burkina faso - Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü

BURKİNA FASO
ÜLKE BİLGİ NOTU
Ülke coğrafyası,
nüfusu, ekonomisi,
ormancılığı,
korunan alanları,
çölleşme ile
mücadelesi,
uluslararası
ilişkileri ve
tecrübeleri
incelenmiştir.
İÇİNDEKİLER
1. Coğrafi Verileri
1.1. Konumu
1.2. Yüzölçümü
1.3. Sınırları ve Komşuları
1.4. Arazi Yapısı
1.5. İklimi
1.6. Arazi Kullanımı
1.7. Diğer İlgili Konular
2. Nüfus Bilgileri
3. Ekonomik Göstergeler
3.1. Ekonomiye Genel Bakış
3.2. Sektörlere Göre İşgücü Dağılımı
3.3. Orman, Tarım ve Hayvancılık Ürünleri
3.4. İthalat ve İhracat Ürünleri
3.5. Diğer İlgili Konular
4. Ormancılık Yapısı
4.1. Ormancılık Teşkilat Yapısı
4.2. Orman Varlığı ve Üretilen Orman Ürünleri (Odun ve Odun Dışı Ürünler)
4.3. Ormancılığın Ekonomideki Payı
4.4. Özel Sektörün Ormancılıktaki Rolü
4.5. Ormancılık Eğitmi ve Ormancılık Araştırma Enstitüleri
4.5.1. Orman Fakülteleri
4.5.2. Ormancılık Araştırma Enstitüleri
5. Korunan Alanlar
İÇİNDEKİLER
6. Çölleşme ile Mücadele ve Erozyon Kontrolü Faaliyetlerinin Yer Aldığı Kurumlar
6.1. Ulusal Odak Noktaları
6.2. Ulusal Stratejik Belge ve Eylem Planları
7. Uluslararası İlişkiler
7.1. Uluslararası Kurumlarla Olan İlişkiler ve Raporlar1
7.2. Uluslararası Projeler
8. Ülke Hakkındaki Tecrübelerimiz
9. Kaynaklar
1. Coğrafi Verileri
1.1. Konumu
More ve Dioula dillerinde “dürüst insanların toprakları” olarak adlandırılan Burkina Faso,
Afrika’nın batısında, Sahra’nın güneyinde, Gana'nın kuzeyinde yer almaktadır.
1.2. Yüzölçümü
Burkina Faso’nun 27.360.000 ha kara alanı ve 40.000 ha su ile kaplı alanı vardır.
1.3. Sınırları ve Komşuları
Burkina Faso, toplamda 3.193 km ülke sınırına sahiptir. Ülkenin komşuları en uzun sınırdan
başlayarak şöyledir; kuzeybatıda Mali (1.000 km), doğuda Nijer (628 km), güneyde ise Fildişi
Sahili (Cote d'Ivoire) (584 km), Gana (549 km), Benin (306 km) ve Togo (126 km).
Ülkenin tamamı kararlarla çevrilidir, denize kıyısı bulunmamaktadır.
1.4. Arazi Yapısı
Burkina Faso fazlaca meyilli olmayan bir çoğrafyaya sahiptir. Ülkenin büyük bölümünde
yükseltiler aşınmıştır. Bu araziler, lateritli bir kayaç tabakasıyla kaplı geniş bir plato
oluşturmaktadır. Burkina Faso’nun güneybatısı kumtaşı platolar, Banfora kayalıkları
bulunmaktadır.
1.5. İklimi
Burkina Faso, kışları ılıman ve kuru; yazlar sıcak ve yağmurlu tropik iklime sahiptir.
Mayısdan ekime kadar olan yağışlı mevsim 4-5 ay sürmekte, kasımdan nisana kadar ise kurak
mevsim yaşanmaktadır. En yüksek sıcaklıklar ülkenin kuzeyinde mart ve nisan aylarında 4045oC dolaylarında yaşanmaktadır. Ülke’de 10-43 oC arasında hava sıcaklıkları görülmektedir.
Ülke’nin kuzeyinde stepler hakimken güneyinde orman arazileri görülmektedir. Burkina
Faso’nun batısında en uzun akarsularından biri olan Mouhoun akarsuyu bulunmaktadır.
Kompienga, Ziga, Bagré barajları ise önemli barajlarıdır.
1.6. Arazi Kullanımı
Burkina Faso’da işlenebilir topraklar Ülke’nin %17.66’sını, sürekli ekili olan araziler ise
%0.22’sini kaplamakta olup 250 km² arazi sulanmaktadır. Ayrıca, 5.649.000 ha orman arazisi
ve 109.000 ha ağaçlandırma sahası vardır. Orman arazilerinin mülkiyeti tamamen halktadır,
özel mülkiyette orman arazisi yoktur.
Ülke’nin önemli doğal kaynakları; manganez, kireçtaşı, mermer, altın, fosfat, ponza taşı ve
tuzdur.
1.7. Diğer İlgili Konular
Eski adı Yukarı Volta olan Burkina Faso’nun başkenti Ouagadougou, resmi dili fransızcadır.
Ülke 13 yönetim bölgesine (region) ayrılmıştır. Bu bölgeler 45 ile, iller ise 301 komüne
ayrılmıştır.
Burkina Faso, bağımsızlığını 1960 yılında ilan etmiştir ve tek meclisli bağımsız cumhuriyetle
yönetilmektedir.
2. Nüfus Bilgileri
Burkina Faso’nun nüfusu 15,746,232’dir. Nüfusunun %46.8’i 0-14 yaş, %50.7’si 15-64 yaş
arasında ve %2.5’i 65 yaş üzerindedir. Nüfus artış oranı: %2.68 olup ortalama çocuk sayısı
6.47 çocuk/1 kadın’dır. Kadınlarda ortalama yaşam süresi 50 yıl, erkeklerde ise 47 yıldır.
Okur yazar oranı erkeklerde %29.4, kadınlarda %15.2’dir.
3. Ekonomik Göstergeler
2012 Haziran IMF Ülke Raporu’nda, ekonomik gelişmelerin gelecek vaat ettiği belirtilen
Burkina Faso’da kişi başına 582$ düşmektedir. Dünyadaki en fakir ülkelerden biridir. Doğal
kaynakları ve sanayisi oldukça zayıf olan Ülke’de tarım, ekonomide önemli yer tutmaktadır.
2006 yılı verilerine göre gayrisafi yurtiçi hasılanın %19.7’sini endüstri, %47.7’sini hizmet
sektörü oluştururken GSYİH’nın %32.6’sını oluşturan tarım sektörü pamuk üretimiyle öne
çıkmakta olup nüfusunun da %80’den fazlasının ana geçim kaynağıdır.
Tablo 3.1 Ekonomik Göstergeler
3.1. Ekonomiye Genel Bakış
Burkina Faso nüfusunun büyük çoğunluğu tarımla uğraşmaktadır. Endüstri, karsız devlet
kontrolündeki kurumların egemenliğindedir. 2006 yılı verilerine göre satınalma gücü paritesi 17.87 milyar $, reel büyüme: %5.2’dir. Ocak 1994`deki Afrika Frankı devalüasyonu sonrası
hükümet, uluslararası acentelerle birlikte yürüttüğü kalkınma programını yenilemiş ve ihracat
ve ekonomik büyüme yükselmiştir.
Haziran 2010 ile Haziran 2013 dönemini kapsayan IMF ile uzun süreli kredi tahsisi, reel
GSYİH’daki büyümeyi artırarak makroekonomik istikrarı güçlendirmeyi ve ayrıca 2015
yılına kadar yoksulluğun azaltılması amaçlanmaktadır. Bu amaçlar artan büyüme ve
sürdürülebilir kalkınma stratejisi (SCADD) ile desteklenmektedir.
Hükümet çeşitli özelleştirme girişimlerinde bulunmaktadır. Ulusal Telekom şirketi kısmen
özelleştirilmiştir ve %20 hissesinin halka arz ile satılması planlanmaktadır. Ulusal Su ve
Elektrik Şirketleri özelleştirme kapsamından çıkarılmış ancak bunların özel sektör ile
yönetilmesi kararı alınmıştır.
Ayrıca Ouagadougou hava limanının yönetiminin
özelleştirilmesini de planlamaktadır. Petrol ithalatı ve dağıtımını yapan şirketinin azınlık
hissesinin özel yatırımcılara şatışı söz konusudur. Pamuk üretimi yapan şirket yabancı
yatırımcı çekme planları ertelemiştir.
2011 yılı için %2 seviyesinde olan enflasyon oranının, 2012 yılı için %3 seviyesinde olması
beklenmektedir.
Altın ve pamuk ihracatındaki artışlar ekonomik büyümeyi önemli ölçüde etkilemektedir.
Burkina Faso ekonomisinin büyümesinde altın alt sekötürü, hizmet sektöründe ise mobil
haberleşme ve bankacılık önemli rol oynamaktadır.
Ülkede para politikası bölgesel merkez bankası BCEAO (West Africa Central Bank)
tarafından kontrol edilmektedir. Bankanın ana önceliği CFA Frankının, Euroyla olan bağının
korunmasıdır. Frank Bölgesi üyeliği hükümeti borçlanma ve para arzı konusunda
sınırlandırmaktadır. Faiz oranları BCEAO’nun para politikasının temel aracıdır. Son yirmi
yıldır ülkede sıkı para politikası uygulanmış ve enflasyon baskısı büyük ölçüde azaltılmıştır.
Para politikası BCEAO tarafından belirlendiğinden, hükümet mali politikaya odaklanmış
durumdadır.
T.C. Ekonomi Bakanlığı resmi internet sitesinden alıntıdır.
http://www.ibp.gov.tr/pg/section-pg-ulke.cfm?id=Burkina%20Faso
3.2. Sektörlere Göre İşgücü Dağılımı
IMF, dünya bankasınca hazırlanan kısıtlayıcı iş ortamı endeksinde 183 ülke içinde 150. olan
Burkina Faso’nun 2003 yılı verilerine göre, 5 milyon olan işgcüyle bölgede işgücü verimliliği
en yüksek olan ikinci ülkedir. Sektörlere göre işgücü dağılımı şöyledir; tarım %90, endüstri ve
hizmet %10’dur.
3.3. Orman, Tarım ve Hayvancılık Ürünleri
Burkina Faso, orman varlığı 5.649.000 hektardır ve azalış eğilimindedir. Ormanlar tamamen
halk mülkiyetindedir. Fonksiyonlarına göre, %11 üretim, %6 biyoçeşitliliğin korunması, %84
çoklu kullanım ormanlarıdır. Ormanların %67’si daimi orman, %11’i amenajman planı olan
ormanıdır. Ülke’de 2005 yılı verilerine göre, 5000 m3 endüstriyel yuvarlak odun, 7.333.000
m3 yakıt odunu üretilmektedir.
Tarım, Burkina Faso'nun iktisadi ve toplumsal gelişiminde önemli bir yere sahiptir. Ülke
bütçesinin en önemli gelir kaynağı olan tarım, aktif çalışan nüfusun yaklaşık %92'sinin geçim
kaynağıdır ve toplam ihracat gelirlerinin yarısından fazlasını oluşturmaktadır. GSYİH’nın
%5,4’ünü oluşturan pamuk, yıllık yaklaşık 220.000 ton kadar üretilmektedir ancak ihracatta
önemli bir yer teşkil eden bu ürün, devlet mülkiyetindeki az sayıda olan pamuk işleme ve iplik
tesislerinde işlenmektedir. Ülke’de pamuk üretimin artırılması planlanmaktadır. Ayrıca
bitkisel üretimde; fıstık, susam, sorgum, darı, mısır ve pirinç yetiştiriciliği de yapılmaktadır.
Hayvansal üretim GSYİH'nın %10'unu teşkil etmektedir ve aktif çalışan nüfusun %6'sı
Burkina faso’nun ihracatının önemli döviz kaynağı ( ülke ihracatın %22,12'si ile pamuktan
sonraki ikinci önemli döviz kaynağı) olan bu sektörde çalışmaktadır.
Grafik 3.1 FAO’nun 2010 verilerine göre tarımsal üretim1
1
FAO 2010 yılı üretim verileri için kaynak; http://faostat.fao.org/site/339/default.aspx.
3.4. İthalat ve İhracat Ürünleri
Burkina Faso'nun ticaret hacmi son 10 yılda sürekli artmaktadır. İhracatta altın ve pamuk en
önemli kalem iken; ithalatta ise petrol ürünleri önemli bir yer tutmaktadır. Ülke dış
ticaretinde; gümrükte ithalat izinlerini hızlandırmak adına tek duraklı pencerelerin kurulması,
ticaret mahkemesi sistemine başlanılması ve KOBİ’lerin finansmana erişimi için diğer
girişimler temel reformlar olarak belirlemiştir.
Ülke’nin pamuk, hayvansal ürünler ve altın olan ihracat ürünlerinde 2006 yılı verilerine göre
ihracat tutarı 543.5 milyon $’dır. İhracat ortakları %39.8 ile Çin, %13.1 ile Singapur, %5.9 ile
Tayland, %5.4 ile Gana, %4.6 ile Tayvan ve %4 ile Nijer’dir.
Burkina Faso'nun ithalatında makine, gıda maddeleri, petrol öne çıkmakta ve 2006 yılı
verilerine göre ithalat tutarı 1.016 milyar $’dır. İthalat ortakları; %23.9 ile Fransa, %23.3 ile
Fildişi Sahili, %6.7 ile Togo’dur.
Tablo 3.2 Burkina Faso Dış Ticareti (Milyon $)
Türkiye ile Burkina Faso arasındaki ekonomik ve ticari ilişkilerinin yasal altyapısı;
04.12.2001 tarih 24603 saylı Resmi Gazete yayınlanarak yürürlüğe giren Askeri İşbirliği
Anlaşması ile 01.08.2006 tarihinde imzalanan Ticaret, Ekonomik ve Teknik İşbirliği
Anlaşması ile oluşturulmuştur.
Tablo 3.3 Türkiye-Burkina Faso Dış Ticaret İstatistikleri (1.000 $)
4. Ormancılık Yapısı
Burkina Faso arazilerinin yaklaşık % 20'si orman arazilerinden oluşmaktadır. Orman varlığı
azalma eğilimde olan Ülke’de ormancılığın canlanması adına girişimler vardır. 2011 yılında
Burkina Faso Çevre ve Sürülebilir Kalkınma Bakanlığı’nca Orman Yatırım Programı
yayınlanmış ve teknik öneriler sunulmuştur. Burkina Faso Orman Kanunu; ormanları, ağaçlar
ve çalılar tarafından işgal alanları değerlendirmektedir.
4.1. Ormancılık Teşkilat Yapısı
Burkina Faso’da ormanların yönetiminde; devlet, özel sektör, bölgesel topluluklar, kırsal
topluluklar ve ortak kuruluşlar görev alan aktörlerdir. Aşağıdaki tabloda her kategoride
aktörlerinin görevleri gösterilmektedir. Ülke’de ormanların yönetiminden Çevre ve Sürülebilir
Kalkınma Bakanlığı (Ministry of Environment and Sustainable Development) sorumludur.
Tablo 4.1 Burkina Faso’da ormanların yönetiminde sorumlu kurum ve kuruluşlar
Kurum/Kuruluş
Orman Hizmetleri
Ortak
Teknik
Hizmetler
Kamu Kurum
ve Kuruluşları
Araştırma
Birimi
Diğer
Teknik
Ortaklar
Genel Yönetim
Hizmetleri
(İl Yüksek Komiserleri)
Finans ve Bütçe
Yönetiminden Sorumlu
Organizasyonlar
Yerel Topluluklar
Görevi
Politika ve teknik rehberlik
Orman ve yaban hayatı kaynaklarının
sürdürülebilir yönetimi için düzenleyici ve
yasal önlemler
Aktörlere destek-konseyi
Gözetim ve izleme
Çatışma tahkim
Aktörlerin gelişim ve güçlenmesine destek
Bilimsel araştırma yoluyla orman ve yaban
hayatı kaynakları konusunda farkındalık
sağlama
Araştırma sonuçlarını yaymak
Kendi uzmanlık alanlarında aktörlere teknik
destek
Sosyo-mesleki örgütlerin tanınması
Korunan ormanlar ve yaban hayatı koruma
alanı için gelişim ve yönetim planlarının
kabulü
Orman ve yaban hayatı kaynaklarının
kullanımı ile ilgili çatışmaların önlenmesi.
Bazı anlaşmazlıklar için, Mahkeme İdaresi
ilanı
Dış finansmanın mobilizasyonu
Devlet ve işbirliği ortakları tarafından orman
ve yaban hayatı kaynaklarının yönetimine
tahsis
edilen
fonların
yönetimi
ve
prosedürlerinin kontrolü
Yerel topluluklar için orman ve yaban hayatı
kaynaklarının
yönetiminde
eylemlerin
uygulanması
Bireysel yöneticiler ya da kişilerle orman ve
yaban
hayatı
yönetimi
sözleşmeleri
düzenleme, ortaklık geliştirme
Özel Sektör
Sivil Toplum Kuruluşları ( kar amacı
gütmeyen ve politik olmayan kuruluşlar)
Kendi bakımı altında orman alanı ve yaban
hayatı yönetimi konularında tamamlayıcı,
düzenleyici eylemlerinin kaydını tutma
Orman ve yaban hayatı kaynaklarının
sürdürülebilir yönetimi için yerel nüfusa mali
ve maddi destek
Orman ve yaban hayatı ürünlerinin dağıtım ve
promosyonu
Ülkedeki orman ve yaban hayatı kaynaklarının
sürdürülebilir yönetimi ile bağlantılı bazı
konularda Devlet ile savunma yapma
Ülke’de aktif çalışan sivil toplum kuruluşlarından bazıları şöyledir;





















Amicale des forestières du Burkina Faso (Burkina Faso Orman Derneği)
Association des volontaires pour le développement (Gelişim Gönüllüleri Derneği)
Association internationale Six "S" (Uluslararası Altı "S" Derneği)
Association nationale d'action rurale (Kırsal Eylem Ulusal Birliği)
Association NODDE NOOTO (NODDE NOOTO Derneği)
Association pour la protection de la nature (A.P.N. Sahel) (Doğal Hayatı Koruma
Derneği)
Association pour l'innovation et la recherche technologique approprié en
environnement (A.I.R.T.A.E) (Çevre İnovasyonu ve Teknolojik Araştırma Derneği)
Association Rélwendé pour le Développement (Rélwendé Kalkınma Derneği)
Association Sahel Nature (Sahel Doğa Derneği)
Association/Groupe d'etudes et de consultation d'appui au monde rural à
l'environnement et d'engineering (Kırsal Çevre ve Mühendislik Derneği / Grup
çalışmaları ve danışmanlık desteği)
Centre Écologique Albert Schweitzer-Burkina Faso (Albert Schweitzer Ekolojik
Merkezi, Burkina Faso)
Conseil Régional des Unions du Sahel (Sahel Sendikalar Bölgesel Konseyi)
Fondation des amis de la nature (Doğa Arkadaşları Vakfı)
Fondation nationale pour le développement et la solidarité (Kalkınma ve Dayanışma
Ulusal Vakfı)
Groupement des handicapés producteurs de Ouagadougou (Ouagadougou Engelli
Üretici Grubu)
Institut Africain pour le Développement Économique et Social - Centre Africain de
Formation (INADES-Formation) (Ekonomik ve Sosyal Kalkınma Afrika Enstitüsü Afrika Eğitim Merkezi) (INADES Eğitimi)
Réseau africain genre/gestion des ressources naturelles (Afrika Ağ Türü / Doğal
Kaynak Yönetimi)
Sahel solidarité (Sahel Dayanışma)
Sahel vert (Yeşil Sahel)
Secrétariat permanent des organisations non gouvernementales (STK'ların Daimi
Sekreteryası)
West and Central African Soil Science Association (Batı ve Orta Afrika Toprak Bilimi
Derneği)
4.2. Orman Varlığı ve Üretilen Orman Ürünleri (Odun ve Odun Dışı
Ürünler)
Burkina Faso ormanları neredeyse kıtanın 235 milyon olan kırsal nüfusu ve yüzölçümünün %
43’ü üzerinde hakim olan Afrika kuru ormanlarının temsilcisidir. Orman varlığı 5.649.000
hektardır ve ülkenin güneyine doğru artmaktadır.
Resim 4.1 Burkina Faso’da yoğunlukalarına göre orman varlığı
Topraklarının dörtte biri ormanlardan oluşan Burkina Faso'da 2005 yılı verilerine göre, 5000
m3 endüstriyel yuvarlak odun, 7.333.000 m3 yakıt odunu üretilmektedir.
Odun Ürünleri
Fidanlar: Orman ağaçlarının fidelerinin ekimi kamu ve özel bazı girişimler tarafından
yapılmaktadır. Yetiştirilen fideler, ağaçlandırma amacıyla STK’lara, devlet projelerine veya
kamuya satılmaktadır. Son zamanlarda, özel fide üretimine toplum tarafından kayda değer bir
ilgi vardır. Bunun bir sonucu olarak, eğitimli özel fidanlık sayısı 1999 yılında 9.314 iken 2008
yılında 17.339’a ulaşmıştır. Istatistiklerine göre, özel fidanlıklar toplam yıllık fide üretimine
% 70'den fazla katkı sağlamışlardır. Kökenlerine bağlı olarak, üretilen türler lokal ya da
egzotiktir. Çevre ve Sürülebilir Kalkınma Bakanlığı Orman Yatırım Programı ile türlerin gıda
üretimi (çiçek, meyve, tohum, yaprak, sakız vb), yem, odun (yakacak odun, tomruk, kereste),
tıbbi ürünler, canlı çit ve rüzgar perdesi olarak kullanımı desteklenmektedir.
Orman Plantasyonu: Ormanlar kamu ve özel fidanlıklar gelen fidelerden kurulmaktadır.
Blok dikim, çizgi dikimi (ana yolların kenarlarına, rüzgar perdesi ve çit olarak) ve peyzaj
dikimleri arasında bir fark vardır. 76.000 hektar olan orman varlığı 6 ila 7 yıllık aralarla 4
rotasyonda 210.600 m3/y verime sahip olduğu tahmin edilmektedir. En yaygın ekilen egzotik
türler; okaliptüs, Azadirachta indica, Senna siamea (eski Cassia siamea), Tectona grandis’tir
ve yetiştiriciliği birlikler ve aileler tarafından yapılmaktadır. Yetiştirilik başarısı, dikim
sonrası bakım eksikliği, hayvancılık faaliyetleri, çalı yangınları, kuraklık nedeniyle % 50’den
düşüktür.
Yakacak Odun ve Odun Kömürü: Burkina Faso orman ürünleri hasadı ve ticarileştirilmesi
düzenlenmesi kapsayan kararnamede yakacak odun üretitiminde; orman işçileri, nakliyeciler,
toptancılar, perakendeciler ve ticari kullanıcıları saymaktadır. Kerestelik ağaç üretim hacmi
toplam 238.000.000 m3 ve 596.000.000 ton, hektar başına 87,7 ton,hektar başına 35 m3’tür.
2006 yılından bu yana, odun kömürü üretimi uygun teknolojiler ile sürdürülebilir orman
yönetimi genel sisteme dahil edilmiştir.
Ulusal düzeyde kişi başına düşen odun ortalama tüketimi düşüş eğilimindedir.1980 yılında
1,46kg iken, 1999 yılında 0,91kg’a düşmüktür. Bunun nedeni; bütan gazı ve soba
kullanımıdır. Ancak, artan nüfus (yılda% 2,4) ile odun tüketimi artmaya devam etmektedir.
Yuvarlak Odun: Bu kategori direkleri içermektedir. Çeşitli amaçlar (bitki koruma, mera,
yerleşim vb) için kulübe yapımı (kirişler gibi) amaçlı ahşap kullanımını içerir. Yuvarlak odun,
modern yüksek katlı inşaatlarda, beton dökme işlemi sırasında da destek için kullanılmaktadır.
Kentsel talep olan yuvarlak odun, tüccarlardan satın alma yoluyla ya da ormanların doğrudan
keserek doğal ormanlardan karşılanmaktadır. Orman varlığının giderek azalmasına rağmen,
yuvarlak odun temininde herhangi bir sorun yaşanmamaktadır..
Kereste: Burkina Faso’da, kerestelerin kereste sanayinin gelişimine destek olabilecek miktar
ve kalitede olmaması, ayrıca potansiyel kereste türlerinin sınırlı olması nedeniyle kereste
üretimi sınırlıdır..En çok üretim potansiyeline sahip türler; Khaya senegalensis, Afzelia
africana, Pterocarpus Erinaceus, Diospyros mespiliformis, Daniellia Oliveri, Isoberlinia doka,
Anogeissus leiocarpus’tur. Kereste üretimi yıllar itibariyle azalma eğilimindedir. Bu nedenle
komşu üretici ülkelerden kereste ithal etme ihtiyacı doğmuştur. Orman ürünlerine olan talebi
karşılamak için yılda ortalama 1.100 m3 (ithal odunun işlenip yeniden ihrac edilmesi de dahil)
kereste ihrac eden Ülke, 27.790 m3 de ithal etmektedir.
Kayıt dışı sektörde kano yapımı ve sanat (maskeler, heykeller) gibi faaliyetler için de ağaç
kesimi yapılmaktadır. Bunlar Ülke’de istihdam yaratmakta, aynı zamanda bu sektörde etkinlik
gösteren aktörler için de önemli bir gelir kaynağı olmaktadır.
Odun Dışı Orman Ürünleri
Kuru ormanların sürdürülebilir yönetimi ile yoksulluğun azaltılması ve çevrenin korunması
BM Milenyum Gelişim Hedefleri içindedir. Odun dışı orman ürünleri aynı zamanda koruyucu
orman kaynakları iken insanların geçim kaynaklarının iyileştirilmesi için de seçenekler
sunmaktadır. Odun dışı orman ürünlerinin büyük bir çoğunluğu ormanlardan elde edilmekte,
onu nadasa bırakılan araziler ve tarımsal ormancılık parklarından elde edilen ürünler
izlemektedir. Yalnızca bazı türlerin büyük bölümünü çiftliklerde üretilmektedir (örneğin Nere
meyvesi % 71,8 oranında çiftliklerde, % 28.2 oranında ormanlarda üretilmektedir). Orman
dışı ürünler mevsimsellik ve finansman kaynaklarına erişim zorlukları nedeniyle, piyasaya
düzensiz arz edilmekedir. Bu durum istikrarlı bir fiyat oluşumunun önüne geçmekte ve küçük
ve orta ölçekli orman işletmelerine zorluklar yaşatmaktadır. Son zamanlarda, yarı-endüstriyel
dönüşüm ünitelerinin kuruluşundan bu yana, hammadde ve iyi ürün akışı arzında gözle
görülür bir iyileşme vardır, üretici üretim kapasitesi artmıştır. Büyük üreticilerin ortalama
cirosu yaklaşık 1,5 milyon fcfa / yıl 'dır. En kârlı ürünler, Parkia biglogosa (Nere) tohumları,
Vitellaria paradoxa (Shea), şifalı bitkiler ve baldır. Bu ürünler özellikle Ouagadougou ve
Bobo-Dioulasso gibi şehirlerde talep görmektedir. Ayrıca odun dışı orman ürünleri için
uluslararası pazar potansiyeli de vardır. Arap zamkı, Shea gibi bazı ürünlerin alt bölgede
komşu ülkelere (Senegal, Nijerya) ve diğer ülkelere Batı Avrupa, Kuzey Amerika ve Asya’ya
olan ihracatının artması Ülkeye, düzenli döviz kazandırılmasına katkıda bulunur.
4.3. Ormancılığın Ekonomideki Payı
Yukarıda detaylarıyla anlatılan orman sektörü, odun ve odun dışı orman ürünler ile birlikte
kömür satışlarıyla Burkina Faso kırsal hane gelirinin % 25'inden fazlasını oluşturmaktadır.
İşlenmiş ürünlere talep genellikle büyük şehirlerden olmaktadır. Ayrıca kayıt dışı sektörden
de orman ürünlerine talep vardır.
Burkina Faso orman ürünlerini ithal ve ihrac etmektedir. İç kullanımda kişi başına yakacak
odun tüketimi azalmasına karşın nüfus artışına paralel olarak odun kömürüne olan talep
artmaktadır. Ülkenin bu açığı ithalatla kapanmaktadır. İhrac edilen orman ürünlerin içinde
ithal edilenlerin işlenip ardından ithal edilmesinin altını çizmek gerekmektedir.
Odun dışı orman ürünler ise uluslarası ticarette Ülke adına umut vaad edicidir. Bu ürünlerin
ihracatının artması Ülkeye, düzenli döviz girişini sağlayacaktır.
4.4. Özel Sektörün Ormancılıktaki Rolü
Burkina Faso ormancılığında özel sektör, orman ve yaban hayatı ürünlerinin dağıtım ve
promosyonu yaparak orman ve yaban hayatı kaynaklarının sürdürülebilirliğini desteklemekte
ve yerel halka maddi destek sağlamaktadır.
Burkina Faso Orman Kanunu 34. Maddesi’ne göre; Ülke’de devlet ormanları katılımcı ve
istişari yaklaşım ile, devletin kontrolü altında veya seçilmiş yerel hükümet tarafından
yönetilmektedir. Devlet orman alanı Devlet Orman Hizmetleri tarafından yönetilmektedir.
Orman Kanunu'nun 38 ve 39. Maddeleri’ne göre orman hizmetleri, devlet orman alanın bir
parçasının gelişimi sözleşme ile özel kişi veya kuruluşa emanet edebilir. Bir kişi veya
kuruluşa emanet edilen bu ormanlar, devlet tarafından çıkarılan bir kararname ile
desteklenmekte, korunmaktadır. Kararname’de belirtilmiş alanlarda özel ormanlar vardır.
Özel ormanların, ormanın mülkiyetine sahip olan ile orman yönetimince geliştirilmiş ve
onaylanmış bir orman yönetim planı vardır.
Özel fidanlıklar, Burkina Faso yasalarında yer almamasına ve eksikleri olmasına karşın
sektörde önemli bir yer teşkil etmektedir. Fidan üretiminin önemli bir kısmını oluşturan bu
fidanlıklara ilgi gün geçtikçe artmaktadır.
4.5. Ormancılık Eğitmi ve Ormancılık Araştırma Enstitüleri
Burkina Faso’da ormancılık eğitimi enstitü ve üniversite düzeyinde alınmaktadır.
4.5.1. Orman Fakülteleri
Burkina Faso’da ormancılık eğitimi veren fakülte Ouagadougou Üniversitesi, Yaşam ve Yer
Bilimleri Fakültesi’nce verilmektedir (University of Ouagadougou/ Life and Earth Sciences).
4.5.2. Ormancılık Araştırma Enstitüleri
Burkina faso’da ormancılık çalışmaları üniversiteye bağlı araştırma enstitüsü (Institute of
Rural Development (IDR), Polytechnic University of Bobo-Dioulasso) ile az gelişmiş
ülkelerde ormanların kullanımı ve yönetimi konusunda araştırma yapan, insan sağlığı, çevre
koruma ve kalkınma amaçlı, kar amacı gütmeyen uluslar arası kuruluşlarca yürütülmektedir.
The Center for International Forestry Research (CIFOR) bunlardan biridir.
5. Korunan Alanlar
Korunan alanları ve yaban hayatı nispeten bol ve çeşitli olan Burkina Faso’da bunlara yönelik
uygun politikaların uygulanması önemsenmektedir. 2 milli park (309.500 hektar), 14 yaban
hayatı rezerv alanı (2.545.500 hektar), 53 sınıflandırılmış orman (880.000 hektar) ve 1 kentsel
park (244 hektar) olmak üzere toplam 70 yaban hayatı koruma alanı bulunmaktadır.
Burkina Faso’da 128 memeli, 477 kuş türü ve sürüngen ve 60’dan fazla amfibi tür
bulunmaktadır. Fil (Loxodonta africana), aslan (Panthera leo), manda (Syncerus Caffer
savanensis) ve antiloplar (Hippotragus ekinus) gibi çeşitli türler de vardır. Bu türlerin
yoğunlukları alt bölgelerde daha yüksektir.
Yaban kullanımı öncelikle avlanmasproru biçimindedir. Ayrıca, bu alanlarda gezi, geçimlik
avcılık, yaban hayatı ürünleri ve yan ürünlerinin ticareti, ticari yakalama ve bilimsel amaçlar
için avcılık da yapılmaktadır.
6. Çölleşme ile Mücadele ve Erozyon Kontrolü Faaliyetlerinin Yer Aldığı
Kurumlar
Burkina Faso, orman bozulması / ormansızlaştırma kontrolü ve orman restorasyonu yoluyla
küresel sera gazı emisyonlarının azaltılması adına önemli bir potansiyel sunmaktadır. Yüksek
nüfus yoğunluklarına sahip alanlarda düşük karbon emisyonu ile güçlü iklimsel dayanıklılık
birleştirerek yönetim sistemlerinin geliştirilmesi gerekmektedir. Kırsal nüfus tarım,
hayvancılık, yakıt ve yem için doğal kaynaklar üzerinde kuvvetle bağlı bir durumdadır.
Tarımsal ormancılık, orman yangını ve orman yönetimi için yerel yönetimler ile birlikte yerel
geçim kaynakları artırabilir. Ülke’de çölleşme ile mücadele için yürütülen ağaçlandırma
kampanyaları 1999’dan bu yana artış göstermektedir. Ayrıca Ülke’nin çölleşme ile
mücadelesinde bir diğer önemli adım 2011 yılında atılmış ve Çevre ve Sürdürülebilir
Kalkınma Bakanlığı’nca “Orman Yatırımı Programı” adı altnda bir program ile ormanlaştırma
faaliyetleri desteklenmeye başlamıştır.
Çölleşme ile mücadele faaliyetleri yukarıda sayılan, üniversiteler, araştırma enstitüleri, sivil
toplum kuruluşları, ulularası kuruluşların ülke temsilcilikleri yanı sıra Burkina Faso Çevre ve
Sürdürülebilir Kalkınma Bakanlığı’nca yürütülmektedir.
6.1. Ulusal Odak Noktaları

University of Ouagadougou/ Life and Earth Sciences

Institute of Rural Development (IDR), Polytechnic University of Bobo-Dioulasso

The Center for International Forestry Research (CIFOR) bunlardan biridir.

Yukarıda listesi verilen sivil toplum kuruluşları

Burkina Faso Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Bakanlığı ilgili biriminden;
Mr. Alassane Gomni Toure
Tel: (226) 50 313166
Faks: (226) 50 316491
alassanegtoure(at)yahoo.fr
6.2. Ulusal Startejik Belge ve Eylem Planları
Periyodik kuraklıklar yaşayan Burkina Faso topraklarının bir kısmını kumul çöller ve çıplak
kayalıklardan oluşmaktadır. Havaların ısındığı Mart - Mayıs döneminde sıcaklık 40 dereceye
kadar çıkar. Mevsimler genellikle kurak geçer. Orta kesimlerde yer alan başkent Vagadugu'da
yıllık sıcaklık ortalaması 29 derece, yıllık yağış ortalaması ise 884 mm.'dir. Kuraklık hayatı
önemli oranda etkilemektedir.
Burkina Faso, Birleşmş Milletler Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi’ne taraf bir ülke olup, bu
anlaşma kapsamında Çölleşme ile Mücadele Ulusal Eylem Programı’nı hazırlamıştır.
7. Uluslararası İlişkeler
Burkina Faso ile Türkiye arasındaki ikili ilişki, son zamanlarda gerçekleştirilen ziyaretler ve
imzalanan anlaşmalarla2 belirli bir ivme kazanmıştır. Teknik işbirliği faaliyetleri TİKA
tarafından yürütülmektedir.
Türkiye yakın dönemde Burkina Faso’ya Büyükelçilik açmayı planlamaktadır.
Ekonomik Komisyonu 1. Dönem Toplantısı Mutabakat Zaptı imzalanmıştır. Sözkonusu
mutabakat zaptında ormancılık başlığında herhangi bir konu yer almamakla birlikte, "Çevre"
ve "Turizm" başlıkları altında ormancılığı dolaylı olarak ilgilendiren konular yer almaktadır.
7.1. Uluslararası Kurumlarla Olan İlişkiler ve Raporlar
Birleşmiş milletlerin birçok kuruluşu ve diğer uluslar arası kuruluşlar Burkina Faso’da
çalışmaktadır.




2
UNEP-Report of Burkina Faso (
UNDP- Human Development Report
UNESCO- Burkina Faso: Poverty Reduction Strategy Paper
UNICEF- Burkina Faso Report
29 Temmuz-1 Ağustos 2006 tarihlerinde Burkina Faso ile Ticaret, Ekonomik ve Teknik İşbirliği Anlaşması ve
Türkiye ile Burkina Faso arasında İşbirliği Genel Anlaşması imzalanmıştır. Sözkonusu anlaşmalar sırasıyla 2010
ve 2011 yıllarında Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.



WHO- Burkina Faso Report
World Bank- Country Report
IMF -Burkina Faso and the IMF
7.2. Uluslararası Projeler
 Dünya Bankası’nın kalkınma desteği amacıyla yapmakta olduğu projeler;
World Bank-International Institute for Water and Environmental Engineering (2iE) Project
for Burkina Faso
World Bank - Burkina Faso Energy Access Project
World Bank-Urban Water Sector Project
World Bank-Agricultural Productivity and Food Security Project
World Bank-Mineral Development Support Project
 Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün yürütmekte olduğu projeler;
FAO- Projet d`Appui à la Formulation d`un Programme d`Aménagement, de Sécurisation et
de Valorisation des Espaces et Aménagements Pastoraux.
FAO- Opération pilote de prise en charge de la lutte contre la tsé-tsé et la trypanosomose
animale par les bénéficiaires dans la Province du Kénédougou au Burkina Faso
FAO- Projet d`Appui aux Investissements Agricoles de la Banque Ouest - Africaine de
Développement (PAIA-BOAD) dans les pays de l`Union Economique et Monétaire Ouest
Africaine (UEMOA)
FAO- Support to policy initiatives for the development of livestock/meat and dairy value
chains in West Africa
FAO- Projet d`intensification agricole par la maîtrise de l`eau dans les Régions du Centre-Sud
et du Centre-Ouest
FAO- Projet d`amélioration de la gestion et de l`exploitation durable des PFNL (PAGEDPFNL)
FAO- Intra-African Training and Dissemination of Technical know-how for Sustainable
Agriculture and Rural Development with Africa-ASEAN Country Cooperation within the
Framework of South-south Cooperation
FAO- Développement des techniques de collecte d`eau de surface à petite échelle au Burkina
Faso et en Tunisie
FAO- Appui à la surveillance épidémiologique et à la lutte anti acridienne et études sur les
rémunérations des externalités
FAO- Programme sous-regional de Formation Participative en Gestion Intégrée de la
Production et des Déprédateurs des cultures a travers les champs-écoles des producteurs
(GIPD/CEP) pour le Bénin, Burkina Faso, Mali et Sénégal
FAO- Appui aux acteurs et leurs organisations pour le développement d’unités semi
industrielles de transformation agroalimentaire pour la réduction de la pauvreté et de
l’insécurité alimentaire
FAO- Traitement environnemental de la lutte anti-acridienne en Afrique de l?Ouest et du
Nord Ouest
FAO- Unité de Coordination et de gestion de l`information inter-projet
FAO- "Building Capacity of ECOWAS for effective CAADP Implementation in West Africa"
FAO- CountrySTAT for Sub-Saharan Africa: Strengthening the CountrySTAT System
established in 17 Sub-Saharan African Countries - Phase II of GCP/GLO/208/BMG (Grant
OPPGD1452)

International Water Centre-Burkina Faso Review Project

Promoting Child Rights to End Child Poverty-Plan Burkina Faso

IDA- Agricultural Productivity and Food Security Improvement Project in Burkina
Faso
8. Ülke Hakkındaki Tecrübelerimiz
15-17.02.2010 tarihinde Türkiye-Burkina Faso arasında Katma Ekonomik Komisyonu
protokolü imzalanmıştır. Protokole Türkiye adına (Mülga)Çevre ve Orman Bakanı Prof. Dr.
Veysel Eroğlu, Burkina Faso adına Dışişleri ve Bölgesel İşbirligi Bakanı Bedouma Alain
Yoda imza atmıştır. Protokolde küçük ve orta ölçekli işletmeler, serbest ticaret anlaşması,
sınai kalkınma ve teknik yardım, standardizasyon, bilgi köprüsü, müteahhitlik, madencilik,
pamuk, tekstil ve konfeksiyon alanları yer almaktadır.
Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından ülkelerle ikili işbirliği kapsamında Burkina Faso ile
ormancılık ve su alanında yapılması plannan iki adet anlaşma hazırlık çalışmaları devam
etmektedir.
Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü ile FAO tarafından ortaklaşa düzenlenen
ve kurak ve yarı-kurak alanlar için bir orman restorasyon izleme aracı oluşturmayı amaçlayan
ilk uluslararası uzman danışmanlık toplantısı (“Kurak Alanlarda Küresel Değişimlere
Dayanıklı Orman Ekosistemlerinin Oluşturulması” Çalıştayı) 28-31 Mayıs 2012 tarihleri
arasında Konya’da düzenlenmiş ve çalıştaya Burkina Faso'dan Sahel Kuraklıkla Mücadele
Komitesinden (CILSS) Jean Sibiri OUEDRAOGO ve Orman Tohumları Ulusal Merkezinden
Genel Müdür Sibidou SINA katılım sağlamıştır.
9. Kaynaklar









T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı resmi internet sitesi
T.C. Dışışleri Bakanlığı resmi internet sitesi
T.C.Başbakanlık Dışticaret Müsteşarlığı Anlaşmalar Genel Müdürlüğü 2007 Burkina
FasoÜlke Raporu
Birleşmiş Milletler Çölleşme ile Mücadele Sekreterliği (UNCCD) resmi internet
sayfası
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) resmi internet sayfası
Uluslararası Para Fonu Haziran 2012 Burkina FasoÜlke Raporu (International
Monetary Fund (IMF) Report No. 12/158)
İstanbul Ticaret Odası Dış Ticaret ve Araştırma Servisi 2005 Burkina FasoÜlke
Raporu
Burkina Faso Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Bakanlığı “Orman Yatırım Programı”
2011 (Burkina Faso Ministry of Environment and Sustainable Development Forest
Investment Program)
The Forests of Burkina Faso.2011.Yale School of Forestry