TOFAŞ TÜRK OTOMOBĐL FABRĐKASI A.Ş. TARĐHÇE 1
Transkript
TOFAŞ TÜRK OTOMOBĐL FABRĐKASI A.Ş. TARĐHÇE 1
TOFAŞ TÜRK OTOMOBĐL FABRĐKASI A.Ş. TARĐHÇE 1- Kuruluştan Önceki Dönem ve Kuruluş ----------------------------------Egemak Şirketimizin, FĐAT kumpanyasının Türkiye Traktör Genel Distribütörlüğünü deruhte etmesinden sonra, bu kumpanya ile münasebetlerimiz daimi bir gelişme kaydetti. Hatta 1963 - 64 yıllarında Fiat'la müştereken bir kamyon imalat - montaj tesisi kurulmasına teşebbüs edildi. Đtalyan yetkili elemanları, defalarca memleketimize geldiler ve resmi makamlarla müzakerelere iştirak ettiler,Fakat, busahada ihtiyaçtan üstün kapasite bulunduğu ileri sürülerek komitece müracaatımız reddedildi. Bunun üzerine yabancı sermayeyi Teşvik Kanununun verdiği imkanla Ticaret, Sanayi ve Maliye Bakanlarına itiraz dilekçesi de verildi, fakat yine sonuç alınamadı. Daha önce de Tormak Şirketimiz kotalardan faydalanarak Fiat'tan kamyon ithaline başlamış, hatta 1958 senesinde kabul edilen özel bir kota ile Fiat'tan bir miktar otomobil de getirtmiştir. Bütün bu temaslar grubumuzla Fiat arasında mevcut karşılıklı sempatiyi arttırmıştı. Bu itibarla grubumuzda Fiat'la bir otomobil fabrikası kurulması düşüncesi yer etmeye başladı. Bay Vehbi Koç'un, Ortak Pazar Protokolu'nun imzası münasebetiyle Bay Bernar Nahum'a yazdığı 14.9.1963 tarihli mektubun şu satışları, bu düşüncenin doğuşu hakkında bir fikir vermeye yeterlidir. "Şuna inanıyorum ki, bu memlekette hangi esaslı kumpanya Otmotiv Sanayii işine, rakiplerden evvel başlarsa, o muvaffak olacaktır. Bu memlekette kamyon ve otomobil imal edilmesi lazım.Geniş bir otomobil piyasası olacaktır. 1965 senesinde Ereğli bitiyor. Mühim bir iptidai madde kısmı bu fabrikalardan temin edilecektir. Müşterek Pazar'ın Türkiye'ye vereceği 175 milyon dolarlık krediden kamyon ve otomobil fabrikası için kredi almanın kolay olacağı kanaatindeyim. Ford'la bu kadar uğraştık, muvaffak olamadık. Fiat, bilgisi ile, bizleri yakından tanıması ile bu işe en layık olanıdır. http://www.e-ucy.com Fiat, Đş ve Sınai Kalkınma Bankaları ve daha münasip görülecek bir iki esaslı firma ile % 50'si Fiat, % 50'si Türk Grubu olmak suretiyle 100 milyon liralık bir şirket kurmalı, 100 milyon da müşterek pazar kredisinden alıp bu işe başlamanın çok isabetli olacağı kanaatindeyim. Bu fikrim size de uygun gelirse evvela Dr. Valletta'yı ziyaret etmek, bu fikrimizi açmak, ondan sonra bankalarla konuşmak, bir de Yugoslavya ve Đspanya'yı ziyaret ederek onların imalatlarını yerinde grmek istiyorum. Bundan sonra alınamaz." yalnız montaj ile bu işten bir netice Bu mektuptan sonra temaslar başladı. Vehbi Koç düşündüğü ziyaretleri yaptı. Haziran 1965'de Torino'ya giden Bernar Nahum, Fiat'ın ileri gelen ve ilgili müdürleri olan Bonelli, Vinea, Raschia, Zileri, Genesi, Brasca ile yaptığı toplantılarda fikri olgunlaştırdı ve 17 Haziran 1965 tarihli bir memorandum verdi. Đlk yazılı teklifi bu memorandum teşkil eder. Bu itibarla Tofaş Fabrikasının gerçek hareket noktası bu memorandum ve iş programının verildiği 17.6.1965 olarak kabul edilebilir. Bunu takiben Fiat memleketimize bir heyet gönderdi. Fiat'çılar memleketin iktisadi şartlarını ve Grubumuzun düşüncelerini tesbit etmek için 5 sahifelik bir soru listesi verdiler. Bay Bernar Nahum'un hazırlayarak Bay Vehbi Koç'un Aralık 1965'de Sanayi Bakanına ve Planlama Müsteşarlığına sunduğu (Türkiye'de bir otomobil endüstrisi kurulması) raporunda bir taraftan süratli bir tedbir olarak Anadolu imalatı ileri sürülürken, daha ileriki bir vadede esaslı bir endüstriye geçiş zemini hazırlanmasında Fiat'la temasların ilk müsbet intibalarının etkisi vardır. Fiat'çıların başlangıçta olumlu ve anlayışlı görünmelerine rağmen bundan sonra 2 sene Đstanbul'da Torino'da, Ankara'da muhtelif kademelerde çekişmeli müzakereler oldu. Nihayet Fiat'da Türkiye'de grubumuzla müştereken bir otomobil imalini prensip itibariyle kabul ettiğinden, Planlama'ya müracaata karar verildi. 2 http://www.e-ucy.com Buna rağmen Fiat'dan fiili bir netice çıkmayınca 26 Ocak 1966'da Bay Vehbi Koç Fiat'ın en kuvvetli elemanı olan Prof. Valetta'ya bir mektup yazarak Fiat'ın artık kesin bir karar almasını teklif etti. Prof. buna verdiği 9 Şubat 1966 tarihli cevapta etüd ve projelere başlanmak hususunda Fiat'ın karar verdiğini bildirdi. Bundan sonra işin kronolojik seyri şöyle oldu ; − 12 Mart 1966'da Sanayi Bakanlığına bir mektup yazarak bu projenin tahakkuku için Bakanlıkta bir komisyon kurulmasını teklif edildi. − Haziran 1966'da Fiat, Sanayi Bakanlığına bir "Letter of Intent" gönderdi. − 12 Eylül 1966'da Türkiye Sınai Kalkınma ve Đş Bankalarına, bu işte ortak olmaları için resmen müracaat edildi. 2 banka da 20 milyon lirayı aşmamak şartıyla sermayenin % 10'u nisbetinde iştiraki müsbet karşıladıklarını bildirdiler. Fakat, bilahare Sınai Kalkınma Bankasının iştiraki tahakkuk etmedi. Sanayi Bakanlığı ile ilk temaslarda böyle büyük bir kuruluşta bir iktisadi devlet teşekkülünün de hissesi olmasını tercih ettikleri anlaşıldığından, Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu ile de temas edildi. Kurumun bilahare % 10'unu halka satmak üzere % 25 sermaye ile iştiraki tekerrür etti ve Devlet Đktisadi Teşekkülleri mevzuatına göre gereken Bakanlar Kurulu kararı alındı. − Ekim 1966'da Fiat tarafından, Türkiye'de bir otomobil fabrikası tesisi ile ilgili ön anlaşma projesi grubumuza gönderildi. Esasen bu ön anlaşma projesi Bay Bernar Nahum tarafından hazırlanarak Eylül 1966'da Torino'da Fiat'cılara verilmişti. Bu proje ile ilk defa olarak konu, Fiat Umum Müdürlüğü seviyesinde yapılan görüşmelere intikal etti. − Kasım 1966'da Mr. Briziu başkanlığında bir etüd ekibi, servis turistik şirketinin bulunduğu apartmanın yarısını işgal ederek çalışmalarına başladı. Bu heyet bilhassa imalatta faydalanılacak yan sanayiinin imkanları üzerinde geniş tetkik ve temaslar yaptı. − 20-23 Şubat 1967'de Bernar Nahum ve Can Kıraç Torino'da, proje etrafında müzakerelere girişerek son durumu bir memorandum ile tesbit ettiler. 3 http://www.e-ucy.com − Bir taraftan da kurulacak şirketin Türk ortaklarının tesbiti için temaslar yapıldı. Bay Vehbi Koç, Ordu Yardımlaşma Kurumunun (OYAK) bu şirkette hissedar olmasını arzu ediyordu. Bunda yeni bir sanayi sahasının ilk kuruluşta yaygın bir rekabetle zedelenmemesi düşüncesi kadar (OYAK) gibi kuvvetli kaynaklara sahip bir teşekkülle özel sektör arasında daha sıkı bir rabıta tesisi başlıca amildi. Đlk önce Sanayi ve Milli Müdafaa Bakanlarına bu fikir açıldı. Tasvibleri ile 13.4.1967'de Bay Vehbi Koç, yanında Baylar Hulki Alisbah ve Bernar Nahum olduğu halde Oyak Umum Müdürü Rasim Onikici'yi ziyaret etti. Ona da anlatıldı ve % 25 ortaklık teklifinde bulundu. Cevap çok kesin oldu. "Oyak % 51'den aşağı ve idaresine hakim olmayacağı bir teşekküle giremez. Volvo ile anlaşma yapılmıştır" Bundan sonradır ki Sanayi Bakanlığının tasvibi ile Makina veKimya Endüstrisi Kurumu'nun Tofaş'a ortaklığı bahis konusu oldu. − Mayıs 1967'de "FIAT 850" model otomobilin 124 modelle değiştirilmesi kararlaştırıldı. Lisans ve teknik yardım anlaşması üzerinde de mutabakata varıldı. Aynı anda distribütör şirket hususundaki Koç Holding düşünceleri Fiat'a bildirilerek ilk teklif yapıldı. − Temmuz 1967'de hazırlandı. − 1967 Temmuz sonlarında Mr. Vinea Ankara'ya gelerek 13 Ağustos tarihlerinde Sanayi Bakanlığı ile tekrar görüşüldü ve 23.9.1967'de Fiat, Sanayi Bakanlığına resmen müracaat etti. − Bu arada Kasım 1967'de Đtalya'da durum tekrar müzakere edilerek, görüş birliği protokolu tanzim edildi ve aynı ayın sonunda 6224 sayılı kanuna göre çıkarılacak kararname için Planlama Teşkilatı ile resmi toplantılar yapıldı. − Bakanlar Kurulunun 2 Mayıs 1968 tarihli kararı ile 13.5.1968 tarihli kararı ile 13.5.1968 tarihli resmi gazete 6/9910 karar sayısı ile neşredildi. − Nihayet 23 Temmuz 1968'de Ankara'da, Büyük Ankara Oteli'nde ilgili Bakanlıkların da katıldıkları bir törenle "Tofaş Türk Otomobil Fabrikası A.Ş."nin Esas Mukavelesi Noter huzurunda imza edildi. Tasdik ve tescil formaliteleri ikmal edilerek bu Esas Mukavele 8.10.1968'de yayınlandı. http://www.e-ucy.com kurulacak şirketin esas mukavelesi 4 http://www.e-ucy.com Bu suretle - daha evvelki montaj teşebbüsleri hariç otomobil fabrikası olarak teşebbüse fiilen girişilen Haziran 1965'den esas mukavelenin imzasına kadar 37 aylık bir hazırlık, müzakere, müracaat ve takip devresi geçti. Kuruluş ve Sermaye Tezyidi ---------------------------8.10.1968 tarihli Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde yayınlanan Esas Mukavele ile şirket 30 milyon lira sermaye ile kuruldu. Kurucu ortaklar ve sermaye payları şöyledir ; Koç Holding A.Ş. Ege Petrol T.A.Ş. M.K.E.K. T.Đş Bankası A.Ş. Türk Grubu Internationale Holding Fiat S.P.A. Tutar (000TL.) --------------6.750 300 7.500 3.000 17.500 % -----22.5 1 25 10 58.5 12.450 --------------30.000 41.5 -----100 Yabancı Sermaye Kararları ve Kredi ----------------------------------Şirketin kuruluşuna esas teşkil eden ve 13.5.1968'de yayınlanan 6/9910 sayılı kuruluş kararnamesi şu esasları ihtiva ediyordu. 1. Şirket Fiat 124 tipi otomobil imal edecektir. 2. Kuruluşta 332.875.000 liralık bir envestisman öngörülmüştür. Bunun 180 milyon lirası sermaye, bakiye 152.875.000 lirası dış ve iç kredi ile sağlanacaktır. 3. Fabrika 30 13.11.1970) uzatılmıştır. ayda gerçekleştirilecektir. (Yani sonradan bu tarih 28.2.1971'e 4. Đmalata başlama tarihinden 18 ay sonunda veya fabrikanın 12.500 otomobil imalini gerçekleştirmesinden sonra yerli muhteva % 67'ye erişecektir. Đmalata başlandıktan 3 yıl sonra imalat 20.000'e çıkacaktır. 5. Đmalata başlamadan 5. yıl sonunda yerli muhteva %85'e çıkacak ve özellikle motor ve aktarma organlarının yerli olarak yapımı sağlanacaktır. Bunun için 4-5 sene zarfında 12.500.000 dolar ve 100.000.000 TL.'lık 2. kademe bir yatırım tahakkuk ettirilecektir. 5 http://www.e-ucy.com 6. Şirkete ; − % 70 yatırım indirimi, − Yatırım malları, hammadde ve imalat parçaları için 5 yıl süre ile % 80 gümrük indirimi (yani 13.5.1973'e kadar) − 5 yıl gümrük taksitlendirilmesi, kolaylıkla sağlanmıştır. Bu teşviklerin, 2. kademe yatırımın gerçekleşmesi halinde yeni yatırıma da 5 yıl daha uygulanması kararlaştırılmıştır. 7. Satış fiyatları "normal rekabet şartları sağlanıncaya kadar" fabrika yetkililerinin mütalaası alınmak suretiyle Sanayi Bakanlığınca tesbit edilecektir. Bu nisbette kar haddi, ödenmiş sermaye ve kanuni ihtiyatlar üzerinden 10 senede ortalama % 16,5'u geçmeyecektir. Normal rekabet şartları sağlanınca fiyatın resmi organlarca tesbitine son verilecek ve serbest bırakılacaktır. 8. Fiat'a 7 senede eşit taksitlerle ödenmek üzere 700.000 dolar teknik yardım ve mühendislik hizmetleri karşılığı know-how, ayrıca imalat miktarına göre % 1,5 'dan başlayıp % 0.5'e inen bir royalty ödenecektir. 9. Şartlar uygun oldukça otomobillerin ve parçalarının Đran, Irak ve Pakistan'a ihracı, herhangi bir izine gerek kalmadan yapılabilecektir. 10.Mamullerin dağıtımı ayrı bir şirket tarafından yapılacak ve bunun için kurulacak şirket yabancı sermaye kanunundan faydalanmayacaktır. 10.8.1970 tarihli devalüasyon kararlarından sonra 6/9910 sayılı Bakanlar Kurulu kararının yatırım tutarları ile ilgili mami hükümleri, Planlama Teşkilatının 9.11.1970 tarih ve 7 sayılı kararı ile (Resmi Gazete 28.11.1970) şu şekilde değiştirildi. Yabancı Ser. Nakdi Ayni Toplam Türk Grubu Genel Toplam 3.112.500 90.262.500 -------------93.375.000 % 41,5 131.625.000 % 58,5 -------------- -------225.000.000 % 100 6 http://www.e-ucy.com % 66 oranındaki devalüasyon sonucu meydana gelen farkın kredi olarak kabulü uygun görüldü. Yabancı ortak tarafından sağlanan bu kredi 1.623.790 dolardır. Bu kredinin yarısı 1975, diğer yarısı 1976'da geri ödendi ve esasında devalüasyonun doğurduğu kur farkından ileri gelen bu kredi için faiz tahakkuk ettirilmedi. Daha sonra 8.1.1971 tarihinde yayınlanan 7/1736 sayılı kararname ile Fiat'ın 1.350.000 dolar munzam kredi sağlaması kabul edildi. 3 yıl ödemesiz olarak 5 yıl vadeli olan bu krediye net % 8 faiz tahakkuk ettirildi. Fabrikanın açılışından önceki durumu tesbit eden 31.12.1970 bilançosuna göre, Đtalyan kredisinin tutarı 83.325.000 liraya tekabül etmektedir. Bu harici kredilerden gayri şirket 26.11.1969 tarihli fevkalade umumi heyet kararıyla 20 milyon lira da tahvil ihraç etmiştir. Bu tahviller 15.3.1971'den başlamak ve 15.3.1975'de itfa edilmek üzere 5 sene vadeli ve % 13 faizlidir. Bir özellikleri de tahvil hamillerine ilk imal edilecek otomobillerin alımında öncelik tanınmış ve bu taahhüt müracaat eden tahvil hamilleri için yerine getirilmiştir. Ortaklar Arası Protokollar --------------------------Şirket esas mukavelesinin imzasından evvel, teşebbüsün muhtelif safhalarındaki ortaklar arası mutabakatları tesbit ve teyid için ortaklar arasında bazı protokollar yapılmıştır. Şirket esas mukavelesinin imzası ile birlikte ayrıca 3 ek protokolda imzalanmıştır. Bunlar kısaca şu hükümleri ihtiva etmektedir ; 1. Şirket 30 milyon lira sermaye ile kurulmuşsa da ; sermayenin ihtiyaç nisbetinde 180 milyon liraya iblağı karşılıklı olarak taahhüd edilmiş ve esasları tesbit edilmiştir. Nama yazılı hisselerin hissedarlar arası satış mecburiyetinde istisnalar ve satışta tatbik edilecek fiyatın tesbit şekli belirtilmiştir. Umum Müdür ve Teknik Müdürün Đtalyan olması (5 yıldan sonra Türk grubu da teklif yapabilir) Kabul edilmiştir. 7 http://www.e-ucy.com 2. Kurulacak distribütör şirketin kuruluş esasları ; MKEK'nın halka satacağı % 10 hisseyi satamadığı takdirde Türk hissedarlara teklif mecburiyeti konulmuş ve almayanlara düşen hisselerin Koç Holding'ce alımı taahhüt edilmiştir. 3. Đdare Meclisinin kuruluş tarzı ve meclis üyelerinin teker teker rey hakkını haiz olmaları düzenlenmiştir. Arsa : Fabrikanın kuruluşunun kararlaştırılması ile birlikte inşa edileceği arazinin tesbiti için Đş Bankası, Koç Holding, MKEK ve Đtalyan temsilcilerinin de katılmasıyla geniş etüdler yapıldı. Bu heyet Sakarya ve Bursa vilayetleri dahilinde müteaddit yerler gezdikten sonra, Bursa - Gemlik şosesi üzerinde, Bursa'ya 10 km. mesafede Demirtaş nahiyesi hudutları dahilindeki, bugün fabrikanın kurulduğu arsayı tercih etti. Yapılan bir hissedarlar toplantısında bu karar tasvip olundu. Şirket, henüz resmen kurulmadığı için bu arsaların fera vaadi yoluyla alınması kararlaştırıldı. Bursa Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Bay Abdi Biçen satıcılardan vekalet aldı ve arsaları kurulacak bir şirkete devir imkanını veren bir ferağ vaadi ile Bay Hulki Alisbah namına sattı. Şirketin kuruluşundan sonra bu arsaların şirket namına ferağ ve tescilleri yapıldı. Bir çokları ölen dede ve babalarından intikali yapılmamış, hatta tapuya bağlanmamış durumda olan ve bir çok parseli dava konusu olan bu arsanın alımında başarılı çalışmalar gösteren şu zevatın isimlerini bir hatıra olarak kaydediyoruz. Ticaret ve Sanayi Odasından Demirtaş Belediyesinden Koç Holding A.Ş.'den " " " Bursa'dan Avukat Başkan Gen. Katip Reis Abdi Biçen Ergun Kağıtçıbaşı Đbrahim Örgün Hulki Alisbah Đbrahim Bükülmez Emin Üreten 1970 bilançosuna göre arsanın şirkete umumi maliyeti 3.595.000 TL.'dır. Metre karesi 464 kuruşa gelmektedir. Şu kadar arsanın bağlandığı 136 muhtelif tapunun tevhidi yapılıp tek bir tapuya bağlanırken çıkan 34.600 m2 fazlalık için Hazine Tofaş aleyhine dava açmıştır. 8 http://www.e-ucy.com Đnşaat ve Tesisat -----------------Projelerin esası Đtalya'da Fiat tarafından hazırlandı. Đlk safhada inşaat 2'ye bölünerek alt yapı ve yardımcı tesisler, demir konstrüksiyon olarak 2 grubta ihale edildi. Elektrik tesisatı ve sınai tesisler gibi ana grublarda ayrı ayrı bunları takip etti. Đnşaat ve tesisatta emekleri geçen müteahhit firmalar başlıca şunlardır ; − Arsa tesviyesi , yollar ve temeller dahil alt yapı ; TEKFEN Đnşaat A.Ş. − Çelik konstrüksiyon ; Intes Koll. Şti. − Elektrik tesisatı ; Simko Ticaret ve Sanayi A.Ş. − Teshin, sıhhi tesisat, yangın tesisatı ; Sabuncu Olivero - Günterm Adi Ortaklığı (Daha işin başında Đtalyan Olivero firması ile Güntern şirketi adi ortaklıktan ayrılmışlar ve bu işer Nejat Sabuncu tarafından görülmüştür. Ancak, bu firma tarafından taahütler, anlaşmaya ve şartnameye göre yürütülmemiş ve Tofaş işi bizzat kendisi bitirmek durumunda kalmıştır. Bu taahhüt dolayısıyla Tofaş ile Sabuncu arasındaki ihtilaf mahkemeye intikal etmiştir. - Asansörler : Burghard Ganterbein - Çelik montajişleri : Muzaffer Coşkuntürk - Kazan tesisatı : Sungurlar - Havalandırma tesisatı : Selnikel - Bina inşaatı ile tesislerin kontrolunu, şantiye şefi olarak Bau Giuglio Bertone başarı ile yürüttü. Fabrikanın temeli Bursa Valisi ile hissedar temsilcilerinin katıldığı sade bir törenle 13 Nisan 1969'da atıldı. Đnşaat sırasında 28.3.1970'de vuku bulan Gediz depremi bir kısım inşaatta tahribat yaptı ise de, inşaatın seyrine fazla tesir etmedi. Fabrikanın kapalı inşaat sahası 73.465 m2'dir. Bilahare 2. kademe yatırım ile ilgili olarak 18.864 m2'lik yeni bir fabrika binası ilave olarak yapılmış ve 1975 başından bu yana kullanılmaya başlanmıştır. 1986-1991 yıllarında yapılan yatırımlarla fabrika kapalı sahası 242.388 m2'ye ulaşmış durumdadır. 9 http://www.e-ucy.com Đcra Komitesi -------------Đdare Meclisinin kuruluş tarzı toplanabileceği dikkate alınarak ; MKEK'den Koç Holding'den Fiat'tan itibariyle güç Turhan Onur Bernar Nahum ve Guiseppe Guarnero'dan müteşekkil bir "Đcra Komitesi" kuruldu. Bu komite daimi çalışmak ve ayrıca makineler için Fiat'ça alınan dosyaları ve teklifleri mahallinde tetkik etmek üzere Đtalya'da bir ekip de göndermek suretiyle makine alımlarını süratle tekemmül ettirdi. Đdare Meclisinin toplanamadığı durumlarda gerekli kararları süratle aldı. Şirketin yönetim kadrolarının oluştuğu, genel müdürlüğün icra işleri için gereken kararları alabilecek şekilde organize olduğu gözönünde bulundurularak Đcra Komitsi bilahare kaldırıldı. Açılış ------Fabrikanın inşaat ve tesisatı büyüklüğüne nisbetle 22 ay gibi kısa bir devrede ikmal edilerek, 12 Şubat 1971 Cuma günü büyük bir törenle resmen işletmeye alındı. Açılış merasiminde Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay, Başbakan Süleyman Demirel, Genel Kurmay Başkanı Orgeneral Memduh Tağmaç, bir kısım bakanlar ; komutanlar banka umum müdürleri, Bursa Valisi ve yöneticileri ve kalabalık bir davetli grubu hazır bulundular. Töreni Bursa Valisi bir konuşma ile açtı. Bunu Tofaş Đdare Meclisi Başkanı sıfatıyla Bay Vehbi Koç'un ve Fiat Đdare Meclisi Başkanı Umberto Agnelli'nin, Sanayi Bakanı Selahattin Kılıç'ın ve en sonra da Süleyman Demirel'in konuşmaları takip etti. Reisicumhurun kestiği kurdele ile tesisin resmi töreni ikmal edilmiş oldu. Tofaş'ın kurulmasında, arsasının satın alınmasından ve Bursa'nın sanayileşmesinde gösterdiği gerçekten olağanüstü gayretleri nedeniyle bir cemile ve hatıra olmak üzere imal edilen ilk otomobil Bursa Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Abdi Biçen'e armağan edilmiştir. Bir hatıra olarak U. Agnelli ve Bay Vehbi Koç'un konuşmalarını aynen ekliyonuz. 10 http://www.e-ucy.com Otomobile Murat adı konuluyor -----------------------------Fiat (Fabrica Italiana Automobili Torino) Đtalya haricinde iştirak ettiği şirketlerin mamullerine Fiat ismi vermek istemiyordu. Nitekim Đspanya'da imalat SEAT (Sociedat Espanola de Automoviles de Turisma S.A.) ismini almıştı. Bunun için ısrarlı tekliflerimize ve hatta herhangi bir sebeble şirketten ayrıldıkları takdirde FĐAT isminin iadesi taahhüdümüze rağmen, bu prensibinden vazgeçmedi. Belki de bunda sermayede % 51'den fazla payı olmamasınının da tesiri olmuştur. Bunun üstüne Anadol otomobillerinde olduğu gibi,yeni bir isim arandı. O zaman geniş bir yarışma açılmıştı. Bu defa daha kısa yoldan gidilerek o zaman teklif edilen isimlerden uygun olabilecek 15-20 isim çıkarıldı. Anadol'un Jüri Heyeti aynen tekrarlanarak Rahmetli Cevat Fehmi Başkut, Burhan Felek, Ord. Prof. Nazım Terzioğlu'ndan müteşekkil bir jüri kuruldu. Teşkilatımızdan Baylar Hulki Alisbah ve Bernar Nahum da katıldılar. Đsimde mümkün mertebe her dilde aynı okunması, kısa okunması, fabrika veya bölge ile münasebeti bulunması gibi şartlar arandı. Jüri , 5 muhtelif isim üzerinde durdu. Fabrikanın yanından geçen çaydan ilham alınarak (Nilüfer), Bursa'nın ova üzerinde kurulu bulunduğu gözönünde tutularak (ova) , yine Bursa'nın ipekçiliğinden hareketle (Koza) , eteklerine yaslandığı (Uludağ) ve nihayet Bursa iline bir zaman ismini vermiş olan Murad-ı Hüdavendigar-ı akla getiren (Murat) isimleri en beğenilen 5 isim oldu. Đtalyanlar, onların da tarihlerinde adı geçen bir generali hatırlatan Murat ismini tercih ettiler ve Đdare Meclisi kararı ile fabrikanın imal ettiği otomobiller bu suretle "Murat124" oldu. 11 http://www.e-ucy.com 2- Şirketin Gelişmesi ------------------Şirket 2 Mayıs 1968 tarih ve 6/9910 sayılı kararnamesinde öngörülen imalatı ve yerli muhteva hedefini süresinde gerçekleştirmiştir. Aynı kararnamenin 5. maddesinde öngörülen hususuna uygun olarak, bu defa yerli muhtevayı % 67'den % 85'e yükseltmeyi amaçlayan "II. Kademe Yatırım Projesi" Sanayi Bakanlığı'na 6.8.1973 tarihinde tevdi edilmiştir. Ancak, sözü edilen projenin incelenmesi ve sonuçlandırılması ; gerek bürokrasinin ağır işleyişi, gerekse CHP-MSP koalisyonunun yabancı sermayeye karşı tutumu nedeniyle, uzun bir zaman almış ve bu süre içinde şartlarda meydana gelen gelişmeler, sözü edilen projenin "gözden geçirilmiş" şeklini düzenleme ve ilgili makamlara yeniden tevdi etme zorunluluğunu ortaya çıkarmıştır. II. Kademe Yatırım Projesi'nin tasvibini müteakip 18.3.1975 tarih ve 7/9677 sayılı kararname 29.3.1975 tarihli Resmi Gazete'de yayınlanmıştır. Sözü edilen kararname de aşağıdaki hususlar öngörülmüştür. a. Yerli muhteva % 67'den % 85'e yükseltilecektir. b. Üretim yılda 20.000'den 30.000'e çıkartılacaktır. (Fiili üretim esasen 30.000 adet/yıl'dır.) c. Sermaye 225 milyon TL.'dan 450 milyon TL.'ya yükseltilecektir. Yabancı ortak sermaye hissesinin önemli bir bölümünü aynı olarak getirecektir. (52.943.883 TL.) d. 425.041.647 TL. sabit yatırım ve 53.158.353 TL.'da işletme sermayesi olmak üzere 478.200.000 TL.'lık yatırım yapılacaktır. e. Bu yatırımda kullanılmak üzere ICIPU'dan 8 milyar liretli (173.200.000 TL.) dış kredi alınacaktır. Ancak şartlardaki değişiklikler dolayısıyla 131 model imalini de öngören "revize edilmiş II. kademe yatırım projesi" 3.6.1975 tarihinde tekrar verilmiştir. Sözü edilen proje ile nihai yatırım şu şekilde olmaktadır. - Sabit Yatırım - Đşletme sermayesi 641.689.633 TL. 53.158.353 TL. ---------------694.847.986 TL. Mart 1975 tarihli kararnamede öngörülen 8 milyar liretlik dış krediye ilave olarak bu defa ; 12 http://www.e-ucy.com 1/4 milyar liretlik (88.320.000 TL.'lık bir dış kredi ICIPU II) ile ; 2/837.223.988 liretlik (18.485.906 TL.'lık diğer nakdi bir dış kredi) öngörülmüştür. f. Yeni kararname ile 1977 tarihinden itibaren yıllık üretimin % 5'ini ihraç etme mecburiyeti ve mükellefiyeti getirilmektedir. Tofaş II. kademe yatırımın gerçekleştirilmesi ile ilgili olarak 18. 864 m2'lik ilave bir fabrika binası inşaatını 1974 yılında tamamlamıştır. Mart 1975 tarihinde neşredilen II. kararnamedeki finansman kaynakları ile getirilmesi icap eden makine ve teçhizatın önemli bir bölümü ithal etmiş bulunmaktadır. Ancak, bu makinelerle 131 model imalini gerçekleştirmek, bir kısım makine ve teçhizatın noksanlığı dolayısıyla mümkün olmamaktadır. Murat 131'e Geçiş -----------------Tofaş, Şubat 1971'de başlattığı Murat 124 otomobillerinin üretimini, Haziran 1976'ya kadar sürdürmeyi ve Temmuz 1976'dan itibaren de bu modelin yerini alan 131 modele geçmeyi programlamıştır. Resmi makamlara tevdi edilen II.kademe yatırım projesi içinde 131 modele geçiş de öngörülmüştür. Ancak, bu husustaki kararnamenin çıkışında büyük bir gecikme sezilmesi üzerine, Mayıs 1976'da 124 üretiminin bir süre daha devamına karar verilmiştir. Bu sebeble de 1976 yılı ikinci yarısı Tofaş için son derece ciddi ve kritik bir dönem olmuş, fabrikanın kapanması tehlikesi ile karşı karşıya kalınmıştır. Zira ; − 131 modeli için yatırım yapılmıştır, parça siparişler verilmek suretiyle yan sanayi harekete geçirilmiş, anlaşmalar yapılmıştır. Ancak, beklenen ve son kesin şeklini almış olan kararname bir türlü çıkmamıştır, bir kısım siparişler iptal edilmiştir. − 124 modeline Haziran 1976'dan itibaren sadece 4ay için Đspanya'dan motor bloku ithal etmek suretiyle devam imkanı bulunmuştur.Yeni modele geçişimiz söz konusu olduğundan ve yabancı ortağımız Fiat'a da bu sebeble 124 modeli için motor bloku siparişimiz bulunmadığından imalat Đspanya'dan gelen SEAT motorları ile ancak 4 ay sürdüğünde 20 arabaya kadar düşürülmüş, bir kısım işçiler kurslara ve mesleki eğitime alınmıştır. 13 http://www.e-ucy.com Bilahare, Murat 131 modeli otomobil üretimini öngören 7/12552 sayılı kararname, 17.9.1976 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Bunun üzerine, iptal edilmiş olan siparişler yenilenmiş, yeni modele eksiksiz ve aksaksız başlanabilmesi için hareketli bir devreye girilmiştir. Böylece, düşük seviyede sürdürülen Murat 124 otomobili üretimine 28.12.1976 tarihinde son verilmiş ve aynı tarihte son ve 134.857'nci Murat 124 banttan çıkmış, ilk Murat 131 banta girmiştir. Tofaş 15 üretim yılını 12 Şubat 1986'da kutlamış, törene çok sayıda yerli ve yabancı davetli ve basın mensubu katılmıştır. Otomobil sanayi talep yönünden 1986 yılında canlı bir dönem geçirmiştir. Piyasa talebi 1985 yılına nazaran % 24 oranı da artarak 84.500 adet seviyelerine çıkmıştır. Yerli oto satışları dikkate alındığında Tofaş'ın piyasa payı 1986 yılında % 52,3 seviyesinde gerçekleşmiştir. Şirketin Yönetim Kurulunun tasvibinden geçmiş devam etmekte olan yatırımları 31.862.000.000 TL.'dır. 1988 yılı sonunda bitirilen bu yatırımlar, yerli muhteva oranını arttırmak, mamul kalitesini düzeltmek, alt yapı eksikliklerini tamamlamak, yıpranmaya maruz kalan mevcut makina ve teçhizatın modernizasyonu ve yenilenmesi amacına yöneliktir. 1987'de başlayan yatırımlar 1993 yılında da devam etmiştir. Şirketin yetkili kurullarının onayından geçmiş 1992-2000 yıllarını kapsayan yatırımlarının tutarı 18.074.002 milyon TL.'dır. Bu yatırımlar dolayısıyla 1992 sonuna kadar 1.555.482 milyon TL. 1993 yılında ise, 1.217.836 milyon TL. olmak üzere toplam 2.773.318 milyon TL. harcama yapılmıştır. Üretim kapasitesinin 300.000 adet/yıla çıkarılması, yeni motor, yeni model ve fabrikanın modernizasyonuna yönelik bu yatırımlar için 1994 yılında 2.890.000 milyon TL. harcama yapılması planlanmıştır. Geri kalan kısım ise 2000 yılına kadar dengeli bir seviyede tamamlanmış olacaktır. Yapılan etüdlerde ülkede önemli bir mali kriz ve istikrarsızlıkla karşılaşılmadığı takdirde belirtilen yatırımların yabancı kaynağa ihtiyaç olmadan şirketin yarattığı özkaynakla finanse edileceği tespit edilmiştir. Söz konusu yatırımlarımızın tamamlanması öngörülen yatırımlarımız, yürürlükte olan yatırım kararnamelerinde öngörülen teşviklerden yararlanacağı gibi, yatırım indirimi istisnası açısından 3946 sayılı yasa ile getirilen yeni hükümlere tabi olmayacak, yatırım tamamlanıncaya kadar eski kanunlardan yararlanılacaktır. http://www.e-ucy.com 14 1- Pres Atölyesi ------------3600 m2 kapalı alanı içeren Pres Atölyesi ilave inşaatının tamamlamasıyla oluşacak 2 adet pres bölümünden birisine 650 tonluk mekanik pres hattı kullanılacaktır. Yerden hareketli kalıp taşıma arabalarıyla kalıp değiştirme süresini minimuma indirecek 650 ton pres hattı fabrikamızda bulunmakta olup inşaatın tamamlanması beklenmektedir. Bu tevsii inşaatının en önemli özelliği ise 30 m'lik aks açıklığıdır. Pres atölyesi 8640 m2 olan kapalı alanı yeni ilaveden sonra 12.240 m2'ye ulaşmıştır. 2- Üretim Binası -------------4320 m2 atölye alanını içeren üretim binası ilavesi inşaatının tamamlanması ile mevcut binamızın toplam kapalı alanı 7344 m2'ye ulaşmıştır. Pist ortasında bulunan ve kalite kontrol final ile karöseri montaj binal kısımlarının yer aldığı bu bina 1992 yılı başında tamamlanmıştır. 3- Döşeme Atölyesi Đlavesi -----------------------8640 m2'lik tevsi inşaatının tamamlanması ile istihsal ambarları ve kalite kontrol birimleri daha geniş alanları kapsayacak ve dişli atölyemizin yeni tezgahları yerleşecektir. Đnşaat bitiminde toplam kapalı alan 32.112 m2'ye ulaşmıştır. 4- 1152 m2'lik ilavesi ile sağlanan yeni yerleşimde gerek boya deposu gerekse boya hazırlama ünitelerine ilaveler yapılmıştır. Bakım atölyeleri genişleyerek eski kapalı alanla birlikte yardımcı tesislerin toplam kapalı alanı 5472 m2'yi bulmuştur. 5- Termik Santral Đlavesi ----------------------Mevcut termik yapılmıştır. santral binasına 576 m2'lik bir ilave Buraya kurulacak kazanlarla ve teçhizatla üretim artışı için gerekli olan enerji sağlanmıştır. Termik Santral binamızda toplam 2016 m2 kapalı alana ulaşmıştır. Şirket, 1990 yılı itibariyle yukarıda işaret yatırımları planlanan biçimde tamamlamıştır. http://www.e-ucy.com edilen 1991 yılında ana hatlarıyla belirtilen 668.1 milyar TL. yatırım harcaması gerçekleştirilmiştir. 15 - Kapasite artış yatırımı TL. 150.000 oto/yıl - Yeni motor yatırımı - Tempra yerlileştirilmesi - Kalite ve çevre yatırımları - Diğer 186,2 milyar 392,5 80,7 6.0 2,7 -----668,1 " " " " " Kapasitenin çift vardiyada 150.000 oto/yıla çıkarılması ile ilgili yatırıma 1992 yılında da devam edilmiş, 1993 yılında üretim kapasitesi çift vardiyada 150.000 adet/yıla çıkarılmıştır. Motor yatırımı ise büyük çoğunlukla tamamlanmıştır. Bu yatırım sayesinde Tempra modelin motoru yerli olarak üretilmiştir. Bunun yanı sıra 131 serisinin motoru fazla yakıt sarfiyatı ve diğer performanslarının iyileştirilmesi amacıyla Tempra motoru ile değiştirilmiştir. Bu amaçla yatak Tempra motorunun uzunlamasına motora dönüştürülmesi ile ilgili bütün çalışmalar tamamlanmıştır. 1992 yılı Haziran'ından itibaren Doğan ve Kartal modeller yeni motorlu olarak piyasaya verilmiştir. 1991 yılında 80,7 milyar TL. harcanan Tempra yerlileştirme yatırımlarına takip eden yıllarda da devam edilecektir. 1992 yılı sonunda Tempra'nın % 60 yerli muhtevaya ulaşmıştır. 1993 yılındaki yoğun talebi karşılamak için fabrikamız 3'lü vardiya düzenine geçmiş, bunun yanısıra hafta sonu ve bayram mesaileri ile üretimini yılda 200.000 adet seviyesine çıkarmıştır. 3- Yönetim -------1993 sonu Yönetim Kurulu görev dağılımı ; Can Kıraç Ciovanni Bat. Razelli Đnan Kıraç Temel Atay Luigi Naretto Guiglielmo Gabrielli Anna Maria Mina " " http://www.e-ucy.com Koç Holding A.Ş. Fiat Auto SpA Koç Holding A.Ş. Koç Holding A.Ş. Fiat Auto SpA " " " " - Üye - Başkan Başkan Yrd. Üye Üye Üye Üye 16 http://www.e-ucy.com 4- Sermaye ve Özvarlık ------------------Kuruluşunda 30.000.000 TL. olan şirket sermayesi ; l4.3.l972 3l.l2.l975 6.ll.l98l l.7.l983 23.l2.l983 07.06.1984 l2.2.l985 8.8.l986 16.8.1989 13.8.1990 13.01.1992 20.10.1992 23.06.1994 07.09.1995 tarihinde 225.000.000 " 450.000.000 " l.350.000.000 " 2.025.000.000 " 2.700.000.000 “ 3.600.000.000 " 4.950.000.000 " 6.700.000.000 " 67.000.000.000 " 160.000.000.000 " 400.000.000.000 " 600.000.000.000 “ 1.200.000.000.000 “ 4.800.000.000.000 TL. TL. TL. TL. TL. TL. TL. TL. TL. TL. TL. TL. TL. TL. yükselmiştir. 1995 itibariyle şöyledir; başlıca Fiat Auto S.P.A. Koç Holding A.Ş. Özelleştirme Đdaresi Diğer Ortaklar ortakların sermaye Tutar (000TL) ----------------1.817.462.580.000 1.817.462.580.000 108.517.840.000 1.056.557.000.000 ----------------600.000.000 payları % --------4l.5 34.2278 4.3337 19.9385 --------l00.0 5- Yıllar Đtibariyle Üretim -----------------------Yıllar itibariyle Murat l24 ve Murat l3l,Tempra-Tipo , 178 Palio ,Marea , Brava ve Doblo üretimi şu şekildedir; Yıl -----l97l l972 l973 l974 l975 l976 l976 l977 l978 l979 l980 Murat -------------l24 " " " " " l3l " Şahin " " " http://www.e-ucy.com Yıllık Üretim ------------------7.835 l7.609 24.9l8 28.839 29.725 25.93l 10 20.622 19.426 2l.656 l3.350 17 Kümülatif Üretim ---------------7.835 25.444 50.362 79.20l l08.926 134.857 134.867 155.489 174.915 196.571 208.921 l98l l982 l983 l984 l985 l986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 " Kartal Doğan " " + Serçe " " " " Tofaş Serisi " " " " +Tempra " " " " " " + Tipo " " + Uno " " " " " " " " + 178 " " + Mar/Bra " " + Doblo " " 12.881 14.704 20.750 28.629 30.l55 42.l0l 54.801 59.052 60.440 88.812 110.165 145.315 200.740 121.950 120.868 96,008 105.181 92.996 65.235 115.170 117.360 22l.802 236.506 257.256 285.885 316.040 358.141 412.942 471.994 532.434 621.246 731.411 876.726 1.077.466 1.199.416 1.320.284 1.416.292 1.521.473 1.614.469 1.679.704 1.794.874 1.912.234 Serçe Üretimi 1994 yılında , Tipo Üretimi 1999 yılında , Uno Üretimi 2000 yılında , Sona ermiştir. 6- Faaliyet Sonuçları -----------------Şirketin kuruluşundan itibaren gerçekleşen faaliyet ve bilanço sonuçları aşağıdaki tabloda özetlenmiştir. Sene Satışlar ---------- ----------l97l 383.602 l972 976.9l2 l973 l.347.983 l974 l.568.047 l975 l.83l.l52 l976 l.828.670 l977 2.l6l.7l0 l978 3.834.040 l979 7.052.753 l980 8.834.70l l98l l0.369.398 l982 l6.4l7.765 l983 27.277.056 http://www.e-ucy.com Kar-zarar -----------(-) 29.077 114.956 ll6.598 74.6l6 20.6ll (-) 40.035 (-) l7.l92 ll.733 l57.483 (-) l55.290 (-) 452.588 (-) 232.l9l 2.677.482 Sermaye ve Tevzi Đhtiyatlar Nisbeti --------------- ------2l4.l37 225.000 l2,5 28l.382 20 359.652 20 600.992 6 60l.5l6 6 628.687 703.764 763.6l8 l5 73l.997 l.l54.409 2.74l.468 4.080.304 20 l984 l985 l986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 47.535.937 68.007.878 l26.606.638 246.989.469 491.283.369 797.485.823 1.799.748.225 3.391.428.994 7.579.569.382 18.085.850.878 19.512.052.450 41.597.672.543 6.3l2.644 ll.077.876 2l.896.698 65.257.408 114.475.161 181.974.157 461.025.385 180.556.845 1.055.660.674 5.062.542.954 7.821.998.000 4.702.212.000 18 http://www.e-ucy.com 5.l4l.l25 l0.096.924 l7.l47.583 27.070.220 57.007.230 157.802.073 285.010.900 604.238.081 1.006.895.162 1.911.286.470 5.448.397.000 12759.687.000 42 57,l3 73,4 245 600 61 85.43 26 80 300 104,16 25 TOFAŞ Türk Otomobil Fabrikası A.Ş. Tarihçesine Ek l 2002 Mayıs sonu itibariyle şirketimizde çalışan sevk ve idare kademesi elemanlarımız; Adı Soyadı -----------------------------Antonio Bene Angelo Barocelli Nezih Olcay Ferrucio Raspino Giorgio Margiaria Selçuk Öncer Murat Selek Hasan Egeli Riccardo D’ambrosio H.Savaş Arıkan Orhan B.Alankuş Kamil Başaran Eşber Çekiç Stefano Raimondo Ahmet N.Altekin C.Alberto Benvenuto Aykut Bilbay Yesari Sualp Michele Turco Nizamettin Aypak Burhan Çakır Dante Maccario Sadık Đlgın Osman Soyoğul Vahit Yükselen Ahmet Demirezer Ömer Yıldırım Okan Baş Necmi Mungan Roberto Risi Tansu Giz Burak Vanlı Feridun Atağan Acar Divriş Cengiz Yüksel Banu Erkmen Sinan Südütemiz Ali Özalap Orhan Orhan Erdim Turhan Çeltikçioğlu Vançin Kitapçı Đrfan Özdemir Oktay Demir http://www.e-ucy.com Görevi ------------------------------CEO Muhasebe Finans ve Kontrol Direktörü Dış Đlişkiler Direktörü Muhasebe Finans ve Kon.Direktör Vekil Ticari Direktör Endüstriyel Direktör Direktör Yardımcısı Muhasebe Direktör Yardımcısı Pazarlama Direktör Yardımcısı Satış Direktör Yardımcısı Satış Sonrası Üretim Direktör Yardımcısı Arge Müdürü Satınalma Müdürü Đnsan Kaynakları Müdürü Ürün Kalite Müdürü Maliyet Mühendisliği Müdürü Doblo RSV Üretim Teknolojisi Müdürü Süspan.Satın.veYed.Parça Proje Müdürü Yönetim Kontrol Müdürü Genel Tesisler Müdürü Endüstriyel Kontrol Müdürü Üretim Kaynakları ve Programları Müd. Üretim Kalite Müdürü Üretim Müdürü Pres Üretim Müdürü Gövde Üretim Müdürü Boya Üretim Müdürü Montaj Üretim Müdürü Dış Ticaret Hizmet Yönetimi Müdürü Ticari Kontrol Müdürü Fiat Marka Müdürü Alfa Romeo Marka Müdürü LCV Marka Müdürü Yedek Parça Pazarlama Müdürü Bayi Geliştirme Müdürü Pazarlama Hizmetleri Müdürü Yedek Parça Lojistik Müdürü Özel Satışlar Müdürü (Binek Otomobil) Özel Satışlar Müdürü (Hafif Tic.Araç) Bölge Koordinatörü Bölge Koordinatörü Bölge Koordinatörü Đş Geliştirme Müdürü Halit Tola Đş Geliştirme Müdürü Hamdi Açıkbaş Mehmet Ağaoğlu Tekin Đnanç Sedat Sert Ercan Günaydın Levent Ayçil Soner Çoklar Abdülkadir Hocaoğlu Nejat Özgöl Altan Aytaç Serdar Esin Ayra Murat Asena Banu Kalay Erton Ferhan Đpçi Burhan Gören Cengiz Eroldu Gökhan Tezel Ünsal Akkaya Mustafa Aslaner Murat O.Arcan Emre Akın Sait Hakan Acar A.Barbaros Talı Saffet Üçüncü Cüneyt Ekicigil Onur M.Bolel Đbrahim Burak Öçel Đş Geliştirme Müdürü Đş Geliştirme Müdürü Đş Geliştirme Müdürü Đş Geliştirme Müdürü Đş Geliştirme Müdürü Đş Geliştirme Müdürü Đş Geliştirme Müdürü Đş Geliştirme Müdürü Đş Geliştirme Müdürü CBU Lojistik Müdürü Satış Koordinasyon Müdürü Teknik Servisler Müdürü Müşteri Đlişkileri Müdürü Muhasebe Müdürü Muhasebe Müdür Vekili Bütçe Kontrol Müdürü Finans Müdürü Bilgi Teknolojileri Müdürü Dış Ticaret ve Kont.Yönetim Müdürü Dış Ticaret ve Kont.Yönet.Müd. Vekili Hukuk Koordinatörü Stratejik Đletişim Koordinatörü Medya Đlişkileri Koordinatörü Motor Sporları Koordinatörü Yedek Parça Satış Koordinatörü E.Pazarlama Proje Koordinatörü Targa Servisleri Proje Koordinatörü http://www.e-ucy.com TOFAŞ Türk Otomobil Fabrikası A.Ş.'nin Đdare almış kişiler ; Adı-Soyadı -----------------Jan Nahum Antonıo Riccadonna Meclisinde vazife Nezih Olcay H. Savaş Arıkan Selçuk Öncer Son Görev -------------------------CEO Genel Müdür Yardımcısı (Finansman, Planlama, Kontrol) Genel Müdür Yardımcısı (Endüstri) Dış Đlişkiler Direktörü Direktör Yardımcısı Üretim Muhasebe Finans Kontrol Direktör Yrd. Mustafa Aslaner Bener Akbaş Stefano Raımondo Engin Göksel Ersin Taş Güngör Günalçın Yılmaz Gözne Melih Kadıoğlu Kamil Başaran Orhan Behiç Alankuş Osman Tokcan Duran Ünlü K. Eşber Çekiç Cengiz Eroldu Antonio Bene Angelo Barocelli Ferrucio Raspino Giovanni Carena Ahmet Murat Selek Hasan Egeli Riccardo D’ambrosio Gökhan Tezel Ferhan Đpçi Burhan Çakır Nizamettin Aypak Dante Maccario Ünsal Akkaya Dış Ticaret ve Kontrat Yönetimi Müdürü Genel Đdari Đşlemler Müdürü Ürün Kalite Müdürü Fabrika Muhasebe Müdürü Personel ve Organizasyon Müdürü Bilgi Sistemleri Müdürü Satınalma Müdürü Đthal ve Malzeme Müdürü Satınalma Müdürü Arge Müdürü Đthalat Đhracat Müdür Yardımcısı Satınalma Koordinatörü Đnsan Kaynakları Müdürü Bütçe ve Kontrol Müdürü CEO Muhasebe Finans Kontrol Direktörü Ticari Direktör Direktör Yardımcısı Satınalma Direktör Yardımcısı Pazarlama Direktör Yardımcısı Satış Direktör Yardımcısı Satış Sonrası Finansman Müdürü Muhasebe Müdürü Endüstriyel Kontrol Müdürü Genel Tesisler Müdürü Üretim Kaynakları ve programları Müdürü Bilgi Sistemleri Müdürü Franco Grimme http://www.e-ucy.com TOFAŞ Türk Otomobil Fabrikası A.Ş. vazife almış kişiler Adı Soyadı ----------------- sevk ve Son Görevi ---------------------------- idare Ayrılış Tarihi ---------------- Enrıco Martınottı Fabrika Müdürü Antonıno Puccıo Mali ve Đdari Đşler Müdürü Şevket Çok Fabrika Muhasebe Müdürü Lodovıco Crescenzı Mali ve Đdari Đşler Müdürü Erkal Atilla Muhasebe Müdürü Aslan Köksal Fabrika Müdür Yardımcısı Esen Kurtulan Đthalat-Đhracat Müdür Mv. Erdoğan Karakoyunlu Genel Müdür Yardımcısı Carlo A. Maffeo Teknik Koordinatör Halil Gümüş Fabrika Muhasebe Müdürü Yalçın Uçuk Đthalat-Đhracat Müdürü Gıuseppe Guarnero(x)Genel Müdür Bülent Sayar Genel Müdür Yardımcısı Yalçın Đpbüken Fabrika Personel Müdürü Cosimo Brescıa Genel Müdür Yardımcısı Alberto Garıs Tofaş Fiat Koordinatör Gıuseppe Gelmı Fabrika Müdürü Suha Oğuz Fabrika Müdür Yardımcısı Enrıco Martını Fabrika Müdürü Ziya Taştan Satınalma Koordinatörü Romano Brosıo Kalite Kontrol Müdürü Sergıo Cervını Mali ve Đdari Đşler Müdürü Genel Müdür Asistanı Kaynak Küçükpınar Fabrika Müdür Muavini Temel Atay Genel Müdür Nihat Sualp Bakım Müdürü Gerardo Chini Kalite Müdürü Osman M.Altan Emtegre Fabrika Proje Müdürü Engin Göksel Muhasebe Müdürü Güngör Günalçın Bilgi Sistemleri Müdürü Franco Grimme Fab.ve Endüstriyel Đşl.Gen.Md. Giovannu Heffler Malzeme Yönetimi Müdür Yard. Melih Kadıoğlu Malzeme Yönetimi Müdürü Yılmaz Gözne Satınalma Müdürü Ersin Taş Personel ve Organizasyon Müdürü Đ.Çağlar Şahin Aktarma Organ.Üretim Birim.Md. Mahmut Zeytinoğlu Yedek Parça Aksesuar Gn.Mg.Yard. Bahattin Başoğlu Muhasebe Finans Kont.Gn.Md.Yrd. Alfredo Calcanile Ticari Kontrol Müdürü Nihat Okyay Gövde Üretim Müdürü Fahrettin Kasım Teknik Servisler Müdürü Jan Nahum (**) CEO ** Tofaş’ın Đlk CEO ‘u http://www.e-ucy.com kademesinde 1972 1974 1976 1977 1979 1980 1980 1981 1981 1981 1981 1982 1982 1982 1983 1983 1984 1986 1987 1990 1991 1992 1993 1993 1995 1995 1995 1997 1997 1998 1998 1999 1999 2000 2001 2001 2001 2002 2002 2002 2002 x) Tofaş'ın ilk Genel Müdürü http://www.e-ucy.com E K 2 24.3.l978 tarihinde yapılan Đdare Meclisi toplantısında Tofaş Đdare Meclisi Başkanı Bay Vehbi Koç "Son yıllarda görev ve sorumluluklarını hafifletmek gayesiyle, Koç Topluluğuna dahil şirketlerin bir çoğunun Đdare Meclislerinden ayrıldığından" bahisle, Tofaş Đdare Meclisi Başkanlığından da ayrıldığını bildirmiştir. Bay Vehbi Koç'un 24.3.l978 tarihli istifa şekildedir; mektubunu aynen şu Tofaş Türk Otomobil Fabrikaları A.Ş. Đdare Heyeti ĐSTANBUL 24 Mart l978 Tofaş'ın kurulduğu l968 senesinden itibaren, Koç Holding A.Ş. temsilcisi olarak Đdare Heyetinizde görev almış ve Başkanlık etmiş bulunuyorum. Bugün yapılacak Umumi Heyet toplantısından sonra Şirketiniz Đdare Heyetinden çekilmeye karar verdim. Birlikte çalıştığımız müddet zarfında gösterdikleri işbirliğinden dolayı Đdare Meclisi üyesi arkadaşlarıma en samimi teşekkürlerimi sunar, bundan sonraki mesailerinde başarılar dilerim. Saygılarımla, VEHBĐ KOÇ Bay Vehbi Koç''un Tofaş Đdare Meclisi Başkanlığından ayrılması üzerine, 24.3.l978 tarihinde saat l3.00'de Divan Otelinde bir merasim yapılmış ve bu merasime kendisine Bay Giuseppe Calvi tarafından bir hatıra plaketi takdim edilmiştir. http://www.e-ucy.com E K 3 TOFAŞ'ın Đdare Meclisi Başkanlığından ayrılan Bay Vehbi Koç, Başkanlık yaptığı son Đdare Meclisi toplantısında ilişikte metni bulunan konuşmayı yapmıştır. 24.3.l978 tarihinde Tofaş Đdare Meclisi toplantısında Sayın Vehbi Koç'un yaptığı konuşma metni Bugünkü Đdare Meclisi toplantısı, benim katıldığım son toplantıdır. Bu toplantıdan sonra Tofaş Đdare Meclisinden ayrılıyorum. Ayrılmadan önce iletmek istediğim bazı tavsiyelerim var. Tofaş'ın kuruluşundan bu yana gerek Türk, gerek Đtalyan Đdare Meclisi üyelerinin , gerekse şirket müdüriyetinin ahenkli ve verimli çalışması nedeniyle geçen seneye kadar çok iyi sonuçlar alınmıştır. Türkiye ekonomik ve sosyol yönden büyük bir darboğaz içindedir ve bu darboğaz devam etmektedir. Ekonomik ve sosyal sahada darboğazın zirvesine gelindiği kanaatindeyim. Döviz sıkıntısı daha devam edecektir. Đtalyan ortaklarımız hakikaten mal gönderme hususunda ellerinden geleni yapmışlardır. Renault gayet akıllıca hareket etmiş ve hükümetle petrol karşılığında bir anlaşma yaparak l978 üretimini garantiye almıştır. Bir devlet şirketi olmasına rağmen başarılı bir iş yapmıştır. Renault'un yaptığı bu anlaşmayı zamanında Đtalyan ortaklarımıza duyurduk, ancak bu şekilde bir anlaşma yapılmasının mümkün olmadığını söylediler. Tofaş olarak hükümete karşı iki taahhüdümüz vardır; Birincisi, yerli parça oranının % 85'e yükseltmek; ikincisi de ihracattır. Kararname mucibince bugüne kadar imalatımızın % 5'i nisbetinde ihracat yapılmıştır. Türkiye ekonomisi ve döviz durumu uzun zaman sıkıntılı geçecektir. Her yönetim kurulu toplantısında söylediğim veçhile otomobil işinde dünya çapında çalışan Fiat idarecileri, istikbali çok parlak olan Türkiye piyasasında bu sahada kalmak ve ileri gitmek istiyorlarsa, kendilerinden gelecek parça bedelinin mühim bir kısmını karşılayacak şekilde ; a) Otomobil ihracı veya b) Parça (component) ihracı yapılması geçer. şarttır. http://www.e-ucy.com Aksi takdirde mevkiimiz rakiplerin eline EK 4 l2.2.l97l TOFAŞ TÜRK OTOMOBĐL FABRĐKASI A.Ş. ĐDARE MECLĐSĐ REĐSĐ SAYIN VEHBĐ KOÇ'UN AÇILIŞ KONUŞMA METNĐ Sayın Cumhurbaşkanımız, Sayın Başbakanımız, Kıymetli Davetlilerimiz, Memleketimizde otomobil sanayiinin kurulması ve geliştirilmesi için yıllardan beri çeşitli teşebbüsler yapılmıştır. Bugün hizmete girecek Tofaş Otomobil Fabrikası, bu teşebbüsler arasında, Türk Otomotiv Endüstrisinin ileriye atılmış bir adımı olacaktır. Böyle bir güne varlıklarıyla şeref kazandıran Sayın Cumhurbaşkanımıza, Sayın Başbakanımıza değerli Devlet Erkanına, Sayın Kumandanlarımıza ve kıymetli davetlilerimize, şahsım ve Tofaş Đdare Meclisi adına teşekkür ve şürkanlarımızı arzederim. Đkinci Dünya Savaşından sonra, çeşitli rejimlerle idare edilen ve gelişen memleketlerin hepsinde, otomobil sanayii hızla ilerlemiştir. On yıl evvel 90 milyon adet olan dünya otomobil parkı, bugün l80 milyon adede ulaşmış bulunmaktadır. Böylece, otomobil imal eden şirketler büyümüşler, kuruldukları ülkelerin ekonomik gelişmesine büyük çapta katkıda bulunmuşlardır. Dünyanın bu dev kuruluşlarından biri de, ortağımız olarak memleketimize yatırım yapan Fiat şirketidir. Tofaş'ın diğer ortakları Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu, Đş Bankası ve Koç Holding Anonim Şirketidir. Tofaş Şirketi, bu ortaklar bünyesiyle, kalkınma planlarımızda öngörülen karma ekonomi ilkesine uyan bir örnek olmaktadır. l3 Nisan l969 günü temeli atılan fabrikanın inşaatı 22 ayda tamamlanmış ve Türk Otomobil Fabrikasının bütün tesisleri için 400 milyon lira sarfedilmiştir. Bu paranın l32 milyon lirası Türk Ortaklar tarafından karşılanmış, Fiat 93 milyon liralık yatırım yapmış, ayrıca l27 milyon liralık dış ve 48 milyon liralık iç finansman sağlanmıştır. http://www.e-ucy.com Fabrikanın bugünkü imalat kapasitesi yılda 20 bin adet otomobildir. Ancak, bu kapasitenin az bir ilave yatırımla yılda 40 bin adete çıkarılması öngörülmüştür. Hedefimiz, kalitemizle servisimizle bizden otomobil alanları memnun etmektir. Tofaş'ın ilk üç yıllık faaliyet devresinde, beher otomobilde %67 nisbetinde döviz tasarrufu sağlanacaktır. Bu durum, bir otomobil için Tofaş'ın yalnız 435 dolarlık ithalat yapacağını göstermektedir. Đkinci üç yıllık devrede ise, beher otomobilde sağlanacak tasarrufu % 85 nisbetine çıkacaktır. döviz Çeşitli yollardan memleketimize giren otomobil sayısının l5.000'i aştığı seneler olmuştur. Bu arabaların herbirinin ortalama değeri 2.000 - 2.500 dolardır. Bugün bu dövizle, en az beş yerli araba yapmamız mümkün olmaktadır ve l975'den itibaren direkt veya endirekt yollardan Türkiyemize mal olan bu döviz tutarının yarısı kadarıyla, kurulmuş ve kurulmakta olan diğer tesislerde, 50 binden fazla yerli otomobil imal edilebileceğini söyliyebiliriz. Sağlanacak döviz tasarrufunun yanında yeni iş sahaları açılacak, ana fabrikalar bünyesinde ve yan sanayi kuruluşlarında ilave işgücü ihtiyacı doğacak, iş hacminin büyümesiyle de sınai, ticari ve hizmet sektörlerinde karlılık ve devlete daha çok vergi ödeme imkanları yaratılacaktır. Nitekim, ilk kuruluş yılında Tofaş'ın yan sanayie verdiği siparişlerin toplamı l25 milyon liralık bir seviyeye ulaşmış bulunmaktadır. Gelecek yıl bu sipariş miktarı 350 milyon liraya yükselecektir. Diğer taraftan, otomobilin insan ve aile hayatına getirdiği refah anlamını, bu endüstrinin memleket ekonomisine kazandırdığı güç kadar önemli saymaktayız. Küçük bir otomobil halk için lüks değil, bir ihtiyaçtır. Ancak, bu ihtiyacın karşılanabilmesi için otomobil maliyetinin ve satış fiyatının makul seviyede tutulması gereklidir. Son çıkan Finansman Kanununun getirdiği vergiler, imal edilecek otomobil fiyatlarını % 25-30 nisbetinde yükseltmiştir. Bu yüzden Murat otomobilinin perakende satış fiyatı 57.000 lira, Taşıt Alım Vergisi ile birlikte müşteriye maliyeti 62.000 lira olacaktır. Memleketmizde kurulmuş ve kurulmakta olan endüstrinin bir kısmı döviz tasarrufu sağlamakta, bir kısmı da ihracatımızı arttırmaktadır. Ekonomimize katkısı olan sanayiin tam kapasite ile çalışması, maliyetleri düşürmesi bakımından önemlidir. 2 http://www.e-ucy.com Gelişmekte olan bir memleketiz. Fakat, hala komşularımızın çoğuna kıyasla gerideyiz. Ortak Pazar'a girmiş bulunuyoruz. Diğer üye devletlerle aramızdaki mesafeyi kapatmak ve rakip endüstrinin karşısında tutunabilmek için sanayiimizi ve ekonomimizi sağlamlaştırmak zorundayız. Gaye; yeni iş imkanları açan, döviz ve döviz tasarrufu sağlayan, verimli çalışacak bir sanayi kurmaktır. Kaybedilecek bir saatimiz dahi yoktur. Gerek kamu sektörünün, gerekse özel sektörün milyarlarca liraya yükselen yatırımlarından azami fayda sağlanabilmesi için, üç hususun gözönünde tutularak dengeli bir şekilde yürütülmesi şarttır. - Đşçiye emeğinin karşılığı verilmelidir. - Şirketler yeni yatırımlar çalışıp kar sağlamalıdır. yapabilmek için tam randımanla - Devlet, kamu hizmetlerini gereğince yapabilmek için yeterli ve dengeli vergi tahsil edebilmelidir. Đki yıldır, çeşitli sebeblerle, çok iş gücünü kaybettik. Đlerlemek için azami verimliliğe ve tasarrufa ihtiyacı olan memleketimizde, artık her konuda ahenkli çalışılması, en hayati meselelerimizin başında gelmektedir. Bugün açılışına teşrif ettiğiniz Türk Otomobil Fabrikasının Müteşebbis ve Đdarecileri, böyle bir anlayış içinde çalışma azmindedirler. Bu fabrikanın burada meydana getirilmesine yardımcı olanlar, güzel Bursa'ya ve Bursa'lılara da büyük hizmetler yapmışlardır. Çok kısa bir zaman sonra Bursa ve çevresi, ana ve yan sanayi kuruluşlarıyla, Türk Otomobil Endüstrisinin merkezi haline gelecek ve bu bölge hızla kalkınacaktır. Bu eserin kurulmasına imkan hazırlayan Hükümetimize, projenin gerçekleşmesine yardımcı olan Devlet Dairelerine, ileri bir teknolojiyi memleketimize getiren Fiat idarecilerine, her türlü çalışmalarıyla tesislerin tamamlanmasına emek veren uzmanlara, mühendislere, teknisyenlere ve işçilere, böyle bir teşebbüse inanarak şirket sermayesine iştirak eden ortaklarımıza ve kredi veren yerli ve yabancı kuruluşlara, huzurlarınızda teşekkürlerimizi ve şükranlarımızı sunmayı, zevkli bir vazife sayıyorum. 3 http://www.e-ucy.com Tofaş Türk Otomobil Fabrikasının memleketimize hayırlı olması ve bu modern tesislerde çalışacakların başarıya ulaşmaları en samimi dileğimdir. Değerli misafirlerimize teşekkür eder, saygılarımı sunarım. VEHBĐ KOÇ TOFAŞ Đdare Meclisi Reisi http://www.e-ucy.com Ek 5 FĐAT ŞĐRKETĐ'NĐN ĐDARE MÜDÜRÜ DR. UMBERTO AGNELL'NĐN AÇILIŞ KONUŞMASININ TÜRKÇE METNĐ Sayın Sayın Sayın Sayın Cumhurbaşkanı, Başbakan, Bakanlar ve Misafirler, Sayın Cumhurbaşkanı ile askeri ve mülki erkanın şeref verdikleri böyle bir törende bulunmak benim ve mesai arkadaşlarım için büyük bir zevk ve şereftir. Bu fabrikanın açılması, Türk Otomobil endüstrisi için ileri doğru atılan dev bir adımdır; Fiat olarak bizler de bu başarıya katkıda bulunmaktan gurur duyuyoruz. Otomotiv Endüstrisi, ekonomide muharrik bir sektördür. Çeşitli faaliyetler bunun etrafında yükselen bir hızla gelişir. Gerçekten muharrik bir endüstridir, çünkü yol şebekesi, tamir ve bakım atölyeleri, akaryakıt istasyonları gibi yardımcı sanayiler, hür bir memleketin refah yolundaki göstergeleridir. Đnsanların birbirlerine yaklaşmasında, birbirlerini tanımasında ve hür insanlar arasında gerek ekonomik gerek sosyal bağların kurulmasında em müessir vasıta belki de otomobildir. Tecrübeler gösteriyor tüketimi, daha geniş teşvik etmektedir; öte artışı sanayide iki kat ki, otomotiv endüstrisi daha geniş bir bir yatırımı ve daha geniş bir ihracatı yandan otomotiv endüstrisindeki istihdam istihdam artışına yol açmaktadır. Đtalya'da otomotiv sanayiinde, direkt veya endirekt olarak 2.300.000 kişi çalışmaktadır. Bu iş gücü, sanayide ve sanayie bağlı faaliyetlerde istihdam edilen toplam iş gücünün altıda birini teşkil etmektedir. Bu işçilerin büyük bir kısmı yüksek vesıflı elemanlardır; her yüz kişiden l5'i memur, 28'i kalifiye veya mütehassıs işçilerdir. Otomotiv endüstrisi; araştırma alanını da geniş etkilemektedir, çünkü bütün diğer sektörlerde daha teknolojik araştırmaları teşvik etmektedir. http://www.e-ucy.com ölçüde ileri Türkiye'de hükümetin de istek ve teşviki ile otomotiv endüstrisinin kurulması bazı şartlar sayesinde gerçekleşmiştir. Bunların başında iç piyasa potansiyelinin artması ile memleketin daha yüksek bir motorize seviyeye ulaşması gelmektedir. Bundan belki de daha önemli olarak, halkın çalışma ve ilerleme azmi ve milletçe bir sınai kalkınma ve gelişme programına girişilmiş bulunması büyük bir rol oynamıştır. Tofaş Şirketi, işte böyle bir ortam içinde, gerek Türk, gerek yabancı özel resmi sektörlerin güç birliği sayesinde planlanmış ve kurulmuştur. Bu proje, otomobil imalatında yerli parçalardan azami derecede faydalanacak şekilde hazırlanmıştır; dolayısıyla daha işin başlangıcından itibaren Türk yan sanayiinin destek ve yardımına muhtaçtır. Yan sanayiinin başlangıç safhasında dahi Tofaş Fabrikasının ihtiyaçlarını karşılamak için büyük bir gayret sarfedeceğini ümit ediyoruz. Bu fabrikanın tesisine iştirak eden Fiat, kendi teknik bilgisini verdiği gibi, yakın bir gelecekte hemen hemen tamamen yerli imalata imkan verecek bir programı da kabul etmiştir. Bu husus Fiat Şirketinin milletlerarası işbirliğine verdiği önemi bir daha tebarüz ettirmektedir. Devamlı olarak gelişen bu milletlerarası işbirliğinin, modern ekonominin artık vazgeçilemiyecek bu unsuru haline geldiğine, milletlerin birbirine yakınlaşmasında müessir bir vasıta olduğuna, yani barış içinde birlikte yaşamanın verimli bir vasıta olduğuna inanıyoruz. Fiat pek çok memleketlerde bu düşünce tarzının öncülüğünü yapmıştır. Türkiye ile olan bu işbirliğimiz, Đtalyanın da mensubu bulunduğu Avrupa ekonomik Topluluğuna dahil altı memleketin büyük bir gayretle tesisine çalıştıkları Topluluk ekonomisi sistemine girişin bir hazırlığı olarak addedilmelidir. Bence bugün açılışını yaptığımız fabrikanın bir tek önemli problemi olacaktır; o da, büyüme ve genişleme problemidir. Bu hususta hiç bir hizmeti esirgemiyeceğiz. Bursa'da Tofaş'ın resmi açılışı, bu fabrikada imal edilecek ilk Murat arabasının takdimi ile aynı zamanda rastlamaktadır. Murat otomobili, satışları büyük rağbet gören ve dünya çapında ün yapmış olan Đtalyan Fiat l24 modelinin eşidir. http://www.e-ucy.com Gerek teknik, gerek imalat yönünden, ileri bir tekniğe sahip olan bu arabanın memleketinizde daha iyi yaşama prensibinin gelişmesinde yardımcı olmasını samimiyetle temenni ederim. Zira hareket kolaylığı çağımız medeniyetinin en değerli bir unsurudur. Sizlerle teşriki mesaide bulunmuş olan bütün Fiat mensupları adına gösterdiğiniz candan işbirliği için teşekkür eder, en iyi başarı dileklerimi sunarım. http://www.e-ucy.com