182-189 - Hemşirelik Yüksekokulu
Transkript
182-189 - Hemşirelik Yüksekokulu
HemĢirelikte Yeni Bir Uygulama: Reiki Dokunma Terapisi Tülay SAĞKAL*, Ġsmet EġER ** ÖZET Bu makalenin amacı ülkemizde Reiki dokunma terapisinin hemşirelikte uygulanmasının önemini vurgulamaktır. “Reiki” Evrensel Enerji ya da Yaşam Enerjisi demektir. Ulusal Tamamlayıcı ve Alternatif Tıp Merkezi Reiki dokunma terapisini tamamlayıcı ve alternatif terapilerin sınıflandırılmasında bir enerji terapisi olarak listeler. Reiki dokunma terapisi ağrı, anksiyete gibi fiziksel ve psikolojik semptomları gidermede kullanılır. Birçok ülkede bu terapi, hastaların tedavisinde hemşireler tarafından kullanılmaktadır ancak ülkemizde tıbbi alanlarda yaygın olarak uygulanmamaktadır. Bu yöntem ülkemizin tıbbi alanlarında bir hemşirelik uygulaması olarak kullanılmalıdır. Aynı zamanda hemşirelik bakımında Reiki dokunma terapisiyle ilişkili hemşirelik araştırmaları da yapılmalıdır. Anahtar Kelimeler: Hemşirelik, Reiki, Reiki dokunma terapisi ABSTRACT A New Practice in Nursing: Reiki Touch Therapy The aim of this article is to emphasize the importance of the implementation of Reiki touch therapy in nursing our country. “Reiki,” means Universal Energy or Life Energy. The National Center for Complementary and Alternative Medicine lists Reiki as an energy therapy in its classification of complementary and alternative therapies. Reiki Touch Therapy is used to restore physical and psychological symptoms, such as pain, anxiety. The therapy in a lot of the countries is used by nurses for treatment of patients but it commonly hasn’t been practiced in the medical settings in our country. The technique should be used as a nursing practice in our medical settings. Also, it should be performed on nursing researches related to Reiki touch therapy on nursing care. Key words: Nursing, Reiki, Reiki touch therapy GĠRĠġ Yirmici yüzyılın ortasından itibaren hastalıkların tanı, tedavi ve bakımlarında tamamlayıcı tedavilerin hemşireler tarafından kullanımında büyük bir artış görülmektedir (Turan, Öztürk ve Kaya 2010). Ulusal Tamamlayıcı ve Alternatif Tıp Merkezi (National Complementary and Alternative Medicine Center) Reiki dokunma terapisini tamamlayıcı ve alternatif terapilerin sınıflandırılmasında bir enerji terapisi olarak listeler (Moquin, Blackman, Mitty ve Flores 2009). Reiki vücudun dışındaki elektromanyetik alanlara ve vücuttaki enerji alanlarına odaklanan bir enerji terapisidir (Bossi, Jane ve DeCristofaro 2008; Sağkal, Eşer 2009; Yücel 2007). Son 20 yılda başta Amerika olmak üzere birçok yerde popüler olan Reiki uygulaması, bilinen tedavilere dirençli birçok hastalığı iyileştirmesi, ilaç tedavisine oranla yan etkilerinin olmayışı, kolay uygulanması, güvenli, etkili ve ekonomik oluşu nedeniyle modern tıpta önemli bir yere sahiptir. Bu makalenin amacı Reiki dokunma terapisinin hemşirelikte uygulanmasının önemini vurgulamaktır. *Öğr. Gör. Ege Üniversitesi Ödemiş Sağlık Yüksekokulu ** Prof. Dr. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Hemşirelik Esasları Anabilim Dalı Hemşirelikte Yeni Bir Uygulama: Reiki …183 REĠKĠ Reiki Japonca bir sözcüktür. Rei ve Ki kelimelerinden oluşmaktadır. Sözlükte Rei “her yerde varolan”; Ki “ruhsal yaşam enerjisi”, Reiki ise “evrensel yaşam enerjisi” anlamına gelmektedir (Müler ve Günther 2006; Sağkal, Eşer 2009; Yücel 2007). Reiki, Budist bir rahip olan Dr. Mikao Usui tarafından 19. Yüzyılda Japonya’da keşfedilmiş (Müler ve Günther 2006; Sağkal, Eşer 2009), 20.yüzyılın başlarında da onun spiritual teknikleri kullanılmaya başlanmıştır (http://nccam.nih.gov/health/reiki/0315_BKG.pdf). Yücel (2007) yapmış olduğu çalışmasında ülkemizin, Reikinin dünya genelindeki yayılma sürecinden etkilenen ülkeler arasında olduğunu, resmi ve özel kurumlarda uygulandığını belirtmiştir (Yücel 2007; www.bugday.org./article.php?ID=134). REĠKĠ DOKUNMA TERAPĠSĠ Akupressure, refleksoloji, masaj uygulamalarında olduğu gibi spesifik amaçlarla yapılan Reiki, eğitimini almış kişiler tarafından insan vücudunun enerji merkezlerine (çakralara) dokunarak uygulanır. Reiki eğitimi: Reiki mastırı (üstadı) tarafından verilen Reiki eğitimleri 3 dereceden oluşur. Birinci derece Reiki eğitiminde; Reiki’nin tarihçesi, nasıl çalıştığı, yararları, tedavi yöntemi olarak el pozisyonların kendine ya da başkalarının vücuduna uygulamada nasıl kullanılacağı, temel el pozisyonların nasıl uygulanacağı öğretilir (Anderson ve Ameling 2001; Miles ve True 2003;) Yücel 2007). İkinci derece Reiki eğitiminde; semboller, sembollerle ilgili bilgiler, uygulama ile zihinsel bilgilerin çoğu ve uyumlama yer alır. Reiki 1 ile elde edilen şifa gücü bu uyumlama ile artmaktadır. Bu sembollerin anlamı ve özelliği; enerji gücünü arttırmak, duygusal ve zihinsel problemleri çözmek, zaman ve mekânın ötesinde tedavi yöntemleri öğrenilir. Bu düzeyde uzaktan tedavi (uzak mesafeden tedavi tekniği), geçmişe dönük tedavi (geçmişe odaklanarak travmanın iyileştirilmesi), geleceğe dönük tedavi (kendimiz için geleceğe dönük Reiki enerjisi gönderme, arzulanan koşulları oluşturma) elde edilir. Üçüncü derece Reiki eğitiminde; Reiki mastırı olmak için alınır (Anderson ve Ameling 2001; Müler ve Günther 2006; Yücel 2007). Reikinin Etki Mekanizması: Reikinin etkili olup olmadığı bugün bir sorun olmaktan çıkarak nasıl ve hangi mekanizmalar üzerine etki yaptığı tartışılır olmuştur (Anderson ve Ameling 2001; Bossi ve ark.2008; VaanderVaart, Gijsen ve Wildt 2009). Etkilerinin açıklanması çeşitli teorilere dayanır. Bunlar enerji teorileri ve hemşirelik teorileridir. a) Enerji teorileri Organların elektromanyetik alanlar yoluyla iletişimde olduğu ve Reikinin tıkanmış kanallardaki enerjinin tekrar dolaşmasına yardımcı olduğu görüşünü savunur (Bossi ve ark 2008;). Reiki uygulamasının mekanizması hakkında çok popüler teorilerden biri Geleneksel Doğu Tıbbında kullanılan meridyenlerdir (enerji merkezleri) (Chang 2001 a). Vücudumuz üzerinde, çakra adı verilen enerji merkezleri vardır. Her çakra, farklı frekanstaki bir enerjinin giriş kapısıdır. Bu enerji kanalları, insan vücudunda yaşam enerjisini (Ki) dolaştırır ve enerji akışını dengeler (Chang 2003; www.reikievi.com). Ki’nin özelliği insan varoluşunu içeren tüm yaşamı canlandıran ve evreni sürdüren güçlü, işlevsel ve dinamik bir güç olmasıdır. Ki insan yaşamının materyal ve spiritual maddesi olarak kabul edilir. İnsan bedeni, aklı ve ruhundan geçen Ki’nin evrenle olan ilişkisiyle yaşar. Hayatın temeli olan Ki insan ve evren arasında akar. İnsanoğlu Ki’yi sürekli olarak evrendeki hava, güneş, toprak ve su gibi çeşitli kaynaklardan alır (Chang 2001 a; Chang 2003; Copa 2008). Ne zaman bu enerji kapılarından birinde tıkanıklık oluşursa, vücudun enerji alımı güçleşir. Böylece rahatsızlıklar ve hastalıklar ortaya çıkar. Çakralar düzgün çalışmadığı zaman vücut, sağlığını korumakta zorlanır. Yaşam enerjisi, çakralar yolu ile vücutta dolaşım sağlar. Vücudumuzdaki ana merkezleri kontrol eden temel yedi çakra çok önemlidir (Tablo 1). Bu çakralar vücut üzerinde, omurga boyunca yer alırlar. Çeşitli şekillerde, büyük salgı bezleri ve sinir ağı merkezleriyle kesişirler. Böylelikle Reiki, çakralar ve salgı bezlerinin ortak çalışması ile beden üzerinde bir hareket kabiliyeti kazanır (Anderson ve Ameling 2001; Müler ve Günther 2006; www.reikienerjisi.com; www.reikievi.com). 184 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:4,Sayı:1. 2011 Uygulayıcı, insan vücudunun enerji merkezlerine (çakralarla) elle dokunarak vücutta var olan enerji yetersizliklerini ve tıkanıklarını giderir, vücudun enerji dengesini, kan ve lenf dolaşımını sağlar, otonomik sinir sistemini uyarır. Reiki vücutta enerji dolaşımını ve fiziksel ve ruhsal rahatlığı ve sağlığı yükselttiği gibi bakım veren ve bakım alan arasında da pozitif etkileşimi arttırmaktadır (Chang 2001 b; Chang 2003). Tablo 1: Temel Yedi Çakranın vücut sistemindeki etkileri(Müler ve Günther 2006; Vitale ve Connor 2006; www.reikievi.com, www.nyu.edu/classes/keefer/nature/Paule.html) ÇAKRALAR ETKĠSĠ 1.Çakra(Kök çakra) Koksiks üzerindedir. Böbrek üstü bezlerini ve vücut sıvılarının kimyasal yapısını kontrol eder, sinir ve dolaşım sistemlerinin çalışmasından sorumludur. Bu çakra tıkalı veya kapanmış ise konstipasyon, hemoroid, obezite, siyatik sinir ağrısı, artrit, diz sorunları, iştahsızlık ve intihar gibi sorunlar görülür. 2.Çakra(Sakral çakra) Göbek deliğinin altında, karın bölgesindedir. Üreme organları, böbrekler, mesane, kan, sindirim asitleri ve benzeri vücut sıvıları, prostat bezleri, pelvis, overler ve bağırsaklara yaşam enerjisi sağlamaktadır. Çakrada tıkanıklık olduğunda, kişide cinsiyet problemleri, cinsel kimlik sorunları, özgüven eksikliği, bedenini sevmeme, duygusal felç ve üreme organlarında rahatsızlıklar ortaya çıkar. 3.Çakra(Solar pleksus–güneş sinir ağı merkezi) Mide çakrasıdır. Göğüslerin altında göbek deliğinin üzerindedir. Özsaygının, kendini değerli kılmanın, benliğin, gücün enerji merkezidir. Çakrada tıkanıklık olduğunda organlara yönelik hastalıklar, sinirlilik, diyabet, bağımlılık gelişir. 4.Çakra(Kalp çakrası): Göğüslerin ortasındadır. Sevginin ve ilişkilerin enerji merkezidir. Burada timus bezi bulunur. Timus bezinin çalışması ile bağışıklık sistemi arasında yakın bir ilişki vardır. Çakrada tıkanıklık olduğunda damar tıkanıklığı, akciğer kanseri, fibrokistler, kalp ve bağışıklık sistemiyle ilgili hastalıklar görülür. 5.Çakra(Boğaz çakrası): İfadelerin, iletişimin ve isteklerin enerji merkezidir. Boğazın üstünde hem tiroid ve paratiroid bezlerine hem de gırtlak, boyun, ense, akciğer, bronşlar, yemek borusu, ses telleri, çene, dişler, akciğerlerin üst kısmı, omuz ve kolların enerji merkezidir. 6.Çakra(Alın çakrası–üçüncü göz) Alın üzerindedir. Ruhsal süreçlerin ve sezgilerin enerji merkezidir. Burada hipofiz salgı bezi vardır. Bu bezin işlevi, büyümeyi ve metabolizmayı kapsayan hormonları salgılamaktır. Bu çakra hem fiziksel, hem de spiritüel anlamda görme ile doğrudan bağlantılıdır. Çakrada tıkanıklık geliştiğinde unutkanlık ve ruhsal gelişimi reddetme, güç gösterileriyle başkalarını etkileme gibi davranışlar ortaya çıkar, algı bozukluları, baş ağrılarına sebep olur. 7.Çakra(Taç-tepe çakra) Başın üst kısmında bulunmaktadır. Spiritual ilişkilerin enerji merkezidir. Beyin zarı ve merkezi sinir sisteminin büyük bölümünü besler. Burada epifiz salgı bezi vardır. Seratonin ve melatonin hormonu üzerinde etkisi vardır. Çakrada tıkanıklık geliştiğinde uykusuzluk, depresyon gibi rahatsızlıklar görülür. Hemşirelikte Yeni Bir Uygulama: Reiki …185 b) HemĢirelik Teorisi Reiki dokunma terapisi, hemşirelik kuramcılarından Rogers’ın “Üniter (bütüncül) İnsan Teorisine” dayanmaktadır. Rogers’ın teorisinde insan ve çevrenin birbirleriyle etkileşim halinde olan enerji alanları olduğuna dair ilkeler yer almaktadır. Rogers 1992 yıllında enerji alanlarının hem canlının hem de cansızın temel birimini oluşturduğunu ve enerji alanlarının alışverişe ve genişlemeye uygun olduğunu belirtmiştir (Fazio, Quinn Griffin, McNulty ve Fitzpatrick 2010; Vitale ve Connor 2006). Rogers 1996 yıllarında hemşirelik dergilerinde “enerji terapisi olan Reikinin hemşirelikteki kullanımı” hakkında makale yazmıştır (Anderson ve Ameling 2001). Makalelerde “Üniter İnsan Teorisi”ne dayanan Reikinin, hemşirelik uygulamasında önemini destekleyen kanıtlara da yer verilmiştir (Fazio ve ark.2010). REĠKĠ DOKUNMA TERAPĠSĠNĠN HEMġĠRELĠKTE KULLANIMI D. Krieger 1970’li yıllarda, Reikiyi binlerce hemşireye öğreterek hemşirelikte bir öncü olmuştur. Bu teknik dünyanın pek çok ülkesindeki hastanelerde kullanılmaya başlanmıştır (Aghabati ve ark.2010; Vitale 2007; Wardel ve Engebretsone 2001). Modern tıpta ise Reiki dokunma terapisi, hemşirelerin bağımsız fonksiyonlarından biri ve hemşirelik bakımının bir parçası haline gelmiştir (Aghabati, Mohammadi ve Esmaiel 2010; Anderson ve Ameling 2001; Bossi ve ark.2008; Chang 2003; Eschiti 2007; Vitale 2006; Sağkal, Eşer 2009; Vitale 2007; Wardel ve Engebretsone 2001; Wardell ve Weymouth 2004). Son on yıl içinde, hastanelerde, hospis bakım alanlarında, acil ve psikiyatri birimlerinde, huzurevlerinde, ameliyathanelerde, obstetrik ve jinekoloji birimlerinde, yenidoğan bakım ünitelerinde ve diğer birçok alanlarda, hastalık semptomlarının yönetiminde hemşireler ve diğer sağlık personelleri tarafından Reiki’nin kullanımı artmıştır (Tablo 2) (Good, Albert, Anderson, Wotman, Cong, Lane ve Ahn 2010; Miles ve True 2003; Vitale 2007). Tablo 2: Reikinin uygulandığı hastalıklar (www.reikiinmedicine.org) Kanser AIDS Kalp hastalıkları Otizm/gelişimsel bozukluklar Anksiyete, depresyon gibi emosyonel bozuklar Crohn hastalığı Akut/kronik ağrı İrritabl bağırsak sendromu İnfertilite Travmatik beyin yaralanması Nörodejeneratif bozukluklar Yorgunluk sendromu 186 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:4,Sayı:1. 2011 REĠKĠ ĠLE ĠLGĠLĠ YAPILMIġ ÇALIġMALAR Son on yıl içerisinde Reikiyle ilgili yapılmış çalışmalar incelendiğinde organizma üzerinde birçok olumlu etkileri olduğu saptanmıştır (Tablo 3) . Enerji terapilerinden (terapötik dokunma, iyileştirici dokunma ve Reiki) biri olan Reiki dokunma terapisinin bir hemşirelik uygulaması ve hemşirelik bakımının bir parçası olduğunu ileri süren birçok çalışmalar incelenmiştir (Anderson ve Ameling 2001; Bossi ve ark.2008; Chang 2001 a; Chang 2003; Eschiti 2007; Vitale 2006; Wardell ve Weymouth 2004). Wardell ve ark. (2001) Reiki dokunma terapisinin etki mekanizmasını incelemeyi amaçladığı araştırmada; 23 sağlıklı bireyin Reiki uygulaması öncesinde, sırasında ve sonrasında stresi azaltmada etkili olduğunu gösteren anksiyete düzeyi, IgA ve kortizol salınımı, kan basıncı, cildin tepkisi, kas gerilimi ve cilt sıcaklığı gibi biyolojik testlerine bakılmıştır. Ölçümlerin öncesi ve sonrası karşılaştırıldığında anksiyetenin önemli derecede azaldığı, IgA salınım düzeyinin önemli derecede arttığı, ancak kortizol salınımının istatistiksel olarak anlamsız, sistolik kan basıncında önemli bir düşme, cilt sıcaklığında artış ve tedavi sırasında EMG’nin azaldığı saptanmıştır. Böylece Reikinin stresi azaltmada etkili bir uygulama olduğu düşünülmektedir. Vitale (2006) hemşirelerin, fiziksel sağlık kadar emosyonel, ruhsal ve spiritual iyiliği sağlarken bakım vermede terapötik dokunma ve Reiki gibi geleneksel olmayan, destekleyici modelleri uygulamaları konusunda farkındalıklarının gittikçe arttığını belirtmiştir. Vitale (2007) incelediği birçok araştırma sonucu doğrultusunda hemşirelik teorisyenlerine (Florance Nightingale, Marta Rogers ve Jean Watson) dayandırdığı çalışmasında; şimdilerde hemşirelik uygulaması olarak geçen Reiki dokunma terapisinin, iyileşmeyi hızlandırmada, stresi azaltmada, gevşemeyi artırmada kullanıldığını ileri sürmüştür. Bossi ve ark. (2008) çalışmasında Reikinin Kanser Enstitüsü’nde çalışan hemşirelerin klinik uygulamalarının bir parçası haline geldiğini ve bu doğrultuda hemşirelikte bütüncül yaklaşım açısından, Reikinin hemşirelik bakımına entegre edilmesinin uygun olduğu ileri sürülmüştür (Pocotte ve Salvador 2008). Pocotte ve ark. (2008) ağrı yönetiminde rehabilitasyon hemşirelik girişimi olarak Reikinin uygulandığı vaka çalışmasında; 6 haftalık süreçte, her biri 30 dakika süren Reiki uygulamasından sonra paraplejik vakanın her uygulama sonrasında ağrısının azaldığını, kendini iyi hissettiğini ve nabız hızında azalma olduğunu belirtmiştir. Cassidy ve ark. (2010) ameliyat öncesi Reiki uygulanmasının etkisini inceledikleri kontrollü araştırmada; 38 kadın hasta 2 grup (müzikli Reiki uygulaması ve yalnızca müzik uygulaması) karşılaştırılması sonucunda; müzikli Reiki uygulamasının diğerine göre nabız hızında, sistolik kan basıncında, anksiyete ölçeğinde önemli bir farklılık olduğu saptanmıştır. Reikinin hastaların fizyolojik ve psikolojik değişkenleri üzerinde olumlu ve orta derece bir etki yarattığını, derin bir rahatlama meydana getirdiğini, olumlu ruh halini artırdığını, anksiyeteyi, ağrıyı ve analjezik kullanımına gereksinimi azaltığını öne süren kanıtlar vardır (Fazio ve ark.2010). Jackson ve ark. (2008) yazdıkları makalede, kanser hastalarında terapötik dokunmanın ağrıyı ve anksiyeteyi azaltıp azaltmadığını ve terapötik dokunmanın etkisini mevcut araştırmalarla incelemişlerdir. Bu makalede Hemşirelikte ve Sağlık Bakımında Kanıta Dayalı Uygulamalardan 7 kanıt düzeyinden (I-VII kanıt düzeyleri) söz edilmiştir. Terapötik dokunma, iyileştirici dokunma ve Reikiyi kapsayan dokunma terapisine ilişkin toplam 12 makale incelenerek kanıt düzeylerine bakılmıştır. Birinci kanıt düzeyinden 1 makale, 2. kanıt düzeyinden 4 makale, 3. kanıt düzeyinden 1 makale, 4. kanıt düzeyinden 3 makale, 6. kanıt düzeyinden 3 makale incelenmiştir. Bu incelemeler sonucunda; dokunma terapisinin kanser hastalarında ağrı ve anksiyeteyi azalttığını, hastaların fiziksel ve psikolojik bakımında hemşirelerin holistik rolünün önemli olduğunu ve hasta bakımında bir yöntem olabileceğini ileri sürmüşlerdir. Hemşirelikte Yeni Bir Uygulama: Reiki …187 Son 20 yılın birçok makalelerinin incelendiği araştırmada; nonfarmakolojik yöntemlerden 12 klinik uygulamanın (aromaterapi, dikkatini dağıtma, imajinasyon/düş kurma, mizah, masaj, müzik, Reiki, sıcak-soğuk uygulama, meditasyon, refleksoloji, pozisyon verme, TENS) kanıt derecelerine (A-E derece) bakılmıştır. Yedi Reiki makalesinin incelenmesi sonucunda altı makale D, bir makale C derecesinde olduğu saptanmıştır. Reiki uygulamasının aromaterapi, sıcak-soğuk uygulama, refleksoloji, meditasyon, TENS ve pozisyon verme gibi yöntemlere göre kanıt derecesi daha yüksek iken, müzik, masaj, imajinasyon, mizah gibi yöntemlerle kanıt derecesi aynı olduğu saptanmıştır (Williams 2009). Tablo 3: Reikinin organizma üzerindeki etkileri Ģunlardır (Anderson ve Ameling 2001; Jackson, Kelley, McNeil, Meyer, Schlegel ve Eaton 2008; Lee, Jang, Jang ve Moon 2003; www.nurseteacher.com/phd/paper1.pdf; Movaffaghi, Hasanpoor, Farsi, Hooshmand ve Abrishami 2006; Pocotte 2008; Vitale ve Connor 2006; Williams 2009): Yaşam bulguların (kan basıncı, nabız hızı, solunum hızı) normal düzeye ulaşmasını sağlar Hemoglobin ve hematokrit düzeylerinde pozitif değişiklikler meydana getirir. Akut ve kronik ağrıyı azaltır Uykuyu kolaylaştırır Yorgunluğu giderir Anksiyeteyi ve korkuyu azaltır Depresyonu giderir Stresi azaltır Gevşemeyi sağlar Hastanede kısaltır Analjezik kullanımını azaltır Hasta memnuniyetini artırır Yara iyileşmesini kolaylaştırır Başa çıkma becerilerini artırır İletişimi kolaylaştırır Sindirimi kolaylaştırır Kemoterapi ve radyoterapinin yan etkilerini azaltır. Benlik saygısını artırır. kalma süresini SONUÇ VE ÖNERĠLER Yapılan literatür incelemesi sonucunda; tamamlayıcı ve alternatif terapilerden biri olan Reiki dokunma terapisinin organizma üzerinde pozitif etkilerine ve yurtdışında hemşirelik alanında uygulanmasına rağmen ülkemizde, hastane ortamında nonfarmakolojik hemşirelik girişimi olarak kullanılmayan ve bilinmeyen bir yöntem olduğu fark edilmiştir. Bu makalenin sonucunda ülkemizde hemşirelik uygulamalarına yeni bir açılım kazandıracağı düşünülmektedir. Reiki sağlıklı/hasta bireyin fiziksel ve ruhsal yönden iyileştirici ve rahatlatıcı olma özelliğiyle kolay, etkili, güvenli olmasından dolayı hemşirelerin bağımsız fonksiyonları doğrultusunda hasta bakımında uygulanmalı ve Reikinin etkililiğine ilişkin çalışmalar da yapılmalıdır. KAYNAKLAR Aghabati N, Mohammadi E, Esmaiel ZP (2010). The Effect Of Therapeutic Touch On Pain And Fatigue Of Cancer Patients Undergoing Chemotherapy. ECAM, 7(3):375-381. Anderson LN, Ameling A (2001). Reiki: A Complementary Therapy for Nursing Practice. Journal of Psychosocial Nursing& Mental Health Services, 39(4):42-49. 188 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:4,Sayı:1. 2011 Bossi LM, Jane Ott M, DeCristofaro S (2008). Reiki as A Clinical Intervention in Oncology Nursing Practice. Clinical Journal of Oncology Nursing, 12(3):489-494. Cassidy N, Collins K, Cyr D, Magni K (2010). The Effect of Reiki on Women’s Preoperative Anxiety in An Ambulatory Surgery Center. Journal of PeriAnesthesia Nursing,25(3):196-198. Chang SO (2001a). Meaning of Ki Related To Touch in Caring. Holist Nurs Pract, 16(1):73-84. Chang SO (2001b). The Conceptual Structure of Physical Touch in Caring. Journal of Advanced Nursing, 33(6):820-827. Chang SO (2003). The Nature Of Touch Therapy Related To Ki: Practitioners’ Perspevtive. Nursing and Health Sciences, 5:103-114. Coppa D (2008). The Internal Process of Therapeutic Touch. Journal of Holistic Nursing, 26(1):17-24. Eschiti VS (2007). Healing Touch. Dimens Crit Care Nurs, 26(1):9-14. Fazio DL, Quinn Griffin MT, McNulty SR, Fitzpatrick JJ (2010). Energy Healing and Pain. Holist Nurs Pract. 24(2):79-88. Good M, Albert JM, Anderson GC, Wotman S, Cong X, Lane D, Ahn S (2010). Supplementing Relaxation And Music For Pain After Surgery. Nursing Research, 59(4):259-269. Jackson E, Kelley M, McNeil P, Meyer E, Schlegel L, Eaton M (2008). Does Therapeutic Touch Help Reduce Pain and Anxiety in Patients with Cancer? Clinical Journal of Oncology Nursing, 12(1):113120. Lee MS, Jang JW, Jang HS, Moon SR (2003). Effects of Qi-therapy on Blood Pressure, Pain and Psychological Symptoms in The Elderly: A Randomized Controlled Pilot Trial. Complementary Therapies in Medicine, 11:159-164. Lynn Cox C, Hayes JA. Physiologic and Psychodynamic Responses of Critical Care Patients to the Administration of Therapeutic Touch. www.nurseteacher.com/phd/paper1.pdf Erişim:10.09.2012. Miles P, True G (2003). Reiki-Review of a Biofield Therapy History, Theory, Practice and Research. Alternative Therapies in Health and Medicine, 9(2):62-72. Moquin B, Blackman MR, Mitty E, Flores S (2009). Complementary and Alternative Medicine (CAM). Geriatric Nursing, 30:196-203. Movaffaghi Z, Hasanpoor M, Farsi M, Hooshmand P, Abrishami F (2006). Effects of Therapeutic Touch on Blood Hemoglobin and Hematocrit Level. Journal of Holistic Nursing, 24(1):41-48. Müller B, Günther HH (2006). Reiki Uygulamalı Şifacılık Teknikleri. Ege Meta Yayınları, İzmir. Pocotte SL, Salvador D (2008). Reiki as a Rehabilitative Nursing Intervention for Pain Management: A Case Study. Rehabilitation Nursing, 33(6):231-232. Sağkal T, Eşer İ (2009). Emphasis On Nursing Of Reiki Touch Therapy According To Rogerian Theory, 1st International Congress on Nursing Education, Research & Practice 15 to 17 October 2009 Thessaloniki, Greece. VaanderVaart S, Gijsen VMGJ, Wildt SN (2009). A Systemic Review of The Therapeutic Effects of Reiki. The Journal of Alternative and Complementary Medicine, 15(11):1157-1169. Vitale A (2006). The Use of Selected Energy Touch Modalities as Supportive Nursing Interventions. Holist Nurs Pract, 20(4):191-196. Vitale AT, O’Connor PC (2006). The Effect of Reiki on Pain and Anxiety in Women with Abdominal Hysterectomies. Holist Nurs Pract. 20(6):263-272. Hemşirelikte Yeni Bir Uygulama: Reiki …189 Vitale A (2007). An Integrative Review of Reiki Touch Therapy Research. Holist Nurs Pract, 21(4):167-179. Wardel DW, Engebretsone J (2001). Biological Correlates of Reiki Touch Healing. Journal of Advanced Nursing, 33(4):439-445. Wardell DW, Weymouth KF (2004). Review of Studies of Healing Touch. Journal of Nursing Scholarship, 36(2):147-154. Williams AM (2009). Facilitating Comfort for Hospitalized Patients Using Non-Pharmacological Measures: Preliminary Development of Clinical Practice Guidelines. International Journal of Nursing Practice, 15:145-155. Turan N, Öztürk A ve Kaya N (2010). Hemşirelikte yeni bir sorumluluk alanı: Tamamlayıcı terapi. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 3(1):93-98. Yücel D (2007). Reikinin Oluşumu, Gelişimi ve Türkiye’deki Yansımaları. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Yüksek Lisans Tezi, İzmir. www.reikienerjisi.com Erişim:01.09.2010 www.reikievi.com Erişim:01.09.2010 www.reikiinmedicine.org Erişim:01.09.2010 www.bugday.org./article.php?ID=134. Erişim:01.09.2010 http://nccam.nih.gov/health/reiki/0315_BKG.pdf. Erişim:05.09.2010 www.nyu.edu/classes/keefer/nature/Paule.html E.T:01.09.2010 ĠletiĢim adresi: Öğr. Gör. Tülay SAĞKAL Ege Üniversitesi Ödemiş Sağlık Yüksekokulu Adres: E.Ü. Ödemiş Sağlık Yüksekokulu Atatürk mah. Atatürk cad. No: 3 Ödemiş/İzmir Tel: 0232 5443450/0506 4883973 e-mail: tulay.sagkal@ege.edu.tr