Gemi Yardımcı Makineleri ve Sistemleri

GEMİ YARDIMCI
MAKİNELERİ ve
SİSTEMLERİ
1.
Ana makine ve türleri
İster içten yanmalı, ister dıştan yanmalı veya buhar makinesi olsun,
pervane çeviren makinelere "Ana makine" adı verilir. Gemiler veya
yatlarda kullanılan ana makineler: a) Benzin motoru, b) dizel motoru, c)
pistonlu buhar makinesi, d) buhar türbini ve e) gaz türbinlerinden
oluşmaktadırlar. Ayrıca: f) türbo-elektrik ve g) dizel elektrik sistemleri
de kullanılmaktadır.
2. Ana makine yardımcıları
Her türlü hava ve deniz koşullarında ve limanlarda gemilerin normal
çalışma düzenini sürdüren makinelere “Gemi yardımcı makineleri" adı
verilmektedir. Gemi yardımcı makineleri: a) Ana makine yardımcıları ve b)
güverte yardımcıları olmak üzere iki bölüme ayrılırlar.
Çok büyük olmayan bir motorlu gemide 70 civarında yardımcı makine
bulunmaktadır. Bu makinelerden bir bölümü hizmet makineleridir.
3. Güverte yardımcıları
Gemilerde kullanılan Ana makinelerin çalıştırılmasıyla ilişkisi bulunmayan
makinelerdir. Gemilerin yükleme ve boşaltmasında kullanılan vinçler,
kreynler, demir ve halat ırgatları, filika mataforaları ya da filika vinçleri,
itici römorkörlerin itme (tov) makineleri, dümen makineleri ile dümen
donanımları da güverte yardımcıları sınıfına girerler.
4. Hizmet makineleri.
Ana makineye yardımcı olmayan, gemi personeli ve yolcuların rahatını
sağlayan makineler "Görev (hizmet) makineleri" olarak bilinir. İçme suyu
pompası, deniz suyu servis pompası, yıkanma suyu pompası, sintine
pompası, buzluk kompresörleri vb. birer hizmet makinesidir.
5. Yardımcı makinelerin güçleri ve en yüksek güçlü yardımcı
makine.
Gemi yardımcı makinelerinin güçleri nadiren 50 beygir gücünün
üzerindedir. Çoğu zaman sözü edilen güçler 10-30 hp arasında değişir.
Ancak, dolaşımı veya serküleytin pompası ve stimli gemilerde buhar
kazanlarını besleyen "Fid suyu pompaları gemilerde kullanılan en yüksek
güçlü pompalardır. Sözü edilen bu iki pompanın güçleri çoğu zaman 50
hp’nin üzerindedir.
6. Emercensi (acil durum) dizel jeneratörü
Gemilerin ana jeneratörlerinin
arıza yapmaları veya bir
çatışma sırasında makine
dairesine giren deniz suyu
nedeniyle, çalıştırılamamaları
gibi acil durumlarda kullanılan
elektrik üreteçlerine
“Emercensi jeneratör” adı
verilir. Gemilerin genellikle
makine dairelerinin üst
kısımlarında bulunurlar. Ana
jeneratörün çalışmadığı
durumlarda kullanılırlar.
7. Emercensi dizel jeneratörün gerilimi ne kadardır? Bu
jeneratör nereleri besler?
Emercensi dizel jeneratörün ürettiği akımın gerilimi ana jeneratörlerin
ürettiği gerilim kadardır. Bu gerilim, doğru akımlı gemilerde çoğu zaman 110
- 220 Volt ve alternatif gerilim kullanılan gemilerde ise 220-380 Volt değerleri
arasında değişmektedir.
Emercensi jeneratörler, ana jeneratörlerin arızaları sırasında,
aydınlatılması gereken yerleri, örneğin seyir fenerlerini, makine ve kazan
dairelerini, yük ambarlarının girişlerini aydınlatırlar.
8. Emercensi batarya
Daha çok küçük güçlü makinelerle donatılmış, koster türünden gemiler ve
yatlarda emercensi jeneratör kullanılmaz. Ancak acil durumlarda kullanılmak
üzere elektrik enerjisine de gereksinim vardır. Bu nedenle akümülatörlerin türlü
şekillerde, örneğin seri ya da seri-paralel bağlanmasıyla oluşturulan güç
kaynaklarına "Akü bataryaları" denir.
9. Emercensi bataryaların gerilimleri ne kadardır? Bu
bataryalar nereleri besler?
Emercensi bataryaların gerilimleri 24, 32, 64 ve nadir olarak 112 Volt
olmaktadır. Ancak, ticaret gemilerinde yaygın olarak kullanılan gerilim
değeri 24 Volt'tur.
Emercensi batarya, bazen marş motorlarını, makine dairelerinde kullanılan
seyyar lambaları, seyir fenerlerini, sualtı gemilerinde pervane çeviren
elektrik motorlarını beslemektedir.
CONTA ve SALMASTRALAR
1. Dizel motorlu gemilerde kullanılan contalar
Gemi makinelerinin çeşitli devrelerinde, klinger kağıdı, lastik, telli lastik,
gazket ve suni elyaftan yapılmış conta malzemeleri kullanılır.
2. Klinger kağıdı, lastik, telli lastik, gazket ve suni
elyaftan yapılmış contaların kullanıldığı yerler.
Klinger kağıdı adı da verilen klinger ve klingerit conta, asbestos, lastik ve
dolgu maddesinden oluşmaktadır.
Fidsuyu ve stim devresi borularının flençlerinde ve çeşitli ısılıcıların,
soğutucuların, kondenser ve evaporeyterlerin kapaklarında kullanılırlar.
Lastik esnekliği çok iyi olan bir conta malzemesidir.
3. Yüksek basınç ve sıcaklıktaki boru flençlerinde hangi
tür conta kullanılır?
Yüksek basınç
ve sıcaklık ve basınç devresi olduğundan Levha bakır
kullanılabilir. Levha bakır 250˚C sıcaklık ve 35 barı geçmeyen basınca sahip
hava, buhar ve petrol ürünlerini taşıyan devrelerde kullanılabilir. Çünkü bakır,
yüksek sıcaklığa dayanıklıdır. Ancak yüksek sıcaklıkta hafifçe oksitlenir.
4. Deniz suyu ve yakıt devrelerinin boru flençlerinde hangi
malzemelerden yapılan contalar kullanılır?
Yakıt devrelerinin boru flençlerinde bakır levha kullanılır. Bakır levha
dövülerek hazırlanmış bir conta türüdür. Özellikle petrol ürünlerinin
boru devrelerinde bu malzeme conta olarak kullanılır. Yüksek basınçlı
hava ve buhar devrelerinde de bu malzemeden yapılmış contalar
kullanılabilir.
5. Amyant ve asbestosdan yapılan contalar
6. Salmastralar hangi maddelerden yapılırlar?
1)
2)
3)
4)
5)
Salmastraların yapımlarında türlü
maddeler kullanılır.
Esnek metallerden yapılan
salmastralar
Pamuk, keten ve kenevir gibi
bitkilerin liflerinden örülerek veya
dokunarak yapılan salmastralar.
Asbestostan yapılan
salmastralar.
Esnek metal salmastralar.
Bakır ve alüminyumdan yapılan
salmastralar.
GÜVERTE YARDIMCILARI
1. Baş ırgat
Gemilerin baş taraflarında
bulunan ve çapanın denize
fundo edilmesi ve virasında
kullanılan makinelerdir. Baş
ırgatı çalıştırmak üzere dizel
motorları ya da elektrik
motorlarından yararlanılır.
Gemilerin baş tarafında bulunur.
2. Kıç ırgat
Gemilerin kıç taraflarında
bulunan ve elektrik motorları ya
da hidrolik olarak çalıştırılan
makinelerdir. Bu makinelerin
görevi gemiden sahile verilmiş
bulunan halatların gemiye
alınmasını sağlamaktır.
3. Vinçler
Yükleri gemilere almak veya tahliye
etmek için kullanılan donanıma
“Vinç” adı verilir. Vinçler geminin
büyüklüğü ya da tonajına göre
değişen sayılarda ve türlü
şekillerde yapılırlar.
4- Kreynler
Kreynler diğer yükleme ve
boşaltma donanımı olan bumba
ve vinçlere karşı aşağıdaki
yararlara sahiptirler:
a. Daha yüksek yük kaldırma
kapasitesi sağlarlar.
b. Yük işlemleri için daha az
personeli gerektirirler.
c. Her an donanımın
hazırlanmasına gerek
göstermeksizin görev yapacak
durumdadırlar. Böylelikle
işletme için zaman kaybını
azaltırIar.
d. Eksenleri etrafında 360
derece dönebildikleri için
birbirine komşu iki ambar için
de kullanılabilirler.
5. Filika vinçleri
Filika vinç donanımlarının kullanılmalarının nedeni
şunlardır:
a. Liman dışında demirli iken gemi ile sahil
arasındaki ulaşımın sağlanması.
b. Bir kaza sırasında yolcu veya mürettebatın
korunması.
c. Denize adam düşmesi sırasında filikanın mayna
edilmesi.
d. Röle talimlerinin yapılmasına olanak sağlama.
e. Gemiyi terk sırasında yolcu veya personelin
kurtarılmasını temin etme.
6. Tov makinesi
Yaklaşık, 4-5 bin beygir gücünde dizel
motorları ile donatılmış tovbotlar, tov
makinesi ya da tov vinci adı verilen
hidrolik bir makine yardımıyla itme
görevlerini yerine getirirler. Denizli
havalarda da tov makinesi itme
görevini eksiksiz bir şekilde yerine
getirmek üzere dizayn edilmiştir.
7. Dümen makinesi
Gemilerin rotalarında
seyirlerini, yön
değiştirmelerini
sağlayan makine ve
donanımlara "Dümen
makinesi” ve "Dümen
donanımı" adları verilir.
Dümen makineleri
gemilerin kıç
taraflarında ve dümen
dairelerinde
bulunurlar.
Ticaret gemilerinde ;
1) Buharlı,
2) elektrikli
3) elektro-hidrolik türden olmak üzere üç
türlü dümen makinesi kullanılmaktadır.
KONTOL ve ÖLÇÜ ALETLERİ
1. Termometreler
Gemi enerji tesislerinde
sıcaklığın ölçülmesinde
kullanılan cihazlara
“Sıcaklık Ölçer” veya
"Termometre" adı
verilir. Geçmişten bu
yana kullanılan üç türlü
termometre vardır: a)
santigrad (Selsiyus)
skalalı, b) Fahrenhayt
skalalı ve c) Reomür
skalalı termometreler.
2. Pirometre (Payrometre)
Makineden alınan
egzoz gaz sıcaklıkları
silindirlerde üretilen
güçler hakkında
önemli bilgiler verir.
Bu sıcaklık ölçerler
buhar kazanları ve
gaz türbinlerinde de
yaygın olarak
kullanılmaktadırlar.
3. Manometre ve geyçler
Dizel motorlarının aşırı
doldurma havası,
yağlama yağı, soğutma,
yakıt, basınçlı ilk hareket
havası vb. devreleri ile
enjektör test cihazlarında,
kazanların buhar
devrelerinde basınçları
ölçmek için kullanılan
cihazlara “Manometre” ya
da “Basınç ölçer” adı
verilir.
a. Preşer geyç
Atmosfer üstü
basınçların
ölçülmesinde
kullanılan basınç
ölçerlere "Preşer
geyç" adı
verilmektedir. Bunlar,
iç basınçları atmosfer
üstü olan her yerde
kullanılmaktadırlar.
b. Vakum geyç
İç basıncı atmosfer
basıncından daha
küçük olan veya
içinde vakum bulunan
yerlerde, örneğin
kondenserlerde, hava
pompalarında ve türlü
pompaların emme
devrelerinde
kullanılmaktadırlar.
c. Kampavunt geyç
Bazı sistem ya da
makinelerde, birbirini
izleyen atmosfer üstü
veya atmosfer altı
basınçlar oluşabilir. Bu
gibi yerlerde, örneğin
pistonlu buhar
makinelerinin alçak
basınç (LP) silindirlerinde
hava pompalarında sözü
edilen göstergeler veya
geyçler kullanılır.
d. Dial geyç
Çok küçük ölçüleri
milimetrenin onda ve
yüzdesi türünden
ölçebilen mikrometrik
cihazlara "Dial geyç"
veya "Mehengir" ya
da "Deflekşın geyç"
adları verilir.
e. Mikrometreler
Laynerlerin aşınma
miktarlarının
saptanmasında
kullanılan mikrometrik
cihazlara "Çap
mikrometresi” adı
verilir. Çap
mikrometreleri, bakım
programına göre
pistonu çekilen
silindirlere uygulanır.