bağlar rüzgâr enerji santrali ornitolojik-ekolojik değerlendirme
Transkript
bağlar rüzgâr enerji santrali ornitolojik-ekolojik değerlendirme
AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ FEN FAKÜLTESİ BİYOLOJİ BÖLÜMÜ ANTALYA SANAYİ TEKNOLOJİLERİ YAZILIMI AR-GE DANIŞMANLIK ÇEVRE VE ENERJİ, SANAYİ VE TİCARET A.Ş. BAĞLAR RÜZGÂR ENERJİ SANTRALİ ORNİTOLOJİK-EKOLOJİK DEĞERLENDİRME RAPORU II HAZIRLAYANLAR Prof. Dr. Ali ERDOĞAN (Ornitolog) Akdeniz Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Ekoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof.Dr. Mehmet ÖZ (Zoolog) Akdeniz Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölüm Başkanı Doç. Dr. İ. Gökhan DENİZ (Botanik Uzmanı) Akdeniz Üniversitesi Eğitim Fakültesi M. Süleyman KAÇAR (Yaban Hayatı Uzmanı) Orman Yüksek Mühendisi (Bu çalışma Es-Yel Elektrik ÜretimiLtd. ŞTİ. tarafından yaptırılmıştır) ANTALYA HAZİRAN 2013 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER ........................................................................................................................................ 2 ÇİZELGELER DİZİNİ ............................................................................................................................... 3 ŞEKİLLER DİZİNİ ................................................................................................................................... 4 1. GİRİŞ .......................................................................................................................................... 6 2. RES SAHASININ TANIMLAMASI .................................................................................................. 7 2.1 SAHANIN COĞRAFİ KONUMU ............................................................................................................. 7 2.2 SAHANIN JEOLOJİSİ VE JEOMORFOLOJİK YAPISI ...................................................................................... 9 2.3 İKLİM VE HİDROLOJİK ÖZELLİKLER...................................................................................................... 11 2.4 SAHANIN PEYZAJ ÖZELLİKLERİ .......................................................................................................... 12 3. EKOLOJİK VE BİYOLOJİK KAYNAKLAR ....................................................................................... 15 3.1 BİTKİ ÖRTÜSÜ ............................................................................................................................... 15 3.1.1 Flora ................................................................................................................................ 15 3.1.2 Vejetasyon....................................................................................................................... 24 3.2 FAUNAL YAPI ................................................................................................................................ 33 3.2.1 Amfibi ve sürüngenler ..................................................................................................... 33 3.2.2 Memeliler ........................................................................................................................ 37 3.2.3 Kuşlar .............................................................................................................................. 44 4. RES SAHASINDA KURULACAK TESİSLER VE İŞLETİM FAALİYETLERİ ........................................... 60 4.1 KURULACAK TÜRBİNLERİN ÖZELLİKLERİ VE ARAZİDE YERLEŞİMİ ............................................................... 60 4.2 ENERJİ BAĞLANTI HATLARI VE ŞALT SAHASI ........................................................................................ 62 4.3 ŞANTİYE VE TÜRBİNLER ARASI BAĞLANTI YOLLARI ................................................................................ 62 5. DEĞERLENDİRME ..................................................................................................................... 63 5.1 FLORİSTİK AÇIDAN DEĞERLENDİRME:................................................................................................. 63 5.2 FAUNA AÇISINDAN DEĞERLENDİRME ................................................................................................. 65 5.2.1 RES sahası ve yakın çevresinde bulunan yarasalar ve olası tehlikeler ............................. 65 5.3 ORNİTOLOJİK AÇIDAN DEĞERLENDİRME ............................................................................................. 66 5.3.1 Türkiye Kuşları Red Data Book (RDB- Kırmızı Liste) (Kiziroğlu 2008)’a göre değerlendirme: 66 5.3.2 Uluslararası Doğal Hayatı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği’ne (IUCN) göre değerlendirme: 67 5.3.3 Merkez Av Komisyonu Kararına (MAK) göre değerlendirme:.......................................... 67 5.3.4 Göçmen Kuşlar ve Göç Hareketi ...................................................................................... 67 5.4 PEYZAJ AÇISINDAN ......................................................................................................................... 69 5.5 JEOMORFOLOJİK VE HİDROLOJİK AÇIDAN ............................................................................................ 69 5.6 SAHANIN KORUNAN ALANLARLA İLİŞKİSİ............................................................................................. 69 5.7 PROJE SAHASININ ÇEVRESİNDE YER ALAN DİĞER RES PROJELERİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRME ........................ 71 5.8 GÜRÜLTÜ AÇISINDAN DEĞERLENDİRME ............................................................................................. 72 6. SONUÇ VE ÖNERİLER ............................................................................................................... 73 6.1 ÖNERİLER .................................................................................................................................... 75 6.2 BÖLGEDE GÜRÜLTÜYLE MÜCADELEDE ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER ....................................................... 79 6.3 SONUÇ ...................................................................................................................................... 81 7. KAYNAKLAR ............................................................................................................................. 82 BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 2 ÇİZELGELER DİZİNİ ÇİZELGE 1. KONYA İLİ UZUN YILLAR ORTALAMA METEOROLOJİK VERİLERİ (METEOROLOJİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ’DEN ALINMIŞTIR) .................................................................................................................... 11 ÇİZELGE 2. BAĞLAR RÜZGAR ENERJİ SANTRAL SAHASINDA TESPİT EDİLEN BİTKİ TÜRLERİ. ............................ 19 ÇİZELGE 3. BAĞLAR RES SAHASI VE YAKIN ÇEVRESİNDE BULUNAN KURBAĞA VE SÜRÜNGEN TÜRLERİ İLE STATÜLERİ .................................................................................................................................................... 34 ÇİZELGE 4. BAĞLAR RES SAHASI İÇERİSİNDE VE YAKIN ÇEVREDE TESPİT EDİLEN MEMELİ HAYVAN (MAMMALİA) TÜRLERİ VE KORUMA STATÜLERİ .................................................................................................................. 38 ÇİZELGE 5. BAĞLAR RES SAHASI VE YAKIN ÇEVRESİNDE GÖZLENEN KUŞ TÜRLERİ VE STATÜLERİ ....................... 56 ÇİZELGE 6. RES SAHASINDAKİ TÜRBİNLERİN KOORDİNATLARI ............................................................................. 61 ÇİZELGE 7. KURULMASI PLANLANAN TÜRBİNLERİN ÖZELLİKLERİ (PROJE TANITIM DOSYASINDAN) ...................... 62 ÇİZELGE 8. RES SAHASI KAPSAMINDA YAPILACAK TESİSLER VE ALANSAL KULLANIMI ......................................... 63 BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 3 ŞEKİLLER DİZİNİ ŞEKİL 1. PROJE EKİBİ, SOLDAN SAĞA YRD. DOÇ. DR. İ.GÖKHAN DENİZ, PROF. DR. ALİ ERDOĞAN, ORMAN YÜK. MÜH. M. SÜLEYMAN KAÇAR VE ARKADA TÜRBİNLERİN KURULACAĞI SIRT VE TEPELER .................... 6 ŞEKİL 2. BAĞLAR RES SAHASI VE TÜRBİNLERİN YERLERİNİ GÖSTERİR TOPOGRAFİK HARİTA .................................. 7 ŞEKİL 3. BAĞLAR RÜZGÂR ENERJİ SANTRALİNİN TÜRKİYE’DEKİ YERİ VE KURULACAĞI SAHA ............................... 8 ŞEKİL 4. RES SAHASININ UYDU GÖRÜNTÜSÜ ........................................................................................................... 9 ŞEKİL 5. RES SAHASININ DAĞLIK YAPISININ GÜNEYDOĞUDAN GÖRÜNÜMÜ VE KARAÖMERLER KÖYÜ ................. 10 ŞEKİL 6. RES SAHASININ GÜNEYDOĞUSUNDA YER ALAN SIRT VE TEPELER ........................................................... 10 ŞEKİL 7. RES SAHASI İÇERİSİNDE YER ALAN KÜÇÜK KÜÇÜK KURU DERELERDEN BİRİSİ ........................................ 12 ŞEKİL 8. RES SAHASI VE YAKIN ÇEVRESİNİN GENEL PEYZAJINI OLUŞTURAN DAĞLIK VE STEP VEJATASYON YANINDA ALT ZONLARDAKİ BOZUK ORMAN VE EKİLİ TARIM ALANLARI ........................................................ 13 ŞEKİL 9. RES SAHASININ GÜNEYİNDE YER ALAN VE KÜLTÜREL PEYZAJI OLUŞTURAN BİR TAŞ OCAĞI İŞLETMESİ VE KONYA OVASI’NDAN BİR GÖRÜNÜM ............................................................................................................. 14 ŞEKİL 10. RES SAHASININ İÇİNDE YER ALDIĞI BÖLGENİN GENEL GÖRÜNÜMÜ ....................................................... 14 ŞEKİL 11. PEGANUM HARMALA L.. ........................................................................................................................ 16 ŞEKİL 12. CENTAUREA URVİLLEİ DC. SUBSP. URVİLLEİ (PEYGAMBER ÇİÇEĞİ) ......................................................... 16 ŞEKİL 13. CONVOLVULUS COMPACTUS BOİSS. ......................................................................................................... 17 ŞEKİL 14. GLOBULARİA ORİENTALİS L. (KÜREÇİÇEĞİ) ............................................................................................. 17 ŞEKİL 15. CARDUUS NUTANS L................................................................................................................................ 18 ŞEKİL 16. PHLOMİS ARMENİACA WİLLD. ................................................................................................................. 18 ŞEKİL 17. BAĞLAR RÜZGAR ENERJİ SANTRAL SAHASI TOPOGRAFİK YAPISI, TÜRBİN BÖLGELERİ VE VEJETASYON GÖRSELLERİNE AİT LOKASYONLAR (1/25.000 ÖLÇEKLİ TOPOGRAFYA HARİTASI). ......................................... 26 ŞEKİL 18. BAĞLAR RÜZGAR ENERJI SANTRALI PROJE SAHASI DOĞU BÖLGESINDE YER ALAN ÇAĞA TEPE VE SARIKAYA TEPE’NIN GENEL VEJETASYON YAPISININ KARAÖMERLER KÖYÜ’NDEN GÖRÜNÜMÜ (BKZ. ŞEKIL 17; 1 NOLU GÖSTERGE).................................................................................................................................. 27 ŞEKİL 19. BAĞLAR RÜZGAR ENERJI SANTRALI TÜRBIN BÖLGELERINDEN FAKRA DAĞI – ÇAĞA TEPE ARASININ PROJE ALANI GÜNEYINDE YER ALAN TARIM ALANLARINDAN GÖRÜNÜMÜ (BKZ. ŞEKIL 17; 2 NOLU GÖSTERGE). ...................................................................................................................................................................... 27 ŞEKİL 20. PROJE SAHASI TÜRBIN BÖLGELERINDEN FAKRA DAĞI VEJETASYON YAPISININ GÖRÜNÜMÜ (BKZ. ŞEKIL 17; 3 NOLU GÖSTERGE).................................................................................................................................. 28 ŞEKİL 21. FAKRA DAĞI – OBRUK TEPE ARASINDA YER ALAN VADI BÖLGESI VEJETASYON YAPISININ KUZEYDEN GÖRÜNÜMÜ (BKZ. ŞEKIL 17; 4 NOLU GÖSTERGE). ......................................................................................... 28 ŞEKİL 22. BAĞLAR RÜZGAR ENERJI SANTRALI PROJE SAHASI TÜRBIN BÖLGELERINDEN FAKRADAĞ SIRTLARI VEJETASYON YAPISININ GENEL GÖRÜNÜMÜ (BKZ. ŞEKIL 17; 5 NOLU GÖSTERGE). ........................................ 29 ŞEKİL 23. PROJE SAHASI TÜRBIN BÖLGELERINDEN FAKRA DAĞI VEJETASYON YAPISININ BATIDAN GÖRÜNÜMÜ (BKZ. ŞEKIL 17; 6 NOLU GÖSTERGE). ............................................................................................................ 29 ŞEKİL 24. PROJE SAHASI ORTA BÖLÜMÜNDE YER ALAN OBRUK TEPE GENEL VEJETASYON YAPISININ VADI BÖLGESINDEN GÖRÜNÜMÜ (BKZ. ŞEKIL 17; 7 NOLU GÖSTERGE). .................................................................. 30 ŞEKİL 25. BAĞLAR RÜZGAR ENERJI SANTRALI PROJE SAHASI OBRUK TEPE ÜST BÖLGESI VEJETASYON YAPISININ GÖRÜNÜMÜ (BKZ. ŞEKIL 17; 8 NOLU GÖSTERGE). ......................................................................................... 30 ŞEKİL 26. PROJE SAHASI TÜRBIN BÖLGELERINDEN KARAAĞIL TEPE GENEL VEJETASYON YAPISININ GÖRÜNÜMÜ (BKZ. ŞEKIL 17; 9 NOLU GÖSTERGE). ............................................................................................................ 31 ŞEKİL 27. PROJE SAHASI TÜRBIN BÖLGELERINDEN ARKAÇ TEPE VE YAKIN ÇEVRESI VEJETASYON YAPISININ GÖRÜNÜMÜ (BKZ. ŞEKIL 17; 10 NOLU GÖSTERGE). ....................................................................................... 31 ŞEKİL 28. PROJE SAHASI GENEL VEJETASYON YAPISI KARAKTERINDEN STEP VEJETASYONUNUN GÖRÜNÜMÜ (BKZ. ŞEKIL 17; 11 NOLU GÖSTERGE). .................................................................................................................... 32 ŞEKİL 29. PROJE SAHASI GENEL VEJETASYON YAPISI KARAKTERINDEN KAYA VEJETASYONUNUN GÖRÜNÜMÜ (BKZ. ŞEKIL 17; 12 NOLU GÖSTERGE). .................................................................................................................... 32 ŞEKİL 30. BAĞLAR RES SAHASINDA NEMLİ YERLERDE GECELERİ GÖRÜLEBİLEN GECE KURBAĞASI (PSEUDOPİDALEA VİRİDİS).............................................................................................................................. 35 ŞEKİL 31. BAĞLAR RES SAHASINDA VE ÇEVRESİNDE BULUNAN TARLA KERTENKELESİ (OPHİSOPS ELEGANS) ....... 35 BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 4 ŞEKİL 32. BAĞLAR RES SAHASINDA VE ÇEVRESİNDE BULUNAN VE ZAMAN ZAMAN YAKINLARDA YER ALAN KARAYOLLARINDAKİ TRAFİK NEDENİYLE EZİLEN HAZER YILANI (DOLİCHOPHİS CASPİUS). .......................... 36 ŞEKİL 33. RES SAHASI VE YAKIN ÇEVRESİNDE SIK RASTLANAN YAŞAYAN GELENGİLERDEN BİR BİREY................. 37 ŞEKİL 34. BAĞLAR RES SAHASINDA VE ÇEVRESİNDE YOĞUN OLARAK BULUNAN TAM TOPRAK TEMASLI TÜRLERDEN OLAN TARLA FARESİ (MİCROTUS GUENTHERİ) VE YUVA GİRİŞİ. .................................................. 39 ŞEKİL 35. BAĞLAR RES SAHASINDA VE ÇEVRESİNDE BULUNAN TAM TOPRAK TEMASLI TÜRLERDEN OLAN KÖRFARE (SPALAX LEUCODON) TARAFINDAN YUVA YAPIMI-GALERİ KAZILMASI SIRASINDA OLUŞTURULAN TOPRAK ÖBEKLERİ......................................................................................................................................... 39 ŞEKİL 36. BAĞLAR RES SAHASINDA VE ÇEVRESİNDE BULUNAN GELENGİ (SPERMOPHİLUS XANTHOPRYMNUS)’YE AİT YUVA GİRİŞİ. ................................................................................................................................................. 40 ŞEKİL 37. BAĞLAR RES SAHASINDA VE YAKIN ÇEVRESİNDE YAŞAYAN EN ÖNEMLİ OMNİVORLARDAN OLAN DOMUZ (SUS SCROFA)’A AİT DIŞKI-İZLER. .................................................................................................................. 40 ŞEKİL 38. BAĞLAR RES SAHASINDA VE YAKIN ÇEVRESİNDE YAŞAYAN KARNİVORLARDAN KIZIL TİLKİ (VULPES VULPES). ........................................................................................................................................................ 41 ŞEKİL 39. BAĞLAR RES SAHASINDA OLUŞMUŞ OLAN KAYA ÇATLAKLARI TİLKİ VE BENZERİ TÜRLER İÇİN İYİ BİR BARINMA ORTAMI OLUŞTURMAKTADIR. ........................................................................................................ 42 ŞEKİL 40. TÜRKİYE ÜZERİNDEN GERÇEKLEŞEN BÜYÜK KUŞ GÖÇLERİ İLE CEPHE GÖÇLERİNİ GÖSTERİR HARİTA .... 47 ŞEKİL 41. VERİCİLERLE İZLENEN AKLEYLEKLERİN İZLEDİKLERİ ROTALAR (SHAMOUN-BARANES, 2003) ............ 48 ŞEKİL 42. DAĞCABELİ MEVKİİNDE AVCILAR İLE YAPILAN GÖRÜŞMELER VE AVCILARIN VURDUĞU KINALI KEKLİK ...................................................................................................................................................................... 49 ŞEKİL 43. RES SAHASININ BATISINDAKİ ARKAÇ TEPE’NİN YAKININDA AVLANAN AVCILAR ................................. 50 ŞEKİL 44. GÜVENÇ KÖYÜ SAKİNLERİYLE YAPILAN GÖRÜŞMEDEN BİR AN ............................................................. 51 ŞEKİL 45. KARAÖMER KÖYÜ SAKİNLERİYLE YAPILAN GÖRÜŞMELER .................................................................... 51 ŞEKİL 46. EKOLOJİK OLARAK DAHA ÇOK ALÇAK ZONLARI TERCİH EDEN ANCAK AV BASKISINDAN DOLAYI DAHA YÜKSEK ZONLARA DA ÇIKABİLEN TOY KUŞU ................................................................................................. 53 ŞEKİL 47. BAĞLAR RES SAHASI VE YAKIN ÇEVRESİNDE YAŞAYAN YERLİ KUŞ TÜRLERİNDEN OLAN, KAYALIK HABİTATLARDA GÖRÜLEN ŞAHİN (BUTEO BUTEO) ......................................................................................... 53 ŞEKİL 48. BAĞLAR RES SAHASI YAKININDAKİ YERLEŞİM ALANLARINDA YAŞAYAN YERLİ KUŞ TÜRLERİNDEN OLAN KUKUMAV (ATHENE NOCTUA). ....................................................................................................................... 54 ŞEKİL 49. BAĞLAR RES SAHASI VE YAKIN ÇEVRESİNDE YAŞAYAN YERLİ KUŞ TÜRLERİNDEN OLAN, TEPELİ TOYGAR (GALERİDA CRİSTATA) .................................................................................................................................... 54 ŞEKİL 50. RES SAHASI VE YAKIN ÇEVRESİNDE YAZ GÖÇMENİ OLARAK GÖRÜLEN İBİBİK (UPUPA EPOPS) .............. 55 ŞEKİL 51. RES KAPSAMINDA İNŞA EDİLECEK TÜRBİNLERİN SAHADA DAĞILIMLARI ............................................... 61 ŞEKİL 52. BAĞLAR RES SAHASINDA GÖÇ HAREKETLERİNİN YOĞUNLAŞTIĞI EN YAKIN KUŞ GÖÇ GÜZERGÂHLARI . 68 ŞEKİL 53. RES SAHASININ KORUNAN ALANLARA OLAN UZAKLIĞI GÖSTERİR UYDU GÖRÜNTÜSÜ .......................... 70 ŞEKİL 54. RES SAHASININ KONYA İLİ İÇİNDE KALAN KORUNAN ALANLARLA İLİŞKİSİ .......................................... 71 ŞEKİL 55. RES SAHASININ İÇİNDE YER ALDIĞI 30 KM² (6,1 KM ÇAPINDA) ALAN İÇERİSİNDE KALAN DİĞER RES PROJELERİ ..................................................................................................................................................... 72 BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 5 1. GİRİŞ ES-YEL Elektrik Üretimi LTD.ŞTİ ile Antalya Sanayi Teknolojileri Yazılımı Ar-Ge Danışmanlık Çevre ve Enerji, Sanayi ve Ticaret A.Ş. arasında yapılan protokol çerçevesinde; “Konya İli Selçuklu İlçesi Bağlar Köyü mevkiinde 50 adet türbin ile kurulması planlanan Rüzgar Enerji Santrali faaliyetlerinin, yaban hayatı ve kuş göç hareketleri açısından Ekolojik Değerlendirme Raporu Prof. Dr. Ali ERDOĞAN ve ekibi tarafından Aralık 2011 tarihinde hazırlanarak Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’ne sunularak onaylanmıştır. Henüz kurulma aşamasında bulunmayan proje kapsamında, rüzgar ölçümleri değerlendirme sonuçlarına göre bazı türbinlerin yerleri değiştirilerek 17 adet daha türbin ilave edilerek toplam 67 türbinin kurulması planlanmıştır. Proje kapsamında yapılacak revize ve kapasatite artırımı için Akdeniz Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Ekoloji Anabilim Dalı Başkanı Ornitolog Prof. Dr. Ali ERDOĞAN başkanlığında; alanın faunistik yapısı (Amfibi, sürüngen, memeli-yarasa) ile ilgiliAkdeniz Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Başkanı Prof. Dr. Mehmet ÖZ,alanın floristik yapısı ile ilgili olarak Öğr. Üyesi Yrd. Doç. Dr. İ.Gökhan DENİZ, peyzaj, orman ve yaban hayatı ile ilgili olarak Orman Yük. Müh. M. Süleyman KAÇAR’dan oluşan proje ekibi tarafından (Şekil 1), Bağlar Rüzgar Enerji Santrali’nin çevreye ve yaban hayatına olası etkilerini incelemek üzere, Haziran 2013’de yapılan arazi çalışmaları sonucunda genel bir ekolojik değerlendirme yapılarak bu rapor hazırlanmıştır. Şekil 1. Proje ekibi, soldan sağa Yrd. Doç. Dr. İ.Gökhan DENİZ, Prof. Dr. Ali ERDOĞAN, Orman Yük. Müh. M. Süleyman KAÇAR ve arkada türbinlerin kurulacağı sırt ve tepeler BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 6 2. RES SAHASININ TANIMLAMASI 2.1 Sahanın Coğrafi Konumu Kurulması planlanan Bağlar Rüzgâr Enerji Santrali, Konya ilinin kuzeydoğusunda, Selçuklu ilçesiBağlar mevkiindeIlgın L29-d2ve L29-d3 paftaları üzerinde yer almaktaolup tesisler 8 km uzunluğunda ve 4 km genişliğinde yaklaşık 3.400 hektarlık bir alanı kapsamaktadır (Şekil 2-4). RES sahasında kurulacak olan türbinlere en yakın yerleşim yeri, T44-T16-T40 ve T62 nolu türbinin 1,5 km güneyinde yer alan Karaömerler Köyü, T53 nolu türbinin 3,6 km doğusunda Eğribayat Köyü, T67 nolu türbinin 3,5 m kuzeydoğusunda yer alan Eğribayat Köyü, T24 nolu türbinin 1,2km batısında yer alan Güvenç Köyü ileT64 nolu türbinin 6,0 km güneybatısında Çaltı Köyü yer almaktadır (Şekil 3). RES sahasının 1,0 km güneydoğusundan, T53 nolu türbinin 0,6 km, T49, T66 ve T67nolu türbinlerin ise yaklaşık 1,0-1,2 km doğusunda Konya-AnkaraKarayolu geçmektedir (Şekil 2-4). RES sahası Selçuklu ilçesinin 5 km kuzeydoğusunda yer almakta olup kurulacak türbinler, karayolunun Konya’dan Ankara’ya gidiş yönünde yolun sol tarafında Güvenç ve Karaömerler Köyleri arasındaki Fakra Dağı, Obruk Tepe, Karaağıl Tepe ve Arkaç Tepe’nin sırtlarına dizilmesi planlanmaktadır (Şekil 2). Şekil 2. Bağlar RES sahası ve türbinlerin yerlerini gösterir topografik harita BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 7 PROJE SAHASI PROJE SAHASI Şekil 3. Bağlar Rüzgâr Enerji Santralinin Türkiye’deki yeri ve kurulacağı saha BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 8 Şekil 4. RES sahasının uydu görüntüsü 2.2 Sahanın Jeolojisi ve Jeomorfolojik Yapısı Konya çevresinde Mesozoyik Çayırbağı ofiyolitive proje sahasında SilüriyenMesozoyik Ladik metamorfitleri tarafından tektonik olarak üstlenenve çoğunlukla kökende sığ-denizel özellikli kayaçlardan yapılı Üst Permiyen-Alt Kretase yaşlı Gökçeyurt grubu masifin otokton topluluğunu oluşturur. Bağlar RES’in kurulacağı saha, deniz seviyesinden 1200–1446 metre yükseltiler arasında yer almaktadır. Sahanın büyük bir bölümü dağlık bir yapıya sahiptir. Sahanın bu dağlık arazi yapısı alanın ortasında yer alan Doğrubel Yolu’nun iki tarafında, doğu-batı yönünde uzanan sırt ve tepelerden oluşmaktadır. Batıdan başlayarak Obruk Tepe (1338 m), Arkaç Tepe, Karaağıl Tepe (1302 m), Karnıyarık Tepe (1311 m), Fakra Dağı (1446 m), Sarıkaya Tepe (1208 m), Çağa tepe (1338 m) en önemli yükseltilerdir. Santralin kurulacağı saha, homojen bir step-bozkır özelliği göstermekte olup arazinin mülkiyeti T.C. Hazinesine aittir. RES sahası ve yakın çevresi ile ilgili genel görünümler Şekil 5-6’da, uydu haritasındaki konumu ise Şekil 4’te verilmiştir. BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 9 Şekil 5. RES sahasının dağlık yapısının güneydoğudan görünümü ve Karaömerler Köyü Şekil 6. RES sahasının güneydoğusunda yer alan sırt ve tepeler BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 10 2.3 İklim ve Hidrolojik Özellikler RES sahasının içinde yer aldığı Konya İli ve çevresinde karasal iklim hüküm sürmektedir. Karasal iklimin özelliklerinden olan soğuk ve yağış kış ve ilbahar mevsiminde etkili olmaktadır. Kış aylarında kar ve yağmur, bahar aylarında ise sağanak yağmur ve gök gürültülü sağanak yağışlar ve dolu şeklinde kendini göstermektedir. En fazla yağış alan günler aralık ve mayıs aylarında görülmektedir. Bağıl nemin en az olduğu ay temmuz ve ağustos, en fazla olduğu ay ise aralık ve ocaktır (Çizelge 1). Bölgede hakim rüzgar yönü kuzey, kuzeydoğudur. Son 61 yıllık esme sayıları toplamı göz önüne alındığında en fazla esen rüzgarlar sırasıyla kuzey, kuzey-kuzeydoğu ve kuzeydoğu yönündedir. Çizelge 1. Konya ili uzun yıllar ortalama meteorolojik verileri (Meteoroloji Genel Müdürlüğü’den alınmıştır) KONYA Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Uzun Yıllar İçinde Gerçekleşen Ortalama Değerler (1970 - 2011) Ortalama Sıcaklık (°C) -0.2 1.2 5.8 11.0 15.7 20.3 23.7 23.1 18.7 12.5 5.8 1.3 Ortalama En Yüksek Sıcaklık 4.6 (°C) 7.0 12.1 17.4 22.3 26.9 30.3 30.1 26.2 20.0 12.6 6.2 Ortalama En Düşük Sıcaklık (°C) -4.2 -3.4 0.1 4.6 8.7 13.0 16.3 15.8 11.4 6.2 0.5 -2.7 Ortalama Güneşlenme Süresi (saat) 3.1 4.4 6.0 7.0 8.4 10.3 11.2 11.0 9.4 7.1 5.1 3.1 Ortalama Yağışlı Gün Sayısı 9.2 8.7 8.5 10.2 10.6 6.5 2.5 1.7 3.0 6.5 6.8 9.3 Aylık Toplam Yağış Miktarı Ortalaması (kg/m2) 33.3 25.2 25.8 38.1 41.1 23.9 7.8 5.8 10.4 33.6 33.8 41.4 Uzun Yıllar İçinde Gerçekleşen En Yüksek ve En Düşük Değerler (1970 - 2011)* En Yüksek Sıcaklık (°C) 17.6 31.5 33.4 37.2 40.6 39.6 36.1 31.6 25.2 20.4 En Düşük Sıcaklık (°C) -25.8 -26.6 -15.8 -8.6 -1.2 3.2 7.5 6.7 1.2 -20.0 -22.4 21.6 28.9 BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr -7.6 11 Şekil 7. RES sahası içerisinde yer alan küçük küçük kuru derelerden birisi Hidrolojik kaynaklar:RES sahası ve çevresinde az sayıda dere bulunmasına rağmen bunların hemen hemen hepsi mevsimlik akışı olan derelerdir. Proje sahası ve yakın çevresinde su kaynağı bulunmamaktadır (Şekil 7). 2.4 Sahanın Peyzaj Özellikleri Bağlar RES kapsamında kurulması planlanan tesislerin üzerinde yer alacağı saha, dağlık bir arazi yapısı sergilemektedir. Sahanın doğal ve kültürel peyzaj kaynakları açısından kayda değer bir önemi bulunmamaktadır. Sahanın doğal peyzajı olan sırtlar, tepeler ve küçük derelerin yer aldığı jeomorfolojik yapısı, bu bölgede sık rastlanan topografik özelliklerdir. Alanın peyzaj dokusunu oluşturan bitki örtüsü ise oldukça zayıfdır. Bölge tamamen stepbozkır özelliği taşımaktadır. Saha içinde yalnızca Doğrubel Yolu’nun doğusundaki küçük kuru dere içlerinde yer alan ve münferit dağılımı bulunan çalı ve ağaççıklar yer almaktadır (Şekil 8-10). BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 12 Şekil 8. RES sahası ve yakın çevresinin genel peyzajını oluşturan dağlık ve step vejatasyon yanında alt zonlardaki bozuk orman ve ekili tarım alanları BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 13 Şekil 9. RES sahasının güneyinde yer alan ve kültürel peyzajı oluşturan bir taş ocağı işletmesi ve Konya Ovası’ndan bir görünüm Şekil 10. RES sahasının içinde yer aldığı bölgenin genel görünümü BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 14 3. EKOLOJİK VE BİYOLOJİK KAYNAKLAR 3.1 Bitki örtüsü 3.1.1 Flora BAĞLAR Rüzgar Enerji Santrali proje alanı ve projenin devamı niteliğinde ilave türbinlerin kurulacağı bölgelerde yayılış gösteren bitki türlerinin saptanması amacıyla 2013 yılı vejetasyon dönemi içerisinde arazi çalışmaları yapılmıştır.Bu bağlamda, öncelikle alandaki vejetasyon tiplerini belirlemek için notlar alınmış ve baskın olan türler tespit edilerek fotoğraflanmıştır. Proje alanında yayılış gösteren bitki türlerinin net bir biçimde ortaya konulması amacıyla, arazi çalışmaları esnasında bitki örnekleri her familya için sistematik önemi olan toprakaltı ve topraküstü organları, çiçek durumu, meyve gibi kısımları dikkate alınarak toplanmıştır. Toplanan bitki örnekleri morfolojik görünümleri bozulmayacak şekilde arazi çalışmaları sırasında preslenmiştir. Çalışmalar sırasında, örnekler toplanırken teşhislerinde kolaylık sağlaması bakımından toplanan bitki örneğine ait numarası, familyası, biliniyorsa cinsi, çiçeğinin rengi, kaç yıllık olduğu, stameninin rengi ve tüylülük durumu gibi özel bilgiler arazi defterine not edilmiştir. Herbaryum kurallarına uygun olarak kurutulan bitki örnekleri önce familya düzeyinde tasnif edilmiş, daha sonra ayrılan her familyanın cins ve tür düzeyinde sınıflandırılmasına geçilmiştir. Örneklerin bilimsel olarak teşhis edilmesinde başta Türkiye Florası(Flora of Turkey and The East Aegean Islands)(Davis 1965-1985, Davis vd. 1988, Güner vd. 2000) olmak üzere yakın bölgelerde yapılan flora çalışmalarından yararlanılmıştır. RES alanı, Türkiye Florası’ndaki kareleme sistemine göre B4 karesinde yer almaktadır. Yapılan arazi çalışması döneminde sahadan toplanan bitki örneklerinin teşhis edilmesiyle 32 familya’ya ait 105 cins ve 127 tür tespit edilmiştir (Çizelge 2).127 türün,35 tanesi İran-Turan Fitocoğrafik Bölgesi elementi, 9 tanesi Akdeniz Fitocoğrafik Bölgesi elementi, 2 tanesi Avrupa-Sibirya Fitocoğrafik Bölgesi elementive 81 tanesi ise çok bölgeli veya fitocoğrafik bölgesi bilinmeyen kategorisinde yer almaktadır. İran-Turan elementlerinin alanda çok olmasının nedenini, sahanın tümüyle İran-Turan Fitocoğrafik Bölgesi içinde yer alması ile açıklamak mümkündür. Çalışma alanında tür sayısı açısından en zengin ilk 5 familya ve tür sayıları şu şekildedir; Asteraceae 26 tür, Lamiaceae 14 tür, Fabaceae 12 tür, Brassicaceae 7 tür ve Poaceae ise 6 tür. Bağlar RES alanında teşhis edilen 127 türün10 tanesi ülkemize özgüdür. Sahada tespit edilen 127 türün 123 tanesi otsu,2 tanesi çalı ve 2 tanesi ise ağaç formundadır.Türlerden bazılarına ait fotoğraflar Şekil 11-16’da verilmiştir. RES alanında BERN ve CITES listelerinde yer alan bitki türü tespit edilmemiştir. BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 15 Şekil 11. Peganum harmala L. (Üzerlik, Nazarlık otu) (Ülkemizin her bölgesinde 1500 m yüksekliğe kadar yayılış gösteren bu tür, Mayıs-Temmuz döneminde çiçeklenmektedir. Türe, proje alanı içerisinde alt kesimlerdeki açıklık arazilerde ve türbinlerin inşa edileceği step bölgelerde rastlanmış olmakla birlikte ekolojik toleransı geniş ve ülkemizde oldukça yaygın olan tür üzerinde herhangi bir koruma statüsü bulunmamaktadır. Şekil 12. Centaurea urvillei DC. subsp. urvillei (Peygamber çiçeği) (Ülkemizin hemen her bölgesinde yayılış gösteren tür Haziran-Temmuz aylarında çiçeklenmekte, kayalık ve step alanları tercih etmektedir. Türe planlanan türbin sahalarında rastlanmamıştır.) BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 16 Şekil 13. Convolvulus compactus Boiss. (Tarlasarmaşığı) (Ülkemizin hemen her bölgesinde 2200 m yüksekliğe kadar olan makilik ve step bölgelerde yayılış gösteren bitkiye inşaatların planlandığı bölgelerde rastlanmış olmakla birlikte ekolojik toleransı geniş tür üzerinde herhangi bir koruma statüsü de bulunmamaktadır.) Şekil 14. Globularia orientalis L. (Küreçiçeği) (Ülkemizde Akdeniz, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri’nde, ülkemiz dışında ise Suriye’de yetişen bu tür, meşe çalılıkları, kayalık yerler ve step bölgeleri tercih etmektedir. Bitkiye, türbinlerin kurulması planlanan bölgelerde rastlanmamıştır.) BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 17 Şekil 15. Carduus nutans L.(Ülkemizin her bölgesinde 2200 m yüksekliğe kadar olan kayalık ve step alanları tercih eden bu türe, proje sahası üst kesimlerinde kurulması planlanan türbin bölgelerinde rastlanmış olmakla birlikte, ülkemizde oldukça geniş yayılış gösteren ekolojik toleransı yüksek tür üzerinde herhangi bir koruma statüsü bulunmamaktadır.) Şekil 16. Phlomis armeniaca Willd. (Çalba, Ayı kulağı, Çoban çırası) (Ülkemizin hemen her bölgesinde yayılış gösteren ve ülkemize özgü olan bu tür 800-2350 m yükseklik aralığında yer alan step karakterli bölgelerde yetişmektedir. Proje alanı içerisindeki vadi bölgelerinde saptanan türe, türbin ayaklarının inşa edileceği alanlarda rastlanmamıştır.) BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 18 Çizelge 2. BAĞLAR Rüzgar Enerji Santral Sahasında Tespit Edilen Bitki Türleri (Kısaltmalar: Ir.Tur.El.: İran-Turan Elementi, Akd. El.: Akdeniz Elementi, Avr-Sib. El.: Avrupa-Sibirya Elementi, Öksin El.: Öksin Elementi, ÇBFCB: Çok Bölgeli veya Fitocoğrafik Bölgesi Bilinmeyen, E: Endemik, VU: Vulnerable (Zarar görebilir), NT: Near Threatened (Tehdit altına girebilir), LC: Least Concern (En az endişe verici). Familya/Bitkiler APIACEAE Bupleurum gerardii All. Ferula rigidula DC. Echinophora tenuifolia L. subp. sibthorpiana (Guss.) Tutin Echinophora tournefortii Jaub.& Spach Eryngium campestre L.var. campestre Turgenia latifolia (L.) Hoffm. ASTERACEAE Achillea wilhelmsii K. Koch Anthemis tinctoria L.var. tinctoria Bidens tripartita L. Carduus nutans L. Carlina oligocephala Boiss. & Kotschy subsp. oligocephala Carthamus dentatus Vahl Centaurea urvillei DC. subsp. urvillei Centaurea virgata Lam. Centaurea solstitialis L. subsp. solstitialis Centaurea triumfetti All. Cichorium intybus L. Cirsium arvense L. (Scop.) subsp. vestitumum (Wimmer & Grab.) Petrak Cosunia halysensis Hub.-Mor. Echinops ritro L. Filago pyramidata L. Gundelia tournefortii L. var. tournefortii Hieracium pannosum Boiss. Inula anatolica Boiss. Jurinea consanguinea DC. Picnomon acarna (L.) Cass. Scolymus hispanicus L. Scorzonera laciniata L.subsp. laciniata Scorzonera mollis Bieb. subsp. szowitzi (DC.) Chamberlain Xanthium spinosum L. Tükçe Adı Endemizm IUCN Kategorisi Bern (B) Cites (C) Fitocoğrafik Bölge ÇBFCB Ir.-Tur.El. Ir.-Tur.El. Ir.-Tur.El. ÇBFCB ÇBFCB Kedi çırnağı Ir.-Tur.El. ÇBFCB ÇBFCB ÇBFCB ÇBFCB ÇBFCB Peygamber çiçeği Peygamber çiçeği Peygamber çiçeği Akd. El. ÇBFCB ÇBFCB ÇBFCB ÇBFCB Hindiba ÇBFCB E VU Kengerotu, Çakır dikeni Ir.-Tur.El. ÇBFCB ÇBFCB Ir.-Tur.El. Akd. El. Kaya anduzotu E LC ÇBFCB Akd. El. Akd. El. Şevketibostan BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | Ir.-Tur.El. ÇBFCB Ir.-Tur.El. ÇBFCB aerdogan@akdeniz.edu.tr 19 Familya/Bitkiler Tükçe Adı Taraxacum montanum (C.A.Mey.) DC. Taraxacum officinale Weber BORAGINACEAE Arnebia densiflora (Nordm.) Ledeb. Cerinthe minor L. subsp. auriculata (Ten.) Domac Echium italicum L. Engerekotu Onosma sericeum Willd. Emzikotu BRASSICACEAE Alyssum desertorum Stapf. var. desertorum Alyssum strigosum Banks & Sol. subsp. strigosum Boreova orientalis Jaub.& Spach Descurainia sophia (L.) Webb.ex Prantl Erysimum crassipes Fisch. & Mey. Isatis floribunda Boiss. ex Bornm. Thlaspi perfoliatum L. CARYOPHYLLACEAE Dianthus crinitus Sm. var. Yabani crinitus karanfil Gypsophila sphaerocephala Fenzl ex Tchihat. var. cappadocica Boiss. Minuartia juniperina (L.) Maire & Petitm. Petrorhagia cretica (L.) Ball & Heywood Silene italica (L.) Pers. Velezia rigida L. CHENOPODIACEAE Chenopodium album L. Salsola ruthenica Iljin CISTACEAE Helianthemum salicifolium CRASSULACEAE Sedum album L. CONVOLVULACEAE Convolvulus arvensis L. Tarlasarmaşığı Convolvulus compactus Boiss. Tarlasarmaşığı DIPSACACEAE Pterocephalus plumosus (L.) Coult. Scabiosa argentea L. Uyuz otu Scabiosa columbaria L. subsp. Uyuz otu ochroleuca (L.) Celak var. Endemizm IUCN Kategorisi Bern (B) Cites (C) Fitocoğrafik Bölge Ir.-Tur.El. ÇBFCB Ir.-Tur.El. ÇBFCB ÇBFCB Ir.-Tur.El. ÇBFCB ÇBFCB ÇBFCB ÇBFCB ÇBFCB ÇBFCB ÇBFCB ÇBFCB E BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | VU Ir.-Tur.El. ÇBFCB ÇBFCB ÇBFCB ÇBFCB ÇBFCB ÇBFCB ÇBFCB ÇBFCB ÇBFCB Akd. El. ÇBFCB ÇBFCB ÇBFCB aerdogan@akdeniz.edu.tr 20 Familya/Bitkiler ochroleuca ELAEGNACEAE Elaeagnus angustifolia L. EUPHORBIACEAE Euphorbia macroclada Boiss. FABACEAE Alhagi pseudalhagi (Bieb.) Desv. Astragalus angustifolius Lam.subsp. angustifolius var. angustifolius Astragalus hamosus L. Astragalus microcephalus Willd. Astragalus tmoleus Boiss.var. bounacanthus (Boiss.) Chamb. Ebenus hirsuta Jaub. & Spach Tükçe Adı Endemizm IUCN Kategorisi Bern (B) Cites (C) Fitocoğrafik Bölge İğde ÇBFCB Sütleğen Ir.-Tur.El. Ir.-Tur.El Geven ÇBFCB ÇBFCB Ir.-Tur.El. Geven Geven Bodur morgeven Lotononis genistoides (Fenzl)Benth Medicago minima (L.) Bart. var. minima Onobrychis cornuta (L.) Desv. Onobrychis oxydonta Boiss. Trifolium campestre Scherb. Trigonella spruneriana Boiss. var. spruneriana GERANIACEAE Erodium cicutarium (L.) L’Herit Dönbaba subsp. cicutarium Geranium tuberosum L. Turnagagası subsp.tuberosum GLOBULARIACEAE Globularia orientalis L. Küreçiçeği Globularia trichosantha Fisch. & Küreçiçeği Mey. HYPERICACEAE Hypericum scabrum L. Binbirdelikotu LAMIACEAE Ajuga bombycina Boiss. Marrubium vulgare L. Nepeta italica L. Phlomis armeniaca Willd. Çalba, Ayı kulağı, Çoban çırası Phlomis linearis Boiss.& Balansa Salvia microstegia Boiss. & Bal. Adaçayı Salvia verticillata L. subsp. Adaçayı amasiaca (Freyn & Bornm.) Bornm. Salvia virgata Jacq. Adaçayı Scutellaria orientalis L. subsp. pinnatifida Edm. ÇBFCB E LC Ir.-Tur.El. Ir.-Tur.El. ÇBFCB Ir.-Tur.El. ÇBFCB ÇBFCB Ir.-Tur.El. ÇBFCB ÇBFCB Ir.-Tur.El. Ir.-Tur.El. Ir.-Tur.El. E NT Akd. El. ÇBFCB ÇBFCB E LC Ir.-Tur.El. E LC Ir.-Tur.El. Ir.-Tur.El. BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | ÇBFCB Ir.-Tur.El. ÇBFCB aerdogan@akdeniz.edu.tr 21 Familya/Bitkiler Tükçe Adı Endemizm IUCN Kategorisi Sideritis phrygia Bornm. Sideritis montana L. subsp. montana Stachys lavandulifolia Vahl var. lavandulifolia Teucrium polium L. Thymus leucostomus Hausskn. & Velen var. leucostomus LILIACEAE Allium scorodoprasum L. subsp. rotondum (L.) Stearn Asphodeline damascena (Boiss.) Baker subsp. damascena Muscari armeniacum Leichtlin ex Baker Ornithogalum orthophyllum Ten. MALVACEAE Alcea pallida Waldst & Kit. Malva neglecta Wallr. MORINACEAE Morina persica L. OROBANCHACEAE Orobanche caryophyllacea Smith PAPAVERACEAE Hypecoum imberbe Sibth. & Sm. Glaucium corniculatum (L.) Rud. subsp. reflactum Náb. Papaver rhoeas L. PLUMBAGINACEAE Plumbago europaea L. Acantholimon acerosum (Willd.) Boiss. var. acerosum Acantholimon ulicinum (Willd. ex Schult.) Boiss. subsp. ulicinum var. ulicinum POACEAE Aegilops biuncialis Vis. Hordeum marinum Hudson Bromus tectorum L. Festuca valesiaca Schleicher ex Gaudin Poa bulbosa L. Stipa holosericea Trin. PRIMULACEAE Androsace maxima L. RANUNCULACEAE Consolida orientalis (Gay) Schröd Nigella arvensis L. var. glauca Boiss. RESEDACEAE Dağ çayı Dağ çayı E VU Bern (B) Cites (C) Fitocoğrafik Bölge Ir.-Tur.El. Akd. El. Ir.-Tur.El. Mayasıl otu Kekik ÇBFCB ÇBFCB Ir.-Tur.El. Ir.-Tur.El. ÇBFCB ÇBFCB Hatmi ÇBFCB ÇBFCB Ir.-Tur.El. Canavarotu ÇBFCB Akd. El. Boynuz otu ÇBFCB Gelincik ÇBFCB Kurşunotu Kardikeni Avr-Sib. El. Ir.-Tur.El. Kardikeni Akd. El. ÇBFCB Akd. El. ÇBFCB ÇBFCB ÇBFCB ÇBFCB ÇBFCB Ir.-Tur.El. Çörek otu BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | ÇBFCB aerdogan@akdeniz.edu.tr 22 Familya/Bitkiler Tükçe Adı Reseda lutea L. var. lutea ROSACEAE Amygdalus communis L. Badem Amygdalus orientalis Miller Yabani badem Potentilla recta L. Rosa canina L. Kuşburnu Sanguisorba minor Scop. subsp. Çayır düğmesi muricata (Spach) Briq. RUBIACEAE Galium verum L. subsp. verum SANTALACEAE Thesium procumbens C.A.Meyer SCROPHULARIACEAE Verbascum cheiranthifolium Sığırkuyruğu, Boiss. var. asperulum (Boiss.) Burunca otu Murb. Verbascum glomeratum Boiss. Veronica cuneifolia D.Don subsp. cuneifolia Veronica praecox All. ZYGOPHYLLACEAE Peganum harmala L. Üzerlik, Nazarlık otu Endemizm IUCN Kategorisi Bern (B) Cites (C) Fitocoğrafik Bölge ÇBFCB ÇBFCB Ir.-Tur.El. ÇBFCB ÇBFCB ÇBFCB Avr-Sib. El. ÇBFCB E LC ÇBFCB Ir.-Tur.El. E BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | LC ÇBFCB ÇBFCB ÇBFCB aerdogan@akdeniz.edu.tr 23 3.1.2 Vejetasyon Vejetasyon, bir coğrafik bölgenin bir kesiminin üzerinde, yaşama şartları birbirine benzeyen bitkilerin bir arada toplanma şeklidir. Bu bitkilerin birbirleriyle ve çevreleriyle etkileşimleri sonucunda belirli vejetasyon zonları oluşmaktadır. Proje alanında yayılış gösteren bitki türlerinin net bir biçimde ortaya konulması amacıyla yapılan arazi çalışmalarında öncelikle alandaki vejetasyon tipini belirlemek için notlar alınmış ve baskın olan türler tespit edilerek fotoğraflanmıştır. Proje sahasının farklı bölgelerindeki genel vejetasyon yapısı bilhassa ilave türbinlerin yerleştirileceği alanlara yoğunlaşılarak görseller eşliğinde Şekil 17’de sunulmuştur. Bu bağlamda arazi çalışmaları sırasında çekilen resimler topoğrafik harita üzerinde numaralanarak gösterilmiştir. Topoğrafik harita üzerinde yer alan okların yönleri ve numaraları, yanlarında gösterilen vejetasyon fotoğraflarının çekilme yerleri ve yönlerini simgelemektedir. Vejetasyon yapısı görselleri Şekil 18-29’da sunulmuştur. BAĞLAR Rüzgar Enerji Santrali proje alanı, ilave türbinlerin kurulacağı bölgeler ve yakın çevresinde yayılış gösteren bitki türleri değerlendirildiğinde proje alanında genel ve baskın olarak hemen her bölgesinde görülen step vejetasyonu ve proje alanı tepe bölgelerinde yoğunlaşmakla birlikte küçük kayalık alanların oluşturduğu kaya vejetasyon yapısının hakim olduğu görülmüştür. Proje alanı ve yakın çevresi genel olarak değerlendirildiğinde alanda baskın durumda olan vejetasyon karakterinin step vejetasyonu olduğu görülmektedir. Araştırma alanı tümüyle step vejetasyonu ile kaplıdır (Şekil 18-28). Alanın bazı kesimlerinde ise küçük kayalık vejetasyon tipi görülmüştür. Bu nedenle alanda step vejetasyonuna ait bitki türleri baskın olarak bulunmaktadır. Bu vejetasyon tipinde görülen bitki türleri arasında geven (Astragalus angustifolius Lam. subsp. angustifolius var. angustifolius), kardikeni (Acantholimon acerosum (Willd.) Boiss. var. acerosum), kardikeni (Acantholimon ulicinum (Willd. ex Schult.) Boiss. subsp. ulicinum var. ulicinum), Rosa canina L. (Kuşburnu), çoban çırası (Phlomis armeniaca Willd.) (Şekil 16), değişik peygamber çiçekleri (Centaurea triumfetti All.,Centaurea virgata Lam, Centaurea urvillei DC. subsp. urvillei (Şekil 12) ve engerekotu (Echium italicum L.), Centaurea solstitialis L. subsp. solstitialis), yabani badem (Amygdalus orientalis Miller), kengerotu (Gundelia tournefortii L. var. tournefortii), mayasılotu (Teucrium polium L.), üzerlik (Peganum harmala L.) (Şekil 11), bodur morgeven (Ebenus hirsuta Jaub. & Spach), Thesium procumbens C.A.Meyer gibi bitkiler yaygın olarak bulunmaktadır. BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 24 Proje sahasında yaygın bir diğer vejetasyon karakteri olan kaya vejetasyonu ise bilhassa proje alanı üst bölgelerinde, tepelik alanlarda ve küçük kayalıklar üzerinde rastlanılmaktadır (Şekil 29). Bu vejetasyon tipinde rastlanılan bitki üyelerinden bazıları şunlardır; küre çiçeği(Globularia trichosantha Fisch. & Mey.) (Şekil 16), emzikotu (Onosma sericeum Willd.), Hieracium pannosum Boiss.,Sedum album L.,Convolvulus compactus Boiss. (Şekil 13) ve kaya anduzotu (Inula anatolica Boiss.). BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 25 Şekil 17. BAĞLAR Rüzgar Enerji Santral sahası topografik yapısı, türbin bölgeleri ve vejetasyon görsellerine ait lokasyonlar (1/25.000 ölçekli topografya haritası). BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 26 Şekil 18. BAĞLAR Rüzgar Enerji Santrali proje sahası doğu bölgesinde yer alan Çağa Tepe ve Sarıkaya Tepe’nin genel vejetasyon yapısının Karaömerler Köyü’nden görünümü (Bkz. Şekil 17; 1 nolu gösterge). Şekil 19. BAĞLAR Rüzgar Enerji Santrali türbin bölgelerinden Fakra Dağı – Çağa Tepe arasının proje alanı güneyinde yer alan tarım alanlarından görünümü (Bkz. Şekil 17; 2 nolu gösterge). BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 27 Şekil 20. Proje sahası türbin bölgelerinden Fakra Dağı vejetasyon yapısının görünümü (Bkz. Şekil 17; 3 nolu gösterge). Şekil 21. Fakra Dağı – Obruk Tepe arasında yer alan vadi bölgesi vejetasyon yapısının kuzeyden görünümü (Bkz. Şekil 17; 4 nolu gösterge). BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 28 Şekil 22. BAĞLAR Rüzgar Enerji Santrali proje sahası türbin bölgelerinden Fakradağ Sırtları vejetasyon yapısının genel görünümü (Bkz. Şekil 17; 5 nolu gösterge). Şekil 23. Proje sahası türbin bölgelerinden Fakra Dağı vejetasyon yapısının batıdan görünümü (Bkz. Şekil 17; 6 nolu gösterge). BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 29 Şekil 24. Proje sahası orta bölümünde yer alan Obruk Tepe genel vejetasyon yapısının vadi bölgesinden görünümü (Bkz. Şekil 17; 7 nolu gösterge). Şekil 25. BAĞLAR Rüzgar Enerji Santrali proje sahası Obruk Tepe üst bölgesi vejetasyon yapısının görünümü (Bkz. Şekil 17; 8 nolu gösterge). BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 30 Şekil 26. Proje sahası türbin bölgelerinden Karaağıl Tepe genel vejetasyon yapısının görünümü (Bkz. Şekil 17; 9 nolu gösterge). Şekil 27. Proje sahası türbin bölgelerinden Arkaç Tepe ve yakın çevresi vejetasyon yapısının görünümü (Bkz. Şekil 17; 10 nolu gösterge). BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 31 Şekil 28. Proje sahası genel vejetasyon yapısı karakterinden step vejetasyonunun görünümü (Bkz. Şekil 17; 11 nolu gösterge). Şekil 29. Proje sahası genel vejetasyon yapısı karakterinden kaya vejetasyonunun görünümü (Bkz. Şekil 17; 12 nolu gösterge). BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 32 3.2 Faunal Yapı Bir bölgenin floral ve faunal yapısı çevresel faktörlerin etkisi altında şekillenir, sürekli ve düzenli olarak değişir. Bu durum akıcı bir dinamiği ve bunun en önemli parçası olan vahşi yaşamı sürdürmeyi zorunlu kılar. Bu da bu dinamiği anlamakla mümkündür. Proje alanı ve yakın çevresinde yapılan arazi çalışmalarında saptanan omurgalıların tür tespitleri yapılmış; bu türlerin familya ve bilimsel isimleri, Türkçe adları, biyotop (habitat), varsa tehlike kategorisi, tehlike sınıfı açısından değerlendirmesi, statüleri ile ilgili veriler değerlendirilmiştir. Bu amaçla IUCN; Bern Sözleşmesi kriterleri ve koruma listelerinin en son güncellenmiş halleri; CITES (Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme);Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Merkez Av Komisyonu (MAK) tarafından 2013-2014 dönemi Kararları’ndan da yararlanılmıştır. Ayrıca yörede kaydedilen yabanıl formlar arasında endemik türler bulunup bulunmadığı da değerlendirilmiştir. Yapılan çalışmada öncelikle gözlem ve fotoğraflamaya dayalı fauna kayıtları ile habitat verileri toplanmış, örnek alınmamıştır. Böylece toplanan tüm veriler birlikte değerlendirilerek proje alanının omurgalı fauna elemanlarının tespiti yapılmıştır. Diğer taraftan, işletmenin faunal karakterlere yol açması muhtemel etkileri ve bunlara karşı anılacak önlemlerin neler olacağı üzerinde durulacaktır. Eğer olumsuzluklar söz konusu olacaksa bunların engellenmesinin hangi koşullarda olması gerektiği vurgulanacaktır. 3.2.1 Amfibi ve sürüngenler Türkiye’de yayılış gösteren yaklaşık 165 kurbağa ve sürüngen türünün 25’inin Bağlar RES’in kurulacağı saha ve yakın çevresinde de yaşadığı tespit edilmiştir. Bu türlerden 4’ü kurbağa, 2’si kaplumbağa, 10’u kertenkele, 9’u da yılanlara aittir. Bunlardan Tosbağa (Testudo graeca)IUCN listesinde VU “zarar görebilir” kategorisinde yer alırken, Benekli Kaplumbağa (Emys orbicularis) NT “tehdit altında” kategorisinde yer almaktadır. Kurbağalardan Ağaç kurbağası, Ova kurbağası, Gece Kurbağası ve Kara Kurbağası ise IUCN nin LC“düşük risk” kategorisinde yer almaktadır. Yörenin herpetofaunası dikkate alındığında; 8 türün IUCN statüsü belli değilken, 15 tür LC kategorisindedir. BERN sözleşmesi Kesin Koruma Altında Olan Türler (EK II) kategorisinde 11 tür, Koruma Altında Olan Türler kategorisinde (EK III) ise 12 tür yer almaktadır. Bu türler geniş yayılımlı olup, bölgeye özgü endemik bulunmamaktadır. Bu türler ve statüleri Çizelge 4’te, bazılarına ait fotoğraflar Şekil 30-32’de verilmiştir. BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 33 Çizelge 3. Bağlar RES sahası ve yakın çevresinde bulunan kurbağa ve sürüngen türleri ile statüleri Türlerin Türkçe ve bilimsel isimleri KURBAĞALAR Kara Kurbağası Gece Kurbağası Ağaç Kurbağası Ova Kurbağası SÜRÜNGENLER Tosbağa Benekli Kaplumbağa İnce Parmaklı Keler Yarım Parmaklı Keler İnce Kertenkele Kaya Kertenkelesi Cüce Kertenkele Yeşil Kertenkele Tıknaz Kertenkele Bozkır Keleri Dikenli Keler Tarla Kertenkelesi Kör Yılan Mahmuzlu Yılan Hazer Yılanı Uysal Yılan Ev Yılanı Yarı Sucul Yılan Sarı yılan Sikkeli Yılan Şeritli Engerek IUCN Tehlike Durumu BERN CITES EK2 EK3 HABİTAT Bufo bufo Pseudopidalea viridis Hyla arborea Pelophylax ridibundus LC LC LC LC X X - X X - B,T,M Ç,B,T,M Ç,M S Testudo graeca Emys orbicularis Cyrtopodion kotschyi Hemidactylus turcicus Ablepharus kitaibelii Darevskia saxicola Lacerta parva Lacerta trilineata Trachylepis aurata Trapelus ruderatus Laudakia stellio Ophisops elegans Typhlops vermicularis Eryx jaculus Dolichophis caspius Eirenis modestus Zamenis situla Natrix natrix Elaphe quatuorlineata Hemorrhois nummifer Montivipera xanthina VU NT LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC X X X X X X X X X - X X X X X X X X - Ç,B,T,M S Ç,B Ç,B,T,K Ç,B K B,T Ç,B,M B,M,T B,T,K K,Ç B,T,M Ç,B,M M,T,K Ç,M,T Ç,M,T Ç,M,T S Ç,M Ç,M Ç,K X X X - KISALTMALAR:Ç: Çalılık, B: Bozkır-Step, T: Tarım arazileri, M: Mera, S: Su ve suya yakın yerler, K: Kayalık BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 34 Şekil 30. Bağlar RES sahasında nemli yerlerde geceleri görülebilen Gece Kurbağası (Pseudopidalea viridis) Şekil 31. Bağlar RES sahasında ve çevresinde bulunan tarla kertenkelesi (Ophisops elegans) BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 35 Şekil 32. Bağlar RES sahasında ve çevresinde bulunan ve zaman zaman yakınlarda yer alan karayollarındaki trafik nedeniyle ezilen Hazer Yılanı (Dolichophis caspius). Amfibiler genel olarak proje sahasında bulunmamakla birlikte, alanın yakın çevresindeki nemli yerler ile meralarda bulunmaktadır. Türbinlerin kurulacağı alanlar incelendiğinde, çoğunlukla açık ve çıplak alanlarda yer alan tepelerin üzerine tesis edileceği görülmekte olup bu tepeler çok yüksek rüzgar faaliyetinin etkisi altındadır. Bu durum canlı vücudundan hızlı su buharlaşmasını, dolayısıyla hızlı su kaybını beraberinde getirecektir. Bu nedenle yaşamı doğrudan veya dolaylı olarak suya bağımlı türler tarafından bu tepelerin pek tercih edilmemesi beklenen bir durumdur. Bu alanların benzer nedenlerden dolayı biyolojik çeşitlilik bakımından fakir olduğu da düşünüldüğünde, projenin özellikle inşaat ve işletme aşamasında amfibi ve sürüngenler açısından herhangi bir olumsuz etkisinin olmayacağı beklenmektedir. Bağlar RES sahası ve yakın çevresindeki amfibilerin geniş yayılışlı türler olması ve özellikle türbinlerin kule ayaklarının yer alacağı sahada sadece gece kurbağası ve kara kurbağasının bulunma olasılığının olması nedeniyle bu geniş yayılışlı ve endemik olmayan türlerin olumsuz etkilenmeyeceği düşünülmektedir. BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 36 3.2.2 Memeliler Ülkemizde 170 civarında memeli türü yaşamakta olup, bunlardan 30 tanesi Bağlar RES sahası ve yakın çevresinde yayılış göstermektedir. Sahada memelilerden kurt (Canis lupus), tilki (Vulpes vulpes), porsuk (Meles meles), tavşan (Lepus europaeus) en dikkat çeken türlerdendir (Çizelge 5). Bunların dışında yapılan arazi çalışmaları esnasında kirpi, körefare ile gelinciğin de yaşadığı da tespit edilmiştir. Saha ve yakın çevresinde memeli türlerin yaşadığı iz, dışkı ve bizzat gözlemlerin yanında çevre halkı ile yapılan görüşmelerden de anlaşılmıştır. RES sahasında en sık rastlanılan memelilerden olan ve yırtıcı kuşların önemli bir besin kaynağı konumundaki tarla farelerini, bunlara ait yuva deliklerini ve körfarelerin yuva yapımı sırasında oluşturdukları toprak öbeklerini, sahada yaygın olarak bulunan gelengi yuvaları, sahadaki önemli omnivorlardan olan domuzun iz-dışkıları ve yakın çevredeki tarım alanlarında gözlenmiş tilki ile barındığı geniş kaya çatlaklarını gösteren fotoğraflar Şekil 3339’da verilmiştir. Şekil 33. RES sahası ve yakın çevresinde sık rastlanan yaşayan gelengilerden bir birey BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 37 Çizelge 4. Bağlar RES sahası içerisinde ve yakın çevrede tespit edilen memeli hayvan (Mammalia) türleri ve koruma statüleri Tehlike Durumu B I E U R C N N EK II EKIII Türlerin Türkçe ve bilimsel isimleri MEMELİLER Kirpi Bataklık Sivrifaresi Sivriburunlu Tarlafaresi Su Sıçanı Büyük Nalburunlu Yarasa Küçük Nalburunlu Yarasa Akdeniz Nalburunlu Yarasası Nalburunlu Yarasa Uzunayaklı Yarasa Cüce Yarasa Savi Cüce Yarasası Yabani Tavşan Anadolu Sincabı Türk Hamsteri Cüce Avurtlak Gelengi Tarla Faresi Ev Faresi Ev Sıçanı Körfare Orman Faresi Bahçe Yediuyuru Kayalık Orman Faresi Araptavşanı Kızıl Tilki Gelincik Ağaç Sansarı Kaya Sansarı Porsuk Yaban Domuzu Erinaceus concolor Neomys anomalus Crocidura leucodon Arvicola terrestris Rhinolophus ferrumequinum Rhinolophus hipposideros Rhinolophus euryale Rhinolophus mehelyi Myotis capaccinii Pipistrellus pipistrellus Pipistrellus savii Lepus europaeus Sciurus anomalus Mesocricetus brandti Cricetulus migratorius Spermophilus xanthoprymnus Microtus guentheri Mus musculus Rattus rattus Spalax leucodon Dryomys nitedula Eliomys quercinus Apodemus mystacinus Allactaga williamsi Vulpes vulpes Mustela nivalis Martes martes Martes foina Meles meles Sus scrofa LC LC LC LC LC LC NT VU LC LC LC LC LC NT LC NT LC LC LC DD LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC X X X X X X X X X - X X X X X X X X X X X X X X C I T E S X - H A B İ T A T B, Ç S B, Ç, S S, Ç O, M O, M O, M M O,M O,M O,M B, Ç O B B, Ç B,Ç,T KH KH B,Ç,T O O O, K B, K O,B,K O, B,K O,B B,K O,B,Ç O,B,Ç KISALTMALAR: B: Bozkır-Step, O: Yakınlardaki Ormanlar, T: Tarım arazileri, Ç: Çayır-Mera, K: Kayalık, M: Yakınlardaki Oyuk ve Mağaralar, S: Su ve suya yakın yerler KH: Karasal Habitatların Tamamı BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 38 Şekil 34. Bağlar RES sahasında ve çevresinde yoğun olarak bulunan tam toprak temaslı türlerden olan tarla faresi (Microtus guentheri) ve yuva girişi. Şekil 35. Bağlar RES sahasında ve çevresinde bulunan tam toprak temaslı türlerden olan Körfare (Spalax leucodon) tarafından yuva yapımı-galeri kazılması sırasında oluşturulan toprak öbekleri. BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 39 Şekil 36. Bağlar RES sahasında ve çevresinde bulunan Gelengi (Spermophilus xanthoprymnus)’ye ait yuva girişi. Şekil 37. Bağlar RES sahasında ve yakın çevresinde yaşayan en önemli omnivorlardan olan domuz (Sus scrofa)’a ait dışkı-izler. BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 40 Şekil 38. Bağlar RES sahasında ve yakın çevresinde yaşayan karnivorlardan kızıl tilki (Vulpes vulpes). BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 41 Sahada doğal olarak oluşmuş, kayalık açıklıkları ve geniş çatlaklar tilki vb. yırtıcılar için iyi bir in-barınma ortamı oluşturmaktadır Şekil 39. Bağlar RES sahasında oluşmuş olan kaya çatlakları tilki ve benzeri türler için iyi bir barınma ortamı oluşturmaktadır. BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 42 Sahada ve yakın çevresindeki memeli türlerinden nesli tükenmekte tilkinin Türkiye'nin de taraf olduğu CITES = Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticareti'ne ilişkin sözleşmeye göre avlanmaları, öldürülmeleri, iç ve dış ticareti kesinlikle yasaktır. Bu durum cezai müeyyidelerle güvence altına alınmıştır. Yine sahada bulunabilen memelilerden olan Türk hamsteri (Mesocricetus brandti), Gelengi (Spermophilus xanthoprymnus)ve Akdeniz Nalburunlu Yarasası (Rhinolophus euryale) (NT): yakın zamanda tehdit altına girebilir kategorisinde yer alırken, körfare ile ilgili yeterli bilgi bulunmamaktadır (DD). Ayrıca, IUCN Kırmızı Listesi’ne göre bu bölgede yaşayan memelilerden; 25’i (LC): Asgari endişe altındaki türler kategorilerinde, 1’i (VU): Hassas- zarar görebilir kategorilerinde yer alırken, 1 türün durumu belli değildir (DD) (Çizelge 5). Diğer taraftan, bu türlerden 9 tanesi BERN Sözleşmesi listelerinde Ek II (kesin olarak koruma altına alınan türler)’de, 14 tanesi de Ek III (Korunan türler)’de yer almaktadır. Merkez Av Komisyonu (MAK) Kararlarına göre; Kirpi, yabani tavşan ve Anadolu sincabı Ek-I (Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nca koruma altına alınan yaban hayvanları)’de, gelincik EK-II (Merkez Av Komisyonunca koruma altına alınan av hayvanları)’de, Kızıl tilki, ağaç sansarı, kaya sansarı ve yaban domuzu EK-III (Merkez Av Komisyonunca avına belli edilen sürelerde izin verilen av hayvanları) kapsamında bulunmaktadır. Türbinlerin kurulacağı alanlar değerlendirildiğinde; aktif memelilerin çoğunluğunun beslenme ve barınma habitatlarından çok uzakta yer almaktadır. Bu alanlarda en yaygın memeli türleri olarak göze çarpan tarla faresi ve körfare tam toprak temaslı subterran türler olup, kurulacak olan tesislerin kule ve rotor alanlarından olumsuz etkilenmeleri söz konusu değildir. Bu türler ekolojik toleransı ve üreme potansiyeli yüksek, buna bağlı olarak da populasyon yoğunlukları fazla olan türlerdir. İnşaat aşamasında bu türlerin az da olsa etkilenme olasılığı bulunmasına rağmen bu etkinin çok kolaylıkla tolere edilebileceği düşünülmektedir. Diğer taraftan, Bağlar RES sahası ve yakın çevresinde kendiliğinden oluşmuş olan geniş kaya boşluğu ve çatlakları, bu tip yerleri yuva-barınma alanı olarak kullanan kızıl tilki, kaya sansarı vb. karnivorlar için büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle projenin her aşamasında sahadaki bu yapıların korunmasına azami özen gösterilmelidir. BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 43 3.2.2.1 RES sahası ve yakın çevresinde bulunan yarasalar ve olası tehlikeler Rüzgar enerji santrallerinin kurulduğu alanlarda en fazla etkilenen memeli türlerdenbirisi de yarasalardır. Özellikle yurt içi ve yurt dışında kurulmuş olan RES türbinleri rotor alanı yakınlarında barotravma nedeniyle ölümlerin gerçekleştiği bilinmektedir. Ancak Bağlar RES türbinlerinin kurulacağı saha ve yakın çevrelerinde yarasaların barınabileceği uygun ortamlar (nemli, derin mağara ve oyuklar) bulunmamaktadır. Proje sahasının bulunduğu bölgede Türkiye’de yaşayan yaklaşık otuz yarasa türünden sadece 7 tür yarasaya rastlanması da bölgedeki yarasa çeşitliliğinin ne derece zayıf olduğunu da göstermektedir. Bu yarasalar daha çok yakınlarda yer alan Güvenç, Karaömer, Yazılıbelen ve Eğribayat Köylerindeki yerleşim alanlarında barınmakta olup, sahayı zaman zaman beslenme aktiviteleri sırasında kullanmakta ve çoğunlukla konaklamadan uzaklaşmaktadırlar. Tür çeşitliliğinin yanında populasyon yoğunluğu az olan yarasaların sürekli ve sert esen rüzgârlar nedeniyle çok yoğun gruplar oluşturmadıkları, yükseklerden uçmadıkları ve özellikle rüzgar hızının azaldığı akşam saatlerinde nadiren de olsa özellikle yerleşim alanları yakınlarında uçtukları bilinmektedir. Tüm bu faktörler dikkate alındığında sahada yarasalar açısından herhangi bir olumsuz durum yaşanması pek de olası gözükmemektedir. 3.2.3 Kuşlar Avrupa Birliği Komisyonunun Kasım2010 yılında hazırladığı “Avrupa Birliği Doğa Mevzuatına Göre Rüzgâr Enerji Santrallerinin Geliştirilmesi” raporunda kuşların RES’lerden nasıl etkilendikleri ve bunların en aza indirgenmesi için nelerin yapılabileceği ayrıntılı olarak anlatılmıştır. Buna göre RES’lerin kuşlara potansiyel etkileri şu başlıklar altında incelenmiştir. 3.2.3.1 Yaşam Alanı Kaybı ve Bozulması RES sahası kurulmasının ardından türbinler önemli habitatları bazen enine, bazen boyuna olarak sahayı bölebilmektedir. Bazen de küme şeklinden habitatın büyük bir bölümü yok edilmektedir. Bu konuda bahsedilen durum rüzgâr santralinin kurulması için kuşların yaşam alanlarının yani habitatlarının yok edilmesidir. Bu kayıp inşa edilen santralin büyüklüğüne göre değişmektedir. Kayıpların temel nedeni vejetasyon kaybıdır . Yani yuvalama ve beslenme amaçlı kullanılan bölgenin vejetasyonun tahrip edilmesi ya da rahatsızlıktan dolayı terk edilmesi olarak ele alınabilir. Örneğin; Wiskonsin, ABD’de yapılan bir çalışmada inşaat öncesine göre bölgedeki yırtıcı sayısı %47 oranında azalmıştır.Pearce-Higgins ve ark 2009’a BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 44 göre araştırma bölgesindeki 12 yırtıcı kuş türünden 7’ sinin türbinlerin etrafında 500 metre yarı çaplı bir alanda görülme sıklıkları %15 ile 53 arasında düşmüştür. 3.2.3.2 Çarpma Etkisi Yırtıcılar üzerine yapılan çalışmalarda elde edilen sonuçlara göre kuş-türbin çarpışmalarının olasılığı ve miktarı bölgedeki kuş popülasyonundan bağımsız olarak türe, türbin yüksekliğine, rakıma ve diğer topografik faktörlere bağlıdır. Özellikle akbabalar, kendilerini yükseltecek yeterli hava akımı olmadığı zamanlarda, yüksek türbinlerle daha fazla çarpışmaktadırlar(de Lucas vd. 2008). Kızıl akbabaların yaşadığı bölgelerde inşa edilecek yeni rüzgâr türbinlerinin hafif eğimli yükseltilerin tepelerine yapılmaması gerekmektedir.Navarre/İspanya’da yapılan gözlemlerde kızıl akbabaların üreme sahasına yakın bir bölgede kurulan RES’in etkileri türün bireyleri üzerinde oldukça ölümcül olmuştur (Farfan vd. 2009). Doğu Avrupa’da yayımlanan bir veterinerlik dergisinde ortaya konulan derleme verilerde de birçok farklı çalışmada görülen ölümlerin tür bazında bir listesi ortaya konulmuştur (Jana ve Pogacnik 2008). 3.2.3.3 Rahatsız Olma ve Yer Değiştirme Kuşlarda rahatsız olma türbinlerin görüntüsünden, titreşiminden, gürültüsünden ve çevresindeki vasıta trafiğinden olabilmektedir. Bu yüzden de bu tür veya türler, beslenme ve yuvalama alanlarını kaybedebilmektedirler. Örneğin, yakın gelecekte sığ sulak alanlarda da türbinler kurulmaya başlandığında birçok su kuşu ya tehlikeye girecek -çarpışma riski- ya da yerinden olacaktır.İngiltereden yapılan çalışma sonucunda ortaya çıkan veriler, türbin sahasındaki türlerde (özellikle yırtıcılar başta olmak üzere) büyük oranda azalma olduğunu ortaya koymaktadır.Yapılan çalışmalar, pufla gibi su kuşlarının sesten ziyade, insan yapımı bu bariyerlerin, görüntülerine tepki verdiği gözlenmiştir. Bu tepki sonucunda kuşların, santral bölgelerine uzak durdukları, dolayısıyla beslenme alanlarından uzak kalabilecekleri görülmüştür. Ancak, kuşların dışında bu türbin sahalarını kullanan balıkların, türbinlerin çalışması sırasında ortaya çıkan gürültü nedeniyle bölgeden kaçtığı da görülmüştür(Larsen ve Guillemette 2007). Ayrıca, santral bölgelerindeki türbinlerin yanısıra yolların ve iletim hatlarının da bazı türlerin kaçmasına yol açtıkları gözlenmiş ve istatistiksel olarak ortaya konulmuştur(Pearce-Higgins vd. 2009). BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 45 3.2.3.4 Bariyer Etkisi Türbin pervanelerine ve aynı çevredeki elektrik hatlarına olan çarpmalar genellikle ölümle sonuçlanmaktadır. Özellikle nadir türler ve yırtıcılar açısından bakıldığında, zaten azalmakta olan birey sayıları, bu tür etkilere karşı oldukça hassastırlar. Çarpma riskleri, kuş hareketlerinin oldukça yoğun olduğu, topoğrafik darboğazlarda özellikle dağ geçitlerinde ve büyük sulak alanlar arasındaki kara köprülerinde çok önemlidir. Ayrıca birçok kuş türünün dinlenme ve beslenme alanı olan sazlık-sulak alanlar gibi bölgelerde çok önemlidir. Yapılan birçok araştırmada kuşlarda türbinlerden aktif kaçınma-sakınma davranışlarından da bahsedilmektedir (Hötker (2005, 2006), Petersen vd. (2006), Masden vd. (2009)). Bariyer etkisi daha sık göçmen kuşlarda ya da teritoryal olmayan kuşlarda gözlenmektedir. Burada bariyer etkisinden kasıt kuşun göç yolunu yani uçuş yolunu değiştirmesidir. Nisted adlı rüzgâr enerji santralinden elde edilen verilere göre kuşların inşaat sonrasında işletme sırasında- göç rotalarını, inşaat öncesine göre değiştirdikleri gözlenmiştir(Masden vd. 2009).Rüzgâra, kuş türüne, uçma stratejisine, uçuş yüksekliği ve türbine olan mesafesine bağlıdır. Ayrıca, bariyer etkisi, göçmen kuşların, göç sırasında harcadıkları toplam enerjiyi artırması ve üreme alanlarına gidişi geciktirmesi açısından önemlidir(Drewitt ve Langston 2006). Özellikle Yelkovan kuşlarının (Puffinus puffinus)inşaat öncesinde Doğu-Batı doğrultusunda olan göçleri, inşaat sonrasında Kuzeybatı-Güneydoğu doğrultusuna geçtiği saptanmıştır. Türlerin türbinleri gördüklerinde yaptıkları kaçınma manevralarında da farklılıklar gözlenmektedir; kimisi birkaç kilometre öteden yön değiştirirken, diğerleri yakın mesafeden yönlerini değiştirmektedir. Bu çeşitlilik, türün bireylerinin uçuş stratejilerine bağlıdır(Drewitt ve Langston 2006, Larsen ve Guillemette 2007). 3.2.3.5 Türkiye ve Kuş Göçleri Türkiye, coğrafi konumu nedeniyle sınırları içerisinde yoğun kuş hareketliliğinin gerçekleştiği güzergahlara sahiptir. İlkbahar ve sonbahar mevsimlerinde ülkenin farklı kesimlerinde farklı içerik ve yoğunlukta gerçekleşen göç hareketlerine ek olarak kış mevsiminde de kuzey enlemlerinden ülkemizdeki sulak alanlara yönelik yoğun bir kuş hareketliliği yaşanmaktadır. Bu durumun en başta gelen nedeni içerisinde bulunduğumuz Batı Palearktik Bölge’nin kuzey enlemlerinde, özellikle de Türkiye’nin kuzeyindeki coğrafyalarda yaşanan ekstrem kış koşullarına rağmen Türkiye’de hüküm süren nispeten ılıman iklimsel şartlardır. Kuzey enlemlerinde olumsuz meteorolojik koşulların zorlaması neticesinde önemli bir kısmı su kuşu olarak tanımlanan türlere ait gruplar Türkiye’ye yönelmektedirler. Bu BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 46 gruplar arasında kaz ve ördek türlerini içinde barındıran Anseriformes takımı öne çıkmaktadır. Kuzey enlemlerinde olumsuz koşulların zorlaması sonucunda bu kesimlerden ayrılan kuş sürüleri güneyde, daha ılıman koşullara sahip enlemlere ulaşabilmek için güneye doğru inişler yaparlar. Bu süreçte güneyde tercih edilen ve kuzey enlemlerindeki iklim koşullarına göre çok daha ılıman koşulların hüküm sürdüğü, doğal ve yapay, durgun veya akarsu konumundaki birçok sulak alanın söz konusu olduğu Türkiye’yi tercih ederler. Türkiye üzerinden gerçekleşen kuzey-güney yönlü kuş göçü hareketlerinin ana güzergahı ülkemizin kuzeyde Doğu Karadeniz ve Trakya Bölgeleri ile güneyde Akdeniz Bölgesi arasında uzanmaktadır. İlkbaharda güneyden ülkemiz sınırlarına giren göçmen kuşların küçük bir kısmı Türkiye’de kalırken önemli bir kısmı kuzeye doğru olan yolculuklarına devam ederler (Şekil 40). Bu esnada ya kuzeybatıda, Trakya Bölgesi üzerinden geçerek, ya da kuzeydoğuda, Artvin civarından Karadeniz’e ulaşarak Türkiye sınırlarını terk ederler. Bu süreçte bazı su kuşları ile bazı ötücü grupları ise batı kıyıları boyunca göç yolculukları sergilemektedirler. Şekil 40. Türkiye üzerinden gerçekleşen büyük kuş göçleri ile cephe göçlerini gösterir harita (Kiziroğlu vd 2011) BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 47 Sonbahar döneminde ise tam tersi yönde bir göç hareketliliği yaşanmaktadır. Ülke genelinde sürüler halinde göç eden formlar arasında Leylekler (Ciconia spp; Şekil 41) göze çarpan en büyük sürüleri oluşturan ve geçiş yapan birey sayıları en yüksek türler arasındadır. Bu grubu gündüz yırtıcıları (Accipitriformes) takımı takip etmektedir. Birey sayıları yüksek olan bir diğer grup olan ötücüler ise düzensiz, dağınık ve genellikle bireysel hareket eden formlardan oluşmaktadır. Şekil 41. Vericilerle İzlenen Akleyleklerin izledikleri Rotalar (Shamoun-Baranes, 2003) 3.2.3.6 Kuş Türleri ve Statüleri Rüzgâr enerji santrali ve türbinlerin kurulacağı saha, step-bozkır özelliğinde yaşam alanlarını barındırmaktadır. Bu bakımdan yerli ve göçmen kuş türlerinin çok büyük bir kısmının ekolojik ihtiyaçlarına cevap vermekten uzaktır. RES sahasında daha çok kuyrukkakan, bozkır toygarı, örümcek kuşları, kırlangıçlar, ibibik, kargagiller, incir kuşları ve kerkenezler, şahin türleri gibi yaygın ve ekolojik tolerans derecesi yüksek olan az sayıda kuş türleri barınmaktadır. Küçük ötücü kuşlar RES sahası ve yakın çevresini genellikle ilkbahar ve sonbahar göç dönemlerinde dinlenmek ve beslenmek amacıyla kullanmaktadırlar. Bunun dışında herhangi bir nedenle bu kesimlere geldiklerinde hem yerli olmalarıhem de ani BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 48 manevra yapabilme gibi uçuş yeteneklerinden dolayı proje bileşenlerinden olumsuz etkilenmeleri beklenmemektedir. Diğer taraftan alanda populasyon yoğunlukları oldukça yüksek olan tarla faresi ve tarla kertenkelesinin yaygın olarak bulunması, bunlarla beslenen yırtıcı kuşlardan özelikle şahin ve kerkenez türleri için önemli beslenme alanıdır. Arazi çalışmalarımız sırasında pek çok avcının RES sahası ve yakın çevresinde daha çok kınalı keklik, bıldırcın ve güvercinleri avladıkları görülmüştür (Şekil 42-43) Şekil 42. Dağcabeli Mevkiinde avcılar ile yapılan görüşmeler ve avcıların vurduğu kınalı keklik BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 49 Şekil 43. RES Sahasının batısındaki Arkaç Tepe’nin yakınında avlanan avcılar Çalışma alanındaki kuşların çoğu görsel yolla, gözle görülemeyen az bir bölümü de çıkardıkları özel sesleri ve ötüş şekilleri dinlenerek tanınıp isimlendirilmiştir. Bu anlamda kuş türlerinin tespiti için, havza bazında bölge değerlendirilmiş, dürbün, teleobjektifli fotoğraf makinesi ve videokamera kullanılarak kuş türleri belirlenmeye çalışılmıştır. Ayrıca yöre halkı, çobanlar ve Karaömerler ve Güvenç Köyü halkı ile görüşmeler yapılarak alanı kullanan kuş türleri ve göç hareketleri ile ilgili bilgi alışverişi yapılmıştır (Şekil 44-45). BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 50 Şekil 44. Güvenç Köyü sakinleriyle yapılan görüşmeden bir an Şekil 45. Karaömer Köyü sakinleriyle yapılan görüşmeler BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 51 Bu çalışmalarda Bağlar RES sahası ve yakın çevresinde 2011 Kasım sonu-Aralık ayları ile 2013 Haziran ayı içerisinde yapılan arazideki gözlemlerimiz ve araştırmalarda elde edilen bilimsel verilerden de yararlanılmıştır. Saha gözlemlerini destekleyici olarak proje alanı içerisinde yaşayan yöre sakinleri ile yüz yüze görüşmeler yapılmış, kapsamlı literatür taramaları da gerçekleştirilmiştir. Gözlem, inceleme ve değerlendirme çalışmaları sonuçlarına göre, araştırma alanı ve yakın çevresinde 94 kuş türü saptanmıştır. Bu türlerden 42’si yerli (Y), 31’i yaz ziyaretçisi (YZ), 12’si kış ziyaretçisi (KZ) ve 9’u da transit göçer (T)’dir (Çizelge 6). Bu türlerin tamamı önceki yıllarda yapılan çalışmalar ile Kasım, Aralık ve Haziran aylarında yapılan arazi çalışmaları esnasında tarafımızdan gözlenmiştir. Diğer taraftan Bağlar RES sahasının kuzeyinde yer alan Güvenç Köyü ve Acıgöl sazlıkları su kuşları ve ötücü kuşlar açısından önemli yaşam alanlarını oluşturmaktadır. Güvenç Köylüleriyle yapılan görüşmede geçen yıl bu sazlıklara dört toy kuşunun görüldüğü ifade edilmiştir. Zira IUCN redlist kateglorilerine göre bu tür VU (Vulnerable): Nadir-Hassas “Vahşi Yaşamda Soyu Tükenme Tehlikesi Büyük Olan Türler” kategorisinde yer almaktadır. Söz konusu tür batıda Kütahya Altıntaş YHGS’dan başlayarak, Konya Yunak ilçesi ve Bağlar RES sahasının kuzey batısında zaman zaman görülebilen bir türdür. 27 Kasım 2011 tarihinde yaptığımız arazi çalışması esnasında bir adet toy Arkaç Tepe Mevkiinde yer alan rüzgar ölçüm direğinin kuzeyinde gözlenmiştir. Ekolojik olarak daha çok alçak zonları tercih eden bu türün av baskısından dolayı daha yüksek zonlara da çıkabildiği bilinmektedir (Şekil 46). Dolayısıyla zaman zaman RES sahasında görülme olasılığı olsa da daha çok yere yakın uçmaları ya da koşarak hareket etmesi nedeniyle, türbinlerden olumsuz etkilenmesi beklenmemektedir. Bunun yanında önceki çalışmalardan da saptanmış olan kuş türlerinin alandan çekilmiş fotografları Şekil 46 ile 50 arasında verilmiştir. BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 52 Şekil 46. Ekolojik olarak daha çok alçak zonları tercih eden ancak av baskısından dolayı daha yüksek zonlara da çıkabilen toy kuşu Şekil 47. Bağlar RES sahası ve yakın çevresinde yaşayan yerli kuş türlerinden olan, kayalık habitatlarda görülen Şahin (Buteo buteo) BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 53 Şekil 48. Bağlar RES sahası yakınındaki yerleşim alanlarında yaşayan yerli kuş türlerinden olan kukumav (Athene noctua). Şekil 49. Bağlar RES sahası ve yakın çevresinde yaşayan yerli kuş türlerinden olan, tepeli toygar (Galerida cristata) BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 54 Şekil 50. RES sahası ve yakın çevresinde yaz göçmeni olarak görülen İbibik (Upupa epops) Arazide tespit edilen her bir kuş türünün koruma statüleri; Kiziroğlu (2008)’na göre Türkiye Kuşları Red Data Book (RDB- Kırmızı Liste)- Uluslar arası Doğal Hayatı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN)- Birdlife International (BIE) Kriterleri, Bern sözleşmesi (BERN) ve Merkez Av Komisyonu Kararına (MAK) göre değerlendirilerek Çizelge 6’da verilmiştir. BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 55 Çizelge 5. Bağlar RES sahası ve yakın çevresinde gözlenen kuş türleri ve statüleri TÜR ADI Bilimsel Adı Türkçe Adı Ciconiiformes Ciconiidae Ciconia nigra Kara leylek Ciconia ciconia Ak leylek Falconiformes Accipitridae Milvus migrans Kara çaylak Circaetus gallicus Yılan kartalı Circus macrourus Bozkır delicesi Circus pygargus Çayır delicesi Accipiter nisus Atmaca Buteo buteo Şahin Buteo rufinus Kızıl şahin Küçük orman Aquila pomarina kartalı Aquila chrysaetos Kaya kartalı Falconidae Falco naumanni Küçük kerkenez Falco tinnunculus Kerkenez Falco vespertinus Aladoğan Falco cherrug Ulu doğan Falco peregrinus Gök doğan Galliformes Phasianidae Alectoris chukar Kınalı keklik Coturnix coturnix Bıldırcın Gruidae Grus grus Turna Otididae Otis tarda Toy Charadriiformes Charadriidae Pluvialis apricaria Altın yağmurcun Vanellus vanellus Kız kuşu Columbiformes Columbidae Columba livia Kaya güvercini Columba palumbus Tahtalı güvercin Streptopelia decaocto Kumru Strigiformes Strigidae Otus scops İshak kuşu Athene noctua Kukumav Kulaklı orman Asio otus baykuşu Apodiformes Apodidae Apus apus Ebabil Tachymarptis melba Akkarınlı ebabil RDB IUCN BERN MAK CITES BOLGE STATU A.3 A.3.1 LC LC Ek II Ek II Ek liste I Ek liste I Ek-II -- T T A.3 A.4 A.1.2 A.1.2 A.3 A.3 A.3 LC LC NT LC LC LC LC Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek liste I Ek liste I Ek liste I Ek liste I Ek liste I Ek liste I Ek liste I Ek-II Ek-II Ek-II Ek-II Ek-II Ek-II Ek-II T Y KZ YZ Y Y Y A.3 LC Ek II Ek liste I Ek-II T A.1.2 LC Ek II Ek liste I Ek-II Y A.2 A.2 B.3 A.1.2 A.1.2 LC LC NT EN LC Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek liste I Ek liste I Ek liste I Ek liste I Ek liste I Ek-II Ek-II Ek-II Ek-II Ek-I YZ Y T Y KZ A.2 A.3 LC LC Ek III Ek III Ek liste III Ek liste III --- Y YZ A.3 LC Ek II Ek liste I Ek-II T A.2 VU Ek II Ek liste I Ek-II KZ B.4 A.5 LC LC Ek III Ek III Ek liste II Ek liste II --- KZ KZ A.5 A.4 A.5 LC LC LC Ek III Ek III Ek III Ek liste III Ek liste III Ek liste II ---- Y Y Y A.2 A.2 LC LC Ek II Ek II Ek liste I Ek liste I Ek-II Ek-II YZ Y A.2 LC Ek II Ek liste I Ek-II Y A.3.1 A.3.1 LC LC Ek III Ek II Ek liste I Ek liste I --- YZ YZ BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 56 TÜR ADI Bilimsel Adı Türkçe Adı Coraciiformes Meropidae Merops apiaster Arıkuşu Coraciidae Coracias garrulus Gök Kuzgun Upupidae Upupa epops İbibik Piciformes Picidae Dendrocopos syriacus Alaca ağaçkakan Dendrocopos minor Küçük ağaçkakan Passeriformes Alaudidae Calandrella Bozkır toygarı brachydactyla Calandrella rufescens Çorak Toygarı Galerida cristata Tepeli toygar Lullula arborea Orman toygarı Alauda arvensis Tarlakuşu Eremophila alpestris Kulaklı Toygar Hirundinidae Riparia riparia Kum kırlangıcı Hirundo rupestris Kaya kırlangıcı Hirundo rustica Kır kırlangıcı Hirundo daurica Kızıl kırlangıç Delichon urbicum Ev kırlangıcı Motacillidae Anthus campestris Kır incirkuşu Anthus trivialis Ağaç incirkuşu Anthus pratensis Çayır incirkuşu Anthus spinoletta Dağ incirkuşu Motacilla flava Sarı kuyruksallayan Dağ Motacilla cinerea kuyruksallayanı Motacilla alba Akkuyruksallayan Muscicapidae Muscicapa striata Benekli sinekkapan Ficedula semitorquata Alaca sinekkapan Ficedula hypoleuca Kara sinekkapan Erithacus rubecula Kızılgerdan Irania gutturalis Taş bülbülü Phoenicurus ochruros Kara kızılkuyruk Saxicola rubetra Çayır taşkuşu Saxicola torquatus Taşkuşu Oenanthe isabellina Boz kuyrukkakan Oenanthe oenanthe Kuyrukkakan Karakulaklı Oenanthe hispanica kuyrukkakan Monticola saxatilis Taşkızılı Monticola solitarius Gökardıç Turdidae RDB IUCN BERN MAK CITES BOLGE STATU A.3.1 LC Ek II Ek liste I -- YZ A.2 NT Ek II Ek liste I -- YZ A.2 LC Ek II Ek liste I -- YZ A.2 A.1.2 LC LC Ek II Ek II Ek liste I Ek liste I --- Y Y A.3 LC Ek II Ek liste I -- YZ A.3 A.3 A.3 A.4 A.3.1 LC LC LC LC LC Ek II Ek III Ek III Ek III Ek III Ek liste I Ek liste II Ek liste II Ek liste II Ek liste I ------ Y Y Y KZ Y A.5 A.5 A.5 A.3 A.3 LC LC LC LC LC Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek liste I Ek liste I Ek liste I Ek liste I Ek liste I ------ YZ YZ YZ YZ YZ A.2 A.3 A.3 A.3 A.3.1 LC LC LC LC LC Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek liste I Ek liste I Ek liste I Ek liste I Ek liste I ------ YZ YZ KZ Y YZ A.2 LC Ek II Ek liste I -- Y A.3.1 LC Ek II Ek liste I -- Y A.3 A.3 A.1.2 A.3 A.1.2 A.2 A.3 A.3 A.3 A.3 LC NT LC LC LC LC LC LC LC LC Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek II Ek liste I Ek liste I Ek liste I Ek liste I Ek liste I Ek liste I Ek liste I Ek liste I Ek liste I Ek liste I ----------- YZ T T KZ YZ KZ T Y YZ YZ A.2 LC Ek II Ek liste I -- YZ A.1.2 A.1.2 LC LC Ek II Ek II Ek liste I Ek liste I --- YZ Y BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 57 TÜR ADI Bilimsel Adı Türkçe Adı Turdus torquatus Boğmaklı ardıç Turdus iliacus Kızılardıç Turdus viscivorus Ökseotu ardıcı Sylviidae Phylloscopus collybita Çıvgın Paridae Parus major Büyük baştankara Sittidae Sitta neumayer Kaya sıvacısı Laniidae Kızıl sırtlı örümcek Lanius collurio kuşu Kara alınlı örümcek Lanius minor kuşu Kızıl başlı örümcek Lanius senator kuşu Maskeli örümcek Lanius nubicus kuşu Corvidae Pica pica Saksağan Sarıgagalı dağ Pyrrhocorax graculus kargası Corvus frugilegus Ekin kargası Corvus corone Leş kargası Corvus corax Kuzgun Sturnidae Sturnus vulgaris Sığırcık Passeridae Passer domesticus Ev serçesi Petronia petronia Kaya serçesi Fringillidae Fringilla coelebs İspinoz Serinus pusillus Kara İskete Carduelis chloris Florya Carduelis carduelis Saka Carduelis cannabina Keten kuşu Emberizidae Emberiza citrinella Sarı kirazkuşu Emberiza cia Kaya kirazkuşu Emberiza hortulana Kirazkuşu Emberiza Karabaşlı kirazkuşu melanocephala Miliaria calandra Tarla kirazkuşu RDB IUCN BERN MAK CITES BOLGE STATU A.1.2 B.2 A.2 LC LC LC Ek II Ek III Ek III Ek liste I Ek liste II Ek liste II ---- KZ KZ Y A.3.1 LC Ek II Ek liste I -- Y A.3.1 LC Ek II Ek liste I -- Y A.2 LC Ek II Ek liste I -- Y A.3 LC Ek II Ek liste I -- YZ A.3 LC Ek II Ek liste I -- YZ A.2 LC Ek II Ek liste I -- YZ A.2 LC Ek II Ek liste I -- YZ A.5 LC Ek III Ek liste III -- Y A.3 LC Ek II Ek liste I -- Y A.5 A.5 A.5 LC LC LC Ek III Ek III Ek III Ek liste III Ek liste III Ek liste II ---- Y Y Y A.5 LC Ek III Ek liste II -- Y A.5 A.3 LC LC Ek III Ek II Ek liste III Ek liste I --- Y Y A.4 A.3 A.3 A.3.1 A.3 LC LC LC LC LC Ek III Ek II Ek II Ek II Ek II Ek liste II Ek liste I Ek liste I Ek liste I Ek liste I ------ KZ Y Y Y Y A.2 A.2 A.3 LC LC LC Ek II Ek II Ek III Ek liste I Ek liste I Ek liste II ---- YZ Y YZ A.4 LC Ek II Ek liste I -- YZ A.4 LC Ek III Ek liste II -- Y TABLODA KULLANILAN KISALTMALARIN AÇIKLAMASI ve DEĞERLENDİRME RDB:Red Data Book (Kırmızı Bülten, Kiziroğlu 2008) A.1.2: Bu türlerin nüfusları Türkiye genelinde çok azalmış olup izlendikleri bölgelerde 1-10 çift ile temsil edilmektedir. Bu türlerin soyu büyük tükenme tehdidi altında olduğu için BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 58 mutlaka Türkiye genelinde korunmaları gereken türlerdir. Proje alanı ve yakın çevresinde yaşayan kuşlardan 11’i bu gruba girmektedir. A.2 ve B.2: Bu türlerin ayıları gözlendikleri bölgelerde 11-25 çift arasında değişmektedir. Bu türler de önemli ölçüde tükenme tehdidi altındadır ve tükenme baskısı günümüzdeki gibi sürerse mutlaka tükenmeyle karşı karşıya kalacak olan türlerdir. 21 tür dahildir. A.3 ve B.3: Bu türlerin de Türkiye genelindeki nüfusları gözlendikleri bölgelerde genel olarak 26-250 çift arasında değişmektedir. Bu türler de tükenebilecek duyarlıkta olup vahşi yaşamda soyu tükenme riski yüksek olan türlerdir. Bu tehlike statüsüne 33 tür girmektedir. A.3.1: Burada yer alan türlerin populasyonlarında gözlendikleri bölgelerde azalma vardır.Bu türlerin nüfusu da 251-500 çift arasında değişmekte olup gözlendikleri bölgelerde eski kayıtlara göre azalma olan türleri içermektedir.Bu tehlike statüsüne 10 tür girmektedir. A.4 ve B.4: Bu türlerin populasyon yoğunlukları gözlendikleri bölgelerde henüz tükenme tehdidi altına girmemiş olmakla birlikte populasyonlarında lokal bir azalma görülmekte ve zamanla tükenme tehdidi altına girmeye aday olarak nitelenmektedirler. Bu statüye 7 tür dahildir. A.5: Bu türlerin gözlenen populasyonlarında henüz bir azalma ve tükenme tehdidi gibi bir durum söz konusu değildir. Bu statüye 12 tür girmektedir. IUCN:Uluslar arası Doğal Hayatı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği EN (endangered):Vahşi yaşamda soyu tükenme tehlikesi çok büyük olan türler. 1 tür (Ulu Doğan) VU (vulnerable) (Hassas, zarar görebilir):Vahşi yaşamda soyu tükenme tehlikesi büyük olan türler. 1 tür (Toy) NT (near threatened):Şuanda tehlikede olmayan fakat yakın gelecekte VU, EN veya CR kategorisine girmeye aday olan türler. 4 tür (Bozkır delicesi, Gök kuzgun, Aladoğan, Alaca sinekkapan) LC (least concern) (En düşük derecede tehdit altında):Yaygın bulunan türler 88 tür. BERN: Bern sözleşmesine göre: Ek II: Mutlak koruma altında olan türlerdir ve buna 71 tür dahildir. EK III: koruma altında olan türlerdir ve bu gruba 23 tür girmektedir. BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 59 Bölgede statüsü Y:Yerli türler: 42 tür YZ:Yaz ziyaretçisi: 31 tür KZ:Kış ziyaretçisi: 12 tür T:Transit göçer: 9 tür MAK:Merkez Av Komisyonu Kararı (2012-2013 Av Dönemi) Ek liste I: Çevre ve Orman Bakanlığınca koruma altına alınan yaban hayvanlar: 73 tür Ek liste II: Merkez Av Komisyonunca koruma altına alınan av hayvanları: 13 tür Ek Liste III: Merkez Av Komisyonunca Avına belli edilen sürelerde izin verilen av hayvanları: 8 tür 4. RES SAHASINDA KURULACAK TESİSLER VE İŞLETİM FAALİYETLERİ Kurulması planlanan rüzgar enerji santrali, her biri 2,85 MW gücünde 32 adet, her biri 1,70 MW gücünde 35 adet olmak üzere toplamda 100 MW Kurulu güç ile elektrik üretimi sağlayacak67 adet rüzgar türbininden oluşmaktadır. Bu bağlamda yaklaşık 3.400 hektar büyüklüğündeki RES sahasında; 4.1 Her birinde 67 adet türbin inşası ve işletimi Bütün türbinlerin ürettiği enerjinin toplandığı şalt sahası inşası, En yakın enterkonnekte ulusal iletim şebekesi birimine bağlantı için havai iletim hattı inşası ve işletimi, Şantiye ve türbinler arası bağlantı yolları İdare binası ve sosyal tesislerin inşası olarak gerçekleşecektir. Kurulacak Türbinlerin Özellikleri ve Arazide Yerleşimi RES sahasında, santralinin kurulacağı alanın büyüklüğü, rüzgâr parametreleri, minimum çevre etkisi vb. gibi özellikler göz önüne alınarak 67 adet türbin yapılmasıplanlanmıştır (Proje Tanıtım Dosyası 2008). Bu tercihin, türbin temini veya kredi temini aşamalarından herhangi birinde değiştirilebileceği de ifade edilmektedir. Her türbin için boyutları 10x10 m (100m2) ve derinliği yaklaşık 1,5m olan çukurlar açılarak türbin yerleşimleri için yaklaşık olarak toplam 6.700 m2 alan kullanılması planlanmaktadır.Bu türbinlerin kurulacağı yerlerin koordinatları ve yerleşim noktaları Çizelge 1’de detaylı olarak, Şekil 51’te verilmiştir. BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 60 Şekil 51. RES kapsamında inşa edilecek türbinlerin sahada dağılımları Çizelge 6. RES sahasındaki türbinlerin koordinatları Türbin No T1 T2 T3 T4 T5 T6 T7 T8 T9 T10 T11 T12 T13 T14 T15 T16 T17 T18 T19 T20 T21 T22 T23 ED-50-UTM Koordinatlar 6º 468554 4221875 468889 4222155 468429 4220723 468854 4220900 468070 4221591 468705 4222038 468907 4219141 469229 4221197 468420 4219183 468338 4221751 469354 4219612 473069 4217812 469026 4221064 470035 4220220 473398 4220404 475111 4219882 468115 4220778 468660 4220781 473650 4217491 475194 4219309 470691 4220670 473927 4219801 467813 4221438 Türbin No T24 T25 T26 T27 T28 T29 T30 T31 T32 T33 T34 T35 T36 T37 T38 T39 T40 T41 T42 T43 T44 T45 T46 ED-50-UTM Koordinatlar 6º 470482 4220516 469241 4222441 470275 4220356 474642 4219653 469462 4218933 469445 4222548 469670 4219915 473170 4219790 469504 4219764 473761 4219588 473570 4219415 473265 4220000 473400 4219268 469846 4220075 469185 4219485 474422 4219494 474812 4219769 475534 4219387 469080 4222302 473023 4218938 474209 4219231 468730 4218978 472369 4219126 BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | Türbin No T47 T48 T49 T50 T51 T52 T53 T54 T55 T56 T57 T58 T59 T60 T61 T62 T63 T64 T65 T66 T67 ED-50-UTM Koordinatlar 6º 469051 4219303 473958 4219125 472984 4218308 472155 4218946 473970 4217485 471911 4218847 471652 4218785 473237 4220239 471357 4218894 473228 4219116 472822 4218758 473309 4217704 472790 4219654 472682 4219479 472557 4219293 474315 4217358 467601 4221164 467320 4221021 468044 4220384 474523 4220399 474279 4220979 aerdogan@akdeniz.edu.tr 61 RES sahası kapsamında planlanan 67 adet türbinin tamamı Konya İli Selçuklu İlçesi sınırları içindeki Hazine’ye ait araziler üzerinde yer almaktadır. Kurulması planlanan bu türbinler sırt ve tepeler üzerinde genel olarak kuzey-güney yönünde sıralanım gösterecektir (Şekil 51). Kurulması planlanan türbinlerin özellikleri Çizelge 8’de verilmiştir. Çizelge 7. Kurulması planlanan türbinlerin özellikleri (Proje tanıtım dosyasından) Model Kapasite Pervane çapı Kule yüksekliği Pervane alanı Pervane hızı Yönelme Göbek yüksekliği Dönüş yönü Kanat sayısı Kanat malzemesi 4.2 TÜRBİNLER GE 2.85 103 HH 85 2850 kW 103 m 85 m 5,281m² 8,5-17,1 r.p.m Rüzgara karşı 59 m, 69 m, 80 m, 100m Saat yönünde 3 Epoksi reçine ile güçlendirilmiş kompozite malzeme GE 1.70 103 HH 80 1700 kW 103 80 m 5,281m² 8,5-17,1 r.p.m Rüzgara karşı 59 m, 69 m, 80 m, 100m Saat yönünde 3 Epoksi reçine ile güçlendirilmiş kompozite malzeme Enerji Bağlantı Hatları ve Şalt Sahası Bilindiği üzere; rüzgar türbinleri diğer türbinler gibi lineer olarak hareket eden akışkanın (hava) hareketini rotasyonel (tekrarlanan döngü) harekete dönüştürürler. Yani rüzgarın kinetik enerjisini rotasyonel mekanik enerjiye çevirirler. Elde edilen bu mekanik enerji türbin içindeki alternatör vasıtası ile elektrik enerjisine çevrilir. Kurulu gücü toplam 100 MW olacak BağlarRüzgar Enerji Santrali'nde 67 adet türbin kullanılması sonucu elde edilecek elektrik enerjisi, AC (alternatif akım) elektrik olarak trofalara (0,69/34,5 kV) aktarılır. Her bir türbin için bir adet trafo bulunmakta olup tek tek trafolarda toplanan elektrik türbinler arasında ve yeraltında döşenecek iletim kanalı ile şalt sahasına gelecek ve buradan ulusal enterkonnekte sistemine verilecektir. 4.3 Şantiye ve Türbinler Arası Bağlantı Yolları RES sahasına bağlantı, Konya İli Selçuk İlçesi üzerinden Karaömer Köyü yolu ile sağlanabilmektedir. Alanda kurulacak türbinlere bağlantı ise, proje sahasının ortasından geçen Dağcabel Yolu ile gerçekleştirlecektir. Dağcabel Yolu’nun sırtlara giden devamında yolun ıslahı yanında yeni yollar açılarak bağlantı sağlanacaktır. Bu bağlamda yaklaşık 20 km uzunluğunda yeni yol açılması gerekebilecektir. BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 62 5. DEĞERLENDİRME Konya İli Selçuk İlçesi sınırları içinde ilçenin 5,0 km, ilin ise 34 km kuzeydoğusunda yer alan,kuzeyinde Güvenç Köyü, Dağarası mevkii, Tatlıkuyuhöyüğü mevkii, Yazıbelen Köyü, doğusunda Kayısı Tepe, Bozuktepe Çukuru, güneyinde Karaömerler Köyü, Fakra Düzü, Sarıçalar Köyü, batısında ise Çandır Köyü, Düz Tepe arasında yaklaşık 3.400 hektarlık bir alanı kaplayan BağlarRES sahası ve yakın çevresinin flora, fauna, peyzaj, jeomorfolojik ve hidrolojik kaynak değerleri arazi gözlemleri ve incelemeleri ile literatür verileri doğrultusunda ortaya konmuştur. RES sahasında tesis edilmek istenen türbinler, yer altı ve yerüstü enerji nakil hatları, şalt sahası, yeni yol inşası ile bakım-onarım çalışmalarının alansal dağılımları da dikkate alınarak doğal kaynak değerleri üzerine olası etkileri irdelenmiştir (Çizelge 9). Çizelge 8. RES sahası kapsamında yapılacak tesisler ve alansal kullanımı Tesis edilecek üniteler Türbinler (67 adet) Yeraltı iletim kablosu Şalt sahası İdari ve sosyal binalar Yeni inşa edilecek yollar TOPLAM 5.1 Açıklama Her biri 10X10 m (100 m²) çıplak platform üzerinde tesis edilecektir. Yaklaşık 20.000 m uzunluğunda ve 0,5 m eninde (20.000 mx 0,5 m) yer altından geçecektir. Yaklaşık 400 m² bir alanda kurulacaktır. Yaklaşık 250 m² bir alanı kaplayacaktır Yaklaşık olarak 20.000 mX6.00 m Alan (m²) 6700 10.000 400 250 120.000 137.350 Floristik Açıdan Değerlendirme: BAĞLARRüzgar Enerji Santrali proje alanı ve mevcut projenin devamı niteliğinde ilave türbinlerin kurulacağı bölgelerde yayılış gösteren bitki türleri CITES (Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora) tarafından hazırlanan tehlike altındaki türler listesinde ve BERN Sözleşmesi Ek I (Strictly protected flora speciesKesinlikle korunan bitki türleri listesi) listesinde taranmıştır ve türlerin hiçbiri koruma önlemi gerektiren türlerin işaret edildiği bu listelerde yer almamaktadır. Bağlar RES alanında teşhis edilen 127 bitki türünün10 tanesi endemiktir. IUCN (International Union for Conservation of Nature, 2006) tarafından hazırlanankriterlere göre bu endemik türlerden 3 tanesi VU (Zarar Görebilir), 6 tanesi LC (En az endişe verici) ve 1 tanesi ise NT (Tehdit altına girebilir) kategorisinde yer almaktadır (IUCN 2006). Tespit edilen endemik türlerin tamamı yapılan gözlemler sonucunda ve Türkiye Florası kayıtlarına göre çalışma alanının dışında da yetişmektedir. Yapılan arazi çalışmaları sırasında, endemik olan ve VU (Vulnerable: Hassas, BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 63 Zarar Görebilir) kategorisinde bulunan Cosunia halysensis Hub.-Mor.,Gypsophila sphaerocephala Fenzl ex Tchihat. var. cappadocica Boiss. veSideritis phrygia Bornm. bitkilerine türbin ayaklarının kurulacağı alanda rastlanılmamıştır. Bu türlerin RES alanındaki tribünlerin kurulmayacağı vadi içlerinde yetiştiği görülmüştür. Ayrıca alandan tespit edilen endemik türler arasında BERN ve CITES listesinde bitki bulunmadığı ve nesli tehlike (CR veya EN) altında endemik türün de bulunmadığı tespit edilmiştir. Alanda yapılması planlanan faaliyet sonucu meydana gelebilecek tahribatın, ülkemize özgü türler yanında, yayılış bakımından toleransı çok yüksek veya kozmopolit olan türlerin varlığını tehdit edecek nitelikte olmayacağı düşünülmektedir. BAĞLARRüzgar Enerji Santrali proje alanı, ilave türbinlerin kurulacağı bölgeler ve yakın çevresibir bütün olarak değerlendirildiğinde özel bir bitki birlikteliğine(vejetasyon tipine) rastlanmamıştır. Proje alanında genel ve baskın olarak hemen her bölgesinde görülenstep vejetasyonu ve proje alanı tepe bölgelerinde yoğunlaşmakla birlikte küçük kayalık alanların oluşturduğu kaya vejetasyon yapısının hakim olduğu görülmüştür. Proje alanı ve yakın çevresi genel olarak değerlendirildiğinde alanda baskın durumda olan vejetasyon karakteri step vejetasyonudur. Alanın bazı kesimlerinde ise küçük kayalık vejetasyon tipi görülmüştür.Bu nedenle alanda step vejetasyonuna ait bitki türleri baskın olarak bulunmaktadır. Proje sahasında yaygın bir diğer vejetasyon karakteri olan kaya vejetasyonuna ise bilhassa proje alanı üst bölgelerinde, tepelik alanlarda ve küçük kayalıklar üzerinde rastlanılmaktadır. Proje alanının sahip olduğu vejetasyon karakteri genel olarak değerlendirildiğinde ülkemizin bilhassa İç, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde sıkça görülen bu vejetasyon yapılarının geniş bir yayılış alanına sahip olduğu görülmüştür. Bu nedenle halihazırda mevcut olan projenin devamı niteliğindeki onyedi adet (T51-67) ilave türbin kurulumunun gerçekleşmesi durumunda genel vejetasyon yapısına zarar vermeyeceği saptanmıştır. Alandaki Ekosistem çeşitliliği ve özellikleri: Alandaki ekosistemler: Karasal (step, kaya) ekosistemler. Ekosistemlerin Hassaslık ve Nadirlik durumu: Ekosistemler geniş yayılışlıdır ve hassaslık veya nadirlik durumları yoktur. Koruma önceliği: Vejetasyon ve alanda yayılış gösteren bitki türleri bakımından herhangi bir koruma önceliği bulunmamaktadır. BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 64 5.2 Fauna Açısından değerlendirme Proje kapsamında türbinlerin kurulacağı alanlar incelendiğinde, çoğunlukla yoğun ve etkin yüksek rüzgar faaliyetinin etkisi altındadır. Bu durum canlı vücudundan hızlı su buharlaşmasını, dolayısıyla hızlı su kaybını beraberinde getirecektir. Bu nedenle yaşamı doğrudan veya dolaylı olarak suya bağımlı türler tarafından bu alanların pek tercih edilmemesi beklenen bir durumdur. Bu alanların benzer nedenlerden dolayı biyolojik çeşitlilik bakımından fakir olduğu da düşünüldüğünde, projenin özellikle inşaat ve işletme aşamasında amfibi ve sürüngenler açısından herhangi bir olumsuz etkisinin olması beklenmemektedir. Bağlar RES sahası ve yakın çevresindeki amfibilerin geniş yayılışlı türler olması ve özellikle türbinlerin kule ayaklarının yer alacağı sahada gece kurbağası ve kara kurbağasının bulunma olasılığının olmaması nedeniyle bu geniş yayılışlı ve endemik olmayan türlerin olumsuz etkilenmeyeceği düşünülmektedir. Türbinlerin kurulacağı alanlar değerlendirildiğinde; aktif memelilerin çoğunluğunun beslenme ve barınma habitatlarından uzakta yer almaktadır. Bu alanlarda en yaygın memeli türlerinden fareler ve körfareler tam toprak temaslı subterran türler olup, kurulacak olan tesislerin kule ve rotor alanlarından olumsuz etkilenmeleri söz konusu değildir. Bu türler ve havzadaki küçük memeliler ekolojik toleransı ve üreme potansiyeli yüksek, buna bağlı olarak da populasyon yoğunlukları fazla olan türlerdir. İnşaat aşamasında bu türlerin az da olsa etkilenme olasılığı bulunmasına rağmen bu etkinin çok kolaylıkla tolere edilebileceği düşünülmektedir. 5.2.1 RES sahası ve yakın çevresinde bulunan yarasalar ve olası tehlikeler Bilindiği üzere; RES sahalarında en fazla etkilenen memeli türleri yarasalardır. Zira yurt içi ve yurt dışında kurulmuş olan RES türbinleri rotor alanı yakınlarında barotravma nedeniyle ölümlerin gerçekleştiği bilinmektedir. Ancak Bağlar RES türbinlerinin kurulacağı saha ve yakın çevrelerinde yarasaların barınabileceği uygun ortamlar (nemli, derin mağara ve oyuklar) bulunmamaktadır. Bu bağlamda saha ve yakın çevresinde Türkiye’de yaşayan yaklaşık otuz yarasa türünden sadece 7 tür yarasaya rastlanması da bölgedeki yarasa çeşitliliğinin ne derece zayıf olduğunu da göstermektedir. Bu yarasaların sahada daha çok yakınlarda yer alan Karaömerler, Güvenç,Yazılıbelen, Sarıçalar ve Çandır Köyü gibi yerleşim yerlerindeki ağıl-ahır ve çatı altlarında barındıkları bilinmektedir. Dolayısıyla, yarasalar civardaki yerleşim alanlarında barınmakta olup, sahayı zaman zaman beslenme aktiviteleri sırasında kullanmakta ve çoğunlukla konaklamadan uzaklaşmaktadırlar. Nadiren de olsa özellikle türbinlerin konumlandırılacağı alanlara gelebilen, populasyon yoğunluğu az olan BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 65 yarasaların sürekli ve sert esen Rüzgarlar nedeniyle çok yoğun gruplar oluşturmadıkları, yükseklerden uçmadıkları ve özellikle rüzgar hızının azaldığı akşam saatlerinde nadiren de olsa özellikle yerleşim alanları yakınlarında uçtukları bilinmektedir. Tüm bu faktörler dikkate alındığında sahada yarasalar açısından herhangi bir olumsuz durum yaşanması olası gözükmemektedir. Saha ve yakın çevresinde av hayvanı kapsamında tilki, sansar, tavşan, porsuk vb. memeliler de yaşamaktadır. Sahanın yaban hayatını oluşturan bu türlerin populasyon büyüklüğü ve yoğunluğu hakkında yapılmış herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. RES sahası içerisinde özellikle inşaat çalışmaları esnasında alanda ve yakın çevresinde yaşayan türler habitatlarını terk edebilirler. Ancak bu türlerin yakın çevrede benzer özellikler taşıyan alternatif başka yaşama alanları mevcuttur. Sahada kurulacak tesislerin alansal olarak çok fazla yer kaplamaması, tür zenginliği ve kullanım açısından zayıf olan bölgeyi çok fazla olumsuz etkilemeyecektir. 5.3 Ornitolojik Açıdan Değerlendirme Bağlar RES sahası ve yakın çevresi, özellikle Türkiye’nin bozkır olarak tarif edilen Konya ili Selçuk ilçesi sınırlarıdahilindedir. Sahada çok yoğun bir kuş göçü olmamasına karşın, göçmen kuş türlerinin alanı transit veya üreme amaçlı olarak kullandıkları tespit edilmiştir. Bu geçişlerin çok büyük birey grupları halinde olmadığı yapılan araştırmalar sonucunda belirlenmiştir. RES sahasının yer aldığı alan genel olarak bozkır ve ağaçsız tepelerden oluşmaktadır. Türbinlerin kurulması planlanan kısımlarda yayılış gösteren ötücü kuş türlerinin yayılışı geniş ve Türkiye genelinde risk altında olmayan türlerdir. RES sahası ve yakın çevresinde yayılış gösteren kuş türlerinin koruma statülerine göre değerlendirmesi aşağıda verilmiştir: 5.3.1 Türkiye Kuşları Red Data Book (RDB- Kırmızı Liste) (Kiziroğlu 2008)’a göre değerlendirme: Türlerin nüfusları Türkiye genelinde çok azalmış olup izlendikleri bölgelerde 1-10 çift ile temsil edilmekte olan ve A.1.2 kategorisinde 11 tür varken, A.2 ve B.2 kategorisinde 21 tür, A.3/B.3 kategorisinde 33 tür, A.3.1 kategorisinde 10 tür, A.4 ve B.4 kategorisinde 7 tür ve A.5 kategorilerinde de 12 tür yer almaktadır (Çizelge 5). BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 66 5.3.2 Uluslararası Doğal Hayatı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği’ne (IUCN) göre değerlendirme: Vahşi yaşamda soyu tükenme tehlikesi çok büyük olan türler olan EN kategorisinde vahşi yaşamda soyu tükenme tehlikesi büyük olan türlerden ulu doğan (Falco cherrug), VU (vulnerable; Hassas, zarar görebilir) kategorisinde ve şu anda tehlikede olmayan fakat yakın gelecekte VU, EN veya CR kategorisine girmeye aday olan türler olarak tanımlananlardan sadece toy (Otis tarda) ve Near Threatened (NT) olarak adlandırılan kategoride ise 4 tür (bozkır delicesi, aladoğan, gökkuzgun, alaca sinekkapan) proje sahası ve yakın çevresinde bulunmaktadır. Diğer taraftan yaygın bulunan türlerden ve Least Concern (LC) kategorisinde yer alan 88 tür proje sahası ve yakın çevresinde yayılış göstermektedir. Bern Sözleşmesi (BERN)’ne göre değerlendirme: Türkiye’de yayılış gösteren ya da göç esnasında görülen türlerin büyük bir kısmı BERN sözleşmesi kapsamında koruma altına alınmış türlerdir. Bu anlamda RES sahası ve yakın çevresinde tespit edilen 94 kuş türünden 71’i Ek II, yani mutlak koruma altında ve 23’ü de Ek III kategorisinde, yani koruma altında olan türlerdir. 5.3.3 Merkez Av Komisyonu Kararına (MAK) göre değerlendirme: RES sahası ve yakın çevresinde Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nca koruma altına alınan yaban hayvanları (Ek Liste I) kategorisinde 48 tür tespit edilmiş olup avlanılmayan türlerdir. Merkez Av Komisyonunca koruma altına alınan türleri içeren Ek Liste II’den ise 9 tür, sahada ve yakın çevresinde gözlenmiştir. Son olarak belirli zamanlarda avlanılmasına için verilen türleri içeren Ek liste III’ ten 10 tür, saha ve yakın çevresinde gözlenmiştir. 5.3.4 Göçmen Kuşlar ve Göç Hareketi Rüzgâr enerji santralinin kurulacağı alan süzülen göçmen kuşların ana göç rotalarının yakınında bulunmakla birlikte kuyrukkakan, bozkır toygarı, örümcek kuşları, kırlangıçlar, ebabiller, ibibik, kargagiller, incir kuşları ve kerkenezler, şahin türleri gibi özellikle ilkbahar ve sonbahar dönemlerinde türbin sahası ve yakın çevresinde büyük gruplar halinde geçiş yaptıkları bilinmekte olup, bu durum yöre halkı ve avcılar tarafından da ifade edilmiştir. Sonbahar göç döneminde özellikle leylekler ve turnalar Akşehir Gölü üzerinden gelip, RES sahasının 8-10 km kuzeyinden ve 4-5 km güneyinden geçerek, RES sahasının yaklaşık 30 km kadar güney doğusunda Çengelti Köyü istikametinde yoğunlaşarak güneye göç etmektedirler (Şekil 52). Ayrıca, RES sahasının yakın çevresinde yılan kartalı, kerkenez, çaylak vb. yırtıcı kuşlar yanında leyleklerin zaman zaman geçişler yaptıkları bilinmektedir. Bu durum her zaman için söz konusu olacaktır. Çünkü göç hareketleri klimatolojik ve meteorolojik BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 67 koşullardan doğrudan ve önemli ölçülerde etkilenmektedir. “Göç Kayması” denilen olgu da bilinen klasik göç güzergâhlarından sapmaları ifade etmek amacıyla kullanılmakta olan bir tanımlamadır. Bu anlamda RES sahasında özellikle Dağcabeli Boğazı kısmından geçişler az sayıda beklenmekle birlikte bunların daha yüksek sırtlara kurulacak türbinlerden olumsuz etkilenmesi beklenmemektedir. Şekil 52. Bağlar RES sahasında göç hareketlerinin yoğunlaştığı en yakın kuş göç güzergâhları BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 68 5.4 Peyzaj Açısından Bağlar RES sahasının peyzaj dokusunu oluşturan doğal kaynaklar, alanın dağlık yapısından, kültürel kaynaklar ise alanın yakın çevresinde bulunan yerleşim birimleri ve tarım alanlarından oluşmaktadır. Kurulması planlanan tesislerin üzerinde yer alacağı saha, dağlık ve step özelliği olan bir araziden oluşmaktadır. Sahanın doğal peyzajı olan sırtlar, tepeler ve küçük derelerin yer aldığı jeomorfolojik yapısı, bu bölgede sık rastlanan topografik özelliklerdir. Alanın peyzaj dokusunu oluşturan bitki örtüsü ise genellikle step vejatasyonuna özgü otsu bitkiler ile kısmen kuru dere içlerinde yer alan ağaççık ve çalılardır. Bölge genel olarak step-bozkır özelliği taşımaktadır. Dolayısıyla proje kapsamında inşa edilecek türbinler, türbinler arası bağlantı yolları, şalt merkezi ve iletim kanalları sahanın doğal peyzaj dokusunu bozmayacaktır. 5.5 Jeomorfolojik ve Hidrolojik açıdan RES sahasının da içinde bulunduğu bölgenin topografik yapısı dağlık bir arazi içermektedir.Bu dağlık yapı içinde mevsimsel akışı olan kuru dereler arasında yükselen sırt ve tepeler yer almaktadır. Proje kapsamında tesis edilecek türbinler, Doğrubel Yolu’nun batısında kuzeydoğu-güneybatı yönünde, yolunda doğusunda ise kuzeybatı-güneydoğu yönünde uzanım gösteren sırtlar ve tepeler üzerinde konumlandırılacaktır. İnşa edilecek 67 adet türbinler,10 mx10 m genişliğinde ve 1,5 m derinliği olan çukurlara yerleştirilecektir. Şalt sahası için 20 m X 20 m genişliğinde ve 1,0 m derinliğinde bir alan kullanılacaktır. Türbinler ve şalt arasında bağlantı sağlanması için yaklaşık 5-6 m genişliğinde yaklaşık 20 km uzunluğunda yeni yol inşa edilecektir. RES sahasında yapılacak bu inşaat ve tesislerin sahanın jeomorfolojik yapısını kısmen etkilecekve değiştirebilecektir, ancak yaban hayatı açısından gerçekleşebilebilecek bu değişimin yapılacak peyzaj onarım projesi ile birlikte telafi edilmesi beklenmektedir. Ayrıca saha içerisinde devamlı akan su kaynaklarının olmaması da, yapılacak tesis ve türbinlerin hidrolojik kaynaklara olabilecek olumsuz etkilerini ortadan kaldırmaktadır. 5.6 Sahanın Korunan Alanlarla İlişkisi Bağlar RES sahasının içinde yer aldığı Konya il sınırları içerisinde; 2873 Sayılı Milli Parklar Kanunu kapsamınca koruma alatında olan Beyşehir Gölü Milli Park(Proje sahasının 94 km güneybatısında), Ereğli Akgöl Sazlığı Tabiatı Koruma Alanı (Proje sahasının 104 km güneydoğusunda), Seydişehir/Kocakoru Ormanı Tabiat Parkı (Proje sahasının 110 km güneybatısında), Selçuk/Akyokuş Tabiat Parkı (Proje sahasının 32 km BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 69 güneybatısında) ve Beyşehir/Yakamanastır Tabiat Parkı (Proje sahasının 99 km güneybatısında) bulunmaktadır. 4915 Sayılı Kara Avcılığı Kanunu’na göre Konya Bozdağlar Yaban Hayatı Geliştirme sahası bulunmaktadır. Proje sahasının 13 km doğu ve güneydoğusunda yer alan YHGS’nda yabankoyunu (Ovis orientalis) bu bölgede korunan hedef türdür. Yaban hayatı geliştirme sahası, planlanan Bağlar RES sahasına yeterince uzak olup, proje sahası ile korunan alan arasında tarım alanları, karayolu ve yerleşim birimleri bulunması nedeniyle geçiş olmadığından sahanın proje ile etkileşimi mümkün değildir. 25818 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği” ne göre il sınırlarında 13 adetsulak alanı (Akşehir Gölü, Bolluk Gölü, Çavuşlu Gölü, Çıralı Obruğu, Kızılören Obruğu, Konya Acıgöl, Kozaklı Gökgöl, Kulu Gökü, Meke Gölü, meyil Obruğu, Samsam Gölü, Terkasan Gölü ve Uyuz Gölü) bulunmaktadır. Bu alanlar içerisinde RES sahasının 94 km güneydoğusunda yer alan Meke Gölü Sulak Alanı aynı zamanda “Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslara Arası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi (RAMSAR SÖZLEŞMESİ)” kapsamınca da koruma altındadır (Şekil 53-54). Ulusal yasalarla koruma altına alınan bu alanlar, RES sahasının içinde bulunduğu Selçuk ilçesi sınırları içerisinde kalmamaktadır. Dolayısıyla bu sahaların proje alanına olan uzaklığı nedeniyle herhangi bir olumsuz etkileşimi söz konusu değildir. Şekil 53. RES sahasının korunan alanlara olan uzaklığı gösterir uydu görüntüsü BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 70 Şekil 54. RES sahasının Konya ili içinde kalan korunan alanlarla ilişkisi 5.7 Proje sahasının çevresinde yer alan diğer RES projeleri açısından değerlendirme Bağlar RES sahasının içinde yer aldığı 6,2 km çapında ve 30 km² büyüklüğündeki bir alan içerisinde başka bir RES projesi bulunmamaktadır. AncakTürkiye Rüzgar enerjisi Birliği (TUREB)’in yayınladığı “Türkiye Rüzgar Santralleri Atlasi 2013”ndaProje alanının kuzeyindeMutluer Enerji Üretim Yatırım İnşaat Madencilik San. ve Tic. A.Ş.ait Mutlu RES projesi gözükmekte ise (Şekil 55) Birliğin Rüzgar Enerji Santralleri Listesi’nde adı geçen proje görülmemektedir. BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 71 Şekil 55. RES sahasının içinde yer aldığı 30 km² (6,1 km çapında) alan içerisinde kalan diğer RES projeleri 5.8 Gürültü Açısından Değerlendirme Bağlar RES projesinin içinde bulunduğu saha, bölgenin omurgalı faunasını oluşturan türlerden herhangi birinin hedef tür olarak seçilip korunduğu yaban hayatı geliştirme ve koruma sahası içerisinde ve yakınında bulunmamaktadır. RES bünyesinde kurulacak türbinler, rüzgar şiddetinin fazla olduğu sırt ve tepelere konumlandırılacak olup bu sahalar gerek topografik, gerekse rüzgar açısından, bölgede yaşayan memeliler, özellikle yarasalar ve kuş türleri için barınmak, üremek ve yavrularını saklamak amacıyla tercih edebileceği habitatları içermemektedir. Bu bağlamda türbinlerin çıkaracağı gürültünün, memeli ve kuş faunasını oluşturan türlerin üreme ve barınma davranışlarını etkilemesi beklenmemektedir. Kaldı ki bu tür projelerin gerçekleştirildiği sahalarda özel güvenlik önlemlerinin alınmasıyla birlikte av ve avcı baskısının ortadan kalkmasıyla birlikte gerek evcil hayvanların, gerekse yaban hayvanlarının beslenmek için bu bölgeleri tercih ettikleri gözlenmiştir. Proje kapsamında kurulacak rüzgâr türbinlerinden kaynaklanacak gürültü, türbin yerleşimleri dikkate alınarak dBA cinsinden dağılımları, topoğrafik harita üzerinde etki alanı ve mesafesi ile faaliyet alanı çevresinde yaşayanların gürültüden etkilenme düzeyleri Hidrotek Mimarlık Mühendislik Tic. Ltd. Şti tarafından hazırlanan ve EK-I’de verilen raporda sunulmuştur. Türbinlerin çevreye yaydığı gürültü düzeyinin belirlenmesi BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 72 ve mevcut yönetmeliklere göre değerlendirilmesi amacıyla; SoundPLAN 7.2 gürültü modelleme programı kullanılmıştır. Bu programla, gürültü haritaları hazırlanmış ve arazi üzerinde gürültü düzeyinin yayılımı gösterilmiştir. Kullanılan türbinlerin üretici firma tarafından belirlenmiş gürültü üretme düzeyleri verilmiştir. Eşik değerler olarak yürürlükte olan Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi (ÇGDY) yönetmeliğinde de önerildiği gibi, Endüstri Gürültüsü Modellemesi için ISO 9613-2 kullanılmıştır. 6. SONUÇ VE ÖNERİLER ES-YEL ELEKTRİK ÜRETİM LTD.ŞTİ tarafındankurulması planlanan RES, Konya iİi Selçuklu İlçesi sınırları içerisinde, deniz seviyesinden 1200–1446metre yükseltiler arasında yer almaktadır. Sahanın tamamı dağlık bozkır-step vasfında olup mülkiyeti T.C. Hazinesine aittir. Saha, ulusal yasalarımızca ilan edilmiş korunan alanlar içerisinde değildir. Yakın çevresinde korunan alanlar bulunmamaktadır. Türbinlerin kurulacağı alanların çok büyük bir kısmı bozkır-step alan içinde kalmaktadır. Bu alanda değişik bitki türleri yetişmektedir. RES alanında teşhis edilen 127 taksonun 10 tanesi endemiktir. Bu endemik türlerden 3 tanesi VU (Zarar Görebilir), 1 tanesi ise NT (Tehdit altına girebilir) ve 6 tanesi ise LC (En az endişe verici) kategorisinde yer almaktadır (IUCN 2006). Tespit edilen gerek endemik gerekse endemik olmayan türlerin tamamı yapılan gözlemler sonucunda ve Türkiye Florası kayıtlarına göre çalışma alanının dışında da yaygın olan türlerdir. Bunların önemli bir bölümü türbinlerin kurulacağı sahaların dışında olup, genellikle kayalık habitatlarında gözlenmiştir. Ayrıca alandan tespit edilen endemik türler arasında BERN ve CITES listesinde bitki bulunmadığı ve nesli tehlike (CR veya EN) altında endemik türün de bulunmadığı tespit edilmiştir. Bu bağlamda RES sahası içerisinde gerek türbinlerin kurulacağı noktalar ve inşaat sahaları, gerekse türbinlerin çalışması esnasında yörenin floristik yapısı için herhangi bir tehdit oluşturması beklenmemektedir. Rüzgar Enerji Santralinin alandaki bitki türleri üzerindeki etkilerinin, sadece inşaat faaliyetlerinin yapılacağı alanda olması beklenmektedir. Bu etkiler, ilave türbinlerin kurulacağı ve yolların yapılacağı alanlarla sınırlı olacaktır. Ayrıca, alanda nesli tükenmekte olan herhangi bir tür olmadığından, etkiler, hiçbir bitki türünün kaybına yol açmayacaktır. BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 73 Santralin İşletim safhasında ise, bitki türleri üzerinde hiçbir etki olmayacaktır. Yer üstü iletim hatlarının altında yer alan bitki örtüsü, işletim için tehlike oluşturmayacak bir dereceye kadar yenilenebileceğinden, bu hatlar, kalıcı bir habitat tahribatına neden olmayacaktır. Yeraltı iletim hatlarının geçtiği yerlerde ise bir süre sonra vejetasyonun kendini doğal olarak yenilemesi beklenmektedir. Bilindiği gibi ötücü kuş türlerinin çok büyük kısmı genellikle küçük vücutludur. Bu özellikleri nedeniyle sınırlı büyüklükteki alanlarda hızla uçarken ani manevralar yapabilme yeteneğine sahiptirler. Proje sahasında hakim olan rüzgar koşulları ve besin olanakları bu türler açısından sınırlayıcı özelliktedir. Bu nedenle ekolojik toleransı yüksek olan karga, sığırcık, incir kuşları gibi ötücü kuşların alçak kesimlere göre yukarıdaki yükseltilerde tesis edilecek rüzgar türbinlerinin bulunduğu kesimleri tercih etmeleri beklenmemektedir. Herhangi bir nedenle bu kesimlere geldiklerinde ise hem yerli olmaları, hem de seri uçuş yeteneklerinden dolayı türbinlerden olumsuz etkilenmeleri beklenmemektedir. RES kurulması planlanan saha, süzülerek göç eden göçmen kuşların ana göç rotaları üzerinde bulunmamaktadır.Buna karşın, kuşgöç hareketleri klimatolojik ve ekolojik koşullardan doğrudan ve önemli ölçülerde etkilenebilmektedir. Bu açıdan yöredeki avcıların da ifade ettikleri üzere özellikle turna ve yırtıcı türleri için, zaman zaman klasik göç güzergahlarından sapmalar olabilmektedir (Göç Kayması). Bu durum RES sahası ve yakın çevresinde tarafımızdan yapılan gözlem ve literatür bilgilerinden de anlaşılmaktadır. Ancak, türbinlerin konumu ve sahadaki dizilişi göz önüne alındığında az sayıda olabilecek bu tarz geçişlere olumsuz bir etkisinin olmayacağı düşünülmektedir. Memeliler açısından bakıldığında; RES sahalarında en fazla etkilenen ve etkilenmesi muhtemel türler yarasalardır. Zira yurt içi ve yurt dışında kurulmuş olan RES türbinleri rotor alanı yakınlarında barotravma nedeniyle ölümlerin gerçekleştiği bilinmektedir. Ancak Bağlar RES türbinlerinin kurulacağı saha ve yakın çevrelerinde, sahanın jeomorfolojik ve topoğrafik yapısının mağara oluşumuna fırsat vermemesi nedeniyle, yarasaların barınabileceği uygun ortamlar (nemli, derin mağara ve oyuklar) bulunmamaktadır. Alanda Türkiye’de yaşayan yaklaşık otuz yarasa türünden sadece 7 tür yarasaya rastlanması da bölgedeki yarasa çeşitliliğinin ne derece zayıf olduğunu da göstermektedir. Bu yarasalar daha çok yakınlarda yer alan köylerindeki yerleşim alanlarında barınmakta olup, sahayı zaman zaman beslenme aktiviteleri sırasında kullanmakta ve çoğunlukla konaklamadan uzaklaşmaktadırlar. Bağlar RES sahasında tür çeşitliliğinin yanında populasyon yoğunluğu az olan yarasaların sürekli ve sert esen rüzgarlar nedeniyle çok yoğun gruplar oluşturmadıkları, yükseklerden uçmadıkları BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 74 bilinmektedir. Tüm bu faktörler dikkate alındığında sahada yarasalar açısından herhangi bir olumsuz durum yaşanması pek de olası gözükmemektedir. Diğer taraftan, Bağlar RES sahası ve yakın çevresindeki doğal topoğrafya içinde kendiliğinden oluşmuş olan geniş kaya boşluğu ve çatlakları, bu tip yerleri yuva-barınma alanı olarak kullanan kızıl tilki, kaya sansarı vb. karnivorlar için büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle projenin gerek inşaat, gerekse işletme aşamalarında sahadaki bu yapıların korunmasına azami özen gösterilmelidir. 6.1 Öneriler İnsan eliyle doğada oluşturulan her çeşit yapı, yerli türler ve eğer göç yolu üzerinde bulunuyorsa göçmen formları olumsuz etkileyebilme potansiyeline sahiptir. Ülkemizin enerjiye olan gereksinimi göz önünde bulundurulduğunda, olası riskler yüzünden bu kaynakları kullanmaktan vazgeçmek yerine, riskleri ortadan kaldırmaya veya en aza indirmeye yönelik olarak bazı önlemler alınması daha akılcı bir yol olarak görülmektedir. Bu nedenle Kangal-RES projesiyle ilgili olarak meydana gelebilecek riskler ve buna yönelik olarak alınması gereken tedbirler ile dikkat edilmesi gereken hususlar aşağıda verilmiştir. Özellikle çok sayıda türbinin yer alacağı RES projelerinde türbinlerin proje alanlarındaki dizilimleri de büyük önem taşımaktadır. Aralarında çok kısa mesafeler bırakılarak yan yana kurulan türbinlerin yaban hayatı bileşenlerinin, özellikle de kuşların günlük ve mevsimsel hareketlerini sınırlayabildiği ve riskler yarattığı bilinmektedir. Özellikle göç güzergahları üzerinde veya yakınlarında tesis edilecek rüzgar enerjisi santrali projelerinde bu risk çok daha büyük olabilmektedir. Bu bağlamda; Türbinlerin arasında yeteri kadar mesafe bırakılmalıdır.BağlarRES Projesi kapsamında tesis edilmesi planlanan türbin sayısı sadece 21tanedir ve toplam 1900 hektarlık oldukça geniş bir alanda yer almaktadır. Projenin hayata geçirilme aşamasında temel sondajları, zemin etütleri ve mikro konumlandırma çalışmaları doğrultusunda, ihtiyaç halinde türbin yerleşimintürbinlerin konumları,RES sahasında inşa edilecek türbinlerin arasındaki mesafe, olası kuş göç hareketini engellemeyecek açıklıkta ve sahanın topoğrafik yapısı da dikkate alınarak en az 300–400 m olmalıdır. Karasal omurgalı türleri arasında RES uygulamalarından en çok etkilenmesi muhtemel türler kuş ve yarasalardır. Rüzgar türbinleri projelerinden kaynaklanabilecek risklerin ortadan kaldırılabilmesi, ya da ortaya çıkabilecek olumsuz etkilerin en aza indirilebilmesi, öncelikle türbinlerin ve pervanelerin onlardan en çok etkilenebilecek canlılar olan kuş ve yarasalar için BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 75 görülebilir, fark edilebilir hatta uyarıcı özellikte olmasıyla sağlanabilecektir. Bu amaçla türbin direklerinin ve pervanelerin boyanması aşamasında dikkat edilmesi gereken bazı noktalar söz konusudur. Rüzgar türbinlerinin kuleleri genel olarak beyaz, gri veya gümüşi renge boyanmaktadır. Bu uygulama dünya ölçeğinde yaygındır. Kullanılan açık tondaki renkler türbinlerin karasal ortamda kolayca seçilebilmesini sağlamaktadır. Türbinlerin uzaktan seçilebilmesi uçuş güvenliği ve göçmen kuşlar açısından oldukça önemlidir. Seçilebilirliği daha da artırabilmek için pervane uçlarının beyazla kontrast oluşturacak bir renkte boyanması önem taşımaktadır. Bu amaçla kontrastın en yüksek seviyesi siyah veya ona yakın koyu tonlar kullanılabilmektedir. Diğer taraftan sisli havalarda ise sarı veya turuncu renk daha kolay seçilmektedir. En son üzerinde durulması gereken ve önemli olan nokta ise kuşların turuncu renge olan duyarlılıklarıdır. Kuşlar bu rengi çok daha kolay ve uzak mesafelerden algılayabilmektedirler. Tüm bu nedenlerden dolayı türbinlerin hareketli parçası olan pervanelerin fark edilebilir olması için ucundan itibaren, pervane kanadının 1/3’i kadar kısmının göz alıcı ve kuşlar tarafından uzaktan fark edilecek bir şekilde boyanması gerekmektedir. Bu amaçla öncelikle turuncu rengin tercih edilmesi önerilmektedir. Bilindiği gibi, su kuşları başta olmak üzere göçmen kuş türlerinin 2/3’si gece saatlerinde, yani hava karardıktan sonra göç etmektedirler. Bu durumda türbinlerin, özellikle gece göç eden kuş türlerine bağlı bireyler açısından “fark edilebilir” olması büyük önem taşımaktadır. Karanlıkta gerçekleşen uçuşlarda renk, herhangi bir şekilde önem taşımayacağından dolayı bu durumda hem türbinlerin dizilişleri hem de ışıklandırmanın önemi artacaktır. Türbinlerin ışıklandırılması ifadesi türbinin tamamının aydınlatılması anlamına gelmemektedir. Aksine geçmiş dönemlerde bazı ülkelerde gece boyunca aydınlatılmış olan bazı türbinlerin kuşlar açısından görülmesi kolaylaştırılmış, cazibe noktaları haline geldiği, kuşları çektiği ve daha fazla çarpmaya neden olduğu görülmüştür. Bu nedenle aydınlatma tüm türbine yönelik olmamalıdır. Sadece kulenin en üst noktasına, yani jeneratörün bulunduğu kısmın ucuna, mümkünse jeneratörün altına yerleştirilecek ışık kaynakları bu amaç için uygun olacaktır. Belli aralıklarla yanıp sönecek bu lambanın gündüz beyaz, gece kırmızı veya hem gece hem gündüz dönüşümlü ve fasılalı şekilde yanıp sönecek beyaz-kırmızı ikili ışık sistemine sahip olması ve bu ışığın yeterince kuvvetli olması kuşlar açısından gündüz ve özellikle de gece saatlerinde türbinlerin çok daha fark edilebilir olmasını sağlayacaktır (Erickson vd. 2001 Gehring vd. 2009, Howe vd. 2002). Ana unsuru hava olan ve bu ana unsurun yapısında ve biyolojisinde kalıcı hiçbir değişikliğe neden olmayacak olan Bağlar RES projesi, sucul hayvanlar ve suya yakın yerlerde BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 76 yaşayan omurgalılar ile karasal sürüngenler açısından hiçbir risk taşımamaktadır. Zira saha ve yakın çevresinde geniş yayılışlı kurbağa ve sürüngen türlerinden 25’ini bulmak mümkündür. Bu türlerin rüzgar alan yüksek rakımlı alanlar yerine, nispeten daha durgun ve kapalı alanları tercih ettikleri de düşünüldüğünde, inşaat aşamasında yaşanacak ufak tefek olumsuzluklar (hafriyat ve iş makineleinden kaynaklanabilecek) dışında herhangi bir problemle karşılaşılması beklenmemektedir. Zira bu durumlarda yapılması gerekenler ile ilgili önerilerimiz aşağıdaki bölümlerde verilmiştir. Kaplumbağa, kertenkele ve yılan türlerinin populasyon yoğunlukları yeterli düzeyde olup, sadece sahada değil yakın çevresinde de yayılışlarını sürdürmektedirler ve sahaya bağımlılıkları da bulunmamaktadır. Dolayısıyla Bağlar RES projesinin bu türler üzerine olumsuz bir etkisinin olmasını beklemek pek de mümkün değildir. Kaplumbağalardan, Tosbağa (Testudo graeca)IUCN listesinde “zarar görebilir” kategorisinde yer almakta ise de, bu türün yayılışının karasal-tam toprak temaslı ve geniş olması nedeniyle projenin inşaat aşaması haricinde bir olumsuzluğun olması beklenmemektedir. Ancak, bu derece geniş yayılışlı olan bir türün, inşaat aşamasında karşılaşılması muhtemel olumsuzluklardan da ciddi derecede etkilenmeyeceği de kolaylıkla düşünülebilir. Diğer taraftan, IUCN listesinde “tehdit altına girebilir” kategorisinde yer alan benekli kaplumbağa sahada bulunmamasıyla birlikte yakın çevredeki (Emys orbicularis) tamamen su içi ve suya yakın yerlerde yer alması nedeniyle projeden etkilenmesi olasılığı bulunmamaktadır. Zira sahadaki bu tip habitatlar türbinlerin kurulacağı alanlardan da oldukça uzakta yer almaktadır. Yine saha ve yakın çevresinde populasyon yoğunluğu yüksek kemirici türleri her tipte karasal habitatı kullanmakta, yarasalar ise yakın alanlarda uygun mağaralar ve oyuklar bulunmaması nedeniyle zaman zaman beslenme amaçlı olarak sahada bulunmaktadırlar. Bu durumda bile sert rüzgarların hakim olduğu sırtlardan uzak durdukları da bilinmektedir. Sahada Akdeniz Nalburunlu Yarasası (Rhinolophus euryale),Türk hamsteri (Mesocricetus brandti), Gelengi (Spermophilus xanthoprymnus) Near Treatment (NT): yakın zamanda tehdit altına girebilir kategorilerinde yer alırken,Nalburunlu Yarasa(Rhinolophusmehelyi) (VU): Hassas- zarar görebilir kategorilerinde yer almaktadır. Ancak planlanan Bağlar RES projesinin bu türlerin habitatlarına ve yaşam alanlarına olumsuz bir etkisi beklenmemektedir. Tüm bu bilgiler ışığında; karasal fauna elemanları genel olarak dikkate alındığında genel yayılışı olan türler olup, Bağlar RES Projesinin; Birleşmiş Milletlerin çevre sorunlarına yaklaşımı net bir şekilde tanımlayan UNEP‟in (United Nation Enviromental Programme) çevresel konulara bakışında “ekonomik gelişmeyi ve kalkınmayı engellemeyecek şekilde BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 77 doğa koruma stratejilerinin geliştirilmesi” prensibini dikkate alınarak uygulanmasıyla karasal ekosistemler üzerine kalıcı ve bertaraf edilemez etkilerinin olması aşağıdaki önerilerin dikkate alınması koşuluyla, beklenmemektedir. Projenin inşaat aşamalarında doğal yapının korunmasına azami özen gösterilmelidir. Yol ve şantiye sahaları haricinde doğal doku üzerinde kalıcı işlem yapılmamalıdır. Şantiye ve araç parkı sahaları ormanın yoğun dokusundan uzak açık bir alanda yer almalı ve birden fazla saha şantiye alanı olarak kullanılmamalıdır. Kazılacak alanlarda çıkan hafriyat tekrar kazım alanlarının kapatılmasında kullanılmalı, başka bir dolgu maddesi kullanılmamalıdır. İnşaat ve hafriyat aşamalarından, nakliyat aşamalarına kadar projenin her aşamasında proje dahilinde çalışacak olan personele sahanın doğal önemi hakkında brifingler verilerek bilgilendirme ve bilinçlendirme çalışmaları yapılmalıdır. Özellikle projedeki temel unsurun doğal yapının korunması olduğu muhakkak hatırlatılmalıdır. Diğer taraftan, çalışma yapılacak toprak içerisinde, yüzeye yakın kesimlerde kurbağa, kertenkele, yılan veya diğer memeli formların bulunması olasılığı her zaman için söz konusudur. Bu kesimlerde gerçekleştirilecek çalışmalarda dikkatli olunmalıdır. Yabanıl formların habitatları civarında iş makinelerinin veya çalışanların müdahalesi sonucunda bu bireyler ortaya çıkabilecek, hatta bu esnada çeşitli derecelerde zarara uğrayabilecekleri göz önünde bulundurularak yabanıl formların iş makinelerinden etkilenmesinin önüne geçebilmek için, kendiliklerinden kaçmalarına müsaade edilmelidir. İnşaat faaliyeti öncesinde ve inşaat aşamasında çok daha yoğun olmak üzere alanda çalışacak araçlardan kaynaklanacak yoğun bir trafik söz konusu olacaktır. Faaliyetle bağlantılı olarak mevcut yolların kenarlarındaki alanlarda sürekli olarak yaşayan veya geçici süreler için buralarda bulunan yabanıl formlar araç kaynaklı değişik risklerle karşı karşıya kalacaklardır. Araçların çarpması veya ezilme gibi riskler dışında söz konusu olabilecek risklerin en önemlileri kontaminasyon ve eksoz ürünlerinin meydana getirebileceği zehirlenme riskidir. Bilindiği gibi araç lastiklerinin kaplama maddeleri, motorun hareketli parçaları, gövdenin diğer bileşenleri, fren izleri ve yağlama yağlarının yanma ürünleri kontaminasyona yol açan bileşenlerdir. Bu bakımdan, araçların bakımı ve onarımı sırasında ortaya çıkabilecek atıkların sahadan uzaklaştırılması büyük önem arz etmektedir. RES sahasında inşaat yapılacak yer ile yakın çevresinde yeraltı ve yer üstü su kaynakları bulunmamaktadır. Proje kapsamında tesis edilecek türbinin su kaynaklarını BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 78 olumsuz etkilemesi söz konusu değildir. Ancak işletmecinin olası tehlikelere karşın su kaynaklarını koruyacağını taahhüt etmesi sağlanmalıdır. Projenin inşaat hazırlıkları ve inşaatı sırasında ortaya çıkabilecek diğer sorunlar (kirletici gazlar ve tozlar ile gürültü) ve olası etkileri şunlardır; 6.2 Bölgede gürültüyle mücadelede alınması gereken önlemler Çevre ve Orman Bakanlığı’nın 2008 yılı Antalya İl Çevre Durum Raporu’na göre; insan ve çevresini ciddi bir şekilde tehdit eden önemli bir problemde “gürültü”dür. Gürültüyü arzu edilmeyen seslerin atmosfere yayılması şeklinde ele almak uygundur. Gürültü; gelişigüzel yapısı olan bir ses spektrumudur. Planlanan projenin özellikle inşaat aşamasında, inşaat ekipmanlarından kaynaklanan gürültü oluşumu söz konusu olacaktır. İnşaat trafiği ve faaliyetleri gürültüye sebep olarak çevredeki yerleşimleri rahatsız edebilir. Gürültü seviyelerinin değerlendirilmesi için inşaat faaliyetlerinin kümülatif gürültü seviyeleri, gürültü eşik değerleri ile birlikte değerlendirilmelidir (bkz. T. C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Türkiye Çevre Atlası). Bölgede üreyen türler de bu gürültülerden etkilenecektir. Üreme; eş seçimi, kur davranışları, yuva yapımı, yumurtlama, kuluçkaya yatma, yavru çıkışları, yavru beslenmesi, yavru uçuşları olayları dizinidir ve uzun bir süreçte gerçekleşmektedir. Her bir aşaması aşırı enerji gerektiren ve stres içerisinde gerçekleşen davranışlardır. Bu süreçte karşılaşacakları aşırı gürültü üreme başarısını düşürebilir. Üreme başarısının düşmesi, populasyonun azalmasına neden olabilir ve belirli süre sonra ise populasyonu tehdit altına sokabilir, hatta tamamen ortadan kaldırabilir. Diğer taraftan böcekler ile biyolojik mücadele ve tohumların yayılmasında önemli rolleri bulunan yarasaların (Familia: Vespertilionidae) yaşam tarzı da gürültülerden büyük oranda etkilenmektedir. Yarasalar bizlerden ve birçok memeliden daha hassas olan kulaklarıyla 10-250.000 hertz arasındaki sesleri çok rahat duyabilmektedirler (insan 20 ila 20.000 hertz arasındaki sesleri işitebilmektedir). Ancak bu durum onların yüksek dB’ deki gürültülere karşı daha hassas olmalarına neden olmaktadır. Onlar da diğer hassas türler gibi bu durumdan olumsuz etkilenmektedirler. Çoğunlukla yüksek gürültü seviyesi nedeniyle birkaç kez uzaklaştıkları ortama bir daha çok uzun süreler sonra döndükleri ya da hiç dönmedikleri saptanmıştır. Yine yüksek gürültülü ortamlarda yavru gelişimlerinin olumsuz etkilendiği bilinen bir gerçektir. Maalesef, yavru gelişimi olumsuz etkilenen populasyonların devamlılığı tehlikeye düşmektedir. BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 79 Her ne kadar projenin inşaatı sırasında gürültü oluşacak olsa dahi, sahada yoğun orman alanın yer alması da oluşacak gürültünün soğurulmasına katkı sağlayacaktır. İster tesisin hafriyatı, hafriyat artığı malzemenin taşınması, boşaltımı ve yüklenmesi, sırasında ve sonrasında 07.03.2008 tarih ve 26809 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği” hükümlerine uygun davranılmalıdır. Nokturnal fauna türleri rahatsız etmeyecek düzeye indirmek için saat 22.00-06.00 arasında çalışmaya ara vermek suretiyle zararsız düzeye indirilebilir. İş makineleri ve ekipmanların bakımları zamanında yapılmalı ve uygun olması durumunda susturucular kullanılması gürültü kirliliğini önleyecek diğer bir önlemdir. Diğer taraftan, çoğu türlerin gürültü kaynağından uzak kalma imkanı bulunduğu ve ayrıca türe göre değişmekle birlikte yaban hayvanlarının aynı yerde devam eden insan faaliyetlerine nispeten kısa bir sürede alıştığı bilinmektedir. BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 80 6.3 SONUÇ Sonuç olarak, Konya İli Selçuklu ilçesi Bağlar Köyü sınırları içinde yaklaşık 3.400 hektarlık bir alanda kurulması planlanan Bağlar Rüzgar Enerji Santrali 67 adet türbinden oluşmaktadır. Yılda yaklaşık 284 MW elektrik üretmesi beklenen Bağlar Rüzgar Enerji Santrali aynı zamanda 155.000 ton karbondioksit emisyonu azaltımında bulunacaktır. Tüm bu değerlendirmeler ışığında; ES-YEL ELEKTRİK ÜRETİMİ LTD. ŞTİ. tarafından gerçekleştirilmesi planlanan Bağlar RES Projesi havza bazında değerlendirildiğinde, gerek tesis edilme sürecinde, gerekse de işletilme sürecinde bu raporda vurgulanmış olan noktalara dikkat edilmesi, önerilen tedbirlerin alınması koşuluyla yerel veya göçmen kuş türlerini olumsuz etkilemesi beklenmemektedir. Bu anlamda söz konusu projenin gerçekleştirilmesinin, doğal ekosistemin denge ve işleyişi üzerinde özellikle kuşların ve yaban hayatın devamına zarar verebilecek ölçüde etkide bulunmayacağı kanaatine varılmıştır. Bu rapor tarafımızdan tanzim edilmiştir. (20.06.2013) Prof. Dr. Ali ERDOĞAN (Ornitolog) Prof. Dr. Mehmet ÖZ (Zoolog) Yrd. Doç. Dr. İ. Gökhan DENİZ (Botanik Uzmanı) Orman Yük. Müh. M. Süleyman KAÇAR (Yaban Hayatı Uzmanı) BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 81 7. KAYNAKLAR ACHA, A. 1997. Negative impact of wind generators on Eurasion Griffon Gyps fulvus in Tarifa, Spain. Vulture News 38: 10-18. AHLÉN, I. 2002. Fladdermöss och fåglar dödade av vindkraftverk. Fauna och Flora 97, 1421. ARUP, 2002. Bird Collision With Manmade Structures, Report No. 3 On Ecological Survey Results (Ref. 076). Agreement No. CE 39/2001, Shenzhen Western Corridor Investigation And Planning. Ove Arup & Partners Hong Kong Limited, February 2002, 26pp+App. AZ. BirdLife International. 2004. Birds in Europe: population estimates, trends and conservation status. BirdLife Conservation Series No. 12. BENNER, JHB, BERKHUİZEN JC, DE GRAAFF RJ, POSTMA AD. 1993. Impacts of wind turbines on birdlife. Final report No: 9247. Consultants on Energy and the Environment, Rotterdam, The Nedherlands. BERGEN, F. 2001. Untersuchungen zum Einfluss der Errichtung und des Betriebs von Windenergieanlagen auf Vögel im Binnenland. Dissertation, Ruhr Universität Bochum. BERTHOLD, P., VAN DEN BOSSCHE, W., LESHEM, Y., KAATZ, C., KAATZ, M., NOWAK, E., QUERNER, U. 1997. Satellite Tracking of the annual migration of a white stork Ciconia ciconia and discussion of the orientation machanism of homeward migration, Journal of Ornithology. 138: 229 – 233. BÖTTGER, M., CLEMENS, T., GROTE, G., HARTMANN,G., HARTWIG, E., LAMMEN, C., VAUKHENTZELT, E., VAUK, G. 1990. Biologisch - Ökologische Begleituntersuchungen zum Bau und Betrieb von Windkraftanalgen. In NNABerichte 3, Sonderheft. NNA. CROCKFORD, NJ. 1992. A review of the possible impacts of wind farms on birds and other wildlife. In JNCC Report, vol. 27, pp. 60, Peterborough. ÇOLAKOĞLU, G. 2010. Kuş Gribi (Avian İnfluenza) ve Korunma Önlemleri. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi 3(2): 1-9. DAHL, E. L., K. BEVANGER, T. NYGÅRD, E. RØSKAFT, STOKKE, B.. G. 2012. Reduced breeding success in white-tailed eagles at Smøla windfarm, western Norway, is caused by mortality and displacement. – Biological Conservation 145: 79-85. DAULTON M. 2007 Congressional Testimony on Benefits of Wind Power Before the Committee on Natural Resources Subcommittee on Fisheries, Wildlife and Oceans Impacts of Wind Turbines on Birds and Bats May 1, 2007 DE LUCAS M, JANSS GFE, WHITFIELD DP & FERRER M. 2008. Collision fatality of raptors in wind farms does not depend on raptor abundance. Journal of Applied Ecology 45: 1695-1703. DREWİTT AL & LANGSTON RHW. 2006. Assessing the impacts of wind farms on birds. Ibis 148: 29-42. DÜRR, T. 2001. Verluste von Vögeln und Fledermäusen durch Windkraftanlagen in Brandenburg. Otis 9, 123-125. BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 82 DURR, T., BACH, L. 2004. Fledermäuse als Schlagopfer von Windenergieanlagen - Stand der Erfahrungen mit Einblick in die bundesweite Fundkartei. Bremer Beiträge für Naturkunde und Naturschutz im Druck. EKEN, G., M. BOZDOĞAN, S. İSFENDIYAROĞLU, D. KILIÇ & Y. LISE. 2006. Türkiye'nin önemli doğa alanları. Doğa Derneği. Ankara. EVERAERT, J. 2003. Collision victims on 3 wind farms in Flanders (Belgium) in 2002. Instituut voor Naturbeheer, Brussel. ERICKSON, W.P., JOHNSON G. D., STRICKLAND, M. D., YOUNG D. P. JR., SERNKA K. J., GOOD R. E. Avian Collisions with Wind Turbines: A Summary of Existing Studies and Comparisons to Other Sources of Avian Collision Mortality in the United States; National Wind Coordinating Committee; West, Inc.; August, 2001 ERDOĞDU, A. 2009. On the wind energy in Turkey. Renewable and Sustainable Energy Reviews. 13: 1361-1371 FARFAN MA, VARGAS JM, DUARTE J & REAL R. 2009. What is the impact of wind farms on birds? A case study in southern Spain. Biodiversity and Conservation 18: 37433758. FİZİBİLİTE RAPORU 2010.Dinar Rüzgar Enerji Santrali (RES) 50 MW Kaynak Değerlendirme ve Enerji Üretim Raporu. Resel Etüt Proje Enerji Danışmanlık Ltd. Şti, Ankara. IUCN. 2012. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2012.2. www.iucnredlist.org. IUCN Species Survival Commission. 2006. Guidelines for using the IUCN Red List Categories and Criteria. Ver. 6.2. Prepared by the Standards and Petitions Working Group of the IUCN SSC Biodiversity Assessment Sub-Committee in December 2006. GARVIN, J. C., JENNELLE, C. S., DRAKE, D., GRODSKY, S., M. 2011. Response of raptors to a windfarm. – Journal of Applied Ecology 48: 199-209. GREEN, R. E. 1999. Survival and dispersal of male Corncrakes Crex crex in a threatened population. Bird Study 46 (supplement), 218-229. GEHRING, J., KERLINGER, P., MANVILLE, A. M. Communication towers, lights, and birds: successful methods of reducing the frequency of avian collisions. Ecological Applications, Ecological Society of America, 19(2), 2009, pp. 505–514. HOTKER, H., THOMSEN, K.M. & KOSTER, H. 2005. İmpacts on biodiversity of exploitation of renewable energy sources: the example of birds and bats-facts, gaps in knowledge, demands for further research, and ornithological guidelines for the development of renewable energy exploitation. Michael Otto Institut im NABU, Bergenhusen. HOOVER, S. 2002. The response of Red-tailed Hawks and Golden Eagles to topographical features, weather, and abundance of a dominant prey species at the Altamont Pass Wind Ressource Area, California. NREL/SR-500-30868. HOWE, R. W., EVANS, W., WOLF, A. T. Effects of Wind Turbines on Birds and Bats in Northeast Wisconsin; November 2002. JANA S & POGACNİK M. 2008. The Impacts of Wind Farms on Animal Species. Acta Veterinaria-Beograd 58: 615-632. BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 83 JOHNSON, GD., YOUNG, DP., ERICKSON, WP., DERBY, CE., STRICKLAND, MD., GOOD, RE. 2000. Wildlife monitoring studies Sea West Windpower Project, Carbon County, Wyoming. Western EcoSystems Technology, Inc., Cheyenne. KARLSSON, J. 1983. Birds and windpower, pp.12. KIZIROĞLU, İ. 2008: Türkiye Kuşları Kırmızı Listesi. – Desen Yayıncılık., Ankara KİZİROĞLU, İ., Erdoğan, A., Turan, L., 2011. Türkiye’de Biyolojik Çeşitlilik ve Tehdit Eden Faktörler, VI. Uluslar arası Ekoloji ve Çevre Sorunları Sempozyumu, 17-20 Kasım 2011, Antalya. KİZİROĞLU, İ., TURAN, L. & ERDOĞAN, A. 2013. Biological Diversity and its threats in Turkey. Fresenius Environmental Bulletin Vol. 21; No. 3:770-778. LANGSTON, RHW AND PULLAN JD. 2003. Windfarms and Birds: An analysis of the effects of windfarms on birds, and guidance on environmental assessment criteria and site selection issue. Report by Birdlife International on behalf of Bern Convention Council of Europe T-PVS/inf(2003) 12. LARSEN JK & GUILLEMETTE M. 2007. Effects of wind turbines on flight behaviour of wintering common eiders: implications for habitat use and collision risk. Journal of Applied Ecology 44: 516-522. LEKUONA, JM. 2001. Uso del espacio por la avifauna y control de la mortalidad de aves y murciélagos en los parques eólicos de Navarra durante un ciclo anual. Direccion General de Medio Ambiente, Gobierno de Navarra, Pamplona. MASDEN EA, HAYDON DT, FOX AD, FURNESS RW, BULLMAN R & DeSHOLM M. 2009. Barriers to movement: impacts of wind farms on migrating birds. Ices Journal of Marine Science 66: 746-753. MEYBURG, B.-U., SCHELLER, W., MEYBURG, C. 2000. Migration and wintering of the Lesser Spotted Eagle Aquila pomarina: A study by means of satellite telemetry. Global Environ. Res.4: 183-193. ORLOFF, S., FLANNERY, A. 1992. Wind turbine effects on avian activity, habitat use and mortality in Altamont Pass and Solano County wind resources areas 1989-1991. California Energy Commission, Bio-Systems Analysis, Tiburon, Califonia. ORLOFF, S., FLANNERY, A. 1996. A continued examination of avian mortality in the Altamont Pass Wind Ressource Area. California Energy Commission, Sacramento; BioSystems Analysis, Inc., Santa Cruz, California. ÖZYURT, M., DÖNMEZ, G. 2005. Alternatif Enerji Kaynaklarının Çevresel Etkilerinin Değerlendirilmesi, Yeksem 2005 III.Yenilenebilir Enerji Kaynakları Semp., 19-21 Ekim 2005. Mersin, s.39-42. PEARCE-HIGGINS, J. W., L. STEPHEN, R. H. W. LANGSTON, I. P. BAINBRIDGE, BULLMAN, R. 2009: The distribution of breeding birds around upland wind farms. – Journal of Applied Ecology 46: 1323-1331. PHILLIPS, J. F. 1994. The effects of a windfarm on the upland breeding bird communities of Bryn Titli, Mid Wales:1993-1994. RSPB, The Welsh Office, Newtown. PEDERSEN, M.B., POULSEN., E. 1991. Avian responses to the implementation of the Tjaereborg Wind Turbine at the Danish Wadden Sea . Dan. Wildtundersogelser 47:1-44. BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 84 RATZBOR, G. 2001. Grundlagenarbeit für eine Informationskampagne "Umwelt- und naturverträgliche Windenergienutzung in Deutschland (onshore) Dachverband der deutschen Natur- und Umweltschutzverbände (DNR) e. V. Förd.Nr. UBA / I 1.3, Kap. 1602 / Tit. 68504 / 90381-14/24 REICHENBACH, M. 2003. Auswirkungen von Windenergieanlagen auf Vögel - Ausmaß und planerische Bewältigung, Technische Universität, Berlin. SOKOLOV, L. V. 2011. Modern Telemetry: New Possibillities in Ornithology. Biology Bulletin, 38 (9): 885–904. ŞENKÖY RES ÇED, 2008. ŞenKöy Rüzgar Enerji Santrali, Proje Tanıtım Dosyası, Çınar mühendislik, Ankara. SHAMOUN‐BARANES, J., BAHARAD, A., ALPERT, P., BERTHOLD, P., YOM‐TOV, Y., DVIR, Y., & LESHEM, Y. 2003. The effect of wind, season and latitude on the migration speed of white storks Ciconia ciconia, along the eastern migration route. Journal of Avian Biology, 34(1), 97-104. TELLERIA, JL. 2009. Potential impacts of wind farms on migratory birds crossing Spain Bird Conservation International 19:131-136.VAN DER WINDEN, J., SPAANS, A. L. & DIRKSEN, S. 1999. Nocturnal collision risks of local wintering birds with wind turbines in wetlands. Bremer Beiträge für Naturkunde und Naturschutz 4, 33-38. WIND FORCE 12 2005. A Blueprint To Achieve 12% Of The World's Electricity From Wind Power By 2020. Wınd Power And Energy Polıcy Reform The Global Wind Energy Council (GWEC). VARINCA, K., VARAN, G. 2005. “Rüzgâr Kaynaklı Enerji Üretim Sistemlerinde Çevresel Etkilerin Değerlendirilmesi ve Çözüm Önerileri”, Yeni ve Yenilenebilir Enerji Kaynakları Enerji Yönetimi Sempozyumu, Kayseri, 2005, p. 367-376.) YILDIZTUGAY, E. 2006. Başarakavak, Tatköy ve Altınapa Barajı (Konya) Arasında Kalan Bölgenin Florası. Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı. Konya. 162 sayfa. Yararlanılan Web Sayfaları: http://www.cwsscf.ec.gc.ca/publications/eval/index_e.cfm-Wind Turbines and Birds. A Guidance Document for Environmental Assessment http://eie.gov.tr www.eea.europa.eu/help/infocentre/enquiries http://ruzgarenerjisibirligi.org.tr/04.02.2009-Turkiyedeki-ruzgar-santralleri http://www.soleaenerji.com/ruzgar_enerjisi.asp Not: Raporun hazırlanmasında aşağıdaki kaynaklardan da yararlanılmıştır; T. C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Türkiye Çevre Atlası 2004 T. C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Çevresel Göstergeler Kitapçığı 2006 T. C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Konya İl Çevre Durum Raporu 2009 Bağlar Rüzgar Enerji Santrali Proje Tanıtım Dosyası 2008 BAĞLAR RES Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu | aerdogan@akdeniz.edu.tr 85