadan faydalanma oranı Bölge ısıtmadan faydalanan nüfus Diğer ısınma imkanları olan nüfus AVRUPA BÖLGE SOĞUTMA SATIŞLARI Bölge Soğutma satışları (MWh –soğutma ısı) MWh –soğutma ısı AVRUPA BÖLGE SOĞUTMA AĞI UZUNLUKLARI Bölge Soğutma iletim ve dağıtım boru hatlarının km uzunlukları –km (tek yön) TÜRKİYE UYGULAMALARI 180 MW Esenkent Kojenerasyon Santralı İstanbul’da Esenyurt Belediyesi'nin Esenkent projesinde uygulandı. Yap-İşlet-Devret modeli ile 1993 yılında kurulmuş olan 180 MW doğal gaz yakıtlı termik santral, ürettiği elektrik enerjisini ulusal sebekeye aktarmaktadır. Buhar türbininden buhar çekisi yapılarak toplam 180 MW ısı üretebilmektedir. Üretilen ısı tesise komsu alanda yer alan yaklasık 7400 konutluk (2000 Yılı) Esenkent’in ısıtma ve sıcak su ihtiyacını kesintisiz (365 gün/24 saat) karsılayabilmektedir. Bu örnekte Esenkent Türkiye’nin ilk ve en büyük bölge ısıtma sistemine sahip olmustur. İzmir- Balçova Jeotermal Bölge Isıtma Sistemi: Bölgede sekiz jeotermal kuyudan, üretim sıcaklığı 83 °C – 135 °C aralığında jeotermal akışkan elde edilmektedir. Bu tesis, 29 Ekim 1996 tarihinde ilk binaları ısıtmaya başlamış, ara verilmeksizin sistemin kapasitesi artırılmıştır. Üretilen akışkan içindeki yoğusmayan gaz oranı oldukça düsüktür. Bölge ısıtma sisteminde dolaşan suyun gidiş sıcaklığı, plaka tipi ısı değiştiricilerinde, jeotermal su yardımıyla 80 °C – 90 °C aralığına ısıtılmaktadır. Dönüş sıcaklığı ise 42 °C – 60 °C’dır. Böylece 6631 konut ile birlikte 2 otel ve 2 üniversiteye ait muhtelif yapıların ısıtılması sağlanmaktadır. JEOTERMAL KAYNAKLAR İLE ISINAN BÖLGELER (2003) SOMA BÖLGE ISITMA SİSTEMİ 2006 yılında EÜAŞ santrallarında ısı alınıp bölge ısınmasında değerlendirilmesi için Yıldız Teknik Üniversitesi ve Tübitak tarafından bir proje başlatılmıştır. Proje sonuçlarına göre, ilk uygulama için Soma seçilmiş, ve 6 üniteden oluşan 990 MW gücündeki Soma-B linyit santralının buhar türbininden ara kadame buhar çıkışı ile Soma belediyesinin kuracağı bir ısı ağının devreye alınması bir protokol kapsamında imzalanmıştır. 2014 yılında Soma termik santralı ve ve Soma belediyesinin kurmuş olduğu bölge ısıtma ağı birbirine bağlanmış ve devreye alınmıştır. İlk aşamada Soma Belediyesi, Hükümet binası, E.L.İ Müessese binası, TEİAŞ Eğitim binası, Öğretmen evi, 52 evler sitesi, Linyit lisesi olmak üzere yaklaşık 1000 konut eşdeğerinde olan kamu kurumları ve konutlar santralin sıcak suyuyla tekrar ısınmaya başladı. ELEKTRİK PİYASASINDA LİSANSLI VE ISITMA SİSTEMLERİ OLAN SANTRALLAR SOMA -BESENYURT MY WORLD EUROPE AYAZMA KOJENERASYON TESISI TAV ATATÜRK HAVALIMANI OTOPRODÜKTÖR SANTRALI ANTALYA HAVALIMANI KOJENERASYON SANTRALI ÖZDILEK BURSA KOJENERASYON TESISI İSG HAVALIMANI TRIJENERASYON SANTRALI KOJENERASYON FLORANCE NIGHTINGALE HASTAHANESI KOJENERASYON SANTRALI MEYDAN ALIŞVERIŞ MERKEZI KOJENERASYON SANTRALI KOÇ ÜNİVERSİTESİ İZMIR ILI, ÇIĞLI ILÇESI KARTAL-İSTANBUL ANKARA OTELI COGENERATION SANTRALI ERSA OTEL PİRİ REİS UNİVERSİTESİ FIRAT ÜNİVERSİTESİ TURCAS ELEKTRIK ÜRETIM AŞ KOJENERASYON TESISI KOJENERASYON İSTANBUL NILÜFER-BURSA HILTON HAMPTON OTEL BURSA KOJENERASYON TESISI KAYA BELEK KOJENERASYON TESISI İZMIR BÜYÜK EFES OTELI KOJENERASYON TESISI SANKO HASTANESİ ORION AVM GAZIANTEP ÖZEL SAĞLIK HASTANESI OTOPRODÜKTÖR SANTRALI ATIKPASHA TURIZM AŞ KOJENERASYON TESISI ŞIŞLI KOJENERASYON TESISI ÖZEL EMSEY HASTANESI KOJENERASYON SANTRALI KERVANSARAY LARA FORZA ZEYNEP OTEL KOZYATAĞI HASTANESI KOJENERASYON SANTRALI KADIKÖY HASTANESI POLAT TURIZM BALMUMCU OTELI KOJENERASYON SANTRALI KERVANSARAY OTEL / / / / / / / / / / / / X / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / SOMA ELEKTRİK ÜRETİM VE TİC. AŞ DOGA AĞAOĞLU ENERJİ ÜRETİM AŞ TAV İSTANBUL TERMİNALİ İŞLETMECİLİĞİ AŞ FRAPORT IC İÇTAŞ ANTALYA HAVALİMANI TERMİNAL YATIRIM VE İŞLETMECİLİĞİ AŞ ÖZDİLEK ALIŞVERİŞ MERKEZLERİ VE TEKSTİL SAN. AŞ İSTANBUL SABİHA GÖKÇEN ULUSLARARASI HAVALİMANI YATIRIM VE İŞLETME AŞ TAV ESENBOĞA YATIRIM YAPIM VE İŞLETME AŞ ESKO ŞİŞLİ ENERJİ AŞ REDEVCO BİR EMLAK GELİŞTİRME İNŞ. YATIRIM AŞ AES ENTEK ELEKTRİK ÜRETİMİ AŞ TESCO KİPA KİTLE PAZARLAMA TİC. VE GIDA SAN. AŞ SIEMENS SAN. VE TİC. AŞ ÇELİKLER İNŞ. VE SAN. AŞ ERSA OTELCILIK SERA İNŞ. - PİRİ REİS ÜNİVERSİTESİ FIRAT ÜNİVERSİTESİ TURCAS ELEKTRİK ÜRETİM AŞ ANADOLU JAPAN TURİZM AŞ ÇIRAĞAN SARAYI VE İŞLETMELERİ GELİŞTİRME İNŞ. VE TURİZM AŞ ACIBADEM SAĞLIK HİZMETLERİ VE TİC.AŞ DURMAZLAR MAKİNE SAN. VE TİC. AŞ KAYA TURİSTİK TESİSLERİ TİTREYENGÖL OTELCİLİK AŞ İZMİR BÜYÜK EFES OTELCİLİK VE TURİZM AŞ SANKO MONO ORION GAZİANTEP ÖZEL SAĞLIK HASTANESİ AŞ ATİK PASHA TURİZM AŞ ECZACIBAŞI-BAXTER HASTANE ÜRÜNLERİ SAN. VE TİC. AŞ EMSEY SAĞLIK HİZMETLERİ VE İŞLETMELERİ TURİZM OTELCİLİK TİC. AŞ KERVANSARAY OTELCİLİK FORZA ZEYNEP OTEL ACIBADEM SAĞLIK HİZMETLERİ VE TİC.AŞ LOKMAN HEKİM ENGÜRÜSAĞ SAĞLIK, TURİZM, EĞİTİM HİZMETLERİ VE İNŞ. AŞ ACIBADEM SAĞLIK HİZMETLERİ VE TİC.AŞ POLAT TURİZM OTELCİLİK TİC. VE SAN. AŞ KERVANSARAY TURIZM OTELCILIK 13.03.2003 990,00 Kömür MANİSA Yap-İşlet-Devret 180,00 Doğal Gaz İSTANBUL 08.03.2012 12,90 Doğal Gaz İSTANBUL 01.05.2014 9,78 Doğal Gaz İSTANBUL 01.05.2014 8,00 Doğal Gaz ANTALYA 01.05.2014 4,30 Doğal Gaz BURSA 01.05.2014 4,00 Doğal Gaz İSTANBUL 01.05.2014 3,92 Doğal Gaz ANKARA 25.07.2012 2,80 Doğal Gaz İSTANBUL 01.05.2014 2,44 Doğal Gaz ERZURUM 28.09.2004 2,33 Doğal Gaz İSTANBUL 01.05.2014 2,33 Doğal Gaz İZMİR 30.04.2003 2,05 Doğal Gaz İSTANBUL 01.05.2014 2,00 Doğal Gaz ANKARA 01.01.2014 1,60 Doğal Gaz ISTANBUL 01.01.2011 1,60 Doğal Gaz ISTANBUL 01.01.2014 1,60 Doğal Gaz ELAZIĞ 16.02.2006 1,58 Doğal Gaz İSTANBUL 01.05.2014 1,56 Doğal Gaz İSTANBUL 01.05.2014 1,36 Doğal Gaz İSTANBUL 01.05.2014 1,29 Doğal Gaz BURSA 01.05.2014 1,29 Doğal Gaz BURSA 01.05.2014 1,29 Doğal Gaz ANTALYA 01.05.2014 1,20 Doğal Gaz İZMİR 01.01.2012 1,20 Doğal Gaz GAZİANTEP 01.01.2013 1,20 Doğal Gaz ÇORLU 01.05.2014 1,19 Doğal Gaz GAZİANTEP 01.05.2014 1,17 Doğal Gaz İSTANBUL 01.05.2014 1,03 Doğal Gaz İSTANBUL 01.05.2014 0,85 Doğal Gaz İSTANBUL 01.01.2013 0,80 Doğal Gaz ANTALYA 01.01.2014 0,80 Doğal Gaz ANTALYA 01.05.2014 0,58 Doğal Gaz İSTANBUL 01.05.2014 0,52 Doğal Gaz ANKARA 01.05.2014 0,52 Doğal Gaz İSTANBUL 01.05.2014 0,50 Doğal Gaz İSTANBUL 01.01.2013 0,20 Doğal Gaz BURSA Soma Esenyurt Başakşehir Bakirköy Osmangazi Pendik Şişli Sariyer Çiğli KARTAL Beşiktaş Beşiktaş Nilüfer Osmangazi Serik Konak Merkez Şehitkamil Beşiktaş Şişli Pendik Lara Kadiköy Sincan Kadiköy Beşiktaş Çekirge BÖLGE ISITMA SİSTEMLERİ İLE DOĞALGAZ ISINMA KIYASLAMASI DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM. Bölge ısıtma, pikleri kontrol edebilmek için ısı deposu kullanmaktadır (Isı Akümülatörü) Resim: Londra mahallesi Pimlico ısıtma sistemi ısı akümülatör kulesi COGENERATION = CHP Combined Heat & Power