Pdf İndir - Demokratik Anayasa Platformu

Dünya’da Başkanlık sistemini istikrarlı demokrasi ile bağdaştırmayı başarmış neredeyse tek
Ülke ABD’dir. Bunun ABD’ye özel birçok yapısal/hukuki sebebi vardır. Türkiye, birçok alanda
köklü reform yapmadan (seçim yasası, siyasi partiler yasası, Yargı reformu, ifade
özgürlüğünün korunması, vs), ABD Anayasasını aynen kopya etse bile istikrarlı/demokratik bir
yapı kuramaz. Denge-Denetim mekanizmaları “kağıt üzerinde” kalır, uygulamada gerçek bir
“Güçler Ayrılığı” olamaz. O zaman da, Başkanlık Sistemi “tek adamlığa”, “otoriterleşmeye”
yol açar.
BAKIN, ABD’DE:
(1) Katı Güçler Ayrılığı vardır: Başkan, hiçbir şart altında Meclisi fesh edemez, kontrol edemez.
Tam tersi, Meclis, Başkanı “kusurulu hareketten” dolayı bile görevden alabilir!
(2) Denge-Denetim vardır: Başkanın neredeyse tüm kararları/atamaları Meclis denetim ve
onayına tabidir.
(3) Gerçekten Güçlü Yasama vardır: Meclis (Temsilciler Meclisi ve Senato) üyeleri gerçekten
güçlü ve bağımsızdır çünkü: (i) seçim sıklığı (2 yılda bir) ve seçim Sisteminden dolayı –
Milletvekilinin “patronu” Seçmendir, Parti Yönetimi değildir (ii) ABD Başkanı “Parti
yönetiminde” değildir ve (iii) bizdeki gibi katı Parti disiplini yoktur.
Türkiye’de siyasi parti ve seçim sistemi reformu yapmadan yeni Anayasada Meclise çok yetki
verilse dahi – Başkan aynı zamanda Parti Lideri olursa, Milletvekilleri “Başkan ne derse onu
yapar”. Denge-denetim mekanizmaları “kağıt üzerinde” kalır. Bakınız Meksika örneği:
Anayasası ABD’ye çok benzer ama güçlü Parti modelinden dolayı, Yasama Başkanın
“emrinde”, denge-denetim mekanizmaları işlemiyor: otoriter bir rejim mevcut.
(4) Gerçekten Güçlü Eyaletler vardır: Başkanlık Sistemi Federasyonlar için tasarlanmıştır:
ABD’de, Eyaletlerin tamamen kendi yönetimleri vardır, Başkan sadece bir nevi dış Dünyaya
karşı “koordinatör” olarak düşünülmüştür. Halkı ilgilendiren konuların çoğu Eyalet seviyesinde
(Başkandan tamamen bağımsız şekilde) kararlaştırılır: Başkanın gücüne çok önemli bir
sınırlamadır. Bu yüzden Dünya’da Demokratik Başkanlıkların olduğu tüm önemli Ülkeler
Federasyondur: bakınız: ABD, Latin Amerika nüfusunun 3/2sini barındıran ülkeler, G-20deki
Başkanlıkla yönetilen tüm Ülkeler!
(5) Gerçekten Güçlü Yargı vardır: ABD Başkanı, sadece az sayıda Federal Yargıç ataması
yapabilir (bu yargıçlar da ömür boyu atandıkları için, her Başkan ortalama 1 AYM üyesi ve
düşük oranda Federal Yargıç atar). Ayrıca, ABD’deki çoğu yargıç Eyalet Yargıçlarıdır (Başkanın
tamamen alanı dışında).
ABD’de Yargıyı şekillendiren, bizdeki gibi “HSYK tarzı” – Yürütmenin etkin olduğu – bir yapı
yoktur.
(6) Gerçekten Güçlü Medya vardır: ABD’de Anayasa ve Anayasa Mahkemesi (“Supreme
Court”) içtihatları medyayı ve ifade özgürlüğünü %100 korumaktadır. Medy, ABD’de sistemin
önemli denge/denetim mekanizmalarından biridir.
(7) İki Partili Sistem vardır: Son olarak, ABD’de bunca denge-denetim mekanizmasına rağmen
sistem çok ender kilitleniyor, çünkü ABD’de sadece 2 parti vardır ve bu 2 Parti de
ideolojik/siyasi görüş olarak birbirine son derece yakındır. Her zaman orta yolu, Ortak Aklı
bulabiliyorlar. Bizde böyle bir siyasi tablo yoktur.
<<= Önceki yazıyı oku
Sonraki yazıyı oku =>>